LLIVER GWEDDI GYFFREDIN [...] mentae, ac eraill gynneddfeu, a Ceremoniae yn Eccles
[...] Bishops, according to the Act stablished for the translation of the Bible, and this Booke into the British tongue.
AT L [...]DON, Imprinted by Iohn Windet, at the costes and charges of Thomas Chard.
Cum Priuilegio
Co [...]ymddwyn, [...]gynwy [...]gaethu Llyver hwu.
- Y drefn pa wedd y gosodwytdarllen y ddarn arall ir Scrythur lan eb law y Psalltwyr.
- ii Psalmae priawd a'Llithoedd ar Voreu a phrydnawn weddi, dros y Suliau, a ryw ddyddiae gwiliae eraill,
- iii Almanach.
-
iiii Y Tabul a'r Kalendar am y Psalmae a'r Llithoedd, a'Keoleu augereidiol yn perthynn yddwynt.
- ct am vnffurvia [...]g weddi Gyffredyn.
- v Y Racymadrodd.
- vi Am y Ceremoniae, paam y dilewyt yr ei, ac y cynhalywyt eraill.
- vii Y drefn yr ordeinir y Psalltwyr yw ddarlen.
- viii Y Tabul am drefn y Psalmeu y'w dywedyt ar y Boreu a Phrydnawn weddi.
- ix Y drefn am Voreu a'phrydnawn weddi trwy'r vlwyddyn.
- x Y Letaniae.
- xi Y Collectae, Epistolae a'r Evangelon, yw h'arver wrth viiystro'r Commun bendigedic trwy'r vlwyddyn.
- xii Y drefn y ministrir y Commnn bendivedic.
- xiii Betydd cyhoedd a'r vn dan llaw.
- xiiii Confirmation yn yr hwn y mae Catechism a'duwiol addysc y blant.
- xv Priodas.
- xvi Govwy nei ymweliat a'r claf.
- xvii Cdmmun claf.
- xviii Claddedigeth nei Angladd.
- xviiii Begwth yn erbyn pechaturieit, y gyd a rw wchedieu ywdywedyt ar amravel amsereu yn y vlwyddyn.
Y DREFN PODD EBLAWR Psalltwyr y dosparthwyt bot darllen y relyw o'r Scrythur lan.
YR hen DdeddyfTewament y osodwyt yn Llithoedd cyntaf ar Voreu, a Phrydnawn weddi, ac a ddarlenir trywyddau bop blwyddyn vnwaith, dieithr ryw lyfreu a Phenneu, yr ei ynt leiaf yn adeilat, ac y allit yn oreu hepcor ac am hyny ev gedir eb ddarlen.
¶ Y Testament newydd y ossodwyt yn ail lithoedd ar Voreu a Phryduawn weddi, ac a ddarlenir drostaw yn drefnus bop blwyddyn dairgwaith eblaw yr Epistolae ar Euangelon: dyethr y Apocalips, or hwn y gosodwit bot ryw Lithoedd ar amravael wilieu praiwt.
Ac y wybot pa lithoedd y ddarllenir bop dydd: Myn gohel y dydd or mis yn y Kalendar ys y yn canlyn, ac yno y cai ddyall y Llyfreu ar Penneu y ddarllenir yn Llithoedd ar Voreu a Phrydnawn weddi.
Arrait bt onoti hyn yma, pa brit py nac y bydd neb Psalmeu priawt, neu Lithoedd wedyr osot ir Sulieu, neu ir neb vn wyl* ymotedic neu anymode dic: yno y Psalmeu ar Llithoedd gosodedic yn y Kalendar, y vaddeuir dros y amser hynny.
Dir yw yty noti hefyt, bot y Colect, yr Epistol, ar Euangel r ei y o sodit ar y Sul, yn gwasanaethu yr oll wythnos rac llaw, dyeithr dygwyddaw rryw wyl y bo yddhei hei phriawt.
Pan aller parthu oedrau blyddynedd yr Arglwydd yn bed war parth cynniver, yr hyn vydd bop pedair blynedd: ydo y naidia llythyr y Sul, ar vwyddyn hono y Psalmeu ar Llithoedd yr ei y wasanaethant ir xxiij. o Chwefra wr, y ddarlleir drachefn y dydd nesaf, dyeithr eu vot yn Ddiesul, yr hwn is yd yddaw Lithoedd priawt or hen Testament gosodedic yn y Tabul ysij in gwasanaethu ir devnydd hyny.
Hefyt, ple pynac ny bo dechreu nebun Llith, Epistol neu Euangel wedyr espesu: yno y bydd rait dechreu, yn-dechreur Penn.
A phle pynac nys espresser pa pellter y darllener: yno bot darllen yd dyben y Pen.
Item, cy vynichet ac y darllenir y Pen cintaf o Sanct Mathew ai yn Llithneu Euangel bot dechreu hyny ar, Genedigaeth Iesu Christ vu mal [...], &c Ar trydydd Pen o Euangel S. Luc a ddarlleir yd, Megis y tybywy [...] ef y vot yn vap i Ioseph
LLITHIEV PRIAWT YVV DARllen yn llithieu cyntaf, ar Vreuo weddi a'Phrydnavvn vveddi ar y Sulieu trvvyr oll vlvvyddyn, ac ir ei yn ail Llithien.
Sulieu or Aduent. | Plygain. | Gospert |
Y cyntaf | Esai. j | Esay ij |
ij | v | xxiiij |
iij | xxv. | xxvj. |
iiij | xxx. | xxxij |
Sulieu gwedy r Na talic Christ | Plygain | Gosper |
Y cyntaf | xxxvij | Esai. ij. |
ij | xlj. | xliij. |
Sulieu gwedy r enwaediat. | Plygain. | gosper |
Y cyntaf. | xliiij | xlvi |
ij | lj | liij |
iij | lv. | lvj. |
iiij | lvij. | lviij. |
v | lix. | lxiiij. |
Septuages. | Genes. j | Genes. ij |
Sexages. | iij. | vj. |
Quinquage | ix. | xii. |
Grawys, | Plygain | Gosper |
Sul cyntaf. | Gene. xix. | Genes. xxij. |
ij | xxvij. | xxxiiij |
iij. | xxxix. | xlij |
iiij | xliij | xlv. |
v | Exod iij. | Exod. ij |
vj | ix | x |
Die Pasc | Plygain | Gosper |
i llith. | Exod. xij. | Exod. xiiij |
ij llith | Ru. bj. | Actae. ij |
Plygain | Gosper. | |
Y cyntaf. | Niv [...]iri. xvj. | Niveiri xxij. |
ij | xxiij | xxv. |
iij | Deut. iiij | Deut. v |
iiij | vj | [...]ij |
v. | viij. | ix |
Y Sul gwedy or Derchavel. | Deut. xij. | Deut. xiij. |
Y Sul gwyn. | Plygain | Doethinep. j |
j Llith. | Deut. xvj. | Actae xix |
ij Llith. | Actae x Yno Petr a agores ei eneu. | Eddardu pan aeth Apollo y Corinthds &c. yd, yn olypetheu hyn. |
Sul y Trintot. | Plygain | Gosper |
[...] Llith. | Gen. xviij | Iosue. |
[...] Llith. | Math. iij |
Plygain. | Gosper | |
Y cyntaf | Iosue x. | Iosue xxiij. |
ij | Iudic iiij | Iudic. v |
iij | j. Branh. ij | j. Bren. iij |
iiij | xij | xiij |
v | xv. | xvj |
vi. | ij. Brenh. xij. | ij Brenh. xxji |
vij | xxij | xxiiij |
viij | iij Bren. xiij. | iij. Bren. 17 |
ix | xviij | xix |
x | xxj | xxij. |
xi | iiij. Bren. v | iiij. Bren. ix. |
xij | xx | xviij |
xiij | xix | xxiij. |
xiiij | Ierem. v | Ierem. xxij |
xv | xxxv. | xxxvj |
xvj | Ezech. ij. | Ezechi. xiiij. |
xvij | xvj. | xviij |
xviij. | xx | xxiij |
xix. | Deniel. iij. | Daniel. vi |
xx | Ioel. ij | Miche. vj. |
Sulieu gwedy Trintot. | Plygain | Gosper |
xxj | Abac. ij | Parabo. j. |
xxij. | Parabo. ij. | iij |
xxiij | xj | xij. |
xxiiij | xiij. | xiiij |
xxv. | rv. | xvj. |
xxvj | xvij | xix |
Plygain | Gosper▪ | |
[...] | Harabo. xx | Parab. xxj |
[...] | xxiij. | |
yr Apostol. | ||
[...] | ||
[...] | [...] | |
[...] | Esai. ix. | Esai. vij |
Yr Arglwid a ddivot drachefn wrth Achas. &c | ||
[...] | Luij. ij | Tit. iij. |
yd, Ac y ddiniō ewyllis da. | Mwinder a dingarwth &c. | |
[...] | Para. xxviij. | Eccle. iiij |
[...] | Act vj. & vij | Actae. vij |
[...] | Stephan yn llawn offidd anerth &c. id a gwedi. | A gwedi da [...] vot xl. blined yr ymddangoses y Voysen &c. yd |
Stephan yn llawn or Ysprit glan &c |
S. Ioan. | ||
i Llith | Eccles. v. | Eccles. vj. |
ij Llith | Apoca. j | Apoca. xxij. |
[...] eit. | Ierem. xxxj. yd hefyt in y chlywais Ephraim. | Doethin. j. |
[...] | Genes. xvij. | Deux. Ac yn awr Israel. |
[...] | Ru. ij. | Coloss. ij |
[...] | Esay. xl. | Esai. xlix. |
[...] | Luc iij. yd Mal y ty biw yt yvot ef yn vap Iosepg. | Ioan. ij. yd Gwedy hyn ydd aeth ef y capernaum. |
Ym [...]weliat S. Paul. | ||
j Llith. | Doethi. v | Doethin. vj. |
ij. Llith. | Actae xxij. yd Viclywsant ef. | Actae xxvj. |
Puredigeth Mair borwyn. | Doetniu. ix. | Doetein xij. |
S, Mathia [...]. | Doethin. xix | Eccles. j |
C [...]n [...]duri Mair vowyn. | Eccles. ij. | Eccles. iij. |
Die Merch r cyn y Pasc. | Osee. xiij. | Osee. xxiiij |
Die [...]ou cu [...] y Pasc. | Daniel. ix. | Ier xxxj. |
[...] | Plygain | G [...]s [...] |
[...] croglith | Genes. xxij. | Esay. liij. |
[...] | Zachari. ix. | Exod. xiij. |
[...] Pasc. | ||
[...] | Exod. xx. | Exod. xvij. |
[...] | Math. xxviij. | Actae. iij. |
[...] Pasc. | ||
i llith. | Exod. xx | Exod. xxxij. |
ij llith. | Luc. xxiiij. yd Ac wele ddan a hanynt | i. Corin, xv. |
[...] | Eccles. iiij. | Eccles. v. |
[...] | Eccl. vij | Eccles. ix. |
[...] | Deut x. | iiij. Brench ij |
[...] Sul ygwyn | ||
[...] | Gene. xj yd Rein yw cenedleth Sem. | Niver. xi Cesclwch ataf 70 gwyr &c. yd Moysen ar Hennaif ymchwelesont. |
[...] | i Cor xij | |
D [...]e [...] [...] | i Brenh. xix. | Devter. xxx. |
i Sul gwyn | Dauid a ddaeth at Saul in Ramatha &c | |
S. [...], | ||
i Llith | Eccles. x | Eccles. xij. |
ij Llith | Actae xiiij. | Actae. xv. yd |
S. Ioan Vartyddwr | Gwedy niver o ddydieu | |
i Llith. | Mala. iij. | Mala. iiij. |
ij llith. | Math. xiij. | Mat. xiiij. |
Pylgain | Gosper. | |
S Pe [...] | ||
i Llith. | Eccles. xv. | Eccles. xix. |
ij Llith | Actae. iij. | Actae iiij |
[...] | Eccles. xxi. | xxiij |
[...] | xxv. | xxix |
[...] | xxxv. | xxxviij. |
[...] | xxxix | xliiij. |
[...] | lj | Iob. j. |
[...]. | Iob 24.25. | xlij. |
[...] | Doeth. iij. yd Gwynvyde dic yn hytrach yr an blaut. | Doethi. v. yd Ei wynvyt hefyt. |
[...] llith | Hebr. xj. xij. Sainct gan ffydd Yd, as aroswch gospedigeth | Apoc. xix. yd. yd. Agwelais Angel yn sefyll. |
Plygain | Gosper. | |
Die natalic. Psalme. |
|
|
[...] |
|
|
Dydd Dercha [...] |
|
|
[...] gwyn |
|
|
YR ALMANACK
Blyddynedd neu oe dranyr Arglwydd | Llythir y Sul. | Septuagesima | Y dydd cyntaf or grawis | Nythnosy gweddie | Sul aduent. | ||||
567 | E | 26▪ Ian. | 12. Chwe | 30 Maw. | 5. Mai | 8. Mai | 18. Mai | 30. Tach. | |
568 | [...] | 15. Chw. | 3. Mawr. | 18. Eprill | 24 | 27 | 6. Mehev. | 28. | |
569 | [...] | B | 6 | 23. Chwe | 10 | 16 | 19 | 29. Mai. | 27 |
570 | [...] | A | 22 Ian | 8 | 26. Maw. | 1 | 4 | 14 | 3. Racvyr |
571 | [...] | G | 11. Chw. | 28 | 15. Eprill | 31 | 24 | 3. Mehev. | 2 |
572 | [...] | 3 | 20 | 6 | 12 | 15 | 25. Mai | 30. Tach. | |
573 | [...] | D | 18 | 4 | 22. Maw. | 27. Eprll | 30. Epril | 10. Mai | 29 |
574 | [...] | C | 7 Chwe. | 24 | 11. Eprill | 17. Mai. | 7. Mai | 30 | 28 |
575 | [...] | B | 30. Ian. | 16 | 3 | 9 | 12 | 22 | 27. |
576 | [...] | 19. Chw. | 7. Mawr. | 22 | 28 | [...]1 | 10. Mehe | 2. Racvyr | |
577 | [...] | F | 3 | 20. Chwe | 7 | 13 | 16 | 26. Mai. | 1 |
578 | [...] | E | 26. Ian. | 12 | 10. Maw | 5 | 8 | 18 | 30. Tach. |
579 | [...] | D | 15. Chw. | 4. Mawr. | 9. Eprill. | 25 | 28 | 7. Mehev | [...]9 |
580 | ii [...] | 31. Ian. | 17. Chwe | 3 | 9 | 12 | 22 | 27 | |
581 | v | A | 22 | 8 | 26. Maw | 1 | 4 | 14 | 3. Racvyr |
582 | vj | G | 11. Chw. | 28 | 15. Eprill | 21 | 4 | 3. Mehev | 2 |
593 | vij | F | 27. Ian. | 13 | 31. Mawr | 6 | 9 | [...]1. Mai | 1 |
584 | viij | 16. Chw. | 3. Mawr. | 19. Eprill | 35 | 28 | 7. Meche. | 29. Tach. | |
585 | ix | C | 7 | 14. Chwe | 11. | 17 | 20 | 30. Mai | 28 |
586 | x | B | 30. Ian. | 16 | 3 | 9 | [...]2 | 22 | 27 |
587 | xj | A | 12. Chw. | 1. Mawr. | 16 | 22 | 25 | 4. Mehev. | 3. Racvyr |
588 | [...]ij | 4. Chwe. | 21. Chwe | 7 | 13 | 16 | 26. Mai | 1 | |
589 | xiij | E | 26. Ian. | 12. Chwe | 30. Maw. | 5 | 8 | 18 | [...]0. Tach. |
590 | xiiij | D | 15. Chw. | 4. Mawr. | 19. Eprill | 25 | 28 | 7. Mehev. | 29 |
Nota, pan yw bot cygrif blwyddyn 'oedran yr Arhlwydd, in Eccles Loecr yn dechreu y xxv die o [...] yr hwn a dibiir y vot y dydd cyntaf y creawit y byt arnaw, a'r dydd yr ymddugwyt Christ ym-bru Mair vorwyn.
Y gahel y Pasc yn trag [...]yth
y lloer | A | A | C | D | E | F | G |
j. | Eprill. ix. | x. | xj. | xij. | vj. | vij. | viij. |
ij. | Marth 26 | xxvij. | xxviij. | xxix. | xxx. | xxxj. | Eprill. j |
iij. | Eprill 16 | xvij. | xviij | xix. | xx. | xiiij. | xv. |
iiij | Eprill. 9. | iij. | iiij. | v | vi. | vij. | viij. |
v. | Marth 26 | xxvij. | xxviij. | xxix. | xxiij. | xxiij. | xrv. |
vj. | Eprill. 16 | xvij. | xi. | xij. | xiij. | xiiij [ 31 | xv |
vij. | Eprill. 2. | iij. | iiij. | v. | vj. | Eprill. j | |
viij. | Eprill. 23 | xxiiij. | xxv. | xix. | xx. | xxj. | xxij. |
ix. | Eprill. 9. | x. | xj. | xij. | xiij. | xiiij. | viij. |
x. | Eprill. 2. | iij. | [...] [...]8 | xxix. | xxx. | xxxj. | Eprill. j |
xj. | Eprill. 16 | xxvij. | xviij. | xix | xx. | xxj. | xxij. |
xij. | Epril. 9. | x. | xi. | v. | vj. | vij. | viij. |
xiij. | Marth 26 | xxvij. | xxviij. | xxix. | xxx. | xxxj. | xxv. |
xiiij. | Eprill 16 | xvij. | xviji. | xix. | xiij. | xiij. | xv. |
xv. | Eprill. 2. | iij. | iiij. | v. | vj. | vij. | viij. |
xvj. | Marth 26 | xxviij. | xxviij. | xxij. | xxiij. | xxiiij. | xxv. |
xvij. | Eprill. 16 | x. | xi. | xij. | xiij. | xiiij. | xv. |
xviij. | Eprill. 2. | iij. | iiij. | v. | xxxj. | Eprill j | |
xix. | Eprill. 2 | xxiiij. | xviij. | xix. | xx. | xxj. | xxij. |
Gwedy cefych lythyry [...] yn y llin vchaf, cyfeiria dy lygat tu ac y waeret o ywrthei, yn y ddelych yn vnion ac gyfor y prif, ac yno y dangosir pa vis, a'hha ddydd o'r mys y bydd y [...]
- Sepnuagesima. [...] ix [...]
- Sexagesima [...] viij [...]
- Quinquagesima [...] vij [...]
- Quadragesima [...] vj. [...]
- Vynthnos y gweddieu. [...] v. [...]
- Sul gwyn [...] vij. [...]
- Sul y Trintot [...] viij. [...]
[...] gwilieu ac nyd nebun arall
YS ef yw: Oll Sulie yn y vlwyddyn. Dyddieu gwilieu Enwaediat ein Arglwydd Iesu Christ. Yr Ystwill. Puredigeth y wynvydedic vorwyn. S. Mathias yr Apostol. Cenadwri y wynvydedic vorwyn. S. Marc yr Euangelwr. Sanct Philip ac Iaco yr Apostolieit. Derchavael ein Adglwydd Iesu Christ. Natalic S. Ioan Vatyddiwr. Sanct Peter yr Apostol Sanct Iaco yr Apostol. Sanct Bartholomeus Apostol. Sanct Matthew yr Apostol. Sanct Michael yr Archangel. Sanct Luc yr Euangelwr. Sanct Simon ac Iudas yr Apostolon. Yr oll Sainct▪ Sanct Andreas yr Apostol. Sanct Thomas yr Apostol. Natali ein Arglwydd. Sanct Stephan y Merchyr, Sanct Ioan yr Euangelwr. Y Sainct Gwirinnieit. Die Llun a' die Marth Pasc. Die Llun a' die Marth Sul gwyu.
[...] Term yn Westmynster
BIt wybotetic, bot [...] yn dechreu bop amser .xviij. die gwedy r Pasc, can cyfrif die Pasc yn vn: ac yn tervynu die-Llvn nesaf gwedy r Derchavael,
¶ [...] a ddechre .xij. die gwedy y Sul-gwyn, ec yn parhau xix. die.
¶ Te [...]m [...] a ddechry .ix. neu .x. die o Hydref, acorphenir y .xxviij. ai xxix. o Tachwedd.
¶ [...] a ddechreu y xxiij. ai xxiiij o Ianwar, ac a dervyna y xij. neu'r xiij. o Chwefror.
¶ Yn Term y Pasc, ar ddydd [...]. Yn Term Trintot, ar Natalic Sanct Ioan [...] Yn Term Michacael ar ddie-gwyl yr [...]. In Term Hilar, ar ddie-gwy [...] yr Arglwyddes Vair, nyd yw Beirnieit y Vrenhines yn west mynstr ar veredic ac eistedd ym-barn, nac ar y Smlieu.
Ianawr ys ydd yddo. xxxj. die.
[...]
- Haul in cybodi awr vij. min 34.
- Haul in ymachlyt awr iiij. min. 26.
-
Boreu weddi.
- [...]
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- [...]
- [...]
iij | [...] | [...] | [...] | j | Gen. xviij | Ruue. ij. | Deut x. | Colo. ij. |
b | iiij. No. | ij | Gene. j. | Math. j. | Gen. ii. | Ruva. j. | ||
xj | c | iij. No. | iij | iij | ij | iiii. | ij | |
d | prid. No. | iiij | v | iij | vi. | iij | ||
xir | e | [...] | v | vij | iiij | viii. | iii. | |
viij | f | viij. Id. | [...] | vj. | Esay. xl. | Luc. iij. | Esa. xix. | Ioan. ii. |
g | vij. Id. | iiij | Gen. xj. | Math. v. | Gen. xii. | Ruvain. v | ||
xvj | vj. Id. | Lucian. | viij | xiij | vj | xiiii. | xi | |
v | b | v. Id. | ix | xv | vij | xvi. | vii. | |
c | iiij. Id. | x | xvij | viij. | xviii. | vii. | ||
xiij | d | ij. Id. | xj | xix | ix | xx▪ | ix. | |
ij | e | prid. Id. | Hilar. | xij | xxj | x | xxii. | x. |
f | Februarij. | xiij | xxiij | xj | xxiiii. | xi. | ||
x | g | xix. kl. | xiiij | xxv | xij | xxvi. | xii. | |
xviij. Kl. | xv | xxvij | xiij | xxviii. | xiii. | |||
xviij | b | xvij. Kl. | xvj | xxix | xiiij | xxx. | xiiii. | |
vij | c | xvj. Kl. | Prisca. | xvij | xxxj | xv | xxxii. | xv. |
d | xv. Kl. | xviij | xxxiij | xvj | xxxiiii. | xvi. | ||
xv | e | xiiij. Kl. | xix. | xxxv | xvij | xxxvii. | i. Cor. i. | |
iiij | f | xiij. Kl. | Agnes. | xx | xxxviij | xviij | xxxix. | ii. |
g | xij. Ll. | Vincent. | xxj | xl | xix. | xli. | iii. | |
xij | [...] | xi. Kl. | xxij | xlij | xx | xliii. | iiii. | |
j | b | x. Kl. | xxiij | xliiij | xxj | xlv. | v. | |
c | ix. Kl. | Ymchwel. s. Paul | xxiiij | lvj | xxij | xlvii | vi. | |
ix | d | viij. Kl. | xxv | Doeth. v | Acte. xxij. | Doeth. vi. | Act. xxvi. | |
e | vij. Kl. | xxvj | Ge. xlviij | Ma. xxiij. | Gen. xlix. | i. Cor. vii. | ||
xv | f | vj. Kl. | xxiiij | l | xxiiij | Exod. i. | viii. | |
vj | g | v. Kl. | xxviij | Exod. ij | xxv | iii. | ix. | |
[...] | iiij. Kl. | xxix | iiij | xxvj | v. | x. | ||
xiiij | b | iij. Kl. | xxx | vij | xxvij | viii. | xi. | |
ifj | c | prid. Kl. | j | ix | xxviij | x. | xii. |
Chwefror ys ydd yddo. xxviii die
[...]
- [...] cyvodi awr vij. min. 14.
- [...] ymachlyt awr iiij. min. 46.
-
Boreu weddi.
- ij llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij llith
- [...]
xj | d | [...] | Vmpryt. | ij | Exod. xj | Marc. j | Exod. xii. | i. Cor. 13. |
c | iiij. No. | iij | Doeth. ix. | ij. | Doet. xij. | xiiij. | ||
xir | f | iij. No. | iiij | Exod. xiij | iij | Exxod. 14 | xv. | |
viij | g | prid. No. | v | xv | iiij | xvj | xvj. | |
d | [...] | vj. | xvij. | v | xviij | ij. Cor-j. | ||
xvj | b | viij. Id. | iiij | xix | vi. | xx | ij. | |
v | c | vij. Id. | viij | xxj | vij | xxij | iij. | |
d | vj. Id. | [...] | ix | xxiij | viij. | xxiiij | iiij. | |
xiij | e | v. Id. | x | xxxij | ix. | xxxiij. | v. | |
ij | f | iiij. Id. | xj | xxxiiii. | x. | Leuit. 18 | vj. | |
g | ij. Id. | xij | Leuit. xix. | xi. | xx. | vij. | ||
x | [...] | prid. Id. | xiij | xxvj | xii. | Num. xj | viij. | |
b | [...] | xiiij | Num. vij. | xiii. | xiij. | ix. | ||
xviij | c | xvj. Kl. | xv | xiiij | xiiii. | xvj. | x. | |
vij | d | xv. Kl. | Martii, | xvj | xvij | xv. | xx. | xj. |
e | xiiij. Kl. | Prisca. | xvij | xxi | xvi. | xxij. | xij. | |
xv | f | xiij. Kl. | xviij | xxiij | Luc. di. j | xxiiij. | xiij. | |
iiij | g | xij. Ll. | xix. | xxv. | di. j. | xxvii. | Galat. j. | |
[...] | xi. Kl. | xx | xxx. | ij. | xxxj | ij. | ||
xij | b | x. Kl. | xxj | xxxii. | i ij. | xxxv | iij. | |
j | c | ix. Kl. | xxij | xxxvi. | iiij | Deut. j. | iiij. | |
d | viij. Kl. | xxiij | Deut ij. | v. | iij. | v. | ||
ix | e | vij. Kl. | Vmpryt. | xxiiij | iiij. | vj. | v. | vj. |
f | vj. Kl. | [...] | xxv | Doet. xix.. | vij | Eccles. j. | Ephes. j. | |
xv | g | v. Kl. | xxvj | Deut. vj. | viii. | Deut vij. | ij. | |
vj | [...] | iiij. Kl. | xxiiij | viij. | ix | ix. | iij. | |
b | iij. Kl. | xxviij | x. | x | xj | iiij. | ||
xiiij | c | prid. Kl. | xxix | xiij | xi. | [...]v. | v. |
Mawrth ys ydd yddo. xxxj. die.
Psalma [...]
- Ha [...]l in cyvodi awr v. min. 18
- Ha [...]l in machlyt awr 7. min. 42
-
Boreu weddi.
- ij Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. Llith
- [...]
iij. | d | [...] | [...]auid. | xxx. | Deu. xvj. | Luc. xij. | Deu. xvij. | Ephe. vj. |
e | vj. No. | j. | xviij. | xiij. | xix. | Hhil. j. | ||
xi | f | v. No. | ij | xx. | xiiij. | xxj. | ii. | |
g | iiij. No | iij | xxi. | xv. | xxiiij. | iij. | ||
xix. | [...] | iij. No | iiij. | xxv. | xvj. | xxvj. | iiii. | |
viij. | b | prid. No | v. | xxvij. | xvij. | xxviij. | Colos. j. | |
c | [...] | vj. | xxix. | xviij | xxx. | ij | ||
xvj. | d | viij. Id. | vij. | xxxj. | xix. | xxxij. | iij | |
v | e | vij. Id. | viij | xxxiij. | xx. | xxxiiij. | iiii. | |
f | vj. Id. | ix. | Iosue j. | xxj. | Iosue i.j | i. Thes. j. | ||
xiij | g | v. Id. | x. | iij. | xxij. | iiij. | ij. | |
ij | [...] | iiij. Id. | Gregor. | xj, | v. | xxiij. | vj | iij. |
b | iij. Id. | [...] | xij. | vij. | xxiiij. | viij. | iiij. | |
x | c | prid. Id. | xiij. | ix. | Ioan. j | x. | v. | |
d | [...] | xiiij. | xxiij. | ij | xxiiij. | ij. Cor. i | ||
xviij. | e | xvij. Kl. | Aprilis | xv | Barn. j. | iij. | Barn. ij. | ij. |
vij | f | xvj. Kl. | xvj. | iij. | iiij. | iiij. | iij. | |
g | xv. Kl. | xvij. | v. | v. | vj. | j. Tim. j | ||
xv. | [...] | xiiji. Kl. | xviij. | vij. | vj. | viij. | ij. iij. | |
iiij | b | xiij. Kl | xix. | ix. | vij | x. | iiij. | |
c | xij. Kl | Bened. | xx. | xi. | viij | xij | v. | |
xij. | d | xj. Kl. | xxj. | xiij. | ix. | xiiii. | vi. | |
j | e | x. Kl. | xxij. | xv. | x. | xvi. | ij. Tim. j. | |
f | ix. Kl. | Vmpryt | xxiij. | xvij. | xj | xviii. | ij | |
ix | g | viij. Kl. | [...] | xxiiij. | Eccle. ij. | xij | Eccle. iii. | iij |
[...] | vij. Kl. | xxv. | Barn. xix. | xiij | Barn. xx. | iiij | ||
xvij | b | vj. Kl. | xxvj | xxj. | xiiij. | Ruth. j. | Titus. j | |
vj | c | v. Kl. | xxvij. | Ruth. ij. | xv. | iii. | ij. iij. | |
d | iiij. Kl. | xxviij. | iiij. | xvj. | j. Bren. j. | Phile. j | ||
xiiij | e | iij. Kl. | xxi. | j. Bren. ij | xvij. | iii. | Hebr. j. | |
ijj. | f | prid. Rl | xxx. | iiij. | xviij. | v. | ij. |
[...] ys ydd yddaw xxx. die.
- Ha [...]l [...] cyuodi [...] vi. min. 17.
- Ha [...]l [...] ymachylt [...] vi. min. 43.
-
Boreu weddi
- ij. llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- [...]
g | [...] | j | j. Bren. j. | Ioan xix. | j. Bren. 7. | Heb. iij. | ||
xj | [...] | iiij. No. | ij | viij | xx. | ix. | iiij. | |
b | iij. No. | iij | x. | xxj. | xj. | v. | ||
xix | c | Prid. No | Ambros | iiij | xij. | Actae. j. | xiij, | vj. |
viij | d | [...] | v | xiiij | ij. | xv. | vij. | |
xvj | e | viij. Id. | vj | xvi | iij. | xvij. | viij. | |
v | f | vij. Id. | vij | xviij | iiij. | xix. | ix. | |
g | vj. Id. | viij | xx. | v. | xxj. | x. | ||
xiij | [...] | v. Id. | ix | xxij | vj | xxiij. | xi. | |
ij | b | iiij. Id. | [...] | x | xxiiij. | vji. | xxv. | xij |
c | iij. Id | xj | xxvj | viij. | xxvij. | xiij. | ||
x | d | prid. Id. | xij | xxviij | ix. | xxix. | Iaco. j. | |
e | [...] | xiij | xxx. | x, | xxxj. | ij. | ||
xviij | f | xviij. Kal. | Maij. | xiiij | ij. B [...]en. j. | xj. | ij. Bren. ij. | iij. |
vij | g | xvij. Kl | xv | iij | xij. | iiij. | iiij. | |
[...] | xvj. Kl. | xvi | v. | xiij | vj. | v. | ||
xv | b | xv. Kl. | xvij | vij. | xiiij | viij. | j. Pet. j. | |
iiij | c | xiiij. Kl. | xviij | ix. | xv | x. | ij. | |
d | xiij. Kl. | xix | xj. | xvj. | xii | iij. | ||
xij | e | xij. Kl. | xx | xiij | xvij. | xiiij. | iiij. | |
j | f | xj, Kl. | xxj | xv. | xviij. | xvj. | v. | |
g | x. Kl. | xxij | xvij | xix. | xviij. | ij Pet j, | ||
ix | [...] | ix Kl. | [...] George | xxiij | xix | xx | xx. | ij. |
b | viij. Ll. | xxiiij | xxj | xxj | xxij. | iij. | ||
xvij | c | vij Kl. | [...] | xxv | Eccles. iiij. | xxij. | Eccles. v. | i Ioan. j. |
vj | d | vj. Kl. | xxvj | ij. Brē. 23 | xxiij. | ij Brē. 24. | ij▪ | |
e | v. Kl | xxvij | iij. Brē. 1. | xxiiij. | 3. Bren. 2. | iij. | ||
xiiij | f | iiij. Kl | xxviij | iij | xxv. | iiij. | iiij. | |
iij | g | iij. Kl. | xxix | v. | xxvj. | vj. | v. | |
[...] | prid. Ll | xxx. | vij. | xxvij. | viij. | 2.3. Ioan |
Mai ys ydd yddam xxx [...] di [...]
[...]
- [...] cyvodi aw [...] v. min. 42
- [...] machlyt aw [...] v. 7. min. 42
-
Boreu weddi.
- ij Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. Llith
- [...]
xj. | b | [...] | [...] | j. | Eccle. vij. | Act. viij. | Eccle. ix. | Iudas. j. |
c | vj. No. | ij | 3. Bren. 9 | xxviij. | 3. Bren. x | Ruua. j. | ||
xix. | d | v. No. | Caffel. i groes. | iij | xj. | Math. j. | xij. | ij. |
viij. | e | iiij. No | iiij. | xiij. | ij. | xiiij. | iij. | |
f | iij. No | v. | xv. | iij. | xvj. | iiij. | ||
xvj. | g | prid. No | Ioan Evang. | vj. | xvij. | iiij. | xviij. | v. |
v | vij. | xix. | v. | xx. | vj. | |||
b | viij. Id. | viij | xxj. | vj. | xxij. | vij. | ||
xiij | c | vij. Id. | ix. | 4 Bren 1 | vij. | 4. Brē. ij. | viij. | |
ij | d | vj. Id. | x. | iij. | viij. | iiij. | ix. | |
e | v. Id. | [...] | xj, | v. | ix. | vj. | x. | |
x | f | iiij. Id. | xij. | vij. | x. | viij. | xj. | |
g | iij. Id. | [...] | xiij. | ix. | xj. | x. | xij. | |
xviij. | prid. Id. | xiiij. | xj. | xij. | xij. | xiij. | ||
vij | b | [...] | xv | xiij. | xiij. | xiiij. | xiiij. | |
c | xvij. Kl. | Iunij. | xvj. | xv. | xiiij. | xvj. | [...]v. | |
xv. | d | xvj. Kl. | xvij. | xvij. | xv. | xviij. | xvj. | |
iiij | e | xv. Kl. | xviij. | xix. | xvj. | xx. | j. Cor. j | |
f | xiiji. Kl. | xix. | xxj. | xvij. | xxij. | ij. | ||
xij. | g | xiij. Kl | xx. | xxiij. | xviij. | xxiiij. | iij. | |
j | xij. Kl | xxj. | xxv. | xix. | j. Esdr. j. | iiij. | ||
b | xj. Kl. | xxij. | j. Esd. iij. | xx. | iiij. | v. | ||
ix | c | x. Kl. | xxiij. | v. | xxj [...] | vj. | vj. o | |
d | ix. Kl. | xxiiij. | vij. | xxij. | ix. | vij. | ||
xvij | e | viij. Kl. | xxv. | ij Esd. j | xxiij. | ij. Esd. iij. | viij. | |
vj | f | vij. Kl. | Augustine. | xxvj | iiij | xxiiij. | v. | ix. |
g | vj. Kl. | xxvij. | vj, | xxv. | viij. | x. | ||
xiiij | [...] | v. Kl. | xxviij. | ix. | xxvj. | x. | xj. | |
iij. | b | iiij. Kl | xxi. | xiij. | xxvij. | Hester. j. | xij. | |
c | iiji Kl. | xxx. | Hester ij | xxviij. | iij. | xiij. | ||
xi | d | prid. Kl | xxx. | iiij. | Marc. j. | v. | xiiij. |
M [...]hevin ys ydd yddaw xxx. di [...],
[...]
- [...] cyuodi [...] vi. min. 34.
- [...] ymachylt [...] vi. min. 26.
-
Boreu weddi
- ji. Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- [...]
e | [...] | j | Hester. 6. | Mark. ij | Hevst. ij | j. Cor xv. | ||
xix | f | iiij. No. | ij | viij. | iij. | ix. | xvi. | |
viij | g | iij. No. | iij | Iob. j. | iiij. | Iob. ij. | ij. Cor. j | |
xvj | Prid No | Ambros | iiij | iij. | v. | iiij. | ij. | |
v | b | [...] | v | v. | vj, | vj. | iij. | |
c | viij. Id. | vj | vij. | vij. | viij. | iiij. | ||
xiij | d | vij. Id. | vij | ix. | viij. | x. | v. | |
ij | e | vj. Id. | viij | ix | ix. | xii | vj. | |
f | v. Id. | ix | xiij. | x. | xiiij. | vij. | ||
x | g | iiij. Id. | x | xv. | xj. | xvj. | viij. | |
[...] | iij. Id | Barnabas Apost | xj | Eccle. x | Acte. xiiij | Eccle. xij | Actae. xv. | |
xviij | b | prid. Id. | [...] | xij | Iob. 17.18 | Marc. xij | Iob. xix. | ij. Cor ix. |
vij | c | [...] | Hirddydd | xiij | xx. | xiij. | xxj. | x. |
d | xviij. Kal | Iulii. | xiiij | xxxij | xiiij. | xxiij. | xj. | |
xv | c | xvij. Kl | xv | 24.25 | xv | xxvj. 27. | xij | |
iiij | f | xvj. Kl. | xvi | xxviij. | xvj. | xxix. | xiij. | |
g | xv. Kl. | xvij | xxx. | Luc. j. | xxxj. | Galat. j. | ||
xij | [...] | xiiij. Kl | xviij | xxxij. | ij | xxxiij | ij. | |
j | b | xiij. Kl. | xix | xxxiiij. | iij. | xxxv | iij. | |
c | xij. Kl. | xx | xxxvj. | iiij | xxxvij. | iiij. | ||
ix | d | xj, Kl. | xxj | xxxviij. | v. | xxxix. | v. | |
e | x. Kl. | xxij | xl. | vj. | xli. | vj. | ||
xvij | f | ix Kl. | Vmprist | xxiij | xlij | vij. | Parab. j. | Ephes. j |
vj | g | viij. Ll | [...] | xxiiij | Mala. iij. | Math. iij. | Mal. iiij. | Mat xiiij. |
a | vij Kl. | xxv | Parab. ij. | Luc. viij. | Para. iij | Ephe. ij | ||
xiiij | b | vj. Kl. | xxvj | iiij. | ix. | v. | iij. | |
iij | c | v. Kl | xxvij | vj. | x. | vij. | iiij. | |
d | iiij. Kl. | Vmpryt | xxviij | viij. | xj. | ix. | v | |
xj | e | iij. Kl. | S. Petr. apos [...]. | xxix | Eccle. xv. | Actae iij. | Eccles. xix- | Act. iiij |
ij. | f | prid. Ll | xxx. | Parab. x | Lue. xij. | Parab. xj. | Ephe. vj. |
G [...]wy [...]enaf ys ydd yddo xxxj die
[...]
- [...] cyvodi [...] v. min. 18
- [...] machlyt [...] 7. min. 42
-
Boreu weddi.
- ij Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. Llith
- [...]
g | [...] | Gofwy Mair. | j. | Para. xij. | Luc. xiij | Para. xiij. | Philip. j | |
xix | [...] | vj No. | ij | xiiij. | xiiij. | xv. | ij | |
viij | b | v No. | iij | xvi | xv | xvij | iij | |
c | iiij. No | iiij. | xviij. | xvj. | xjx. | iiij | ||
xvj. | d | iij. No | Dyddier ci | v. | xx | xvij. | xxj | Coloss. j |
v | e | prid. No | vj. | xxij | xviij | xxiij. | ij. | |
f | [...] | vij. | xxiiij | xix | xxv. | iij | ||
xiij | g | viij. Id. | Geni Mair | viij | xxvj. | xx. | xxvij | iiij |
ij | vij. Id. | ix. | xxviij | xxj | xxix. | ji Thes. j | ||
b | vj. Id. | x. | xxxj | xxij. | Eccl. j. | ij | ||
x | c | v. Id. | xj, | Eccle. ij | xxiij | iij | iij | |
d | iiij. Id. | [...] | xij. | iiij. | xxiiij | v | iiij. | |
xviij. | e | iij. Id. | xiij. | vj | Ioan. j | vij | v | |
vij | f | prid. Id. | xiiij. | viij | ij. | ix | ij. Thes. j | |
g | [...] | [...] | xv | x | iij | xi | ij | |
xv. | [...] | xvij. Kl. | Augusti. | xvj. | xij | iiij | Ierem. j | iij |
ii [...]j | b | xvj. Kl. | xvij. | Ierem. ij. | v. | iij | j. Tim. j | |
c | xv. Kl. | xviij. | iiij | vi | v | ij. iij. | ||
xij. | d | xiiji. Kl. | xix. | vj | vij. | vij | iiij | |
j | e | xiij. Kl | Margaret | xx. | viij | viij. | ix | v |
f | xij. Kl | xxj. | x. | ix | xi | vj | ||
ix | g | xj. Kl. | M. Magdalen. | xxij. | xij | x | xiij. | ij. Tim. j |
[...] | x. Kl. | xxiij. | xiiij | xi | xv | ij | ||
xvij. | b | ix. Kl. | Vmprit | xxiiij. | xbi | xij. | xvij | iij |
vj | c | viij. Kl. | [...] | xxv. | Eccles. xxj | xiij | Eccl. xxiij | iiij |
d | vij. Kl. | Anna | xxvj | Iere. xviij. | xiiij | Ier. xix | Titus i. | |
xiiij | e | vj. Kl. | xxvij. | xx | xv. | xxj | ij. iij | |
ijj. | f | v. Kl. | xxviij. | xxii. | xvj. | xxiij. | Phil. j. | |
g | iiij. Kl. | xxi. | xxiiij. | xvij | xxv. | Heb. j. | ||
[...] | iij. Kl. | xxx. | xxvi. | xviij. | xxvij | ij. | ||
xix | b | prid. Kl | xxviii. | xix | xxix | iij |
Awst ys ydd ydd [...] xxxj. die.
[...]
- [...] cyuodi [...] vi. min. 34.
- [...] ymachlyt [...] vi. min. 26.
-
Boreu weddi
- ji. Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- [...]
c | [...] | xxx | Fer xxx | Ioan. xx | Ier xxxj | Heb. iiij. | ||
viij | d | iiij. No. | j | xxxij | xxi | xxxiij. | Heb. v | |
xvj | e | iij. No. | ij | xxxiiij | Actae. i | xxxv. | vi | |
v | f | Prid. No | iij | xxxvi | ij | xxxvij. | vij. | |
g | [...] | iiij | xxxviij | iij. | xxxix. | viij. | ||
xiij | [...] | viij. Id. | Ymrithiat | v | xl | iiij. | xlj | ix |
ij | b | vij. Id. | Enw ir Iesu. | vj | xlij | v | xliij | x |
c | vj. Id. | vij | xliiij | vj. | xlv. xlvj | xj | ||
x | d | v. Id. | viij | xlvij | vii. | xlviij. | xij | |
e | iiij. Id. | ix | xlix | viij. | l | xiij | ||
xviij | f | iij. Id | Laures. | x | li | ix | lij | Iaco. j |
vij | g | prid. Id. | xj | Cwyn. i | x. | Cwyn. ij | ij | |
[...] | [...] | xij | iij | xi. | iiij. | iij | ||
xv | b | xix. Kl. | Septemhris | xiij | v | xij | Ezek ij | iiij |
iiij | c | xviij. Kal | [...] | xiiij | Ezech. iij | xiij. | vj | v. |
d | xvij. Kl. | xv | vij | xiiij. | xiji | i. Pet. j | ||
xij | e | xvj. Kl. | xvi | xxxiij | xv. | xviij | ij. | |
i | f | xv. Kl. | xvij | Dani, i | xvi | xxxiiij. | iij. | |
g | xiiij. Kl. | xviij | iij | xvij. | Dani ij | iiij | ||
ix | xiij. Kl. | xix | v | xviij. | iiij | v | ||
b | xij. Kl. | xx | vij | xix. | vj | ij. Pet. j | ||
xvij | c | xj, Kl. | xxj | ix | xx. | viij. | ij. | |
vj | d | x. Kl. | Vmprid | xxij | Eccl. xxv | xxj. | x | iij |
e | ix Kl. | [...] | xxiij | Oani. xi | xxii. | Eccles. 29 | j. Ioan. j | |
xiiij | f | viij. Ll. | [...] | xxiiij | xiij | xxiij. | Dan xij. | ji |
iij | g | vij Kl. | xxv | Osee. i | xxiiij. | xiiij | iij | |
vj. Kl. | xxvj | iiij | xxv. | Ose ij iij | iiij | |||
[...]j | b | v. Kl | Augustine | xxvij | vij | xxvi. | v. vj | vi |
iij. | c | iiij. Kl. | Lladd pen Io. | xxviij | ix | xvij | viij | ii. ij. Io |
xix | d | iij. Kl. | xxix | xi | xxviii. | x | Iude. j. | |
viij | e | prid. Ll | xxx. | x | Math j | xij | Ru. j |
Med ys ydd yddo, xxx die
P [...]alma [...]
- Ha [...]l in cyvodi [...] v. min. 18
- Ha [...]l in machlyt [...] 7. min. 42
-
Boreu weddi.
- ij Llith
- j [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. Llith
- [...]
xvj. | f | [...] | Silin. | j. | Osee xiij. | Math. ij | Osee xiiij. | Ru ij |
v | g | iiij. No | ij | Ioel. j | iij | Ioel. ij | iij. | |
[...] | iij. No | iij | iij | iiij. | Amos. j | iiij. | ||
xiij | b | prid. No | iiij. | Amos. ij | v | iij. | v. | |
ij | c | [...] | Diddierci yu teru | v. | iiij | vj | v. | vj. |
d | viij. Id. | vj. | vj | vij | vij. | vij | ||
x | e | vij. Id. | vij. | viij | viij | ix. | viij | |
f | vj. Id. | Geni Mair | viij. | Abdias. j | ix. | Ionas. j | ix. | |
xviij. | g | v. Id. | ix. | Io ij. iij [...] | x | iiij. | x. | |
vij | [...] | iiij. Id. | x. | Miche. j | xj. | Miche ij [...] | xj | |
b | iij. Id. | xj, | iij | xij | iiij. | xij | ||
xv. | c | prid. Id. | xij. | v | xiij. | vj. | xiij | |
iiij | d | [...] | [...] | xiij. | vij | xiiij. | Naum. j | xiiij. |
e | xviij Kl. | Derchavel y groes | xiiij. | Naum. ij | xv. | iij. | xv. | |
xij. | f | xvij. Kl. | Cihidoidd cina | xv | Abacuc. j. | xvj. | Abac. ij. | xvj. |
j | g | xvj. Kl. | xvj. | iij | xvij. | Soph. j | j. Cor. j | |
xv. Kl. | Lambert | xvij. | Soph. ij | xviij. | iij | ij. | ||
ix | b | xiiji. Kl. | xviij. | Agge. j. | xix | Agge. ij | iij. | |
c | xiij. Kl | xix. | Zacha j. | xx. | Zac ij. iij. | iiij. | ||
xvij | d | xij. Kl | Vmprit | xx. | iiij v. | xxj | vj. | v. |
vj | e | xj. Kl. | [...] | xxj. | Eccl. xxxv | xxij. | Eccles. 38 | vj. |
f | x. Kl. | xxij. | Zach vij. | xxiij | Zach ijiij. | vij. | ||
xiiij | g | ix. Kl. | xxiij. | ix | xxiiij | x. | viij. | |
ijj. | viij. Kl. | xxiiij. | xi | xxv. | xii | ix. | ||
b | vij. Kl. | xxv. | xiij | xxvj | xiiij. | x. | ||
xj | c | vj. Kl. | Ciprian | xxvj | Mala. j | xxvij | Mala. ij | xj, |
d | v. Kl. | xxvij. | iij | xxviij | iiij | xij | ||
xix | e | iiij. Kl. | xxviij. | Tobi. j | Marc. j | Tobi. ij | xiij. | |
vij | f | iij. Kl. | D. [...] | xxi. | Eccles. 39 | ij | Eccle. 44. | xiiij |
g | prid. Rl | Hieron | xxx. | Tob. iij | iij. | Tob. iiij | xv. |
[...] ys ydd yddo xxx. die
[...]
- [...] cyuodi [...] vi. min. 35.
- [...] ymachlyt [...] v. min. 25.
-
Boreu weddi
- ji. Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- [...]
xvj | j | Tobi. v. | Mar. iiij | Tob. vj | j. Cor. xvj. | |||
v | b | iiij, No. | ij | vij | v | viij. | ij Cor. j | |
c | iij. No. | iij | ix. | vj. | x | ij | ||
xiij | d | Prid. No | iiij | xj | vij. | xij | iij | |
ij | e | v | xiij | viij. | xiiij. | iiij. | ||
f | viij. Id. | S. ffydd | vj | Iudit. j | ix. | Iudit. ij | v | |
x | g | vij. Id. | vij | iij. | x | iiij. | vj | |
vj, Id. | viij | v. | xi | vj. | vij | |||
xviij | b | v. Id. | Denjs. | ix | vij | xii | viij | viij |
vij | c | iiij. Id. | x | ix. | xiij | x. | ix. | |
d | iij. Id | xj | xj. | xiiij | xij | x | ||
xv | e | prid. Id. | xij | xiij. | xv | xiiij. | xj. | |
iiij | f | Edward | xiij | xv. | xvi | xvj. | xij | |
g | xix. Kl. | xiiij | Doeth. j. | Luc. dij. | oeth. ij. | xiij. | ||
xij | xviij. Kal | xv | iij. | di. j | iiij | Galat. j | ||
j | b | xvij. Kl. | Nouembris. | xvi | v. | ij | vj | ij |
c | xvj. Kl. | xvij | vij. | iij. | viij | iij. | ||
ix | d | xv. Kl. | Luc Euange. | xviij | Eccl. lj | iiij. | Iob. j | iiij |
e | xiiij. Kl | xix | Doeth ix. | v. | Doeth x. | v. | ||
xvij | f | xiij. Kl. | xx | xi. | vj. | xij. | vj | |
vj | g | xij. Kl. | xxj | xiij. | vii. | xiiij | Epees. j. | |
xj, Kl. | xxij | xv. | viij. | xvi | ij | |||
xiiij | b | x. Kl. | xxiij | xvij. | ix. | xviij | iij. | |
iij | c | ix Kl. | xxiiij | xix. | x. | Eccle i | iiij | |
d | viij. Ll. | xxv | Eccle. ij | xj | iij. | v | ||
xj | e | vij Kl. | Vmprid | xxvj | iiij. | xij | v | vj |
f | vj. Kl. | xxvij | vj. | xiij. | vij. | Phil. j | ||
xix | g | v. Kl | xxviij | Iob. 4.25 | xiiij. | Iob. xlij | ij. | |
viij | [...] | iiij. Kl. | xxix | Eccles viij | xv | Eccles. ix | iij | |
b | iij. Kl. | xxx. | x. | xvj | xj | iiij. | ||
iij. | c | prid. Ll | Vmpryt | xxx | xij | xvij | xiij | Coloss. j |
[...] [...]wedd ys ydd yddo. xxx di [...]
[...]
- [...] cyuodi [...] vii. min. 34.
- [...] ymachlyt [...] iiij. min. 26.
-
Boreu weddi
- ji. Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- [...]
xiij | d | [...] | j | Doeth iij. | Heb. 11.12 | Doeth v. | Ap. xix. | ||
ij | e | iiij. No. | ij | Eccle. xiiij | Luc. xviij. | Eccles xv. | Coloss. ii | ||
f | iij. No. | iij | xvi | xjx. | xxij. | iij | |||
x | g | Prid. No | iiij | xxiij. | xx | xix | iiij | ||
v | xx. | xxi | xxj | i. Thes. l | |||||
xviij | b | viij. Id. | Leonard. | vj | xxij. | xxij | xxiil. | ij. | |
vij | c | vij. Id. | vij | xxiiij | xxiij. | xxv. *⁎* | iij. | ||
d | vj. Id. | viij | xxvij | xiiij. | xxviij | iiij. | |||
xv | e | v. Id. | ix | xxix. | Ioan. j | xxx. | v | ||
iiij | f | iiij. Id. | x | xxxj, | ij | xxxij. | ii. Thes. j. | ||
g | iij. Id | S. Marthin. | xj | xxxiij | iij. | xxxiiij. | ij | ||
xij | prid. Id. | xij | xxxv | iiij. | xxxvi | iij. | |||
j | b | Brisus. | xiij | xxxvij. | v. | xxxviij | i. Tim. i | ||
c | xviij. Kal. | Decembris. | xiiij | xxxix | vj. | xl | ii. iij | ||
ix | d | xvij. Kl. | Mechell | xv | xlj. | vii | xlij | iiij | |
e | xvj. Kl. | Nouembris. | xvi | xliij. | viij. | xliiij | v | ||
xvij | f | xv. | Kl. | xvij | xlv. | ix. | xlvj | vj. | |
vj | g | xiiij. Kl. | lizabetha. | xviij | xlvij | x | xlviij | ii. Tim. j. | |
xiij. Kl. | xix | xlix | xj | l | ij | ||||
xiiij | b | xij. Kl. | xx | lj. | xij | Baruc. j | iij. | ||
iij | c | xj, Kl. | xxj | Baruc. ij | xiij. | iij | iiij | ||
d | x. Kl. | xxij | iiij. | xiiij | v | Titus. j. | |||
xj | e | ix Kl. | xxiij | vj. | xv | Esai. i | ij. iij | ||
f | viij. Ll. | xxiiij | Esai. ij | xvj | iij | Phil. j. | |||
xix | g | vij Kl. | Katherin | xxv | iiij. | xvij | v | Heb. j. | |
viij | vj. Kl. | xxvj | vj | xvij | viij. | ij. | |||
b | v. Kl. | xxvij | viij | xix. | ix. | iij | |||
xvj | c | iiij. Kl. | xxviij | x. | xx | xi | iiij | ||
v | d | iij. Kl. | Vmpryt | xxix | xij | xxi. | xiij | v | |
e | prid. Ll | [...] | xxx. | Para. xx | Act. j. | Par. xxi. | vj. | ||
xxx |
[...]
[...]
- [...] cyuodi [...] vii. min. 34.
- [...] ymachlyt [...] iiij. min. 26.
-
Boreu weddi
- ji. Llith
- [...]
-
Prydnawn weddi.
- ij. llith
- j Llith
xiij | f | Grwst | j | Esai. xiiij. | Mctae. ij | Esai. xv. | Heb. vij. | |
ij | g | iiij. No. | ij | xvi. | iij | xvij | viij | |
iij. No. | iij | xviij. | iiij | xix | ix. | |||
x | b | Prid. No | iiij | xx. xxj. | v | xxij. | x | |
c | [...] | v | xxiij | vj | xxiiij. | xi | ||
xviij | d | viij. Id. | Nicholas | vj | xxv | di vij | xxvi. | xij |
vij | e | vij. Id. | vij | xxvij | di vij | xxviij. | xiij. | |
f | vj, Id. | Ymddwyn Mair | viij | xxx. | viij. | xxx. | Iaco. i | |
xv | g | v. Id. | ix | xxxj. | ix | xxxij. | ij | |
iiij | [...] | iiij. Id. | x | xxxiij | x | xxxiiij | iij | |
b | iij. Id | xj | xxxv | xi | xxxbi | iiij. | ||
xij | c | prid. Id. | [...] | xij | xxvij | xij | xxxviij | v |
i | d | [...] | Lluci. | xiij | xxxix | xiij. | xl. | i. Pet. i. |
e | xix. Kl | Ianuarij | xiiij | xli. | xiiij | xlij. | ij | |
ix | f | xviij. Kal | xv | xliij | xv | xliiij | iij | |
g | xvij. Kl | O sapiene | xvi | xlv. | xvj | xlvj | iiij | |
xvij | [...] | xvj. Kl. | xvij | xlvij. | xvij | xlviij. | v | |
vj | b | xv. Kl. | xviij | xlix. | xviij | l | ij. Pet. j | |
c | xiiij. Kl | xix | lj | xix | lij | ij. | ||
xiij | d | xiij. Kl. | Vmprit | xx | liij | xx | liiij | iij |
iij | e | xij. Kl. | [...] | xxj | Para. 23. | xxj | Hara. 24. | i. Ioan. i |
f | xj, Kl. | xxij | Esai. lv. | xxij | Esai. lvi | ij | ||
xj | g | x. Kl. | xxiij | lviij. | xxiij | lviij | iij | |
ix Kl. | Vmpryt | xxiiij | lix. | xxiiij | lx | iiij | ||
xix | b | viij. Ll. | [...] | xxv | Esai. ix | Luc. xxij | Esai. vij | Tit iij |
viii | c | vij Kl. | [...] | xxvj | Para. 28. | Act. vi. vij | Eccle. iij | Act. vij |
d | vj. Kl. | [...] | xxvij | Eccle. v. | Apoca. j | Eccle. vj | Apoc. xxij. | |
xvj | e | v. Kl | [...] | xxviij | Ier. xxxj. | Act. xxv | Doeth j | i. Ioan. v |
v | f | iiij. Kl. | xxix | Esai. lxj. | xxvi. | Esai lxij | ij. Ioan | |
g | iij. Kl. | xxx. | lxiij. | xxvij | lxiiij | iij. Ioan | ||
A | prid. Ll. | Syluester. | xxx | lxv | xxxiij | lxvi. | I [...]d. i |
[...]ABVL [...] KALENDAR INdan gos trefn y Psalmae ar Llithia e, y arferir ar Voreu [...] wiliae, megis y mae y Reoleu, syn canlyn [...] *⁎*
Y drefn py wedd y gosotwyt darllen y Psal [...]wyr.
Y [...] bot rei or Misedd yn hwy nar lleill, ys tybiwyt bot yn ei cinune-mesuraw wy yn y modd hwn.
¶ I pop Mis y gosotir (erwydd y devnydd yma) xxx, die vniō.
¶ Ac achos bot yn Ianawr a Mawrth vn die tros ben y nifer vchot, ar 28. die yn vnic yn y Chwefror, yr hwn a gyfrifir rhwng y ddauvis hyny: y Chwefror a echwyna y gan bop vn o‘visedd Ianawr a Mawrth, vn die. Ac velly y Psallwyr yr hwn a ddarlleir yn y Chwefror sy raid ei ddechry y diernot dewethaf o Ianawr, ai ddyweddy y die cyntaf o Vawrth.
A lle mae ir Mai, Gorphenhaf, Awst, Hidref, a Racvyr, xxxj. die i pop vn: ef oswit bot darllen ir vn Psalmae, i die diwethaf or diwededic Visedd, ac a ddarlle wit y diernot or blaen, yd pan vo ir Psalltwyr ddechry drachefyn y didd cintaf or Misedd yn canlin.
Yr owrhon y wybot pa Psalmae a ddarlleir pop dydd: edrych yn y Kalendar y niuer osotwyt ir Psalmae, ac yno myn gahel yr vnryw niuer yn y Tabul hon, ac ar y niuer hwnw y ceffy welet, pa Psalmae a ddywedir ar y Voreolar Brydnawnol weddi.
Ac lle y parthir y. [...] in xxij parth, ac ysy rihir yw darllen a,i vn amser: Ef a drefnwyt na ddarlleid ar vn prit uch law .iiij. ai .v. or parthae hyny, megis y gelly ddyall bot yn noti yn yn y Tabul hon ys y yn cinlyn.
Hefyd, noter hyn yma, pa le bynac yn y Tabul hon ac ym pop ban aral or gwasanaeth, ac y gosodir vn Psalm, y niuer a espefir yn ol y Bibl mawr o Saxonaec, yr hwn or. [...] yd y. [...] o bleit ei bot (yn ol parthiat yr Pebrecit) yn vario yn y niueron o y wrth y translation Llatin cyfredin.
Psalmeu y'w dywedy ar Voreu, a
j. | j.ij.iij.iiij.v▪ | vj.vij viij. |
ij | ix.x xi. | xij.xiij.xiiij. |
iij | xv.xvj. xviij | xviij. |
iiij. | xix. xx. xxj | xxij.x xiij. |
v. | xxiiiij. xxv. xxvj. | xxvij. xxviij.xxix. |
vj. | xxx. xxxj | xxxij.xxxiij.xxxiiij. |
vij. | xxxv. xxxvj. | xxxvij. |
viij. | xxxviij. xxxix. xl. | xlj.xlij.xliij. |
ix. | xliiij. xlv. xlvj. | xlvij.xlviij xlix. |
x. | l. lj. lij. | liij.liiij.lv. |
xj. | lvj lvij.lviij. | lix.lx.lxj |
xij. | lxij.lxiij lxiiij. | lxv.lxvj.lxvij. |
xiij | lxviij. | lxix.lxx. |
xiiij | lxxj.lxxij. | lxxiij.lxxiiij. |
xv | lxxv.lxxvj lxxvij. | lxxviij. |
xvj. | lxxix.lxxx.lxxxj. | lxxxij.lxxxiij.lxxxiiij.lxxxv. |
xvij. | lxxxvj.lxxxvij.lxxxviij. | lxxxix▪ |
xviij. | xc.xcj.xcij | xciij.xciiij.xcv. |
xix. | xcvj.xcvij. | ijcviij xcix c.cj. |
xx. | cij.ciij. | ciiij. |
xxj. | cv. | cvi. |
xx | cvij. | cvi ij.cix. |
xxiij | cx.cxj.cxij cxiij. | cziiij.cxv. |
xxiiij. | cxvj.cxvij. cxviij. | cxix. iiij. |
xxv. | iiij. | |
xxvj. | iiij. | |
xxvij | cxx.cxxj.cxxij.cxxiij.cxxiiij.cxxv. | ccxvj.cxxvij.cxxviij.cxxix.cxxx.cxxxj |
xxviij | cxxxij.cxxxiij.cxxxiiij.cxxxv. | cxxxvi.cxxxvij.cxxxviij. |
xxix. | cxxxix.cvl.cxlj. | cxlij.cxliij. |
xxx. | cxliiij.cxlv.cxlvj. | cxlvij.cxlxiij.cxlix.cl. |
ACT AM VNFVRVIAT G [...] redin vveddi a Gvvasanaeth yn yr Eccles, a ministrat y Sacramentae.
LLe ydd oedd wrth ar varwoleth ein arddec hawc Arglwydd gynt y Brenhin Edward y vi. yn aros vnweddffurfdrefn ar gyffredin wasanaeth a' gweddy, a'ministrat y Sacramentae, Cynneddfeu, a'Ceremoniae yn Eccles Loecr, yr hwn a'asotesit yn vn Llyver, wrthladdwyt ddirym wyt wedy'r titulo, Llyver gweddi Gyffred in, a ministirat y Sacramentae, a Chymeddfeu ereill a Ceremoniae yn Eccles Loecr: wedy ei awdurdodi gan Act o Parliament,, wedy'r gynal yn y v, a'r vi. vlwydd o n cynt ddywededic Ardderchawc Arglwydd Vrenhin Edvvardy y vi: tituledic Act am vnffurfiat ar Gyffredin weddy a ministrat y Sacramentae, yr hon a gwyl gededigeth.repelywyt ac a gymerwyt ymaith can Act Porliament yn y ulwydd gyntaf o deyrnas ein Arddechoc Arglwyddes Vrenhines Mari, i vawr advail dledus anrhydedd Dew, ac anconfort professieit gwirionedd Cred-ddeddyf Christ,
Enacter am hyn gan awturtat y Parliament presentol pan yw ir ddywededic estatut Repel, a phop dim wedy r amgyffred ynaw, yn vnic o bleit y dywededic lyvr, ar dywededic Wasanaeth, a ministrat y Sacramentae, Cynneddfeu, a Ceremoniae, cynnwysedic neu osotetic yn, neu gan y dywededic Lyuer hi bot yn wac ac eb effect, o a gwedy * fest Natalic Sainct Ioan, Vatyddwr nesaf yn dyuot. Ac ir dyweddic Lyuer, a threfn y Gwasanaeth, a ministrat y Sacramentae: Cynneddfeu, a Ceremoniae, ar aralliat a r angwanegiat y angwanegwyt ynaw, a gosodedic can yr estatut hon, vot yn sefyll, a bot or a chwedy y ddywedic fest Natalic Sanct Ioan vatyddwr, yn-cyflawn rym ac effect, erwydd tenur ac effect yr estatut hon: Er dim ys ydd yn y ddywededic estatut o Repeel ir gwrthwynep.
A phellach enacter gan vchelder y Vrenthines, y gyd a chydsyniat yr Arglwyddi a chyffredin ys yd wedy r ymgynul i r Parliament present hyn, a chan awturtat yr vnryw, ir oll ac y bop Ministreit yn neb Eccles Cadeiriol, ai plwyvol, ai lle arall, o vewn y Deyrnas hon o Loecr, Camberu, a Marsoedd yr vnryw, ai eraill o gyvoetheu a Vrenhines, o'r a chwedy fest Natalic Sanct Ioan Vatyddiwr nesaf yn dyvot, vot yn rwymedic y ddywedyt ac y arver y Plygain, gosper, gweinidogeth Swper yr Arglwydd, a ministrat pop vn or Sacramentae, a i h'oll Gyffredin a chyoedd weddi, yr▪ cyfryw drefn a ffurf ac a adroddir yn y dywededic Lyver, velly wedy ei awtoriso gan Parliament yn y dywedic v. ar vi. vlwyddyn o Deyrnas y Brē hin Edward y vi. y gyd ac vn aralliat ac angwanegiat a ryw Lithon yw h' arver ar bop Sul yn y vlwy ddyn, a ffurfy Letaniae, wedy r arally a‘i correctio, a dwy sentens yn vnic wedyr angwanegu wrth ddelivro y Sacrament ir Communolion ac nyd arall neu ym-modd amgen. Ac a bydd y nep ryw Person, Vicar, neu arall pa Minister bynac, a ddlei neu a vydd yddo [Page] ganu neu ddywedyt y weddi gyffredin, y goffawyt yn y dywededic lyver, neu vinistro y sacramentae, o y wrth, a gwedy fest Natalic S. Ioan vatyddiwr nesaf yndiuot, or gwaith goddef wrthot arveru y dywededic weddieu cyffredin, ai ministro y Sacramentae yn-cyfryw Eccles caiteiriol ai Eccles plwyfol, ai lleoedderaill, ac y dlei ef vinistro yr vn ryw, vn cyfryw, ffurf a threfn ac yr adroddir ac y datcenir wy yn y dywededic Lyver, ai yn ewyllysiol ac o anhydynder (gan sefyll yn hynny) arveru e ryw eraill Gynnedfau, Ceremoniae, Trefn, gweddivae ffurf neu wedd, weinidogeth Swper yr Arglwydd ar gyoedd ai yn ddirgel, ai Plygain, Gosper, ministrat y Sacramentae, n'ai eraill weddieu ar oyster, amgen nac yr adroddir ac a ddeclarir yn y dywedic Lyver (Gvve: ddi ar oystec yn a thrvvy r oll Act hon a ddeallir yr hon ys ydd y ereill y ddyvot yvv gwrandaw, ai yn Ecclesiae cyffredin, ai Capelae dirgel, ai* Oratoriae, yr hon e elvvir yn gyffredin Gwasaneth yr Eccles) a precethu, ai declaro llafaru neb dim er dirymio ne ddrygu y dywededic lyvr, neu neb dim ys ydd yntho, ai neb parth o hanaw a bot*o hynny yn gyfraithlawn varnedic, erwydd cyfraithieu y Teyrnas hon, gan verdict deuddec wyr, neu gan ei goffess y un, neu gan honneit eglaerdap y fact, a goll ac a fforfeicta y vchelnep y Vrenhines, hei etiueddion a i successorieit, am ei gamwedd cyntaf, broffit ei h oll renti ysprytawl neu promotioneu, yn dyvot neu yncyvody yn vn vlwiddyn nesaf yn ol ei gonvictiat, a bot hefyt ir nebun y gonuictier velly, ys am yr vn ryw cawwedd ddyoddef carchar yspait vi. mis, eb bail na mainprys. Ac y cyfryw nebun wedy ei gonvicto vnwaith am neb camwedd erwidd y petheu y gimpwillwyt, as bydd yddaw gwedy ei gouvictiat cintaf drachefn droseddu, a bot o hyny yn y ffurf ddiwededic yn gifraithlawn wedy ei gonvicto: yno bot ir vnryw nebun am ei ail gamwedd dyoddef carchar yn hid ispait vn vlwydd gifan a gefit bot ei ddeprivo Ipso facto, o ei bromotioneu yspritawl. A bot yn gyfoaithlawn y bop Patron neu ddonwr yr oll a phop vn o r promosioneu ysprytol hiny, neu uebun o hanwint, preseuto, neu col lato yr vnryw, megis pe byddei y nebun neu r neb rei yn troseddu velly wedy marw. Ac a bydd y neb vn neu y neb rei, yn ol ei gonvicto dwywaith yn y ffurf racddiwededic, ar droseddu yn erbin nebun o racpwylledigion y dridedd wraith, a bod hiny yn y ffurf racddiweddic yu gifraithlawn wedi ei gonvicto: yno y nebun y droseddo velly, a y gonvicter y dridedd waith y ddepriver Ipso facto oi oll bromotioneu spritawl, a hefit goruot yddo ddiodef carchar tra vo byw. Ac a s nebun ar a drosedda ac a gonvicter yn y ffurf racddywededic o bleit y premisseu, ny bidd a at Eglwysa Reni yddaw, ac eb gantaw promoision ysprital: Yno bot ir vnryw hwnw y drosedda velly ac y gonvicter, am y troscdd cintaf ddioddef carchar yn hyd vn vlwiddin gwpl yn nesaf ar ol ei ddiwededic gonvictiat, eb na bayl na mainprys. Ac as cyfryw nebun eb yddaw neb promotion ysprital gwedy ei gonvictat cintaf, drosedda drachefn yn-dim o bleit y premisseu ac yn y ffurf diwededic yn gifraithlawn y gonvictir o hiny? bot yno ir nebun hwnw am ei ail drosedd ddioddef carchar travo byw.
[Page]Ac e ordinwyt ac enactwyt gan yr auturtat y ddywetpwyt vcho, pan yw a bydd y nebun neu y nep rei pwy pynac, gwedy ddywededic wyl Natalic Sanct Ioan Vatyddiwr nesaf yn dyuot, yn neb ryw Enterlud, Gwareuon Canuon * Rimynneu, neu gan araill airieu agoret, declaro neu ddywedit dim ryw peth y dderogation, llygriat neu dremic ar yr vnryw lyuer, neu ddim ar y ginwysir ynthaw, neu nep parth o hano: neu gan fact agoret, gwaithret neu can vygithieu agoret, gympell, neu beri, neu yn nep ryw vodd procuro neu maynteno nep Person, Vicar neu Vinister arall, yn nep Eccles Cateiriol, neu Eccles plwyvol neu yn Capel neu yn nep lle arall, y ganu ai dywedyt gweddi gyffredin ac agoret, neu y vinistro nep Sacrament, yn amgenach, neu yn-nep gwedd arall a ffurf nac a espesmyt yn a dywededic lyvr, neu can nebun or dywededic voddion, yn anrcyfraithlon rwystro neu ludd y nep Person, Vicar neu Vinister arall, yn nep Eccles Cadeiriol neu plwyvol, Capel neu yn neb lle aral, y genu neu ddywedit gwedi gyffredin ac agoret neu vinistro y Sacramenteu, neu nep o hanwynd, yn-cyfryw wedd a ffurf ac a gypwyllwyt yn y dywededic vyvr: yno bot i bop ryw nebun gwedy yn gyfraith lawn ei gonvicto o hyny, yn y ffurf ddywededic, ffor feicto ir Vrenhines ein Goruchel Arglwyddes, ei etiveddion ai successorieit am y trosedd cintaf, cant Morc. Ac as bydd y nep un neu neb rei y gonvictwyt vnwaith am nep ryw drosedd, droseddu drachefn yn erbyn nebun o r troseddion dywethaf y adroddwyt, ac yddin yn y ffurf ddywedic yn gyfraithus gonuictiedic: yno bot ir vn ryw nebun velly yn troseddu ac yn convictiedic, am yr ail drosedd fforfectio in Goruchel Arglwyddes Vrenhines hei etiueddion ai successorieit .iiii. cant o Vorcieu. Ac bydd y nebun gwedy yddo, yn y ffurf ddywededic, vot dwy waith yn conuictedic o nep trosed yn perthynu ir troseddion dywethaf adroddwyt, droseddu y drydydd waith a bod o hyny yn y ffurf vchod yn gyfraithus wedy ei gonvicto: bot yno y bop nep yn troseddu velly, am ei drydedd drosedd for feicto y ein Gdruchel Arglwyddes Vrenhines ei oll dda a chateloedd, a dyoddef carchar yn ei vyw. Ac a bydd y nebun neu ir ei rhwn am ei drosedd cyntaf erwydd y premissae, gahel ei gō victo yn y ffurf ddiwededic, na thalo y swm taladwi o rim ei gonuictiat yn-cyfriw wedd a ffurf, ac y dirper talu yr vn riw, o vewn vi. withnos nesaf yn ol ei gonuictiat: bot yno y bop nep velly y gonuicter, ac eb dalu yr vn ryw, am y trosedd cintaf, yn lle y swmp diwededic, ddioddef ei garcharu dros yspait vi. mis, eb bail na maynpris. Ac a bydd y nebun neu rei, yr vn am yr ail drosedd erwidd y premissae y convictier yn y ffurf ddiwededic, na thalo y swmp diwededic taladwy cau rinwedd ei gonuictiat a r Statut hon, yn-cyfryw wedd a ffurf ac y oleir talu yr vnryw, o vewn vi. wyth nos cyntaf ar ol ei ail gonuictiat: bot yno y bop ryw vn velly y gonvicttiwia, wyl genenedigeth. ac eb velly talu yr vnryw am yr vnrym ail drosedd, yn lle y diwededic swmp, gahel dioddef ei garcharu yspait xii. mis eb na bail na maynpris.
Ac o ywrth, a gwedy y ddiwededic fest Natalic Sanct Ioan Tatyddiwr [Page] nesaf yn dyvot, pan yw i oll a phop nep yn preswilio o vewn y Deyrnas hō, neu nep arall gyvoetheu Mawrydi y Vrenhines yn ddiescaelus ac yn ffydd lawn, dyeithr bot escus cyfraithiol a rresinabl y vot yn ymaith.absent, ymddarparu y vynychu y w Eccles plwyf neu capel devodedic, neu wrth rwystr rresymol o hyny, i ryw le arveredic ym man y bo y Cyffredin weddi a chyfryw wasanaeth yn arveredic yn-cyfryw amser rrwystr bop Sul, a dyddieu eraill ordinedic ac arveredic yw cadw me is yn wiliau: Ac yno y van hono aros yn drefnus, ac yn bwylloc, yn hyd amser y weddi Gyffredin, precetheu neu arall Wasanaeth Dew y arverer neu a vinistrer yno, dan boen poenedigeth gan * censurae yr Eccles, a hefyt y dan boen bot y bop vn yn troseddu velly, fforfeictio am bop cyfryw drosedd xii.d. yw codi or wardeniait yn yr Eccles y gwneler cyfryw drosedd, y vwyniant tlodion yr vnryw plwyv, o dda, tiredd, a the dddynneu y cyfryw droseddwr, drwy ffordd gabel. atavael. Ac er mwyn esetuto y petheu hyn, y mae ardderchawc Vawrydi y Vrenhines yr Arglwyddi bydol. temporawl a r oll gyffredin cynnulledic yn y Parliament presennol, yn enw Dew yn ddifrifol yn erchy ac yn gorchymyn yr oll Archescyp, Escyp, ac eraill Ordinarieit, ar vot yddyn ymosot yd yr eithan oi gwybyddiaeth, ar vot y dledus a r gwir * esecution y petheu hyn yn gwpledic trwy eu oll Escopaetheu ai curae, mal y bo yddynt attep ger bren Dew am gyfryw ddrugae a phlae a r ei y gall yr oll Gyuoethawc Ddew yn gyfiawn boeni ei bopul am dremygu y dda ar iachus Gyfraith hon. Ac er auturtat yddynt yn y parthret hyn: Bit pellach yn actietic can yr auturtat ddiwedic, bot ir oll ac i bawp Archescopieit Esropieit, ac oll eraill y swyddogion hwy yn arueru. mwynhau. eserciso Ecclesic veddiant, yn gystal mewn lleoedd esempt, ac anesempt o vewn eu Escopaethe gael llawn veddiant ac auturtat can yr Act hon, y adffurfio, cospi, a phoeni wrth censurae yr Eccles, oll a phop dyn y droseddant o vewn neb vn o swyddogaetheu wy neu Escopaethe, gwedy y ddywededic fest Natalic Sanct Ioan Vatyddiwr nesaf yn dyvot, yn erbyn yr Act hon ac Statut: Er neb arall gyfraith, statut, priuileg, braint, neu ragweliat cyn na hyn yn wneuthredic, caffaeliedic, neu ddyoddevedic, yr gwrthwynex, yn ddiwrthladd.
Ac eu ordiniwyt, ac enactwyt gan yr auturtat ddywededic, bot ir oll ar y bop Iustusieit y Glywet a Thervynu Qyer ac Determiner, neu Iustisiet Assps, gahel cwpl veddiant ac auturtat ym-pop vn oei agoret ai cyffredin Sessioneu, y y Glywet a Thervynu enquiro, grawndo, a ymofyn, helt. determino oll ryw droseddeu y committer neu a wneler yn-gwrthwynep y neb ban y gynwysir yn yr Act gyndrychiol o vewn tervineu y Comission y roddir yddwynt, a gwneuthur process er esecuto yr vnryw, megis ac y gallant wneuthur am nebun a enditer ger eu bron am * trespas, neu yn gyfraithaiwn y gonvictwyt o hyny.
* Provider yn oystat, ac inacter gau yr auturtat ddywededic, bot y oll a phop Archescop ac Escop, allu bop amser ac amsereu wrth ei rydit ai vodd, ymwascu ac ymgyssylltu, ran rymyr Act hon, ar dywededic Iustisieit or Oyera Determiner, neu ar dywededic Iustisieit o Assis, ympop vn or dywededic [Page] agoret a chyffredin sessioneu, cynnalia dwy yn neb lle oi Escopawt er ac y inquiro, gwrandaw, a determino y camweddeu dywededic.
Prouider hefyt, ac inacter trwy, r auturtat racddywededic bot y llyfreu ys ydd or dywededic Wasanaeth, ar gost a siars plwyvogion pop plwyf ac Ecclesi Cathedral, yn ddarparedic ac wedy eu caffael, cyn y ddywededic fest Natalic Sanct Ioan Vatyddiwr nesaf yn canlyn: A'bot ir oll gyfryw plwyveu ac Ecclesi Cathedral neu leoedd araill, lle y darparer ac y caffer y dywededic lyfreu cyn fest Natalic Sanct Ioan Vatyddiwr o vewn tair wythnos wedy darpar a'chaffael velly y dywededic lyfreu, ymaruer or dywededic wasanaeth, ai vynychu erwydd yr Act hon.
Ac inacter ym-pellach wrth yr auturtot dywededic, na bo vn amser rhac llaw rhwystro nebun neu neb rei nac ym moda arall ei volestu, neu am neb or camwedde y gofiwyt vchot, y gommitter neu a wneler rhac llaw yn-gwrth wynep ir Act hon, dyeithr yddaw ef, neu hwy yn anghyfraithiaw, velly, bot o hyny yn ditietic yn y Session gyffredin nesaf, cynnaliadwy rac bron nep cyfryw Iusticieit or Qyer ac determiner, neu Iusticieit o Assis, yr Eisteddvot yn nesaf yn ol bot cōmitto nebun trosedd yngwrth wynep i tenur yr Act hon.
Provider yn'oystat ac ordiner ac inacter trwy'r auturtat rac ddywededic am oll a phawp Arglwyddi o'r Parliament, am y drydedd drosedd y gofiwyt vcho, bot eu treio trwy eu cyfradieit.pirieit.
Prouider hefyt, ac ordiner ac inacter y gan yr auturtat racddywededic, bot i Vaior Llundain, ac y Vaiore eraill, Balieit, a phenswyddogion erail, o'r oll a phawp dinasoedd, Boroucheu, a Threvi corphoredic o vewn y Deyrnas hon, Cambru a marsoedd yr vnryw, ir ei nyd yw Iusticieit o Assis yn cyrchu yn gyffredin, gaffael cwpl veddiant ac auturtat can rinwedd yr Act hon, y inquiro, gwrando, a thervynu, y troseddeu y ddywetpwyt vchot, a phop vn o hanaddynt, yn vlwyddynol, o vewn .xv. die gwedy fest y Pasc, a Sanct Mihacael Archangel, yn-cyfryw vodd a'ffurf ac y maer Iustycieit o Assis, ac o Oyr a determiner yn gallu gwneuthur.
Prouider yn oystat, ac ordiner ac inacter trwy y racddywededic auturtat bot ir oll ac y bop Archescopion, ac Escopion, a'phop vn oi Cancellwyr, Cō missarieit, Archddiaconieit, ac eraill Ordinarieit, ac yddwynt ohanredawl swyddogaeth, Eccles, gahel gwpl veddiant ac auturtat trwy rym yr Act hon, yn gystal y enquiro yn y Govwyat. Visitation hwn seneddeu, a lle amgē, o vewn eu swyddogeth, ar nebun arall amser a'lle, y gymeryd occasioneu ac informationeu am oll a' phop petheu y goffawyt vcho, y wnaethpwyt, y gommittwyt, neu a perpetratwyt o vewn, tervyneu eu swyddogetheu ac auturtat, a' phoeni yr vnryw can rybudd, escomundot, sequestration, neu ddeprivation, ac eraill censurae a'process, yn-cyfryw ffurf ac yma ym-blaenllaw yr arverwyt yn cyffelip ddygwyddion cau Ecclesic gyfraithieu y Vrenhines.
PROVIDR yn wstat, ac enacter, pan yw, am y nebun pynac yn troseddu [Page] yn y premisseu, vod yddo yn gyntaf dderbyn poen y gan yr Ordinari, a' testimonial ganto o hyny y dan ddywededic sel yr Ordinari, na bo am yr vn drosedd y ail convicto rac bron yr Iusticieit. A'r vn modd ac ef yn derbyn am y dywededic drosedd gyntaf boen y gan yr Iusticieit, ny bydd yddaw am yr vn trosedd al dderbyn poen y gan yr Ordinari: eb vot dim y gynwysir y n yr Act hon yr gwrthwynep, yn sefyll.
Provider yn oystat, a bit yn actiedic, pan yw am gyfryw addurneu yr Eccles a'i Ministreit, bot eu h'attal a'u cadw yn arver, mal ydd oedd yn yr Eccles hon i Loecr y gan auturtat Parliament, yn yr ail vlwydd o deyrnas Brenhin Edward y vi. yd pan gymerer trefn arall yn hyny gan auturtat Mawredd y Vrenhines, ygyd a chygcor hei Chomissio narieit, gosodedic ac auturietic y dan insel vawr Lloecr*am achosion Ecclesic, neu sel Metropolitan y Deyrnas hon. A hefyt a dam wain arver nep tremic neuamparch yn Ceremoniae a'chyneddfeu yr Eccles, can gamarver y trefneu y osodwyt yn y llyuer hwn: bot i Orucheldap y Vrenhines allu trwy gygcor y dywededic Commissionarieit neu'r Metropolitan, ordino a'chyoeddi cyfryw angwaned ceremoniae neu gynneddfeu, ac a vo er derchafiat gogoniant Dew, adailat ei Eccles, a' dledus barch ar sanctaidd ddirgeledigaetheu Christ a'r Sacramentae.
Ac ympellach enactier y gan yr auturtat racddywededic, pan yw am oll gefraithieu, statutae, ac ordinateu, yn yr ei, neu y can yr ei y mae neb gwasanaeth arall, administrat y Sacramentae, neu Ceffredin weddi eu tervynu eu cadarnheu, ne eu gosot y w ymarver o vewn y deyrnas hon, neu eraill o gyvoetheu y Vrenhines neu wledydd, eu bot o hyn allan y llwyr weigion ac eb ddim grym.
¶Y mae Act arall, can pa vn vr ordiniwyt ac yr enactwyt bot y Bibl a llyvr y weddi Gyffredin wedi ei tynnu ir i aith Camberaec. Yr hon Act can nad yw mor gyffredinawl yn cyhwrdd a phawp oll a'r Act hon vcho, ny welpwyt vot yn rraidiol hei dody ym-print.
Racymadrodd.
NY BVerioed, dim wedy ei ddychymygu mor ddiball y gan synhwyr dyn, nei wedy ei ddysyly morgadarn, yr hwn trwy yspeit amser ny lygrwyt: megis ymplith pethae ereill y mae yn gwbl eglaer wrth y gweddieu cyfredin yn yr Eccles, yr ei a elwir yn sathredic Gwasanaeth Dew. HanasBonedd a'dechreat yr efcysevin pa rei, a's chwilid ymysc gwaith yr hen Dadae, e geffir gwelet nad ordeiniwyt y gwasanaeth hwnw namyn er purpos daonus, ac er mawr dderchafiat dywoldap. Can ys wynt wy a drefnesont y mater velly, yd pan vyddei ir Bibl oll ai i'r part imwyaf o hanaw bod wedy ei ddarllen trostaw vnwaith yn y vlwyddyn: can amcanu wrth hyny, vod ir Gwyr llen, ac yn enwedic ir sawl a vyddei weinigogion y Gynnuleidfa, [allu trwy vynech ddarllen a' mefyriaw gair Dyw bod wed yr ymddarpary ar ddwywoldap, a's bot hefyd yn ablach y annoc yr eill trwy ddysceidaeth iachus ir vn peth, ac y allu gorthrech dadyl yr ei a wrthwyne pei y gwirionedd. Ac ym-pellach, allu o'r popul [trwy glywet beunydd ddarllen yr Scrythur lan yn yr Eccles.] ymgynnyddy yn oystat vwyvwy mewn gwybodaeth am Ddyw, a'dyuot y gary yn gynnesach ei wir*Creddyf ef. Eithyr ys talym o blyydynedd, y darvu newidio, tori, ac escaelusaw y ddywyl a'r weddus drefn hon yma o waith yr hen Dadae, can planny y mewn yn ei lle, Historiae * amheus, Legendae, Atebion, Gwersi, Adwersi gweigion, Coffaduriaethae, ac Seneddolion, megis yn gyffredin pan ddechreuit vn llyfer o'r Bibl cyn darvod darllen tri n'ei pedwar Penn o hanaw, cwbyl anyd hyny vyddei wedy ei ady eb ddarllen. Ac yn y sort hyn y dechreuit llyuer Esai yn yr Aduent, Gred. ddeddyf. ac llyuer Genesis in Septuagesima: eithyr ei dechry a wneityn vnic, eb'orphen ei ddarllen byth A'r vn ffynyt ydd arferit am lyfrae 'r eill o'r Sscrythur lan. Ac gyd a hyny lle mynei Sanct Paul bod yn dywedyt cyfryw iaith wrth y popul yn yr Eccles, ac a allent wy ei ddyall, ac caffael lleshat gan glywet. Y gwasaneth yn yr eccles hon y Loecr es llawer o vlyddynedd a ddarllewyd yn Llatin ir Popul, hanef. yr hyn nid oeddent wy yn er ddyall: megis ac ydd oeddwynt yn clywet yn vnic a ei clustiae, ac ei calonae, ei hyspryt a'ei meddwl oedd yn ddiadeil o ywrthaw. Ac eb law hyny, cyd byddei i'r hen Dadae rannu. barthu y Psalmae yn saith ran, a phob vn o hanaddynt a elwyt Nocturu: yr owrhon yn hwyr o amser, cyfran vach o hanynt a ddywedyt beunydd, can ei mynych atdywedyt a'gady y ddarn arall heibiaw ebyngan vngair. Gyd a hyny, nifeiri a'chaledrwydd
Or Ceremoniis, paam y dilewyt rei ac yn cynhalivvyt r ei ereill.
OR Cynneddfeu egwysic Ceremoniis hyny ac oeddynt arveredic yn yr Eccles, ac oedd ei dechreat y gan ordinat dyn, swrn yn y dechreuat a ddaroedd ei dychymygy o ētēt ac proposda, o hirwst wedy ei troi y wagedd a gwan-goel: swrn a dda ethant i'r Eccles trwy andisembl deuosion, a chyfryw serch, awyd oglyd zel ac oedd eb wybydieth: ac o erwydd na chraffwyt arnaddynt y tro cyntaf, wy dyfasont beunydd y vwyvwy o gam arferae: pa rei nid yn vnic achos ei bot yn amprofftol, anid achos daruot yddynt vawr ddally y bopul, a thywy llu gogoniant Duw, sydd iawn ei hyscar ymaith ai rhoi heibio yn ollawl. Ereill sydd, yr ei cyd dychymygwyt wy can ddyn, eto ydd ys yn tybiet vot yn dda ei cadw wy yn oystat, yn gystal er mwyu trefnus swydd yn yr Eccles, o (bleit y hyn y darvu ei dychymygy yr amser cyntaf) ac achos ei bot yn perthyny y adeiladaeth: mater at yr hyn pop peth a wneler yn yr Eccles (megis y dysc yr Apostol) a ddleir ei amcany. oglyt. Ac er nat yw cadw nei vaddae vn Ceremoni neu gynneddf (oe blait ehun) anyt peth bychan: er hyny y gwylltpwyll tremic yn ancyfreithlon ac yn tory trefn gyffredin a discipliaeth, ys y vai nyd bychan geyr brō Dyw Gwneler pop peth yn eich plith chwi (medd S. Paul) yn weddus ac mewn trefn dyledus. A gosot cyfryw drefn, ny pherchyn ar neb diawdurdot: ac am hyny ny ddyly nep gymeryd arnaw, nac o ryvic osot nei newydio vn drefn bublic nei gyffredin yn Eccles Christ, dyeithr bot wedy ei alw ef yn ddeddfol ai awdurdodi y hyny.
Ac yr owrhon in amser ni, lle mae meddyliae dynion mor amrafaelus, yd pan yw rei yn tybieit mae*devnydd mawr yn-cydwybot, yw ymady ac vn dryll o ei Ceremoniis lleiaf (cyfryw*bwys sy gantunt ar ei hen ddefodae) a trachefyn or tu arall, y mae yr ei mor newyddgar, megis y chwenychent newyddy pop peth, ac velly tremygy yr hen, ac na ddigō dim ei boddhay wy anit peth o newydd. Edybiwyt bot yn gymesur nad edrychyt cymeint ar geisio boddloni a ringy bodd yr vn or pleidiae hyn, ac ar voddhay Duw, a phrofitio y ddwy bleit. Ac eto rhac cynnyrfu ar nep (or a ellit ei voddloni ac lawn reswm) yma yr adroddir resymae rei, paam y dodet heibiaw swrn o r Ceremoniis devodol, ac y cynhaliwytac y catwyt talm o hanadwynt yn oystat. Talm a roesp wyt heibiaw, achos y tra gormoddedd ar llaweredd o hanynt a amplaodd yn y diddiae dywethaf hyn, megis ac ydd oedd ei baich an anraith ei oddef, o bleit pa r ei y cwynei. S. Augustin yn ei emser yntef, darvot yddin dyfu y gyfryw niueri, ac ydd oedd cyflwr y Christionogion yn waeth (yn hyny o ddevnydd) nac oedd yr Iuddeon. Ac ef e a gyccorawdd, bot bwrw y fford cyfryw iau a baich, pan wasanaethei yr amser y wneythyr y peth yn heddychol.
Eithr beth a ddywetsei S. Augustin pe gwelsei ef y Ceremoniae oedd yn hwyr o ddyddiae yn arfededic yn ein plith ni? can ys y llaweredd oedd arveredic yn ei amser ef ny ellit ei cyffelyp y yddynt. Y gormodd lliaws hyn on [Page] Ceremoniae ni oddencgymeint, a llawer o hanynt mor tywyll ac ydd oeddent yn gwradwyddaw, ac yn tywylly, yn hytrach nac yn datcan ac yn eglu rheu caredigrwyde Christ y nyny. gyfraith
Ac eb law hyn, nid yw Euangel Christ delw Ddeddyf Ceremoniawc (megis ydd oedd talm o Ddeddyf. Mosen) eithr Religion yw hi y wasanaethu Duw nid mewn caethiwet gynnyrchu. figur nei wascot, amy n mewn rrydidit yspryt, can gymerit yn llawn ddigon y Ceremoniae hyny yn vnic, yr ei sy yn gwanaethi er trefn weddus ai discipliaeth ddywiol, a chyfryw rei ac ynt addas y gyffroi pwl veddwl dyn tu ac at coffau ei ddleet y Dduw, trwy ryw arwyddoccaat notetic, gan yr vn y gallei ef vod yn adailedic.
Hefid yr achos pennaf o ddileu yr ei or Ceremoniis vu, bot yn ei camarver cy pellet, parth gan wangoelus ddallinep y popul andyscedic, parth gan ddychwant cupyddtot y cyfryw ac oeddent yn disgwyl yn vwy am elw yddynt ehunain, nac am ogoniant Duw, megis na ellit yn hwylys gimeryd ymaith y camaruerau a gady y deunydd y aros yn oystat. Eithir yr owrhon am y dynion hyny y sawl a gatvydd a gynhyrfir, am vot yn cynhal rei or hen Ceremoniis yn oistat: as synniant wy nad yw possibil eb ryw Ceremoniis cadw dim trefn na discipliaeth heddychol yn yr Eccles, wyntwy a gant ddeall yn hawdd bot yddin iawn achos y gyweirio ei barnae. Ac as mawr gwrthwynep gantunt vot yr vn or ei hen yn aros, ac a ewyllysent yn hytrach dychymygy yr oll rei o newydd: Yna as byddant wythae yn caniady bot yn weddus ymarver o ryw Ceremoniis: yn sicr, lle galler ymarver yn ddivei or hen, yna yn allant wy yn rhesymmol ancanmol yr ei hen, yn vnic am hei oedran, eb ddynoethi ei ynfydrwydd ehunain. Achos mewn cyfryw ddygwydd, y dlent wy yn hydrach ddody parch yddynt dros ei henavraint, as mynaut ymdangos ei bot yn cary yn vwy vndap a chydgordiat, na newyddiadae a chyf newidnwyf, yr hyn gynneddfae (yd y galler, gyd a gwir hwylio Cred-deddyf Christ) a ddleit byth ei goachel. Eb law hyny, ny bydd achos cyfiawn y gyfryw rei i ymagynnurfy o bleit y Ceremoniis a gatwit. Can megis ac y tynnwyt, y ffordd yr ei y oeddit vwyaf yn ei camarfer, ac oedd yn vaich ar gydwybot dynion eb achos radiol: velly y lleill ys yn aros, a getwir er mwyn discipliaeth a threfn, yr ei (can iawn achosion) a ellir ei arally ai newidio, ac am hyny nid ynt wy y ei gogyfuchio a Deddyf Ddyw A gyd a hyny, nid ytynt wy Ceremoniae tywyllion na mution: eithyr y maent gwedy ei darpary eisioes, modd ac y gallo pop d yn ddeall pa peth y maent yn ei arwyddocau, ac er mwyn pa les y gwasanaethant. ddidro. Velly megis nad yw gyffelyp yr amser a ddaw, y cam arferer wy, mal y bu am y lleill▪ Ac yn ein gwaith ni ar hyn nyd ym ni yn barny ar vn nasion arall, nac yn ceisio gorchymyn dim, anyt y ein popul eiu hunain yn pend ant. Erwydd yd ym yn tybeit bot yn gymmwys y bopgwlat arfer o gyfryw Ceremoniis ac a dybygant wy vot yn orae y eglurhau anrydedd a gogoniant Dyw, y dymis y popul y vywyt perfeithiaf a dewolaf, eb* gyfeilorn na gwangoel. Ac er bwrw o hanynt ymaith. cyfryw bethae yr eill, ac oamser yamser a ddy allwynt voc vwyaf ei cam arfer, megis ac yn ordinadeu dynion vynych y damywnia yn amrafael vodd yn amrafaelion wledyed.
AN EXPLANATION OF certaine wordes, being quarrelled withall, by some, for that in this translation they be othervvise written, then either the vnlettered people▪ or some parts of the Countrie sounde, or speake them.
- A Signifying if, or whether, for o,
- A being relatiue, or a voyce expletiue, for y,
Si, an, num Qui. quae, quod.not vsed to them of Southwales.
-
Animal Si, non, nisi, an non.Anival for enivel.
- Any for oni.
- Anid for onid, or ond.
- Antempic anhymhic.
- -awd in the end of a word, for-od, odd, or-oedd, and ol.
- -awdd in the end of a word, for-od, odd, or-oedd, and ol.
- -awl in the end of a word, for-od, odd, or-oedd, and ol.
- As for a ys or os.
Si etiam vel etiamsi.
- Bwystvil (which rather would be written Bestvil) for the corruptlye pronounced gwystvil,
- C for K (because the printers haue not so many as the Welsh requireth) and in some words for g.
- Cent, in one place for cant.
- Dew, for Duw in Northwales speach, and for dyw, as they of Southwales speake it.
- Ef, for the Northren efo, or'fo.
- F, sometime for ff,
- F, for v.
- Ei, for i, or y, to them of Southwales,
- Eich, for ych.
- Gestwng, for gistwng, or gostwng.
- Hanwynt, hanynt, hanaddynt, for the corrupt honynt.
Illorum, vel illarum, aut de illis.
- Ioan for Ieuan, Iouan, Ievan, Ifan or Iwon: euen for that it is so diuersly sounded in diuers partes of the country.
Iardanis.
- Iorddanen, for Irddonen.
- Iuddew, for Iddew.
Iudaeus.
- Megis, for the Southern meis.
- Monyth for mynydd: so they pronounce it at Sanct Dauids.
- Myvn for myhun or vyhun.
- Nebun, for neb, or ryw vn.
- O bleit, or o blait, for o blegit.
- P sometime remaining not turned into b, or ph
- Pemp for pymp or pump.
- P'odd vsed per syncopen in Southwales for pa vodd.
- Popul for pobyl, pobl, or the Southern pybyl or gwerin.
- [Page]Pleit for plait, or plaid. 'sef per aphaerefin, for ys ef or sef.
- Tangneddif for tangneuedd or heddwch.
- Tragyvyth for tragywydd, or tragowydd: to keepe his orthographie, for it is compounded of tra cy and vyth: for hereby is it also more effectuall in signification.
- Tuy, for the Northen ty, V, for f,
- Vcain, for Vgain, ygain or igen.
- Vi-car for vincar or vinghar: wherein n is receiued without good cause.
- Vi-Dew for vinuw, or viniw, wherein D is now retained, euen for the more significatiue expressing of the grace of the woord.
- Vi-popul for vimhobl, to saue the word the les maimed.
- Vy-troet for vynrhoed that the signification may be more apparant to the strange reader.
-
Qui, quae quod. Donec, & vt, anti-Y being relatiue, or a kinde of expletiue, for a, vnto the Northwales readers
- Yd for hyd. Yddy duy, for y ew, or y w dy in Northwales.
- Yddwynt for Yddynt, or vddunt.
- Yr ei for y rrei, or y rrai.
- Ysy, or 'sy per synaloepham. for ysy or sy: and comming before a vowel beginning an other word propter euphonian Ys Ydd, for Y sydd.
- Ys ef, or'sef.
- Ys, is verie often vsed in the translation to expresse the emphatical energie or notable vehemence, where the Latine hath & or etiam, and the English yea, or euen.
And beside these there is verie little alteration either of the commune writing, or of straungenes of words, which be not opened by referring to like marke in the margent, as the word is marked in the text: as thus Dew*cenych * oll. And as for some of the faultes that escaped in printing, the meanlie learned reader may espie them and correct: as where thrée ddd or thrée lll come together, or els where a letter is mis set, or one letter for an other, or a sillable doth want, Y gyd a chwi. or is superfluous: euen as the Northen orthographie is to the Southern tongue: which onelie in pronunciation would be reformed.
The rest of the faultes may the welwilling learned easily find out himselfe and helpe to correct as occasion serueth.
But let euerie such one as shall reade the the seruice to the people, marke well the thrée pointes or staies in reading, being these,:. Wherat namelie in reading the Psalmes except he staie and rest accordingly, he shal wō derfullie confound the matter and astonish the hearers. And for example hereof, the sixt verse of the 30. Psalme maie serue ful wel. The verse that I meane is this.
Can na phery anyd enhyd bach yn ei lit: ac yn ei garennydd y mae bywyt: wylofain a all aros eros echwydd, anyd e ddaw goruoledd y borae.
Which verse being distinctlie read, is verie comfortable to the hearers soule otherwise it is a verie Chaos, or as it were, a commixtion of heauen and hell together.
As for these two halfe circles () who is it but knoweth that they betoken [Page] a Parenthesin, or a clause inserted, which might be left out, and the sentence perfect, yea and for the most part more plaine and sensible to vnderstand.
To vnderstand these other new markes not vsed in this tongue. before this time, which are imprinted thus'-[] and for the most part thus [].
THis kind of marke ' ouer the top of the letters signifieth a vowel or a consonant cut of euen vnder the place where it is: as thus, v'enait, for vy enait: Herod a Philatus, for Herod ac Pilatus.
This marke-is borowed of the Hebrues, and is called of them Makkaph, which signifieth an vnion properlie with them, or knitting of two words vnder one accent, and with vs, as thus, y-my, y-ty ydd-aw But here it is also vsed sometime (for learning sake) to vnite or knit, as it wer in one, two or thrée or moe words together, rendring the signification of one Hebrue or Gréeke word. And some other time to separate a compoūd for the more euident or effectuall vnderstanding therof.
This [comming onelie at the beginning of a word, signifieth that the first péece therof is added for the plainer vnderstanding of the text, and the same not had in the Hebrue The like is ment when] onelie is ioined to the latter end of anie word. But if both these [] do inclose anie word or wordes, they signifie that all the words therin inclosed be not had in the Hebrue or Greeke letter, but of verie necessitie (as if ye marke, ye maie perceiue) to make the sence perfect, so inserted. And therefore thus marked that Gods owne word maie remaine sincere and vnuiolate from generation to generation.
And this much for the better expedition of the simple, whom Gods holie spirite perfectlie prosper. Amen.
❧ Y drefn ym pa le yr arferir ac y dywedir y Boreuavvl a'r Pyrnhavvnavvl vveddi. Daleu. i.
Y Boreuawl ar Pyrnhawnawl weddi a arferir yn y defodedic le or Eccleis Capel neu Cor, Cancell, o ddieithr ir Ordinari derfyny yn amgeuach am y lle. A bod y Corae yn aros megis ydd oeddent yr amser a aeth.
¶ A bit honeit hyn yma, ir Ministr. Gwenidog ar bryd Commun ac ar bob pryd arall ymarfer o gyfryw wiscoedd neu addyrnae yn yr Ercleis ac a oeddent mewn arfer erwydd awdurdod y parlament yr ail vlwyddyn o deyrnasiad y brenhin Edward y chwechet yn yr Act o Barliament ossededic yn nechrau y llyfr hwn yn Sacsonaec.
Trefn am weddi voreuawl pop dydd trwy y vlvvyddyn.
¶ Ar ddechrav y weddi voreuawl ar vn ffynyt ar y weddi byrnhawnawl, bid ir Gwenidoc ddarllen a llef vchel rai or synhwyre hyn or scrythur lan yr ynt yn canlyn. Ac yno dywedyt yr hyn sydd yscrifenedic ar ol y synhwyrau hyn yma.
PA bryd bynag y bo'n adifar gan bechatur i bechot o ddyfnder i galon, Ezechiel. xviii. mi a ellyngaf tros gof yr oll enwiredd ar a wnaeth ef, medd yr Arglydd.
Ydd wyf yn cydnabot vy enwiredd am pechot sydd yn wastat yn vy erbyn. Psalm. li.
Ymchwel dy wynep o ddiwrth vym hechotau. Arglwydd, Psalm. li. a' dilea vy oll gamwedau.
Ysprit cystuddedic y sydd aberth i dduw, Psalm. li. na thremyga Arglwydd Dduw galonau vfydd cystuddedic.
Rwygwch ych calonau ac nid ych dillad, Ioel. ii. ac ymchwelwch at yr Arglwydd ych Duw, canys tirion a thrugarog ytiw, yfe sydd ddioddefgar a' mawr i drugaredd a' chyfryw vn ac sydd'-ofydus gantho dros ych blinder.
Ti Arglwydd bieu tosturi a' maddeuaint: Daniel. ix canys aethom ymaith o ddiwrthyt ac ni wrandowsom ar dy leferydd modd y gallem rodiaw yn dy gyfraithieu yr ei a osodeist i ni.
Cospa ni, Arglwydd, Ierem. ii. ac etto yn dy varn nid yn dy gynddaredd, rhac na bo dimmwy o hanom.
[Page] Math. iii.Gwellewch eych buchedd, canys bod teyrnas Dduw yn agos.
Luke. xv.Mi af at vynhad, ac a ddywedaf wrthaw, Vynhad, mi bechais yn erbyn y nefoedd, ac yn dy erbyn di, yr awrhon nid wyf deilwng im galw yn val yty.
Psal. cxlii.Na ddwg ir farn dy weision, Arglwyd, can nad byw neb cyfion yn dy olwg di.
i. Iohn. i.A's dywedwn eyn bod heb pechot, ydd ym yn eyn twyllo eyn hunain'ac nid oes gwirionedd ynom.
VY anwyl gariadus vrodyr, y ma'er Scrythur lan yn eyn cynhyrfu, mewn amrafael vannau, i gydnabot ac i gyffesu eyn aml bechotau a'n enwiredd, ac na wnelem na'i cuddio nai coluro yngwydd yr oll alluawc dduw eyn Tad nefal, eithr ei cyffesy, a gostyngedic, issel, ydifarus, ac vfydd galon, er mwyn caffael o hanam vaddenaint am danynt trwy ei anueidrawlddaioni ai drigaredd ef. A' chyd dlyem ni bop amser addef yn ostyngedic eyn pechodau gar bron duw: etto ni a ddlem yn benaf wnethur hynny pan ymgynullom i gydgyfarfod, i dalu diolch, am yr aml ddaeoni a dderbynasom ni ar i law ef, i ddatcan y haeddedicaf voliant, i wrandaw y santeiddiaf' air ef, ac i erchi cyfryw bethau ac a vo cymwys ac angenrheidiol, yn gystal ar les y corph ar enaid. Erwydd paham mi eruyniaf ac atolygaf ichwi, cynnifer ac y sydd yma yn presennol, gydtymmu a myfi a chalon bur a lleferydd ostyngedic, yd yn gorseddfa y nefawl rad, gan ddywedyd ar vo'i i.
Cyffes gyffredin, y'w dywedyt gan yr oll Eccleis ar ol y Ministr. Gwenidawc, gan estwng ar ei gliniau.
OLl alluoc. gyvoethoc Dduw a' thrugarocaf dat, ni aethom ar ddidro. gyfeilorn allan oth ffordd di, mal defeit ar gyfyrgoll, nyni a ddylynasom ormodd ar amcanion yn calonau eyn hunain, nyni awnaethom yn erbyn dy sanctaiddiol ddeddfe [...] gyfreithiau, nyni a adawsom eb wneythyd y pethau a ddlesem i wneythyd, ac a wnaethom y pethau ar ni ddlesem ei gwneythyd, ac nid oes iechyt ynom, eithr tydi Arglwydd cymer digarredd arnom ddrugweithredwyr truain, arbet ti wynt wy▪ [Page iij] o dduw, rei sydd yn cyffesu ei beiau, cyweiria di ysawl y sydd yn edifarus yn ol dy addeweidion, ar a espeswyt i ddyn yn-Christ [...] eyn Arglwydd a' chaniatha drugarocaf dat er ei vwyn [...] vyw o hanom rhac llaw mewn dwywol, vnion, a sobr vuchedd, i ogoniant dy sanctawl en [...]. Amen.
Yr absolution neu'r gollyngdawt yw ddatcan can y Ministr Gwenidoc yn vnic.
YR oll alluoc Dduw, Tad yn arglwydd Iesu Christ yr hwn ni ddeisyf barwolaeth pechatur, eithr yn hytrach ymchwelyt o hanaw o ddiwrth i enwiredd a byw: ac a ro ddes allu a' gorchymyn yw Vinistreit. Wenidogion i ddatclaro a mynegi yw bobyl ysydd yn edifarus, absolution a' maddeuaint am ei pechotau: ef a bardyna ac a ellwng wyntwy oll y sydd wir edifeiriawl ac yn ddiffuant yn credy yw santaiddoll Euangel ef. Erwyd paham nyni atolygwn iddaw ganhiadu y-ny, wir edifeirwch, ai yspryt glan, yt pan vo boddlon gantho y pethau ydd ym ni y pryd hyn yn ei gwneuthur, a' bot yddarn arall on bywyt rhac llaw yn bur ac yn santaiddol megis y delom or diwedd yw lywenydd tragywythawl trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yno y dechry y Ministr. Gwenidawc weddi yr Arglwydd a llef vchel.
EYn tad rhwn wyt yn y nefoedd, santeiddier dy enw: Deuet dy deyrnas: Bid dy ewyllys ar y ddaiar megis y mae yn nefoedd: Dyro i ni heddiw eyn bara beunyddiol. A' maddau i ni eyn dyledion mal y maddeuwn ni in dyledwyr. Ac thywys. nac arwein ni ym-prouedigaeth. Eithr gwaret ni rhac drwc: Amen.
A'n geneu a veneic dy voliant.
Duw [...] bryssia in cynnorthwyaw.
Arglwyð prysura in commorth.
Y na y dywe dir neu y cenir y Psalm sy'n canlyn.
Venite exultemus Domino. Psal. xcv. DEuwch, canwn ir Arglwydd: ymlawenhawn yn nerth eyn cadwrieth. iechyt.
Deuwn gar i vron, a' diolwch: canwn yn llauar yddo Psalmeu.
Canys yr Argwydd ysyð Dduw mawr: a' Brenhin mawr ar vchaf yr oll ddywiae.
O blegit yn ei law ef y mae teruyneu, congleu. gorddyfneu y ddaiar: ac ef biau vchelder y mynyddoeð.
Y Mor sydd eiddaw, can ys ef ai gwnaeth: ai ddwylaw a luniawdd. ffurfiawdd y sych tir.
Deuwch addolwn a' syrthiwn i lawr, a' phenliniwn gostyngwn gar bron yr Arglwyð eyu gweith ydd, gwneuthurwr. lluniawdr.
Canys ef yw'n duw: a' nyne ym bobyl i borfa ef, a' defeit ei ddwylaw.
Heddiw o gwrandewch ar y leferyð ef, na chaledwch eych calonau: megis ym Meribah. yn yr ymryson va, a' megis yn-nyð Massah. prouedigaeth yn y dyffaithwch.
Lle profodd ych tadau vyfi, prouasant vi a' gwelsant vyngweithredoedd.
Deugain mlynedd ir ymrysonais ar genedlaeth hon, a' dy wedais pobyl gyfeiliornus yn i calonau ytynt, cannad adnabuont vy ffyrdd i.
Wrth yr ei y tyngais yn vy llid, na ddelent im gorffwysfa.
Gogoniant ir tad, ar mab, a'r yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechrau, y mae yr awrhon, a' byth yn oes oesoedd. Amen.
Y nol hyn y dylyn ryw psalmae, mewn trefn megis ir appwyntiwyd wy yn y tabul a wnaethbwyt er mwyn hynny: o ddie, ithr bod psalme priawt ir diwarnawit hwnnw. Ac ar ddiwedd pob psalm drwy'r vlwyddyn, ar vn modd ar ddiwedd Benedictus, Benedicite, Magnificat, a' Nunc dimittis y dywedir, Gogoniant i [...] tad ac ir mab, &c.
[Page v]Y na y darlleir dwy Lith yn llythyr, a ller behel, mal y gallo y bobyl glywet. Y gynta, or hen testament. ddeddf yr ail or newydd, megis ac ir apointied wrth y kalendar oddieithr bot llithie priot wedir asseinio ir dydd hwnnw. Y Gwenidawc a ddarllen y llith, safed ac ymchweled felly megis i galler i glywet gan bawb oll ar a vo yn y fan. Ac o vlaen pob llith, dywedet y Gwenidawe val hyn. Y pe not neur capitul cynta, yr ail, y trydydd. &c. o Genesi,, ne Exodus, Mathew, Marc, Neu'r, kyfryw vn megis ac ir appointied yn y Kalender. Ac ar ddiwedd pob pe not neu capitul dywedyt: Yma y terfyna cyfryw bennot a gyfryw lyfyr.
Ac er mwyn cael or bobyl glywet yn well mewn cyfryw leoedd ac y byddir yn aruer o ganu, bid yno darllen y Llithie mewn tor eglur, ar wedd darlleiad llawn llythr, a r vn modd yr Epistol at Euangel.
Yn ol y Llith gyntaf, y canlyn Te deum laudamus yn Gamberaec, beunydd, trwy'r oll vlwyddyn. Te deum laudamus.
TI Dduw a volwn, ti a gydnabyddwn yn Arglwydd.
Yr oll ddaiar ath vawl di: y tad tragywhyddawl.
Arnat ti y llefant yr oll Angelion y ne foedd, a'r oll ner thoedd oi mewn.
Arnat ti y llefant Cherubin a 'Seraphin: a'lleferydd ddibaid.
Sanct, sanct, sanct: Arglwydd Dduw Sabaoth.
Nefoedd a daiar sydd yn llawn oth ogoniant.
Godoneddus gompe ini.gor yr Apostolion ath fawl di.
Moliannus nifer y proffwyti: ath vawl di.
Ardderchawc lu y Merthyri: ath vawl di.
Yr Eccleis lan trwyr oll vyd: ath cyffessa, cyfaddef.addef di.
Y tad o anfeidrawl vawredd.
Dy anrhydeddus wir ac vnic Vap.
Hefyd yr yspryt glan: y conforddwr. diddanwr.
Ti Christ yw brenhin y gogoniant.
Ti yn tragwyddawl vab y tad.
Pan gymeraist arnat waredy dyn, ni ddiystyreist. groth y vorwyn.vru y wyry.
Pan orchuygaist. oruuost oll nerth angau yr agoraist deyrnas nef i bawb a gredant.
Ti sydd yn eistedd ar ddeheulaw Duw: yn-gogoniant y Tad.
[Page]Ydd ym ni yn credy taw.mae tydi a ddaw yn varnwr. vrawdwr arnam.
Can hynny yr atolygwn yty gannorthwyaw dy weision: yr hai y.a brynaist ath werthfawr waed.
Par yddynt gael ei cyfrif gyd ath sainct yn y gogoniant tragywyddawl.
Arglwyð cadw dy bybl, werin.bobl: a'bendithia dy etiue ðiaeth.
Llywia hwy: a'dyrcha hwy yn dragywydd.
Beunydd ac vyth y clodforwn dydi.
Ac anrhydeddwn dy enw byth ac yn oes oesoedd.
Teilynga, arglwydd, ein cadw y ddydd hwn yn ddi bechot.
Arglwydd trugarha wrthym: trugarha wrthym.
Arglwydd poet dy drigaredd a ddel arnom: megis yð ym, yn ymddiriet ynot.
Arglwydd ynot ir ymddiriedais: na'm gwradwydder yn dragywydd.
New'r caniad hwn Benedicite omnia opera domini domino &c
Benedicite. CHwychwi oll weithredoedd yr Arglwydd bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef, a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi Angelion yr Arglwydd, ven dithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi nefoedd bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrygwch. mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi'r dyfroedd ysydd vwch ben yffyrfafen, bendithiwch y'r Arglwydd, molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwych wi nerthoedd yr Arglwydd, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi haul a lleuat bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi ser y nefoedd, benedithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch ef yn dragywyth.
Chwychwi gavodau a gwlith, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi wyntoedd duw, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a, mawrhewch yn dragywdd.
Chwychwi dan a' gwres, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi'aiaf, a haf, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a [Page] mawrhewch ef yn dragywydd.
Chwychwi wiithoedd a'rhewoedd, bendithiwch yr arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi rew ac oerfel bendithiwch yr arglwyddd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwchwi ia ac eiry, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi nosiau a dyddiau bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef, a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi oleuni a' thywyllwch bendithiwch yr Arglwydd molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi luched, luchede [...] neu.vellt ac luched, luchede [...] neu. wybrēnau bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Bendithied y ddaiar yr Arglwydd: molet ef a mawrhaed yn dragywydd.
Chwychwi vynyddoedd a' glanneu. bryniau bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi oll wyrddion betheu ar y ddayar, bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a' mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi ffynnoniae bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi voroeð a'llifeirient bendithiwch yr Arglwyð: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi voruiloeð ac oll ar ys yd yn ym dreiglo cyffroi ymys mudo.ymot yn y dy froed bendithiwch yr Arglwyð: molwch ef a' mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi oll ehediait, y nef.adar yr awayr bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhhewch yn dragywydd.
Chwychwi oll oniueiliet ac yscrublieit benedithiwch yr Arglwyð: molwch ef a mawrhewch yndragywydd.
Chwychwi blant dynion bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Bendithied, Israel yr Arglwydd: molet ef a'mawrbaed yn dragywydd.
Chwychwi Offeirieit yr Arglwydd bendithiwch yr Arglwyð: molwch ef a mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi wasnaie thwyr yr Arglwydd bendithiwch yr Arglwyd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi ysprydoedd ac eneidiau y cyfiownion bendithiwch yr glwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi y rhai sanctaidd a'gostyngedic o galon: bendithiwch [Page] yr Arglwydd: molwch et a'mawrhewch yn dragywydd.
Chwychwi, Ananias, Azarias, a' Misael bendithiwch yr Arglwydd: molwch ef a'mawrhewch yn dragywydd.
Gogoniant ir tad, ar mab, ar yspryt glan.
Ac yn ol yr ail llith, arferer a' dyweder Benedictus yn Gamberaec megis y mae yn canlyn.
Benedictus, Luk. i. BEndigait vo Arglwydd Dduw'r Israel: canys ymwelawdd ac a brynawdd ei bobl.
Ac a ddarchauawdd iechedwreth nerthol i ni yn-ty Dauid ei wasnaethwr.
Megis ac y dywedawdd trwy enau ei sainct brophwyti: yr ei ydoedd o ddechreuad y byd,
[Sef yd anuonei ef] y ni ymwared rha [...] eyn gelynion, ac o ddiwrth ddwylaw pawb o'n casedigion. dygasogion,
Y gwnai ef y drugaredd a'n tadau, ac y cofiei. coffai ey santaidd ddygymmot,
[A'r] llw yr hwn a dyngowdd ef wrth eyn tad Abraham:
[Sef] bod iddo ganiadhau yni gwedy ein ymwared oddiwrth law eyn gelynion allu y wasnaethu ef yn ddiofn,
Oll ddyddieu ein einioes, mewn santeiddrwydd ac iawnder gar i vron ef.
Tithau. vab, ith elwir yn broffwyt ir Goruchaf: canys ti ai o vlaen wyneb yr Arglwydd i baratoi y ffyrdd ef.
[Ac] y roddi gwybyddiaeth o iechyt yw bobyl ef, er. gan voddeuaint oi pechotau.
Gan trwy emyscaroedd, verion, dostur. galondit trugaredd eyn Duw: trwyr hon ir ym welawdd a ni y towyn-haul or vchelder.
I roddi llewych, yr ei a eisteddant yn-tywyllwch ac yn-gwascot angau: i ddwyn gafeirio eyn traed i ffordd dangneddyf.
Gogoniant ir tad, ir mab, ar yspryt glan.
Megis y ddoedd yn y dechrau y mae yr awrhon a' byth yn wastad ac yn dragywydd. Amen.
Neu'r Psalm a galyn.
CEnwch yn llauar yr Arglwydd, yr oll ddaiar, Iubilate Deo. Psalm. c. gwsnaethwch yr Arglwydd mewn llawenyð, a' deuwch yn i wydd ef mewn gorfoleð.
Gwybyddwch mae ef yr Arglwyd yw Duw: ef ea'n gwnaeth ni, ac nid nyni eyn hunain: ei bobyl ef ydym: a' defeid ei borfa.
Ewch i mewn i byrth ef a thal diol-ch, ac yw lysoedd a moliant gennwch: diolchwch iddo a'chloduorwch ei Enw.
Canis daionus yw'r Arglwydd, ei drugaredd ysydd yn dragywydd: ai wirionedd a bery o genedlaeth i genedlaeth byth.
Y na y dywedir y Credo y gan Gwenidawc a'r bobl yn i sefyll.
C Ydd wys yn creduRedaf yn nuw dad oll gyuoethawc creawdr nef a' daiar. Ac yn Iesu Christ y vn mab ef, eyn Arglwydd ni: Yr hwn a gat trwy'r yspryt glan, y aned o vair vorwyn, A ddioddeuawdd dan Pontius Pilatus, y grogwyd, a vu varw, ac a gladdwyd. Descennawdd y yffern, y trydydd y cyuodaudd o veirw. Escenawdd ir nefoedd ac y mae vn eistedd ar ddeheulaw Dduw dad oll gyuoethawc. O ddyno y daw i varnu byw, a' meirw. Credaf yn yr yspryt glan, yr Eccleis lan gatholic cymmyn Sainct, maddeuant pechotau. Cyuodiat y cnawd, a bywyt tragwydddawl. Amen.
A' chyd ath yspryt tithau.
A' chaniatha y ni dy iechydwrieth.
Arglwydd cadw y Vrenhines.
A' gwraudo ni yn drugaroc pan alwom arnat.
Gwisc dy Weinidocion ac iawnder.
A' gwna dy ddywisawl bobl yn llawen.
Arglwydd cadw dy bobl.
A' bendithia dy' tiueddiaeth.
Arglwyð dyro dangne ðyf yn eyn dyddiau.
Can nad oes neb arall a' ymladd trosom, amyn tidi Dduw yn vnic.
Duw glanha eyn calonau ynom.
Ac na chymer dy yspryt glan o ddywrthym.
Y na y canlyn tri Collecte. Y cynta or dydd, rhwn a vydd yr vn ac y appointir ar y Cymmyn. Yr ail, dros dangneddyf. Y trydydd, dros rad y vyw yn dda. A'r ddau collect ddywethaf ni chyfnewidir byth, anid ei dywedyt beunydd ar vorae weddi, trwy'r oll vlwyddyn, mal y canlyn.
Yr ail Collect dros dangneddyf.
DVw, yr hwn wyt Awdur tangneddyf, a' charwr cyntundeb, yrhwn oth iawn adnabot y mae yn buchedd tragywydd yn seuyll arnaw, ath wasanaeth yw gwir vraint: amddeffen nyni dy ostyngedic weision, rhac [Page xi] oll ruthrae yn gelynion: yd pan allom trwy gwbwl ymddiriet yn dy amddeffen di, nac ofnom allu neb gwrthnebwyr: trwy gedernid Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Y trydydd Collect tros gael rat.
ARrglwydd neuawl dad, oll-alluawc a' thragywyddawl Dduw, yr hwn an cedwaist yn ddiangol yd dechrau yr dydd heddiw, amddeffen nyni ynddaw ath gadarn allu, a' chaniatha na syrthiom y dydd hwn mewn vn pechot, ac nad elom mewn neb ryw perigl: yn y bo eyn oll weithredoedd wedi ei trefnu ai llywyaw wrth dy lywodraeth, i wneuthyr yn oystat y peth y sydd gyuiawn yn dy olwc di, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Y drefn am Byrnhawnawl weddi trwy gy dol y vlwyddyn.
A'n geneu a veneic dy voliant.
Duw bryssia in cannorthwyaw.
Arglwydd ffrystia. pryssura in kymorth.
Gogoniant ir tad, a' mab, a'r yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechrau, y mae yr awrhon, yn wastad ac yn oes oesoedd. Amen.
Molwch yr Arglwydd.
Y na y Psalmae: mewn trefn megis ir appoyntiwyd hwy yn y Tabul y Psalmae, o ddiethr bod psalmae priawd wedi apoyntio ir dydd hwnw. Y na llith or hen testament. ddeddyf, megis ac ir apoyntiet hefyt yn y Kalendar, o ddieithr bod llithiau priawt wedir apointio ir dydd hwnnw. Y nol hynny, Magnificat in Camberaec, megis i canlyn.
Magnificat. Luke. i. VY enait a vawrha yr Arglwedd: a'm yspryt ysydd hyfryt yn-Duw vy Iachawdr.
Canys ef a edrychawdd ar ostyngeidrwydd ei lawvorwyn. iselder ei wasanaethwraic.
Oblegit wele, o hyn allan: yr oll genedlaetheu a'm galwant yn wynvydedic.
Erwydd yr hwn sydd alluawc, a'wnaeth i mi vawredd: a'santawl yw i Enw ef.
Ai drugaredd y sydd yn oes oesoedd: ar y sawl ai ofnant ef.
Ef a ddangosawdd nerth ai vraych: ef a oyscarawdd y beilchion ym-vwriadau ei calonau.
Edynawdd i lawr y cedyrn oi eisteddfaeu, ac a ddarchasawd yr hai iselradd.
[Page xiij]Ef a lanwodd yrhai ne-wynoc a phethau da, ac a ddanuonawð ymaith yrhai goludawc mewn eisiau.
Ef a ganorthwyawdd ei was Israel, wrth veddwl. gan gofio am ei drugaredd, megis y dywedawdd in tadeu sef i Abraham, ac yw ohelyth, hiliogeth, eppil, &c.had yn dragywydd.
Gogoniant ir Tad, ac ir Mab, ac yr yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon. &c.
Ai yntau y Psalm a ganlyn.
CEnwch ir Arglwydd ganiad newydd, Cantate Domino. Psalm. xcviii. canys gwnaeth ef ryfeddodion: ei ddeheulaw i hunan ai sant awl vraych a barawdd yddaw yr oruchauiaeth.
Yr Arglwydd a eglurawdd ei iechydwryeth: ei gyfiawnder a ddangosawdd ef yn-golwc y Cenedloedd.
Ef a gofiodd. goffaodd i drugaredd a' gwirioned ynghyfair, tu ac at. er ty Israel: ac oll derfynau y ddaiar a welsant iechydwreth eyn Duw.
Yr oll ddaear cenwch yn llauar ir Arglwyð: ac ymlawenhewch a' diolchwch chan-molwch.
Cenwch voliant. psalmau ir Arglwydd ar y delyn, sef ar y delyn a llef psalm. caniad.
Ar drumpiae ac vtcyrn: cenwch yn llauar yn-gwydd yr Arglwydd vrenhin.
Rued.Dadurdded y Mor, a' chymeint ac y sydd yntho: y byd. cylcheð y ddaiar, ac a breswyliant ynthei.
Curet y llifddyvredd ei dwylaw: a' chyd neidied y my-nyddeð o lewenydd gar bron yr Arglwydd: canys ef a ddaeth y varnu y ddaiar.
A' chyfiawnder y barn ef y byd, a'r bobul ac vnionder.
Gogoniant ir Tad, ac ir Mab, ac ir yspryt glan.
Megis yddoedd yn y dechrau. &c.
Y na Llith or testament. ddeddfnewydd. At yn ol hynny, Nunc dimittis yn Camberaec, megis y canlyn.
[Page] Luc. ii. YR awrhon Arglwydd y gellyngy dy was mewn tangneddyf: herwydd dy'air.
Canys vy llygeit a welsant dy iechydwrieth.
Yrhwn a baratoeist, gar bron wyneb yr oll bobl.
I fod yn oleuni i oleuaw y cenedloedd: ac yn'ogoniant ith bobl Israel.
Gogoniant ir Tad, a'r Mab, a'r yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon, &c.
Neu'r Psalm hon.
Deus miseriatur. Psa. lxvii. DVw a drugarhao wrthym, ac an benedithio: a'thywynet lewych ei wyneb arnom, a'thrigaraed wrthym. Selah.
Mal ir adwaener dy ffordd ar y ddaiar, ath iechydwrieth ymhlith yr holl genedloedd,
Molent y pobloedd dydi Dduw: molent dydi yr oll bobloedd.
Llawenhaed y bobloedd a' byddan hyfryd: canys ti a verni y bobl yn gyviawn, ac a lywodraethy y cenedloedd ar y ddaiar. Selah.
Molent dydi y bobloedd Dduw: molent tydi yr oll bobloedd.
Yno y dyry y ddaiar ei ffrwyth, a'Duw'sef eyn Duw ni a'n bendithia.
Duw a'n bendithia, a' holl teruynau'r ddaiar ai hofnant ef.
Gogoniant y'r Tad, a'r Mab, a'r yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon ac y bydd yn oystat yn oes oesoedd. Amen.
Yna y canlyn y Credo, a gweddieu eraill, megis yr appoyntiwit ym blaen ar y borauweddi, ar ol [...] Ac a thri Collect. Yn gyntaf or dydd. Yr ail, o Dagnefedd. Y trydydd, dros ganhorthwy yn erbyn pob pericul, mal y canlyn yma rhacllaw. A' dau or Collectae dywethaf a ddywedir bob dydd ar byrnhawn weddi, eb gif newit.
Yr ail Collect ar byrnhawn weddi.
DVw, o ddiwrth ba vn y daw pob addunet sanctaidd, pob cyngor da, a' phob gweithred gyuiawn, Dyro ith wasanaeth-ddynion y rhyw dangneddyf ar na ddychon y byd i roddi, modd y gallo eyn calonav ymroi i vfyddhau ith'orchmynion, a' thrwy dy amddeffyniad i ni rhac ofn yn gelynion, allu o hanom drevlio eyn amser mewn heddwch a' thangneddyf drwy obryn haeddedigaethau Iesu Christ eyn Iachawdr. Amen.
Y trydyd Collect am gynorthwy yn erbyn oll periculeu.
LLewycha eyn tywyllwch ni atolygwn yt, Arglwyð, a' thrwy dy vawr drugaredd amddeffen nyni rhac pob pericul ac enbydrwydd y nos hon, er serch ar dy vn mab ein Iachawdr Iesu Christ. Amen.
Ar ddie natalic Christ, die gwyl ystwyll, dydd gwyl vathias, dydd Pasc, y Carchafael. dyrchafael, y Sul gwyn, dyddgwyl Ioan vedyddiwr, Sanct Iaco, Sanct Bartholomeus, Sanct Mathew, Sanct Simon ac Iud, sanct Andreas, a Sul y Trindot: y cenir neu y dywedir yn nesaf vn at benedictus, y cyffes neir addefiat hyn o'i ffydd Christianus.
PWy bynac a vyno vod yn gatwedic: Quicun que vult. o vlacn dim, rhaid iddo gynnal y ffyð gyffredin, Catholic.
Yr hon ffydd, a ny cheidw pop dyn yn gyfan ac yn ddilwgr.ddihaloc: dtogel y collir yn tragywyth.
Ar ffydd catholic yw hon: sef. bot y ni addoli vn Dew yn trintod, a'r trintod yn vndot.
Nyd cymyscy o honam y personeu: na gohany y hanvod. lylwedd.
Canys vn person, syð ir tad, ar ail ir mab: ar all yr yspryt glan.
Eithr dywoliaeth. Duwdot y Tad, y Mab, a'r yspryt glan, sydd vnryw: gogoniant gogyfuwch, mawrhydi gogyd tragywyddawl.
Vnryw a'r Tad, vnryw yw'r Mab: vnryw yw'r yspryt glan.
AnwnethuredicDicre-etic Dat, dicre-edic Vab: dicre-edic espryt glan.
Ammesuredic Dat, ammesuredic Vap, ammesuredic yspryt glan.
[Page] tragyvythawl,Tragywyddawl Dat, tragywyddwl Vap: tragywyddawl yspryt glan.
Ac etwa nid ynt tri tragwyddolion: amyn vn tragyvythawl, tragwyddawl.
Ac mal nad ynt tri ammesuredigion, na thri dicre-edicion: amyn vn dicre-edic, ac vn diuesur. ammesuredic.
Velly yn gyffelyp, hollgyuoethoc Dat, hollgyuoethoc Vap-holl gyuoethoc yspryt glan.
Ac eto nyd ynt tri hollgyuoethogion: amyn vn hollgyuoethawc.
Velly Duw ywr. &c. ys Dyw tad, ys Dyw vap: ys dyw yspryt glan.
Eithr nid tri Dywieu: namyn vn Duw ys ydd.
Velly ys Arglwydd Dat, ys Arglwydd vap: ys Arglwydd yspryt glan.
A' hagen nyd ynt tri Arglwyddi: namyn vn Arglwydd.
Canys mal ein cympellir trwy ffydd ne greddyf Christ. christian wirionedd: y gyffessu gyfaddef bot pop person yn wrth y hun, or neilltu. ohanredol yn Dduw ac yn Arglwydd.
Velly ein goherddir trwy y Catholic creddyf neu crefydd. Gred-ddeðf: dywedyt, bod tri Dewieu nei tri Arglwyði.
Y tad ny wnaethpwyt trwy gan nep: ny's crewyt, ac nys enillwy [...] ganet cenedlwyt.
Y Map ys ydd or Tad yn vnic: eb i wneuthur, na ei greay, eithr wedy ei enill, gahel genedlu.
Yr yspryt glan ys ydd or Tad a'r Map: eb eu wneuthyr, na ei greau, na ei genedlu, eithr yn dyuot deilliaw.
Wrth hyny vn Tad ys ydd, nid tri thade thaid, vn map, nid tri meip: vn yspryt glan, nid tri ysprytionglan.
Ac yn y trintot hyn, nid oes dim cynt na hwyrach dim. &c. vn cynt ne gwedy eu gylydd: nid oes vn mwy na llai no'u gilyð.
Eithyr yr'oll tri phersoneu: ynt gogydtragwyddawl a'gogyfuwch.
Ac velly ym pop peth val y dywetpwyt vchod: yr vndot yn y trindot, a'r Trindoc yn yr vndot, sydd yddy y'w addoli.
Pwy bynnac can hynny a vynn vot yn gatwedic: barnet, ne credet. syniet velly or trintot.
Y mae heuyt, yn angenraid er mwyn tragywyddawl iechyt: credu o ddyn yn ffyddlawn yn, ne bod am gnawdoliaeth ein Arglwydd Iesu Christ.
Canys yr iawn ffydd yw, credu ac addef a' choffessu o honam: bod ein Arglwydd Iesu Christ vap Duw, yn Ddew, ac yn ddyn.
Dew, o hanhod sylwedd y tad, wedy ei eniil, gaffael genedlu cyn nac oesoedd: [Page] a'dyn, o sylwedd ei vam, wedy eni yn y byt.
Perfeith Dduw, a'pherfeith ddyn, o eneit, resinabl resymol: a' dynol gnawd yn hanvot.
Gogym benhedGogyfuwch a'r tad, o bleit ei Ddewdawt: a'llei no'r tad, o bleit ei ddyndawt.
Yr hwn cyd bod ef Duw a' dyn: nid yw ef er hyny hagen ddau, namyn vn Christ.
Vn, nyd trwy can ymchwelyt y trwy Dewdod yn gnawd: amyn can gymryd y Duwolieth dyndawd Duwolieth yn Dduw.
Vn y gyd oll, nid can gymyscy y yn nuv sylwedd: amyn drwy vndot person.
Canys may y mae yr eneit resymol a'r cnawd yn vn dyn: yr han [...]od. velly Dew a Dyn, ys ydd vn Christ.
Yr hwn a ddiaoddefawdd tros ein iechydwrieth: cadwedigeth a' ddescennawdd y Yffern, a gyuodes y trydydd dydd o veirw.
Escenodd ir Nefoedd, ac y mae yn eistedd ar ddeheulaw dew Tad, hollgyuoethoc: o ddyno y daw y varnu byw a meirw.
Ac ar ei ddeuodiat, y cyuyt pop dyn yn y cyrph ac ei corphoroedd e hunain: ac aroddan gyfri am eu gweithredoedd ehunain priawt.
Ar ei a wneythont da, y ant ir vuchedd bywyt tragyuythol: ar ei awnethont ddrwc, yr tan tragyvythawl.
Hon yw'r ffydd catholic: yr hon, pwy bynac ar ny's creto yn ffyddlon, ny all ef vod yn gatwedic.
Gogoniant ir tad, ar mab, a'r yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechrau, y mae yr awrhon. &c.
Yma y canlyn y Letaniae y' haruer ar y Sulieu, y Merchurieu, a'r Gwenereu, ac ar amsereu ereill pan oruchmynner y gan Ordinari.
DEw Tad, or Nef: trugarha wrthhym wir bechadurieit.
Dew Vap brynwr y byd: trugarha wrthhym wir bechadurieit.
Dew Yspryd glan, yn procedo, dyuot deilliaw ywrth y Tad a'r Mab: trugarha wrthym wir bechadurieit.
Y gogoned, lan, vendigeit Drindot, tri pherson.tair person ac vn-Dew: trugarha wrthym wir bechadurieit.
Na choffa Arglwydd ein enwireð, n'ac enwiredd ein hynaif, tadeu a' mameu.Rieni, ac na ddyro ddiall am ein pechotae: arbed nyny Arglwydd dayonus, arbed dy bobyl y bryneist ath werthvawr waet, ac na ddigia lidia wrthym yn dragywydd.
O ywrth bop drwc ac anffawt, ywrth pechot, ywrth ystryw a' chyrch y cythrael, ywrth dy ddigoneint, soriant lit, ac ywrth varnedigaeth dragwyddawl.
O ywrth pop dallinep calon, o ywrth valchder, a'gwag ogoniant a'ffuc sancteiddrwydd, oywrth genuigen, dygasedd, a' bwriat drwc, a phop anghariadoldab.
O ywrth aniweirdep, a'phob pechot marwol, ac ywrth oll twyll y byd, y knawt, a'r Cythraul.
O ywrth luched vellt a'themestyl, o ywrth pla, cornwyt mannae chwaren cowyn. haint y nodae newyn, y wrth ryuel ar ymladd, ac o ywrth angae dysyvyt.
O ywrth pop tervysc a'dirgel, vrad, o ywrth pop fals ðysceidiaeth ac opinion anuwiol, y wrth galedrwydd calon a dirmic ar dy' air ath Orchymyn.
Trwy ddirgelwch dy gnawdoliaeth, trwy dy sanctaidd enedigaeth ath enwaediat, trwy dy Vedydd, dy gythlyngdawt, vmpryd ath prouedigaeth.
[Page x]Trwy dy ddirvawr ing, ath chwys gwaedlyd, drwy dy groes groc ath ddioddefaint, drwy dy wyrthuawr angae ath claddedigaeth, drwy dy anrydeddus gyfodiad, ath esceniad, a'thrwy ddyuodiat yr yspryt glan.
A'r oll amser ein trallot, ar oll amser ein gwynvyd, yn awr angae, ac yn-dydd varn.
Nyny bechadurieit atolygwn y ty ein gwrando, Arglwydd dduw, a'theilyngy o hanot gadw, Reoli a' llywedraethy dy lan Eglwys yn hollawl yn y ffordd vnion.
Teilyngy o hanawt gadw a' nerthy ith wir addoly mewn iawnder a'glendit buchedd, dy wasanaeth wreic ydd Elizabeth ein grasusaf Vrenhines a'n pen llywydd.
Teilyngy o hanot lywedraethy hei chalon yn dy ffydd, ofn, a' chariat, ac iddi ymdiriet byth ynot, ac ymgeis yn wastat ath anrydedd ath' ogoniant.
Teilyngy o hanot hei amddeffen a'ei chadw, gan roddi y-ddi orvodaeth y vuddigoliaeth ar hei oll elynion.
Teilyngy o hanot, lewychy yr oll Escyp, Bugelydd a' Gwenidogion yr Eglwys ac iawn wybodaeth a'deall dy air: ac yddynt hwy trwy ei pregaeth aei buchedd, ei venegi a'i ddangos yn ddyladwy.
Teilyngy o hanot gynyscaeddy Arglwyddi yr Cyngor, ar oll Bendedigion Vonedd, a gras doethinep a deall.
Teilyngy o hanot vēdithiaw a chadw y pen swyðogiō, gan roddy yddynt, ras y wneythur cyfiawnder, ac y vaentumio'r gwir.
Teilyngy o hanot vendithiaw a' chadw dy oll popul.
Teilyngy o hanot roddy y pop cenedlaeth, vndep, tangneddyf, a' chydcordio.
Teilyngy o hanot roddy y ni galon ith gary ath ofny, a'byw yn ddiescaelus yn ol dy'orchymynion.
Teilyngy o hanot roddy ith oll popul angwanec 'ras rad, y [Page] wrando yn vfydd dy' air, ai dderbyn o bur ewyllys a'chynyrchy ffrwyth yr yspryt.
Teilyngy o hanot ddwyn ir fford wir, pawp ar aeth ar ddydro gyfeilorn ac a dwyllwyd.
Teilyngy o hanot nerthy y rei y sy yn sefyll, a'chōfforddio a'-chanorthwyo y rhei sy a gwan galon, a,chyfody y sawl y syrthyant, ac or dywedd curo y lawr Satan y dan ein traed.
Teilygy o hanot cymhorth, a'helpio a'dyddany pawp ar sydd mewn perigl, angenoctit, a' helbnl.thrwblaeth.
Teilyngy o hanot gadw pawb a'r sydd yn ymddeith ar ddwr vor na thir, pop gwreic wrth escor plant, pop clwyuys a'rhei bychein, ac y ty dosturio wrth pawb y sydd a vo mewn caethywet na charchar.
Teilyngy o hanot amddeffē ac ymgleddy y plant amddyfeit, a'r gwragedd gweddwon, a' phawb y sydd yn vnic, ac yn goddef pv ys plait'orthrech.
Teilyngy o hanot trugarhay wrth pop dyn.
Teilyngy o hanot vaddae y ein gelynion, erlynwyr, ac esclandrwy, a'throi ei calonnae.
Teilyngy o hanot roddy a chadw er ein lles, temhoaiddamser olffrwythae y ddaiar, moð y caffom mewn amser dyledus ei mwynhay.
Teilyngy o hanot roddy y ni wir edifeirwch, a' madde y ni ein oll pechotae, escaelustra, a'n anwybod, ein cynyscaeddy a rhat dy yspryt glan, a gwellau ein bywyt buchedd, yn ol dy' air sanctaidd.
Arglwydd na wna a nyni yn ol ein pechodae.
Ac na' obrwya ni yn ol ein enwiredd.
Gweddiwn.
DEw Tad trugaroc, yr hwn nytwyt yn tremygy vcheneit calon gystuddedic, nac addunet y gorthrymedic: canhorthwya yn druga roc ein gweddiae ry ddym ni yn ei gwneythyr geyr dy vron, yn ein trallot a'n blinvyd pabryd bynac y goascant arnam: a' gwrando ni yn rasusol, yd pan vo ir drygae hyny, ry mae ystryw a' dichell diawl nei ddyn yn ei gwnethyr in erbyn, vynet yn ouer, a'thrwy luniaeth dy ddaoni di, yddynt vot yn oyscaredic, modd na'n briwer dy wei sion drwy erlyn nep, a'gally o hanom byth ddiolwch y tydy yn dy lan Eglwys, trwy Iesu Christ ein Arglwydd.
Dew, ys clywsam a ein clustiae, a' ein tadae, a vynagawdd i-ni y gweithredoedd ardderchawc y wneythost yn ei dyddiae, ac yn yr hen amser. y cynvyt oei blaen hwy.
Gogoniant y'r Tad, a'r Mab, a'r yspryt glan.
Megys ydd oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon ac y bydd yn oystat yn oes oesoedd. Amen.
Arglwydd dangos dy drugaredd arnam.
Mal ydd ym yn ymddiriet ynot.
Gweddiwn.
NYny atolygwn yty Argwydd Dat, yn drugarawc edrych ar ein gwendit, ac er gogoniant dy enw, ymchwel y wrthym yr oll ddrygeu rhai ddarvu y ni o wir gyfiawnder ei haedda, a' chaniatha bot y ni yn ein oll trallot, ddody ein cyfan ymddiriet a'n gobeith yn yn dy drugaredd, a' byth dy wasanaethy, mewn santeiddrwydd a'phurdep buchedd, ith anrydedd ath ogoniant, trwy ein vnic gyfryngwr an dadlewr Iesu Chrig ein Arglwyð. Amen.
Gweddi tros vawrhydi y Vrenhines.
O Arglwyð ein Tad nefawl, goruchel a'galluoc, Brenhin y Brenhinedd, Arglwydd yr Arglwyddi, llywyawdr vnben y tywysogion, yr hwn wyt oth eisteddle yn edrych ar oll drigiolion y ddaiar, ys atolygwn ac ervyniwn y-ty, edrych o hanot yn ddarbodus ar ein grasusaf ddaionus Arglwyddes Vrenhines Elizabeth, ac velly hei chyflowni o rad dy sanctaidd yspryt, yd pan vo iddi yn oystadol bwyso yth veddwl, a' rhodio yn dy ffordd, cynyscaedda yhi yn ehelaeth a doniae nefawl, caniatha iddi mewn llwyddiant ac eicheit hir oes, eini oes vywyt hoedl, nertha yhi, modd hi gallo' orescyn a' gorvot gorchyvygy hei oll elynion, ac or dywedd yn ol y vuchedd hon, 'bot iddi vwynhau llywenydd a' dedwyddyt, tragwyddawl, trwy Iesu Christ eiu Arglwydd. Amen.
OLl alluawcgyvoethawc a'thragyvythawl Dduw, yr hwn wyt yn vnic yn gwneythyd ryueddodae, danfon y lawr ar ein Escopion a'Churatieit, a'r oll gynulleidvaon y orchymynwyt y dan ei goval hwynt, iachwyol yspryt dy rat, yd pan vo yddynt wir ryngy bodd yty, tywallt arnynt dinea arnaddynt ddyvall wlith dy vendith: Caniatha hyn Arglwydd, er anrydydd, ein dadlewr a'n cyfryngwr Iesu Christ. Amen.
Gweddi o waith Chrysostom.
OLl alluoc gyvoethawc ddyw, yr hwn a roddeist y ny rad y pryd hyn drwy gyfvndep, a'chydgyvarch y weddiaw arnat, ac wyt yn gaddo pan ymgynullo dau uei dri yn dy enw, bot y ty ganiathau ei gouyniō: cyflowna yr awr hon, Arglwydd, ddamunet a deisyfiat dy weision, mal y bo mwyaf buddiol yddynt, gan ganiadhay y ni yn y byt hwn, wybodaeth am dy wirionedd, ac yn y byt a ddaw, bywyt tragyvythawl. Amen.
RHat ein Arglwyð Iesu Christ, a'serch Dyw, a chyveillachchymdeithas yr Yspryt glan, a vo gyd a ni oll byth bythoedd. Amen.
Gweddi am glaw pan vo angenreidiol.
A Dduw nefol Dat, yr hwn drwy dy Vap Iesu Christ, y addeweist i bawp y geisio dy Deyrnas aei chyfiownder, pop peth sy angenreidiol yw llnniaeth cynhalieth corphorawl: danfon y ni wrth ein angenortit, ni atolygwn ity, gyfryw dywydd cymmedrol. hinon a chawodydd dywydd cymmedrol. ardemherus, modd y gallom gaffael ffrwythae y ddaiar in mwynniant ni, ac ith vrdduniant tithae, trwy Ieshu Christ ein Arglwydd. Amen.
Tros hinon neu dywydd tec.
ARglwydd Ddyw, yr hwn am bechot dyn y voddeist vnweith yr oll vyd, o ddiethr wythnyn popul, ac yn▪ ol hyny oth vawr drygaredd, y addeweist na's destrowyt byth drachefyn: ni atalygwn yty kyd bot y ni am ein enwiredd haedduryglyddy y bla glaw hon a' dyfredd, eto wrth ein gwir ediveirwch, bot yty ddanvon cyfryw dowyð a'hinon, yd pen allom dderbyn ffrwythae'r ddaiar mewn amser dyladwy, a'dyscy trwy dy gospedigaeth wellhay ein bucheddae', ac er dy warder roddy yty volyant a gogoniant, trwy Iesu Christ ein Arglwydd. Amen.
Ar amser drudaniaeth a' newyn.
A Ddyw Tad or Nef, drwy ddawn pa vn y descen y glaw, ac y mae y ddaiar yn ffrwythlawn, yr hilia anifeilieit, ac ydd amylha'r pyscawt: edrych * atolwc ar adfydd dy popul, a' chaniatha am y prinder ar drudaniaeth (ydd ym ni [Page] yr owrhon yn ei ddyoddef yn gwbyl gyfion am ein enwiredd) iddo drwy dy drugarawc ddaoni ymchwelyt yn rat ac yn helaethrwydd, er cariat ar Iesu Christ ein Arglwydd, i ba vn, gyd a thydy a'r ysprit glan, y bo moliant yn oes oesoedd. Amen.
Ar amser Ryuel.
OLl alluoc Ddew, Brenhin yr oll Vrenhinedd, a' phenl'ywyawdr pop peth, yr hwn ny ddychon vn neb creadur wrchladd ei nerth, ar yr hwn y perthyn o gyfiownder boeni gospi pechaturieit, a' bot yn drugarawc wrth y rei y vo gwir ediveiriol: Cadw a' gwared nyny (ervyn ac adolwyn atolwg y-ty) rac dwylaw ein gelynion, gestwng ei balchder, tola ei drigioni, a gwradwydda ei bwriadae, modd y gallom yn arvogion gan dy amddeffen, vot byth yn gadwedic rac pop perigl, ith'ogoneddy di yr hwn wyt vnic roddwr pop victori, a gornodeth gourchafiaeth drwy haeddedigaelheu ryglyddae dy vn map Iesus Christ ein Arglwydd. Amen.
Pryd pla gyffredin, ai haint cynwynol.
OLl gyvoethawc Ddew, yr hwn yn dy lid yn amser y Brenhin Dauid, y leddeist a phla y chwareu manne, cowyn nodae lxx. M. ac yn lleigys gan goffa dy drugaredd, a vaddeueist y lleill: trugarha wrthym wir pechaturieit, yr ei in ymwelir y gan ddirvawr haint a' marwoleth, yd pan vo mal y gorchymyneist ith Angel peidiaw a phoeni chospi: bot yn deilwng genyt yr owrhon wrthladd ywrthym y bla ar gofidus haint hyn yma, trwy Iesu Christ ein Arglwydd. Amen.
A Ddew, yr hwn biae o naturiaeth a'phriodoldep drugarhau yn oystat, a'maddae, derbyn ein vfydd weddieu: a'chyd bom ni yn rhwym gan gaethi wet catwynae ein pechatae, er hyny datoder, ni y gan dosturi dy drugaredd, er anrhydedd Iesu Christ ein cyfryngwr a'n dadleuwr. Amen.
Y Colletae, yr Epistolae, ar Euangelon, y arferir amser gwasanaeth swpper yr Arglwydd, a'r kymnyn, Commun bendigedic trwy'r vlwyddyn.
Y Sul cyntaf yn yr Aduent, neu'r Grawys' ayaf.
Y Collect.
OLl alluawc dduw, rho, dyro-dot rat y nyni y imwrthod a gweithredoedd y tywyllwch, a'bot ini wisco aruau'r goleuni, yr awrhon yn amser y vucheð varwol hon pryd y daeth dy vab Iesu Chrih i ymwelet a ni mewn mawr ostyngeiddrwydd yd pan bo yn y dydd dywe ddaf.dywethaf, pan ddel ef drechgefyn yn ei'ogonedus vawredd, i varnu byw a'meirw, cyfodi o hanom ir vuchedd anvarwol, trwyddaw yr hwn ys ydd vyw y vywocka, ac a deyrnasa gida thydi ar yspryt glan, yr awr hon ac yn dragywydd. Amen.
Yr Epistol.
NA uyddwch mewn dlet nep, anid hyn, Rom. xiii. caru o bawp y gylydd. Can ys y nep sy yn caru.a gar arall, a gyflawnodd y Gyfraith, ddeddyf. Canys hyn yma, Na wna'odinep: Na ladrata: Na ddwc cam testiolaeth Na cbybydda. thra chwenycha: ac ad oes orchymyn arall, efe gynwysir yn vyr yn yr ymad rodd hwn [nid amgen] Car dy gymydawc mai tyhun. Cariat ny wna argywedd auuad, orwc.eniwet y'w gymydawc: ac am hyny cyflawnder y Gyfaith Deddyf yw cariat. Ac yn enwedic can ein bot yn canvot yr amser, y vot yn oet ini nawr ddiffroi.ddihunaw o gwsc: can ys yr awrhon y maeiech yt yn nes yn, na phan credessam. Y nos aeth heibiaw, a'r dydd a nessaodd: can hynny bwriwn ymaith'weithredoedd y tywyllwch, a'gwiscwn arvae y golauni, Rotiwn yn drefnus, mal wrth liw dydd, nyt mewn gloddest a chyfeddach, nyd mewn grwcddialcydorwedd ac anllatrwydd, nyd mewn ymryson ceintachcynnen, a chenvigen: eichyr gwiscwch am danoch yr Arglwydd Iesu Christ, ac na vit eich gofal tros y cnawt, er mwyn porthi tra chwantae.
Yr Euangel.
A Phan ddaethant yn gyfagos i Caerusalē, ae dyuot hwy i Bethphage i vynydd Oliuar, Mat. xxi. yno yd anuones Iesu ddau ddiscipl can ddy wedyt wrthynt, Ewch ir pentref y syð ar eich cyfer.gyferbyn a chwi, ac yn y ar eich cyfer. man, chwi a gewch asen yn rhwym, ac ar eich cyfer. ebol gyd a hi: gellyngwch wynt a'dygwch ebrwydo i mi. Ac o dywait nepddim wrthych, dywedwch, vot yn rraid ir Arglwwydd wrthynt: ac yn y man ef aei gellwng hwynt. A hyn oll a wnaeethpwyt, y gyflawni yr hyn a ddoytpwyt trwy'r prophwyt, yn doydyd, Dywedwch j verch Sion Wele Nycha, dy Vrenhin yn dyvot atatyn vfydd,war, ac yn eistedd ar asen ac ebol llwdn asn, weddol. Y discipulon a aethant, ac a wnaethant mal y gorchymynawdd Iesu yddynt, ac a ddugesont yr asen a'r evol, ac a ddodesont ei dillat arnynt, ac ei gesodesont ef atuvi. arnwynt. A'thyrua ddirvawr a daneusont ei dillat ar y fford: ereill a doresont gangae or gwydd, ac ei tanufont rhyt y ffordd. A'r dyrfa a oedd yn mynet or blaen, ac yn dyvot ar oll, oedd yn yn llefain, can ddywedyt, Iacha, cadw, ym wared. Ho-sanna i vap Dauid: bendigedic vo yr hwn y sy yn dywot yn Enw yr Arglwydd, Ho-sanna rhwn wyt yn y [nefoedd] goruchaf. A' gwedy ei ddyuot i Gaerusalem, y dinas oll a gynnyrfawdd, can ddywedyt, Pwy yw hwn. A'r tyrvae a ddywedasant, Hwnyw'r Iesu y Ppophwyt o Nasaret, yn-Galilea. A'r Iesu a aeth y mewn i teml Dduw, ac ei taflawdd hwynt y gyd allan yr ei oedd yn gwerthu ac yn prynu yn y templ, ac a ddymchwelawdd gwerthy colomyr newydwyr-arian, a chadeiriae yr ei oedd yn y lawr vyrddaebenot, ac a ddyvotwrthwynt, Mae yn escriuennedic, Y tuy mav vi, tuy gweddi y gelwir, eithr chwi a ei gwnaethoch yn, og ofllatron.
Yr ail Sul in Aduent.
Y Collect.
Y Gwynvydedic Arglwydd, yr hwn y a bereist yr oll scrythur lan yn escrifenedic er mwyn eyn athrawaeth a'n addysc ni: Ceniatha vod i ni mewn cyfryw vodd ei gwrando, ei darllain, ei chwiliaw, ai dysgu, ac in mewn ei mwynhau, yd pan allom trwy ddyoddefaint a chy sin chonffort dy gyssegredic air, ymgofleidio ac ymgynal can vendigeid' obaith y vuchedd dragwyddawl, yr hon a roddaist y ni, drwy'ein Iachawdr Iesu Christ. Amen.
Yr Epistol.
PA bethae bynac a yscrifenwyt or blaen, Rom. xv. er addysc i ni yr escrivenwyt, val y gallem ni trwy ammynedd a'chonffort yr Scrythurc, gahel gobaith. A'Duw [penawdur] yr amynedd a' r cysvrconffort a roddo y chwi synniet yr vn peth pawp y gylydd, cysvr erwydd Christ Iesu, mal o gytundeb [ac] vn genae y galloch anrydeddy Dyw ar ol a'thad ein Arglwydd Iesu Christ. Am hyn ogoneddu, tolianu Ses cymerwch bawp y gylydd, mal y cymerawdd Christ ninae, i'ogoniant Duw. A'hyn a ddy we daf, vot Iesu Christ yn wasanaethwr yr ogoneddu, volianu Ses enwaediat tros wirionedd Duw, er sicrau'r addaweidion [a wnaethpwyt] yr tadae: Eithyr val y gallei y dechyniwch.Cenetloedd roddy gogoniant i Dduw dros ei drugaredd, megis y mae yn escrivenedic, Er mwyn hyn ith circumcisio. cosfessaf ymplith yh Cenetloedd, ac y canaf ith Enw. A'thrachefyn y dywait, Ymlawen hewch Genetloedd y gyd aei bopl ef. A'thrachefyn, Molwch yr arglwydd yr oll Genetloedd, a chydvolwch ef yr oll poploedd. A'thrachefyn, Esaias addywait, E vydd gwreiddyn Iesse, ar hwn a gyvyd i lywodraethy yr Cenetloedd, yn hwnw y gobeith a'r cenetloedd. A'Duw 'r gobaith a' ch cyflawno o bob llewenydd, a'*heddwch trwy gredy, val y byddoch* gyfoethogion yn-gobaith, trwy nerth yr Yspryt glan.
Yr Euangel.
Luc. xxi. YNo y byddant arwyddion yn yr haul, a r lleuat, a,r ser: ac ar y ddaear y bydd cyngytgwascva ar y werin popul, gan gyving gyngor: y mor a'r tonnae yn rhuo, a'dynion yn digaloni rac ofn, a dysgwyl cyfryw betheu a ddaw dros y dyspetdainddayar: canys nerthoedd y nefoedda gyffroir, ac yno y gwelant vap ydyn yn dawot mewn wybren, chwnwcha'gallu a' gogoniant mawr. A'phan ddechrauo hynn vot, yno, edrychwch y vyny, a'chodwch eich pennae: canys mae eich prynedigaeth yn nesay. Ac ef ddyvot wrthwynt barabol, Gwelwch y fficuspren, a'r oll prenniae eraill, pan ddechreuant gyffely piaethvlaguraw, chwithae yn ei gwelet, a wyddoch o hanoch ich hunain vot yr haf yn agos. Velly pan we [...]och gyflawni y pethae hyn, cydnabyddwch vot teyrnas Dyw vragoraw, yn agogeyr llaw. Yn wir y dywedaf wrthych, na ddervydd yr oes hon hyd yny chwplaer [hyn] oll. Nef a daear a drangant a ant heiblo, eithyr vyngeiriae i nid ant heibio.
Y trydydd Sul yn Aduent.
Y Collect.
ARglwydd, atolygwn yt glustymwrandaw a'n gweddion, a' thrwy dy radlawn ovwy llewycha ymweliat, gole dywyll wch eyn calon, trwy eyn Arglwydd Iesu Chriff.
Yr Epistol.
i Cor. iiii. CYmered dyn nyni mal hyn, megis gweinidogion Christ, a' trinwp [...], gwast drdwyr, gorchwyl wyr, ystiwerdieit llywodraethwyr dirgelion Duw Ac am ben hyn govyn a wneir gandly wodraethwyr gahel pawb yn ffyddlawn. Ac am dana vi, lleiaf, dim cenyf gahel trinwp [...], gwast drdwyr, gorchwyl wyr, ystiwerdieit vymbarny geny chwi, neu gan varn dyn: ac nid wyf chwaith yn vymbarnu vyhun. Can na wnn i vymbot yn euog o ddim ni'm cyfiawnheir er hyny: eithyr yr hwn a'm barn i, yr Arglwydd yw. Can hynny na vernwch ddim cyn yr amser, hyd yny ddel yr Arglwydd, yr hwn a'oleua ddirguddiedigion y tywyllwch, ac aeglura veðyliae caloneu: ac yno y bydd moliant i bawpgan Ddew.
Yr Euangel.
PAn glybu Ioan ac ef yn-carchar o ywrth weithredoedd Christ, Math. x.i. e ddanvones ddau oei ddiscipulon, ac a ddyvot wrthaw: Ae ti'yw'hwn a ddaw, ai dysgwyl a wnawn am arall. Iesu a atebawdd ac a ddyvot wrthynt, Ewch. a'manegwch i Ioan pethae a glywsoch ac a welsoch Y mae'r daillion yn cahel ei golwc, a'r cleifion gohanol wedy ei glanhay, a r byddair yn clywet, a,r meirw y gyfodir, a'r tlodion yn dervyn Daugyswysc.yr Euangel. A'dedwydd yw'r coelvainneb ny hwn.rwystrir om plegit i. Ac wynt yn mynet ymaith, ef a ddechreuawdo Iesu ddywedit wrth y popul, am Ioan, Pa beth yr aethoch ir thramg wyddo wrth yv-diffeith i edrych am danaw, ai corsen a anialwch.yscytwei gan wynt. Eithyr pa beth yr aethoch yw welet. Ai s [...]glai.dyn wedy'i wisco mewn dillat esmwyth. g wr Nych a,rr ei ys y yn gwisco dillat esmwyth, mewn tai Whely.Brenhinoedd y maent. Eithyr pa beth aetho chwi yw welet. Ai Prophwyt. Ie dywedyt ydd wyf wrthych, a'mwy no Phrophwyt. Can ys hwn ytyw y neb y mae yn escrivenedic am danaw, Whely. Nycha, myvi sy yn danvon vynghenat rac dy wynep, yr hwn a parato a dy ffordd oth vlaen.
Y pedwerhdd Sul in Aduent.
Y Collect.
A Dercha cyvot.Roddercha Arglwydd (atolygwn y ty) dy gadernit, a,dyred in plith, ac a mawr nerth cymorth ni, ac am y rhwystr a'r lluddias ys ydd arnam can enwiredð ein pechoteu, bot ith ddaionus rat ti (trwy ddiwygiat dy Vap ein Arglwydd) ein ymwared ni yn ebrwydd: i ba vn y gyd a'thi a'r Yspryt glan, y bo anrydedd a gogoniant, yn oes oesoedd. Amen.
Yr Epistol.
ALawenhewch yn yr Arglwydd yn oystatawl, a'thrachefyn y dywedaf, llawenhewch. Bit eich arafwch yn espysawl i bawp dyn. Ymae yr Arglwydd Phil. iiii. yn agos. Na Phil. iiii. ofelwch amddim, eithyr ympop dim trwy [...] [Page] weddi, a'deisyf, gyd a rhoi diolch amly caer yspyser eich govynion geyr vron Duw. A'heddwch duw yr hwn ys ydd, yn rhagori pop deyall, a gaidw eich calonae, a'ch meddyliae yn-Christ Iesu.
Yr Euangel.
Ioan. i. A Hon.Hyn (yw) testiolaeth Ioan, pan ddanvouawdd yr Iuddeon o Gaerusalem Offeriait a'Leuiteit y ovyniddo, Pwy wyti. Ac ef a coffessawdd ac ni wadawdd, ac a addefwys. addefawdd'yn olae, Nyd myvi yw y Christ. Yno yr holesant ef, Peth yntae ytwyt. Ai'ti Elias, Ac ef a ddyvot, Nac wyf. Ai yr Prophwyt wy ti. Ac ef aatebawdd. Nac ef. Yno y dywedesant wrthaw. llefain, crio Pwy wyt, val y gallom roi atep ir ei a'n danvones. Peth addywedy am danat dyhun. Ef a ddyvot, Myvi yw llef yn llefer ydd yn y diffeith, Vnion wch arloyswch, Cyweiriwch ffordd yr Arglwydd, mal y dyvot Esaias Prophwyt. A'r ei a ddanvonesit, oeddynt or Pharisaieit. Ac wy aei holesont ef, ac a ddywcdesont, wrthaw, Paam ydd wy titheu yn Batyddiaw, a's ti nid yw'r Christ nac Elias, na'r Proyhwyt. Ioan ei atebawd ac addyvot myvi'sy yn batyd iaw a dwfyr: eithyr y mae yn sefyll yn eich perfed dcenawl, yr hwn nyd adwaenoch chwi. Ys hwnw yw ef a ddaethlom ol i, yr hwn a'm rhagorawdd i: yr hwn ny haeddwn.nid wyf vi deilwng y ddatot carrae ei escit. Hyn yma a wnaethpwyt ym Bethabara y tuhwnt, y tu draw tros Iorddonen, lle ydd oedd Ioan yn Batyddio
Die natalic Christ,
Y Collect.
OLl alluawc Dduw, yr hwn a roddeist i ni dy vnmab i gymryt sy yn byw acyn teyrnasu ein anian arnaw, ai eni heddiw o vorwyn bur: Caniatha bot eyn adge nedly a'n gwneuthur yn blant y ty drwy vabwys a'rrat, a'pheunydd ein adnewyddu trwy dy lan yspryt, trwyr vnrhyw ein Arglwydd Iesu Christ, yr hwn a* vywoca ac a deyrnasa y gyd a thi yn oes oesoedd.
Yr Epistol
DYw lawer gwaith a'llawer modd a ymddi ddanodd gynt a'r tadae trwy'r Prophwyti Yn y dyddiaie dywethaf hyn yr ymddiddanodd ef a nyni trwy ei vab yhun, Heb. i. yr hwn a wnaeth ef yn etivedd pop peth, trwy'r hwn y gwnaeth ef y bydoedd: yr hwn vap. vn can ei vot yn llewych y gogoniant, ac yn wir lun ei hwn vap. berson ef, ac yn cynnal pop peth trwy ei air galluawc ef, wedy sylwedt hanvod. glanhay ein pechodae trwydaw ef ehun, ys ydd yn eistedd ar ddeheulaw a mawredd yn yr vchelion yn gymeint y gwnaethpwyt ef yn carthu ardderchawc well n'ar Angelion, ac y meddawdd ef Enw mwy ragorawl nac wyntwy. Can ys wrth pwy or Angelion er ioet y dyvot ef, Ti yw vy mab, myvi heddyw ath enillawdd. A'thrachefyn, Mi vyddaf dad i-ddaw, ac ef vydd mab y mi, A' thrachefyn pan yw ef yn dwyn ei vap cynenidcynt'aned ir byt, y dywait, Ac oll Angelion Duw aei addolant ef. Ac am yr Angelion y dywait, Ef a wna yr ysprytion yn genadae iddaw, aei wasmaethwyr▪ yn eliawdd eniriawdd nei ireidiodd. o fflamm dan. Eithyr wrth y mab y dywed, Dy eisteddvot dduw ys yð yn oes oesoedd. Teyrn wialen vnion, teyrnwialen dy deyrnas di. Ceraist' wirionedd ac a gasheift enwiredd: am hyny Dyw ys ef dy dduw di ath irawdd ac vleo llawenydd. gorvoledd vch pen dy gyviellion. A'thydy Arglwydd yn y dechreu a sailiest y ddaear, a'gweithredoedd dy ddwylo ywr nefoedd. Wyntwy a ddarvyddant, a'thydi a barhay: ac wynt a henaiddiant megis pilindilledyn: A'megis gwisc y plygy wynt, ac a y newidir: tithae yr vn ytwyt, ath vlynyddedd ny phallant. Ioan. i.
Yr Euangel
YN y dechrae yð oeð y gair, a'rgair oedd gyd a duw, a'Duw oedd y Gair hwnnw. Hwnn oedd yn y dechrae gyd a Duw. Pop peth a wnaethpwyt trwyddaw ef, ac ebddawef ny wnaethpwyt dim ar a wnaethpwyt.
[Page]Yntho ef ydd oedd bywyt, a'r bywyt oedd lewcha golauni dynion. Ar' golauni hwn a amgyffred.dywynna yn y tywyllwch, eithyr y tywyllwch nyd oedd yn y gynwys ef. Ydd oedd dyn a ddanvonesit ywrth dduw, a'ei enw ytoedd Ioan. Efe a ddaeth yn testiolaeth, ys ef er dwyn testoliaeth am or golauni, val y credai pawp trwyddaw cf. Nid efe oedd y golauni hwnw, anid ei [ddanvon] i destiolaethu o'r golauni. vraint Hwn oedd y gwie olauni, yr hwn a oleua pop dyn sy yn dyuot ir byt. Yn y byd yr oed ef, a'r byt a wnaethpwyt trwyddaw ef, a'r byt ny's adnabu ddim o hanaw. At yr eiddaw ehun y daeth, a'r yddaw ehun ny's erbyniesont ef. Cynniuer aei derbyniesont ef, ef a roddes yddwynt plant. veddiant y vot yn veibion Duw [nid amgen] ir sawl, a credant yn ei enw ef, yr ei nid o waedae, nac o chwant. ewyllys y cnawt, nac o'wyllys gwr, amyn o Dduw y ganet wynt. A'r Gair a wnaethrwyt yn gnawt, ac e drigawdd yu einplith, (a gwelsam ei ogoniant ef, mal gogoniannt vn map geni [y ddaeth▪ ywrth y tad] yn l'awn rhad a'gwirionedd.
Sydd gwyl sanct Stephan,
Y Collectt.
CAniatha y ni, Arglwydd, ddyscy caru eyn gelynion drwy esempl dy verthyr Sanct Stephan, yr hwn a weddiawdd tros ei erlynwyr arteithwyr arn ati yr hwn wyd ynct oes oesoedd. Amen.
Yr Epistol.
Act. vii. AC Stephan yn llawn o'r Yspryt glan, can edrych yn ddyval tu ar nefoedd, a weles' ogoniant Duw, ac Iesu yn eistedd ar ddeheulaw Duw, ac ef a ddyuot, yser [...] haw dyscrethain, [...]loeddtaw.Nycha, mi welaf y nefoedd yn agoret a'Map y dyn yn sefyll ar ddeheulaw Duw. Yno yser [...] haw dyscrethain, [...]loeddtaw.gawri a wnaethant a llef vchel, ac a gaeasont ei clustiae, [Page xxv] ac a gyrchesont ruthresent ar vnwaith arnaw, ac a'ei tavelsont ef y maes.[allan] or dinas ac aei llapyddiesont: a'r testion a ddodesont ei'dillat arlawr wrth draet gwr ieuanc, a elwit Saul. Ac wy a lapyddiesont Stephan, y oedd yn galw [ar Dduw] ac yn dywedyt Arglwydð Iesu, derbyn vy yspryt. Ac ef estyngodd ar i liniae, ac a lefawdd a llef vchel, Arglwydd, na ddod yn y herbyn wy y pechot hwn. A' gwedi y ddaw ddywedyt hyn, ef a gyscawddhunawdd.
Yr Euangel.
NYcha, ydd wyf yn danvon atoch Prophwyti, Mat. xxiii a'doethion, ac Scrivenyddion, ar ei o hanynt a leddwch ac a crogwch: ar ei a hanynt a yscyrsiwch yn eich cynulleidvae.synagogae, ac a erlynwch. erlidwch o ddinas dref i dref, mal y del arnoch chwi'yr oll waed gwirian ar a ddigeu wytellyngwyt ar y ddae ar, o waet Abel gyfiawn yd yn-gwaet Zacharias vap Barachias, yr hwn a laddesoch rhwng y Templ ar allor. Yn wir y dywedaf wrthych, y daw hyn oll ar*y genedlaeth hon. Caerusalem, Caerusalem, yr hon wyt yn lladd y Prophwyti, ac yn llapyddiaw yr ei addanvonir atat, pa sawl gwaith y myneswn yr oes. gasclu dy blant ynghyt, megis y cascla yr iar hei chywion y dan hei adanedd, ac ny's mydnech. glascy Nycha, e adewir ychwy eich cartref yn Wely ddiffaith ancyvanedd. Can ys dywed af wrthych, n'ym gwelwch yn ol hyn, yd yny ddy wedoch, Bendigedic yw'r hwn a ddaw yn enwyr Arglwydd.
Dydd g gwyl Ioan Euangelwr.
Y Collect.
ARglwydd trugarawc, attolwc y-ty dywynnu oth ddisclair lewych ar dy Eccleis, yd pan voy-ðhi wedir oleuaw gan athrawaeth dy wynfydic Apostol ac Euangelwr Ioan, allu dyfod ith ddoniau tragwyddol, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
i. Ioan. i. YR hynn oedd o'r dechrae, yr hyn a glywsam, yr hyn a welsam a'n llygait, yr hynn a edrychasam arnaw, ac a deimlawdd ein dwylaw erwydd gair y bywyt (canys y bywyt a ymddangosawdd, ac eu gwelsam, ac ym yn testiolaethy, ac ydd ym yn manegy y-chwy y bywyt tragyvythawl, yr hwn oedd gyd ar tad, ac a ymddangosawdd y nyni) yr hynn, [meddaf] a welsam ac a glywsam, hynny ddym yn ei adrodd ychwy, val y caffoch chwithae gymddeithas gyd a ni'ac mal y bo ein cymdeithas ni'gyd ar tad a chyd aei Vap ef Iesu Christ. A'hynn ydd ym yn ei escriveny atoch, val y bo cyflawn eich llawenydd. A'hynn ytyw'r genadwri aglywsam ni ganthaw, ef, ac ydd ym yn manegy ychwy, bot duw yn olauni, ac nad oes dim tywyllwch ynthaw ef. A's dywedwn vot yn i gyfundapgymddeithas ac ef, a'rhodiaw mewn tywyllwch, celwyddoc ydym, ac nid ym ar yr iawny gwir. Au'd a's rhodiwn yn y golauni, megis y mae ef yn y golauni, ni gawn gydgymdeithas a ei gylydd, a'gwaet Iesu Christ ei vap ef a'n glanha ni y wrth pop pechat. A's dywedwn ein bot eb pechat, ydd ym yn ein twyllaw ein hunain, ac nid oes ynom wirionedd. A's addefwn ein pechotae, ffyddlaw a'chyfiawn. yw ef, y vaddae i ni ein pechatae, carthua'n glan hay o ddywrth pop enwiredd. A's dywedwn na phechasom, ydd ym yn ei wneythy'r ef yn gelwyddoc, aei athroaeth.air md yw ynom.
Yr Euangel.
Ioan. xxi. IEsu a ddyvot wrth Petr, Dilin.canlyn vi. Yno Petr a droes o amgylch, ac a ganvu y dyscipul yr hwn oedd hoff gan Iesn, yn dylyn.canlyn, yr hwn hefyt a roesei ei bwys ar ei ddwyfron ef ar swper, ac a ddywedesei, Arglwydd, pwy yw hwn a'th vradycha di? Petr pan ei gweles, ef a ddyvot wrth Iesu, Arglwydd, peth am hwn? Iesu a ddyuot wrthaw, A's mynnaf y-ddaw aros yd yny ddelwyf, beth [yw hyny] y ti? dilin.canlyn di, vi. Am hynny ydd aeth y gair hwn ym plith y broder, na byddei varw'r discipul hwn. Eithr ny ddwetsei'r Iesn wrtho. Ny bydd ef varw: anid. A's mynnaf yðaw [Page 26] aros yd yny ddelwyf, beth yw hynny y ti'? efeHwn yw'r discipul hwnnaw, ys ydd yn testiolaethy am y pethae hynn, ac a escrifennodd hyn, a gwyddom vot yn wir ei testiolaeth ef. Ac y mae llawer o bethae eraill a wnaeth yr Iesu, yr ei, pe yd escrivenit wynt eb-ado-vn, tybyet yddwyf na's galley y byt dderbyn gymeryd gynnwysam gyffred y llyfrae a yscrivennit.
Die gwyl y meibion gwirian.
Y Collect.
OLl alluawc gyvoethawc dduw yr hwn y bu y dydd hwn ir gwirianieit dy verthyridystion, gyffesu a'dangos dy voliant, nid gan ddywedyt, anid gan farw: lladd yn varw pob rhyw anwiredd ynom: mal y bo yn ein ymwreddiat, in buchedd vynegi dy ffydd, yr hon yddym a'n tafod ym chyffesu, trwy Iesu Christ yn Arglwydd. Amen.
Yr epistol
EDry chais, a'nycha, yr oedd oen yn sefyll ar vynyth Sion, a gyd ac ef cant, Apo. xiiii. da'ugain a' phedair mil, ac enw ei dad yn escrivennedic yn ei talcenne. A'chlyweis lef or nefoedd, megis sain llawer o ddyfredd, a'megis sain swn, dwrddtwrwf mawr: a'chlyweis sain telynorion yn taran trwstcanu ei telyne. Ac yn canu megis caniat newydd geyr bron chwaraey tron, a'geir bron y petwar anival, a'r henafieit, ac ni vedrei nep ddyscy y caniat hwnw, yr orsedd eisteddvanamyn y cant, da'ugain a'r pedeir-mil hynny, anidyr ei a brynwyt o r ddaiar. Yr ei hyny yn yny malpe halogwyt gan wrageð: can ys gwyryfon ynt: yr ei hyn a ganlynant yr Oen y bale bynac yr lygrwyt el a: yr ei'n a brynwyt ywrth ddynion, sef yn vlaenffr-wythe'i dduw, a'r Oen. Ac yn-genae yr ei ny chahat ddim twyll: canys digwl divagul, divrych, diuan, dinam.di-vai ytynt geir bron Tron Duw.
Yr Euangel.
Mat. ii. ANgel yr Arglwydd a ymddangosawdd i Ioseph trwy gwsc, vreuddwyt.hun, gan ddywedyt, Cwyn Cyvot, a'chymer y mab-bychan a'ei vam, a' ffo ychilia r egypt.Aipht: a'bydd yno yd yny ddyw ewyfyty: can ys ceisiaw a wna Herod ymap-bychan, ywer ei ddiva. Ac ef pan ddyhunawdd, a gymerth y map, aci vom aro hyd nos, ac a giliodd ir Aipht, ac yno y bu, hyd varwolaeth Herod, val yn y gyflawnit, yr hyn a ddywetpwyt gan yr Arglwydd trwy'r Propwyt, gan ddywedyt, O'r Aipht y gelwais vy map. Yno Herod'pan weles ei siomidwyllo gan y Dewinion. Doethion a ffromawdd yn aruthr, ac ef a ðanvonawdd [sawdwyr] ac a laddodd yr oll veibion ar oeddynt ym-Beth-lehem ac yn cwbyl o hei chyffinydd, o ddwyflwydd oet, a'than hynny broydd, thervinae wrth yr amser a ymofynesei ef yn llwyr, grast. ddichlin ar doethion. Yno y cysflawnwyt yr hyn a ddywetsit can Ieremi as y Prophwyt, gan ddywedyt, Llef a glywet yn Rhama, galar, ac wylofain griddfa [...] ochaina chwynvan mawr: Rachel yn wylo am hei phlant, ac ny vynnei hei chonfforddio, can nad oeddynt.
Y Sul yn ol die natalic
Y Collect.
Galat. iiiYr epistol
HYn ydd wyf yn ei ddywedyt, tra vo yr etivedd yn val, plentyn.vachcen, nid oes gohanieth rhyngthaw a'gwas, er i votcyd bo ef yn Arglwydd ar y cwbyl, eithr y mae ef y dan arffedogon tutorion. ymgleddwyr a llywodraethwyr, yd yr amser a'osodes y tat. Ac velly, ninae pan oeddem vechcin yr oeddem yn gaethion y dan gwyddorion y byd. [Page xxvii] Eithr gwedy dawot cyflawnder yr amser, yd anvones Duw ei vap vn wneithuredic o verch, vun, wrelgnith wreic, ac yn darestyn gedic.wnethuredic y dan y Gyfraith. Ddeddyf, val ygallem dderbyn braint gynwis mabwys.mabwriaeth. A chan eich bot yn veibion, e ddanvonawdd Duw yspryt ei vap i ch calonae, yr hwn ys y yn llefain, Abba, Tad. Ac velly nid wyt ti mwy yn was, anid map: ac a's map, etivedd hefyd idduw trwy Christ.
Yr Euangel.
I Liver iachae cenedleth Iesu Christ vap Dauid, vap Abrahā. Abraham a enillodd a gavasgenetlodd Isaac. Math. i. Ac Isaac a genetlodd Iacob. Ac Iacob a genetloð Iudas, a ei vroder. Ac Iudas agē etloð Phares, a Zara o Thamar. A'Phares a genetlawdd Esrom. i Abraham ganet Isaac Ac Esrom a genetlawð Arā. Ac Aram a genetloð Aminadab. Ac Aminadab a genetlawdd Naasson. A' Naasson a genetlawd Salmon. A Salmon a genetlawdd Booz o Rachab. A'Booz a genetlawdd Obed o Ruth. Ac Obed agenetlawdd Iesse. Ac Iesse a genetlawdd Dauid Vrenhin. A'Dauid Vrenhin a genetlawdd Selef.Solomon o hon oedd [wreic] Vrias. A'Solomon a genetlawdd Roboam. A'Roboam a genetlawdd Abia. Ac Abia a genetlodd Asa. Ac Asa a gentlawdd Iosaphat. Ac Iosaphat a genetlawdd Ioram. Ac Ioram a genetlawdd Osias. Ac Osias a genetlawdd Ioatham. Ac Ioatham a genetlawd Achaz, ac Achaza genetlawdd Ezecias. Ac Ezecias a genetlawdd Manasses. A'Manaffes a genetlawdd Amon. Ac Amon a genetlawdd Iosias. Ac Iosias a genetlawdd Iacim. Ac Iacim a genetlawdd Iechonias, a'ei vroder yn-cylch amser ei erchynedigaeth, dugit, symud traigl i Vabylon. Ac yn ol ei treiglo hwy i Vabylon, Iechonias a genetlawdd Salathiel, A'Salathiel a genetlawdd Zoro babel. Ac Zorobabel a genetlawdd Abiud. Ac abiud a genetlawdd Eliacim. Ac Eliacima genetlawdd Azor. Ac Azora genetlawdd Sadoc. A'Sadoc a genetlawdd Achim. Ac Achim a genetlawdd Eliud. Ac Eliud a genetlawdd Eliazar. Ac Eliazar a genetlawdd Matthan. A Matthan a genlawdd Iacob. Ac Iacob a genetlawdd Ioseph, gwr Mair, or hon y ganer Iesu yr hwn a elwir Christ. A r oll oesoedd.genedlaethae o Abraham i Ddauid, pedair Cenedlaeth ar ddec: ac a Ddauid yd ytreigl ir Babilon, pedair oes, tocenedlaeth ac ddec: ac or treigl i Babylon [Page] yd Christ, pedair cenedlaeth ar ddec. A genedigaeth Iesu Christ oedd val hyn, wedy dyweddio Mair ei vam ac Ioseph, cyn na ei dyvot wy ynghyt, hi a gahat yn veichioc o'r yspryt glan. Ac Ioseph y gwr hi can ei vot yr gyfion, ac nad ewyllysei y hortioenllibio hi, a amcanawdd y rhoi hi ymaith yn ddirgel. A'thra ytoedd ef yn bwriady hynn, dan llaw, eb wybotnycha, Angel yr Arglwydd yn ymddangos iddaw trwy hun, gan ddywedyt, Ioseph vap Dauid, nac ofna gymeryd Mair yn wreic y-ty can ys yr hynn a genetlwyt ynthei, ys yð or yspryt glan. A'hi a wele.ddwc vap, a'thi a elwi ei Enw ef Iesu: can ys ef a gwsc, breueddwyt.iachaa ei popul o ddywrth ei pechatae. A hynn oll a wnaethpwyt er'cyflawny, yr hyn addywetpwyt gan yr arglwydd trwy'r prophwyt, can ddywedyt, escor ar gaidwNycha, morwyn a oydd veichioc, ac a ddwc vap, a'hwy alwant y enw ef Emmanuel, yr hwn a's Wele, synnaesponir, a arwyddocaa, Duw gyd a ni Ac Ioseph, pan Riain, lee ain, gwyryddihunodd o hun, a wnaeth megis y gorchymynesei Angel yr Arglwydd yddaw: ac a gymerawdd ei wreic. Ac nyd adnabu ef yhi, yd pan escorarawdd hi ar hei map cyn-enid, ac ef alwodd y enw ef Iesu. dehenlir ddeffroe [...] o gwscu
Die kalan neu Enwaediat Christ.
Y Collect.
OLl allvawc dduw, yr hwn a wnaethost ith wynfydedic fab dderbyn amgylch doriat Gyfraith enwaediat a bot yn vfydd ir amgylch doriat Gyfraith ddeddyf er mwyn dyn: Caniata i nyni iawn enwaediat yr yspryt, yd pan vo yn calonau an oll alodau wedi i marfolaethu iwrth fydol a chnawdawl anwydau allu ymhob ryw beth vfyddhan ith wynfydic ewyllys trwyr vn ryw dy Vap Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol
GWyn ei vyt y gwr, Rom. iiii. ni chyfrifliwia Duw bechat iddo. Can hyny a vydd y gwynfyt hwnn ir Circumcision.enwaediat [yn vnic] nei ir ei nid enwaedir arwynt hefyt? Can ys dywedyt ydd ym, ddarvot cyfrif ffydd i Abraham yn gyfiawnder. Py wedd wrth hyny y cyfrifwyt, ai wedy yr enwaediat, ai cyn yr enwaediat, nyd wedy yr enwaediat, anid cyn yr enwaediat. A'gwedy yddaw gymeryd arwydd yr enwaediat, [megis] yn insel ar gyfiawnder ffydd yr hon oedd ganthaw, cyn yr enwaediat, mal y byddei, ef tad cynnifer oll ac a credent, eb yr enwaediat, mal y cyfrifit yn gyfiawnder yddynt wy hefyt, a' bod yn dad yr enwaediat, ys ef nid yn vnic ir ei a hanoedd or enwaediat, onyd. Gyfraitheithyr yr ei hefyt a gerddant lwybrae ffydd ein Tad Abraham, [yr hon oedd ganto] cyn yr enwaediat. Can ys nid trwy'r orddeddyf [y doyth] yr addewit i Abraham nei yw hiliogaeth ef, y vot yn etiueð orir byt, anid trwy gyfiawnder ffydd. O blegit as yr ei syð o'r ddeddf yw'r etiveddion, gwag yw'r ffydd, a'dirym yw yr addewit.
Yr Euangel.
AC eddarvu, gwedy myned or Angelion o ywrth y bugelydd ir nefoedd, yno y dywedesont wrth y gylydd, Awn ninae yd ym Luc. ii. MethlemBethle-hem y welet y peth hynn yddarvu [ac] y ddangosawdd yr Arglwydd y ni. Yno y daethant ar ffrwft, ac a gawsant Vair ac Ioseph, a'r dyn-bychan wedy ei ddodi yn y presep. A'phan ei gwelsont, wy wnaethant y peth yn gyhoeddus yr hyn a ddywedesit wrthynt am y dyn bychan hwnw. A'phawp ar ei clywsant, a ryveddasant o bleit am y pethae y ddywedesit yddynt can y bugelydd. A'Mair a gatwodd y geiriae pethae hyn oll, gan [ei] hystyriaw yn hei chalon. A'r bugelydd a ymchoelasant, can roddy gogoniant a moliant y Dduw, am bop peth a'glywsent ac a welsent, megis y dywedesit wrthynt. A,gwedy cyflawny yr wyth vet dyð, y enwaedy ary dyn-bychā, yno y galwyt ei enw [Page] ef Iesu, yr hwn a enwesit can yr Angel, cyn ei ymddwn ef ynghroth.
Die gwyl Ystwyll
Y Collect.
DVW, yr hwn trwy tywyosgaeth seren a ddangoseist dy vn mab ir cenelaethau: Caniatha yn drugarawc i ni y sawl sydd ith adnabot yr awrhon drwy ffydd, allu yn ol y vuchedd hon gael mwyniant dy'ogonedus dduwdawt, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Eepistol
ER mwyn hyn, myvy pawl ys ydd garcharor Christ Iesu troso chwi'r cenetloedd, a's clywsoch o Ephc. iii.lywordraeth, rat Duw, a roddet i mi tu ac atochwi, [ys bot y ddyw] trwy ymyraeth meny fraeth weledigaeth ddangos ymy y gyfrinach. dirgelwch hynn (megis ydd escriuenais vchat.or blaen me wn y chydic [eiriae,] wrth ir hyn pan darlle och, y gell'wchdddyall vyngwbodaeth yndergelwch Christ yr hyn [ddirglewch] ny venagwyt mewn o esoeð eraill i veibion dynion, megis yr datgudd wyt.eglurwyt yr awrhon yw sainct Apostolion ef aei Brophwyti gan yr Yspryt, [nid amgen] bot yn gytetiueddion, hefyt a'chyt-corph, a'chyfranno gion oei addewit ef yn Christ trwy' rgan yr Euangel, ir hon im gwnaethpwyt yn vinistr. venyfrwr. wenidoc trwy ddawn rat Duw yr hwn a roddet y my trwy waith ei allu ef. Sef i mi ylleiaf or oll sainct y rhoddet y'rat hynn, y bregethu ymhlith y Cenetloedd anveidrawl olud Christ, ac i oleuo i bawp beth yw cyfraniat y dirgeswch, yr hyn er ioed oedd guddiedic yn-duw, yr hwn a creawdd pop peth trwy Iesu Christ, er mwyn, yu awr yr awrhon ir arbenigion. penaethieit ar galluoedd yn y nefolion [leoedd] bod egluro trwy. can Eccleis mawr liosawc ddooethinep Duw, yn'ol yr amcan, ar vaeth, llum aetharddodiat tragyvythawl, yr hwn a wnaeth ef yn Christ Iesu ein arglwyð gan yr hwn y mae i ni hyder ffordiatoryðit a chyrchva mewn hyder, trwy ffydd yntho ef.
Yr Euangel.
PAn anet Iesu ym Beth-lehem [dinas] yn Iudeah yn-diddiae Herod Vrenhm, Math. ii. welenycha Doethion a ddoethant dr Dwyrain i Gaerusalem, can ddywedyt, P'le mae Brenhin yr Iuddeon y aned? can ys gwelsam ei seren ef yn y Dwyrain, a' daetham y addoly ef. Pan glywoð Herod vrenhin [hynn,] e gynyrfwyt, ddeechrynawddgyffroes a' chwbl o Gaerusalem gyd ac ef. Ac ef a alwodd ynghyt yr oll archoffeiriait, ac gwyr llen yscrivenyddion y popul, ac a ymovynodd ac wynt p'le y genit Christ. Ac wynt a ddywedysont wrthaw, Ym Beth-lehem yn [gwlad] Iudeah: can ys val hyny mae yn escrivenedic trwy'r Prophwyt, Tithae Beth-lehem yn tir Iudeah nid y lleiaf wyt ymplith Tywysogion Iudah: can ys ohanat ti y daw y tywysawc a byrth vym popul Israel. Yno Herod ddirgel, dan llaw. yn gyfrinachol a alwodd y Doethion, [ac] a ymofynawdd yn llwyr ddiyscaelus pa amser yr ymddangosesei y seren, ac ef y danvones wynt i Vetth-lehem, can ddywedyt, Ewch, ac ymovynwch yn ddiyscaelus am y map-bychan, a gwedy ychwi y gaffael ef, manegwch i mi drachefyn, mal y gallwyf vinau ddyvot a'i addoli ef. Gwedy yddynt glywet y Brenhin, wy a ymadawsont: ac wely a, nycha, yr seren yr hon a welsent yn y Dwyrein, oedd yn myned oei blaen hwy, yd yn y ddeuth a sefyll goruch [y lle] ydd oedd y map-bychan. A'phan welsant y seren, llawenhay a wnaethan a llawenydd mawr, dros pen, ac aethont ir tuy, ac a gawsont y dyn-bychan gyd a Mair ei vam, ac a gwympesont ir llawr, ac y addolesont ef, ac a egoresont ei tresawr, ac a offrymesont iddaw anregion, ysef auar, ystor coethaf thus a' myrrh. A' gwedy y rhubyddio wy can Dduw trwy hun, nad aent ymchoelent at Herod, y dych welesant. ydd aethant trachefyn y'w gwlat ehunain rhyd ffordd arall.
Y Sul kyntaf gwedir Ystwyll.
Collect.
ARglwyð da a'tolygwn yty dderbyn yn drugarawc weddiau dy bobyl y sydd yn galw arnat. Achaniatha yðynt, ddeall a gwybot yr hyn a ðylyn i wneuthyr. A hefyd cael rat a gallu i wneuthyd yr vnryw, trwy Iesu Christ yn arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
Rom. xii. VElly atolwc ywch vroder, er trvgareddae Duw, roddy o hanoch eich cyrph yn aberth byw, 'lan, gymradwy gan dduw, [ys ef] eich resymol wasanaeth Duw. Ac nac resinabl ymgyflu niwch ymgydweddwch ar byt hwn, anid ymnewidiwch trwy adnewyddiat eich meddwl, mal y galloch broui pa beth yw ewylls da Duw, a' chymeradwy a' pherfeith. Can ys archaf dywedaf trwy y rat a roddet y my, wrth bob-vn ys ydd yn eich plith, na bo i neb gymeryd arno ragor ddyall nag sy weddus, iawna ddirxar ei ddyall anid dyall ym pwyl loc, yn gymmetrol gan pwyll, mal y rhanodd Duw i bob-vn vesur ffydd. Can ys megis y mae i ni ealodae lawer yn yr vn corph ac nid yr vn swydd ys ydd ir oll aelodae, velly ninae yn llawer, ym vn corph yn Christ, a' phop vn, ym aelodae y'w gylydd.
Yr Euangel.
Luc. ii. R Tad a mam Ieni Iesu vyddent yn mynet i Gaerusalē pop blwyddyn, ar wyl y Pasc. A' phan ytoedd ef yn ddauddecblwydd oet, wy aethant i vyny i Gaerusalem yn ol debot yr wyl, a' gwedy cyflawnyr dyddiae, ac wynt yn ymchoelyt, y trigawdd yr herlot plentyn, y map y bachcen Iesu ar ol yn Caerusalem, eb wybot i Ioseph a'i vam ef, eithyr can tybieit y vot ef siwrnai ar y ffordd gyd ac wynt, eathant trasae daith ddiernot, ac ei caisiesont ef ym plith [ei cenetl] 'ai cydnabot. A' phryd na chawsant ef, yr ymchoelasant i Gearusalem, ac ei caisiasant. Ac a ddygwy ddovd ddarvu ym pen tridie yn ol, yddwynt ei gaffael yn y templ, yn eistedd yn cenawl Athrawon y Doctorieit, yn gwrandaw arnynt, ac yn ymholy ac wynt. Havap, Ac a vu aruthr gan pawp ae i clywodd, ei ddyall ef a ei atepion. A'phan welsant ef, ryveddy a wnaethant, a'i vam a ddyvot wrthaw wely Y map, pam y gwneuthost val hyn a ni? Nycha, dy dat a' minae yn drwn ein calon gan ymouidio ath gaisiesam. Ac ef a ddyvot wrthynt, Pa gaisio ydd oeddech arna vi? a'ny wyddech y gorvyðei i mi vot yncylch y pethae a berthynant im tad? Eithr nid oddent wy yn deall y gair a' ddyvot ef wrthynt. Yno ydd aeth ef i wared gyd ac wynt ac a ddaeth i Nazaret, ac a vu oystyngedic yddynt: A'i vam ef a gatwodd yr oll' airieu hynn yn hei chalon. A'r Iesu a gynnyddodd mewn doethinep a' chorpholaeth a' rat, hoffedd chariat gyd a Duw a' dynion.
Yr ail Sul yn ol yr Ystwyll.
Y Collect.
OLl gywaethawc, a' thragwyddawl Dduw, yr hwn wyt yn llywiaw pob peth yn y nef a'r ddaiar: clyw yn drugarawc circh airchion dy bobyl a' chaniata i ni dy dangneddyf oll ddyddiaw eyn bywyt.
Yr Epistol.
CAn vot y ni amryw ddoniae, Rom. xii. yn ol y' rat a roet y ni, ai prophetoliaeth, [prophwytwn] yn ol cyssondap y ffydd: ai swydd, [gwasanaethwn] y swydd: ai'r hwn a vo yn dyscu ereill gwylied ar ei dyscu: ar hwn a gyngoro, ar gygcor: a'r nep a gyfrano cyfrannet mewn semlrwydd yn-gwiriandap: y nep a lywodraetha llywodraeth yn ddiescaelus. ddiwyd: y nep a drugarha, [trugarhaet] yn llawen. Bit cariat yn ddi yn ddisfuant weniaith. Casewch y peth a vo drwr, a' glynwch wrth yr hyn'sy dda. Byddwch hawddgar a'chariat brawdol yw gylydd. Yn ymberchy blaenoret pawp eu gylydd, nyd yn ddioc yn negesae gorchwyl: yn wresoc yn yr yspryt: can wasanaethy yr amser Arglwydd, yn llawen danyn-gobaith, yn oddefus mewn advyt, yn ddyval mewn gweði, gan gyfrany wrth angenraidiae'r Sainct a' rhoddy lletuy yn hawð. Bendithiwch yr ei a'ch erlynantymlidiant: bēdithiwch [meðaf] ac na velldithiwch. Llawenhewch gyd ar ei llawen, ac wylwch gyd ar ei a vo yn wylo. Byddwch a'r vn meddwl y'w gylydd: na vyddwch vchel veddwl, anid cydymestyngwch ar ei distadl, iselraddisel.
Yr Euangel.
AR trydydd dydd, Ioan. ii. ydd oedd neithior priodas yn Cana [tref] yn-Galilea, ac ydd oedd mam yr Iesu yno. A' gohoddwyt galwyt yr Iesu hefyt, a ei ddiscipulon ir neithior briodas. A' phan ballodd, ddefficiodd ddarvu yr gwin, y dyvot mam yr Iesu wrthaw, Nid oes win ganthynt. Iesu a ddyvot wrthei, Peth ys ydd i mi a wnel a thi wreice? ny ddoeth vy awr eto. Y vam ef a ddyvot wrth y gwasana ethwyr, Peth bynac a ddyweto ef wrthych, gwnewch. Ac ydd oedd yno chwech o ddwfyrlestri o vain wedy gosot yn ol [Page] de vot glanhat, carthiat puredigaeth yr Iuddaeon a weddei ynthwynt dau sef. xv. galwyn a [...] ympop vnffirkin nei dri. Yr Iesu a ddywt wrthynt, Llanwch y dy frlestri o ddwfr. Yno eu llanwasant wynt yd yr or, gib, yn gyforioc emyl. Yno y dyvot ef wrthynt, Gellyngwch yr awrhon, a'dygwch at lywodraethwr y wledd. Ac wy a ei dygesont. A' gwedy provi o lywrdraethwr y wledd y dwfyr a wneuthesit yn win, (can na wyddiat'ef o bale y cowsit: anid y gwasanaethwyr a ei gellyngesent, a wyddent) l'ywodraethwr y wledd a alwodd ar y chwaethu blasypriodaswr, ac a ddyvot wrthaw, Pop dyn a'osyt win da yn gyntaf, a gwedy yddyn ygwra, y gwr a briodesityvet yn dda, yno vn a vo gwaeth: tithae a gedweist y gwin da yd yr awrhon. Hynn o ddechrae ei gwala ryveddau gwyrthiae miraclae, arwyddion a wnaeth yr Iesu yn Cana [tref] yn Galilea, ac a ddangoses ei' o goniant, a'ei ddyscipulon a credesont ynthaw.
Y trydydd Sul yn ol yr Ystwyll.
Y Collect.
OLl allvawc a thragwyddawl Dduw, edrych yn drugarawc ar eyn gwendit, ac yn eyn oll periclon, ac angenion, esten dy ddeheulaw in cymorth ac in amddeffen, drwy Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
Rom. xii. NA vydwch ddoethion wrth ychbarn yn och eich hunain. Na thelwch y neb ddrwc dros ddrwc: paratowch bethae honest. syber yngwydd pawp dyn. A's gellir, yd y bo ynoch', gan vyw yn heddychol gyd a phop dyn. Y caredigion, nag ymddielwch, anid goddefwch rhowch le i ddigoueint, can yscriuenedic yw, Imyvi Arna vi mae dial: a mi ei talaf medd yr Arglwydd. Am hyny a's newyna dy elyn, porth ef: a's bydd sychet arnaw, dyro iddo ddiot: can ys a's gwnai di hyn, ti a gescly rhesot varwor tanllyt ar ei ben. Na'th orvydder gan ddrwc, eithyr gomeila gorvydd di ddrwc a daoni.
Yr Euangel.
PAn ddescennodd yr Iesu or mynydd, llawer o bobloeð ei dylynawdd. A' nycha, vn claf gohanawl a Math. viii. ddoeth ac ei addolawdd can, ddywedyt, Arglwydd a's wyllysymynny, ti elly vynglanhay. A'r Iesu a estennawdd ei' [Page xxxj] law, ac ei cyhut ddawdd ef, gan ddywedyt, ewyllysaf Mynaf, glanhaer di: ac yn y van ei ohanglwyf ef a lanhawyt. Yno y dyuot yr Iesu wrthaw, Gwyl na ddywetych i wrth nep, eithr dos, [ac] ymddangos ir Offeiriat, ac offryma y rhodd a orchymynawdd Moysen, er testoliaeth yddwynt. tanwrydd captencanwrGwedy dyuot yr Iesu i Capernaum, y daeth attaw oymach cen Ganwriad gan ddeisyfy arnaw, a' dywedyt, Arglwydd, y mae oymach cen vyngwas i yn gorwedd gartref yn glaf or parlys, ac mewn poen anialns ddirvawr. A'r Iesu a dyvot wrthaw, Mi a ddeuaf ac ei gwnaf ef yn iach. A'r Cannwriad aei atepawdd, can ddywedyt, Arglwydd, nyd wyf vi deilwng y ddawot o hanot y dan vyn nen, do gronglwyt: eithyr yn vnic dywait y gair, ac ef a iacheir vyngwas i. Can ys dyn wyf vinae y dan awturtot [vn arall,] ac y mae genyf sawdwy▪ vilwyr y danaf: a' dywedaf wrth hwn, Cerdda: ac efe a, ac wrth arall, Dyred: ac e ddaw, ac wrth vyngwas, Gwna hyn: ac ef ei gwna. Pan glywodd Iesu [hynn] e ryveddawd, ac a ddyvot, wrth yr ei oedd yn [ei] ganlyn, Yn wir, y dywedaf wrthych, Ny chefais gymeint ffydd, na'c yn yr Israel. A'mi a ddywedaf wrthych, y daw llawer o'r Dwyrein a'r Gorllewyn, ac a eisteddant gyd ac Abraham, ac Isaac, ac Iacob yn teyrnas nefoedd. A' phlant y deyrnas a vwrir yscyrny gy davlir ir tywyllwch eithaf: Yno y bydd wylofain a' rinkian dannedd. Yno y dyvot yr Iesu wrth y Canwriad, Dos ymaith, a' megis y credeist, bit y-ty. A' ei was a iachawyt yn yr awr honno.
Y pedwerydd Sul yn ol yr Ystwyll.
Y Collect.
DVw, yr hwn a wyddost yn bot wedi yn gosot mewn cymeint a' chynifer o beryclon, ac erwydd gwendit dynawl na's gallwn sefyll yn vnion iawn: caniata i ni iechyt eneit a' chorph yd pan vo am yr hyn oll ydd ym yn ei oddef am bechot, allu o hanom drwy dy borth di ei gorfod ai gorchfygu, trwy Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
Y Mestynget pop enait ir galluoeddAwdurdodae goruchaf: Rom. xiii. can nad oes Awturtat anid o y wrth Dduw: a'r awdurdodae ys ydd, a ordiniwyt gan Ddew. Can hyny, pwy pynac awrthnepo Awturtot, gwrthnepy y mae [Page] ordinhat Duw: a'r ei a wrthnepant, a dderbyniant varnedigaeth' yddynt yhunain. Can ys wrthlad penadurieit nid ynt ofnus i rheolwyr, pennethieit weithredoedd da, anid ir ei drwc. A' vynny di nad ofnych yr Awrturtat? gwna yr hynn ys y dda: a' thi a gai glod ganthaw. weithredwyr Can ys gwasnaethwr Duw ytyw er daioni y ti: ac as gwnai yr hynn ys y ddrwc, ofna: can nad yw ef yn dwyn y cleddyf yn over: lles can ys gwasanaethwr Duw yw ef i ddiall ar y nep a wna ddrwc. Am hyny rhait yw bot yn oystyngedic, nid yn vnic rac dialedd, anid er mwyn cydwybot hefyt. Canys, o blegit hynn, y telwch trybut, deyrnged: erwydd gwasanaethwyr Duw ytynt, yn gorchw wylio gwasanaethy i hynny. Can hyny rhowch i bawb yr hynn y sy ddyledus: teyynnget, ir neb [a ddyly] deyrnget: toll, ir neb [a ddyly] doll: ofn, ir nep [a dylir] ei ofny: parch anrydedd, ir neb [ddylei] anrydedd.
Yr Euangel.
Math. viii A'Gwedy iddo vyned ir llong, ei ddiscipulon ei canlynodd. A'nycha, e gyvodes morginiladd cynmwrf mawr yn y mor, yd pan guddit y llong gan y tonae, mordwy yffro ac ef e oedd yn cyscu. Yno y daeth ei ddiscipulon ataw, ac ei deffroesant, can ddywedyt, Arglwydd, cadw ni: in callwyt e ddarvu am danam. Ac ef a ddyvot wrthynt, Paam ydd ofnwch, chwychwy [hawyr] ar ffydd ve chan? Yno y codawdd ef, ac y cerydd awdd by gythiawdd goharddawdd ef y gwyntoedd a'r mor: ac [y no] ydd aeth hi yn dawel arafhin. A'r dynion a ry [...]edodd, gan ddywedyt, Pa ryw [wr] yw hwn, pan vo'r gwyntoedd ar mor yn vuyddhay 'yddaw? A' gwedy ei ddawot ef ir chythreu lieit lan arall, i wlat y Gergesieit, e gyfarvu ac ef ddau a beddac diavleit ynthwynt, yr ei a ddaethen or cythrau lieit tavly monwenti yn dra ffyrnicion, mal na allai vn dyn-dyn vyned y fford honno. A' nycha, llefain awnaethant, gan ddywedyt, Iesu vap Duw, beth y sy i ni a wnelom a thi? A ddaethost ti yma in poeni cyn yr amser? Ac ydd oedd ym-pell o ywrthynt genvaint o voch lawer yn pori. A'r yrthiwyt dducpwyt, diavleit a ddeifyfesont arnaw, gan ddywedyt, A's collwyt bwry ni allan, gad i ni vynet i'r genvaint voch. Ac ef a ddyvot wrthynt, Ewch. Ac wy aethant allan, ac aethant ir genvaint voch: a' nycha, yr oll genvaint voch a ymdrcigle dros y dibin ir mor, ac ciliawdd a vuon veirw yn y dyfredd. Yno y ffoawdd y meichiait: a' gwedy ei dyvot hwy ir dinas, menegy a wnaethant pop peth, a' pha beth a ddarvesei ir ei oedd y diavleit ynthwynt. A' nycha, yr oll ddinas a ddaeth allan, y gyv wrdd gyvarvot a'r Iesu: [Page 32] a' phan ei gwelsont, atolugy a wnaethant iddaw, ymadel oei tervyneu.
Y pempet Sul gwedi'r Ystwyll.
Y Collect.
ARglwydd atolwc yti gadw dy Eccles a'th tuyly yn wastat yn dy wir greddyf, val y bo yddynt wy oll ysydd yn ymatecymgynnal yn vnic wrth dy nefawl rat allu byth gael nawdd dy ddiogel amddeffen trwy Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
GWiscwch am danoch megis etholedigion Duw sanctaiddolion a'charedigion ymyscaroedd drugaredde dyner drugareð, mwynder, iselvryd, hynows rwyddhuvyddtot, Coloss. iii. hiroddef: gan gyd-dwyn y' gylydd a' chydvaddae yw gylydd, a's bydd gan vn gweryl yn erbyn y llall: megis y madd euawdd Christ y chwi, ys velly [gwnewch] chwithae. Ac vch pen hyn oll (gwiscwch) gariat, yr hwn yw rhwym perfeithrwydd. A' heddwch Duw a el ar gamp, orvyddo yn eich calonae, ir hwn y galwyt chwi yn vn corph, a' byddwch ddiolchgar hawddgar. Triget gair Christ ynoch yn ehelaeth, ym pop doethinep, gan ddyscy a' chyngori ychunain mewn psalmae, ac hymynae, ac caneuaeodulae ysprytawl, a' chanu drwy 'rat yn eich calonae i'r Arglwyð. A' pha beth bynac a wneloch, ar' air ai gwethred [gwnewch] bop petholl yn Enw yr Arglwydd Iesu, gan roddy diolch y Dduw yr Tad trwyddaw ef.
Yr Euangel.
TEyrnas nefoedd ys y gyffelip i ddyn a heuei had da yn ei vaes. Math. xiii. A' thra vei'r dynion yn cyscu, e ddaeth y elyn ef, ac a heuawdd ller ddrewc,efrae ymplith y gwenith, ac aeth ymaith. A' gwedy ir egin dyvu, a' dwyn ffrwyth, yno yr ymddangosodd yr efrae hefyt. Ac a ddaeth gweision gwr y tuy, ac a dywedesont wrthaw, Arglwydd, any heaist ti had da yn dy vaes? O b'le gan hyny y mae ynddo yr efrae? Ac yntef a ddyvot wrthynt, y gelyn-ddyn a wnaeth hynn. A'r gweision a ddyvot wrthaw, A ewyllysy di i ni vyned aei [Page] chwyn ny cascly wynt? Ac ef a dyvot, Na [vynnaf:] rac ychwy wrth glascly' refrae, ddiwreiddiaw yr gwenith gyd ac wynt. Gedwch ir ddau gydtyfu, hyd y cynayaf, ac yn amser y cynay af y dywedaf wrth y medelwyr vedel, Cesclwch yn gyntaf yr efrae, a' rhwymwch yn yscupae y'w lloscy: a' chesclwch y gwenith i'm yscupawr.
Y Sul a elwir Septuagesima.
Y Collect.
ARglwydd, attolygwn ytty wrandaw yn ddarbodus weddieu dy bobl val y bo ini yr ei a gyfiawn boenir dros eyn camweddau, allu yn drugaroc cahel ein ymwared gan dy ddaeoni di, er gogoniant de Enw, trwy Iesu Christ eyn Ceidwad, yr hwn a vywia ac a wladycha yn oes oesoeddd. i. Cor. ix. Amen.
Yr epistol.
ANy wyddoch chwi, am yr ei a vo yn rhedec mewn gyrva, vot pawp yn rhedeg, er hyny vn ys y yn my net ar gyngwystl camp? Velly rhedwch, nes meddya nay cahel gafael. A' phop dyn a ymdrecho ymrysono am-gamp, ef a ymgaidw arnaw rac pop dim: ac wy [a wnant hyny] er mwyn meddianny coron lygredic drangedic vethedic ddarvodedic: a' ninae er vn andarvodedic. Am hynny ydd wyf vi yn rhedec, nyd mal yn petrus anilys: velly ydd wyf yn ymdraffillio, ym wan ymdrechy, nyd val vn yn curo yr gwynt awyr. Eithyr ydd wyf yn darostwng vyncorph, ac yn ei ddwyn mewn caethiwet, rac mewn vn-modd gwedy ym brecethy i eraill, bod vyhun yn wrthodedic, goec ancymeradwy.
Yr Euangel.
Math. xx TEyrnas nefoedd ys y tebic i wr o duyluwr berchen tuy, yr hwn aeth allan a' hi yn dyddhay i gyflogy gweithwyr y'w winllan. Ac ef a gytunawdd ar gweithwyr er ceiniawc y dydd, ac ei dan vonei hwy yw winllan. Ac ef aeth allan ynghylch y drydedd awr, ac a weles eraill yn sefyll yn segur yn y * varchnat, ac a ddyvot wrthwynt. Ewch chwith ae hefyt i 'm [Page 33] gwinllan, a' pheth bynac a vo cyfiawn mi aei rhof y chwy. yr heol Ac wynt aethant ymaith. Trachefyn yddaeth ef allan ynghylch y chwechet ar nawet awr, ac a wnaeth yr vn modd, Ac ef aeth allan yn-cylch yr vnved awr arddec, ac a gafas ereill yn sefyll yn segur, ac a ddyvot wrthynt Paam ydd y chwi yn sefyll yma yn hyd y dydd yn segur? Dywedesont wrthaw, Am nad oedd nep in cyflogy. Ef a ddyvot wrthynt, Ewch chwithae hefyt i 'm gwinllan, a' pheth bynac a vo cyfiawn, chwi ei cewch. A phan aeth hi yn echwydd hwyr, y dyvot perchen Arglwydd y winllan wrth ei Orchwiliwr, Galw yr gweithwyr, a dyro yddynt ei cyfloc, can ddechrae or hei dywethaf yd yr ei cyntaf. A' phan ddeuth yr ei [a gyflogesit] yn-cylch yr vnvet awr arddecc, cahel a wnaeth pop vn geiniawc. A' phan ddeuth yr ei cyntaf, wy dybiesont y cahent vwy, eithyr hwythae hefyt a gawsant bob-vn geiniawc. A' gwedy yddwynt gahel, murmu [...] maniongrwgnach a wnaethant wrth wr y tuy, gan ddywedyt, Ny weithiodd yr ei olaf hyn anid vn awr, a' thi aei gwnaethost yn gystal a ninae'r ei a ddygesam bwys y dydd a'r tes. Ac ef a atebawdd i vn o hanwynt ac addyvot, y carwr, nid wyf yn gwnaethy dim cam a thi: Anid er ceiniawc y cytuneist a mi? cymer preidd [...] vyhuny peth sydd i ti, a dos ymaith: mi a ewllysiaf roddy ir olaf hwn, megis ac y tithef, Anid iawn i mi wneythyd a vynwyf am yr iddo vyhun y s'ydd i mi vyhun? a ytyw dy lygat ti yn ddrwc am vymbot i yn dda? Velly y bydd yr ei olaf yn vlaenaf, ar ei' blaenaf yn olaf: can ys llawer a alwyt, ac ychydigion a ddewyswyt ddetholwyt.
Y Sul a elwir Sexagesima.
Y Collect.
ARglwydd dduw, yr hwn a weli nad ym ni yn amddirieit yn vn weithred a wnelom: Caniatha yn drugaroc vod i ni drwy dy nerth amddeffen rhac pop gwrthwyneb, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
CHwi oddefwch ynfydion yn llawen, ii. Cor. xi. am eich bot chwi yn ddoethion. Can ys ydd ych yn goddef, pe caethiwei vn chwi, pe bai vn [ich] llyncy ysy, pe bei vn yn dwyn [o ddyarnoch,] pe bei vn yn ymdderchafu, pei trawei vn chwi ar eich wynep. Am y [Page] gwarthad ydd wyf vi yn dywedyt: megis pe bysem ni yn weinion: anid ym pa peth bynac y cymero neb ehofnder ehofn hyder (ydd wyf yn dywedyt val ynvyt) hil hyderus wyf vinef hefyt. Ebreait ynt, velly vinnef: Israelieit ynt, velly vinef: u wch had Abraham ytynt, velly vinef: gwenidogion Christ ynt, (dywedyt ydd wyf yn andoeth) dif [...]snr mwy ytwyfi: mewn travaelion yn amlach: mewn ffonnodiae curwyt y tuhwnt i vesur: mewn carcharae yn amlach. Ym [bron] angae yn vynych. Can yr Iuddaeon pemp gwaith yd erbynais dd'augain [gwialento] anid vn. Teirgwaith im maeddwyt a gwiail: vn w [...]th im llapyddiwyt: teirgwaith y tores llong arnaf: nos a dydd y bum yndwfnder y mor. Mewn ymddei thie, siwrne ie teithieu] yn vynych: ympericlon llifeiriaint, ympericlae llatron, ympericlon vyghenetl vyhun, ympericlon y Cenetloedd, ympericlon yn y dinas, ym periclon yn y diffaith, ym periclon yn y mor, ympericlon ymplith broder twyllodrus, mewn lluddet ym blinder, a govit, mewn anhunedd gwiliae yn vynech mewn newyn a'sychet, mewn vmprydiae yn vynech, mewn anwyt a noethi, eb law y pethae [a ddigwydd] ddieithr o vaes o ddiallan] y mae arnaf bryfurdap, penpleth vaich mawr beunydd [nid amgen] goval tros yr oll Eccleisi. Pwy sy wan, nad wy vinef wan? Pwy a rwystrir, na bwyf vinef yn llosci? A's gorvydd arnaf valchio, ffrostio ry vygu ymhoffi, [...]m vyngwendit yr ymhoffaf. Duw ys ef Tad ein Arglwydd Iesu Christ ys y vendigedic yn oes oesoedd a wyr nad wyf yn dywedyt gau celwydd.
Yr Euangel.
Luc. viii. GWedy ymgynull llawer o popul ynghyt, a' [...]hy [...]hu ataw o pop dinas, y dyvot ef trwy ddamec pa [...]abol, Heuwr aeth allan i eheu ei had, ac wrth ehey, peth a syrthiawdd ar emyl y fford, ac a vessyng wyt sathrwyt ac a dar y [...] awyr ehediait y nef a ei byt [...]odd ysodd. A' pheth arall a syrthiawdd ar y garee, a' phan eginawdd, y gwywawdd, am nad oedd iddaw glypd [...]rwlybwr. Ac arall a syrthiawdd ymysc yscall drain, ar drain a gytyfawdd, ac ei tagesant. Ac arall a syrthiawdd, ar dir da, ac eginawdd, ac a dduc ffrwyth, ar ei ganvet. Ac val ydd oedd ef yn dywedyt y pethae hyn, y llefawdd, Y nep ys y a chlustiae yddo i wrando &c. glywet, clywet. A' ei ddiscipulon a obynnodd iddo gan ðywedyt, pa ryw barabol oeð hwn? Ac ef a ddyvot, I chwy chwi y rhoddet gwybot dirgeloedd teyrnas Dduw, anid i eraill trwy ddameg [...] on, cyffely bion parabolae, er yddyn yn [Page 34] gwelet, na welant, ac er yddynt yn clywet, na dyallant. Hynn y wr parabol. Yr had, yw gair Duw. A'r ei ar vin emyl ffordd, ynt yr ei a glywant: yno y daw wranda want cythrael diawl, ac a ddwc y gair allan oei calonae, rac yddyn gredy, a' bot yn gatwedic. A'r ei ar y garec, [yyn yr ei] pan glywant, a dder byniant y gair trwy lawenydd: eithyr ir ei hyn nyd oes gwraið, yr ei a credant tros amser ac in amser prawfprouedigaeth a giliant. A'r hwn a syrthiawdd ym plith yscalldrain hwy yw'r ei a glwysant, ac aethant ymaith a' chan 'ovalon a' golud, a' boddus vucheddbodd buchedd a dagwyt, ac ny dducant ffrwyth. A'r hyn [a gwympawdd] ar y tir da, ynt yr ei mewn caion bur syber'-dda, a glywant y gair ac ei catwant, ac a ffrwythant trwy ymaros, ddioddef anmynedd.
Y Sul a elwir Quinquagesima.
Y Collect.
ARglwydd, yr hwn wyt yn dangos i ni in dysgu na thal dim ein oll weithreidoedd a wnelom eb gariat perfaith, anfon dy yspryt glan a dineua thowallt yn eyn calonau, ragor ddawn gariat perffaith, gwir rwymyn dangneddyf, ac oll rinweddau da, ac ebddaw, pwy pynac sydd yn byw a gyfrifir yn varw ger dy vron di: Caniatha hyn er mwyn dy vn mab Iesu Christ. Amen.
Yr epistol.
PE'd ymddiddanwn a thavodae dynion ac Angelion, a mi eb gariat [perffaith genyf, i. Cor. xiii. yr wyf [val] elydn, prées evydd yn seiniaw, nei cymbal yn tincian. A' phe metrwn prophwyto, a' gwybot oll ddirgelion a' phop celvyddyt, a' phei bai genyf yr ffydd oll, mal y gallwn ys-muto mynydedd, a' bod eb gariat, nyd wyf ddim. A' phe porthwn y tlodion am oll dda, a' phe rhoddwn vycorph ym llosci, a' bot eb gariat, nid dim lles y my. Cariat ys id hwyrddichiroddefus: ys y gymmwynascar: cariat ny chenvigenna: cariat nyd bochsachus ymffrostia: nyd ymchwydda: ny vychana ddiystyra: ny chais yr eiddaw ehun: ny annogir, vrochir, chyffroir, vinhogir chythruddir: ny veddwl ddrwc: ny lawenha am enwiredd ancyfiawnder, anid cydlaweny chy a gwirio nedd chyfiander: goddef pop [...]eth: credy pop peth: godeithio pop peth: ymaros ym pop [...] [...]iat byth ny [Page] [...] [Page 34] [...] [Page] chwympa ymaith, cyd pallo prophetoliaethae, ai pediaw tavodae, ai divlanny gwybodaeth. Can'ys o ran y gwyddom, ac o ran ydd ym yn prophwyto. An'd gwedy del yr hyn sy perffeith, yno yr hyn ys ydd o ran, a addivla na ddileijr. Pan oeddwn vachcen, mal bachcen yr ymddiddaddwn, mal bachcen y dyallwn? mal bachcen y buriadwn: anid pan aethym yn wr, rhoeisym heibaw vachcen dit vachcen aiddrwydd. Can ys yr awrhon ydd ym yn gwelet vachcen dit mewn drych ac trwy wydr arddamec: anid yno [y gwelwn] wynep yn wynep. Yr ynawr awrhon yr adwaen o ran: ond yno y caf adnabot megis im adwaenir. Ac yr awrhon y mae yn aros ffydd, gobaith [a'] chariat [sef] y tri hyn: a' phennaf or ei hynn [yw] cariat.
Yr Euangel.
Luc. xv. ii. YR Iesu a gymerth ataw y deuddec, ac a ðyvot wrthynt, Nycha, ni yn mynet i vyny i Caerusalem, ac a gyflawnir i vap y dyn bop peth, ys y escrivenedic Wele trwy can y Prophwyti. Can ys ef a roddir ir Cenetloedd, ac a ef watworir, ac a geblir, ac a boerir arnaw. A' gwedy yddynt ei yscyrsiaw ef, wy a ei lladdant: anid ef a gyvyt y trydydd dydd trachefyn. Ac wy ni ddyallesont ddim or pethae hynn, ac ydd oedd yr ymadrodd, y peth y gair hwn yn guddiedic rhacddynt wy, ac ny wybuont y pethae a ddywedesit. Ac e ddarvu ac ef yn dynesay at Iericho, bot ryw ddyn dall yn eistedd ar emyl y ffordd, yn cardota. A' phan glywodd ef y popul yn mynet heibio, e ymovynodd beth oedd hynny. Ac wy a ddywedesont yddaw, mae'r Iesu o Nazaret oedd yn mynet heibio. Ac ef a lefawdd, ac a dyvot, Iesu vap Dauid, trugarha wrthyf. A'r ei oedd yn mynet or blaen, ei ceryddawdd ef, y dewi a son. Ac ef a levawdd vwyvwy, Map Dauid, trugarha wrthyf. A'r Iesu a safaodd, ac a orchymynawdd ydd-aw, can ddywedyt, Beth a vynny i mi wineythyd y-ty? Ac ef a ddyvot, Arglwydd, cahel vyngolwc. A'r Iesu a ddyvot wrthaw, Cymer dy olwc: dy ffydd ath iachaawdd. Ac yn ebrwydd y cavas e ei olwc, ac y dylyn [...] edd canlynawdd ef, gan roddy gogoniant y Dduw: ar oll popul, pan welsant [hyn] a roesont voliant i Dduw.
Y dydd cyntaf or Grawys.
Y Collect.
OLl gywaethawc a' thragwyddawl Dduw, yr hwn ni chassei ddim a wnaethost, ac a faddeui bechote pawb sy ediferiol: Crea a' gwna ynom newydd a' drylliedic galon, ydd pan fo y ni gan ddyledus ddoluriaw am eyn pechotau, a' chyfadde yn trueni allu caffael genyt dduw 'r oll drugaredd gwbl faddenaint a' gollyngdawd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
Y Mchwelwch ata vi a'ch oll galon, ar vmpryt, Ioel. ii. ac wylovain, a galar, a' Trowcl dryliwch rhwygwch eich calon, ac nid eich dillat: a' throwch at yr Arglwydd eich Duw, canys ratlawn, a' thrugarawc yw ef, can ys hwyr ei ddigofaint, ac ampel ei garedigrwydd, cynnul leidfa ac etivar canthaw am ddrwc. Pwy a wyr a ymchwel ef ac etivarhay a' gadael bendith yn ei ol, [ys ef] bwyd-offrwm a' diodoffrwm ir Arglwydd eich Duw? Cenwch vtcorn yn Sion, sancteiddiwch vmpryd, gelwch eglwys gymmynva. Cesclwch y popul ynghyt: sancteiddiwch y henion henyddiō, henafieit gynnulleidva, cynnullwch yr Henafgwyr: cesclwcl tyrrwch y plant, ar ei a sugnant vronae: dauet y daw priawdvap o ei ystavell, ar gweydd priodverch o ei chuvicul. Wylet yr Offeirieit, gweinidigion yr Arglwydd rhwng y Porth ar allor, a' dywedant Arglwydd arbed dy bopul ac na ddyro dy etiveddiaeth mewn ystavell, siambr gwl [...]dei ddrwydd gwarth rac i'r Cenetloedd lywodraethy arnynt. Pa am y dywedynt ym plith y populoedd. Pa-le y mae y Duw hwy?
Yr Euangel.
PAn vmprytioch, Math. vi na vyddwch [wynep] saric, trist soric val ffuanttwyr hypocritiait: can ys divwyu [...] anffurfyaw ei h'wynepae y byddant, er ym-ddangos i ddynion, y bot wy yn vnprydiaw. Yn wir y dywedaf wrthych, vot yddyn ei gobr. Eithr pan vmprytych ti, ijr dy benn, a' golch dy wynep, rac ymddangos i ddynion dy vot yn vmprytiaw, anid ith dat yr hwn ys ydd yn y cuddiedic: a'th [Page] dac yr nwn a wyl yn y cuddiedic, a dal y ty yn yn y dir ge lwch, ynghuddy golae. Na chesclwch dresore y chwy ar y ddaear, lle mae yr yr amlwc pryf a rhwt yn [ei] llygry, a' lle mae llatron yn cloddiaw gwyvyn mochdyn trywodd, ac yn [ei] llatrata. Eithyr cesclwch yw'ch tresore yn y nef, lle ny's ymgno yssa llygra'r pryf na' rhwt, a' lle ny's cloddia'r llatron trywodd ac ny's llatratant. Can ys lle atynt mae eich tresawr, yno y bydd eich calon divwyn [...] bo hefeio hefyt.
Y Sul cyntaf yn y Grawys.
Y Collect.
ARglwydd, yr hwn er eyn mwyn a vmprydiaist dda'ugain die a' da'ugain nosie: dyro yni 'rat y ymarfer o gyfryw ddirwest gan estwng eyn cnawd dan yr ir yspryt bod yni byth vfyddhau ith ddwywol gyffro annoc mewn iawnder a'gwir sancteiddrwydd ith anrhydedd, ath o'goniant, yr hwn wyt yn byw ac yn teyrnasu yn oes oesoedd. Amen.
Yr Epistol.
ii. Cor. vi. NYny mal cydweithwyr a gyggorwn ychwi na dderbynioch 'rat Duw yn ouer. Can ys ef a ddywait, Yn amser cymradwy y gwrandewais arnat, ac yn-dydd iecheit ith cymporthais: wele nycha yr awrhon [y mae'r] amser cymradwy, nycha yr awrhon dydd yr iechyt. beio, cwlio Nid ym ni yn rhoi achos rhwystr mewn dim oll, rac anmyned goganu [ein] gwasnaeth. An'd dyrnobie ydd ym yn ymddwyn megis gweinidigion Duw, mewn dyrnobie ymaros lawer, mewn gorthrymdere, mewn angenion, mewn cyfyngdere, mewn lludet maethcenne, mewn carcharae, mewn tervyscae, mewn cythlyn gdawt, dirwest poenae, trwy anhunedd, trwy cyweith asrwydd vmprydiae, trwy puredd, trwy wybodaeth, trwy ymorthc hir-oddef, trwy vwynder, trwy yr yspryt glan, trwy gariat diweniaith, yn-gair gwirionedd, yn- nerth gallu Duw, trwy arvae cyfiawnder ar ddehau ac a aseu asw, trwy parch ac amparch, trwy anglod a'chlod, megis twyllwyr, ac [er hynny] yn gywir: mal ancydnabyddus, ac [etto] yn gydnabyddus: mal yn meirw, ac wele, byw y tym: megis yr ei a gospit, ac ny leddit: megis yn daycver thy aflawen, ac [eto byth] yn llawen: megis tlodion, ac [eto] yn cyvoethogy llawer, megis yr ei eb ddim, ac [eto] yn meddianny pop peth.
Yr Euangel.
YNo yr aethpwyt a'r Iesu i vyny ir anialwch diffaithwch, y'w brovi demptio can ddiavol. Math. iiii. A gwedy iddaw bod eb vwyt vmprytiaw dd'augain diernot a dau'gain nos, yn ol hyny y newynawdd. Yno y daeth probwr, methlwr, temptiwr attaw, ac a ddyvot, a's ti yw map Duw, arch ir main ceric hynn byned vod, yn vara. Ac yntef atepawdd ac a ddyuod, Mae yn escrivenedic, Nid gantrwy vara yn vnic y bydd byw dyn, anid trwy pop gair a ddaw o enae Duw. Yno y cymerth diavol ef er dinas sanctaidd, ac ei gossodes ar binnacul y templ, ac addy vot wrthaw, a's map Duw wyt, bwr'w dy hun i lawr: can ys yscrivenedic yw, Y rhydd ef orchymyn yw Angelion am danat, ac wy ath cynhali ant dducant yn ei dwylaw, rhac taro o hanot dy droet wrth garec. Yr Iesu a ddyvot wrthaw, Y mae yn escrivenedic trachefyn, Na themptia yr Arglwydd dy Dduw, Trachefyn y cymerth diavol ef i vynyth tra vchel, ac a ddangosodd iddaw oll deyrnasoedd y byt, a' ei gogoniant, ac a ddyvot wrthaw, Hynn oll a roddaf y-ty, a's cwympy i lawr, a'm addoli i. Yno y dyvot yr Iesu wrthaw, ymdyn Tynn ymaith Satan: can ys scrivenedic yw, Yr Arglwydd dy Dduw a addoly, ac efe yn vnic a wasanaethy. Yno y gadawdd Diavol ef: ac wele a'nycha, Angelion a'ddaethant, ac a wnaethant wasanaeth ydd aw.
Yr ail Sul or Grawys.
Y Collect.
OLl-allvawc dduw, yr hwn wyt yn gwelet nad oes genym ddim meddiant o'n nerth eyn hunain in cymorth ein hunain: cadw o ddy fewn ac oddy allan sef eneit a chorph ac ymddeffen rhac pob gwrthwyneb a ddygwyddei ir corph, a' rhac pob drwc feddwl a wna eniwet na chynnwrf ir eneit, trwy Iesu Christ ein Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
[Page] i. thes. iiii. NY ny atolygwn y'wch vroder ac ach cygorwn drwy 'r Arglwydd Iesu, ar gynnyddy o honawch vwyvwy, mal yd erbyniesoch cenym, pa wedd y dylech rotiaw a' boddhay Duw. Can ys-gwyddoch pa orchymynion a roesom y chwy trwy'r Arglwydd Iesu. Can'ys hyn yw ewyllys Duw [ys ef] eich sancteiddrwydd chwi, [ac] y-chwi ymgadw y wrth 'odmep, a gwybot o pop vn o honawch veddianny ei lestr mewn sancteiddrwydd ac anryddedd [ac] nyd mewn haint. orthrech, lethygwyyn trachwant, megys y Cenetloeð yr ei nid adwaenant Dduw: Na bo i nep vn helhynt or thrymy na thwyllo i vrawt mewn [masnach:] can ys yr Arglwydd [sy y] ddialwr am bop cyfryw pethae, megis y dywedesam wrthych or blaen, ac y testiesam. Can ys ny alwadd Duw ni i aflendit, anid i sancteiddrwydd. Can hyny y nep a escaeluso [y pethae hyn] niddyn y mae yn ei yscaelusaw, anid Duw, yr hwn ac hefyt a roddes ywch' ei yspryt glan.
Yr Euangel.
Math. xv. YR Iesu aeth o ddyno, ac a dynodd i dueddeu Tyrus a' Sidon: A'nycha, gwraic o Canaan a ddaeth or parthae goror hynny, ac a lefawdd, can ddywedyt wrthaw, Trugarha wrthyf, Arglwydd, y map vap Dauid: y mae vymerch i mewn poen resynawl gan gythraul. Eithr nyd a tepawdd ef yddi vn gair. Yno y daeth ei ddiscipulon ataw, ac a atolygesont iddo, can ddyweddyt, gellwng Danvon y hi ymaith, canys mae hi yn llefain ar ein h'ol. Ac ef a atepawdd, ac addyvot, Ni ni danvonwyt i anid at ddevait colledic tuy 'r Israel. Er hyny hi a ddeuth ac ei addolawdd ef, can ddywedyt, Arglwydd cymporth vi. Ac ef a atepawdd, ac a ddyvot, Nid iawn da cymerydd bara'r plant a' ei vwrw ir cynavon cwnach cwn. Hichae a ddyvot, Gwir yw, Arglwydd: er hyny mae'r ewn yn bwyta yr briwision a syrth o ddiar vwrdd y ar vort y h'arglwyddi. Yno ydd atepawdd yr Iesu, ac y dyvot wrthei, [Ha] wreic, mawr yw dy ffydd: bid y-ty, mal y mynych, A'hei merch a iachawyt yn yr awr honno.
Y trydydd Sul yn y Grawys.
Y Collect.
[Page 37] ATtolygwn y-ty oll alluawc dduw, edrych o hanat ar weddiol'oglyd dy vfydd weision, ac estyn, ddehevlaw dy vowredd y vot yn ymwared yni, yn erbyn eyn oll elynion, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol
BYðwch ðylynwyr duw, megis plant annwel, ephe. v. a'rhotiwch mewn cariat mal y carawð christ ninae, ac ei rhoðes ehun y trosā, [i vot] yn offrwm ac yn aberth arogl melysdraperaið dra i ðuw eithyr putein dragodinep, a phop aflēdit, neu cupyðtra na enwer vnwaith yn eich plith megis y gwedda i sainct, na hrynti sertheð nac ymadfrodd ynvyt, na [choeg] ddigrifwch, yr hyn pethae ny weddant, anid yn benach rhoddy diolch. Can ys hyn a wyddoch, am pop puteiniwr nei aflan, nei cupydd, yr hwn ys yð delw addolwr, nad oes yddwynt etiveddiaeth yn teyrnas Christ a' duw. Na thwyllet nep chwi a gwac'airiae: can ys am y pethae hyn y daw digter bar, llit, soriantdigovaint Duw ar blant anyvyddtot. Am hyny na vyddwch gyfranawc ac wynt. Can ys gynt tywyl'wch oeddech, on'd y nawr golauni yn yr arglywydd: rhotiwch mal plant y golauni (can ys ffrwyth yr Yspryt ys ydd yma han-yw o bop daoni cyveillacha chyfiawnder a'gwirianedd gan volianty) yr hyn y sy gymradwy can yr Arglwydd. Ac na wnewch diffrwyth gydwriaeth ac diffrwyth anfrwythlawn weithredoedd y tywyllwch, eithyr yn gynt angraif [...] tiwch cwliwch ceryddwch wynt. Can ys cywylyddus yw bod yngan am y pethae y maent wy yn ei wneythyd yn ddirgel. Eithyr pop peth pan gyhoeddcr gyhudder gan y golauni, a eglurir: can ys y golauni y'wr peth a wna bop peth yn amlwceglur. Erwydd hynn y dywait ef, Dihuna di sy'n cyscu, a chyvot o y wrth y meirw, a'Christ a rydd golaum yty.
Yr Euangel.
YR Iesu oedd yn bwrw al'am gythrael a oedd vut, Luc. xi. a gwedy ir cythrael vynd allan y ddywe [...]awddllafarawdd y mudan, ac y rhyveddawdd, y poploedd. A'r ei o hanwynt a ddywedesant, trwy Beelzebub y pennaf or cythraelieit y mae ef yn bwrw allan gythraulieit. Ac yr eill er ei brovi ef, a gaisiesant gantaw arwydd or nef. Ac ef [Page] gan wybot ei meðiliae, a ddyvot wrthynt, Pop teyrnas' ohanedic yn erbinoei mewn ehun, a anreithir addestrowirdiffaithir, a'thuy [rhanedic] yny erbyn ehun a gwympa. Ac a'd yw Satan yn rhanedic yn y erbyn ehun pa wedd y saif y deyrnas ef? can ychwi ddywedyt vymbot yn bwrw allan gythraeliait trwy Beelzebub. Ac a'd yw vi yn bwrw allan gythraulieit trwy Veelzebub, trwy pwy y mae eich plant chwi yn eu bwrw al'an. Am hyny y byddant wy yn varnwyr arnoch. Eithr a's myui trwy nerth, power vys Duw sy'n bwrw allan gythraulieit, diamau ddyvot o deyrnas Duw attoch. Pan oarchatwo cadarn yn arvawc ei duy, lysnauadd, cymeint ac a vedd ef ys id mewn diogelr wyddheddwch-Eithyr pan ddel arnaw a vo cadarnach nac ef, a'ei or bot orchvygy, ef ddwc y arnaw ei oll arvae yn yr ei r'ydd oedd ef yn ymddiriet, ac a ran yr yspaill. Yr nebhwn nid yw gyd a mi, ys ydd im erbyn: a'r hwn ny chascla gyd a mi, goyscary y mae. Pan el yr yspryt aflan a llan o ddyn, e rotia rhyt lleodd sychion, gan gaisiaw llony ddwch: a'phryd na's caffo, ef a ddywait mi ymchwelaf im tuy or lle y daethum allan, a'phan ddel, ef a ei caiff wedy'r yscupo ai drwsiaw. Yno ydd aa ef, ac a gymer gyd ac ef saith yspryt eraill gwaeth nag ef ehun: ac wy aant y mewn, dduc ac a drigant ynow, ac [velly] y bydd diweddiat y dyn hwn wvyd d yn waeth no ei ddechraeat. Ac e ddarvu ac ef yn dywedyt y pethae hyn, rryw wreic o-tyrva a gyvodes ei lleferydd, ac a ddyvot wrtho, Gwyn ei vyt y groth ath yn hyttrach arweddawdd, a'r bronnae a sugnaist. Ac yntef a ddyvot, Ie, [ychre] dedwyddyw gwyn ei byt yr ei a glywant'air Duw, ac ei catwant.
Y pedwerydd Sul yn y Grawys
Y Collect.
GAmiata attolygwn ytty oll-alluawc dduw bot i ni yr ei a boenir yn rhyglyddus am ein drwc weithredoedd, trwy conffwrth dy rat ti allu yn drigarawc gael hawshad, trwy eyn Arglwydd Iesu Christ. Amen.
Yr Epistol
[Page 38] DYwedwch y mi yr ei a vynwch vot ydan y Gyfreth.Ddedd yf, a ny chlywch yr ddeddyf? Galla. iiii Can ys y mae yn escrivenedic, vot i Abraham ddau vap, o'vn gwasanaeth wraic ovorwyn-gaeth ac vn o'r wraic rydd. Eithyr yr hwn oedd or vorwyn gaeth, ar ol y cnawd y ganet, a hwn oedd o'r wreic rydd, trwy yr addewir [y ganet.] Y petheu hynn addywedir ar ddamec: can ys [y mameu] hynn yw'r ddau ddygym votTestament, vn yr hon yw Agar o vonyth Sina, yn cenedly i gaethiwet (can ys Agar [nei] Sina mynyth yw yn Arabia, ac sy yn cyfatep i Gaerusalem ys id yr awrhon) ac y mae hi yn gaeth y gyd hei plhant. Eithyr Caerusalem vry ys y rydd: yr hon yw'n mam ni oll. Can ys yscrivenedic yw, Llawenha dydy ddiepilhesp yr hon nyd wytyn planta: tor allan, a'lsefa, yr honn nid wyt yn escor plant: can ys ir ddiffaith ddi-wrioc y mae mwy o lawer o blant nac ir wriawc. Can hyny, vroder, ydd ym ni megis Isaac, yn blant yr addewit. Eithyr val y pryd hynny, hwn a anet yn olerwydd y cnawt, a er lidiai yr vn y [anet] dad erwydd yr yspryt, ac velly yr awrhon. Eithyr peth a ddywait yr Scrythur [lan,] Bwrw allan y vorwyn-gaeth a'ei map: can na bydd map y vorwyn-gaeth gyd etivedd amap y wreic rydd. Wrth hyny vroder, nyd ym veibion y vorwym-gaeth, anid iry [wreic] rydd.
Yr Euangel.
YR Iesu aeth ymaith tros Vor Galilea [neu] Tyberias. A' thorf vawr ei cynlynawdd ef, o bleit yddwynt welet y Ioan. vi. arwyddion ef, gwyrthiae yr ei, yr hynar a wnaethodd ar y cleifion. Ac ef aeth yr Iesu ir mynyddmonyth, ac yno yr eisteddawdd cydaei ddiscipulon. Ac yð oedd hi yn agos ir Pasc, gwyl yr Iuddeon. A,r Iesu a gyvodes i vyny ei lygait, a phan weles dyrfa vawr yn dyuot attaw, ef a dyvot wrth Philip, O b'le y prynwn vara, val y caffo yr ei hynn [beth] yw vwyta? (a hynn a ddywedawdd, yw brovi ef: can ys efe a wyddiat peth a wnelei) Philip a atepawdd iddaw, Nid oedd ddigon gwerth sef ynghylch pemp punt o'n bath ni daucant ceintawc o vara yddwynt, y gahel o pop vn o hanwynt ychydic. [Page] Yno y dyvot wrthaw vn oei ddiscipulon, [ys ef] Andras, brawt Simon Petr, Mae yma vachcenyn, a phemp torth haidd ganthaw, a dau pyscodyn: eithyr beth yw hynny ymplith cymmeint.cynniver. A'r Iesu a ddyvot. Gwneywch ir dyniou [hyn] eistedd. (Ac ydd oedd yno wel't-glas lawer) yno yr eisteddawdd y gwyr yn cylch pemp mil o rifedi. A'r Iesu a gymerth 'y bara, ac a ddiolches, ac [ei] rhan odd ir discipulon, a'r discipulon ir gwesteion. ei oeddynt yn eistedd: a'r vn modd or pyscot cymmeint ac a vynnesont. A'gwedy yddwynt gahel ei gwaladigon, ef a ddyvot wrth ei ddiscipulon, Cesclwch y briwvwyt a weddillodd, rac colli dim. Yno y casclasont, ac a lanwesant dauddec bascedait or briwvwyt, or pemptorth haidd'oedd yngweddill can yr ei a vesynt yn bwyta. Yno pan wybu welawdd y dynion wneythyd or Iesu y miracl, y gwyrth.yr arwydd hyn, y dywedsant, Diau mae hwn yw'r Prophwyt a ddauei ir byt.
Y pempet Sul yn y Grawys
Y Collect.
ATt olygwn yty oll-alluawc dduw, edrych o hanot yn drugarawc ar dy bobl: ac yðynt trwy dy vawr ddaioni ath lywodraeth vod byth 'yn gadwedic. enait a'chorph: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd, Amen.
Heb. ixYr Epistol
CHrist yn dyvot yn Archoffeiriat pethae da i ddawot, trwy pepyll, llucsty. buchot. hyrchot.ardemlmwy a'pherfeithiach nid gwaith llaw, ys ef, nyd or adailadaeth hyn, ac nyd trwy waet ga vas dascygeifr a'lloie: amyn trwy ei briawt'waet ir aeth ef vn waith ir Cyssecrfa, ac a heffer, tresflatenillawdd brynedigaeth dragyvythawl [y ni] Can a'sgwaet teirwa' gaifr a' llutw er, erwydd ddivrych.anneir, wedy ei danelly ar yr ei hloc, a sanct eiðia Dygymoto ran pure ðy cnawt, pa veint mwy y bydd-gwaet christ rhwn trwy'r yspryt tragyvythawlei offi ymodd ehn y ðivacul i duw, buro eich cydwybot o ywrth weithredoedd marwol, y wasanaethy Duw byw? Ac er mwyn hynn y mae ef yn gyfryngwr y dygymbot gysse [...]in. Testament newydd, mal trwy angae yr hwn [Page 39] oedd er prynedigaeth y camwedde [a oeddent] y dan y dygymbot gyssevin- Testament cyn taf y gallei yr ei ys ydd wedy ei galw, gahel addewit yr etiveddiaeth tragyvythawl. dderbyn
Yr Euangel.
PWy o honawch a ddychon vyargyoeddy, vy an graifrio, lliwi et y my.yrry pechat arnaf, ac a's ytwyf yn dywedyt y gwir, Ioan. viii pa am na chredwch vi. Y nep sydd o Dduw, a wrendy' airiae Duw: am hynn ny wrandewch chwi, can nad yw-chwi o Dduw. Yno yr atepawdd yr Iuddaeon ac y dywedent wrtho, Pa nad da iawn, di vai.y dywedwn mae Samarit wyt, a'bot cythraul genyt, yr Iesu a atepawdd, Nid oes cythrael cenyf, eithyr ydd wyf yn anrydeddy vynhad, chwi thau vymtad, a'chwi am diārydeðesoch i. Ac nid wyfi yn ceisio vygogoniant vyhun: y mae a ei cais ac a varn. Yn wir, yn wir y dywedaf wrthych, a's caidw nep vy-gair i, ni wyl ef byth angae. Yno y dyvod yr Iuddeon wrthaw, Yr awrhon y gwyddam vot cythrael genyt. Abraham a fu varw, a'r Prophwyti, a'thi a ddywedy, A cheidw vn vyg-gair i, ni vlasa.phrawf ef vyth angae: A wyti vwy na'n tad Abraham, yr hwn a vu varw, ar Prophwyti a vuant vairw: pwy ddwyt yn dy wneythyr dy hunan? yr Iesu a atepawdd, A's mi a'm camnolaf.gogoneddaf vyhun, vyngogoniant nyd yw ddim: vym-tad yw'r hwnn am gogonedda vi, yr hwn a ddywedw chwi vot yn Dduw y chwy. Ac nyd adnabuoch chwi ef: anid mi a ei adwaen ef, ac a dywedwn nad adwaenwn, mi vyðwn gelwyddoc val chwithae: eithyr mi a ei adwaen ef, ac wyf yn cadw ei'air. Abraham eich tad a vu lawen iawn ganthaw weled vy nydd i, ac ef a ei gweles, ac a lawenechawdd. Yno y dyvot yr Iuddaeon wrthaw, Nyd wyt eto ddec blwydd a daugain oet, ac a weles-ti Abraham? Yr Iesu a ddyvot wrthynt, Yn wir, yn wir y dywedaf wrthych, cyn bot Abraham, ydd wy vi. Yno y cymeresont wy geric, y'w davly attaw, a'r Iesu a ymguddiawdd, ac aeth allan o'r Templ.
Y Sul nesaf o vlaen y Pasc.
Y Collect.
[Page] OLl gyvoethawc a'thragyvythawl dduw, yr hwn oth garedigawl serch ar ddyn, a ddanfonaist eyn Iachawdr Iesu Christ y gymryd arnaw eyn enawd, ac i ddyoddef angau ar y groes groc, val i gallai pob ryw ddyn ddylin esempl ei vawr vfyddtot ef: Caniata oth drugareð, bod y ni ganlyn esempl ei ddioddefaint, a'bod yn gyfranogion oi gyfodiat, trwy'r vnryw Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol
Phil. ii. BId yr vn veddwl ynoch ac ytoedd yn Christ Iesu, yr hwn ac efpryt ytoedd yn ffurf Duw, ny thybiawdd drais bot yn'ogyffiuwch a duw: eithr ef ei diddymiawdd e hun, ac a gymerth dull gos gedd, delw.agwedd gwas arnaw, ac a wnaethpwyt yn gyffelip i ddynion, ac a gaffwyt yn [vn helhynt vodd] a dyn. Ef ymostyngawdd ehun, can vot yn uvydd i angae, ys angae yr groescroc. Erwydd paam hefyt Duw ei tra derchavodd ef, ac a roddes iðaw Enw uch pen oll enwēpop enw, mal y byddei yn Enw'r Iesu i bop glin estwng [yn gystal] nefolion, a'daearolion, ac y dan ddaearolion [bethae, ac i bop tavot coffessy mae'r Iesu Christ [yw'r] Arglwydd, er gogoniant Duw'r Tad.
Yr Euangel.
Mat. xxvi AC e ddarvn, gwedy i'r Iesu ddyweddy derdynuorphen y gairie hyn oll, ef aðyvot wrth ei ddiscipulon, Chwi wyddoch, mae o ar olvewn y ddauddydd y mae'r Pasc, a'Map y dyn a roddir ddodi ar y groesy'w groci. Yno yð ymgynullawð yr Archoffeiriait a'r scrivennyddion a' HenafgwyrHenyddion y popul i nauadd yr Archoffeiriat a elwit Caiaphas, ac a ymgyggoresont py vodd y dalient yr Iesu trwy odichellvrad, a'ei ladd. Eithyr wynt a ddywetsont, Nyd ar yr wyl, rac bod cynnwrf ymplith y weriu. popul. Ac val yd oedd yr Iesu ym-Bethania yu-tuy Simon'ohanglaf, e ddaeth ataw wreic, ac gyd a hi llestrait golwrchvlwch o [Page 40] irait gwyrthvawr, ac ei tywalldawdd ar ei benn, ac yn eistedd ar y bwrdd ddigiesōt wrth y vort. A'phan weles ei ddiscipulon, wy a ar y bwrdd ddigiesōt sorasont, gan ddywedyt. Pa rait yr afrat hyny gollet hon? can ys ef allesit gwerthy yr irait hwnn er llawer, a'ei roddy ir tlotion. A'r Iesu a wybu, ac a ddyvot wrthwynt. Paam ydd ych yn yr afrat hynmolesty yr wreic? can ys hi a weithiawdd weithret dda arnaf. Can ys y tlodion a gewch yn ymliasu arwastat yn eich plith, a myvy ny's cewch yn oystat gyd a chwi. Can ys lle y tywylltawdd hi yr irait hwn ar vyg-corph, er mwyn bob amservygcladdedigaeth hi gwnaeth. Yn wir y dywedaf wrthych, Pa le bynac y precethir yr Euangel hon yn yr oll vyt, hyn yma hevyt a wnaeth hi, a venegir er coffa am de nei. v'angladd Yno yr aeth vn or dauddec, yr hwn a elwit Iudas Iscariot, at yr Archoffeiriait, ac a ðyuot [wrthynt,] Pabeth a rowch i mi a mia'ei vradychaf.roddaf ef y chwy? Ac wy a'osodesont iddaw vradychaf.ddec arugain o ariant. Ac o hynny allan, y caisiawdd ef amser-cyfaddas yw vradychy ef. Ac ar y [dydd] cyntaf o wyl y bara- pop vn oedd yn cylch pedair a'dimae o'n cyfr i ni. cri crai.croew, y discipulon a ddaethant at yr Iesu gan ddywedyt wrthaw, P'le y myny i ni paratoi iri y vwyta'r Pasc. Ac yntef a ddyuot, Ewch ir dinas pop vn oedd yn cylch pedair a'dimae o'n cyfr i ni. cri crai. at ryw vn, a dywedwch wrthaw, Yr athro a ddywait, Vy'amser ys ydd agos, ac cyd a thi y cynhaliaf, y Pasc mi am discipulon. A'r discipulon a wnaethant mal y gorchmynesei, r Iesu ydd wynt, ac a paratoesont y Pasc. Ac gwedy ei mynet hi yn ar gyfryw echwyddhwyr, ef a eisteddawdd i lawr gyd a'r dauddec. Ac mal ydd oeddent yn bwyta, y dywedawdd, Yn wir y doedaf wrthych, y bradycha vn o honawch vyuy. Yno yr aethant yn trist, drycverthathrist dros ben, ac a ddechraesont bop-vn ddywedyt wrthaw. Ac myvi, Arglwydd? Ac ef a atepawdd ac a ddyvot, yr hwn a trist, drycverth drocha ei law gyd a mi yn y ddescil, hwn a'm bradycha. wlychDiau Map y dyn a gerdda, mal y mae yn escrivenedic o hanaw, anid gwae'r dyn hwnaw, trwy' r hwn y bradycher Map y dyn: ys da vesei ir dyn hwnaw, yn sicr pena's genesit erioet. Yno Iudas yr hwn a ei bradychawdd ef, Rabbi, vndigau ddiolch a atepawdd ac a ddyvot, Ai myvi yw ef, phiol,Athro? Ef a ddyvot wrthaw, Ty ei dywedaist. Ac val y roeddynt yn bwyta, e gymerth yr Iesu'r bara: á'gwedy iddaw bawpvendithiaw, ef ei torawdd, ac ei roddes ir discipulon, ac a ddyvot, Cymerwch, bwytewch: hwn yw vyg-corph. Ac ef a gymerth y ys ef gwaedcwpan, a'gwedy iddo ddiolch ef ei rhoddes yddynt, can ddywedyt, Yfwch ddine [...]roll o hwnn. Can ys hwn yw vyggwaet ellyugir ffrydiiror Testament newydd, yr hwnn a ellyugir ffrydiirdywelltir tros lawer, er maeðauāt pechotae. Mi ddywedaf wrthych, nad yfwyf o hynn allan or flrwyth hwn ir. y winwyden ydy dydd hwnw, pā yð yfwyf ef yn newyð gyd a chwi yn-teyrnas vyn-tad. [Page] A' gwedy yddwynt ddywedyd gras ne emyncanu psalm, yð aethant allan i vonyth Olivar. Yno y dyuot yr Iesu wrthynt, Chwychwi oll a dramgwyddir. gwympir.rwystrir heno o'mpleit i: can ys escrivenedic yw, Trawaf y bugail, a'deveit y gorlan, dadw vagat a'oyscerir. Eithyr gwedy'r adgyvodwyf, ir af och blaen ir Galilea. Ac Petr atepawdd, ac a ddyvot wrthaw, Pe rhon rhan i bawp ac ymrwystro oth pleit ti, eto ni ym tramgwiddirrhwy strir i byth. Yr Iesu a ddyvot wrthaw, yn wir y dywedaf wrthyt, mae yr nos hon cyn cathlycanu yr ceilioc, i'm gwedy deirgwaith. Petr a dyvot wrthaw, Pe gorvyddei i mi varw gyd a thi, eto ny'th wadaf. Ar vn modd hefyt y dyvot yr oll ddiscipulon. Yno ydd aeth yr Iesu gyd ac wynt i van a elwit Gethsemane, ac a ddyvot wrth y discipulon, Eisteddwch yma, yd yn ydtra elwyf a gweddiaw accw. Ac ef a gymerth Petr a'dau-vap Zebedeus ac a ddechreawdd ddrycveerthy tristau ac ymovidiaw yn tost. Yno y dyvot [yr Iesu] wrthynt, Trist iawn yw vy enait yd angae, Aroswch yma, a'gwiliwch gyd a mi. Ac ef aeth ychydic pellach, ac a gwympodd ar ei wynep, ac a weddiawdd, can ddywedyt, VynhadVym-Tad, a,s gellir, aed y phiol cwpan hwn ywrthyf: na vyddet hagen, yn ol vy ewyllys i, anid yn ol dy ewyllys di. Yno y daeth at y discipulon ac ei cafas wy yn cyscu, ac a ddyvot wrth Petr, Paam, a ny allech wiliaw vn awr gyd a mi. Gwiliwch, rac eich myned mewnym-provedigaeth: dilysdiau vot yr yspryt yn parat, eithyr y cnawt [ys ydd] wan. Ef aeth trachefyn yr ailwaith ac a weddiawdd, can ddywedyt Vynhad Vym-Tad, any's gall y cwpan hwnn vynet ywrthyf, eb [orvod] i my ei yvet byddet dy ewyllys. Ac ef a ddeuth ac ei cafas wy yn cyscu trachefyn: can ys ei llygait wy oedd drymion, Ac ef ei gadawoð wy ac aeth ymaith drachefyn, ac a weddiawð y trydedd waith, can ddywedyt yr vn gairiae. Yno y daeth ef at ei ðiscipulon, ac a ddyvot wrthynt, Cuscwch bellach a'gorffwyswch: welenycha, mae'r awr wedy nesay, a'Map y dyn a roddir yn-dwylaw pechaturieit. Cyvodwch, awn: welynycha, y mae geyr llaw yr hwn a'm bradycha. Ac ef eto yn dywedyt [hyn] synna, yti.nycha, Iudas, vn or dauddec a ddaethyn dyuot a'thorf vawr-cyd ac ef a chleddyvae a clwpaeffynn, ywrth yr Archoffeiriait a'henurieit y popul. A'hwn aei bradychawdd ef, a roddesei arwydd yddynt, can ddywedyt, Pwy'n bynac a gysanwyf, hwnw ytyw, deliwch ef. Ac yn ebrwydd e ddaeth at yr Iesu, ac addyvot, Nos dayt RabhiHenffychwell Nos dayt RabhiAthro, ac ei cusanawdd. A'r Iesu a ddyvot wrthaw, Y cydy [...]uaith cyvaill car y ba beth y daethost. Yno y deuthant ac y roesont ddwylo ar yr Iesu, ac ei daliesant, A' welenycha, vn or ei [oedd] gyd a'r Iesu, a estennawdd [ei] law, ac a dynnawdd ei gleddyf, ac a drawawdd was yr Archosseiriat, ac a dorawdd ei glust ymaith. Yno y dyvot yr Iesn wrthaw, Dod dy gleddyf yn [Page 41] ei wainle: can ys pawp or a gymerant gleddyf, a chleddyf eu collir. Ai wyty yn tybiet, na's gallaf yr awrhon erchyweddiaw ar vym-tad, ac ef rydd i mi vwy na dauddec rhifedi mawrlleng o Angelion? Can hyny pa vodd y cyflawnir yr Scrythurae [y ddywedant,] y gorvydd gwenethur bot velly? Yn yr awr hono y dyuot yr Iesu wrth y durfa, Chwi a ddeuthoc allan megis gwenethurat leitr a chleddyfae ac gwenethur a'ffynn im dal i: ydd oeddwn baunydd yn eistedd ac yn yn erbin chlwpaedyscy'r [popul] yn y Tëpl yn eich plith ac ni'm daliesoch. A'hyn oll awnaeth pwyt, er cyflawny'r Scrythure'r Proph wyti. Yno yr oll ddiscipulon ei gadasant, ac a dangosgiliesant. Ac wynt a ddaliesant yr Iesu ac aethant ac ef at Caiaphas yr Archoffeiriat, lle ydd oedd yr ffoesontScrivenyddion ar EwyrllenHenuriait wedy'r ymgascly yn-cyt. Ac Petr ei cynlynawdd ef o hirbell yd ynllys yr Archoffeiriat, ac aeth y mewn, ar a eisteddawdd gyd ar gweision i weled y Henyddion, henau diben. A'r Archoffeirieit ar Henureit, a'r oll nauadygymmyn y vageisiesont gaudestiolaeth yn erbyn yr Iesu, yw diwedd seneddddody ef i angae. Ac ny's cawsant [neb,] ac er dyvot yno lawer gaudystion, ny chawsont chwaith. Ac or dywedd y deuth dau gau dystion, ac addywedesont, Hwn yma a ddyvot, Mi allaf roddiddestryw Templ Dduw, a'hei adailiat mewn tridie-warnot. Yno y cyfodes yr ac hoffeiriat ac a ðyvot wrthaw, a atepy di ddim? ddinistrio, ddis peri. Pa beth [yw pan] vo rei hynn yn testolaethy yn dy erbyn? A'r Iesu a dawodd. Yno ydd atepawdd yr Archoffeiriat, ac a ddyvot wrthaw, Mi ath orchymyaf can, obleit.dyngaf trwyr Duw byw, ddywedyt o hanot i ni, a's ti yw'r Christ Map duw. Yr Iesu a ddyvot wrthaw, Tu ei dywedeist: eithyr my a ddywedaf wrthych, ar ol hynn y gwelwchvap y dyn, yn eisteð ar deheu gallu [duw,] ac yn dawot yn cymylewybrenae'r nef. Yno y drylliawddrhwygawð yr Archoffeiriat ei ddillat, can ddywedyt, Ef a gablawdd: pa reit i ni mwy wrth testion? nycha, clywsoch ei gabl ef. Peth dybygwch chwi? wy a atepesant, can ðywedyt, mae ef yn dailwng oauawc i angae. Yno y poeresont wy yn ei wynep, ac ei dailwng ocernodiesont: ac eraill a ei trawsant ef a ei bonclustiesontgwiail, gan ddywedyt, Prophwyta i ni, Christ, pwy yw hwn ath trawodd. Petr oedd yn eisted swyddwia [...]hwnt yn y nauadd, ac a ddaeth swyddwia [...]morwynic attaw, ac a ddvot, Ac ydd oeddyt ti y gyd ac Iesu o'r Galilea. Ac ef a watawdd geyr ei bron wy oll, ac a ddyvot, Ny's gwnn beth ddywedy. llys A'phan aeth ef allan ir porth, y gwelawdd [morwynic] arall ef, alla [...] ac a ddyvot wrth yr ei oedd ynow. Ydd oedd hwnn hefyt gyd ac Iesu o Nazaret. A'thrachefyn ef a'wadawdd bathceues. gan dyngu, Nyd adwaen i'r dyn. Ac ychydic gwedy, y deuth attaw'rei oedd yn sefyll geyr llaw, ac a ddywedesont wrth Petr, drwy lw yn wir ydd wy yw ti yn vn [Page] o hanwynt, can ys vot dy sediaith yn dy ymdyngedy. gyhoeddy. Yno y dechreawdd ef ymdyngedy.ymregy, a'thyngy, [can ddywedyt, Nyd adwaen y'r dyn Ac yn man y canawdd y ceiliawc. Yno y cofiawdd Petr'airie'r Iesu yr hwnn a ddywedesei wrthaw, Cyn cami yr cailioc, tu a'-mgwedy deirgwaith. Yno ydd aeth ef allan ac ydd wylawdd yn chwerw Mat r [...]olidost. chwerw Mat r [...]oli A'phan ddeuth y borae, ydd ymgyggorawdd yr oll Archoffeiriait a Henurieit y popul yn erbyn yr Iesu, er ei roddy i angae, ac aethant ymaith ac ef yn rhwym, ac ei rhoesont ac Pontius Pilatus y pr esidens Raglawllywiawdr. Yno pan weles Iudas aei bradychawdd, ei varnu, ddienyddi ady ef yn auawc, e vu edivar ganthaw, at a dduc drachefn y dec arhucain arhiāt ir Archoffeiriait, a'r Henurieit, gan ddywedyt, Pechais can vradychy gwaet gwirian. Wythae a ddywedesont, Peth yw hyny i ni? edrych ti. Ac wedy yddaw davly yr ariant yn y Templ, ef an ymadawodd, ac aeth, ac a ymgrogawdd. A'r Arthoffeiriait a gymeresont yr ariant ac a ddywedesont. Nyd cyfreithlawn, i ni ei bwrw wy yn y tresordy Corban, can ys gwerth gwaet y tyw. A'gwedy yddynt ym 'gydgyggori, wy brynesont ac wynt vaes y crochedydd i gladdy ospion, dieithreit hweisteion, alleudion. pererinion. Ac am hyny y gelwir y maes hwnw, ospion, dieithreit hweisteion, alleudion. Maes y gwaet yd y dydd heddiw. (Yno y cwplawyt yr hyn a ddywetpwyt trwy Ieremias y Prophwyt, a ddywait, Ac wynt a gymersōt ddec ar hucain ariant, gwerthy y wer thwyt gwerthedic, yr hwnn a brynesont gan plant yr Israel. Ac wynt eu roesont am vaes y crochenydd, megis y gossodes yr Arglwydd ymy.) A'r Iesu a safawdd geyr bron y wer thwytllywyawdr, a'r llywiawdr a ovynawð yðo, can ddywedyt, Ai ti yw Brenhin yr Iuddaeon? presidens Ar Iesu a ddyvot wrthaw, tu et dywedeist. A phan gyhuddwyt ef can yr Archoffeiriait ar Henurieit, nyd atepawdd ef ddim. Yno y dyuot Pilatus wrthaw, A ny chlywy veint o pethae y maent wy yn roi yn dy erbyn? Ac y nyd atepawdd ef yddo vn gair, val y rryfeddawdd y llywawdr yn vawr. Ac ar yr wyl [hono [ydd guotaei arverei y deputi, presidens llywiawdr ellwng ir popul vn carcharor, yr hwn a vynnent. Yno ydd oedd ganthwynt garcharor h ynot honneit a elwit Barabbas. A'gwedy yddynt ymgasclu yn cyt, Pilatus a ddyyvot wrthynt, pa vn a vynwch i mi ellwng y chwy Barabas, ai Iesu yr hwnn a elwir Christ? can ys ef a wyddiat [yn dda] mae o genvigen yrhoddesent ef. Ac ef yn eistedd ar yr' orseddvainc, ynmehed, ymbol ei wraic a ddanvonawdd attaw, gan ddywedyt, Na vit i ti awnelych ar [gwr] cyfiawn hwnw, can ys goddefais lawer heddyw mewn brenddwydion o ei acchos.) A'r archoffeiriait a'r Henureit dienyddu ymlewydd awnaethent ar bobl er mwyn govyn Barabbas a' dienydducholli'r Iesu. A'r llywyawdur [Page 42] a atepawdd, ac a ddyvod wrthynt, pa vn orddau a vynwch i mi ei ellwng ychwy? Wyntae a ddywetsont Barrabbas. Pilatus a ddyvot wrthynt, peth a wnaf yntei' Iesu yr hwn a elwir Christ? Wy oll a ddywedesont wrthaw, Croger ef. Yno y dyuot llywiawdur, An'd pa ddrwc y wnaeth ef? Yno y llefesont yn vwy, can ddywedyt, Croehoeler, croeserCroger ef. Panwelawdd Pilatus na thycyei ðim yddaw, anid bot mwy o gynnwrf [yn cody,] ef a gymerth ddwfyr, ac a'olches ei ddwylaw geyr bronn y Roer ar [...] groes 'dyrfa popul, can ddywedyt, diargyoeddGwirian wyf y ddwrth waet y cifiawn hwnn, edrychwch [arnoch.] A'r oll popul a atepawdd acc a ddyvot, [Bid] ei waet ef arnam ui, ac ar ein plant. Ac val hynn y gellyngawdd ef Varabas yddynt, ac ef a ffre wylliawdd yscyrsiodd yr Iesu, ac y rhodes ef yw ffre wylliawdd groci. Yno milwyr y ffre wylliawdd llywiawdr a gymeresont yr Iesu ir dad la [...]duy, ac a gynullesont attaw yr oll groesi 'president gywdawt, ac ei dioscesont ag roesant am danaw vyddin huc coch, ac blethesont coron ddrain ag ei dodesont ar ei benn, a'chorsen yr ei law ddeheu, ac a blycesont ei glinie geir ei vron, ac ei gwatworesont, gan ddywedyt, dihatresontHenpych well Brenwin yr Iuddeon ac wynt a boeresont arnaw, ag gymersont gorsen ag ei mantell purpur. trawsont ar ei ben. A'gwedy ydd wynt ei watwary, wy ei Nawdd daw arnat vrenhin. dioscesont ef o'r huc, ac ei gwiscesont ef oei ddillat ehun, ac aethant ac ef yw mantell purpur. groci. Ac a'n hwy yn mantell purpur. mynet allan, eu cawsant ddyn o Syren, a elwit Simon: a hwnn a gympellasont i ddwyn ei baeddesout groc ef. A phan ddaethan i le a elwit Golgotha, (ys ef yw hynny) y Benglogva. Wy roesont yddaw yw yfet vinegr yn gymyscedic a bystyl: a'gwedy yddo ei dihatresont brovi, ny vynnawdd ef y vet, Ac wedy yddynt ei dihatresont grogy ef, wy ranesont ei ddillat, ac a vwriesont groesigoelbrenni, er cyflawny y peth, y ddyweipwyt trwy'r Prophwyt, Wy a rannasant vyn-dillat yn eu plith, ac ar vyggwisc y bwriesont goelbreu. dyvot Ac wy a eisteddesant ac ei gwiliesont ef yno groes vlasy Ac osodesont hefyt vwch ei benn ei achos yn escrivenedic Hwnn yw Iesu Brenhin yr Iuddaeon. Yno y crogwyt dau leitr y gyd ac ef vn ar ddehan, ac arall ar groesi asw. Ar ei oedd yn mynet heibio, ei caplasant ef gan gwtysai yttae ysgytwyt ei penae, a'dywedyt, Ti yr hwn a ddestrywi'r Templ, ac e [...] adaily mewn tri-die, cadw dy hun: o's tu yw Map Duw, aseu descen siglo o [...]ar y groes o groc▪ A'r vn modd yr Archoffelriait a ei gwatworesont ef, g gyd a'r Scrivenyddion, ar Henurieit, [ar Pharisaiait] gan ddywedyt, Ef a waredawdd eraill, [ac] nyd all ef y ymwared ehun: a's Brethin yr Israell yw ef, descennet yr awrhon o y ar y groes ynnuw pei i ddu [...] o groc, ac ni a gredwn ydd-aw. Mae e yn ymddiriet yn Duw, rhyddhaet ef yr awrhon, a's myn ef ei gahel: can ys ef a ddyvot, [Page] Map dew ytwyt. Yr vn peth hefyt a*eidliwiesōt yddaw, y llatrō yr ei a grocesit gyd ac ef. Ac or chwechet awr, y butywyllwch ar oll ddanodentddair, yd y nawvet, Ac yn cylch y nawved awr y llefawdd yr Iesu a llef vchel, gan ddywedyt, Eeli, Eeli, lama-sabachthani? ys e [...] yw, dir VynuwVym Duw vym duw, paāim'gwrthodeist? A'r ei or sawl oeð yn sefyl yno, pan glywsont, a ddywedesont, mae hwn yn galw ar Elias. Ac yn y van vn o hanynt a redawdd, ac a gymerth yspwrnyspong ac ei llanwodd o vinegr, ac a ei dodes ar Ac wele gorsen, ac a roes iddaw yw yfet. Ereill a ddywedesont, Gad [iddo:] edrych wn, a ddel Elias y waredy ef. Yno y llefawdd yr Iesu drachefyn a llef vchel, ac ef a vaddeuawdd yr yspryt- glesiesontA' nycha, llen y Templ a rwygwyd yn ddau, or ewr vcha yd yr isaf, a,rddaear agrynawdd, ar'main a ei wasanaethu, holltwyt, a'r beddae a ymogeresont, a llawer o gyrph y Sainct y rei a gyscesēt, a godesont, ac addaethant allan or beddae ar ol y gyfodiat ef, ac aethant y mewn ir dinas sanctaidd, ac a ymddangesesont i lawer. Pan weles y cannwriad ar ei oedd gyd ac ef yn gwilied yr Iesu, y ddaiar yn cryny a'r pethe awneythesit, wy ofnesont ynvawr, can ddywedyt, Yn wir Map Duw ytoedd hwnn. Ac ydd oedd yno lawer o wragedd yn edrych [arnaw] o bell, yr ei a gynlynesent yr Iesu o'r Galilea, gan weini yddaw. Ym plith yr ei ydd oedd Mair Magdalen, a Mair mam Iaco ac Ioses, a'mam plant Zebedeus.
Die llun nesaf kyn die-Pasc
Yr Epistol
Esai. lxiii PWy yw hwn a ddaw o Edom, a dillat cochion o ywrth Bozrah? y mae ef ynanrydeddus yn ei wisc ac yn rhodiaw ymmawredd ei nerth: myvy a ddywedaf yn cyfiawnder, [a) galluocmawredic wyf i waredy. Paam [yw] coch dy wisc, a'th ddillat megis vn a vei yn messing sathry yn-gwasclestry messing grawnwin. M [...]ssyn gais Sengni [...] Sathrais yn y gwasc-lestr yn vnic, ac a'r ol popul nyd oeð vn gyd a mi: can ys sathraf, sangaf mathraf hwy yn vy llit, ac en goarsangaf yn-vydigoveint, a ei gwaet a dascir danellir ar vym dillat, a'm oll wyscoeð a d [...]vwynaf.halogaf. Can ys y dið dialaeth [ys yð] yn vygcalon, a blwyddyn vym-prynedigion a ddaeth. Ac edrychais, ac nid oedd neb a gahorthwyei, ac a ryveddais nad oedd [Page 43] vndyn a gyfattaliai: am hyny vymbratch vyhun am gwaredawdd, a'm digoveint vyhunn a'm cynnaliawdd. Am hynny y dansangaf y populoedd yn vy dicter, ac eu brwyscafmeddwaf yn vym llid, ffromder.bar, ac a dynnaf ei grym hwy yd y ddaiar. Trugareddae, yr Arglwydd a goffaa, [a] moliananae yr Arglwydd herwydd pop peth a roddes yr Arglwydd y ni ac am y mawr ddaoni yn-cyfor Tuy r' Israell, yr hynn a roddes ef ydwynt erwydd ei wirserch, ac erwydd ei ddirvawr drugareddae, can ys ef a ddyvot, Diogel vympopul ytynt, plant ny's dywedant gelwydd: ac yntef oedd y Iachawdr hwy. Yn i oll cythrwbl hwy, y cythrwblit yntef, ac Angel ei travaelion gyfer wynep a ei, iachaei wynt: yn ei serch ac yn ei drugaredd y gydrycholdep.prynawdd ef wynt, ac ydugawdd hwy, ac ei arwenawdd baunydd r hyddaawdd.[ac] vyth. Ac wythae a wrthdroesant ac a ddoluriesont y yspryt sanctaidd ef: can hyny ydd ymchwelwyt ef i vot yn elyn yddwynt, [ac] ef a ymladdawdd yn y h'erbyn. Yno y cofiawd ef hen ddyddiae Moysen a'ei yn waslat.bobul can ddywedyt, Pale y mae'r hwn a ei duc wy i vyny o'r Mor gyd a bugail y ddevait ef? p'le mae'r hwn a ddodes ei yspryt sanctaidd ynthaw ef? Ef [ei] arwenawdd can ddehulaw Moysen a ei vraich gogoneddus ehun, gan'ohanu yr dyfredd rhac ei wynep wy, i wnaethyd yddaw ehun Enw tragyvythawl: ef a ei werin tywysawdd wy trwy 'r dwfnderoedd, megis march yn y diffeithwch, rac yddwynt tramcwyddaw. Megis y descen yr arwenoddyscrypl ir glyn, y rhoddes Yspryt yr Arglwydd lonyddwch yddwynt: anival ir dyffryn velly ydd arweneist dy popul, i beri y tuhun Enw gogoneddus. Edrych i lawr or nefoedd, a' golygu.gwyl o dricfa dy sancteiddrwydd'ogoniant. P'le y mae dy wynvyt a'th nerth, lliawsowgrwydd dy drugareðae, a'th tosturiaethae. Ys y mataliesant ywrthy vi. Diau ti yw'n. Tat: cydnad edwyn Abraham uyni, ac na wyr Israel ywrthym [eithr] tu Arglwydd yw'n Tat, a'n Prynawdr: Dy Enw [ys ydd] erioet. [A] Arglwydd, paam i'n dydreeist cyfeiliorneist y ar dy ffyrdd? ac y caledeist ein calonae ywrth dy ofn? Ymchwel er mwyn dy was, [ac] er llwythae dy etiveddiaeth. Popul dy sancteiddrwydd a ei meddiannawdd dros ychydic: can ys ein gelynion a ddansangesont ir llawr dy cyssecrfa. Ys buam [megis yr ei] ny's llywodraetheist erioet, ar ei n'ys galwyt dy Enw a ruaddwynt.
Yr Euangel.
[Page] Mar. xiiii. DR benn y ddau ddydd gwedy ydd oedd y Pasc, a [gwyl] y bara crai, crei, cri. croyw: a'r Archoffeirieit a'r gwyrllen a geiseisont pa ffordd y dalient ef trwy vradddichell yw ladd. Eithyr dywedyt a wnaent, Nyd ar yr'wyl, rac bot cynnwrf yn y popul, ar y bwrdd A' phan yt oedd ym-Bethania yn tuy Simon'ohanglaf, ac ef yn eistedd yyl, irait, ell, wylment wrth y vorth, y deuth gwraic a chenthi vlwch o lavandr pur. oleo honspicnard gwerth: vawr, a'hi a dorawdd y blwch, ac ei tywalldawdd am ei benn ef. Am hynny y sorawdd rei ynthynt ehunein, can ddywedyt, I pa beth y gwnaethpwyt y collet [hynn] ar oleo? obleit ef allesit ei werthu er mwy na thrichant ceiniawc, a'ei roddy ir tlotion, ac wy a ffromesont ddigiesont wrthei. A'r Iesu addyvot, Gedwch yddi? paam ydd ych yn hei thrwblio, bline molesty? hi a weithiawdd weithred da arnaf. Can ys cewch y tlodion gyd a chwy bop amser, a phan vynnoch y gellwch wneythy [twrn] da yddwynt, anyd myvi ny chewch bop amser. Hyn y allawdd hon, hi a ei gwnaeth: hi a ddeuth ymblaen llaw y eliaw vygcorph erbyn y aggladd hefyt claddedigaeth. Yn wir y dywedaf wrthych, p'le bynac y precethir yr Euangel hon yn yr oll vyt, p'odda hyn a wnaeth hon, a adroddir ei coffa am denei. Yno Iudas Iscariot, vn o'r dauddec aeth ymaith at yr Archoffeiriait, y'w bradychy ef yðwynt. A'phan glywsont hynny, llawen vn ganthwynt, ac a addawsont roddi ariant ydd-aw: am hyny y caisiawdd amscrol temporaidd pa vodd y gallei yn creigymmwys ei vradychy ef. A'r dydd cyntaf or bara Basch y Mynediatcroyw, pan aberthynt y Pasch, y dyuot ei ddiscipulon wrthaw, I b'le y myny i ni vyned a'pharatoi, i vwyta ohanat y Pasc. Ac anvon awnaeth ddau oei ddiscipulon, a dywedyt wrthynt, Ewch ir dinas, ac e gyvwrdd dyn a chwi yn dwyn ysteneit o ddwfyr, guvicul, stamvr cy nlynwch ef. A'ph'le bynac ydd el ef y mywn, dywedwch wrth'wr y tuy, yr Athro a ddywait, Pyle y mae'r lletuy lle y bwytawyf y Pasc mi am discipulon? Ac ef a ddengys ychwy wedy gymmenny. goruch ystavell vawr, echwydeyn gywair ac yn parat: ynow paratowch y ni. A'myned y maith o'i ddiscipulon a'dyvot ir dinas, a'chaffael megis y dywedesei ef wrthwynt, a'pharatoi'r pasc a wnaethant. Ac yn yr bop vn ac vnhwyr y deuth ef ar deuddec. Ac val ydd oeddent yn eistedd ac yn vwyta, y dyvot yr Iesu, yn wir y dywedaf ychwi mae vn o honawch a'm bradycha, yr hwn ys ydd yn bwyt a gyd a mi. A dechrae tristay a wnaethant, a dywedyt wrthaw gwlychu, llyni o bop vn Ac myvi, ac o arall, Ai myui. Ac ef'atepodd ac a ddyvot yddwynt, [Page 44] [Sef] vn or dauddec yr hwn ys y'n ger dda trochi gyd a mi yn y ddescil [am bradycha.] Can ys Map y dyn am danaw a ymaith, mal ydd escrivenir ddiolch. o hono: anid gwae'r dyn hwnw, trwy'r hwn y brandychir Map y dyn: davysei ir dyn hwnw na anesit ef er ioet. Ac val ydd oeddent wy yn bwyta, y cymerth yr Iesu vara, a'gwedy yddaw vynghorff vendithiaw y tores, ac y rhoddes yddwynt, ac y dyvot, Cymerwch, bwytewch, hwn yw phiolvy-corph. Ac e gymerth y ir cwpan, a'gwedy iddaw ddiolch, ef ei rhoddes ydd-wynt, ac wy oll a yvesont o hanaw Ac ef a ddyvot wrthwynt. Hwn yw vyggwaet ddinetir or Testament newydd, yr hwn emyn, moliant, oi clwch.eliyngir tros lawe. Yn wir y dywedaf wrthych, Nid yf af mwy o ffrwyth y winwydden, yd y dydd hwnaw ydd yf wyf ef yn newydd yn teyrnas Duw. A' gwedy yddynt ganu trancwyddir psalm ydd aethant allan i vonyth Olivar. A'r Iesu a ddyvot y ddwynt, Y nos hon ich ich racvlacnaf rhwystrir oll o'm pleit i: can ys scrifenedic yw, trawaf y bugail a'goysce rir y deuait. Eithyr gwedy y cyvot wyf, yn ddisrifach ydd af o'ch blaen ir Galilea. Ac petr a dyvot wrthaw, 'aphe rhwystrit pawp, eithyr nyd myvi. Ar Iesu a ddyvot wrthaw. Yn wir ydywedaf y ti, mae heddyw, [ys ef] y nos hō, cyn ny cano r ceiliawc ðwywaith, i'm gwedy dairgwaith. Ac efe a ddyvot yn vy o lawer, arswydo A'phe gorvyddei arnaf varw gyd a thi, ni'th wadaf: echryd, dirdan ar vn ffynyt hefyt y dywedesont wy oll. A'gwedy y dawot wy i van a enwit Gethsemane: y dyvot ef wrth eiddiscipulon. Eisteddwch yma, tra vyddwyf yn gweddiaw. Ac ef a gymerawdd gyd ac ef Petr ac Iaco, ac Ioan. ac a ddechreuawdd gwympodd ofni a'brawychu, ac ef a ddy-bot wrthwynt, Tra thrist yw vy enait, yd angae: aroswch a'gwiliwch. Ac ef aeth ychydic pellach, ac a phial carregl ddygwyddawdd, ar y ddaiar, ac a weddaiawdd, pan yw a's gellit, vynet o'r awr hono heibio y wrtho. Ac ef a ddyvot, Abba, dad, pop peth ys ydd alluawl i ti: treigla ymaith y * cwpan hwn ywrthyf: eithyr nyd hynn a vynwyf vi, anid hynn a [vynych] di. Ac ef a ddeuth ac ei cafas wy yn cyscu, ac a ddyvot wrth petr, Simon. Ae cyscu ydd wyt. A ny allyt wiliad wyliaw vn awr. Gwiliwch, a' gweðiwch, rac e ich mynet ym eth: yr yspryt yn ddiau sy parat, anid y cnawyt ys wiliadwan. A' thrachefyn ydd aeth ymaith, ac weddiawdd, cgwan ac a ddyvot yr vn ymadrodd. Ac gwedy ymchwelyt o hanaw, ef a ei cafas wy drachefyn yn cyscu: can ys ydd oedd eu lygait yn drymion, ac ny wyðent beth a atepeut ydd aw. Ac ef a ðuth y drydeð waith, ac aðyvot wrthwynt, Cyscwch weithiā, a'gorphoyswch: digon yw: eðeuth yr awr: wele nycha, y rho weleir Map ydyn yn dwylaw pechaturieit. Cyfodwch: awn: nychawele, yr hwn a'm bradycha, ys idin ogos [Page] Ac yn y man ac ef yn ymddiddan y dauei Iudas yr hwn oedd vn or dauddec, ac gyd ac ef dyrfa vawr a chleddyfae a ffynn ryw arwydd. phastynae oywrth yr Archoffeiriait, y Gwyrllen, ar Henureit. A'r hwn aei bradychesei ef, a roddesei hebryn gwchamnaid yddwynt, can ddywedyt, Pwy'n bynac a'gusanwyf, hwnw yw: deliwchef ac ewch ac ef ymaith] yn ddirgel. Athro, Athro Ac wedy ei ddyvot ef, ef aeth attaw yn y van ac a dyvot [wrthaw,] Rabbi, Rabbi, ac ei cusanawdd ef. Ac wy a ymavlsont ynthaw.roeson ei dwylo arnaw, ac ei daliesont. Ac vn or ei oedd yn sefyll yno, a dynnawdd, gleddyf, ac a drawwodd was yr Archoffeiriat, ac a dorrawdd ei glust ymaith. A'r Iesu atepawddd ac addyvot wrthwynt, Chwi ddaethoch allan megis at leitr, a chleddyfae ac a ffynnphastinae im dalha i. Ydd oeddwn paunydd gyd a chwi yn traethy-dysc yn y Templ, ac ny'm daliesoch: eithyr [hynn ys ydd] er cyflawny'r Scrythurae. Yno wy a ei gadawsant ef, ac a giliesont ollbawp. Acydd oedd vn gwr ieuanc, wedyr wiscaw a lliain ar [ei gorph] noeth, yn ei gynlyn ef, a'r gwyr eiuainc a ei daliesant ef. Ac ef a adawodd ei liainwisc, ac a ffoes gyd acgiliawdd y wrthwynt yn noeth. Yno y ducesont yr Iesu at yr Archoffeiriat, scriv [...]ny ddionac ato ef y deuth yr oll Archoffeiriait, a'r Heuurieit, a'r n y ddaeth efGwyr-llen. Ac Petr oedd yn eddylyn ef o hir-bell, yd y Cwnsti mewn llys yr Archoffeiriat, ac a eisteddawdd gyd ar gwasanaethwyr, yn ymydwymo wrth y tā. A'r Archoffeirieit ar ol' Cwnsti Senedd oedd yn caisiaw testiolaeth yn erbyn yr Iesu er i roi ef i varwolaeth, ac ny's cawsant. Can ys llawer a dducsont gau testiolaeth yn y erbyn ef, eithyr nyd oedd y testiolaethae wy gyt vnyn gysson. Yno y cyfodes'r ei, ac a dducesont gam gau testiolaeth yn ei erbyn ef, can ddywedyt, Nyny ei clywsam ef yn dywedyt, Mi a ddinistriaf y Templ hon o waith llaw, ac o vewn tri-die yr a dailiaf aral' nid o waith llaw. Ac eto nyd oedd y testiolaeth wy gysson [chwaith.] Yno y cyfodes yr Archoffeiriat yn ei cenol wy, ac a ovynodd i'r Iesu can ddywedyt, Anyd atepy di ddim? paam y mae yr ei hinn yn testolaethy yn dy erbyn. Ac ef a dawodd, ac nyd ar epawdd ddim. Trachefyn y gofynawdd yr Archoffeiriat yddaw, ac ydyvot wrthaw, Ai ti Christ Map y bendicedec. A'r Iesu a ddyvot, MiMyvi yw [ef] a'chewch weled Map y dyn yn eistedd ar ðehau gallu [duw,] ac yn dawot yn cymylewybrennae'r nef. Yno'r Archoffeiriat a rwygawdd ei ddillat ac a ddyuot, Paam y raity nimwy wrth testiō, clywsoch y cabledigaeth: peth a dybygw-chwi. Ac wynt oll a varnesont y vot ef yn euawc i angae. A'r ei a ddechreuawdd poeri arnaw, a vygydy chuddiaw ei wynep, a'ei ddyrnodiam, a ddywedyt wrthaw, Prophwyta. [Page 45] A'rmgilliait a ei trawsont ef a [er] gwiail. Ac val yr oedd Petr yn y nauadd isod, y deuth vn o vorynion yr Archoffeiriat. A phan ganvu hi Petr yn [ym] dwymo, hi a edrychodd arnaw, ac a ddyvot, Tithe hefyt oeddyt gyd a Iesu o Nazaret. Ac ef a wadawdd, gan ddywedyt, Nyd adwaen i ef, ac ny wn beth ddwyt yn ei ddywedyt. Yno ydd aeth ef allan ir rhac porth nauadd, ac a ganawdd y celiawc. Yno pan welawdd morwyn ef drachefyn, hi a ddechreuawdd ddywedyt wrth yr ei oedd yn sefyll yno, Hwnn yw [vn] o hanwynt. Ac ef a [ym] wadawdd drachefyn: ac ychydic gwedy, yr ei oedd yn sefyll yno, a ddywedesont trachefyn wrth Petr, Yn wir ydd wyt [vn] o hanwynt: can ys Galileat wyt, a'th lediaith ys y gynhebic. Ac yntef a ddechreawdd uellthiaw, regy dynghedy a' thyngu, [gan ddywedyt,] Nyd adwaen i'r dyn yr ych yn ei ddywedyt. A'r ailwaith y canodd y ceiliawc, ac y cofiawdd Petr y gair a ddywedesei'r Iesu wrthaw, Cyn canu or ceiliawc ddwywaith, im gwedy dair-gwaith, ac wrth adveddylied, ef a wylawdd.
Die mawrth kyn die Pasc.
Yr Epistol.
YR Arglwydd Dduw a agorawdd vygclust, Esay. l. a' myvy ny wrthnepais, ac ny throeis vygcefyn. Vygcefyn a roddeis ir ffustwyr, a'm gruddiae ir gwr ingellwyr tamigwyr: ny chuddiais vy wynep rac gwradwyddion a' phoer. Can ys yr Arglwydd Dduw a'm cymporth: am hyny ni'm gwartheijr: obleit hynn y gosedeis vy wynep megis callestr, a' mi wnn na'm cywylyddir. Agos yw'r hwn a'm cyfiawna: pwy a ymryson a mi? Savwn ynghyt: pwy ywr dadlewr pleidiwr im erbyn? nesaet ataf. Nycha yr Arglwydd Dduw a vydd porth i mi: pwy yw yntef am barn yn auawc? nycha yntwy oll a henhant, megis gwisc, a'r pryf ei gwyf, gwyddonyn hys. Pwy ys yd yn eich plith chwi a ofna yr Arglwydd? Gwrandawet leferydd ei was: hwn a rotia yn y tywyllwch eb gantaw olauni, ymddirieted yn Enw r Arglwydd ac ymgynhaliet wrth ei Dduw. Nycha, chwychwi oll sy yn ennyn cennae tan, ac ef ich gogylchynir a gwreichion: rhotiwch yn llewych eich tan, ac yn-gwreichion a gynnaesoch. O ddiar vy llaw y bydd hynn y chwi: gorwedd a wnewch mewn dolur.
Yr Euangel.
Marc. xv. AC yn y van ar glais y dydd, ydd aeth yr Archoffeiriait yn ei cygcor gyd ar Henurieit, a'r Gwyrllen a'r oll Gwnsti Seneddr, ac arwain yr Iesu ymaith yn rhwym a wnaethant, a' ei roddy at Pilatus. Yno y gofynawdd Pilatus ydd-aw, Ai ti yw'r Brenhin yr Iuddaeon? Ac ef a atebawdd, ac ddyvot wrthaw, Tu ei diwedeist. A'r Ar choffeirieit ei cyhuddesont o lawer o bethe. Am hyny y govynawdd Pilatus iddaw drachefyn, can ddywedyt. A atepy ei ddim? Nycha, meint o pethae a testiant ith erbyn. Eithyr eto etwa nyd atepawdd yr Iesu ddim, mal y rhyveddawdd [ar] Pilatus. Ac yr wyl [hono] y gellyngai ef vn carcharor yddynt, pa vn bynac a vynnent. Ac ydd oedd vn a elwyt Barabbas, yr hwn oedd Pilatus yngharchar yn rhwym gyd ei gyd-dervyscwyr, ac yn y codiat dervysc a wnaethent gystafan, lofruddiat laddiat. A'r popul a lefawdd yn vchel, ac a ddechreawdd ddeisyfy [wneythyd o honaw] vegis y gwneythei bop amser yddynt. Yno Pilatus ei a tepawdd can ddywedyt, A vynnwch i mi ellwng yn rhydd i chwi Vren hin yr Iuddaeon? Can ys ef a wyddiat mae o genvigen y daroedd ir Offeiriait y vradychy ef. Eithyr yr Archoffeiriait a gyffroesant y popul [y ddeisyfy] ellwng o hanaw yn hytrach Barabbas y ddwynt. Ac Pilatus atepawdd, ac a ddyvot trachefyn, wrthwynt Beth gan hyny a vynwch i mi i wneythur a hwn [ac ef] yr hwn ydd ych yn ei alw yn Vren hin yr Iuddaeon? Ac wy a lafesont trachefn. Croesa Croc ef. Ac Pilatus a ddyvot wrthynt, Pa ddrwc a wnaeth ef? Ac wythe a lefesant vwyvwy. Dod ef ar y groes nauad Croc ef. Ac [velly Pilatus yn wy llysy voddloni'r popul, a ollyngawdd yddynt Barabbas, ac a roddes yr Iesu gwedy yddo ei yscyrsiaw, y ew groci. Yno 'r milwyr ei ducesont ef ir llys, ys ef yw, y dadleuduy, ac a alwesont yn cyt yr oll vyddin, gywdawdgaterva, ac a ei gwiscesant ef a ryw wisco liw purpurphorphor, ac a blethesant coron o ddrain ac hei dodesont [am ei benn,] ac a ddechreusant gyfarch gwell ydd-aw, maeddesont can ddywedyt, Hanpych 'well Vrenhin yr Iuddaeon. Ac wy ei trawsant ar ei benn a chorsen, ac a boeresont arnaw, ac a blygesont [ei] glinie, [ac] wnaethant voes yddaw ei addolesant. A' gwedy yddwynt ei watwor ef, wy a ddioscesont y porphor y amdanaw, ac ei gwiscesont ef oei ðillat ehun, ac ei arwenesont allan ydd y groesiy'w groci. Ac wy a gympellesont vn oedd yn mynet heibio, [a elwyt] Simon o Cyren, (yr hwn a ddeuthei o'r wlat ac ytoedd tad Alexander [Page 46] a' Rutus) y ddwyn y groes groc ef. Ac wy ei ducesont y le a elwir Golgotha, yr hwn yw oei ddeongl, y benglocva. Ac wy a roesout yddaw y yuet win wedyr gymyscy a myrrh myrhllyt: anidd ny chymerawdd ef ddim hanaw. Ac wedy yddynt y groci ef, wy a rannesont ei ddillat, gan vwrw cyttae, cwttysae coelbrenni am danwynt, pa gaffei pop vn. A'r drydedd awr yd oedd hi, pan grogesont ef. Ac graifft yscrifen y achos ef a escrifenit uch pen, [ys ef] BRENH IN YR IUDAEON. Ac wy grocesont ddau leitr gyd ac ef, vn ar ei law ddeheu, ar-all ar ei law asae roen sen iddoa'sw: Ac [val hyn] y cyflawnwyt yr Scrythur, yr hon a ddyweit. Ac cyd ar ei enwir y cyfrifwyt ef. A'r ei oedd yn myned heibiaw, a Wban, Ow ei ceplynt ef can yscytwyt ei pennae, a'dywedyt, Och, tydi yr hwn a ddinistryt y Templ, ac ei adailyt mewn tri-die, ymwaredd dyhun, a' descen ddyar y groes o groc. A'r vn ffynyt y gwatworodd yr Archoffeiriait, gan ddywedyt, yn y plith ehunain y gyd Gwr-llen, Ereill a waredawdd ef, ehun ny ddychon e ymwared. Descenet yr awrhon Christ Vrenhin yr Israel y lawr y ar y or groc, val y gwelom, a' chredy. A'r ei a grocesit gyd ac ef, a ddanodent liwient yddaw. A'gwedy dyvot y chwechet awr, e gyfodes tywyllwch dros yr oll dirðaiar yd y nawvet awr. Ac ar y nawvet awr y dolefawdd yr Iesu a llef vchel, can ddywedyt, Eloi, Eloi, lammasachthani? Yr hynn yw o ei gyfiaithy Vynnuw Vym-Duw, vym-Duw, paam im gedeist gwrthodeist? A'r ei oedd yn sefyll yno, pan glywson [hynny,] a ddywedesont, Nycha, y mae ef yn galw Elias. Ac vn a redawdd, ac ac yspwrnyspong yn llawn o vinegr, ac ei dodes ar gorsen, ac ei es tennodd rhoes yddaw i yfet, can ddywedyt, Gadwch iddaw: edrychwn gwelwn a ddaw Elias yw dynnu ef y lawr. A'r Iesu a lefawdd a llef vchel, ac a diffoddawdd ellyngawdd yr yspryt. A'llenn y Templ a rwygodd rwygwyt yn ddwy o dduchot y ddisot. A'phan weles y Cann-wria, yr hwn oedd yn sefyl' gyferbyn ac ef, lefaim o honaw velly a' maddae gellwng yr yspryt, ef a ddyvot, yn wir Map Duw y toedd y gwr ymadyn hwnn. Ac yð oeð gwragedd yn tremio o hirbell, ymplith yr ei'n ydd oedd Mair Magdalen, a Mair (main Iaco leiaf vachan ac Iose) a' Salome, a'r ei'n pan oedd ef yn Galilea, ei dylynent ef ac a wasanathent arnoyddaw, a' llawer o wragedd eraill yr ei a ddaethent i vyny gyd ac ef i Gaerusalem. A' phan ytoedd hi yn echwydd hwyr (can y bot hi yn ddydd arlwy darpar, ys ef yw o racsabbath vlaen Sabbath) yno Ioseph o Arimathaia cygcorwr gwiw, yr hwn oedd hefyt yntef yn edrych am deyrnas Duw, a ddeuth ac aeth y mewn yn ehofn, llyfasus hyderus at Pilatus, ac a archawdd gorph yr Iesu. A'rhyveddy a wnaeth Pilatus, avesei e varw eisius, ac a alwood ataw y Cannwriad ac a ovynawdd iddaw a oedd ne-mawr er pan vesei [Page] ef varw. A' phan wybu e'r [gwir,] can y Cannwriat, e roddes y corph i Ioseph, yr hwn a brynawdd liain, ac ei tynnawdd ef i lawr, ac ei sidon amwiscawdd yn y lliain, ac ei dodes ef mewn amdoesmonwent a naddesit o graic, ac a dreiglawdd vaen ar ddrws y beddvonwent: A' Mair Vagdalen, a' Mair [mam] Iose oeddent yn edrych p'le y dodit ef. bedd
Die merchur cyn y Pasc,
Yr Epistol.
Heb. ix. P'Le [bynac y bo] testament, angenrait yw marwbot angae y cymunwr y testamentwr. Can ys y testament vydd mewn grym pan vo meirw dynion: can nad oes nerth ynthaw tra vo byw y nep a wnaeth y lethyr cymmun testament. A' chan hyny nyd ordeiniwyt y cyntaf eb waet. Can ys pan ddarvyddei i Voysen traethy bop gorchymyn ir popul, yn ol y Gyfraith ddeddyf, ef a gymerei waet buchot lloie a' geifr, gyd a dwfr a gwlan rryw goch yw purpur ac ysop ac a danellei [ar] y llyfer, a'r oll popul, gan ddywedyt, Hwnn yw gwaet y Testament, yr hwn a 'orchymmynnawdd Duw i chwi. Gyd a hynny, ef a dascoedd dannellawdd y papell lluestuy a gwaet hefyt, a'r oll llestri'r goasanaeth. Ac phop peth can mwyaf hayach a lanheir wrth y Ddeddyf a gwaet, ac eb ellwng gwaet nyd oes maddeuant. Can hyny angenreidiol oedd glanhay all luniae, cyfrithiae portreiadae pethae nefawl ar ryw pethae hynny: Eithyr y nefolion bethae ehunain a gerthir lanheir ac aberthae gwell na'r ei hynn. Can nad aeth Christ i mewn ir Cyssecr leoedd o waith llaw, y pethae ynt cyffelypion arwyddion y gwir [Gyffecr:] anid [ef aeth] ir gwir nef, y ymddangos yr awrhon yn-golwc Duw drosom ni, nyd er mwyn ei offrymy ehun yn vynech, megis ydd ai yr Archoffeiriat y mewn ir Cyssecr-le bop blwyddyn a gwaet ddiethr arall, (can ys pe amgen wrth hyny angenrait vysei yddo ddyoddef yn wynech o ddechrae'r byt) anid yr awrhon yn dywedd y byt ydd ymddangosawdd ef vnwaith i doddi ddileuy pechat, gan ei aberthy ehun. A' megis y gosodwyt i ddynion varw vnaith, ac yn ol [y daw'r] varn, velly yr offrymwyt Christ vnwaith i ddileu pechatae llawer, ac ir ei a edryychant am danaw yr ymddengys ef eilwaith eb pechot er iechdwristh iechyt.
Yr Euangel.
GWyl y bara crei croyw oedd yn agos, Luc. xxii. yr hon a elwir y Mynediat Pasc. A'r Archoffeiriait ar Gwyrllen oedd yu ceisiaw pa wedd y lleddynt ef: o bleit ydd oedd arnynt ofn y bobl. Yno ydd aeth Satan y mewn Iudas, yr hwn a elwit Iscariot, ac y oedd o rit y dauddec. Ac ef aeth ymaith, ac a ynddiddanawdd ar Archoffeiriait, a'r llywodraethwyr [y Templ] pa wedd y gwnai ei vrad ef yddwynt. Ac ydd oedd yn llawen ganthwynt, ac gytunesont roddy arian iddaw. Ac ef a gytunawdd, ac a gaisiawdd amser-addas yw vradychy ef yddwynt, yn absen y popul. Yno y daeth y dydd y bara crai croyw, pan oedd angenrait lladd aberthy'r Pasc. Ac ef a ddanvones Petr ac Ioan, can ddywedyt, Ewch, a' pharatowch y ni y Pasc, val y gallom ei vwyta. Ac wy a ddywedesont wrth aw, P'le y myny di ei baratoi? Ac ef a ddyvot wrthwynt, wely Nycha, gwedy yd eloch y mewn i'r dinas, y cyfervydd a chwi wr ddyn, yn dwyn steneit o ddwfyr: cynlynwch hwnw ir tuy ydd el y mewn, a' dywedwch wrth wr y tuy, Yr Athro a ddywait wrthyt, Pl'e mae'r lle ystauell bwytavwyf vym-Pasc y gyd a'm discipulon? Ac ef a ddengys ywch'gorwch ystavell vawr wedy'r drwsiaw: ynow ei paratowch. Yno ydd aethant ac y cawsant mal y dywedesei ef wrthynt, ac wy a paratoesant y Pasc, A' gwedy dyvot yr awr, ydd esteddawdd a'r daudec Apostol gyd ac ef. Yno y dyvot ef wrthynt, Mi' a gwbl ddesyfais vwyta'r Pasc hwnn gyd a chwychwi, cyn dioddefwyf. Can ys dywedaf wrthych, na vwytawyf mwy o hynn allan, yd y ny chyflawner yn-teyrnas Duw. Ac ef a gymerth y phiol cwpan ac a ddiolches, ac a ddyvot, Cymerwch hwnn, a' rhawnnwch yn eich plith. Can ys dywedaf wrthych, Nid yfaf o ffrwyth y winwydden, yd y'n y ddel teyrnas Dduw. Ac ef a gymerth vara, a gwedy iddo ddiolwch, ef ei tores, ac a roddes yddwynt, ca ðywedyt, Hynn Hwnn yw vyg-corph: yr hwnn a roddir trosoch: gwnewch hyn er cof phiolam danaf. Yr vn modd hefyt wedi iddo swpery, [e gymerth] y trwycwpan, can ddywedyt, Y cwpan hwn yw'r Testament newydd weleyn vyn-gwaet, yr hwn a ellyngir y trosoch. Eithyr bwrdd nycha, llaw hwn am bradycha, ys y gyd a mi ar y bwrddvort. Ac yn wir Map y dyn a [gerdda] megis y darparwyt: eithyr gwae'r dyn hwnw, trwyr hwn y bradychir ef. Yno y dechraesont ymofyn yn ei plith ehun, pwy o hanwynt vyddei a [Page] wnei hyny. Ac egyvodes ymryson yn eu plith, pwy o hanaddynt a debygit ei vot yn vwyaf. Ac ef a ddyvot wrthynt, Brenhinoedd y Cenedloedd a vrddasawl deyrnasant arnynt, ar ei ai h' arglwyddi aethant, a elwir yn Bendevigion vrddasawl da. Eithyr na [vydd-y] chwi velly: anid byddet y mwyaf yn eich plith chwi, megis y lleiaf: a'r pennaf, megys yr hwn a vo yn gwasanathu gweini: Can ys pavn vwyaf ai hwn ys y'n eistedd-ar-y-vort, ai'r hwn ys'yn gwasanaethy gweini? A nyd [mwyaf] yr vn a vo yn eistedd-ar-y-vort? Ac ydd wyf vi yn eich mysc mal vn yn gweini: A'chwychwi yw'r ei'n arosesoch gyd a mi yn vym-provodigaethae. Am hyny y gosodeis y chwi deyrnas, megis y gosododd vym-tad i minef, mal y galloch vwyta, ac yfet ar vym-bort yn vym teyrnas, ac eistedd ar eiheddvae, a' barny ddauddecllwyt yr Israel. A'r Arglwydd a ddyvot, Simon, Simon, nycha, Satan a' ch deisyfawdd, er eich nithiaw megis gwenith. An'd mi a weddiais trosot, na ddefficiai dy ffydd. Can hyny van ith ym-chweler, (ir iawn) cadarnha dy vroder. Ar ef a dyvot wrthaw, Arglwydd, ydd wyf yn parat y vynet gyd a thi y garchar ac angae. Eithyr ef a ddyvot, Ys dywedaf wrthyt, Petr, nychan y ceiliawc heddyw, nes cyn y ti wady deirgwaith vy adnabot. Ac ef a ddyvot wrthwynt, Pan eich anvoneis eb god, amner, pwrs gwd, ac yscrepan, ac yscidiae, a vu arnoch eisiau dim? Ac wy a ddywedesont, Na ddo ddim. Yno y dyvot ef wrthynt, Eithyr yr awrhon y neb ys y gantaw gwd, cymeret, a'r vn ffynyt yscrepan: a'r nep ny bo ganthaw yr vn, gwerthet ei siacet Ys ef bais, a' phrynet gleddyf. Can ys dywedaf ychwi, pan yw eto hynn ys y escrivennedic, ys angenrait ei gyflawni yno vi, Ac y gyd ar ei enwir y cyfrifwyt ef: can ys dianiau bod diben yr awrhon am y pethae [a yscrifenwyt] ohana vi. Ac wy a ddywedesont, Arglwydd, wely nycha, ll'ymaddau gleddyf. Ac ef a ddyvot wrthwynt, Digon yw. Ac ef deuth allan, ac aeth (megis y gnotai ydd oedd ef gynefin) i vynydd oliuar bonyth yr olewydd, aei ddiscipulon a ei canlynesont. A' gwedy y ddawot ef ir van, e ddyvot wrthwynt, Gweddiwch nad eloch ym-provedigaeth. Ac ef a dynnawdd y wrthwynt, yn-cylch ergit carec, ac a benlinioedd roes ei liniae ar lawr ac a weddiawdd, can ddymedyt, y Tad a's ewyllysy ysmut y sef ei ddyoddefaint ai angeu cwpan hwnn y wrthyf, eithyr nid vy ewyllys i, namyn dy ewyl'ys di a gyflawner. Ac a ymddangoses yddaw Angel o'r nef, yn ei confforddiaw ef. Eithyr ac ef mewn ymdrech, echryd cyfingdra [meddwl,] 'ef a weddiawdd yn ddy vrifach yn dwysach ddyvalach: a' ei chwys ef ytoedd megis dafne deigreu gwaet, yn treiglo i lawr yd y ddaear. Ac ef a gyfodes o weddiaw, ac a ddauth at [ei] ddiscipulon. [Page 48] ac ei cafas wy yu cyscy gan dristit. Ac ef ddyvot wrthwynt, Paam y cyscwch? Cyfodwch a' gweddiwch nad eloch ym provedigeth. A' thra oedd ef etwa yn ymddiddan, wele nycha yr, hwn a elwit Iudas vn or dauddec, aeth o ei blaen wy, ac a nesaodd at yr Iesu y'w gusany. Ar Iesu a ddyvot wrthaw, Iudas, a vradychy di Vap y dyn a chusan? A' phan welawdd yr ei oedd yn y gylch ef, beth a ddelei: wy ddywedesont wrthaw, Arglwydd, a drawn ni a chleddyf? Ac vn o hanwynt a drawodd was yr Archoffeiriat, ac a dores i glust ddeheu ymaith, Yno'r Iesu atepawdd, ac a ddyvot, Goddefwch [hwy] yd hynn. Ac ef a gyfurdddawdd a ei glust, ac ei iachaodd ef. Yno y dyvot yr Iesu wrth yr Archoffeiriait ac wrth capteinieit lywodraeth wyr y Templ, a'r Henurieit yr ei a ddauthesei attaw, A ddaetho chwi allan megis at leitr a chleddyfae ac a ffynn? Pan oeddwn beunydd gyd a chwi yu y templ, nyd estenesoch ddwylo im erbyn: eithyr hon yw eich gwir awr, a' gallu yr tywyllwch. Yno y daliesont cymersont ef, ac arwenesont, ac ei ducesent i duy'r Archoffeiriat. Ac Petr ei canllynawð o hirbell Ac wedy yddynt gynnae tan yn canawl y llys, a' chydeistedd i lawr, ydd eisteddawdd Petr hefydyn ei plith. A' rhyw vorwyn [weini] a ei canvu ef val ydd oedd e yn eistedd wrth tan, ac wedy iddi edrych yn graff arnaw, hi ddyvot, Ac ydd oedd [y dyn] hwnn y gyd ac ef. Ac ef ei gwadawdd ef, can ddywedyt, Ha verch wreic, nid adwaen i ddim honaw. Ac ychydic yn ol, y gwelawdd [dyn] arall ef, ac y dyvot. Ac ydd wyt tithef yn vn o hanwynt. An'd Petr a ddyvot, Ha-wr, tiwr, tias Ha-ddyn, nag wyf. Ac yn calch awr yn ol hynny, vn arall a gadarnhaodd, gan ddywedyt. Yn wir ac ydd oedd [y dyn] hwnn gyd ac ef: can ys Galileat ytyw. Ac Petr a ddyvot, (A) dyn, ny wn paddywedy. Ac yn y van ac ef eto yn ymddiddan, y canawdd y ceiliawc. Yno yr Arglwydd a ymchoelawdd ac a edrychawdd ar Petr: ac a ddaeth yn cof Petr gairymadrodd yr arglwydd py weð y dywedysei wrthaw, Cyn cannu'r ceiliawc, tu am gwedy dairgwaith. Ac Petr a aeth allan, ac a wylawdd yn dost chwerw. A'r gwyr a ddaliesent yr Iesu, ei watwor, a' ei vaeddu a wnaethant. A' gwedy yðwynt vygydyguddiaw ei lygait, y ffustiesonttrawsont ef ar y wynep, ac y govynesont yddaw, gan ddywedyt, Prophwyta pwy ath trawoð. A' llawer o gabl'airie eraill a ddywedesont yn ei erbyn ef. Ac cy er cynted ydd oedd hi yn ddydd, ydd ymgynullawdd Henurieit y popul, a'r Archoffeiriait a'r gwyrllen, ac y ducsontyr arwenesont ef y'w Seneddr hwy, can ddywedyt. Ai tu yw'r Christ? dywait i ni. Ac ef a ddyvot wrthwynt, Consti Pe's dywedwn y chwy, ny's credech. A' phe hefyt yð govynafholaf, nid atepawch ac ni'm [Page] gellwngwch ymaith. Gwedy hynn yr eistedd Map y dyn ar ddeheulaw gallu Duw. Yno y dywedesont bawp oll, Yw-ti can hynny yn Vap Duw? Ac ef a ddyvot wrthynt, Ydd yw'chwi yn dywedyt vymbot. Yno y dywesont wy, Pa reid i ni mwy wrth testoliaeth? ca ys clywsam ein hunain o ei enae ehun.
Die Iou cyn die Pasc.
Yr epistol.
i. Cor. xi. HYn ydd wyf eich rhybuddiaw, ac nyd wyf yn [eich] caninol, eich bot yn dawot ynghyt, nyd er lles anid er eniwet. Can ys yn gyntaf dim, pan ych yn ymgynull ir Eccleis, mi glywaf vot ymrysonae yn eich plith: ac ydd wyf yn credy [ei vot yn wir] yn ryw ran. Can ys dir angenrait yw bot heresi traws opinione yn eich plith megis yr adwaener yr ei sy yn perfeith yn eich plith. Ac am hyny pan ddeloch ynghyt ir vn lle nyd [hynn] yw bwyta, Swper yr Arglwydd, Can ys pop vn wrth bwyta, a gymer ei swper ehun or blaen, ac vn sy a newyn, arall ysy veddw. A nyd oes i chwi dai i vwyta ac y yvet ynthwynt? a dremygw-chwi Eccles Duw, ac a warthew chwi yr ei nid oes [dim] ganthwynt? pa [beth] ddywedaf wrthych? a gan molaf chwi yn hynn? na chan molaf. Can ys mi a dderbyniais gan yr Arglwydd yr hynn hefyt ac a roddeis y-chwy [nid amgen,] Pan yw ir Arglwydd Iesu y nos hon y bradychwyt ef, gymeryt bara. A'gwedy iddo ddiolwch, ef ei tores, ac a ddyvot, Cymerwch, bwytewch: hynnhwnn yw yw vyg corph, yr hwn y dorir trosoch: gwnewch hynn ex cof am danaf. Yr vn modd hefyt [y cymerth ef] y cwpan gwedy iddaw swpery, phiol can ddywedyt, [y cwpan hwnn yw'r Testament newydd trwy yn] vyggwaet gwnewch hynn cynniner gwaith bynac ac ydd yfoch [e] er coffa am danaf. Can ys cynniuer gwaith bynac y bwytaoch y bara hwnn, ac ydd yfoch y cwpan hwnn ydd ych yn dangos angae yr Arglwydd y'n y ddelo. Can hynny pwy bynac a vwytao'r bara hwnn at a yvo cwpan yr Arglwydd yn anteilwng, a vydd 'auawc o [am ddiystyry] corph a' gwaet yr Arglwydd. Am hynn provet dyn ehun, ac yno bwytaet o'r bara hwnn, ac yfet o'r cwpan hwnn. Can ys yr hwn y vwytao ac a yvo yn anteilwng, hwyt a ac yfet y mae ei ddienydd ddamnasion varnedigaeth ehun, [can] nad [Page 49] yw yn ddienydd ddamnasioniawn-varny am gorpy yr Arglwyd. O bleit hyn [y mae] llawer yn weinion ac yn glefion yn eich plith, a'llawcr yn gohanuhunaw. Can ys pe in barnem ein hunein, ny in bernit [ni ddim.] Eithyr pan in barnir, ein cospir ygan yr Arglwydd, rac [bot] ein barny yn euawc gyd ar byt. Can hyny, vymroder, cuseu, meirw pan ddeloch ynghyd i vwyta, arhoswch eugylydd. Ac a bydd chwant bwyt newyn ar nep, bwytaet gartref, rac eich dawot ynghyt i varnedigaeth. Tuac at am pethae eraill, mi ei trefnaf pan ddelwyf. er, i'r
Yr Euangel.
YNo y cyfodes yr oll turfalliaws o hanynt ac ei ducesont ef at Pilatus. Luc. xxiii. Ac wy a ddechraesont ei gyhuddaw, can ddywedyt. Hwn yma a gawsam yn troir bobyl, ac yn gohardd taly teyrnget ir Y merotr i Caisar, can ddywedyt, taw mae ef yw Christ Vrenhin. Ac Pilatus a ovynnawdd iddaw, can ddywedyt, Ai tai-yw'r Brenhin yr Iuddaeon? Ac ef atepawdd iddo, ac addyvot, Tu ys ydd yn [ei] ddywedyt. Yno dyvot Pilatus wrth yr Archoffeiriait, ac wrth y popl, Nyd wyf i y cahel dim bai ar y dyn hwn. Ac wyntae ymorugo ymlewhay a wnaethant, can ddywedyt. Mae ef yn cyffr oi cynnurfy'r popul, gan ahrawy dany dysc tros oll Iudaea. Ac yn dechrae ym o Galilea yd yma. Ac Pilatus pan glypu [son] am Galilea, a ovynawdd, ai dyn o'r Galileat Galilea ytoed ef. A phan wybn tawmae vn o gyvoeth Herod yr hanoeð, ef ei danvones at Herod, ac ydd oedd yntae hefyt yn Caerusalem y dyddiae hyny. A'phan weles Herod yr Iesu, ef a lawenechawd yn vawr: can ys ydd oedd yn hir gantaw am ei weled ef llewer dydd er es talm, erwydd iddaw glywed [son] llawer o bethae am danaw, ac ydd oedd e yn gobeithiawd gahel gweled gwnaethy rhyw viragl, wyrthiearwydd y gauthaw. Yno ydd ymgwestionodd ymholes ac ef am lawer o bethae: eithyr nyd atepawdd ef ddim iddo. Yr Archoffeiriait ar Gwyrllen a safasant ac ei cyhuddesont yn groch, daerllyt, yn dra dyval daerddrud. Ac Herod ef a ei gywdawdwyr ny roesont vri arnaw, ac ei gwatworesant, ac ei gwiscesout ef o wynn, ac a ei danvonawdd drachefyn at Pilatus. Ac ar y dyð hwnw ydd aeth Pilatus a Herot yn gymdeithion: can ys cyn na hyny ydd oedd yn 'elyniaeth rhyngthwynt. Yno Pilatus a alwodd ynghyt yr Archoffeiriait a'r popul, ac a ddyvot wrthwynt, Chwi dducesoch y dyn hwn ataf, val vn a vai yn troi'r popul, a'nycha, mi ei holeis ef yn eich gwydd, ac ny chevais i vn bai ar y dyu hwn, o'r pethae ydd yw-ch y'w gabuddaw: na [Page] ddo, na Herod chwaith: can ys anvoneis chwi attaw: a' nycha, dim teilwng o angae ny wnaed ne, ganthaw yddaw. Erwydd paam mi ei cospaf ac ei gellyngaf yn rhydd. (Can ys angenrait oeð iddaw ellwng [ryw] vn yddwynt yn rhydd erbynar yr wyl.) Yno yr oll lliaws a lefawdd ar vnwaith, can ddywedyt, Ymaith ac ef, a' gellwng Barabbas yn rhydd i ni: yr hwn am dervysc draws gyfodiat a wnaethent yn y dinas, ac am laddfa law ryddiaeth a ddodesit yn-carchar. Yno Pilatus a ddyvot wrthyn drachefyn, can ewyllysy rhyddhay'r Iesu. An'd wy lefent can ddywedyt, Croesa Croc, croc ef. Ac ef a ddyvot wrthynt y drydydd waith, An'd pa ddrwc a wnaeth ef: ny chefais ynthaw achos angae: am hynny mi ei cospaf, ac ei gellyngaf yn rhydd. Ac wyntwy oeddent daerach a llefeu vchel, can erchi ei groci ef: a' ei llefae hwy a'r Archoffeiriait a orvu. Velly Pilatus a varnawdd yddwynt gahel ei h'arch. Ac ef a ellyngawdd yddwent hwn am gyfodiat a llawryddiaeth a ddodesitroesit yn carchar: [ys ef] yr hwn a archesent wy, a rhoi. &c. ac ef a roddes yr Iesu y wnaethy'r ac ef a vynnent. Ac val ydd oeddent yn ei arwein ef ymaith, wy ddaliesont vn Simon o Cyren', yn dawot o'r maes, ac arnaw ef y dodesont y groes gosodesont y groc, y'w dwyn ar ol yr Iesu. Ac ydd oedd yn ei ganlyn ef turfa vawr o popul, ac o wragedd, a'r [gwragedd] hyny oedd yn cwynofain ac yn galary drostaw. A'r Iesu a ymchoelawdd attwynt, can ðywedyt Merchet Caerusalem nac wylwch droso vi, 'n amyn wylwch trosoch eich hunain a'ch plant. Can ys, wele, synnanycha y daw'r dyddiae y dywedant, Gwyn ei byt yr hespion, a'r bolieu bruoedd ny chenedlesont erioed, ar bronnae ny roesant laeth sugn. Yno y dechreant ddywedyt wrth y monyddoeð, Syrthiwch arnam: ac wrth y brynnae, Cuddiwch ni. glemydd Can ys a's gwnant wy hynn ir prenn ijr, peth a wneir ir sych, gwyw crin? Ac ydd oeddit yn arwein gyd ac ef dau ddrygddyn eraill y'w llað. A'gwedy y dyvot hwy i'r lle a elwyt y Pengloc va, asau yno y crogesont ef, a'r drygddynion: vn ar y ddeheu, aral' ar y rancsant aswy. Yno y dyvot yr Iesu. Y Tad, maddaeyddwynt, can na wyddon peth y maent yn eiwneythyd. Ac wy a dynvesontbarthesant ddillat, ac a gytiae, gwtyse vwriesant goelbreni. A'r popul oeð yn sefyll, ac yn edrych: a'r penaethieit llywiawdwyr ei gwatworent y gyd ac wynt, gan ddywedyd, Erailla wareda [...] iachaeai: iachaet ehun, a's ef yw'r Christ, yr Etholedic [can] Dduw. A'r milwyr hefyt ei gwatworent ef, can ddawot a' chynnic vinegr ydd-aw, a'dywedyt. A's tu yw'r Brenhin yr Iuddaeon ymwared iachaa tyhun. Ac ydd oedd raifftyscriven wedyr yscrivemy uch ei benar ei uchaf, mewn llythy [...]ae Groer, a' Llatin, ac Hebreo, HUNYWR BRENHIN YR IUDEON. Ac vn or drygddynion a grocesit, ei cablawdd ef, gan [Page 50] ddywedyt, A's tu yw'r Christ, a roes sen iddoiachaa ymwaredtuhun a' ninae. A'r llall a atepawdd, ac ei ymserthawdd acceryddawdd ef ca ddyweddyt, Anyd oes arnat ofn Duw, a' thydy yn yr vn varn? Ac ydd ym ni yn gyfiawnus [yma], can ys ydd ym ni yn haeddus derbyn pethae y haeddawdd ein gweithredoedd: etthyr ny wnaeth hwn ddim cahelancymmesur. Ac ef o ddyvot wrth yr Iesu, Arglwydd, coffa vi pan ddelych ith teyrnas. A'r Iesu a ddyvot wrthaw, Yn wir y dywedaf y ti, heddyw y byddy gyd a mi ym-paradwys. Ac ydd oedd hi yn cylch y chwechet awr, ac a vu tywyllwch tros yr oll yngham, anvadddaiar, yd y nawvet awr. A'r haul a dywyllwyt, a llen y Templ a dir rwydwyd trwy hei chanawl. A'r Iesu a lefawdd a llef vchel, ac a ddyvot, Y Tad, ith ddwylaw y cymennaf vy yspryt. A gwedy yddaw ddywedyt hyn, ef Sef addi ffoddod ffoddod a anhetlawdd [allan] yr yspryt. A' phan weles y Cannwriad yr hyn a wnaethpwyt, ef a roes 'ogoniant i Dduw can ddywedyt, yn sicur ydd oedd y gwrdyn hwn yn gyfiawn. A'r oll populturfa ar a ddauthei ynghyt er y golwc hynn, cann weled y pethae a ddaroedd, a guresont ei dwyvronae, ac ymchoelesont. A' ei oll gydnabot a savent o hir-bell, a'r gwragedd a ei dylinesent ef or Galilea, gan edyrych ar y pethae hynn. Ac weleA' nycha, ydd oedd gwr aei enw Ieseph, cygcorwr, gwr da, a' chyfiawn. Ef ny chytuneseia ei cygcor n'ac a'ei gweithrethwy, [ac ef a hanoedd] o'r Arimathia, dinas yr Iuddaeon: yr hwn oedd yntef yn dysgwyledrych am teyrnas Duw. Hwn yma aeth at Pilatus ac archawdd gorph yr Iesu, ac ei tynnawdd i lawr, ac ei amwiscodd amdoes mewn lliein, ac ei gosodes mewn beddmonwent wedy'r dori drychy o graic, lle ny roesit nep er ioet. A'r dydd hwnw oedd y Darpar, a'r Sabbath oedd yn nesay. A'r gwragedd hefyt yr ei oedd yn darddilyn, yr ei a ddaethont dyd ac ef o'r Galilea, a edrychesont ar y bedd, edrot vonwent a' pha vodd y dodesesitgesodesit ei gorph ef. Ac wynt a ymchwelesont, ac a paratoesont aroglae ac ireidiae wylmentae ac a' orphoysesont y [dydd] Sabbath wrth erwydd y gorchymyn.
Ar ddydd Gwener y Crolith.
Y Collect.
OLl ollnawc gyvoethoc dduw, ni atylygwn yty edrych o hanat yn rasusawl ar dy deulu, dylwyth duylu hwn yma, dros yr vn y bu voddlawn gan Iesu Christ gael i vradychu, ai roddi yn-dwylaw popl groes dynion enwir a' dyoddef angau ar y popl groes groc: yr hwn a vywoca ac a deyrnasa yn oes oesoedd. Amen.
[Page] OLl-alluawc a'thragwyddawl dduw, trwy yspryt pa vn y llywadraethir ac y santeiddir oll corph yr Eccles: derbyn eyn adolwyn a'n gweddiau, yddym ni yn in hoffrwm geyr dy vron dros bob gradd o ddynion yn dy sanctaið gynulleidfa, yd pan vo i bob aelod o hanynt yn eig alwedigeth aig wasaneth allu yn gywir ac yn dduwiol dy wasaneuthu, trwy eyn Arglwydd Iesu Christ Amen.
O Drugaroc dduw, yr hwn a wnaethost bob dyn, ac ny chasey ddim or a wnaethost, ac ny vynyt varwoleth perchadur, anid yn hytrach ymchwelyt o hanaw a' byw: truharha wrth yr oll Iuddeon, Twrkied, Anffyddlonion, ac Hereticieit, a'chymer o ddiwrthynt oll anwybodaeth, caledwch calon, a' dirmig thremic ar dy' air. Ac velly dwc wynt adref wynefydedic Arglwydd, at y ddefeit, yd pan yw yddynt bot yn gadwedic ym-plith gwargredgweddillion y gwir Israelieit, a' bod yn vn gorlan, dan yr vn bugail Iesu Christ eyn Arglywdd: yr hwn a vywia ac a deyrnasa yn oes oesoedd. Amen.
Yr epistol.
Hebr. x. Y Gyfraith Ddeddyf ac yn yddi wascot pethae da ar ddawot, ac nyd yn wir ddelw, y pethae, ny ddychon hi byth a'r aberthae hynny yr ei a offrymant wy bop blwyðyn yn ddibaitoystat deilyngy perfeithiawsancteidiaw y dyvodiaid atei. A' phe amgen, a ny pheidiesit a ei h' offrymy, can na bysei mwy gydwybot pechotae, can yr offrymwyr a garthesit buresit vnwaith? Eithyr yn yr [aberthe'] hynny [y mae] atgoffa pechotae pop blwyddyn. Can ys ny ddychon gwaed buchot tairw a' buchot gaifr ddiley pechotae ymaith. Erwydd paam pan ddel ef ir byt, y dywaid, Aberth ac offrwm ny's mynnyt': eithyr corph a gyfansodeist y my. Poethebyrth ac ebyrth tros pechatae ny bu gymradwy genyt. Yno y dywedais, Wely vi yn dyvot (ym-pen cyntaf ir llyver ydd yscrifennir o hano vi) bot i mi wneythy 'dy ewyllys Dduw. Vchot, pan ddyvot, Aberth ac offrwm, a phoeth-ebyrth ac ebyrt tros pechot ny's mynnyt, ac ny bu gymradwy genyt, (yr ei a offrymir wrth gyfreith erwydd y Ddeddyf) yno y dywedawdd, Nycha, vi yn dyvot y wneythydy ewyllys, dduw, y mae ef yn tynnu ymaith [Page 51] y cyntaf, er gosot y dywethaf. Trwy'r hwn ewyllys i'n sancteiddiwyt, [ys ef] trwy offrymedigethoffrymiat corph Iesu Christ [a wnaed] ar vnwaith. A' phop offeiriat a saif paunydd geir bron yngwnaethur wr yn gwasanaethu ac yn offrymy yn vynych yr vn ryw ebyrth, yr ei ny allant byth ddivadoddi ddileu pechotae ymaith. Eithyr [y gwr] hwn gwedy iddaw offrymy vn aberth tros pechatae, ys ydd yn eistedd yn tragyvyth ar ddeheulaw Duw, ac weithian yn aros y'ny osoter ei elynion yn vainc draet ydd-aw. Can ys ac vn offrwmy perfeithiawdd cyssecrawdd ef yn tragyvythawl yr ei a sanctediwyt. Can ys yr Yspryt glan hefyt a testiolaetha i ni: can ys gwedy iddo ddywedyt ymblaen, Hwn [yw'r] Dygynibot a ammodaf ac wynt Testament a wnaf yddwynt yn ol y dyddiae hynny, medd yr Arglwydd. Dodaf vy-Deddfeu yn eu calonae, ac yn ei meddyliae ydd escrivennaf wy. A' ei pechatae a' ei camweddae ny chosiaf mwy. Velly lle [bo] maddeuant gellyngdawt am y pethae hynn, nyd [oes] mwy o'r offrymyat tros pechot. Can hyny vroder, pan yw trwy waet Iesu y gallwn vot yn eho fithyderus y vynet y mywn i'r Cyssecr va, rhyd y ffordd newyddvyw honno, a bartoawdd gyssecrawdd ef i nyny, trwy'r llenn-gudd, ys ef yw, trwy ei gnawt ef. [A chan vod i ni] Archoffeiriat Offeiriat mawr, yn'oruchaf ar tuy Dduw, awn yn nes a chalon trwy galon gywir, a chadernit ffydd, wedy'n puro ein calonae oð ywrth gydwybot ddrwc, a' golchy ein cyrph a dwfyr glan. Cadwn dyd a nyny broffes addefiat gyffes gobeith yn ddi yscoc (can ys ffyddlawn [yw'r hwn] a addawodd) a' chydystyriwn aei gylydd, er peri cariat, a' gweithredoedd da, nyd gan ymadael y gymddeithas gydwriaeth ys y rhyngom a ei gylydd, megis [y mae] arver yr ei: eithyr ymgygorwn [ei gylyddd,] a hyn yn vwy can ychwi weled y dydd yn nesay.
Yr Euangel.
GWedy ir Iesu ddywedyt [y pethe] hynn, Ioan. xviii. ydd aeth ef a ei ddiscipulon dros avon, nantgarhc Cedron, lle ydd oedd gardd, yr hon ydd aeth y mewn, [ef] a ei ddiscipulon. Ac Iudas yr hwn a ei bradychodd ef, y adwaenei hefyt y lle: can ys mynych y bysei'r Iesu yn cyrthy treiglo tramwy yno ef a ei ddiscipulon. Ac Iudas wedy iddo gahel cywdawtcatyrfa o wyr a'swyddogion, gan yr Archoffeiriait, ar Pharisaiait, a ddeuth yno a' chanthwynt lanterni dan-lestri d' ffaculaes tyrs thewynion ac arvae. Yno'r Iesu yn gwybot pop peth a ddelei arnaw, aeth rhacddaw, ac a ðyvot wrthynt, Pwy dd'ych [Page] yn ei gaisiaw? Wy ei atepesont, Iesu o Nazaret. Yr Iesu a odyvot wrthwynt, Myvy yw ef. Ac Iudas hefyt yr hwn a ei bradychodd ef, oedd yn sefyll gyd ac wynt. Ac cyer cynted y dyvot ef wrthwynt. Myvy yw ef, wy aethant yn lwyr [...]ho [...]wysc ei cefn, ac a syrthiesont ir llawr. Yno y gofynodd yddynt drachefyn, Pwy ðych yn ei gaisiaw? Ac wy a ddywedesont, Iesu o a Nzaret, Yr Iesu a atepawdd, Dywedeis y-chwy, mae myvy yw ef: can hyny a's mi a gaisiwch, gadwch ir ei hynn vyned ymaith, [Hyn a vu] er cyflawny'r gair yr hwn a ddywedesei ef, Or ei'n a roddeist ymy, ny cholleis i yr vn nebun. Yno Simon Petr ac canthaw gleddyf, ei tynnawdd, ac a drawodd was yr Archoffeiriat, ac a dores ei glust ddeheu ymaith. Ac enw yr gwas ydoedd Malchus. Yno y dyvot yr Iesu wrth Petr, Dod dy gleddyf yn y wain: A nyd yfaf yr or cwpan a roddes [vym] Tat ymy? Yno'r dynva, gywdawt a'r coptenpenciwdawd a' swyddogion yr Iuddaeon a ddaliesont yr Iesu, ac ei rhwymesont, ac ei ducesont at Annas yn gyntaf (can ys tad yng hy fraich chwegrwn y toedd ef i Caiaphas, yr hwn oedd Archoffeiriat y vlwyddyn hono) ac Caiaphas oedd hwn a roesei gygcor ir Iuddaeon mae rhaidiol oedd i vn dyn varw tros y popul. Ac Simon Petr oedd yn canllyn yr Iesu, a'discipul arall, a'r discipul hwnw oedd yn adnabyddus argan yr Archoffeiriat: am hyny ydd aeth ef y mewn gyd a'r Iesu i lys yr Archoffeiriat. Ac Petr oedd yn sefyll allan wrth y drws. Yno ydd aeth allan yd discipul arall oedd adnabyddus gan yr Archoffeiriat, ac a ymðiddanawdd ar porthores ddrysores, ac a dduc Petr y mywn. Yno y ddrysores a ddyvot wrth Petr, Anyd yw tithef yn vn o ddiscipulion y dyn hwn? Ef a ddyvot, Nac wyf. A'r gweision a'r swyddogion a savent yno, yr ei a wnaethent dan glo: can ys oervel ytoedd, ac wy a ymdwymnent. Ac Petr hefyt a safai yn ei plith, ac a ymdwyme ni. Yno'r Archoffeiriat a ymofynawð a'r Iesu am ei ddiscipulion, ac am ei ddysc. Yr Iesu a atepawdd ydd-aw. Myvi a ymadroddeis ar ar gyhoedd oystec ir byd, myvy vyth oedd yn dyscy athrawy yn y Sinagog ac yn y Templ, lle y dawei r' oll Iuddaeon ynghyt yn oystat, ac yn ddirgel, dan llaw guddiedic ny ddywedais i ddim. Paam y govynny i mi? gofyn ir ein am clywsant, pa beth ddywedeis wrthwynt: wele gernodiawdd nycha, wyntwy a wyddant pa beth a ddywedais. Gwedy iddaw ddywedyt y pethae hyn, vn or swyddogion oedd yn sefyll geir llaw, a drawodd yr Iesu a [ei] wialen, gan ddywedyt, A atepy'r Archoffeiriat velly? Yr Iesu ei atepawdd. A's dywedais yn ddrwc, testolaetha or drwc: ac a's dywedais yn ða paam i'm trawy? Ac Annas ei danvones ef yn rhwym at Caiaphas yr Archoffeiriat. Ac Simon Petr oedd yn sefyll ac yn [Page 52] ymdwymaw, a' dywedesont wrthaw, A nyd yw tu hevyt yn vn oei ddiscipulon ef? Ef a watawdd, ac a ddyvot, Nac wyf. Vn o weision yr Archoffeiriat, car i hwn y toresei Petr ei glust, a ddyvot [wrthaw] Any welais i dydy yn yr 'arð gydag ef? Ac yno Petra wadawdd trachefyn, ac yn y van y canawdd y ceiliawc. Yno y ducesont yr Iesu o ywrth Caiaphas ir dadlaeduy. A'r borae ytoedd hi, ac wyntwy nid aethant ir da dlaeduy, rac eu halogy, anyd mal y gallent vwyta yr Pasc. Pilatus yno ayth allan atwynt, ac a ddyvod, Pa achwyn 'sy genwch yn erbyn: y dyn hwnn? Atep a wnaethant a' dywedyt wrthaw, Pe bysei hwn eb wneythyr afrifet drwc ny roddesem ni ef atad. Yno y dyvot Pilatus wrthynt, Cymerw-chwi ef, a bernwch ef erwydd, yn ol wrth eich Cyfraith deddyf eich hun. Yno y dyvot yr Iuddaeon wrthaw, Nid cyfreithlawn rydd i ni roi nep i anghae. [Hynny vu] er cyflawny 'r gair a ddywedesei'r Iesu, gan arwyddocay pa angae y byddei varw. Velly Pilatus aeth y mewn ir dadlaeduy trachefyn, ac a alwodd yr Iesu ac a ddyvot wrthaw. Ai-tu yw'r Brenhin nr Iudaeon? Yr Iesu a atepawdd [iddaw,] Ac o honat tuhun y dywedy hynn, ai er eill ei dyvot yty am danaf? Pilatus a atepawð. Ae Iuddew wy yw-vi? dy nasion genedl, dy hun a'r Archoffeiriat, a'th roesan di ataf vi. Pa beth a wnaethost? Yr Iesu a atepawddd Vyi brenhin iaeth teyrnas i nid yw o'r byt hwun: pe o'r byt hwnn vysei vym-teyrnas, yn wir vyggwasanaethwyr a ymladdent, mal na'm rhoddit ir Iuddaeon: an'd yr awrhon nid yw vyi teyrnas o ddyma. Pilatus yno a ddyvot wrthaw. Can hyny ai Brenhin Teyrn ytwyt? Iesu a atepawdd. Tu ys y'n dywedyt mae BrenhinTeyrn ytwyf: er mwyn hyn i'm ganet, ac er mwyn hyn y dauthym ir byt, 'sef i testolaethy gyd a'r ir gwirionedd: pop vn a hanyw or gwirionedd, a glywwrendy vy lleferydd. Pilatus a ddyvot wrthaw, Pa beth yw gwirionedd? A' gwedy iddaw ddywedyt hyn, ef aeth allan drachefyn at yr Iuddaeon, ac a ddyvot wrthwynt, Nyd wyf yn cahel vn bai arnaw. Anid mae genwch ddevot, vot i mi ellwng ychwy vn yn rhydd erbyn pryd y mynediatar y Pasc. Velly a ewyllysiwch i mi ellwng i chwi yn rhydd DeyrnVrenhin yr Iuddaeon? Yno y llefesont oll drachefyn, can ðywedyt, Nyd hwnn, amyn Barabbas a'r Barabbaas hwnw oedd lawryddioc Leidr. Aoan. xix. Yno y cymerth Pilatus yr Iesu ac yffrywiiliodd ydd yscyrsiawdd ef, A'r milwyr a blethesont coron o ddrain, ac ei gesodesont ar ei beuu. Ac a dodesont roesont wisc coch burpur am danaw, ac a ddywedesont, Henpych well Vrenhin yr Iuddaeon. Ac wy a cernodiesont ei trawsant ef a [ei] gwiail. Yno Pilatus aeth allan trachefyn, ac a ddyvot wrthynt, Wele Nycha, ydd wyf yn ei ddwyn ef allan ychwi, val y gwypoch, nad wyf yn [Page] cahel vn bei arnaw. Yno y dueth yr Iesu allan yn dwgy, dwyn, gwisco. arwain coron o ddrain a gwisc porphor cochpurpur. Ac [Pilatus] a ddyvot wrthwynt, wele, llyma Nycha'r dyn. Yno yr Archoffeiriat ar swyddogion pan welsant ef, a lefesant, can ddywedyt, Croesa Croc, croc [ef] Pilatus a ddyvot wrthwynt, Cymerw-chwi ef a' chrogwch: can nad yw vi yn cahel bai arnaw. Yr Iuddaeon a atepesont yddaw, y mae i ni Gyfraiti Ddeddyf ac wrth, yn ol erwydd ein Deddf ni, ef ddyly varw, can yddaw ei wneythyd ehun yn Vap Duw, A' phan glypu Pilatus yr ymadrodd hwnw, ef ofnes yn vwy, ac aeth drachefyn ir dadlaudy, ac a ddyvot wrth yr Iesu, Ob'le ith [han] yw ty? A'r Iesu ny roddes vn atep iddaw. Yno y dyvot Pilatus wrthaw, A ny ddywedy [di beth] wrth y-vi? A ny wyddost vot i mi veddiant ith groci, a' bot i mi veddiant ith ellwng? Yr Iesu a atepawdd, Ny byddei yty ddim meddiant yn v'erbyn, pe na's roesit y ty odduchod: can hyny yr hwn a'm rhoddes yty, y sy vwy ei bechot. Ac o hynny allan y caisiawdd Pilatus y ellwng ef: an'd yr Iuddaeon a lefent, gan ddywedyt, A's maddeug, rhyddhey gellyngy di hwnn, nyd wyt ti gar i Caisar: [can ys] pwy bynac ei gwna ehun yn Vrenhin, ef a ddywait yn erbyn yr ymp [...] rawtrCaisar. Pan glywodd Pilatus yr ymadrodd hynny, ef a dduc yr Iesu allan, ac a eisteddawdd ar yr orseð-[fainc] yn y lle a elwyt y Palmant, ac yn Hebreo Gabbatha. Ac ydd oedd hi yn ddarpar y Pasch, ac yn cylch y chwechet awr, ac ef a ddyvot wrth yr Iuddaeon Wely Nycha eich Brenhin. Ac wy a lefent, Ymaith ac ef, croc ef. Gilatus a ddybot wrthwynt, A crocaf vi eich Brenhin? Yr Archoffeiriait atepesont, Nyd oes y ni Vrenhin oddiethr Caisar. Yno Pilatus ei rhoes ef yddwynt, y'w groci. Ac hwy gymersont yr Iesu ac ei ducesont ymaith. Ac ef a dduc ei groes groc, ac a ddeuth i le a elwit y Penglocva, yr hwn a elwir yn Hebreo Golgotha: lle crogesont ef, a' dau eraill gyd ac ef, vn o pop parth, a'r Iesu yn y cenawl. Ac Pilatus a escrivenawdd titul ac ei gesodes ar y groes groc, ac ydd oedd wedy'r escriveny IESV O NAZARET BRENHIN YR IVDDAEON. A'r titul hwn a ddarlleawdd llawer or Iuddaeon: can ys y crogesit yr Iesu yn agos i'r dinas: ac ydd oedd yn yscrivenedic yn Hebreo, Groec, a' Llatin. Yno y dyvot yr Archoffeiriait yr Iuðaeō wrth Pilatus, Nag yscrivena, y Brenhin yr Iuðaeon. Pilatus a atepodd, yr hyn a escrivennais, a escrivennais. Yno'r milwyr wedy yð wynt grogi'r Iesu, a gymersont ei ddillat ac ei gwnaethant yn bedair rhan, i bob milwr ran, ai bais [ef:] a'r bais oeð eb wniadyn ðiwniat, wedy'r weheu o'r cwr uchaf trwyddhei. Can hyny y dywedesont wrth ei gylydd, Na ohanwon pharthwn ranwn yhi, anid bwriwn [Page 53] am dennei, pwy bieuvydd. [Hynn a vu] er cyflawni yr Scrythur a ddywait, Rhanesant vyggwisc yn ei plith, ac am vym-pais y am tynesōt gystysae vwriesont goelbrenni. Velly'r milwyr wnaeth hyn yn ddiau. Yno y sefynt wrth groc yr Iesu ei vam, a,chwaer ei vam Mair [gwraic] Cleophas, a Mair Magdalen. A'phan weles yr Iesu ei vam, a'r discipul yn sefyl'ger llaw y'garei ef, y dyvot wrth ei vam, Wreic, wely dy vap. Yno dyvot wrth y discipul, Nycha Wele dy vam: ac or awr hono y cymerrh y discipul y-hi yw gartref, ai yr eiddawa to adref. Ar ol hynny pan wybu yr Iesu vot pop peth wedy'r orphen ddiwed dy ddybenny er mwyn cyflawny'r Scrythur, e ddyvot, Mae arnaf sychet. Ac ydd oedd [y no] lestr wed y'r'osot yn llawn o vinegr: ac wy a lanwesont yspwrnyspong o vinegr: ac ei roesont ynghylch [paladr] hyssop, ac ei estenesontdodesont wrth ei enae. A'gwedy i'r Iesu gymeryd o'r y'r vinecr, y dyvot, GorphennwytDibennwyt. Ac aei ben ar ogwydd y rhoddes e yr yspryt. Yr Iuddeon yno (can y bot yn Ddarpar, rac bot y cyrph yn aros ynghrocar y groc ar y [dydd] Sabbath: (can ys mawr oedd y Sabbath hwnw) a ddeifysesont ar Pilatus gahel ðrylliaw y escairie hwy, aei tynnu i lawr. Yno y daeth y milwyr, ac a ddryll eisont esceirie'r cyntaf, ac [ysceiriae'r] llall, yr hwn a grogesit gyd a'r [Iesu] An'd pan ddaethant at yr Iesu a ei weled wedy marw eisioes, ny ddrylliesont y esceirie e'f. Eithyr vn o'r milwir a gwaew a vrathoddwanodd y ystlys ef, ac yn van ydaeth allan waed a dwfyr. A'r hwn a welawdd, a testolaethawdd, a gwir yw y destoliaeth ef: ac ef a wyr ei vot yn dywedyd gwir, val ac y credochwi. Can ys y pethe hyn a wnaethpwyt, val y cyflawnit yr Scrythur, Ny drillir ascwrn o hanaw, A'thrachefyn e ddywait Scrythur arall, Wy a welant yr vn a vrathesant trwyddawwanasont trywodd. Yn ol hyn Ioseph o Arimathaia yr hwn oedd ddiscipul yr Iesu, 'namyn yn ddirgel rac ofn yr Iuddaeon) a archawdd ar Pilatus gahell tynny i lawr gorph yr Iesu. Ac Pilatus a ganiataodd yddaw. Yno y deuth ef ac y cymerth gorph yr Iesu. Ac a ddeuth Nicodemus hefyt, (r hwn yn gyntaf a ddeuthei at yr Iesu o hyd nos] ac dduc gyffeith puntgymysc or myrrh ac Aloes, yn cylch cant amdoipoys Yno y cymersont gorph yr Iesu, ac ei allanrhwymesont, mewn llieniae a'r aroglae. megis y mae yr aruer gan yr Iuddaeon ar gladdy. Ac yn y van lle crogesit yr Iesu, ydd oedd bedd monwent newydd, yn yr hwnhonny ddodesit ddyn erioet. Ac yn y van hono y dodesont wy'r Iesu, o achos [dydd] Darpar yr Iuddaeon, can ys bot y bedd vonwent yn agos.
Nos Pasc
Yr Epistol
Petr. iii. GWell [yw] (a's ewyllys Duw ei myn) goddef o hanoch ā wnaethu' r daioni, nag am wenythy drwc. Can ys Christ hefyt a ddioddefawdd vnwaith tros pechatae, ycyfiawn tros yr ancyfiawn, er mwyn ein dwyn at Dduw, ac a'roed i varwolaeth o ranerwydd y cnawt, ac a vywoca wytvywiwyt yn yr yspryt. CanTrwy'r hwn ydd aeth hefyt, ac y precethawdd ir ysprytion yr oeddynt yngharthar. Yr ei gynt vesent yn anuvyddion, pan, o eddit vnwaith yn dysgwyl wrth ammyneð-dda dduw yn-dyddiae Noe, tra oeddit yn darpary yr llongarch, yn yr hon ychydigion, ys ef, wyth enait vuont gadwetig yn y dwfyr. Ac i hwn hefyd y mae'r arwyddffigur ys ydd yr awrhon i'n cadw ni, [ys ef] Betydd [yn gyffelyp] nid er bwrw ymaith budreddi y cnawt, anid er cyfarchhawl cydwybot da tu ac atyn-Duw) gan gyfodiat Iesu Christ, yr hwn ys y ar ddheulaw Duw, wedy mynet i'r nef, ac Angelion, a galluoedd, a'nerthoedd yn ddarestyngedig ydd-aw.
Yr Euangel.
Mat. xxv [...]i GWedy daroedd yddi vyned yn chwyddhwyr, y deuth gwr goludawc o Arimathaia, a'ei enw yn Ioseph, ac yntef hefyt vesei discipul i'r Iesu. Ef aeth ac Pilatus, ac a archodd gorph yr Iesu Yno ygorchymyn awdd Pilatus roi'r corph. Ac Ioseph a gymerth y corph, ac ei amdoes mewn lliain glan, ac ei dodes yn ei bedd, vedrovonwent newydd, yr hwn a naddesei ef clegyr, careicmewn craig, ac a dreiglawdd vaen mawr ar ddrws y vonwent, ac aeth ymaith. Ac yno ydd oedd Mair Vagdalen, a'Mair arall yn eisteð gyferbyn ar clegyr, careicvonwent. A'r dydd dranoeth yn ol Darpar y Sabbath ydd ymgynullawdd yr Archoffeiriait a'r Pharisaiait at Pilatus, ag y dy wesōt, beddArglwydd, mae yn gof genym ddywedyt o'r twyllwr hwnaw, tra ytoedd ef eto yn vyw, O vewn tri-die y cyvodaf. Can hynny Ziwr gorchymyn [dithef] gadw'r bedd yd ym-hen y tri die, rac dawot ei discipulion o hyd-nos, Yn ol a'ei ledrata ef ymaith, a'dywedyt wrth y popul, Ef a gyfodes o veirw: ac velly bot y par dydro cyfeiliorn dywethaf yn waeth na'r cyntaf. Yno Pilatus a ddyvot wrthwynt, Y mae genych wiliae [wyr] ewch a'goarchedwch mal y gwyddoch. Ac wy aethant, ac a'orchadwesant y bedd gyd a'r gwiliadwyr, ac a enseliesont y maen.
Die Pasc
Ar y weddi Voreu ller Psalm Deuwch, canwn i'r. &c. y cenir neu y dywedir yr Anathemae hynn
CHrist yn cyvodi o veirw, yr ywrhon ny bydd marw. Angeu nyd orvyddarglwydie arnaw. Can ys o ei varw, ny bu varw anyd vnwaith y gymryd ymaith [ein] pechot: eithyr o ei vyw, byw ytyw y Dduw. Ac velly yr vnffynyt cyfrifwch eich vnain yn veirw y bec hot? eithr yn vyw y Dduw ynghristin Christ Iesu ein Arglwydd.
CHrist a gyvodawdd drachefn yn vlaenffrwyth yr ei ys y yn cuscuhunaw o bleit mae trwy ddyn y daeth angeu, trwy ddyn y mae cyfodiat y meirw yn dyvot. Can ys mal y mae pop dyn can marwolaeth Adda yn marw, velly trwy gan Christ yr adverir pop dyn y vyw eilwaith.
Y Collect.
OLl alluawc ddvw yr hwn drwy dy vnmab Iesu Christ, a orvuostorchfygeist angav, ag a egoraist y ni borth y vucheddbywyt tragywythol yn vfyð yr a tolyngwn yty, megis drwy dy rat espesawl yn ein achub, yð wyt yn peri diseifiadau da in meddyliau: velly trwy dy ddyval gymorth, allu o hannam ei dwyn y berffeithr wydd cyflawn, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd, yr hwn ysy yn vyw ac yn teyrnasu yn oes oesoedd. Amen.
Yr Epistol
A'S cydgyfodesoch a Ehrist, Colo. iii. caisiwchypethae vryo dduchot, lle mae Christ yn eistedd ar ddeheulaw Duw. Rowch, eich meddwlbryd ar y pethae vchod, [ac] nyd ar bethae'sy ar y ddaear. Can ys-meirw ytych, a'ch bywyt a guddiwyt gyd a' Christ yn-Duw. Pan ymddangoso Christ, yrhwn yw'n bywyt, yna ydd ymddangoswchwithae hefyt gyd ac ef mewnyn-gogoniant. Can hyny marw hewch eich aelodae yr ei ynt ar y ddaear, godinep, aflendit, anvad wyynan lladrwydd, drucchwant, a'chupyddtot yr hwn yw delw-addoliat. Achos y pethae, hyn y daw digoveint Duw ar y plant gwrthnesic, anhydyn, cyndyn, anyvydd anyvyddtot. Ym pa [veie] y rodieso-chwi gynt pan oeddech, yn byw yn-thynt.
Yr Euangel.
Ioan. xx. Y [Dydd] cyntaf or wythnos y deuth Mair Magdalen, yn vorae ac y hi eto yn dywyll, at y bedd ir vonwent, ac a weles y maen wedy'r dreiglo yð ar y bedd.vonwent. Yno y rhedawdd hi, ac hi deuth at Simon Petr, ac at y discipul arall yr hwn oedd hoff can yr Iesu, ac a ddyvot wrthwynt, Wy a ddugesont ymaith yr Arglwydd or bedd vonwent, ac ny wyddam p'le y dodesont ef. Petr yno aeth allan, ar discipul arall ac a ddeuthant at y bedd ir vonwent. Ac a redesont ill dau ar vnwaith, a'r discipul arall hwn a racredawdd vlaen Petr, ac a ddeuth yn gyntaf ogwyddawdd ir vonwent. Ac ef a beddgrymawdd ac a ganvu y llieniae wedy'r'osot: er hyny nyd aeth ef y mewn. Yno y deuth Simon Petr ar ei ol ef, ac aeth i mewn i'r voledvonwent, ac a ganvu'r llieiniae wedy'r osot, ar ar ffunen a vesei ar am ei ben, nid wedy'r vlygy ynghyt mewn lle wrtho y hun. o'r neilltuy. Yno yddaethy mewn y Discipul arall hefyt, yr hwn a ddeuthei yn gyntaf at y bedd ir vonwent, ac ef ei gwelawdd, ac a gredawdd. Can ys yd hynn ny's gwyddent wy yr Strythur, y byddei'raid yðaw gyfody drachgefn o veirw. A'r discipulon aethant ymaith y'w cartref ehunain.
Die Llun Pasc.
Y Collect.
OLl alluawc dduw yr hwn drwy dy vn Mab Iesu Christ o orchfygaist angau, ac a egoraist i ni borth y vuchetbywyt tragywyddawl: yn vfydd yr attolygwn y ty, megis drwy dy espys rat yn ein achub y beri dyfeisiau da in meddyliau velly trwy dy wastadawl 'borth allu o hanom ei dwyn i ben da, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd yr hwn a vywoca ac a teyrnasa yn oes oesoedd. Amen.
Yr Epistol
[Page 55] PEtr a agores [ei] enae, ac a ddyvot, Act. x. yn wir y ddwyf yn dyall na'd yw Duw yn derbyn wrth yr wynep. Eithyr ym-pop [ryw] genetl y nep ai h'ofna ef ac a weithreda vniondep gyfiawyder, ysdd gymradwy gantaw ef. Chwi wyddoch yr ymadradd a ddanvomes Duw i blant yr Israel, gan precethy tangneddyf trwy Iesu Christ yr hwn ys ydd Arglwydd ar pop peth. [Ys ef] yr ymadradd a aeth trwy'r oll Iudaea, gan ddechrae yn Galilea, gwedy'r betydd a brecethawdd Ioan, [ys ef yw] modd yr enneiniawdd Duw Iesu o Nazaret trwy gan yr yspryt glan, ac a meddiant, yr hwn [Iesu] a dramwyawdd gan wneythyt daoni ac iachay yr oll' orthrymedigion gan ddiavol: can ys Dus oedd gyd ac ef. Ac ydd ym ni yn testion ar pop peth ar a wnaeth ef yn tir yr Iuddaeon, ac yn Caerusalem: vrawdwr yr hwn a laddasant wy, ac a grogesont ar bren. Gyd Hwn a gyvodes Duw y try dydd dydd ac a wnaeth bod ymddan gos o honaw [yn eglur] nid ir oll popul, anid i'r testion ragetholedigion gan Dduw, pawp [ys ef] i nyni yr ei'n a gytvw ytesamac a gytyfesam ac ef, gwedy ei gyvody o veirw. Ac a orchymynawdd i ni precethy ir popul, a' thestolaethy, mae ef yw'r hwn a ordeiniwyt gan Dduw yn varnwr bywion a' meirw.*Yddo ef hefyt y mae'r oll Prophwyti yn testiolaethy, pan yw trwy y Enw ef yd erbyn* yr oll a credant yn thaw, vaddeuant [oi] pechatae.
Yr Euangel.
NYcha ddau or discipulion oedd yn mynet y dref yr hon oedd o ywrth Gaerusalem ystod, ystodwm, ys ynghyllch saith mill tir a haner.stad, Luc. xx iiii triugain ac a el-stad, yn, gaua'i h'enw Emmaus. Ac wy a ymchwedelewynt wrth ei gylydd am yr oll pethae a wneuthesit. Ac e ddarvu, ac wynt yn cyd ymddiddan ac yn ymddadlae, bot i'r Iesu yntef nesay, a myned gyd ac wynt, eithyr y llygaid wy a atdaliwyt val nad adwaenent ef. Ac ef a ddyvod wrthwynt, Paryw ymadryddion yw'r ei hyn sydd genwch wrth y gylydd yr hwn a elwitdā rodio, [a phaam] ydd ych, yn dristion? Ac vn yr hwn a elwit (ai enw Cleophas) a atepawdd ac a ddyuot wrthaw, A wyt tiyn vnic allwlatyn morddiethr yn Caerusalem, ac ny wyddost y pethae a ddarvu y dyddiae hyn? Ac ef a ddyvot wrthwent, Pa pethae? Ac wy a dywedesant wrthaw, O bleit Am yr Iesu o [Page] Nazaret yr hwn oedd Prophwyt, yn alluawc yn-gweithret ac yn-gair geyr bron Duw, a'r oll popul, a pha vodd y darvu ir Archoffeirait a'n llywyawdwyr i roddy ef i varn angae, a'ei groci. Anid ydd oeddem ni yn gobeithiaw mae ef oedd hwnn a dde lei i brynu'r Israel, ac am yr oll pethae hynn, heddyw yw'r trydydd dydd er pan ddarvuont. A'hefyt'r ei or gwragedd o'n plith a yrrodd vraw arnam, yr ei ddeuthant yn vorae at y beddir vonwent. A'phryd nachawsant y gorph ef, wy a ddaethant, gan ddywedyt welet o hanwynt wythae weledigaeth o Angelion, yr ei a ddywedynt y vot ef yn vyw. Can hyny yr aeth cyfran or eioe ddynt gyd a nyni at y beddir vonwent, ac a gawsant yn y modo y dywedesei'r gwragedd, anid ef ny's gwelsant. Yno y dyvot ef wrthwynt, A [chwychwy] yn vydion a hwyrvrydic calon i gredy yr oll pethae a dyvot y Prophwyti, a nyd oedd rait i Christ ddyoddef y pethae hynn, a'myned y'w ogoniant? Ac ef a ddechreawdd o Voysen a'r oll Prophwyti, ac a ddeonglawdd, ddosparthawddes poniawdd yddwynt yn yr oll Scrythyrae y pethae oedd [yn escrivenedic] o hanawam danaw. Ac ydd oeddent yn nesay at y dref, lle ydd oeddent yn myned, ac ef a gymerth arnaw vynet ym-pellach. Eithyr wy a ei cympelleson ef, can ddywedyt, Aros gyd a ni: can ys y mae hi yn hwyrhay, a'r dydd arwedy cerddet. Ac ef aeth y mewn y aros gyd ac wynt. Ac e ddarvu, val ydd oedd ef yn eistedd wrth y vortar y bwrdd gyd ac wynt, e gymerth y bara, ac a ddiolchawdd, ac ei torawdd, ac ei rhoes yddwynt. Yno ydd egorwyt ei llygait, ac ydd adnabuont ef: an,d ef a ddsolannodd, gymerwyt divannawdd ymaith, oei golwc. Ac wy a ddywedesont wrthyn ei gilydd, anyd oedd ein calonae yn llosci ynam, tra y toedd ef yn ymddiddan a ni ryhdadar y ffordd, a'phan oedd e yn agory i ni yr Scrythurae? Ac wy a gyfodesont yr awr hono, ac a ymchoeleson i Gaerusalem, ac a gawsont yr vn ar ddecwedy'r ymgynull yn cyt, ar sawl oedd gyd ac wynt, yr ei a ðywedesant, E gyvodawdd, yr Arglwydd yn wir, ac a ymddangosawdd y Simon. Yno y manegesont y pethae (a wnaethesit) ar y ffordd, a pha voddph'odd ydd adnabysent ef ar doriat y bara.
Sydd mawrth Pasc
Y Collect.
[Page 56] OLl al'uawc Dad yr hwn a roddaist dy vn mab i farw dros eyn pechodeu, ac y godi drechefn dros eyn iawnhad: Caniata i ni velly vwrw ymaith surdoes drugioni ac enwireð val y gallom yn wastad dy wsanae thu ympurdeb buchedd a'gwirionedd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
HA wyr vroder, plaat cenetl Abraham, Act. xiii. a pha|'r ei bynac yn eich plith a ofnant Dduw, y chwychwi yd anvoned cenadwri or gair yr iechyt hyn. Can ys yr ei a drigent yn Caerusasem, a, ei llywiawdwyr, rheolwyr tywysogion hwy, can nad adwaenent ef, nac eto'airiae'r Propwyti, rei ddarlleir pop [dydd] Sabbath, wy ei cyflawnesant, yn, canwrth ei varny ef. A'chyd na chawsant ddim achos angae [arnaw,] hwy [hagen] a ddeisyfesont gan Pilatus y iadd ef. A'gwedy yddwynt gwplay, or phen, gyflawni yr oll bethae a'r escrivenesit o hanaw, wy ei tynnesont y lawrdescenesont y ar y pren, ac ei dodesont mewn beddym-monwent. A'Duw ei cyvoddawdd o'r meirw. Ac ef a weled lawer dydd gan yr ei, a ddeuthent y vyny gyd ac ef o'r Galilea i Gaerusalem, yr ein ynt y dystion ef ir popul. Ac ydd ym ni yn manegy ychwy, am yr addewit a wnaethpwyt ir taidtadae, [ddarvot] i ðuw ei gyflawni y nyni y plant wy, can yddaw gyfodi Iesu, megis ac y mae yn yscrivenedic yn yr ail Psalm, Ti-yw vy-Map, heddiwith enilleis cefeis,cenedleis: A'chan iddaw y gyvody ef o veirw, nyd y ymchewlyd mwy ilygr edigaeth[ir bedd,] ef a ddyvot val hyn, Mi a roddaf ychwy sancteiddiolion [bethae] Dauid, [yr ei ynt] ffyddlonion. Can ys ef a ddywait hefyt mewn man arall. Ny oddefy [di] vy Sanct y weled llwgr [edigaeth[ Can ys Dauid gwedy daroedd yddaw wasanaethy [yn] ei oes wrth ympwy, cyggore wyllys Duw, y cyscawdd, ac a ddodwyt gyd ei dadae, ac a welawdd lwgredigaeth. Eithr ef yr hwn a gyfodes Duw [y vyny,] ny welanð [ddim] llwgredigaeth Am hynny bit adnabocedediccydnabyddus i chwi hawyr vrodyr, mae trwy'r [gwr] hwnn y precethir i chwi'vaddauant pechatae, ac ywrth yr ol pechae'y gan yr ei ny's gellit eich cyfiawnhay trwy DdeddyfDdeddyf Moysen, trwy ddaw ef pop vn a greto a gyffownir. Ymoagelwch gan hyny, rac dyvot arnoch y peth a ddwedpwyt yn y propwyti, Welwch dremygwyr, a'rhyveddwch, a'divancollwch can ys gwaithgweithred a weithreda vi yn eich dyddyae, gweithred ny's credwch, pescyd, manego vn y chwi.
Yr Euangel
Luc xx.iii [...] YR Iesu ehun a safawdd yn cenawl ei discipulion ac a ddyvod wrthyn, Tangneddyf ychwy A' trwh-braw ac ofn a vu arnynt gan dybieit yddwynt weled yspryt. Yno y dyuot ef wrthwynt, Paam ich gorchestion, questionae trallodir? bwyt a phaam y mae grih, dalen, gwenyn traws veddyliae yn codi yn eich calonae? Welwch vyn-dwylo a'm traet, mae myvy yw ef: teimlwch vi, a' gwelwch: can nad oes i yspryt gnawd ac escyrn, mal y gwelwch vot i mi. Ac wedy iddaw ddywedyd [val] hyn, e addangosawdd yddwyut [ei] draed. Ac wynt wy eto eb gredy gan lawenydd, ac yn rhyveddy, ef a ddyvot wrthwynt, A oes genwch yma ddim or yn ei gwydd llyniaeth? Ac wy a roesant yddaw ddryll pyscotyn wedy'rostiaw, ac [ef ef] cyme rawdd, ac [ei] bwytaodd geyr esuesy bron hwy. Ac ef a ddyvot wrthwynt, Ll'y ma|'r gairiae a ddywedais wrthych, tra oeddwn Cyfraith eto gyda chwi, [nid amgen] gorvot cyflawny yr oll pethae a ysccrivenwyd am danaf yn ac yn yDeddyf Moysen, ac yn y Prophwyti dyall a'r Psalmae. Yno ydd agores ef ei dyall meddwl hwy modd y dyallent yr Scrythurae, ac a ddyuot wrthwynt, Val hyn ydd escrivenwyt, ac val hyn ydd oedd yn rait i Christ ddyoddef, a'chyvody drachefyn o veirw y trydydd dydd, a'bot precethy edifeirwch a 'maðeuāt pechatae yn y Enw ef ymplith y Cenetloedd oll, can ddechrae yn Caerusalem. Ac ydd yw-chwi yn testion am ylo'r pethae hynn.
Y Sul cyntaf gwedy yr pasc
Y Collect.
OLl alluawc dduw, &c. Megis ar y Comun ddydd Pasc.
Yr Epistol
i. Ioan. v. OLl ar anet o Dduw, a Beth by nac orbyddorchvyga ar byt a' hon yw'r oruchafiaeth a orchvyga'r byt: [ys ef] ein ffydd Pwy'n a orchwyga'r byt, oðiethr hwn agred mae 'r Iesu yw Map Duw? Hwn yw'r Iesu Christ hwnw a ddaeth trwy ddwfyr a'gwaet, nid trwy ddwfyr yn vnic anyd trwy ddwyr a'gwaed: a'r y spryt yw'r hwn sy'n dwyn testiolaeth: can ys yr yspryt ys ydd [Page 57] wirionedd. Can ys tri ys ydd, yn dwyn testiolaeth yn y nef, y Tat, y Gair a'r yspryt glan. A'r tri hyn vn ytynt. A'thri sydd, yn testolaethy at yn y ddaiar, yr yspryt, a'r dwfyr, a'r gwaet: a'r tri hynn a gytunant yn vn. A's derbyniwn destiolaeth Duw 'sy vwy: can ys hynn yw testoliaeth Duw, yr hynn a destolaethawdd am ei vap. Hwn a cred ym-Map Duw, ys y a'r testiolaeth ynthaw ehunyntef: hwn ny's cred Dduw, ei gwnaeth ef yn gelwyddawc: can na chredawdd ef y destiolaeth a destiolaethawdd Duw am ei Vap A homhyn yw'r testiolaeth [ys ef] rhoddy o Dduw i ni vywyt tragyvythawl, a'r bywyt hwnn ys yd yn y Vap ef. Yr hwn sydd a'r Map Duw ganthaw, ys yd a bywyt ganthaw: a'r hwn nyd yw map Duw ganthaw, nid oes bywyt gan-thaw.
Y Euangel.
Y Dydd hwnw ganyn yr hwyr nos, Ioan. xx yr hwn oedd [y dydd] cyntaf or wyth nos, ac a'r drysae yn gayad, lle ydd oedd y discipulion wedyr ymgynnull rac ofn yr Iuddaeon, y daeth yr Iesu ac y savawdd yn ei cenawl, ac y dyvot wrthwynt, HeddwchTangneddyf ywch. A' gwedy iddaw ðy wedyt hyn, e ddangoses yddwynt [ei] ddwylaw a'ei ystlys. Yno y llawenychawdd y discipulion wrth welet yr Arglwydd. Yno y dyvot yr Iesu wrthwynt drachefyn, Heddwch Tangnedyf ywch, megis yd anvones vynhadvym-Tat vyvy, velly yd anvona vi chwithae. Ac wedy iddaw ddywedyt hyny, ydd anhetlawð ef arnwynt, ac a ddyvot wrthwynt derbynwchCymerwch yr yspryt glan. Pwy bynac y maddaeoch ei pechatae, eu maddeuir yddwynt: ar eino [a'r] eiddopwy pynac yr atalioch, eu a ataliir.
Yr ail Sul yn ol y Pasc
Y Collect.
OLl alluawc Dduw, yr hwn a roddeist dy vn Map y ni yn aberth tros bechot, a'hefyt yn es empl o vuchedd dduwiol: dyro i ni dderbyn'rat val y gallom byth vot yn ddiolchgar dros ei antrae thawl leshaat ef, a'hefyd y ni beunydd ymroi i galyn ven digediclwybreu ei wir lanaf vuchedd ef.
Yr Epistol
i. Pet. ii. HYn yw'r diolch, a's bydd i nebun erwydd cyd wybot tu ac'at Dduw'oddef blinder [a bot] yn oddefgar wrth gahel cam. Can ys pa glod yw, a's pan ich cernotir am eich drigioni, gymeryd o hanoch yn ddy-oddfus: Eithyr a chwi yn gwneythy dioni, gady ymwrthot a's goðefwch [gā] a'ei gymeryt yn odefgar, hyn yw'r diolwch can Dduw. Can ys er mwyn hynn ich galwyt: erwydd i Christ ddyoddef drosam, gan ydd-aw in gwaceduadael es empl y ni, er dylyn o hanoch y lwybrae ef. Yr hwn ny wnaeth pechat, ac ny chahat twyll yn ei enae. Yr hwnn pan ymserthwyt ac ef, nyd ymserthawdd: pan ddioddefawdd ny vygythiawdd, anid trwy, a,rhoi'r dialedd yn llawr hwn a varn yn gyfiawn: yr hwn ehun a dduc ein pechatae yn ei gorph ar y prenn, er mwyn i ni wedy ddidromeirw y wrth pechatae, a byw mewn cyfiawnder: gan gleisie yr hwn ich iachawyt. Can ys buoch mal defeit yn myned ar ddispirot ddiwenta gollgyfeilorn: anid yr awrhon ich ymchwelwyt at vugail ac curat, golygwr, periglwr, govalwr, carewr, keidwadescop eich enediae.
Yr Euangel
Ioan. x. CHrist a ddyvot wrth ei discipulion, Mi yw'r bugail da: nyd y bugail a rydd ei enait dros ei ddevait. Eithr y gwas cyfloc a'r hwn nyd yw vugail, eddo'r ac ffoa, ffy ny phiae'r devait: a wyl y blaidd yn dawot, ac a edy yr devit, ac a gelia, a'r blaidd a ysglyfia ac a darfa'r deveit. A'rgwas cyfloc a vyneveitigilia, can y vot ef yn was cyfloc, ac eb ovalu am y devait. Mi yw'r bugail da, ac a adwaen ys ydd i mi.y [deueit] meuvi, ac im adwenir y gan einsoes bywyty meuvi. Mal yr edwyn y Tat vyvi, velly ydd adwaen i y'r Tat: a mi a ddodaf vy ffold, buartb, cayorenit dros [vym] devait. Ac y mae y mi ddefait eraill, yr ei nid ynt or goleth ddyn atatgorlan hon: a'rhait i mi areiliaw yr ei hynny, ac wy a wrandawant vy lleferydd: Ac e vydd vn gorlan [ac] vn bugail.
Y tr ydddy Sul yn ol y Pasc.
Y Collect.
[Page 58] OLl alluawc dduw, yr hwn wyt yn dangos i bawb sy ar ddidrogyfeilorn lewyrch dy wirionedd, er ei dwyn y ffordd cyfiawnder. Caniatha i bawb a dderbynnery gymdeithas creddyf Christ, allu o hanynt ymogel cyfryw bethau ac y sydd wrthwyneb yw proffess, a chanlyn y sawl bethau all a vo yn cytuno ar vnryw, trwy ein Arglwydd Iesu Christ. Amen.
Yr epistol.
Y Caredigion, mi atolygaf ywch, megis i. Pet. iidieithreit a'phererinion, ymgadwch y wrth tra chwantae cnawdol, yr ei a*ryfelant yn erbyn yr enait, ac ymddygwch ac ymwreddiadda ymplith y Cenedloedd pan yw am yr ei ys y yn dywedyt drwc am danoch megis am ddrygweithredwyr, yddynt allu trwy [eich] gweithredoedd da, yr ei a welant, roddy godoniant i Dduw yn-dydd yr ymweliatgovwy. Can hyny ymddarostyngwch i bob ryw ordinhat dyn ir Brenhin mal y oruchaf, ai ir llywiawdwyr, mal ir ei a ddanvonit y ganthaw, er*dialedd y drygweithredwyr, ac er mawl ir ei da. Can ys velly y mae ewyllys Duw, [ys ef] drwy eich gweithredoedd da y galloch oystegy anwybodaeth y dynion yn vyd, megis yn ryddion, ac nyd yd cymeryd y rhydit yn* wascot drigioni, anyd megis gweision Duw. Anrydeddwch bawb: cerwch y vrawdoriaeth: ofnwch Dduw: anrydeddwch y Brenhin.
Yr Euangel.
YR Iesu a ddyvot wrth ei discipulion, ychydic [enhyt] ac nimgwelwch: a 'thrachefyn ychydic [enhyd] a chwi a'm gwelwch: can ys ydd Ioan. xvi.af at [v-] y Tat. Yno y dyuot [yr ei] o ei ddiscipulion wrth ei gylydd, Pa beth yw hynn a ðywait ef wrthym,*y chydic [enbyd] ac ni'm gwelwch, a'thrachefyn, ychydic [enhyt,] a'chwi a'm gwelwch, ac, am ydd*af at [v-] y tat Can hyny y dywedesont, Pa beth yw hynn a ddywait ef? Y chydic enhyt? ny wyðā ni pa beth a ðywait. A'r Iesu a wybu y bot hwy ar vedr gofyn yðaw, ac ðyuot wrthwynt, a ytych yn ymofyn yn eich plith ā hynny a ðywedais, ychydic [ēhyt] ac ni'm gwelwch: a thrachefyn, ychydic en hyt, ac chwi a'm gwelwch? [Page] Yn wir, yn wir y dywedat y chwi, yr wylwch ac y galarw chgridd venwch, ddwch, nadwch cwynvenwchwi, a'r byd a lawen ha: a'chwychwi a triste ir, eithyr eich tristwchtristit [chwi] a ddaw yn llawenydd. Gwraic wrth escor a vydd mewn tristwch, am ddowod hei temp-amser.hawr: eithyr cyn gynted ydd escoro ar yr dyn bachetivedd, ny chofia hi mwy y plentyn dravelboen, o lawenydd bot dyn wedy 'r eni ir byt. A'chwithef yr awrhō y'ch mewn tristwch: eithyr ymwelaf a chwi drachefyn, a'ch calon [eu] a lawenecha, a'ch llawenyddnys dwc nep y ddarnoch.
Y pedwerydd Sul gweddy r Pasc
Y Collect.
OLl alluawg dduw, yr hwn wyt yn gwneuthur meddiliau'r oll ffyddlonion y vot o vn ewyllys: caniatha ith bobyl vod yddynt garu yr hynn a orchmynny, a'deisyfu yr hyn addewi val ymplith amrafaleddamweiniae y byd, allu cahel on calonau gwbwl aros yn lle y mae y gwir lewenydd yw gaffael, trwy Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Iaco. i. POb dawn ddaionus, a phop enillawdd rhodd berffeith ys ydd o dduchod, ac yn descin odd ywrth Tat y galauni, y gyd ar hwn nid oes ysmudiat, na gwascote ymchweliat. Efe o ei wir ewyl'ys a'n ddechreuat. cenedlawdd a gair y gwirionedd, val y byddem [meis] yn ddechreuat. vlaenffrwyth y'greaturieid ef. Can hyny vem-broder annwyl, bydded pop dyn yn parot i ddyscy gyflym i wrandaw, yn hwyrddiog y ddywedyt, ac yn ddiog i ddigofeint. Can ys digoveint bryntigwr ny chyflawna gyfiawnder [geirbron] Duw. Erwydd paam rhowch heibiaw bop budreddi, a' gormodd, rhysedd, chy.thrahadrigionni, ac erbynwch drwy addvwynder y gair y gormodd, rhysedd, chy. blann wyt ynoch, yr hwn a ddichon iacha eich eneidiae.
Yr Euangel
[Page 59] YR Iesu a ddyvot wrth ei ddiscipulion, Ioan. xvi. ac yr awrhon ydd af ac yr hwnn amdanvonawdd, ac ny ofnyr vn o hanoch i mi, Ib'leydd ai? Eithyr am ddywedyt o nanof y pethae hynn ychwi, y l'anwyt eich calone o dristwch. An'd [ys] dywedaf, ychwy y gwirionedd, rheidiollles yw i chwi vy myded ymaith: o bleit anyd af ymaith, ny ddaw'r dyhudd wrDiddanwr atoch: ac a's af ymaith, mi ei danvonaf atoch. Ac wedy y del ef, ef angreifftia, veiaargyoedda'r byt amo bechat, ac o iawnder, ac o varn. O bechot, can na chredant ynof: o iawnder, can ys ydd af at vyy Tat, a'mwy ni'm gwelwch: o varn, can ys tywysawc y byt hwn a varnwyt [eisiues.] Mae genyf etwa lawer o bethe y'w ddywedyt wrthych, anid na ellwch ei dwyn yr awrhon: eithyr, pan ddel ef yr hwn ywr yspryt y gwirionedd, ef ach arwein i bop gwirionedd: can na ddyweit ef o hanaw ehun, amyn pa bethe bynac a glywo, a ddywait, a'r pethae i ddawot a ddengysvenaic ef ychwi. Ef a'm gogonedda vi: can ys or sy i myvi meuvy y derbyn, ac ei meneic ychwi. Yr oll pethe ys ydd ir Tat, sydd vauvii mi, can hyny y dywedais, o'r ys ydd i mi y dderbyn, ac ei meneic y-chwi.
Y pemped Sul ar ol y Pasc.
Y Collect.
ARglwydd, o ddiwrth pa vn y daw yr oll ddaioni, caniatha i ni dy vfydd wesion, trwyddysantaidd ysprydoliaeth, veddwl o hanom y pethau a vo vnion, a thrwy dy ymgleddus fforddia dywysogaeth ei gwneuthyd yn ddibennus trwy eyn Arglwydd Iesu Christ.
Yr Epistol
BYddwch weithredwyr y gair, Iaco. i. gwyd r ac nid gwrandawyr yn vnic, gan eich twyllaw eichunain. O bleit a's gwrendy nep y gair, ac eb ei wneuthur, tebic yw i wr, yn edrych ei wynep naturiol mewn anghofirdrych. Can ys wedy iddaw ystyriaw ehun, ydd aef ymaith, ac ydd Gyfraithebrgofn yn y van pa wedd ytoedd. Eithyr y nep a edrych ym perffaith ammyfyrDdeddyf rhydit, ac a erys [yn thei,] hwn can nad yw yn wrandawr gwynvyd edic ddeddfolancofus, amyn yn atai, reoli ehudaw weithydd y weithred, [Page] a vydd ehudaw dedwydd ehudaw yn eiweithred. A'd eos yn eich plith nep a debygir i vot yn dihaloc divrycheulytgreddyfol, ac ef eb dihaloc divrycheu lytffrwyno ei davod, anid ymwelet ar ddivrych ddivagul.twyllo ei galon ihun: ys ouer yddaw ei greddyf. Creddyf pur a ymwelet ar ddivrych ddivagul.divacul geyr brrn Duw, ys y Tat, yw hyn, ymwelet ar ddivrych ddivagul.govwyaw yr ymddivait, a'gweddwon yn y h'advyt, [a'] ei gadw ehun yn ymwelet ar ddivrych ddivagul.ddihaloc ywrth y byd.
Yr Euangel.
Ioan. xvi. IN wir, yn wir y dywedaf wrthych, pa bethae bynac, archoch ar y Tat yn vy Enw, ef ei rhydd ychwy. Yd hynn nyd archesoch ddim yn vy Enw: archwch, a'chwi erbyniwch, yny bo eich llawenydd yn gyflawn. Y pethae hynn a ddywedais y chwi armewn damegion: eithr a ðaw 'ramfer, pryd na ddywetwyf wrthych mwy trwy ar ddamegion: eithyr ys manegafywch'yn ddiledlef eglaer am y Tat. Y dydd hwnw ydd archwch yn veu Enw, ac nid wyf yn dywedyt y chwi, y gweddia vi ar y Tat y trosoch. Can ys y Tat ehnnyntef ys ydd ich caru, can ys i chwi vygharu i, a'chredy vym-dyvod y wrth Dduw. [Mi] a ddoetho ddeuthym y wrth y Tat, ac a ddeuthym ir byd: drachefyn ydd wyf yn gady'r byt, ac yn myned at y Tat. Ei ddiscipuliō a ðyvod wrrhaw, WhelyNycha, yr awrhon y dywedy yn ddiledlefe glaer, ac nyddywedy vn ddamec. Yr awrhō y gwyddam dy vod yn gwybod pop petholl ac nyt rait y-tiymofyn o nep a thi. Wrth hyn y credwn, mae o ywrch Ddew y dae thost. Yr Iesu atepawd ydwynt. Ag yr awrhon y credwch? Nycha, yr awr y sy'n agos, ac wedy dauot esues, pan ich goyscerir bawb at yr einoeiddaw, ac y gedwch vi wrthy vyhunyn vnic: ac nid wyf yn vnic: can ys y Tad ys y gyd a mi. Y pethae hynn a ddywedeis wrthych yn y chaffech dangneddyf ynof yn y byt y cewch drallodorthrymder, and gobeithwch, cymerwch gysurda ymgyssiriwch wyvy a orchvygais y byt.
Die Iou derchafael
Y Collect.
CAniatha atolygwn ith orucheldeb oll alluawc dduw, megis ac yddym ni yn credu darfod ith vu mab ein Arglwydd escen dderchafel ir nefoedd: velly bod i nineu a meddylfryd eyn calon allu ymdderchafel yno, a'chyd ac ef drigaw yn wasdadawl▪
Yr Epistol
Y EraethawtLlyver cyntaf, a Theophilus, Act. i. a wnaethym or oll pethae a ddechrueawdd yr Iesu ei gwnaethyd a ei dyscy [ir pupol,] yd y dydd y cymer wyt ef i vyny, wedy iddaw trwy'r Yspryt glan orchymyn ir Apostolion, yr ei a ddywesesciddetholesei ef, ac ir ei hefyt ydd ymddangosese i yn vyw wedy yddaw ddioddef, trwy lawer o arwyddiō dilis, ac ef yn weledig yddwintganthwynt tros [yspait] d'augain diewrnod, ac yn ymadrodd am y pethae hynny' yr hei [berthynent] y deyrnas Dduw. A'gwedy iddaw ei cynull [why] ynghyd, y gorthymymynawdd yddwynt, na'd elynt ymaith o Gaerusalem, anid dysgwylaros o hanwynt ar addewid y Tat, yr hwn, [eb ef,] a glywsoch y cenyf. Can ys Ioan yn wir a vatyddiawdd a dwfyr, chwychwi hagen a vatyddir a'r yspryt glan cyn pen ni mawr o ddyddiae. Ac yno gwedy y dawot hwy ynghyd, y govynesont ydd-aw, can ddywedyd, Arglwydd ae yr amser hynn yr adroddy y deyrna i'r Israel? Ac ef a ddyvot wrthynt, Nid i chwi y mae gwybot yr amserae, nai'r edvrydy edverytemporae, yr ei a osodes Duw yn ei veddiant ehun, eithyr [chwi] a dderbyniwch edvrydy edvery nerth y gan yr yspryt glan, pan ddel ef arnoch: a'chwi a vyddwch dystion i mi ys yn Caerusalē, ac yn yr ol Iudea, ac yn Samaria, ac yd yn diben byteithaw yðaear Ac wedy yddaw ddywedyt y pethae hynn, tra oeddent wy yn tu tremiaw, y darchafwyt ef: can ys wele wybren ei cymerth ef i vyny o'n golwcwhy. Ac val ydd oeddent yn edrych yn ddyval wenn parth ar nef, ac ef yn mynet, tunycha, y safai dau wr geyr ei llaw, mewn gwisc tugannaid yr ei hefyt a ddywedesont, Ha-wyr o'r Galilea, Paam y sefwch yn tremiaw hwnparth ar nef hwn? Yr Iesu hwnyma yr hwn a gymerwyt ir nef, velly y daw mal ac y gwelsoch ef yn my net ir nef.
Yr Euangel.
YR Iesu a Mat. xviymddangosawdd ir vn ar ddec val ydd oeddent yn cydeistedd, ac a*roes yn y herbyn am e ancrediniaeth a chaledwch [ei] calonnae, can na's credent yr ei a ei gwelsent ef, wedy gyvody. Ac ef a ddyvot wrthwynt, Ewch i'r oll vyt, a'phrecethwch yr Euangel i pop creadur. Yr hunn a greto ac a vatyddier, a*iacheir: eithr yr hwnn ny's cred, a * verner [yn euawc.] A'r arwyddion hynn a gynlyn yr ei a credant, yn vy [Page] Enw i y vrwriant allan gythraeliait, ac a ymadroddant a thauodae newyddion, ac a yrrant y maith seirph, ac as yfant ddim marwol, ny wna argyweddniwed yðynt: ar y cleision y dodant ei dwylaw ac wy a ant yn iach. Velly wedy daroedd ir Arglwydd ymddiddan ac wynt, e cymerwyt derbyniwyt i vyny ir nef, ac a eisteddawdd ar ddeheulaw Dduw. Ac wy aethant rhacddwynt, ac a precethesont ym pop lle. A'r Arglwydd a gydweithiawdd ac wynt, ac a gadarnhaodd y gair trwy wyrthieuac arwyddion yn arganlyn. Amen.
Y Sul yn ol y Derchauel
Y Collect.
A Dduw, brenhin y gogoniant, yr hwn a dderchefeist dy vn mab Iesu Christ, a mawr oruchafiaeth ith deyruas yn y nefoedd: Atolwc yty na aad ni yn amddif [...]ddanniddan, eithyr danfon y nidy yspryt glan i'n diddaun, a'dercha ni ir vn van a'r lle ydd aeth eyn Iachawdr Christ or blaen: yr hwn a vywoca ac a deyrnasa yn oes oesoedd.
Yr Epistol
i. Petr. iiii TErvyn pop peth ys ydd yn agosay. Can hynny byddwch pwyllocsobr, a'gwiliadurus i weddiaw. Ac o vlaen pop peth byddet cariat parat yn eich plith: cans cariad a gudd laweredd ny ddivurmur ethwyr- doa liaws [o] pechatae. Byddwch letuygar y'w gylydd dywait, ymddiddaneb'rwgnach. Bit i bop dyn val yd erbyniawdd ef y dywait, ymddiddan dawn, gyfranny hynny bob vn yw gylydd, megis dywait, ymddiddan dosparthwyr da amryw rat Duw. A's gweiniymadrodd nep, [ymadroddet] megis geiriae Duw. A's gweinigwasanaethy a wna nep, [gwasanaethet] megis o'r gallu a roddo Duw, y ny vo ym pop peth ogoniant i Dduw, trwy'r Iesu Christ, ir hwn i mae moliant arglwyddiaeth, gallu, me ddiantgogoniant a' chyvoeth yn oes oesoedd, Amen.
Yr Euangel.
[Page 61] GWedy del y Diddanwr, Ioad. xv. yr hwn a ddanvonaf atoch y gan y wrth y Tad, [ys ef] yspryt gwirionedd, yr hwnn a ddawddeillia gan y Tat, ef a destoliaetha o honafi. A' chwithef a destolieithwch hefyd, can ych bot gyd a myvi or dechreat. Y pethae hynn a ðywedais wrthych, rac eich trancwyddo rhwystro. Wy ach escommunant chwi: ac e ddaw'r amser, pan pwy pynac ach lladdo, y tybia y vot yn gwnaethy'r addolian [...] erdduniant gwasaneth i Dduw. A'r pethae hynn a wnant ychwy, can nad adnabuant y Tat, na myvi. Eithyr y pethae hynn a ddywedais y chwy, val pan ddel yr awr, y galloch atgoffa, ddarvot i mi ei dywedyd y-chwy.
Y Sul gwyn.
Y Collect.
DVw, yr hwn ar gyfenw i heddiw a ddyscaist galonnau dy ffyddlonion, can anfon yðynt lewyrch dy lan yspryd: Caniatha i nyni trwy yr vnryw yspryt ddyall yr iawn varn amym bob peth a' byth llawenechu yn ei wynvydedic confort, cyssur ddiddanwch ef, trwy ryglyddae'r Iesu Christ eyn Iachawdur, yr hwn a vywoca, ac a deyrnasa gyd a thi', ynghyfundeb yr vn rhyw yspryt, yn vn Duw, eb dranc na gorffen. Amen.
Yr epistol.
GWedy dyvot y dydd y decvet die a daugain Pentecost, Act. ii. ydd oeddent wy oll yn vn-vryd yn yr lle. Ac yn ddysymwth y deuth swn o'r nef, mal gwth gwynt chwyrn agwrdd, ac a lanwodd yr oll tuy lle ydd oeddent yn eistedd. Ac yddwynt ymddangosawdd tavodae ranedic o daan gohanedic, mal tan, ac eysteddawdd ar bop vn o hanwynt. Ac wy gyflawn wyd oll or yspryd glan, ac a ðechreusont y madrodd a thavodae ereill, megis y rhoddes yr yspryt yddwyt ymadrodd. Ac ydd oedd yn trigo preswiliaw yn Caerusalem Iuddaeon, gwyr aei goglyt ar yn ofny Duw, o pop Cenedl y dan y nef. A' gwedy myned gair o hynn yma ar lled, y daeth tyrva lliaws ynghyt, ac y sannawdd arnynt, o bleit bot bop vn yn y clywet wy yn amadrodd yn ei yd echrynawdd da vodiaith ehun. Ac o haniaith aruthro wnaeth ar bawp a' rhyveddy, gan [Page] ddywedyt wrth eu gylydd, brawychu wele Nycha, anyd [han] yw rei hynn oll ys y yn dywedyt, or Galilea? A' pha wedd y clywn ni pop vn ein gohaniaith ein hunain, in ganet yn thei? Parthieit, ac Medieit, ac Elamieit, a' ymadrodd thrigolii phreswylwyr Mesopotamia, ac o Iudaia ac o Cappadocia, o Pontus, ac Asia, ac o Hhrygia, ac Pamphilia, or Egypt Ajpht, ac o randiredd parthae Libia, yr hon y sy geir llaw Cyren, dyvodieit, estronion a'dieithreit o Ruuein, ac Iuddaeon, ac proselyteit, Creteit, ac Aravieit: ny ni ei clywsam wy yn ymadrodd yn ein tavodae euhunain vawrion [weithredeu] Duw.
vawredigionYr Euangel.
Ioan. xiiii YR Iesu a ddyvot wrth ei ddiscipulion, Os cewch A cherwch vi, cedwch vy-gorchmynion, a myvy a weddiaf ar y Tat, ac ef rydd y chwy gonffor ddwr ðiddan wr arall, mal ydd aros ef y gyd a chwi yn tragyvyth. [ys ef] Yspryt gwirionedd, yr hwn ny ddychon y byt ei dderbyn, can na wyl [y byt] ef, ac na'd edwyn: a chychwi a ei adwaenoch ef: can y vot ef yn trigo gyda chwi, ac ynoch y bydd. Ny's gadawaf chwi yn ymddivaid: [a nid] mi a ddauaf atoch. Eto y chwaen ychydic [enhyd], a'r byt ni'm gwyl mwy-[ach,] a' chwi a'm gwelwch, can ys byw vyvy, byw vyddwch chwithe hefyt. Y die'rnot hwnw y gwybyddwch vym-bot i yn vym-Tat, a' chwi yno vi, a myvy yno-chwi. Y neb ys ydd a'm gorchymyneu gantho, ac y ew cadw, ef yw'r hwn a'm car i: a' hwn a'm car i, a gerir gan veu-Tat: a' mi ei caraf ef, ac a ymddangosaf yddaw. Iudas a ddyvot wrthaw (nyd yr [vn] Iscariot) Arglwydd, pa beth yw'r achos yr ymddangosy i ni, ac nyd i'r byt? Yr Iesu atepawdd, ac a ddyvot wrthaw, A's car nep myvi, ef a gaidw vy gair, a'm Tat ei car ef, a' ni a ddauwn attaw, at a drigwn gyd ac ef. Y nep ni'm car, ny chaidw vy-geiriae, a'r gair yr hwn a glywch, nid yw veu anid [gair] y Tat yr hwn am anvones. Y pethae hynn a ddywedais wrthych, a mi gyd a chwi yn aros. Eithyr y Diddanwr, ys ef yw yr Yspryt glan, yr hwnn a ddenvyn y Tat yn vy Enw, efe a ddysc y chwy pop peth yr oll pethae, ac a ddwc ar gof y chwy y cwbyl yr oll pethae, ar a ddywedeis y chwy. Tangneddyf a adawaf Hedwch i gyd a chwi: vym-tangneddyfa roddaf ychwi: nyd mal y rhydd y byt, y rhoddaf vi ychwi. Na chynnyrfer eich calon ac nac ofner. [Ys] clywsoch modd y dywedais wrthych, Af ymaith, a' danaf atoch. A's Pe carech vi, ys llawenechech, [Page 62] can i mi ddywedyt, af at y Tat: can ys mwy yw vym Tat no myvi. Ac yr awrhon y dywedais y chwi, cyn ei ddyvot, pennaeth pennadur mal pan ddelo y peth y credoch'. Yn ol hynn ny ddywedaf ny mawr o pethae wrthych: can ys tywysawc y byt hwn sy yn dyvot, ac nid oes iddo ddim yno vi. Anid [hyn sydd] er gwybot or byt, y caraf [vym] Tat: a' megis y gorchymynawdd y Tat y-my, velly y gwnaf.
Die Llun y Sul gwyn.
Y Collect.
DVw yr hwn, &c. Megis ar ddydd sul gwy n.
Yr Epistol.
PEtr a agores ei enae, ac a dyvot, Act. x. yn wir ydd wyf yn dyall na'd yw Duw yn wynep gymerwr [nep mwy naei gilydd.] Eithyr ym pop nasiou cenetl y nep ae ofna ef, ac a awuel weithreda gyfiawnder, ys ydd gymeradwy ganthaw. Chwi wyddoch y gair yr hwn a ddanvones Duw i vlant yr Israel, gan precethy tangneddyf gan trwy Iesu Christ, yr hwn yw Arglwydd pawp oll. [Ys ef] y gair yr hwn a danhwydddeuth trwy'r oll Iudaia, gā ddechrae yn Galilea wedy'r betyð a precethawð Ioan, nid amgen, no bot i Dduw iraw an genu enneiniaw 'r Iesu o Nazaret a 'r yspryt glan, ac a nerth, gallumeddiant: yr hwn a gerddawdd o yamgylch, gan wneythy daoni, ac iachay 'r oll ar oeddent wedy'r 'orthrech gan y cythrael ddiavol: can ys Duw oedd gyd ac ef. Ac ydd ym ni yn destion ar yr oll pethae awnaeth ef yngwlat yr Iuddaion, ac yn-Caerusalem yr hwnn a laddasant wy, gan ei groci ar brenn. Hwnn a gyfodawdd Duw y trydydd dydd, ac a barawdd bod y ddangos ef yn amlwc: nyd ir oll popul, amyn ir testion dywys [...] dic etholedic or blaen gan Dduw, [ys ef] y nynini yr ei a vuam yn cydwyta ac yn cydyvet ac ef, gwedy yddaw gyvody o veirw. Ac ef a orchymynawð i ni brecethy i'r popul, a' thestiolaethr, mae ef yw hwnw a osodwyt ar daethwytorddiniwyt gan dduw yn varnwr bywion a'meirw. Ac y hwnn y mae'r oll Prophwyti yn testiaw, mae trwy y Enw ef, y bydd i bawb a greta ynthaw, ðerbyn maddau ant pechae. Tra ytoedd Petr eto yn dywedyt y geiriae hynn, y syrthiodd cwympodd dygwyddawdd yr yspryt glan arnynt, yr ei oll a glewsent y gair: Ac wyntwy [Page] o'r enwaediat, ar y oeddent yn credy, a sannesont, cynniver ac a ddaenthent gyd a' Petr, can ys darvot ar y Cenetloedd a brawesont hefyt ddiney dawn yr yspryt glan. Can ys yðwynt y clywed wy yn ymadrodd a thavodae, ac yn dywallt rhodd mawrhay Duw. Yno ydd atepawdd Petr, A all neb wahardd dwfyr, mawrygy y na vatyddier yr ei hyn, ar a dderbyniesont yr yspryt glan val mal ninae? Ac ef a orchymynawdd y batyddiaw wy yn Enw yr Arglwydd. Yno y deifesesont arnaw aros gyd ac wynt yn gystal a dalm o ddyddiae.
niverYr Euangel.
VElly y carodd Duw y byt, y'n y roddes ef Ioan. iii. ei vnig-enit vap, y'n y byddei i bop vn a greda ynthaw, na choller, amyn caffael bywyd tragyvy thawl. Can na ddanvonawdd Duw ei vap i'r byt i ddemnio varny'r byt, anid er cadw iachay yr byt trwy ddaw ef. Yr vn a credynthaw ef, ny vernir: a'r vn ny chred a varnwyt eisiues, can na chredawdd yn Enw yr vnig ene dicvnig enit vap Duw. A' hynn yw'r varnedigaeth, can ddawot golauni ir byt, a' chary o ddynion dywyllwch yn vwy na'r golauni, o erwydd bot y gweithrededd wy'n ddrwc. O bleit pop vn yn gwnethyr drwc, ys y gas gantho yr golauni, ac ny ddaw ddaua i'r golauni, rac cyhuddaargyhoeddy ei weithrededd. Ar hwn awna wirionedd, a ddaw i'r golauni, y'n y bo eglur cyhoedd ei weithredoedd, mae yn nnw o erwydd Duw ei gweithredwyt why.
Die Mawrth y Sul gwyn.
Y Collect.
DVw yr hwn, &c. Megis ar y sulgwyn.
Yr Epistol.
Act. viii. PAn glypu'r Apostolion y oeð yn Caerusalem, ðarvot y Samaria dderbyn gair Duw, wy a ddanvonesont atwynt Petr ac Ioan: Pwy 'r ei wedy dyvot i waered, a weddiesont drostwynt, ar dderbyn o hanwynt yr yspryt glan. (Can ys yd hynn, ny ddescennesei ef ar yr vn o hanwynt, anid darvot [Page 63] eu batyddiaw yn vnic, yn Enw 'r Christ Arglwydd Iesu.) Yno y gesodesont ei dwylo arnaddynt, ac wy a dderbynesont yr yspryt glan.
Yr Euangel.
YN wir, yn wir y dywedaf y chwi. Hwn Ioan. x.nyd a y mewn ny ddawdwry 'r drws ir irgorlan y deveit, anid dringo fforð ar al', lleitr ac gail yspeiliwr yw ef. Eithyr hwn a y mewn drwy'r drws, yw bugail y devait. I hwn ydd agor y cribde iwr dry sawr a'r deveit a wrendy ei leferydd, aei ddeveit ehun a eilw porthawr wrth y h' enw, ac ei dwc allan. A' phan ddanvono ei canlyn ef: can ys adwaenant y leferydd ef. Ar [dyn] dieithr nys canllynant, anyd drwydd erbyn ciliaw ffoyð wrthaw: can ys nad adwanenant leferydd dieithreit. Y ddameg hon parabol hwnn a ddyvot yr Iesu wrthwynt ac ny ddyallesont wy pa bethae oedd yr hynn a ddywedesei ef wrthwynt. Yno y dyvot yr Iesu wrthwynt drachefyn, yn wir, yn wir y dywedaf wrthych, Mi yw'r drws y deveit. Cynniuer oll a ddeuthant om blaen, llatron ynt ac yspeilwyr: eithr ny wrandawawdd y deveit ddim hanwynt. Myvi yw'r drws: trywo vi a's aa nep y mewn, e vydd cadwedic, ac ef aa y mewn ac aa allan, ac a gaiff borfa. Y lleitr ny ddaw, an'd i ledrata, ac y ladd, ac y ddinistriaw: myvi a ddeathym val y caffent * vywyt ac er caffael o hanwynt yn * ehelaeth.
Sul y Trintot.
Y Collect.
OLl alluawg a'thragywyddol Dduw, yr hwn a roddaist y ni dy weision 'rat, gan cyffesu ac addef dy wir ffydd, y adnabot gogoniant y tragwyddawl Drinidot, ac yn nerth y dywiol vawredd y addoli yr vndawd: Nyni a tolygwn y-ty, val ybo y ni trwy gedernit y ffydd hon, gahel ein amddeffenu oddiwrth pob gwrthwyneb, yr hwn wyt yn byw ac yn teyrnasu, yn vn Duw byth eb ddywedd. Amen.
Yr Epistol.
[Page] Apo. iiii. GWedy hyn ydd edrychais, ac welea nycha, yr oeð drws yn agoret yn y nef, a'r llef gyntaf a glyweis, oedd megis [llais] vtcorn yn ymddiddan a mi, gan ddywedyt, Escen yma, a mi a ddangosaf yty y pethae a orvydd ei gwnerthyr chwedlea Dabre r hac llaw. Ac yn y man yr oeddwn yn yr yspryt, ac wele, yn ol hyn thron eisteddua a osodwyt yn y nef, ac vn a eisteddai ar yr eisteddva. A' hwnn oedd yn eistedd, oedd gynhebic o ddrych i vaen Iaspis, ac i [vaen] Sardius, ac [yr oedd] bwa glaw envys gylch ogylch o y amgylch yr eisteddfa yn gynebic o olwc ddrych i [vaen] Smaragdus. Ac yn-gogylch yr eisteddua [ydd oedd] pedair eisteddva ar hvgain, ac ar yr eisteddvae y gwelais pedwar Henefydd ar hvgain yn eistedd, gwedy ei gwisco mewn gwiscoedd gwynion, ac yddoedd ganthwynt am ei pennae goronae aur. Ac o'r eisteddvae y deilliawdd lluchet a thyrve deuth mellt, a' tharanae, a lleisiae, ac ydd oedd saith lamp llucern o dan yn llosci geyrbron yr eisteddva, yr ei'n ynt saith yspryt Duw. A' rhac bron yr eiheddfa ydd oedd mor o wydr yn gyffelip i cristal: ac ym cenawl pervedd yr eisteddfa, ac o amgylch yr eisteddfa [ydd oedd] petwar anival yn llawn llygait ym blaen ac yn ol. Ar aniual cyntaf yn tebic i lew, ar ail aniual, yn tepici'lo, a'r trydydd aniual oedd iddaw wynep mal i ddyn. A'r petwerydd aniual [oedd] yn tepic i eryr yn ehedefan, ar ei adein ehedec. A'r petwar aniual oedd i bob vn o hanwynt chwech adain gylch ogylch iddaw, ac o ddymewn ydd oeddent yn llawn llygait, ac ny pheidient ddydd na nos, gan ddywedyt, Sanct, sanct, sanct, Arglwydd Dduw, ollgyvoethawc, yr hwn a vu, ys ydd, ac yw ar ddawot. A phan roddei 'r aniueiliait hyny 'ogoniant, ac anrydedd, a diolwch i hwn a eisteddei ar yr eisteddfa ac ys ydd vyw yn oes oesoedd, y petwar henefydd ar hvgain a syrthiesant ddygwyddesont ir llawr rac bron yr vn oedd yn eistedd ar yr eisteddfa, ac y addolesont ef, ys y vyw yn oes oesoedd, ac a vwriesont ei coronae rac bron yr eisteddva, gan, yndan ddywedyt, [Ys] teilwng wyt Arglwydd y dderbyn gogoniant, ac anrydedd, a' nerth, gallu meddiant: can ys-tu a creaist yr oll pethae, ac erw ydd er mwen dy ewyllys ydd ynt, ac y creawyt why.
Yr Euangel
[Page 64] YDo oedd vn dyn o'r Pharisaiait, Ioan. iii. a ei enw [yn] Nicodemus Reolwrpennaeth [ymplith] yr Auddaeon. Hwn a ddeuth at Iesu liw nos, ac a ðyvot wrthaw, Athro Rabbi, ni a wyddam mae athrodyscawdur wyt wedy dyvot ywrth Duw: can na ddychon nep wneythy'r y arwydd [...] on gwrthiae hyn a wney di, eb vot a ny byddei Duw gyd ac ef. Yr Iesu a ace pawdd ac a ddyvot wrthaw, Yn wir, yn wir y dywedaf yti, A ddiethr geni dyn drachefyn, ny allddygon ef welet teyrnas Dduw. Nicodemus a ddyvot wrthaw, Pa vodd y dychon dyn eni ac ef yn hen? a all ef vynet i vola groth ei vam drachefyn, a geni? Yr Iesu atepawdd, Yn wir, yn wir y dywedaf yti, addieithr geni dyn o ðwfyr ac or yspryt, ny ðichon ef vyned y mewn i teyrnas Duw. Yr hynn a anet or cnawt, ys y gnawt: a'r hynn a anet o'r yspryt ys yd yspryt. Na ryvedda ddywedyt o hanof wrthyt, Y bydd dicrhait eich geni o dducho [...]drachefyn. Y gwynt lle mynno, a chwyth, a' ei sef a glywy, eithyr ny wyddost o b'le y daw, ac y ba le ydda: velly y mae pop dyn a anet o'r Yspryt. Nicodemus atepawð ac a ddyvot wrthaw, Pywedd Paddelw y dychon y pethae hynn vot? Yr Iesu a atepawdd ac a ddyvot wrthaw, A ywti yn athroddyscyawdr yr Israel, ac ny wyddost y pethae hynn? Yn wir, yn wir y doedaf wrthyt, yr hynn a wyddam a ddywedwn, ar hyn awelfam a testoliaethwn: a'n testiolaeth ny dderbyniwch. A's pan ddywetaf ychwy pethe daiarol, ny chredwch, pa vodd a's dywetwyf ychwy, am pethae nefolion y credwch? Can nad escen nep ir nef, a ddieithr hwn a ddescenawdd o'r nef, [ys ef,] Map y dyn yr hwn ys y'n y nef. A' megis y derchafawdd Moysen y neidr sarph yn y diffeith, velly y bydd dirrhait bot derchavael Map y dyn, y'n y bo y bwy bynac a cred yntaw, na choller, onid yn am yn caffael bywyt tra gyvythawl.
Y Sul cyntaf gwedy Sul y Trintot.
Y Collect.
DVw yr hwn wyt wir nerth pawb oll ysy yn amddiriet ynot, yn drugaroc erbyn eyn gweddiau: A' chan na ddichon gwendit eyn marwol datur anian wneuthur dim da eboti, Caniatha i ny gymorth dy rad, val y bo yni gan gadw dy'orchmynneu rengu bodd yty ar ewyllys a' gweithred: trwy Iesu Christ ein Arglwydd.
Yr epistol.
Ioan. iiii. Y Credigion, carwn pawp ei gylydd, can ys cariat o Dduw yr han-yw, a'phop vy a gar, o Dduw y ganet, ac a edwyn Dduw. Yr hwn ny char, nyd edwyn Dduw: can ys Duw ys y gariat. Trwy hynn ydd ymddangosawdd cariat Duw yni, tu acam arnam, can ys i Dduw ddanvon ei vnig-enid Vap ir byt, yny byddem vyw trwyddaw. Yn hyn y mae cariad, nyd am i ni gary Duw, eithyr am iddaw ef ein cary ni, ac anvon ei Vap i vot yn Ar gymmod vodolondabcyssiliad tros ein pechatae. Y caredigion, a's carawdd Duw nyni velly, a' nineu ddlem garu eu gylydd. Ny welawdd nep Dduw erioet. A' charwn eu gylydd, y mae Duw yn trigo ynam, a' ei gariat ys ydd gyflawn perfeicth ynam. Wrth hynn y gwyddam, ein bot yn trigiaw ynthaw, ac yntef ynam nine: can ys iddaw roddy i nyny o ei yspryt. A' ni a welsam, ac ydd ym yn testiolaethy, ddanvon o'r Tat y Map [i vot] yn Iachawdur [ar] y byt. Pwy pynac a geidwad coffessa mae'r Iesu yw Map Duw, ynthaw ef y tric Duw, ac yntef yn-Duw. A' ni a a ddef wybuam adnabuam, ac a credesam y cariat ys ydd gan Dduw yn ni. Duw ys y cariat, a' hwn a dric yn-cariat, a dric yn-Duw, a' Duw yndaw ef. Yn hyn y mae yr cariat yn gyflawd perfeieth ynom, y'n y bo i ni val hyder yn-dydd varn: can ys megis y mae ef, velly ydd ym ni yn y byt hwn. Nid oes ofn chonder ynghariat, eithyr cariat perfeieth a vwrw allan ofn: can ys mewn ofn y mae mewn govid, tradel poenedigaeth: ac hwn a ofna, nid yw perfeicth mewn cariat. Yddym ni yn y garu ef, can i ddaw ef ein cary ni yn gyntaf. A dywait nep, Mi garaf Dduw, a' chasay ei vrawd, y mae ef yn gelwyddawg. Can ys hwnn ny char ei vrawt a welawdd, pa vodd y car ef Dduw ar ny welawdd? A'r gorchymyn hwn ys ydd i ni ganthaw, i'r nep a garo Dduw, [iddo] gary ei vrawt hefyd.
Yr Euangel.
Luc. xvi. YDd oedd ryw wr goludawg a oeð yn gwisco purpur,porphor y sidan lliein-main, ac yn cymeryd ei vyt yn ddaentethol ac yn voethus beunydd. Ac ydd oedd ryw gardotyn a ei enw Lazarus, yr hwn a vwrit wrth y 'borth ef yn gomwydlyt, ac yn chwenychy cahel ei bort borthi a'r briwsion, a syrthient a ar vort y [gwr] goludawc: eithyr a' dawot o'r cwn [Page 65] a' llyfu y gornwydedd ef. Ac e ddarvu, bot i'r car dotyn varw, ac ef dducpwyt can yr Angelion i vonwes Abraham. A' marw or goludawg, a'ei gladdy awnaethpwyt. Ac ef yn yffern mewn poenae, y cyvoaes ei lygaid olygon, ac a weles Abraham ymhell o yno, a' Lazarus yn ei vonwes. Yno y llefawdd, ac y dyvawt, Y Tat Abraham, trugarha wrthyf, a' danvon Lazarus, y wlychy drochy blaen ei vys mewn dwfyr, ac oeri vym-tafawdd: can ys im poenir yn y flamm honn. Ac Abraham a ddyvot, meddwHa vap, coffa yt gymeryt dy wynvyt yn dy vywyt, yr vn siwt yn gyffelip ac y cymerth Lazarus, adbyt: ac yr awrhon y confforddir ef, ac y poenir tithef. Ac eb law hynn oll, y rhyngom ni a' chwi y mae diffwysgagen-[dor] ddirvawr wedy 'r osot, mae yr ei a ewyllystent vynet o ddyna atam ni, na allant. Yno y dyvot ef, Can hyny adolwyr atolygaf y-ty dat, y ddanvon ef y duy vym-tat, (o bleit y mae i mi pemp broder,) val testolaetho ydd-wynt, a'rac ydd wynt wy ddawot ir poenva hynn hon. Abraham a ddyvot wrthaw. Mae ganthwynt Moysen a'r Prophwyti, gwrandawant arnynt wy. Ac ef a ddyvot, Nag e, y tat Abraham: eithyr pe dauei vn atwynt y wrth y meirw, wy edifarhaent wellaent ei buchedd. Yno [Abraham] a ddyvot wrthaw. Any wrandawant Voysen a'r Prophwyti, ny's credent [chwaith] pes adgyfodei cyvodei vn o veirw y wrth y meirw.
Yr ail Sul gwedy Sul y Trintot.
Y Collect.
ARglwydd par vod arnom wastadawl ofn a' chari ad dy santaið Enw, can ys byth ny phelly gymorth a' llywiaw, y sawl a vaethddrinych yn-dwyster dy gatiad: caniata hyn er cariad ar dy vn mab Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
NA ryveddwch vymbroder, s. Ioan. iii. cyd casaa'r byt chwi. Nyni wyddam ein ys muto o a's angae varwolaeth i vywyt, can i ni gary y broder. Y nep ny char ei vrawd, ys yð yn aros ym marwolaeth. Pwy bynac a gasaa ei vrawd, y mae ef yn llawrydiawc lladdwr-celain? A gwyddoch am pop lladdwr-celain, and oes bywyt tragyvythawl yn aros yntho. Wrth hynn y deallesam [Page] y cariat, 'can ys iddaw roddy ei vywyt, einioes eneit trosam: a' nine a ddlem roddy ein hoedl eneidiae tros y broder. A'r nep sy gantaw olut y byt [hwnn,] ac yn gwelet ei vrawd ac aisiau arnaw, a' chau ei galon, ymywared, ystyrithy myscaroeð o ddiwrthaw, pa vodd y trig cariat Duw ynthaw? Vymplant-bychain, na charwn ar air, nag ar davot [yn vnic,] anid [ar] weithret a'gwirionedd. Can ys wrth hynn y gwyddam ein hanvot o'r gwirionedd, ac y trwy boddlonwn ein calonae yn y'olwc ef. Can ys as ein calon a'n cyhudda, mwy yw Duw n'an calon, ac a wyr diogelwn yr oll pethae. Y caredicion, a's a'n calon ni 'n cyhudda, yno mae genym pop peth chounder hyder ar Dduw. A' pha peth pynac a archom, a gawn ganthaw, can ys i ni gadw ei'orchymynion, a' gwneythy'r y pethae ys y voddlawn geir ei vron ef. Ac vely hynn yw y orchymyn ef, ar i ni gredy yn Enw y Vap ef Iesu Christ, a' chary [bawp] ei gylydd, megys y roddes ef'orchymyn y-ni. Can ys y nep a gatwa y orchymynion ef, a dric ynthaw, ac yntau yntaw ef: ac wrth hynn y gwyddam y vot ef yn trigiaw ymam [nid amgen] trwy'r yspryt a roddes ef y-ni.
Yr Euangel.
Luc. xiiii. RYw wr a wnaeth swper mawr, ac o' ohaddawdd lawer, ac a ddanvonawdd ei was pryt swper y ddywedyt wrth yr ei a o'haddesit, Dewch: o bleit yr awrhon y mae pop peth yn parawt. Ac yntwy oll yn gytun a ddechraesont wneythy'd escus: y cyntaf a ddyvot wrthaw, Mi a brynais vaenol tethyn, ac y mae yn angenrait i mi vynet allan y'weled: dro, tirio gaeth atolwc gad vi yn adolwyn escusodawl. Ac arall a ddyvot. Mi pryneis pemp iau o ychen, ac ydd wyf yn mynet yw provi: atolwc escusol gad vi yn chaf escusodol. Ac arall a ddyvot, Mi briodeis wreic, ac am hyny, ny yddy allaf ddyvot. Ac velly yr ymchwelawdd y gwas, ac a venagawdd lonydd y ew Arglwydd y pethae hynn. Yno y digiawdd gwr y-tuy ac a ddyvot wrth ei was, Dos allan yn ebrwydd i'r heolydd ac efryddion ystradae 'r dinas, a' dwc i mewn yma y tlodion, a'r wna eth pwyt anafusion, a'r cloffion a'r deillion. A'r gwas a ddyvot, Arglwydd, e diria ddarvu val y gorchymyneist, ac etwo y mae lle. Yno yr Arglwydd a ddyvot wrth y gwas, Does allan ir prifffyrdd a'r caeae, a' vlasa, chwaitha chympell wy y ddawot y mewn, yn y gyflaw ner vym-tuy. Can ys dywedaf y chwi, na phrawf yr vn o'r gwyr hynny vy smper.
Y trydydd Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
ARglwydd attolygwn yty gan 'drugaredd eyn gwrandaw, a' megis y rhoddeist yny gwbl 'oglyt y weddiaw, caniatha trwy dy vawr nerth y ni gahel eyn amddeffen rhac-llaw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr epistol.
Y Mostyngwch pawp y'w gylydd: i. Petr. v. ymdrwsiwch o dyy mewn, ac iseld [...]r a gestyngeiddrwydd meddwl: can ys Duw a wrthladd y beilchion, ac ir uvyddion y dyry 'rat. Can hyny ymuvyddhewch y dan gadarn-llaw Duw, val y bo yddaw eich derchafy ymrhyd yn amser cyfaddas. Bwriwch eich oll ofal arno ef: can ys ef ys y yn gofalu trosoch. Byddwch pwylloc sobrion a' gwsliwch: can ys eich gwrthnebwr diavol megis llew yn rhuo ys y'n rhodiaw oy amgylch, can gaistaw vn yw lyncu. Yr hwn a wrthleddwch yn ddwys, ffest ffyrf yn y trwy ffydd, can wybot vot yr vn ryw boenae, dravaelon ovidieu wedy'r gyflawni yn eich brodorieth broder yr ei ynt yn y byt. A'r Duw yr oll 'rat, yr hwn a'n galwodd yw dragyvythawl 'ogoniant, trwy Christ Iesu, gwedy y'wch ddyoddef ychydic, a'ch perffeithio, [ach] cadarnhao, [ach] uertho, ac [ach] dysylosailio. Iddo ef y bo gogoniant, ac ymperotraeth yn oes oefoedd. Amen.
Yr Euangel.
Y'No ydd oedd yr oll Luc. xv. Publicanot a'r pechaturieit yn Ceisiait tollwyr cyniret attaw y wrandaw arnaw. Ac am hyny dynesay, tynn murmur awnaeth y Pharisaiait a r Gwyr-llen, can ddywedyt, Ef a adderbyn bechaturieit, ac a vwyty y gyd ac wynt. Yno y dyvot ef y grwenach ddamec hon wrthwynt, gan ddywedyt, Pa parabol ddyn o hanoch a chantho gant o ddeveit, ac a chyll ef vn o na ddwynt, ny ad vn▪ yny namyn vn pempucain yn y [Page] dyffeith, ac a gerð yn ol yr hon a golles, y'n y chaffo ehi? A'gwedy yddaw hi chahel, ef ei anid, ond gesyt ar ei escwyddae yn llawen. A' pan ddeledref, dyd ef a ailw ynghyt ei gereint a ei gymyydogion, can ddoedyt wrthwynt, Cydlawenhewch a mi, can i mi gahel vym-davat y gollesit. Mi ddywcdaf wrthych, mae velly y bydd llewenydd yn y nef am vn pechadur, a edifarh [...] ddel ir [iawn yn vwy] nac am amyn vn pemphucain o r ei cyfiawn ar nyd rhait yddwynt wellay ei buchedd. Ai pa wreic a'chanthei ac y ddi dec pemp cenioc Lloecr pop dryll dryll o ariant, a chyll hi vn dryll, ni ennyv olae gannwyll, ac a escup y tuy, ac a gais yn vanwl y'n y chaffo? Ac wedy yddi gahel, hi a ailw am hei charesae, a' chymydogesae, can ddoedyt, Cydlawenhewch a mi: can ys cefeis y dryll a golleswn. Velly, y dywedaf wrthych, y mae llawenydd yn-gwydd Angelion Duw, aruchaf am vn pechatur yn dewat ir iawn.
Y pedwerydd Sul yn ol y Trintot.
Y Collect.
DVw, nawddwr pawb oll y sydd yn amddiried ynot, eb pa vn nid oes dim nerthawc, na dim sanctaidd, lliawsoca arnom ac amyldy drugaredd, * pan yw a thydi yn llywiawdr, ac yn dwysoc, y ny allu o hanam dreiddaw drwyr pethau bydawl, mal na chollom rhac llaw y pethau tragyvythawl: caniata hyn y nefawl dat, er mwyn Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Rom. viii. YDd wyf yn bwrw am gwrthpwythae vlinderae yr amserhyn nawr, nad yyn deilwng o'r gogoniant y ddangoser yni. Can ys hiraethus ddamuned y creatur ys y yn dysgwyl pa bryd yr amly gic ydd atguddir meibion Duw. O bleit bot y creatur yn ddarostyngedic i wagedd overedd, nid oei ewyllys ehun, yn amyn er mwyn hwnn a ei dareityngawdd y dan obeith, erwydd'y creatur hefyt a ymwaredir ryddheir o ywrth gaethiwet llwgredigaeth y rydit gogoniant meibion Duw. Can ys gwyddam vot pop creatur yn gryddfan vcheneidio cydochain ac yn cyd dolurio [a ni] yd aw [...]hony pryd hynn. Ac nid yn vnic [y creatur,] eithyr nyni hefyt yr ei a gaws 'sydd a chenym vlaenffrwyth [Page 67] yr Yspryt, ys ef nyni yym yn vcheneidiaw ynam einhunain, can edrych am vab wrieth vab-gynnwys [ys ef] prynedigaeth ein cyrph.
Yr Euangel.
BYddwch trugarogion, Luc. vi. megis ac y mae eich Tat yn trugaroc. Na varnwch, ac ni'ch bernir: na ddienyddwch bernwch yn enawc ddamnwch ac ui'ch damnir: mad deuwch, ac ich maddeuir. Rowch, ac e roddir ychwy: mesur da gwascedic, ffest dwys, wedy'r gyd yscwyt, ac yn myned trosodd a rydd dynienroddant yn eich monewes: can ys a'r vn mesur y mesuroch, y mesurir ychwy drachefyn. Ac ef a ddyvot [ar] ddamec wrthwynt, A ddychon y dall dywys arwein y dall? a ny chwympant ill dau yn y clawdd ffos? Nyd yw'r discipul uch pen ei athro: onid pwy bynac [a vydd] discipul perfeith, a vydd val ei athro. A' phaam y gwely vrycheuyn yn llygat dy vrawd, a'r trawst y sy yn dy lygat dy hun nyd wyt yn ystyriet? Ai pa vodd y gelly ddywedyt wrth dy vrawt, Y brawt, gad i mi dynnu allan y brychaeyn ys yd yn dy lygat, a' thydy eb welet y trawst ys yð yn dy lygat dy hun? Hipocrit, bwrw allan, ffugiol y trawst oth lygat dy hun yn gyntaf, ac yno y gwely yn amlwc dynu allan y brychaeyn sydd yn llygat dy vrawt.
Y Pemped Sul gwedy sul y Trintot.
Y Collect.
CAniata Arglwydd, atolygwn y-ty, bot trefnu cwrs y byd hwn mor dangneddefus trwy dy drefnit, y' ny allo dy gynulleidfa dy wasanaethu yn llawen, mewn dwywol heddwch, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
BYddwch bawp vnweddwl: cydodde fwch ovid ei gylydd: ymgerwch val broder: i. Petr. iii. [byddwch] trugarogion: [by ddwch hynawc vwyna [...] voesawl, nyd taly drwc dros ddrwc, a gwa [...]th senn dros senn: eythr yn wrth wynep bendithio, can wybot may i hynn ich galwyt, [ys [Page] ef] y etiveddy bendith. Can ys y nep a vynn gary bywyt, a' gwelet dyddiae da, attalieit ei davot o ywrth ddrwc, a ei wesusae rac dywedyt twyll. Goacheled ddrwc, a gwnaet da, heddwch ceisiet dangneddyf, a' dylynet. Can ys llygaitgolygon yr Arglwyð [ynt] ar yr ei cyfiawn, a' ei glustiae [yn agoret] yddy y'w gweddieu: ac wynep yr Arglwydd [y sy] aryn erbyn yr ei a wna ddrwc. A' phwy a'ch dryga, a's dylynwch yr hynn ys y dda? Ac eisioes a's dyoddefwch am er mwyn cyfiawnder, gwyn [eich] byt. Ac nac ofnwch ei arynaic gyr ofyn hwy, ac nach trwblier. Eithr sancteiddiwch yr Arglwydd Dduw yn eich calonnae.
Yr Euangel.
Luc. v. YNo y darvu, a'r popul yn ymsengi arno poysaw ato y wrandaw geir Duw, ac ydd oedd ef yn sefyll yn emyl llynn Genesaret, ac e welodd ddwy long yn sefyll wrth y llynn, a'r pyscotwyr a descennesent o hanwynt, ac oeddynt yn golchi ei rhwytae. Ac ef a dringawdd i vn or llongae yr hon y oedd i eiddo Simon', ac a archawdd iddo [hi] gwthiaw y chydic y wrth y tir: ac ef a eisteddawdd, ac a ddyscawdd y y populoedd torfoedd allan o'r llong. Gwthia ir dwfyn, a bwrich eich rhwytae i Ymodwneythur tynn. Yno Simon a atepawdd, ac a ddyvot wrthaw. Y llywiawdr, ni a dravaelesam yn hyd y nos, ac ny ðaliesam ddim: etwa ar dy air di, mi a vwriaf y rhwyt. Ac wedy yddwynt wneythyd hyn, wy a beisco, bela, vreil lo ddaliesont liaws mawr o byscot, yd pan gydgae sant niuer rwygawdd y rhwyt wy. Ac why a amneidie sant ar ei cyveillion, yr ei oeddent yn y llong arall, y ddewot y'w canhorthwyaw, yr ei ddeuthant, ac a lanwesant y ddwy long, y'n y soddesont. A' phan welawdd Simon Petr [hyny,] e dores yddy hel py ddygwyddawdd i lawr wrth liniae 'r Iesu, gan ddywedyt, Arglwydd, dos ywrthyf, can ys dyn pechaturus wyf: o bleit ydd oedd ef wedy syrthiawdd brawychy arnaw, ac ar oll [oedd] y gyd ac ef, gan y sanny beisciat, traill tynn o byscawt a ddaliesent. Ac velly hefyd [y daroedd] i Iaco ac Ioan meibion Zebedens, cymddeithion i Simon. Yno 'r Iesu a ddyvot wrth Simon, Nag ofna: o hyn allan y byddy yn dala dyni on. A' phan dducesont y llongae ir tir, eu gwrthe desont ollgadawsant pop peth, ac ei canllynesont ef.
Y chwechet Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
DVw, yr hwn y arlwyaist ir ei ath garant, cyfryw bethau daionus ac sydd vwchben pob deall tywalltdinea in calonau gyfryw serch arnat, yn y bo y ni gan dy addeweidion yr ai sy vwy ragorol na dim a vedrom i ddeisyf: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
ANy wyddoch may'r sawl oll o hanam a vety ddiwyt ynir Iesu Christ, Rom. vi. ein batyddiaw can yn y angae ef? Can hynny in claddwyt gyd ac ef yddy, yn y trwy vetydd trwy y ew angae ef, y'n y byddei mal y cyvodwyt Christ o ywrt veirw in cyssyll twyt gan 'ogoniant y Tat, velly bod i nineu hefyt rodiaw mewn newyddtep buchedd. Can ys a's [...] gwnaethpwyt ni yn gydblanwydd [ac ef], trwy wrth gyffelyprwydd y varwolaeth angae ef, ys velly in cyssylltir [wrth gyffelyprwydd] ei gyfodiat, can wybot hynn, darvot crogi ein hen-ddyn gyd ac ef, y ny ddirymit ddyvethid corph pechat, val na y bo y ni o hyn allan wasanaethu pechat. Pa herwydd, a's buam veirw gyd a Christ, credy ydd ym y byddw [...] byddom vyw gyd ac ef, can y ni wybot am Christ wedy cyfody o ywrth y meirw, na bydd marw mwy ach. Tuac a [...] am A' chan ei varw, marw awnaethvu vnwaith erwydd i bechat: a' chan iddaw vyw, byw y mae y Dduw. Velly deallwch chwithae hefyt: eich bot yn veirw tu ac at i] bechat, ac yn vyw i Dduw trwyyn Christ Iesu eyn Arglwydd.
Yr Euangel.
YR Iesu a ddybot wrth eu ddiscipulion, Math. v. A ny bydd eich cyfiawnder yn elaethach na [chyfiawnder] y Scriveny ddion Gwyr llen a'r Pharisaiait, nid ewch i deyrnas nefoeð. Clyw soch val y dywetpwyt wrth yr ei gynt. Na ladd: can ys [Page] pwy pynac a ladd, euoc vydd o varn. Eithyr mi a ddywedaf wrthych, mae pwy pynac a ddigia wrth ei vrawd yn anynat eb ystyr, a vydd' auoc o varn. A' phwy pynac a ddywet wrth ei vrawd, Raka, a vydd euoc o gwnsli Gyngor. A' phwy pynac a ddyweit, [Ha ffwl, ffolynvyt, a vyd deilwng euoc o dan yffern. A' chan hyny a's dugy dy rodd i'r allor, ac ynow dyvot ith cof, vot gan dy vrawt ddim yn dy erbyn, gad yno dy offrwm geyr bron yr allor, a' does ymaith: yn gyntaf cytuna heddycha cymmot ath vrawt, ac yno dabre dyred ac offrwm dy rodd. Cytuna ath wrth'nepwr yn gyflym, tra vych ar y ffordd gyd ac ef, rac ith wrthnepwr di roi yn llaw'r barnwr, beirniat, branwdwr, iustus ynat, ac yr ynat dy roddy at y gwasanaethurrhingill, a'th tavly yn-carchar. Yn wir y doedaf yti, na ddauy allan o ddynaw nes taly o hanat y ny thelych yr hatling eithaw.
Y vii. Sul Trintot,
Y Collect.
DVw yr holl nerth a'r cedernit yr hwn wyt penadur a' rhoddwr pob daioni, impia plann yn eyn calonau gariat dy enw, angwanega ynom wir greddyf, maetha nyni a phob daione, ac o'th vawr drugaredd cadw ni yn yr vnryw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
Rom. vi. DYwedaf yn ol arver ddynawl, o bleit gwendit eich cnawt: can ys megis y rhoesoch eich aelodae yn weision y aflendit ac anwiredd, [i wneth'yr] enwiredd, velly yr awrhon rhowch eich aelodae yn yn weision i gyfiawnder ddeddfoldap mewn sancteiddrwydd. O bleit pan oeddech weision pechat, ydd oeddech yn ryddion y wrth ddeddfoldap. Eithyr pa ffrwyth a gawsoch y pryd hyny yno yn y pethae hyny, gan yr ei yr awrhon ich gwradwyodir, cywylydder gwartheijr? Can ys tervyn y pethae hyny [yw] angae. An'd yr awrhon ydd ych yn rhyddion ywrth pechat, ac wedy eich gwnethyd yn weision i Dduw, ydd ych yn cahel eich ffrwyth mewn sancteiddrwydd, a'r tervyn yn vywyt tragyvythawl. Can ys gobrwyon cyfloc pechat [yw] angae: a' dawn rhodd [gan] Dduw [yw'r] bywyt tragyvythol trwy Iesu Christ ewn Arglwydd.
Yr Euangel.
YN y dyddiae hyny pan oedd tyrfa dra-mawr ac eb gantwynt ddim yw vwyta, Mar. viii. yr Iesu a alwawdd ei ddiscipulion attaw ac a ddyvot wrthwynt, ydd wyf yn tosturiaw wrth y tyrfa, can ys yddwynt aros y gyd a mi [er] ys tri-dic ac nid oes ganthwynt dim yw vwyta. Ac a's ffaintananvonaf wy ymaith ffaintaneb vwyt y'w teie ehunain, wy' bleloysygant ar y ffordd: can ys yr ei o hanaddynt a ddeuthant o bell. Yno ydd atepawdd ei ddiscipulian iddo, dodyPa wedd y dychon dyn borthy'r ei hynn a bara yma yn y diffeith? Ac ef a ovynnawdd yddwynt. Pasawl torth ys yd genwch? Ac wy addywetsont, Saith. Yno y gorchymynawdd ef ir tyrfa eistedd ar y ddaear: ac ef a gymerawddy y saith torth, ac wedy iddo ddiolwch, eu torawdd, ac [eu] rhoddes bendico,y'w ddiscipulion yw bendico,gesot geyr [eu] bron, ac wy [ei] gesodesont geyr bron y popul. Ac ydd oedd ganthwynt ychydic pyscot bychain: ac wedy iddo ddiolchvendithiaw, ef archawdd yddwynt hefyd ei gesot geyr eu bron. Ac wy a vwytesont, ac a gawsont digon, ac wy a godesont o'r briw-vwyt oedd yngweddil', saith basgedeit, (a'r ei vysent yn bwyta, oedd yn-cylch pedeir-mil) ac [velly] ef y*danvonawdd why ymaith.
Y viii, Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
DVw, yr hwn ni thwyllir hyth'ei ragluniaeth, ys vfydd atolygwn y-tyvwrw o ddiwrthym bob peth niweidiol, a'rhoddi o hanot y-ny bob peth y vo ar eyn lles, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
Y Broder, ydd ym yn ddyletwyr nid ir cnawt, Rom. viii y vyw yn ol y cnawt: can ys a's yn ol y cnawt y byddwch vyw, meirw a wnewch: eithyr as lledwchmarwhewch weithredoedd y corph trwy'r yspryt, byw a gewch. Can ys cynniver lledwchar wenir gan yspryt Duw, mei [Page] bion Duw, ynt. Can nadderbynesoch yspryt caethiwet er ofn trachefyn: anid chwi a dderbyniesoch yspryt arweddir dwysit mabgynwys, drwy'r hwnn y llefwn Abba, ys ef y Tat. Yr vnrhyw yspryt ys yd yn cytestolaethy a'n yspryt ni, ein bot yn plant.veibion Duw. Ac as [ym] veibon [ydd ym] hefyt yn etiveddion ['s ef] etiveddion Duw, a' chyt etiveddion a' Christ, as cytddyoddefwn ac ef y'n y bo y ni gahel cydogoniant ac ef.
Yr Euangel.
Math. vii. Y Mogelwch rac y gau prophwyti, yr ei a ddawant atoch yngwich-oedd deveit, anid o ddymewn ydd ynt vlaiddiae sclysus rhaibus. Wrth ei ffrwith ydd adnabyddwch hwy. A'gascla'r ei grabs' rawnwin o yar ddrain? nei fficus o ydd ar pwtr yscall|? Velly pop pren da, a ddwc ffrwythe da, a'phren*drwc ffrwythe drwc. Ny ddychon pren da ddiwyn ffrwythe drwc: na prhen drwc ddwyn ffrwythe da. Pop pren ar ny ddwc ffrwyth da, a drychirdorir ac a davlir ir drychirtan. Erwydd paam wrth ei ffrwythe yr adnabyddwch hwy. Nyd pwy bynac a ddyweit wrthyf, Arglwydd, a yna i deyrnas nefoedd, ynamyn yr hwn a wna ewyllys vym-Tat yr hwn yw yn y nefoedd esea ddawe i deyrnas nefoedd.
Y ix, Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
O Aniata y ni Arglwydd, atolwch y-ty yr yspryt y veddwl a'gwneuthur byth cyfryw bethau ac a vo cyfiawn, yn y bo i ni yr ei ny allwn vot hebot, vyw o hanom yn ol dy ewyllys, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
i. Cor. r. NY vynnwn vot yn anwyboy yw, chvroder, bot &c.val ydd oedd ein oll tadae y dan wybren, a, ei bot &c.mynet oll trwy'r mor, ac ei batyddiwyt bot &c. oll y bot &c. dan Voysen yn yr wybren, ac yn y mor, ac a vwytesont oll yr vn bwyt ysprytawl, ac a yfesont oll yr vn ddiawt ysprytawl, [Page 70] can ys why a y vesont o'r graic ysprytawl, yr hon oedd ew canlyn: ar garaic y oedd Christ) eithyr i lawer o hanwynt ny bu Dduw vodlon: can ys bwriwyt wy i lawr yn y dyffeithwch. A'r ei hynn ynt esemplae y ni, val na byddei y nineu, chwenychy am ddryc bethae, megys ac y chwenychesont wy. Ac na vyddwch ddelw-addolwyr, mal y [bu'r] ei o naddynt why, megis y mae yn escrivenedic, Eisteddawdd y popul i vwyta ac y yvet, ac a gyvodesont i chwarae. Ac na wnawn'odiuep, mal y gwnaeth yr ei o hanwent wy'odinep, ac a syrthiawddmewn vn dydd teirmil ar vhcain. Ac na phrovd wnthemptiom Christ, megis ac y temtiesont ef'r ei o hanaddwynt, ac wy ddestriwyt gan seirph. Ac na rwythwchvurmurwch, megis y rwyth-murmuresont r ei o naddwynt wy, ac ew dinistrwyt y gan y dinistrydd. A'r pethae hynn oll a diwedd y byt ddeuth yddwynt er esemplae, ac a escrivenwyt er rhybudd i ni ar bwy'r ei y dygwyddawdd temptioie rvynae yr oesoedd. Can hynny hwnn a debic ei vot yn sefyll ed [...]ychet rac iddo syrthiaw. Nyd ymavlawdd ynoch brovedigaeth addieithr vn dynawl: a'Duw'sy ffyddlawn, yr hwn nyad eich ddiangvaprovi uchlaw hyn y alloch, eithyr gyd ar brovedigaeth y gwna ef aros, ddyoddefellyngoawt, modo y galloch aros, ddyoddefymdaro.
Yr Euangel.
YR Iesu a ddyvot wrth ei ddiscipulion, Luc. xvi. Ydd oedd ryw wr goludawc, ac yddaw athrodwytoruchwiliwr, ac ef a athrodwytguhuddwyt wrthaw, ddarvot iddaw athrodwyt afradloni y dda ef a ac ef alwayð arnaw, ac a ðyvot wrthaw, Beth [ywhyn] a glywaf ā danat? dyrhogyfri o'th iuylywo dreth orchwyuaeth: can na elly gahel mwy oruchwiliaw. Yno y dyvot y goruchwiliwr ynthaw ehun. Pabeth a wnaf: can ys bot vy Arglwydd yn dwyn yr oruchwlliaeth y arnaf? Cloddiaw ny allaf, a chardota sy y ddywradwyddus genef. Gwnn beth a wnaf, pan im bwrier or orchwylieth mal im derbyniont tunnell,y'w taie. Yno gwedy iddaw'alw ato pop vn o ddyledwyr ei Arglwydd, y dyuod wrth y cyntaf. Pa veint a ddyly vy Arglwydd y-ty? Ac ef a ddyvod, cant oyl, yyl* wesur o oyl, yyl*oleo. Ac ef a ddyvod wrthaw, Cymer dy escriven, ac eistedd yn ebrwydd, ac escrivenna ddec a'deucain. Yno y dyvod ef wrth [va] arall, Pa gymeint o ddletsy arna ti? Ac ef a ddyvod, crynot Cāt mesur o wenith. Yno y dyvod ef wrthaw. Cymer dy escrivi escrivenna petwar-vcain. Ac a ganmolawð yr Arglwyð y goruchwyliwr ancyfiawn, am iddaw wneythyd yn crynotsynwyrol. [Page] [...] [Page 70] [...] [Page] Can ys synwyrolach yw geredigionplant y byt hwnn yn ei cenetlaeth, na geredigion phlant y golauni. A'mi addywedaf yw'ch, Gwnewch y-chwy or gereint ora golud enwiredd, val pan vo eisiae arnoch, ich derbyniant i'r trigvae tragythawl.
Yr Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
A YmagoretGorer dy drugarogion gluhiau i weddiau dy vfudd weision, ac er mwyn yddynt wy gaffael ei Ymagoret go fydnion, gwana yddynt erchi cyfryw bethau ac y rango bodd y-ty, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
ii. Cor. iii. TVac at am ysprytawl ddoniae, vorder, ny vynnwn y-chwi anwybot, Gwyddoch mae Cenetloedd oeddech, ac ich dugit at ddelwae dileferydd.mution, megis ich arweddit. Am hynny, ydd espesaf yw'ch, na'd oes nep yn ymadrodd trwy yspryt Duw, yn galw [yr Iesu yn es communbeth: hefyt nid oes nep a all ddywedyt, mae'r Iesu ywr Arglwydd, anyd trwy'r yspryt glan. Sef y mae llesy, bu ddiawamryw ddoniae, eithyr yr vn yspryt. Ac mae amryw llesy, bu ddiawweithrede, anid yr vn Duw y dyw ys ydd yn gweithredy yr ol'pethae hyny ym-bawb. Eithyr i bop vn y rhoddir*eglurhad yr yspryt er*llesiant Can ys i vn y rhoddir ,rwy'r yspryt ymadrodd doethinep: ac i ar all ymadrodd gwybyddaeth, trwy yr vn ryw Yspryt: ac y arall [y rhoddir] ffydd, trwy 'rvn rhyw yspryt: ac y aral, doniae iachau, drwy yr vn rhyw yspryt: ac i aral', esponiat, deongl.weithredy gweithredoedd-nerthawc: ac i arall, prophwytoliaeth: ac i arall [wybot] gohanion ysprytion: ac i ar all, amryw davodae: ac i arall esponiat, deongl.ladmeriaeth tavodae. A'r oll pethae a weithredas ef yn vn ryw yspryt, gan ranny y bop dyn yn ailltuawl megis ydd ewyllysa ef.
Yr Euangel.
[Page 71] A'Gwedy yddo ddyvot yn agos i Caerusalem, Luk. xix. ef a edrychawdd ar y dinas, ac a wylawdd oe phlcit, drostei am denei can ddoedyt, A phe bysei i ti wybot or lleiaf yn dy ddydd di hwnn yma y pethae hyny a [perthynant] ith dangneddyf, onid yr awr hon wy guddiwyt owrth dy lygait. Can ys e ddaw'r dyddiae arnat, ac y bwrw dy elynion glawdd yn dy'ogylch, ac ith amgylchynant, ac ith'oarchaeant o pop-parth, ac ath wnant yn ei gylyddgyd oystat ar ddaiar, ath plant sydd y not, ac ny adant ynot vaen ar ei gylyddvaen, can na adnabuost amser dy ei gylyddofwy. Ac ef aeth y mewn ir Templ, ac a ddechreawdd davly allan yr ei'n oeddent yn gwerthy ynthei, a'rei oedd yn pryny, can ddoedyd wrthwynt. Escrivennwyt, Y tuy meuvi yw tuy gweddi a'chwi ei gwnethoch yn'ogof lladron. Ac ydd oedd ef yn [eu] dyscu bennydd yn y Templ.
Y x▪ Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
DVw yr hwn wyt yn egluraw dy ollalluoc nerth yn yn bennaf gan ddangos trugaredd, a'thosturi, amlha dy rad arnom, yd pan vo i ni, drwy gyrchu at dy addeweidion, allu bod yn gyfranogion o'th nefawl dresawr trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
AVroder, ydd wyf yn menegi y wch'yr Euangel a i. Cor. xv. precetheis ywch'yr hon hefyt a dderbyniesoch, ac yn yr hon ych yn euangelaissefyll, a' thrwy'r hon ich iacheiir, a'dych yn cadw ynghof, pa wedd y precethais yhi ychwy, any chredesoch yn over. Can ys yn gyntaf dim, adroddeis y wch'yr hyn a ddervynais, [nid amgen] marw] o Christ tros eyn pechatae,*erwyddyr Scrythurae, a'ei gladdy, a'ei gyvody y trydydd*yð yn ol yr Scrythurae, a ei welet y gan*Cephas ac yno [Page] gan y deuddec. Gwedy hynny, y gwelspwyt ef y gan vwy na pempcent broder ar vnwaith: o bwy'rei y mae llawer yn aros yd hyn, heddywyr awrhon, a'r ei hefy gwedy hyn, heddywhunaw. Yn ol hyny, ef a welwyt gan Iaco: yno ygan yr oll Apostolion. Ac yn cyscuo laf ol'y gwelwyd y gen y vi, vegis y gan vn antempic. Can ys mi yw'r lleiaf o'r Apostolion, yr hwn nid wyf ddiwethafaddas i'm galw yn Adostol, can vot y mi chwaith, er hyn yerlyn ar Eccleis Duw. Eithyr rat Duw, ydd wyf yr hyn wyf: a'ei rat ef ys ydd ynof, ny bu over: eithyr yn ehelaethach nac why oll y travaeliais: nid mi chwaith, er hyn yhagē anid y Rat duw'r ys ydd y gyd a mi. Can hynny pa vn pynac ai myvi, ai wyntwy, velly y precethwn, ac velly y credesoch'.
Yr Euangel.
CHrist a ddyvod y Luc. xviii. parabol hwn wrth y'r ei oedd aei ddamecymddiriet arnyn ehunain ey bot yn gyfiawn ac yn ddamec diystyry] yreill, Deu-wr a escenesont ir Templ i weddiaw: vn Pharisai, a'r llall tremygyPublican. Y Pharisai oei sefyll a weddiawdd val hyn wrthaw ehun, Duw, diolchaf y ty nad wyf mal y dynion ereill, yn tollwr, Caisgribde ilwyr] yn ancyfiawnion, yn odinebwyr, ai mal y Publican hwnn. Ydd wyf yn vmprydiaw ddwywaith yn yr wythnos: ddwyf yn decemy cymeint rawsion.oll a veddaf, Anid y Publican yn sefyll o hirbell, ny dderchavei na'ei lygait olygon tu ar nef, an'd curo ey ddwyvron can ddywedyt, Duw, trugarha wrthyf bechatur. Ys dywedaf wrthych, e ddescennawdd [y dyn] hwn y'w duy wedy ei gyfiawnhay, yn vwy na'rllall: Can ys pwy bynac a ymdderchaif, a iseliroystynger, a'hwynn a ymestwng, a dderchefir.
Y x Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
OLl alluawc a'thragwyddawl dduw, yr hwn yn wastad wyt yn parotach i wrandaw, na nyni i weddiaw, ac wyt ddefodol o roddi mwy nac archom neu a ryglyddom, tywalltdinea arnom amylder dy drugaredd, gan vaddae i ni cyfryw bethau ac y mae yn cydwybot yn eu ofni, a' rhoddi i ni y peth ni lefys veidda eyn gweddi i erchi: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
CYfryw ymddiriet ys y genym drwy Christ ar Dduw: nyd o erwydd eyn bot ni yn gyfaddas o hanam einhunein i vedduliet dim, i. Cor. iiii megis o hanam einhunain: eythyr yn digonoldap addustap] ni [ys ydd] o Dduw. Yr hwn hefyt a'n gwnaeth yn ond Wenidogion] digonol yr Testament newydd, nyd [yn weinidogion] y llythyr [en] anid yr yspryt: can ys y llythyren a ladd, vywoca'r [yfpryt a vywoca vywha.] Ac ad ywi vywocawenidogeth angae wedy'r [escriuenny] a llythyre [nneu] a'ei ergraphy mewn main, vot mewn gogoniant, mal na al'ei plant yr Israel vinistrait gauogrwyddedrych yn wynep Moysen, can ogoniant ei wynep [pryd] (rhwn ogoniant a vinistrait gauogrwydd ddivait) pa-wedd na bydd vinistrait gauogrwyddgweinidogeth yr yspryt mewn mwy o'ogoniant? Can ys a bu vinistrait gauogrwyddgweinidogeth y varnedigaeth yn-gogoniant, infwy o lawer y rhagora gweinidogeth cyfiawnder yn goniant.
Yr Euangel.
YR Iesu aeth ymaith o Mar. vii. ffiniae? Tyrus a'Sidon, ac a ddaeth yd vor Galilea trwy gyffynydd, dervynae [...]riae, goror,pervedd cyffiniae y gyffynydd, dervynae [...]riae, goror,Dectref. Ac wy adducesont attaw vn byddar, ac [ac] attal dywedyt arnaw, ac a atolygesont iddaw cenol.osot ei law arno. A'gwedy iddaw ei gymeryt ef or neilltu allan or tyrfa, ef a estennawdd ey vyssedd yn eiglustiae, ac a boyrawdd, ac a gyfyrddawdd a ei davot ef. Ac ef a edrychawdd ir nef, can vcheneidiaw, ac a ddyvot wrthaw llinyn groyw, Hipatha [...]awn, Ephphatha: ys ef yw, ymagor. Ac yn y man ydd ymagorawdd ey glustiae, ac ydd ymellyngawdd da rhwym ei davot, ac ef a ddyvot yn daeglur. Ac ef a orchymynawdd yddwynt na ddywedynt i nep. An'd pa 'vwyaf y goharddei yddwynt, mwy o lawer y parmanegynt, a'brawychy a wnaethant, can ddoedyt par Tec y gwnaeth ef bop peth: ir byddair y pargwna ef glywet, ac ir mution ddywedyt.
Y xiii, Sul gwedy Trintot
Y Collect,
[Page] OLl alluawc a'thrugarawc dduw, o rodd pwy vn yn vnic y daw bot ith pobl ffyddlon dy wasanaethu yn gywir, ac yn vawledic: Caniatha ni a erfynniwn y ti allu o hanom redec at dy nefawl ad deweidion, megis na phallo genym yn y diwedd eu mwynhau: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
Gal. iii. I Abraham ac ydd yy'w] had y gwnaethpwyt y gaddeweidion. Ny ddyvod ef, Ac ir hadae, megis [yn doedyd] am lawer: eithyr, Ac ith haad, megis am vn, yr hwn yw Christ. A, hyn a ddywedaf, am y Gyfraith.Ddeddyf yr hyn oedd petwarcant a'dec ar hvgain gwedy, nad yw hi yn di-'rymio y Gyfraith.Testament] yr hwn a gadarnheit or blaen gan Dduw erwydd Christ, val y dyddimmia hi yr addewit. Can ys a's o'r Ddeddyf y mae'r etiveddiaeth, nyd [yw yntef] myw trwy, wrth,or addewit, eithyr Duw a roddes [yr etiueddiaeth] i Abraham wrth addewit. Can hyny i pa peth [y rhwnggwasanatha'r] Ddeddyf rhwng O bleit y er hynycamweddae y gesodet hi yn yddelei yr haad ir hwnn y gwnaeth pwytyr aðewit: ac hi a ordeniwyt gā Angeliō ynllaw cynfryngwr. A'chyfryngwr nidyw ddeddfoldap.i vn: Duw ddeddfoldap.hagē ys yð vn. A yw'r Ddeddyf, wrth hyny yn erbyn yr addeweidion? trwy' wrth Na'atwo Duw: Can ys pe rhoesit Deddyf a ellesei beri vywhay, yn wir e gawsit trwy' wrth cyfiawnder gan y Ddeddyf An'd yr yscrythur a argageawdd yr oll pethae y dan pechat, y'n y roddit y gaddewit trwy flydd Iesu Christ ir sawl a credant.
Yr Euangel
Luc. x, GWyn ei byt y llyggait a welant y pethaé, a welw-chwi. Can ys dywedaf y chwy, may lawer o Prophwyti, a Brenhinedd a chwenychesentvysei] ðaganthynt weled y pethae a welw-chwi, ac ny's gwelsant: a'achlywed y pethae a glywch, ac ny's clywsant. Ac wele, vn o'r cyfreithwyr yn cody yn ei sefyll, ac yn y provi. demtiaw ef, can ddywedyt, Athro, pa beth a wnaf er etiveddu bywyd tragyvythawl? Ac ef a ddyvod iddaw, Pa beth [Page 73] a escriuennwyt yn y Gyfraith Ddeddyf? pawedd y darlleny? Ac ei atepawdd ac a ddyvot, GyfraithCar dy Arglwydd Dduw ath oll calon, ac Gyfraith ath] oll nerth, ac ath oll veddwl, ath cymmydawc mal tuhun. Yno y dyvod ef wrthaw, atepeist yn vniawn: gwna hynn, 'byw vyddy. Eithyr ef yn ewyllsiaw ymgyfiawnhay [ehun, a ddyvod wrth yr Iesu, A'phwy yw byg-cymydawc? A'r Iesu a Cery atepawdd ac a ddyvod. Ydd oedd gwr otha ddescenawdd] o Gaerusalem i Iericho, ac a syrthiawdd ymplith llatron, ac wy ei espeiliesant oei ddillat, ac ei archollesont ef, ac aethant ymaith, can ei ady yn*lledvarw.] Ac o ddamwain y daeth y wared y ffordd hono ryw Offeiriat, a'gwedy i ddaw ei ganvod, ef aeth heibiaw o'r tu arall. Ar vn modd y Leuit, gwedy ddyvod yn agos at y lle aeth ac a edrychawdd [arnaw,] ac aeth heibiaw or tu arall. Yna rhyw Samarit, wrth wrthepawddymddaith wrthepawddyn agos attaw, a'phan ei cā vu, e dosturiawdd wrthaw, ac aeth attaw, ac a rwymawdd ei aeth i wared.archollion, ac a dywalldawdd ynthwynt olo a'gwin, ac ei dodawdd ar ei amadvywyscrupl ehun, ac ei duc y letuy cyffredin, ac ei amadvywymgleddawð. A'thranoeth wrth vyned ymasith, ef a dynnawdd allan siwrnei awddwy geniawc, ac ei rhoddes ir lletuywr, ac a ddyvod wrthaw, Cymer ei gur ef, a pha beth pynac a draulych āgwhanec, pan ddelwyf drachefyn mi ei talaf-ty. Velly pwy vn or tri hynn ith tyb di, oedd gymmydawc y hwnn a syrthiawdd ymplith y llatron? Ac ef a ddyvod, Awnn a wnaeth drugaredd welien iddaw ac ef.] Yno, r Iesu a ddyvod wrthaw, Cerdda, a'gwna tithae yr vnffynt.
Y xiii, Sul gwedy Trintot
Y Collect.
OLl alluawc a'thragwyddawl Dduw, dod ini angwanec ffydd, gobaith, a'chariat perfaith, a'gallu o hanom gaffael yr hyn ydd wyt yn i addaw: gwna i nyni garu yr hyn a orchmynnych, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
DYwedyt yddwyf, Rotiwch yn yr yspryt, ac na Galla. v chyflawnwch trachwanteu y cnawt. Can ys y cnawt a drachwenych yn erbyn yr yspryt a'rspryt yn er byn y cnawt: a'r ei hynn a orphenwchymwrthnepant eugyl ydd, malna allochwneythyd y pethae [bynac] a [Page] ewyllysiwch. Ac a's gan yr yspryt ich ywyserarwenir,] nid yw'ch y dan y Ddeddyf. Hefyt gweithredoedd y cnawt ynt amlwceglaer, yr ei ynt, tori priodas, ffornigrwyddgodinep,] aflendit, ffornigrwyddanlladrwydd, delw-addoliat, swyno,] puteindra, nwyfiantcasinep, cynneny, wyny vdy, llit, ymgeiniae, tervysce, puteindra, nwyfiantopinianae,] cynvigenne, lladdiadae, meddtot, puteindra, nwyfiantglythinep, a, r cyffelyp pethae hyn, am pa'r ei y racddywedaf'ywch, megis ac y dywedais ywch eisius, 'na bydd ir sawl a wnelont gyfryw betheu, ciniaeetiveddu teyrnas Duw. Eithdr ffrwyth yr yspryt yw cariat, llawenydd, gelyniaethae, digafeddtangneddyf, gelyniaethae, digafeddan-mynedd, tiriondep, daoni, ffydd [londep,] gwrth ddysclledneisrwydd, gwrth ddyscartempr:] yn erbyn y cyfryw nid oes Deddyf. Can ys yr ei sydd gwrth ddysci Christ a crocesont y cnawt y gyd a ei gwrth ddyscwniae [dra] chwantae.
Yr Euangel.
Luc, xvii. AC velly y darvu a'r Iesu yn mynet i Caerusalem, ac ef a ddeuth trwy berveddganawl Samaria a'Galilea. Ac mal ydd oedd ef yn myned y mewn i ryw [ben] tref, y cyvarvu ac ef ddec-wyr clafwrgohanglaf, yr ei a safesant o hirbell. Ac wy a godesont ei llefae, can ddywedyt, Iesu, [y] Llywydd, trugarha wrthym. A'phan welawdd ef wy, y dyvod wrthynt, Ewch, ymddangoswch ir Offeirfait. Ac e ddarvu, ac wy'n yn mynet y glanhaywyt hwy. Yno vn o hanwynt, pan welawdd ddarvot ei iachay, aymchwelawdd, ac a llef vchel e roes ogoniant y Dduw, ac a gwympawdd ar ei wynep wrth y draet ef, can ddiolwch yddaw: a'hwn oedd Samarit. A'r Iesu a atepawdd ac a ddyvod, A ny'lanhawyt dec? a'ph'le [mae'r] naw? Ny chahat ar a ddelynt i roi gogoniant i Dduw, addiethr yr estrawn hwnn. Ac ef a ddyvod wrthaw, CwynCyvot, does ymaith, dy ffydd ath iachaawdd.
Y xiij. Sul gwedy Trintot.
Y Collect.
CAdw, atolygwn y ty arglwydd dy Eccles. ath tragwyddawl trugaredd: a chan naddichon gwendit dyn eb-y-tu anyd syrthio, cadw ni byth trwy dy borth, ac arwain ni at beb peth buddiol in iechedwrieth, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
WElwch veint yr epistoly llythyr a escrivenais atoch ā llaw vyhun. Gal. vi. Cynniver a ewyllysant wney thy'd wynep tec yn-gnawd [ol, yr ei hyn a,ch cympellant y beri enwaedy arnoch, yn vnic rhac ey erlynherlit er mwyn croescroc Christ. Cā ys yr ei ydd ys yn-enwaedy arnynt, nid ynt wy yn cadw yr valchiaw, ymhoffiDdeddyf, yn amyn deisyfy bot enwaedy arnoch, er mwyn yddynt gahel valchiaw, ymhoffi ymlawenhau yn eich cnawt. An'd na atwo Duw i mi ym awen heu, a ddieithr yn-croc ein Arglwydd Iesu Christ, drwy'r hwn y crocwyt y byt i mi, a'minef i'rbyt. Can ys yn-Christ Iesu ny thal enwaedi at ddim, na di-enwaediat, anyd creatur newydd. mannae 'sef cystu o dien ii. Cor. xi. A'pha'r ei pynac a ddylynant-lwybr y Reol honn, tangneddyf [a vydd] arnwynt, a'thrugaredd, ac ar Israel Duw. Ac o hyn allan na*volestet nep vi, can ys ydd wyf yn dwyn yn vyg-corph *notae yr Arglwydd Iesu. Y broder, rhat ein Arglwydd Iesu Christ [avo] gyd a chwi, Amen.
Yr Euangel.
NY ddychon dyn [...]pwasanaethy dau Arglwyð: Math. vi. can ys ai ef a gasaa'maill, ac a gar y llall, ai ef a ymlyn wrth y ffaill, ac a escaelusa yr llall. Ny ellwch wasanethu Duw a'*golud [bydol.] Can hynny y dywedaf yw ch, na ovelwch am eich Mammō.bywyt pa beth a vwytaoch, ai pa beth a yvoch: na'c am eich cyrph, pa beth a wiscoch. Any'd yw'r bywyt yn vwy na'r bwyt? a'r corph [yn vwy] na'r llyniaeth, buchedd, ein ioes dillar? Edrychwch ar llyniaeth, buchedd, ein ioes ehediait y nef can na heyant, ac ny's metant, ac ny chywenant i'r yscuporiae: ac ymae eich Tat nefawl yn y Whisc porthy wy? Anyd ychwi well o lawer nac yntwy? A'phwy o hanoch cyd govalo, a ddychon angwanegy vn cuvydd ar ei ad ar yr wybrvaint? A'pha am y ad ar yr wybr govelwch am ddillat? Dyscwch pa wedd y mae'r lili'r maes yn tyfu: ny bwydothravaeliant, ac ny nyddant, a'dywedaf wrthych, na bu Selef yn ei oll'oghniant mor trwsiadus ac vn or ei hynn [Page] Can hynny a's dillada Duw lysaeun y maes, yr hwnn ys ydd heddyw, ac yvory a vwrir y'r poptuyffwrn, a ny's [gwna] vwy o lawer erochwi, [yr ei] a'rychydic ffydd? Am hyny na ovelwch, can ddywedyt, Beth a vwytawn? ai beth a yvwn? ai a phabeth ymddilladwn? (Can ys am y pethae hynn oll yr ymovyn y Cenetloeð) o bleit e wyr eich Tat in dilledir, gwiscir,nefol, vot arnoch eisiae yr oll pethae hynn. Eithyr yn gyntaf ceisiwch deyrnas Duw a ei chyfiawnder, a'oll pethae hynn a or nefroddir y-chwy'. Ac na or nefovelwch dros dranoeth: can ys tranoeth a phryderwchovala drosto ehunan. Digon i ddiernot y bryderaddrwc ehun.
Y xvi▪ Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
ARglwydd atolygwn y ty, bot ith wastadawl dosturi lanhau ac amddeffen dy gynulleidfa. A'chan na all hi barhau mewn diogelwch eb dy vendigeit noddet, cadw yhi byth gan dy borth a'th ddaioni, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
Ephe. iii ERchy'ddwyf arnoch na ddiogoch, [...]mellyngoch ddeflicioch o bleit vymblindere i, er eich mwyn yr hwn yw eich gogoniant. O'rachos hynn y plegaf vyggliniae a'r dat ein Arglwyð Iesu christ, (o ba vn yr henwir yr oll vcheddtuylwyth] yn y nef ac yn ddaear) y'n y roddo ychwy yn ol golud ei'ogoniant, er eich cadarnhay'yn nerthawc trwy y yspryt ef yn y dyn o y mewn, mal y tri co Christ yn eich colonae, trwy ffydd mal gwedy eich gwreiddiaw a'ch dysylu mewn cariat, y galloch amgyffred y gyd a'r oll Sainct, beth yw lled, ar hyd a'r dwfnder, ac llawnlloneitvchelder: a'gwybot cariat Christ yr hwn [gariat] y sy vwy rhagorawl nag y gellir ei wybot, y n ych llawner ac llawnlloneitoll gyflawnder Duw. Iddo ef can hyny pwy ddichon wneythyd yn dra amlach uch penn pop peth y archom ai a veddylyō, yn ol y gally y sy yn gwethiaw ynam, [y bo] gogoniant yn yr Eccles trwy Christ Iesu, trwyyn yr oll geneclaethae yn oes oesoedd. Amen.
Yr Euangel.
AC e ddarvu dranoeth bot ir Iesu vynet i ddinas a elwit NainNaim, Luc. vii. a' swrn llawer oei ddiscipulion aeth gyd ac ef, a'thyrva vawr. A'gwedy iddaw ddawot yn agos at porth y dinas, ac welea'nycha, y ducit allan vn marw [sef] vn-map ei vammam, yr hon oedd weddw, a' llawer o popul y dinas [oeð] gyd ahi. A'phan ganuu'r Arglwyð y hi, e tosturiawdd wrthei, ac e ddyvod wrthei, Nac wyla. Ac ef aeth [yn nes] ac a gyvyrddawdd a,r elawr (a'r ei oedd yn ei ddwyn, a safesont) ac ef a ddyvod, Y [gwas] eivanc, wrthyt y dywedaf, Cyvot. A'hwnn a vysei varw, a godes yn ei eistedd ac addechreuodd ddywedyt, ac ef ei rhoddes yddyy w] vam. Yno y deuth ofn arnynt oll, ac y rhoddesont'ogoniant y Dduw, can ddywedyd, Egyfodes Prophwyt mawr yn ein plith, mysccyfrwnc, a'Duw a goror ovyawdd ei bopul. Ac aeth y gair yma am danaw ar lled tros oll Iudaia, a'thros gwbyl or*wlad o y amgylch.
Y xvii, Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
ARglwydd, erfynniwn y-ty bot ith rad ein rhacflaenu a'n dilyn, a'phar y-ni yn wastad ymroddi i bob gweithred dda, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
MYvi'sef carcharor yn yryr Arglwydd, ephe iiii. atolygaf y'wch'rodiaw o hanoch yn deilwng o'r alwedigaeth ich galwyt, mewn pop iseldergestyngeiddrwydd meddwl, a'lledneisrwydd, y gyd a an my. dioddfgarwch, gan ymgynnal ey gylydd trwy gariat, gan vot yn astud i gatw vndap yr yspryt drwy rwymiat heddwchtangneddyf. Vn corph [ys ydd,] ac vn yspryt, megis ac ich galwyt yn vn'o baith eich galwedigaeth. Vn Arglwydd [ys y,] vn ffydd, vn Batydd, vn Duw a'That pawpoll] yr hwn ys yd duchlaw oll, a'thrwy oll, ac ynoch oll.
Yr Euangel.
Luc. xiiii. ACe ddarvu, pan oedd yr Iesu wedy myned i tuy vn or pharisaieit pennaf ar [y dydd] Sabbath, i vwyta bwytbara, wy a ei dysgwiliesont ef' llymaA nycha, geir y vron ydd oeð ryw ddyn yn glaf or haint dwfrdropsi. Yno'r Iesu a atepawd, ac a ddyvod wrth y latmerieit ai esponwyr y gyfraith Cyfraithwyr, ar Pharisaieit can ddywedyt, Ae rhydd iachay ar y [dydda] Sabbath? A'thewy a wnaethant wy. Yno ef ei cymerth, ac ei iachawdd ac ei gellyngawdd ymaith, ac ei atepawdd hwy, gan ddywedyt. Pwy o hanoch [a's ei] asin ne iych a syrth mewn pwll ac yn y van ny's tyn ef allan ar y dydd Sabbath? Ac ny allesant gyfatep wrthep yddaw am y pethae hynn. Ef addyvod hefyt ddamecparabol wrth y yr ei aelwesitgohaddwyr pan briodas ddaliawdd val ydd oeddent yn dethawl yr eisteddleoedd vchaf, ac a ddyvod wrthynt, Pan ith' ohodder gan nep i erddunineithior, nag eistedd yn y lle pennaf, rac bot vn anrydeddusach na thi wedi'r ohawddy canto, a'dawot o hwn ath'ohoddawdd ti ac ef, a doedyt wrthyt, Dyro le i hwnn, ac yno dechrae o hanot trwy gywilydd gymeryd y lle isaf. Eithyr pan ith ohodder, does, ac eistedd yn y lle isaf, y'ny bo pan ddel yr hwn athohaddes, ddywedyt wrthyt, Y car, eistedd yn uwch i vyny: Yno y bydd erdduni ant, moliantclod erdduni ant, moliantyt yngwydd yr ei'n a gydeisteddāt a thi. Can ys pwy pynac a ymddercha, a iseliro stynger, a'hwnn a ymestwng a'dderchevir.
Y xviij Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
ARglwydd attolygwn y-ty caniata ith pobl rat y ymoglyd rhac llygriad y cythraelllwgre diavol, ac a phur galon a' meddwl dy ddylin yr vnic Dduw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Y Epistol
[Page 76] DYolchaf im Duw yn'ogstat trosoch am rat Duw, a roddwyt y chwy yn Christ Iesu, i. Cor. i. can ys darvot eich goludogi cyvoeihogy ym-pop peth yn thaw ef, ym pop ryw ymadrodd, ac ym pop gwybyddieth: megis y cadarnhawyt testiolaeth Christ ynoch. Mal nad ych yn olddefficyol o vn dawn [oll:] gan ddysg wyl ymatgudd ymaros am ymddangosiat eyn Arglwydd Iesu Christ. Yr hwn hefyt ach cadarnha chwi yd y diwedd, val nachwlier,val y byddoch yn val nachwlier,ddihawl] yn-dydd ewn Arglwydd Iesu Christ.
Yr Euangel.
GWedy clybot or Pharisaieit ddarvot ir Iesu'oystegu y Saddukeit, Mat. xxii. wynt a ymgynullesant ir vnlle. Ac vn o hanwynt yr hwn oedd Gyfreithiwr, a ymofynawdd ac ef, er ei demptio gyfraithbrovi gan ddywedyt, Athro, pavn y'wr gorchymyn mawr yn y Ddeddyf? Yr Iesu a ddyvod wrthaw, Cery yr Arglwydd dy Dduw yn dy, atho'th oll calon, ac o'th oll eneit, ac o'th oll veddwl. Hwn yw'r croga, glyn, cynwysircyntaf a'r gorchymyn mawr. A'r ail ys y gyffelip i hwnn, Ceri dy gymmydawc mal Ion tuhun. Yn y Ionddau'orchymyn hynn y Ionsaif yr oll Ddeddyf a'r Prophyti. A'gwedy ymgascly o'r Pharisaeit yn-cyt, y govynnawdd yr Iesu yddwynt, can ddywedyd. Peth a dybygwch chwi am y Christ? map i lleithicbwy ytyw? Dywedesont wrthaw, [Map] Dauid. Ef a ddyvod wrthwynt, Can hyny pa vodd y mae Dauid yn yr yspryt yn y alw ef yn Arglwydd, can ddywedyt, Dywedawdd yr epArglwydd wrth vy, Arglwydd, Eistedd ar vym-deheulaw y ny osotwyf dy elynion yn *droet vainc y ty? Ac a's galwadd Dauid ef yn Arglwydd, pywedd y mae ef yn Vap iddaw? Ac ny betrawdd llyvasavn dyn atep gair iddaw, ac ny ymofynveddiawdd nep o'r dydd hwnw allan ymofynym gwestiony ddim ac ef mwy [ach.]
Y xix, Sul gwedyr Trintot
Y Collect.
[Page] O Dduw can na allwn ni eb-y-ti ryngu bodd yty: caniatha i weithrediad dy drugaredd vniom a llywiaw eyn calonau, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
HYn a ddywedaf ac a testiolaethaf yn yr Arglwydd, na bo i chwi ephe. iiii.mwy rotiaw, megis ac y rhotia Cenetloedd ereill, yn-gwagedd ey weithipwylmeddwl, wedy'r tywyl'y ei medwl, ac synhwyrpwylymddieithro y wrth vuchedd Duw [ol] can yr anwybodaeth ys ydd ynthwynt, o bleit ymarallycaledrwydd ey calon: pwy'r ei wedy'r ymarallyddiddarbodi a ymroesont i ymarally anlladrwydd i wneythy'r pop ryw affendit, ddallinepyn yn-chwant. Eithyr chwychwi velly ny ddyscesoch wrth Christ. A's bu ychwy y glywet ef, ac a's dyscwyt gantaw, megis ac y mae'r gwirionedd yn yr Iesu, [nid angen] rhoi heibiaw di ymddidorigiw-edd hen ymddugiat, yr henðyn, yr hwn a lygrir trwy'r chawntae vursneiddrwyddtwyllodrus, ac ymadnewyddy yn yspryt eich meddwl, a giwsco [am danoch] y dyn newydd, yr hw [...] drwy ymdrech, yn awyddus [...]rwy va wr yni, yn ymial,erwydd Duw a drwy ymdrech, yn awyddus [...]rwy va wr yni, yn ymial,creawyt mewn drwy ymdrech, yn awyddus [...]rwy va wr yni, yn ymial, deddvoldep, a' gwir sancteiddrwydd. Erwydd paam bwriwch ymaith*gelwydd a'dywedwch wirionedd pop vn wrth ei gymmydawc: can ys aelodae ym y'w gylydd. [As] digiwch, ac naphechwch.* Nac ymachlutet haul [ar eich digoveint, ac na*rowch le i*ddiavol. Hwn a letratawdd, na latratet mwyach: eithyr yn hytrach* llavuriet a gweithiet a ei ddwylo yr hyn'sy dda, yn y bo ganto y'w roi yr nep y vo mewn eisiae. Na ddauei vn gair dulll'wgredic o'ch geneue: yn amyn hwn a vo da ehudrwydder mwyn] adailadaeth, y ny roddo rat ir gwrandawieit. Ac na thristewch [ar] yspryt glan Duw, trwy'r hwn ich inseliwyt yn olerbyn dydd] y prynedigaeth. Pop chwerwedd, a' i ddyddbroch [a'llit, a' cith [...]uddllefain] a rhuat chabl bwrier ymaith ywrthych, y gyd ac ol'ddrigioni. Byddwch voesawlvwynio wrth ei gylydd, ac yn dra-ystyriol gan vaddae yddy ywgyl ydd, megis ac y maddeuawdd Duw er Christ y chwithau.
Y Euangel
YR Iesu aeth y mewn y long, Math. ix. ac aeth trosawdd, ac a ddeuth y'w ddinas ehun. A nycha, wy a ddycesant ataw wr claf or parlys, yn gorwedd ar mewn gwely: A'r Iesu yn gweled y ffydd wy, a ddyvot wrth y claf o'r parlys, Y map, ymddiriet: maddeuwyt y ty dy dechatae. A' nycha, yr ei or Gwyr llen a ddywedent wrthy'n ehunain. Y mae hwn yn dywedy [...] yn auduwiolcaply.] A' phan welawdd yr Iesu ey meddyliae, y dyvot, Pa am y meddylywch bethae drwc yn eich calonae? Can ys pa-vn hawddafhawsaf] ei ddywedyt, Madeuwyt y-ty dy bechatae, ai dywedyt, Cyvot, a' rhodia? Ac er mwyn ychwy wybot vot gallu, auturat meddiant] i Vap y dyn ar y ddaiar i vaddae pechatae, [yno y dyvot ef wrth y claf or parlys) Cyvot, cymer dy wely, a' dos ith tuy. Ac ef a gyvodes, ac aeth y maith yddy y ew] duy ehun. Velly pan ei canvu 'r dyrva, rhyveddy a wnaethant, a gogoneddy Duw, yr hwn a roesei gyfryw awturtat i ddynion.
Y xx. Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
OLl gyuoethoc a' thrugarawc Dduw oth ragorol ddaeoni cadw ni rac pob peth a'n druga, val y nyni yn barat yn enait a' chorph allu gan rydit calonnau, gyflawni cyfryw bethau ac a ewyllyssych vot eu gwneuthur, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
GWelwch can hyny ar ychwy rotiaw yn ddiescaelus, nyd mal andoethion, Ephes. v. anid amyn] mal doethion, can brynuennill yr amser-cyfaddas: can ys an vad drwc] yw'r dyddiae. Erwydd paam, na vyddwch ansynnwyrol, anid deallwch beth yw 'wyllys yr Arglwydd. Ac na veddwoch ar 'win, yn yr hwn, peth hynn y mae rhyfedd tra, nei traha, gormoddedd ynyt, di [...] walltrair glythni: eithyr ymlanwch o'r yspryt, can ymadrodd wrthych eich vnain mewn psalme ac hymynae ac odlae ysprytawl, can canu a' psalmy i'r Arglwydd yn eich calone, a' diolch yn oystat [Page] am pop peth y Dduw ys et y Tat, yn Enw ewn Arglwydd Iesu Christ, can ymddarestwng y' gylydd gan, trwy yn] ofn Duw.
Yr Euangel
Mat. xxii. YR Iesu a ddyvot wrth ei ddiscipulion, Cyffelip yw teyrnas nefoedd y ryw Vrenin a wnaethoedd briodas yddy yw vap, ac a ddanvonawdd ei weision i alw yr ei a ohaddesit ir briodas, ac ny vynnesont wy ddawod: Trachefyn yd anvones ef weision er-eill, gan ddywedyt, Dywedwch wrth yr ei a ohaddwyt, Wele, parat oais vy-gciniaw: vey ychen am lledneginot pascedigion a ladwyt, a'phob peth ys y parat: dewch i'r priodas. Ac wy vu ddiyslyr ganthwynt, ac aethant ymaith, vn y'w vaes duy, ac ar all ynghylchi ei var [...]iandi y'w vasnach. Ar lleill Ac y relyw a ddaliesont y weision ef, ac ei gwarthruddiesant, ac a ei lladdesont. A' phan glypu yr Brehin, y llidiawdd, ac a ddanvones allan ei lueddwyr, ac a ddivaoddddinistriawdd y lladdwyr hynny, ac a loscawdd eu dinas. Yno y dyvot ef wrth ei weision, Yn wir y briodas ys y parat: anid yr ei a ohoddesit, nid oeddent teilwng. Ewch gan hyny allan i'r priffyrdd, a'chynniuer y gaffoch, gohaddwch i'r briodas. Yno 'r gweision hyny aethant allan ir prifffyrdd, ac a gesclesont ynghyt gynniner oll ac agawsant, ddrwc a' da: ac a lanwyt y briodas o ohaddwyr. Yno 'r Brenhin e ddeuth mewn, y weled yreisted [...] wyr y gwesteiō y gohawddwyr,] ac a ganvu yno ddyn nid oedd gwisc priodas amdanaw. Ac ef a ddyvot wrthaw, Y cyveill, pa wedd ddelw] yd aethost y mewn yma, eb vot am danat briodas wisc gwisc priodas?] Ac ynte ny ddeuth gair oe [...] ben aeth yn vut.] Yno y dyvot y Brenin wrth y gweision, Rwymwch y draet a ei ðwylo: cymerwch ef ymaith, a' thavlwch ir tywyllwch eithav: ynaw y oydd wylofain, a'riccian ac yscyrnygy dannedd. Can ys llawer a ohaddir elwir, ac ychydic a ddywysi [...] ddetholir.
Y xxi. Sul gwedy y Trintot.
Y Collect.
CAniatha atolygwn y-ty, drugaroc Arglwydd, ith ffyddlawn bobl vaddeuant a' thangneddyf, val eu glanhaer oðiwrth ei oll pechotau, a'th wasaneuthu a meddiwl heddychol trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
VYmbroder, ymgryfhewch yn yr Arglwydd, Ephes. vi. ac yn nerth y gedernit ef. Gwiscwch oll arvae arvogaeth Duw [am danoch,] val y galloch sefyll yn erbyn oll cynllwynion ruthrae] diavol. Can nad yw eyn ymdrech ni yn ervyn cnawdd cic a' gwaet, yn amyn yn erbyn pendevigaethae, yn erbyn Galluoedd [ac] yn erbyn llywyawdron bydawl, [tywysogion] tywy llwch y byt hwn, yn erbyn tywyso gaetheu enwireddae ysprytawl, [yr ei ynt] yn yr vchelion [leoedd.] O bleit hyn cymerwch atoch oll drygae arvogaeth] Duw, val y galloch wrth sefyll yn y dydd arvae blin,] ac wedy ychwy orphen yr oll pethae, sefyll [yn sefydlawc.] Sefwch gan hyny, wedy'r ymwregysy eich drwc cluniae a' gwirionedd, ac ymwiscaw o ddyvronnec llwyni cyfiawnder, ac escidiaeo am eich traet o deddtfoldap paratoat yr Euangel tangneddyf. Vch pen pop peth cymerwch darian y ffydd, trwy'r hwnn y gallwch ddeffoddy oll saethae tanilyt y ddarme [...] th vall. A' chymerwch anvad, drwc helym yr iechyt, a' chleddyf yr Yspryt, rhwn yw gair Duw. A' gweddiwch pop amser a' phop ryw weddi ac saylet ervyn yn yr Yspryt: a' chan wilied wrthaw y gyd a phop astudrwydd a golochwyd, gwrthweddi, adol wyn, ar chan gweddi tros yr oll Sainct, a' throsso vi, ar roddy y mi, ymadrawdd y agory vyggenae yn goglud [...] hyderus y venegy dirgelwch yr Euangel, dros yr hon ydd wyf yn genadwri ehofn yn rhwyme, y'n y bo y my ddywedyt yn hyderus megis y mewn catwyn perthyn ym' cyggwre ddei cyg can ymadrot ddywedyt [yny peth.]
Yr Euangel.
YDd oedd ryw vrenhinawl Pendevic ac yddaw vap yn glaf yn Capernaum. Ioan. iiii. Pan glypu ef ddyvot Iesu o'r Iudaia i'r Galilea, ydd aeth ef attaw ac a atolygawdd yddaw ddawot i waret, ac iachay y vap ef: can ys ydd oedd ymbron wrth vron marw. Yno y dyvot yr Iesu wrthaw, A ny welwch arwyddion a'ryveddodae, ny chredwch. Y pendevic a ðyvot wrthaw, Arglwydd, dyred ebryi wared cyn marw vy map. Yr Iesu a ddyvot wrthaw, Does ymaith, y mae dy vap yn vyw: a' chredawdd y gwr dyn y gair a ddywedese i'r Iesu wrthaw, ac aeth ymaith. Yr awrhon ac ef yn mynet i wared, [Page] y cyfarvu ei wasanaethwyr ac ef, ac y vanegosont, gan ddywedyt, cyhyrdd awdd Mae dy vap yn vyw. Yno y govynawdd ef yddwynt yr awr y gwellesei arnaw. Ac wy a ddywedesont wrthaw, Doe y seithfet awr y gadawdd y ddeirton cryd ef, Yno gwybg'r tat [ddarvyt] yn yr awr honno y dywedesei'r Iesu wrthaw, Mae 'dy vap yn vyw. A' chredy a wnaeth ef, a' ei oll tuy. Yr ail arwydd gwyrth miragl hynn a wnaeth yr Iesu drachefyn, wedy y ddyvot ef or Iuddaia i'r Galilea.
Y xxii. Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
ARglwydd, y-ty yr atolegwn gadw dy duylu yr Eccleis mewn dwywolder gwastawl, vai y bo trwy dy noddet hi gwaredu o ddiwrth bob gwrthwyneb ac iddi yn ddifosionol ymroi ith wasaethu yn-gweithredoedd da, er gogoniant ith enw trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Philip. i. I'M Duw y diolchaf gan eich cwbyl goffay chwi, (bop amser yn veu oll weddiae y drosoch oll, gan weddiaw drosoch oll, gan weddiaw gyd a llewenydd) erwydd y cyfranogeth cymddeithas y sydd ychwi, yn yr Euangel, or dydd cyntaf yd yr awrhon. Ac y mae yn credadwy genyf hynn yma, pan yw hwnn a ddechreuawdd y gwaith da [hwnn] ynoch, ei gorphen cwpllaa yd yn-dydd Iesu Christ, megis y mae yn weddu [...] iawn i mi varny, dybietsynniet hynn am danoch' oll, can ys eich bot yn vey mefyrdawt, cof calon, yn gystal yn ve rhwymae ac yn veu amddeffen, a' chadarnhad yr Euangel ys ef chwychwi oll oedd yn gyfranogion a mi o'm rhat. Can ys Duw yn dest ymy, mor orhoff genyf chwychwy oll yn emyscaredd eigiawn vygcalon yn Iesu Christ. A' hynn a weddiaf ar amylhay o'ch cariat etwo vwyvwy mewn gwybyddiaeth, a' chwbl ddeall, mal y metroch varny ddosparthy pethae gohanredd, rhagor, amravaelbo gohanieth rhynghwynt [a ei gylydd,] a' bot yn buredigion ac yn ddianvat ddidrancwydd hyd erbyn dydd Christ, wedy eich cyflawn y o ffwythae cyfiawnder, [Page 79] [yr ei'n ynt ynoch] trwy Iesu Christ, er gogoniant a' a moliant y Dduw.
Yr Euangel.
PEtr a ddyvot wrth yr Iesu, Arglwydd, Mat. xvii [...] pa gyvnychetpasawl gwaith] y pecha vym-brawt im erbyn, ac y maddeuaf yddaw? ae yd seithwaith? Yr Iesu a ddyvot wrthaw, Ny ddywedaf y-ty yd seithwaith, anid yd ddec a thrugein waith, sei ccccrc ni [...] amgen el rivydi seithwaith y ddec waith seithwaith. Am hynny y cyffelypir teyrnas nefoedd i ryw Vrenhin, aeipwy vynneigael cyfrif yncylch lx. li. oedd pop taleni cyffredin can ei] weision. A phan ddechreysei gyfrif, e dducpwyt vn attaw, a oedd yn ei ddylet o ddec mil o oedd yn ei helwtalentae. A' chan nad oeð gantaw ddim oei daly, e 'orchymynawdd ei Arglwydd y werthy ef, a' ei wreic, a' ei blant ac oll gohiria heddycha pwylla, bydd dda dy amyuedd a veddei, a' thaly [yr ddlet. A'r gwas a gwympawdd i lawr, ac atolygawdd iddaw, can ddywedyt, Arglwydd, gydweision oeda dy ddigoveint wrthyf, a' thalaf yty y [cwbl] oll. Yno Arglwydd y gwas hwnw a drugrhaodd wrthaw, ac ei gellyngawdd, ac a vaddeuawdd iddaw y ddled. A' gwedy myned y gwas ymaith, e gavas vn oe vy gyveillion, yr hwn oedd yn y ddlet ef o gant ceiniawc, ac a ymavlawdd yntaw ac ei llindagawdd, gan ddywedyt, Tal i mi efmwytha dy ddlet. Yno y syrthiawdd ei gyveill wrth ei draet ef, ac a atolygawdd yddaw, can ddywedyt, mynneiOeda dy ddigoveint wrthyf, a' thalaf yty [y cwbyl] oll. Ac ny's wneithi [...]gwnai ef, anid myned a' ei vwrw ef yn carchar, y'n y dalei yr ddlet. A' phan weles ei gyveillion [ereill] y pethae a mall ddaroedd, ydd oedd yn ddrwc dros pen ganthwynt, ac a ddeuthant, ac a vanegesant y ew h'arglwydd yr oll pethae a ddarvesent. Yno y galwawdd ei Arglwydd arnaw, ac a ddyvot wrthaw, A' was gydwas drwc, maddeueis yty yr oll ddyled, can yty weddiaw arnaf. Ac a ny ddylesyt tithe tosturiaw wrth dy yddy gyveill, megis ac y tosturiais i wrthy ti? A' llidiaw a wnaeth ei arglwydd, ac ei rhoddes ef ir poenwyr, y'n y dalei ei holl ddylet iddaw. Ac velly yr vn ffynt y gwna veu nefawl dat i chwithae, any vaddeuwch o'ch calonnae, pop vn sarhaedae, trespasae y'w vrawd eu sarhaedae, trespasae camweddae.
Y xxiii. Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
[Page] DVw eyn noddet a'n cedernit, yr hwn wyt benatur pob dwywolder, gwrando eb ohir ddefosionawl weddiae dy Eccleis a' chaniatha y ni am yr hyn ydd ym yn e erchi yn ffyddlawn, allu ei caffael yn gyflawn, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Philip. iii. Y Broder, dylynwch vi, ac edrychwch ar yr ei ys ydd yn rhodiaw velly, megis ydd ym ni yn esempl ychwy. Can ys mae llawer yn rhodiaw, am bwy'r ei y dywedies ywch, yn vynych, ac yr awrhon dan wylaw y dywedaf ychwy, [y bot wy] yn elynion Croes Croc Christ, yr ei [y sydd] aei dywedd yn damnasiongyfergoll, a'ei bol yn Dduw ydd wynt, a' ei gogoniant yn gwarth cywylidd wradwydd yddwynt, yr ei' sy a ei meddwl ar pethae daearol. Can ys ein ymddugiat, helhynt swy ddogaeth gwladwriaeth ni ys ydd yn y nef, ac or lle ydd ym yn edrych am yr Iachawdur [ys ef] yr Arglwydd Iesu Christ, yr hwn a newidia,ys y mut ein corph gwael ni, er ei wneythyd yn vnwedd, cyfrith vnffurf a ei gorph gogoneddus e, yn ol y nertholdap, trwy r hwn y dychon e ddarestwng yr oll pethae y danaw yddaw ehun.
Math. xxiiYr Euangel.
YNo ydd aeth y Pharisaieit, ac a gymersont gygcor pa vodd y magleni dalient ef ar yn [ei] ymadrawdd. Ac wy addanvonesont attaw ei ddiscipulon y gyd a'r Herodiait, can ddywedyt, Athro, gwyddam dy vod yn gywir air] wir, ac yn dyscy fford Dduw yngwirionedd, ac nyd oes arnat bryder vndyn oval nep: can nad wyt yn edrych erwydd ar wynep dynion. Dywet y-ni gan hynny, beth a dyby di? Ai iawn taly treth ir ymerodr rhoddy teyrnget i Caisar, ae nyd yw? A'r Iesu yn gwybot y malis drigioni wy, a ddyvot, Paam im prowoch temptwch vi chwychwi ffugwyr [...] hypocriteit? dangoswch ymy arian vath y deyrnget. Ac wy a roeson at taw geiniawc. Ac ef a ddyvot wrthynt, Pwy pie'r ddelw hon a'r arscrifen argraph? Dywedesont wrthaw, Yr emperawtr Caisar. Yno y dyvot ef wrthwynt, Rowch gan hyny yr eiddc ys ydd i Caisar, i Caisar a' rhowch i Dduw y pethe ys ydd y eiddo Duw Dduw. A' phan glywsant wy hynn, ryveddy a wnaethant, a' ei ady a' myned ymaith.
Y xxiiii. Sul gwedy r Trintot.
Y Collect.
ARglwydd, atolygwn yty ellwng dy bobl o diwrth ei camweddau, val y bo trwy dy ddawnus drugaredd gaffael o hanam eyn rhyddhau o rwy medigaethau eyn oll bechotau, yr ei gan eyn cnawdol vreuolder a wnaetham. Caniatha hyn er cariat ar Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
YDd ym yn diolch y Dduw'sef Tat eyn Arglwydd Iesu Christ, Coloss. i. pop amser yn gweddiaw trosoch: er pan glywsam am eich ffydd yn Christ Iesu, ac am [eich] cariat ar yr holl Sainct, er mwyn y gobaith ys ydd wedy'r arosot y chwi yn y nefoedd, am yr honn y clywsoch ym blaen-llaw: trwy'air gwirionedd [ys ef yw] yr Euangel, yr hwn hon a ddeuth atochwi, megis ac i'r holl vyt, ac y mae hi yn ffrwythlawn hefyt, mal ac [y mae] yn eich plith chwithe, o'r dyth-hwnn y clywsoch ac y gwir gybuoch 'rat Duw, megis ac ydyscesoch can Epaphras ein caredic, anwyl cu gydwas, yr hwn ys y trosoch yn ffyddlawn vinistr wenidawc Christ, yr hwn hefyt a vanagawdd y-ni eich cariat, [ys y genych] yndrwy'r yspryt. O bleit hynn nini hefyt, er y dydd y clywsam, ny pheidiesam a gweddiaw y trosoch, ac erchy ar eich cyflawny o wyhyddieth y 'wyllys ef, ym pop doethinep, a'deall ysprytawl, y'n y rotioch yn teilwng [gan] yr Arglwydd, a [ei] voddhay ym pop peth dim, gan ymffrwyth loni ym pop gweithred da, a' chynyddy, chynyrchy thyfu yn gwybyddiaeth Duw, wedy'r ymnerthy gan oll nerth trwy ei' ogoneddus allu ef, i bop dioddefgarwch ac hir yma ros ammyned dda, y gyd a llewenyddhyfrydwch, gan ddiolwch i'r Tat yr hwnn a'n addasawdd i vot yn gyfrangion o etiveddiaeth y Sainct yn goleuni.
Yr Euangel.
[Page] Math. ix. TRa oedd yr Iesu yn ymddiddan val hyn wrth y popul, wele nycha, y deuth rhyw vnbenpennaeth ac 'addolawð iddaw, can ddywedyt, Evu varw veu merch yr awrhon, and dyred a' dod gesot dy law arnei, a' byw vydd hi. A'r Iesu a g'odes ac ei dylynawdd, ef aei ddiscipulion. (Ac wele, wreic a oedd [a haint] gwaedlin, gwaedgerdd gwaed goll gwaedlif arnei dauddec blynedd, a ddaeth or lwyr ei tu cefyn yddaw, ac a gyfhyrddawdd ac or, godref, hom emyl y wisc ef. Can ys hi a ddywedesei ynthei ehun, A's gallaf gyhwrdd aei wisc ef yt vnic, iach vy ddaf mi af yn iach i'm iacheer. Yno yr Iesu ymchwelawdd, a chan y gweled hi, y dyvot, [Na] verch, bydd gyssyrus: dy ffydd ath iachaodd. A'r wreic a o'r wnaethpwyt yn iach tyrfa yn yr awr hono.) A' phan ddaeth yr Iesu i duy'r pennaeth, a' gweled y cerddorion a'r tyrfa yn Ciliwcl trystiaw y dyvot wrthwynt, Ciliwcl Ewch ymaith: can nad marw'r vorwyn, anid cyscu y mae hi. Ac wynt ei gwatworesont ef. A' phan yrwyt y tyrfa allan, ef aeth i mewn ac a ymavlawdd yn hi llaw, a'r vorwyn a gyvodes. A'r gair [o] hynn aeth tros yr oll tir hwnw.
Y xxv. Sul gwedy Trintot.
Y Collect.
DEffro Arglwydd, atolygwn y-ty ewyllyssiau dy ffyddlonieit val y bo yddynt gan aml weithiaw ffrwyth gweithredoedd da, allu cahel gan y ti yn aml ei gobrwyaw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Ier. xxiii. NYcha, y mae 'r amser yn dyvot, medd yr Arglwydd, y cyvodaf i Ddauid vlaguryn, gan g [...]n vagluryn cyfiawn, ac a deyrnasa Brenhin ac a lwydda, ac a wna varn a' chyfiawnder ar y ddaeat. Yn y ddyddiae ef y gwaredir ydd iacheir Iudah, ac Israel a breswilia yn yr ddioval, a hwnyw gobaith ei Enw y galw ant ef, yr Arglwydd eyn cyfiawnder. Am hynny wele nycha, y maer dyddi ae yn dyvot, medd yr Arglwydd, pryd na ddywedant mwy [Ys] [Page 81] byw yr Arglwydd, yr hwn a dduc blant yr Israel allan o tir yr EgyptAipht, eithyr [ys] byw'r Arglwydd yr hwn a dduc ac a ddeuth a had tuy'r Israel allan o'r Gogledd-dir, ar o'r oll tiredd ar y goyscereiswn wy, ac wy adrigiant yn ei tir ehunain.
Yr Euangel.
PAn dderchavawdd yr Iesu ey lygait, Ioan vi. a' gweled bot tyrva vawr yn dewot atraw, ef a dyvot wrth Philip, O b'le y prynwn vara i gahel o'r ei hyn vwyta? A' hynn a ddyvot ef, y'w brovi ef: can ys ef a wyddiat pa beth a wnelai. Philip atepawdd iddaw, Ny digon yddwynt werth deucent ceinioc o vara, val y gallo pop vn o naddynt gyneryt ychydic. Yno y dyvot wrthaw vn oi ddiscipulion, ['sef] Andro Andreas brawt Simon Petr, Y mae bachecenyn yma a chantaw bemtorch o vara haidd, a ddau pyscodyn: eithr pa beth yw'r hyny heiny ymplith cymeint cynniuer? A'r Iesu a ddyvot. Perwch ir bopul Gnewch i'r dynion eistedd, (ac ydd oedd gwir, glaswelit lawer gwelltglas mawr yn y lle hwnw) Yno ydd esteddaw dd y gwyr y lawr, o niver yn cylch pemp-mil. A'r Iesu a gymerth y bara, ac a ddiolches, ac a [ei] roddes i'r discipulion, ar discipulion ir ei a eisteddesent a lawr: a'r vn modd o'r pyscot cymeint a vynnent ewyllysient. Ac wedy yddynt gahel ei digon, ef a ddyvot wrth ei ddiscipulion. Cesglwch y briwvwytbriwion 'sy 'n gweddill rac colli dim. Yno y casglesont wy ynghyt, ac y llanwesont ddeuddec bafcec cawell o vriwion y pemp torth [bara] haidd [ys ef y briwvwyt oedd o weddill yr ei a vesynt yn bwyta. Yno 'r dynion pan welsant yr miracul, gwyrthiae arwydd, a wnaethoedd yr Iesu, a ddywedesont, Hwnn yn wir yw'r Pro [...]hwyt oedd ar ddyvot y'r byt.
Dydd Sanct Andreas Apostol.
Y Collect.
[Page] OLl-alluawc dduw, yr hwn a roddaist gyfryw rat ith Apostol S. Andreas yd pan vu iddaw yn ybrwydd vfyddhau y alwedigaeth dy vab Iesu Christ a'i ganlyn eb dragor ddilyn eb ohir: Caniatha y ni oll, wedi eyn galw gan dy 'air bendigedic, ymroi, yn ddioed o hanom yn vfydd y ddilin dy sanctaidd orchmynneu: trw'yr vnryw Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Rom. x. AS coffessy ath enae yr Arglwydd Iesu, a' chredy yn dy galon mae Duw ei cyfodes ef o ywrth y meirw veirw, cadwedic iach vyddy. Can ys a'r galon y credir er cyfiawnder: ac a'r genae y coffessir er iechyt. Can ys yr Scrythur a ddywait, Pwy bynac a gred yntaw, ny chywilyddir wradwyddir. Can na'd oes gohanieth rhwng yr Iuddew a'r Groecwr: obleit yr hwn ys ydd Arglwydd ar oll bawp, ys y'n gyvoethawc oludawc i bawp a'r alwo arnaw. Can ys pwy bynac a alwo ar Enw yr Arglwydd, catwedic iach vydd. An'd pa wedd ddelw y galwant arnaw, yn yr vn ny chredasant? a pha wedd y credant yn yr vn ny chlywsant y wrthaw? A' phavodd y clywant eb precethwr? A' ph'odd y precethant, adiethr ei danvon? megis ydd escrivenwyt, Mor weddus hyfrydol prydverth yw traet precethyr, euangelwyr managwyr tangneddyf, a' managwyrpethe da. Eithyr ny wrandawawdd powp ar yr Euangel: can ys Iesaias a ddywait, Arglwydd, pwy a credawdd yr hyn a glywawdd genym? Can hyny ffydd [ys y] drwy glywot, a' chlywot trwy'air Duw. Ac a ny chlywsant, meddaf? Diau, diamau Do do, ef aethy sain wy tros yr oll ddaiar, a'ei gairiae i eithawō ddyben byt. Ac meddaf any chydnabu'r Israel [Dduw]? Yn gyntaf Moysen a ddywait. Myvy a wnaf y chwy ddal eddi gedd genvigenyy wynvydy wrth nasion genetl nyd yw genetl [i mi,] a' thrwy genetl ynvyt ich digiaf. Ac Iesaias a levys vaidd, ac a ddywait, Im cafad gan yr ei ni'm caisiesant, ac i'm gwnaethpwyt yn eglaer, ir ei nid ymovynesont am danaf. Ac yn erbyn wrth Israel y dywaid, Ar Yn hyd y dydd ydd y tēnaieestenais vym-dwylo atar bopul gyndynanyvydd, ac yn gwrthddywedyt.
Yr Euangel
[Page 82] MAl ydd oyð yr Iesu yn rhodiaw wrth vor Galilea, e ganvu ddau vroder, Simon, Math. iiii. yr hwn a elwir Petr, ac Andreas ei vrawt, yn bwrw rhwyt i'r mor (can ys pyscotwyr oeddent) ac ef a ddyvot wrthwynt, Dylinwch vi.Dewch ar vy ol i, a mi a'ch gwnaf yn pyscotwyr dynion. Ac wy yn y van gan ady y rhwytae, y dilynesont ef. A' gwedy y vynet ef oddynaw, ef a welawdd ddau vroder er eill, Iaco [vap] Zebedeus, ac Ioan ei vrawt mewn llong gyd a Zebedeus ei tat, yn cyweiriaw ei rhwytae, ac ei galwodd wy. Ac wy eb-ohir gan adael y llong a ei tat, ac ei dilinesont canlynesant ef.
Sanct Thomas yr Apostol.
Y Collect.
OLl alluoc vyw vythawl Dduw, yr hwn er mwy o sicrawch y ffydd a oddefeist ith sanctaidd Apostol Thomas, bctrusawamau cyfodiat dy vab Iesu Christ: Camata y-yn cyn berffeithied ac mor gwbl ddiamau gredu yn dy vap Iesu Christ, yd na cherydder eyn ffydd yn dy olwc byth, gwrando arnom Arglwydd, drwy 'r vnryw Iesu Christ, y ba vn gyd a thi a'r yspryt glan, y bo oll anrhydedd a' gogoniant yn oes oesoedd.
Yr epistol.
YR awrhon nid ych na diethreit nac dyvodieit allwlat, Ephes▪ ii. amyn cyd-dinessyddion ar Sainct, a' thuylu Duw, gwedy'ch adeiliat ar grwndwal sail yr Apostolon a'r Prophwyti, ac Iesu Christ yntau ehun yn sylv [...]e [...] cyntaf ben congyl [vaen,] yn yr hwn yr oll adail wedy 'r gyssyll ty a dyf yn Templ sanceaidd yn yr Arglwyð, yn yr hwn hefyt ych adailiwyt chwi y vot yn drichan Duw trwy'r yspryt.
Yr Euangel.
[Page] Ioan. xx THomas vn or dauddec yr vn a elwit Didimus, nyd oedd gyd ac wynt pan ddeuthi'r Iesu. Am hyny y dyvot y discipulon eraill wrthaw, Nym a welsam yr Arglwydd. Ac ef a ddyvot wrthwynt. A ny welwyf yn ei ddwylaw ol yr hoeliō y cethri, ac esten a' dody vy mys yn ol yr hoeliō y cethri, ac esten a dodi vy llaw yn eu ystlys, n'ys credaf ny chredaf. Ac ar ben yr wyth diernot gwedy [hynny] drachefyn ydd oedd y discipulion y mywn, a' Thomas y gyd ac wynt. [Yno] y deuth yr Iesu [y mewn] a'r drysae yn gaeat, ac a savawdd yn y cenol, ac a ddyvot, Heddwch Tangneddyf ywch'. Yn ol hyny y dyvot wrth Thomas, Anvon, sang Dod yma dy vys, a' gwyl vym-dwylo, ac esten dy law, a'dod yn v'estlys, ac na vydd anffyddlon ancrededyn amyn crededyn. Yno Thomas a atepawdd, ac a ddyvot wrthaw, [Ys ti' yw] vy Arglwydd a'm Duw. Yr Iesu a ddyvot wrthaw, Thomas, can y ty vyggwalet, y credycredeist: gwyn vydedic [yw'r ei ny welsant, ac a credesant. A llawer hefyt o arwyddion eraill a wnaeth yr Iesu yn gwydd ei ddiscipulion, ar nid yw escrivenedic yn y llyver hwnn. Eithyr y pethae hyn a escrivenwyt val y credoch mae 'r Iesu yw 'r Christ Map Duw, ac ychwy yn gan credy gaffael bywyttrwy y Enw ef.
Ymchweliat Sanct Paul.
Y Collect.
DVw yr hwn a ddsceist yr oll vyd drwy bregeth dy wynvydic Apostol S. Paul: Caniatha atolwc yty, y ni, yr ei mae ei ryfedd ymchweliat ef mewn coffa, allu dilyn a' chyflawni dy vendigedic ddysceidiaeth, yr hwn y adawodd ef yn yscrivennedic er athroaeth Christnogion, trwy Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
Act. ix. A' Saul etwa yn chwythy bygylae a lladdva yn erbyn discipulion yr Arglwydd, aeth at yr Archoffeiriat, ac a archawdd gantaw lythyreu y Ddamasco at y cynnleidd vae Synogogae, a chaffei ef nep or ei oedd o'r ffordd honno (ai'n wyr ai yn wragedd) y dwyn hwy yn rhwym i Gaerusalem. Ac mal ydd oedd ef yn stwrneio ymddaith e [Page 83] ddarvu val y dynesawodd ef at ar Ddamasco, yn ddisyvyt y dysclaeriawdd o ei amgylch olauni or nef. Ac ef a gympawdd ir llawr ar y ddaiar, ac a glybu lef yn dywedyt wrthaw, Saul, Saul, paam im erlyni erlydy? Ac ef a ddyvot, Pwy wyt, Arglwydd? A'r Arglwydd a ddyvot, Mi yw Iesu yr hwn a erlydy di: anhawdd yt' wingo yn erbyn symblae. [Ef e] yno ac yn echrynedic ac yn synn ofnus a ddyvot, Arglwydd, pa beth a vynny i mi y wneythyd? Ac eb yr Arglwydd wrthaw, Cybot a does ir dinas, ac e ddywedir yty pa beth vydd rait dir yt' y wneuthy'r. A'r gwyr oedd yn cydymddeith fford ac ef, a savasant wedy'r synny, gan glywet y llef eb yddwynt weled nep. A' Saul a gyvodes o ddyar y ddaear ac agores ei lygait, ac ny welawdd ef vndyn. Yno yr arwenesont ef erwydd erbyn ei law, ac ei ducesont i ddamasco, ac yno y bu dri-die eb welet, ac eb vwyta nac yfet. Ac ydd oedd neb, nebun ryw ddiscipul yn Damasco a elwit Ananias, ac wrtho y dyvot yr Arglwydd trwy weledigaeth, Ananias. Ac ef a ddyvot, Wele, [dyma] vi, Arglwydd. Yno [y dyvot] yr Arglwyð wrthaw, Cwyn, cychwyn Cyvot, a does ir heol a elwir Vniawn, a chais yn tuy Iudas [vn] a ei enw Saul o [ddinas] Tarsus: can ys wely, y mae ef yn gweddiaw. (Ac ef a welei mewn trwy weledagteth wr a ei enw Ananias, yn dyvot y mywn attaw, ac yn dody ei ddwylo arnaw, y gahel o hano ei olwc.) Yno ydd atepawdd Ananias, Arglwydd, ys clywais can lawer am y gwr hwnn, vaint y drwc a wuaeth ef ith Sainct yn-Caerusalem. Ac cyd a hyny y mae gantaw awturtawt o ywrth y gan yr Archoffeiriait, y rwymo pawp a' alwo ar dy Enw. Yno y dyvot yr Arglwydd wrthaw, Dos ymaith, can ys y mae ef yn llestr etholedic y mi, y ddwyn vy Enw draeh rac bron y Cenetloedd, a' Brenhinoedd a' phlant yr Israel. Can ys mi a ddangosaf iddaw, pa veint bethae a orvydd iddaw ddioddef er mwyn vy Enw. Yno ydd aeth Ananias ymaith, ac aeth y mewn i'r tuy, ac a osodes ei ddwylo arnaw, ac a ddyvot, Y brawt Saul, yr Arglwydd am danvonawdd: (ys ef] Iesu yr hwn a ymddangoses yty ar y ffordd wrth ddawot) y adwele [...] dderbyn o hanot dy' owc, ac ith cyflawner o'r yspryt glan. Ac yn y man y syrthiawdd yddiwrth ei lygait megis gann cenn, ac yn dalvyr ebrwydd ydd erbyniawdd ei olwc, ac y cyvodes, ac y batydiwyt, ac y cymerawdd vwyt, ac y cryfhaodd. Velly y bu Saul rpw dalm o ddyddiae gyd ar discipulion, 'oedd yn Damasco, Ac yn y van y precethawdd ef Christ yn y Synagogae, [nidamgen] mae efe oedd Map Duw: a chwithawvrawychy a wnaeth ar bawp a ei clypu, a'dywedyt, An'd hwn yw ef y oeð yn dlnistro divadistruw yr ei alwent ar yr Enw hwn yn Caerusalem▪ ac a ddeuth [Page] yma er mwyn hynn, [ys ef] er y n' arwein wy yn rhwym at yr Archoffeirieit? Eithyr Saul a gynyrchawdd gynnyddawdd vwyvwy a nerth, ac a wradwyddawdd yr Iuddaeon oedd yn trigio preswiliaw yn Damasco, gan gadarnhay mae hwn oedd y [gwir] Christ.
Yr Euangel.
PEtr a ddyvot wrth yr Iesu, Math. xix. Nycha, nyni a Wele adawsam pop peth, ac ath ddilynesam di: a' pha beth a vyddy-ni wrthode sam Ac Iesu a ddyvot yddynt, Yn wir y dywedaf wrthych, mae pan eisteddo Map y dyn aryn eisteddva ei vawrhy di ogoniant, chwychwi yr ei a'm dilinoedd canllynawdd yn yr adgenetleth, a eisteddwch hefyt ar ðeuðec eisteddva, ac a vernwch dauddec llwyth yr Israel. A' phwy bynac a wrthoto edy tai, ney vroder neu chwioredd neu dat, neu vam, ne'wraic, nei blant, nei diredd, er mwyn vy Enw i, ef a dderbyn ar y canvet, a' bywyt tragyvythawl a veddian na etivedda. An'd llawer or ei cyntaf blaenaf, a vyddant yn olaf, ar ei olaf yn vlaenaf.
Pured gaeth y Sanctes Vair vorwyn.
Y Collect.
OLl-alluawc a' thragywyddawl Dduw, atolygwn yn vfyddawl ith vawredd, megis ac ar gyfenw y heddiw y presengolwyt, cynnyrchwyt presentiwyd ir deml dy vn mab yn sylwedd eyn cnawd ni: velly caniatha eyn presentio yti, a meddyliau purlan, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
Yr vn ac a osotwyt tros y Sul.
Yr Euangel.
GWedy cyflawny Dyddiae puredigaeth Mair yn ol Luc. ii. Cyfraith Deddyf Moysen, wy a ei ducesont ef i Caerusalem, y'w ofot, gynychu bre sento oystaty ef i'r Arglwydd. (Megis y mae yn escrivenetic yn Deddyf yr Arglwydd, Pop vn gwrryw [Page 84] y agoro yn gyntaf y y groth vam, a elwir yn gyssegr [...] dic sanctaidd ir Arglwydd:) ac y roddy offrwn mewis erwydd yr hyn a orchym wyt ddywetpwyt yn Deddyf yr Arglwydd, par o colombe not coet turturon nei aderyn nei ddwy glomenoi ieuanc ddeu gyw colombenot. A' nycha, ydd oedd gwr yn Caerusalem a ei enw yn Simeon: y gwr hwnn [oedd] gyfiawn a' dwywol, ac yn dysgwyl am ddiddanwch yr Israel, a'r yspryt glan oedd arnaw. Ac a venagesit iddaw gan yr yspryt glan, na welei ef angae cyn yddo 'welet Christ yr Arglwydd. A'thrwy [annoc] yr yspryt y deuth ef i'r Templ.
Dydd S. Matthias.
Y Collect.
OLl-alluawc dduw yr hwn yn lle Iuddas vradwr a ddetholeist dy ffyddlawn was Mathias. y vod yn vn o niver dy ddeuddec Apostol. Caniatha bot dy Eccles yn gadwedic o ddiwrth yr ebestyl ffeils a'bod hi threfnu ai llywaedrae thu gan wir a ffyddlawn Vugelydd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
YN y dyddiae hyny y cyvodes Petr y vyny yn cenol ydiscipulion, ac y dyvot, Act. i. (a' niuer yr enwae oedd yn yr vn [lle], oedd yn cylch cant ar hvcain) Ha wyr vroder ydd oedd yn angenrait ddir cyflawny'r Scrythur hyn, yr hon a racddyvot yr yspryt glan trwy enae Dauid am Iuddas, yr hwn a vu gyfrwyddwr dywysoc ir ei a ddaliesont yr Iesu. Can ys cyfrifwyt ef gyd a nyni, ac a gavawdd gymdeithas ged yn y wenidogaeth hynn. Ac ef wrth hyny a ddarparawdd vaes a goabyr enwiredd: a' gwedy yddaw i vwrw ehun ben dro mwn wglymgrogy y drylliwyt yn ddeuddryil yn ei genol, a' ei oll ymyscaroedd a dascodd allan dywalltwyt. Ac y mae yn wybodedic gan oll drigiolionpreswylwyr Caerusalē, yd pan elwir y maes hwn yn ei tavodiaith wy, Hakeldama, ys ef yw hyny, maes y gwaet. Can ys escrivenir yn llyver y Psalmae, Bit y orig va breswylfa ef yn ddiffaith, ac na thriget nep yn gur thei, a' bit y arall gymeryt y thaw escopaeth ef. Erwydd paam, or gwyr hynn a vu yn cymddeithas a ni, yr oll amser y bu yr Arglwydd Iesu yn tramwy in plith, can ddechrae o [Page] Vatydd Ioan, yd y dydd yd erbymwyt ef i vyny o ddywrthym, y y bydd dirgorvydd bot vn o hanwynt yn dest oy gyfoviat ef. Ac wy 'osedesont ddau [geyrbron, ys ef] Ioseph a elwit Barsabas a gyfenwit Iustus, a' Matthias. A' gweddiaw a wnaethant, can ddywedyt, Ti Arglwydd calonwybedydd pop dyn, dangos pa vn or ddau hyn a ddyweseist ddetholeist, modd y gallo dderbyn cyfranced y 'weinidogaeth hinn a'r Apostoliaeth, y wrth pa vn y traws enciliodd cyfeiliornodd dynnoð Iuddas, i vynet yw le ehun. Yno y rhoesont eu coelbrenni, a' syrthio, chwympo dygwyddaw o'r coelbren ar Matthias, ac ef o gyffre din gyfundap a gyfrifwyt y gyd a'r vn arddec Apostolion.
Yr Euangel.
Math. xi. YN yr amser hynny ydd atepawdd yr Iesu, ac y dyvot, Yty y diolchaf, Dat, Arglwydd nef a daear, can yty guddiaw y pethae hyn rhac y doethion a'r pruddion, a' ei dangoc egluraw hwy ir ei bychain. Do Yn wir, Dad, can ys velly y bu vodlawn genyt. Pop peth a roddwyt y-my gan vym-Tat: ac nyd edwyn nep y Map, anydeithr y Tat ac nyd edwyn nep y Tat anyd diethr y Map, a'r hwn yr ewyllysio 'r Map dywynygu ddangos eglurhau iddaw. Dewch ata vi, oll y sy yn vlinderawc ac yn llwythawc, a' mi a'ch esmwythaf. Cymerwch vy iau arnoch' a'dyscwch genyf, can vymbot yn waredigennus ac yn isel o galon. A chwigewch orphoysfa ich eneidiae. Can ys ve Iau' sy hawdd, esmwyth Ebaich hyfryd, a'm llwyth ys y yscafn.
Cyfarchiad Mair wyryf.
Y Collect.
NI atolygwn yty Arglwydd, tywallt dineya dy rat yn ein calonau, yn y bo mal ir adwaynom gnawdoliaeth Christ dy vab trwy genadwri yr Angel velly trwy ei groc ai ddyoddefaint cahel eyn dwyn y 'ogoniant ei gyfodiat ef, trwy'r vnryw Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
[Page 85] DVw a ymddiddanodd drachefyn ac Achaz, Iefais viii. can ddywedyt, Arch yty arwydd gan yr Arglwydd dy Dduw, ys arch, [ai] yn yr eigiawn ai yn yr vchelder vry. Ac achaz a ddyvod, Nyd archaf, ac ny phrosaf'themptiaf yr Arglwydd. Yno y dyvod ef, Clywch yr a wrhon tuy Dauid, ai bychan genwch ovidiaw yntefvolesty dynion, yny volestoch hefyt vym-Duw? Am hyny y dyry yr Arglwydd ehun y chwy arwydd. Nycha, y vorwynwyry a veichioga ac a escor ar vap, a hi a eilw ei enw Immanu-el. Y menyn a'mel a vwyty, yn y wypo ef wrthot y drwc, a dewysac ethol y da.
Yr Euangel.
YN y chwechet mis, yd anvonwyt angel Gabriel Luc. i.gan Dduw i ddinas yn Galilea a elwid Nazaret, at yywrthvorwyn wedy wyry ymffyddiawdyweddiaw a gwr aei enw Ioseph o tuy Dauid, ac enw'r vorwyn oedd Mair. A'r Angel aeth y mewn atei, ac a ddyvod. Hynpych gwell yr hon ath gerir yn rhaty rad-garedic: yr Arglwydd ys ygyd a thi: bendigeit [wyt] ymplith gwragedd. A'phan weles hi ef, cyntyr fu a wnaeth hi yr hon ath gerir yn rhat can'ymadrodd ef, a'meddyliaw pa ryw annerch oedd wrathhwnnw. Yno dywedyt o'r Angel wrthi, Nag ofna, Vair, can ys hynnyceveist' rat greyrbron Duw. Can ys hoffwyt gā dduw, ai ith honycha yr ymddugy yn dy bru, ac yr escory ar vap, ac a elwy ei euw IESV. Hwnn a vydd mawr [edic,] a'map ir Goruchaf y gelwir, ac a rydd yr Arglwydd Dduw ydd aw hynnyorsedd ei dat Dauid. Ac ef a deyrnasa ar [ucha] tuy Iacob yn hoffwyt gan dduv ai ith ho ffir ffir &c.tragywydd, ac ar ei deyrnas ny bydd dywedd. A dywedyt a hoffwyt gan dduv ai ith ho ffir ffir &c.oruc Mair wrth yr Angel, Pa vodd vydd hynn, can nad adwaenwyf wr? A'r Angel atepawdd, ac a ddyvod wrthei, Yr yspryt glan a ddaw arnat, a'nerth y Gorachaf ath wascota. Wrth hynny a'r peth sanctaidd a aner o hanot, a elwir weleMap Duw. Ac wely, dy gares Elizabeth, ac yhi a ymodduc vap yn hei henait: a'hwnn yw'r chwechet mis, yddi, yr hon a elwir thron, [...] stedd [...]a hesp▪ Can ys thron, [...] stedd [...]ageyr bron Duw ny bydd dim yn anallu [awc.] Yno y dyvod Mair, Wele oesoedd awanaethwasanaeth oesoedd awanaethydd es yr Arglwydd: bit i mi oesoedd awanaeth erwydd dy'air. oesoedd awanaethA'r angel aeth y wrthei.
Yydd Y, Marc Euangelwr
Y Collect.
OLl-alluawc dduw yr hwn a, ddysceist dy sanctaið Eccles a nefawl athroaaeth dy euangyl wr S. Marc dod y ni rat na bythom val plant ymchweledic gan bop awel wag ddysceidiaeth: eithr bot i ni yn ffyrf ymgadarnhau yn-gwirionedd dy lan Euangel, trwy Iesu Christ ein Arglwydd.
Yr Epistol,
Ep he. iiii I Bob vn o hanam y rhoddwyt Rat, wrth vesur rhoddiatdawn Christ. Am hynny y dywait, Wedy ydd-aw escen i'r vchelder, ef a gaethiwoð ar gaethiwet, ac a roddes roddion ddoniae yddynion. Eithyr yr escen-awdd hwnw, pa beth yw pe na'bysei iddaw ddescen yn gyntaf ir manne isaf yr, ory ddacar? Hwnn a ddescenawdd, yw'r vn a a hwn ac a escenawdd ympell vchlaw'r oll nefoedd, er yddaw gyflawny pop peth [oll] Can hyny y rhodees e'r ei yn Apostolion, yr ei yn Prophwyti, a'r ei yn Euan gelwyr, a'r ei yn vngelyddVugelieit, a doetorieit, athr [...] wonDyscyawdron, er cytyrry, cyssyllty cyd or pen sef yr eccleiscytrefny yr Saint, y waith y gweinidogaeth [ys ef] er a dailadaeth esioes, aeddfetcorph Christ, yn y ddelom ynghyd oll (mywn vndab ffydd a' chydnabyddiaeth Map Duw (yn wr llawn dwf [ac] wrth vesur oedran gohwvan anwadalycyflonder Christ, val na bom ni mwyach yn vechcin, yn awelbohwman, ac yn treiglo hwnt ac yma gam pop dilechtii gwynt dysceidaeth, drwy hocced dynion, ac a ehudo, siomidichell, er cynllwyn yn oltwyllo. Eithyr ymwiriwn mewn cariat, gan dyfu trwy pop peth yndo ef, yr hwn yw'r penn [ys ef] Christ, o ba vn a's yr oll-corph a gyssyllti [...] ac a gyfansodir trwy pop cymal, er cydweinidogaeth ( ym me surerwydd y grym [ys ydd] ym me sur ynghymetr pop aelawt) ea ddwc cynnydd ir corph, er adaily-ddo ehun trwy cariat.
Yr Euangel.
MI ywr wir winwydeen, a'm Tat ys y diwyllia wdrtir. glanhalavurwr, Pop caingen ny ddwc ffrwyth ynofi, ef ie tynn yimaith: Ioan. xv. a'phop vn a ddwc ffrwyth, ef ei carth, mal hi dyco mwy o ffrwyth, Yr awrhon ydd ywch' ynlancan y gair, a ddywedais ychwi. Aroswch ynof, a mi ynoch: megis na'all y gamgen ddwyn frwdth o hanei [Page 86] ehun, a nyd erys yn y wmwydden, velly nyd ellwch chwi, anyd aroswch ynof. Mi yw'r winwydden: chwi yw'r cangenae: Y nep a arso ynof, a mi ynthaw, hwnn a ddwc ffrwyth lawer: cāys eb ofi, ny ellwch'wneythy dim. An'd erys vn ynofi, e a vwrirtab lwyt allan val cangen, ac a grinawywa: ac y cesclir wy ac ei tavlir yn tan, ac ei lloscir. A'd aroswch y nof, ac aros o'm gairiae ynoch, erchwch beth bynac a ewyllysoch, ac eu gwnair ychwy. Yn hynn y gogoneddir hynhadvym-Tat, er y chwi ddwyn ffrwyth lawer, a'ch gwnaethy'r yn ddiscipulion i mi. Mal y carawdd Tat fi, belly y cerais i chwi, trigwch yn vygcariat. A's vyggorchymynion a gedwch, aros a wnewch'yn vygcariat, megis ac y cedweis i orchmynion vym Tat, ac ydd arosaf yn y garioat ef. Y pethae hyn a ddywedeis wrthych, y'n yd aros o vy llewenydd ynoch, a'bot o' ch llawenydd yn gyflawn.
Sainct Philip ac Iaco Apostolion,
Y Collect.
OLl-alluawc dduw, yr hwu dy wir adnabot, yw bywyd tragywyddawl: Caniatha y ni berffeith adnabot dy vab Iesu Christ, y vod ef yn ffordd, yn wirionedd, ac yn vywyt, megis y dysceist i S. Philip a'r Apowolion eraill: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
IAco'was Duw a'r Arglwydd Iesu Christ, Iaco. i. at ar y daudder llwyth ys y ar oyscar, [yn anvon] annerch. Vymbroder, cymerwch yn lle dirvawr lewenydd pan syrthiwch mewn amryw provedigaethae, can wybot mae proviat eich ffydd a ddwc diodde faintammynedd, a byddet i an mindammyneð ei weithret her ffeith yn y byddoch perfeithion a' chwbyl, dienchyfan, ac eb ddim deffic arnoch. A'd oes ar nep o hanoch ðeffic doethinep, archet gan Dduw, yr hwn a rydd i bawp yn hael, ac nidedlswny oravun, ac a roddir iddo. Eithyr archet mewn ffydd, ac nac amheuet: can ys yr hwn'amheuo, nepic wy i donn y mor rhon a drawswyntir, ac a chwythdreiglir. Ac na thybiet y dyn hwnw yd erbyn ef ddim gan yr Arglwydydd DynGwr a meddwl Gwr duplic [ys ydd] anwadal yn eu holl ffyrdd [Page] Llawenechet y brawr y vo eb vri arno iselradd yn ei oruchauaet: ar goludawc yn ei y vo eb vri arno iselder: can ys megis blodaeyn llyseuyn y vo eb vri arnoydd a ymaith. Can ys [vegis pan] gyvoto yr haul yn an vridesoc yno y gwywa'r llyseuyn, ac y divlana trangadygwydd y blodeuyn, a'r golwc ar ei divlana tranga brydverthwch a gyll, ac velly y vrwt diffana'r goludawc yn ei oll ffyrdd. Dedwydd yw'r cwympadyn, a ddyoddef cwympabrovedigaeth: can pan y prover, yd erbyn ef goron y bywyt, yr hon a addawodd yn Arglwydd yr ei y carant ef.
Yr Euangel.
Ioan. xiiii AR Iesu a ddybod wrth i ddiscipulion, Na chyntyr ver, thralloder thrwbler eich calon: ydd ych yn credy yn Duw, credwch yno vi hefyt. Yn tuu vym Tat y mae llawer o drigvae: a'phe amgen, ys dywedyswn ychwy. Mi af i baratoi lley chwy, A'* gwedy ydd elwyf i baratoi lle ychwy, mi a ddauaf drachefyn, ac a'ch cymeraf ataf vyhun, mal yn y lle ydd wy vi, y bo chwi hefyt. Ac i b'le ydd a vi, y gwyddoch, a'r ffordd a wyddoch. Thomas a ddyvod wrthaw, Arglwydd, ny wyddam i b'le ydd ai: a darpary ph'wedd y gallom wybot y ffordd? Yr Iesu a ddyvod wrthaw, chydMi yw'r ffordd, a'r gwirionedd, a'r*bywyt. Ny ddaw nep at y Tat, anyd trywo vi. Pe'dadnabyddesech vi, vym Tat a adnabyddesech hefyt: ac o hynn allan ydd adwaenoch ef, ac ei gwelsoch: Philip a ddyvod wrthaw, Arglwydd dangos i ny [d-] y Tat, a phaddelwdigon genym. Yr Iesu a ddyvod wrthaw, Bum gyd a chwi gyhyt o amser, ac nyd adnabuost vi, Philiip? yr hwn a'm gwelawde i, a welawdd vym Tat: a'pha wedd y dywedy di Myvi vuchedddangos i ni [d] y Tat? Any chredy, vymbot i yn y Tat a'bot y Tat yno vi? Y gairiae ydd wyf yn ey adrodd dywedyt wrthych, gad i ni weled nid a hanof vyhun ydd wyfyn ey dywedyt: Eithyr y Tat yr hwn ys y yn trigio ynof, ef a wna y gwelthredoedd. Credwch vi, vymotpan yw i mi vot yn y Tat, a'r Tat yno vi: orlleiaf ac anyd e, mwyn y gweithredoedd, credwch vi. Yn wir, yn wir y dywedaf wrthych, hwn a cred yno vi, y gweithredd a wna vi, a wnaiff yntef hefyt, a'r ei mwy na'rhein a wnaiff: can ys at vy Tat ydd a vi. A' pheth bynac a ovynoch archoch yn vy Enw. hynny a wnaf, yny'ogoned dery Tat yn y Map. A'd erchwch ddim yn vy a w, mi ei gwnaf.
Sanct Barnaba Apostol
Y Collect.
OLl alluawc Arglwydd yr hwu a wiscaist dy sanc taidd Apostol Barnabas ac vnigol roddion dy yspryt glan, nad'y ni vod yn ðefficiol oth liosawc ddoniae, nac eto o rat yw ymarfer hwy ith anthy ddedd ath ogoniant: Trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
E Ddaeth y son gair or pethae hynny i glustiae 'r Eccleis rhony oedd yn Caerusalem, Act. xi. ac wy a ddanvonesont Barnabas i vyned yd yn Antiocheia. Yr hwn gwedy iddaw ddyvod, a' gwelet Rat Duw, llawen vu gantaw, ac ef a annegodd vawpgyggorodd oll ar vot yddwynt trwy annegodd vawp osodiat calon ar vaeth il wyrarosymlyn wrth yr Arglwydd, can ys gwr da oedd ef, a'llawn o'r yspryt glan, a' ffydd, a lliosowgrwyd o pupul a ymgyssylltawdd a'r Arglwydd. Yno ydd aeth Barnabas i Tarsus y gaisiaw Saul: a'gwedy yddaw ei gahel, ef ei duc i Antiocheia. Ac e ddarvu, pan yw yddwynt vot vlwyddyn gyfan yn cyttal ar Eccleis, ac yn dyscy* popul lawer, yn y'alwyt gyntaf y discipulion yn Christianogion yn Antiocheia. Ac yn y dyddiae hynny y deuth Prophwyti o Gaerusalem i Antiocheia. Ac y cyvodes vn o tyrva vawrnaddynt a ei enw oedd Agabus, ac a arwyddocaoð trwy'ryspryt, y byddei newyn mawr hanyntdros yr oll vyt, yr hyn a ddarvu y dan Claudius Caisar. Yno'r discipulion pop vn yn ol ei hanynt allu a ddarparesont ddanvon cymporth ir broder y oedd yn trwy'rpreswiliaw yn Iudaea. Yr hynn hefyt a wnaethant, gan ddanvon at yr trwy'r Henureit trwy law Barnabas a'Saul.
Yr Euangel.
[Page] Ioan. xv. HWnn yw vyggorchymyn, cary o hannoch eygylyd, mal y cereis chwi. Cariat mwy no hwnn ni oes gan nep, pan yw i vn roiddodi ei vywyt einoes.eneit tros ei gereint. Chwychwi yw vigcereint, a's gwnewch bethe bynac a'r a orchmynaf ywch. Yn ol hynn n'ych galwaf yn weision: can na wyr y gwas pa beth a wna ei arglwydd: eithyr a chwy chwi a elwais yn gereint: can ys yr oll pethae a glyweis y gan vym-Tat, a hynode is, espeseisvanegais ywch. Nyd chwi am dywisoddethelesoch i, eithyr mi a'ch etholeis chwi, ac ach ordeiniaisgesodeis, y vynet ac i ddwyn ffrwyth, a'bot eich ffrwyth yn aros, mal am peth pynac a archoch ar y Tat ynvy Enw, iddo y roddy ychwy.
Sanct Ioan varyddwr,
Y Collect.
OLl-alluawc ðuw, o racluniaeth pa vn, y ganet yn ryvedd dy was Ioan vatyddwr, ac ydd anvonwyt i arlwyaw ffordd dy vab Iesu eyn iachawdyr, gā bregethu penytedifeirwch: gwna y ny velly ddilyn ei ddysceidiaeth ai sanctaidd vywydd ef, yd pan yw i ni wir edifarhau herwydd yn ol wrth y bregeth ef, ac ar ol ei esempl yn wastadol draethu y gwirionedd, ynhyderus geryddu y camwedd, ac yn ymorrheusvfydd ddioddef er mwyn y gwirionedd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
I [...]. xl. Iddenwch, dyhuddwch diddenwch vym-popul, medd eich Duw. Dywedwch yn gysyrusgalonoc wrth Caerusalem, a'llefwch arnei, can ys darvu y lluedda hi, a gysyrusgellyngwyt y henwiredd: can ys derbyniawdd hi o yar law yr Arglwydd ddupligion am hei oll becha tae. Lleferydd yn llefain yn y diffeithwch, Paratowch ffordd yr Arglwydd: vniawnwch yn y diffeith lwybr eyn Duw. Pop glynn a dderchefir, a'phob mynytha a'brynn a rhyveliselir: ar rhyvelcam a vnionir, ar lleoedd rhyveltwmpathoc vyddant yn ogyfuwch. A'gogoniant yr maddeu wytArglwydd a eglurir, ac oll cnawt [Page 88] ei gwyl y gyt: can ys genae yr Arglwydd ei dyvod, Lleta, ac yntef a ddyvod, Beth a lesaf? Oll cnawt [ys] glaswellt yw, aei oll pryd verthwych ddaoni ys y megis blodeyn y maes. Ys gwywadd y glaswel't, ys diflanawdd y blodeuyn, can y yspryt yr Ion Arglwydd chwythy arnaw: diogel'mae glaswellt yw'r popul. Ys gwywa'r glaswellt, ys divlana r blodeuyn: a'Gair eyn Duw a saif yn tragyvyth. Ha Tsion genadwraic ddavad dring di ir monyth vchel: a Gaerusalem,, vanegydd daoni, dercha dy lef a nerth: dercha, nag ofna: dywaiti ddinasoedd Iudah, Wele eich Duw. Wele yr Arglwydd dduw a ddaw a chadernit, a'ei vraich a lywia drostaw: we ly, ei gyfloc gyd ac ef, a'ei waith geyr ei vron. Ef a byrthbasc ei gynnulleidfa val bugail: ef a gascl yr wyn a ei vraich, ac ei dwc yn ei arffetvonwes ac a ddiwyll golethveithddrin y cyfebronmamogeu.
Yr. Euangel.
GWedy cyflawny temp Elizabet y escor, Luc. i. a'hi a escorawdd ar vap. Ac a glypu hei chymydogion ae chereinichenetl ddarvod i'r Arglwydd ðangos ei vawredic drugaredd arnei, a'chydlawenychy a hi a wnaethant. Ac e ddarvu, pan yw ar yr wyth vet dydd ydaethant i enwaedy ar ydyn-bachan, ac ei galwesont ef Zacharias yn ol enw ei dat. A'ei vam a atepawdd, ac a ddyvod, Nag e, eithyr ei galwer yn Ioan. Ac wy a ddywedesont wrthei, Ny'd oes vn oth cenetl a elwir ar enw hwnn. Yno ydd amneidiesant ar ei dat, pa wedd yr ewyllesei ef ey Nid dim nid vellyalw. Ac ef a alwadd am astyllen [orgraph,] ac a escrivenawdd, can ddywedyt, Ioan yw ei enw, a'rhyveddy a wnaethant oll. A'eienae a egorwyt yn ebrwydd, a ei davod a [ellyngwyt] ac ef a ymddiddanawdd, can holivendithiaw Duw, enwi Yno y gaeth ofn ar ei oll gymmydogion, ar oll pethaeairiae hynn a ymwe loddgyhoeddwyt trwy oll vlaeneudir Iudeah. A'bhawb ar a ei clybu, ei gesodesont yn ei calonnae, gan ddywedyt, Par ryw ddyn-bachan vydd hwnn? A'llaw yr Arglwydd oedd gyd ac ef. Yno ei dat Zacharias a gyflawnwyt or Yspryt glan, ac a prophwytawdd, can ddywedyt bēdigeit vo Arglwyð dduw'r Israel: can ys nerth cedernitgovwyawð ac a brynawð ey bopul. Ac ef a adderdhavawð ergorn iechyt y ni tuy da uidei wasanaethwr, megis y dyvod trwy enae ey sainctaið Prophwyti, yr ei oeð ammod o ddechrae'r byt, [rei dywedēt, yd anvonei ef [...] ni] ymwared rac ein gelyniō, a rhac dwyly ein oll ddygasogiō, [...] ðāgos trugaredd ar ein tadae, a choffay ei dygymbot sanctaidd, [Page] A'r ammodllw a dyngawdd wrth ein Tat, Abraham [nid amgen,] bot iddo ganiatay y ni, gahel ymwared y'wrth ddwylo ein gelynion, a ei wasanaethy stwngyn ddiofn oll ddyddiae ein bywyt, mewn sancteiddrwydd ac eb ofn deddsoldepiawnder geyr y vron ef. A thithe vab ath elwir yn Prophwyt y Goruchaf: can ys ti ai o vlaen wynep yr Arglwydd i baratoi y ffyrdd ef, [ac] y roddy gwybyddiaeth o ie chyt yddy yw bopul ef, can vaddeuant oei pechatae. Trwy emyscargalondit trugaredd ein Duw: gan yr hynnhonn y hynn gobwyawdd y hynn towyn-haul or vchelder. I dowyny ir ei a eisteddant mewn tywy llwch, ac yngwascawt angae, er ymwelodd a ni. cymmetry ein traet iffordd tangneddyf. A'r bagluryn ai blaguryn.mab [an] a dyfodd ac a gadarnhawyt yn [yr] yspryt, ac a vu yn y diffeithwch yd y dydd yr ymddangosei ir Israelieit.
Die Sanct Petr Apostol
Y Collect.
OLl alluawc Dduw yr hwn drwy dy vab Iesu Christ a roddaist ith Apostol S. Petr laweroedd o ddoniae arbennic, ac a'orchmynaist yddaw ddyfrio brudd borthi dy ddeveit gwna atolygwn, y ty ir oll escobion a'r bugelydd yn ddyfal bregethu dy sanctaidd'air, ac ir bobyl yn vfyddgar ddylyn yr vnryw bal y boyddynt wy allu derbyn y coron gogoniant tragybythawl trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
YN cylch y cyfamser hynny, ydd an vones Herod Vrenhin ei ddwylo i gddi vlinaw, boeni. gystuddiaw yr ei or Eccles. Act. xii. Ac ef a laddawdd Iaco vrawd Ioan a'r cleddyf. A'phan weles ef vot yn voddlawn ganyr Iudaeon, ef aeth rhacddaw y ddalha Petr hefyt (a dyddiae'r bara crai creicroyw ytoedd hi) ac wedy iddo ei crai creigosodes yn carchar ac ei rhoes at petwar petwarieit milwyr y'w gadw, gan ved dwl ar ol y rhoesPasc ei ddwyn ef rhoesallan ir bopul. Ac ve [...]'y Petr a gatwyt yncarchar: a'gweddi ddyfrifol a wnait gan yr Eccleis ar Dduw drostaw. A'phan oedd Herod aei vryt ar ei ddwyn ef allan [ir popul,] y nos honnaw ydd oedd Petr yn cyscu rhwng dau* [Page 89] vilwr, wedy et rwymo a dwy carwyn, a'r gorcheidweit y rhac bron y drws a watwent y carchar. sawdiwr A'nycha Angel yr Arglwydd a ddeuth arnwynt, a'llewych a ddysclaeriawdd yn y Ac weletuy ac ef a drawodd Betr ar ei ystlys ac ei cyvodawdd i vyny, gan ddywedyt. Cyvot yn gyflym. A'ei gatwynae a syrteiesant y ar ei ddwylo. Dywedyt o'r Angel wrthaw, Ymwregysa, carchar a'rhwym wrthyt dy sandalae. Ac velly y gwnaeth. Yno y dyvod ef wrthaw, BwrwDyro dy ddillat amdanat, a dilinchanlyn vi. Velly Petr addeuth allan ac ei canlynawdd ef, ac ny wyddiat ef vot yn wir y peth a wnaethoeddit ganyr Angel, any tybiet mae gweledigaeth a welsei. Weithian wedy ei mynet eb law y gyntaf ar ail wiliadu rieth, wylfagadwriaeth, wy ddeuthant ir porth haiarn, y dywysarwein ir dinas yr hwn a ymagorawdd yddynt oei waith ehun, ac wy aethant allan, ac trawenesontaethant trwy vn heol, ac yn y vanlle ydd ymadewis yr Angel y wrthaw. Ac wedy ymchwelyd Petr ato ehun, y dyvod, Yr awrhon y gwn yn ddiau, mae yr Arglwydd a ddanvones ei Angel, aca'm gwaredawdd i o law Herod ac o ywrth oll ddysgwiliat popul yr Iuddaeon,
Yr Euangel.
GWedy dyvod yr Iesu i duedd ae Caisar-Philip e a ovynnod y'w ddiscipulion, can ddywddyt, Mat xvi. Pwy meddy dywait dynion vymbot i Map y dyn? Ac wy a ddywedesont, Rei a ddywait taw [mae] Ioan vatyðiwr: a'r ei [mae] Helias: ac eraill [may] Ieremias, neuai vn or Prophwyti. Ac ef a ddyvod wrthwynt, A'phwy ddywed wchmeddwchwi yw vi? Yno Simon Petr a atepawdd, ac addyvod, Ti yw'r Christ Mab y Duw byw. A'r Iesu a atepawdd, ac a ddyvod wrthaw, ys dedwydd wytGwyn dyvydti Simon vap Ionas: can nat cic a gwaet ei dangosawdd yty, eithyr vym-Tat yr hwn ys ydd yn y nefoedd. A'mi a ddywedaf hefyt yty, mae ti yw Petr, ac ar y graic petr hynn yr adailiaf veu Eccles: a'phyrth yffern ny's graicgorvyddant y hi. Ac y-ty y rhoddaf graicegoriadae terynas nefoedd, a'pha beth bynac a rwymych ar y ddaear, avydd rwymedic yn y nefoedd: a pha beth bynac a eilyngych ar y ddaear, a vydd gellyngedic yn y nefoedd▪
Sanct Ioan Apostol
Y Collect.
[Page] CAniatha a drugaroc Dduw megis y bu ith wynvydedic apostol sanct Iaco, gan ymadaw ai dad a' chwbwl ar oedd eiddaw, heb ohir vfyddhau i alwad dy vab Iesu Christ, ai ddylyn: velly y ninau gan ymwrthod a bydawl ac a chnawdawl ewyllyssiae yn dragywydd vod yn barod y ddylyn dy orchmynion, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
YN dyddiae hynny deuth Prophwyti o Caerusalem y Antiocheia: Act. xi. ac y cyvodes vn o naddynt aei enw oedd Agabus, ac arwyddocaodd trwy'r yspryt y byddei newyn mawr dros yr oll vyt, yr hynn a ddarvu y dan Claudius Caisar. Yno'rdiscipulion pop vn erwydd ei allu, a ddarparesont ddanvon cym porth ir broder'oedd yn trigio yn Iudaea. Yr hyn hefyt a wnaethpwyt, can ei ddangon at yr * Henurie it trwy law Barnabas a Saul. Ac ynghylch y cyfāser hwnw, yd henaifamvones Herod Vrenhin ei ddwylo y effyn nodd gystyddiaw'rhei or Eccles. Ac ef a ladawdd Iaco vrawdd Ioan a'r cleddyf. A,phan weles ef vot yn voddlon gar yr Iuddaeon, ef aeth racddaw y ddalha Petr hefyt.
Yr euangel
Mat. xx. YNo y deuth ataw mam plant Zebedeus y gyd a hei meibion, can ei addoli, ac erchy ryw beth ganto. Ac ef a ddyvod wrthei, Peth a vynny? Yhi a ddyvod wrthaw, dywait Caniatha ir ei hynn vym-deuvaip gahel eistedd, vn ar dy ddeheulaw, ar llall ar dy law asauaswy yn dy deyrnas. A' r Iesu a atepawdd ac a ddyvod, Ny wyddoch beth y archwch. A ellwch y vet or * cwpan yfwyf vi [o hanaw] a'ch batyddiaw a'r batydd y batyddier vi? Dywedesont wrthaw Gallwn. Ac ef a ddyvod wrthwynt. Diogel ydd yfwch o'm cwpan ac ich batyddier, a'r batydd i'm batydier i [ phiol gantaw,] eithyr eistedd ar vym deheulaw ac ar vy llaw aswy, nid yw ac efi mi y roi: eithyr [e roddir] i'r sawl y darparwyt y ganvym-Tat. A'phā *gilybu'r dec] ereill hynn,]*sori a wnaethant wrth y ddan vroder. Can hyny yr Iesu ei galodd wynt ataw, ac a ddyvod. Ys [Page 90] gwyddoch mae penaethieit y Cenetloedd a, arglwyddiant arnaddwynt, a'r gwyr mawrion, ae gwrthlywiant wy. Ac nid belly y bydd yn ych plith chwi: anid pwy pynac a vynno vot wr mawr yn eich plith chwi, byddet yn wenidawcwasanaethwr y chwy, a'phwy, py nag a vynno bot yn pennaf yn eich plith, bit e yn was y'wch megis, ac y deuth Map y dyn nyd y'w wasanaethy, namyn er gwasanaethu, ac y roddy ei eneit, einioes vywyt yn bryniant tros lawer.
Sanct Bartholomeus Apostol.
Y Collect.
OLl-alluawc a'bythbarhaus Dduw, yr hwn a roddaist rat ith Apostol Bartholomeus y wir gredu ac y bregethu dy air: Caniatha atolygwn yty, ith Eccles cwbl garu yr hyn a gredawdd ef, a'phregethu yr hyn a ddysc wyd ganthaw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol.
TRwy ddwylaw yr Apostolion y gwnaethpwyt llawer o arwyddion a'rhyveddodaeymplith y popul. Act. v. Ac ydd oeddent wy oll yn vn-vryd ymporth* Selef. Ac or lleill ny veiddiei nep ymwascy ac wynt: y popul Solomonhagen ei mawrygei wy. Hefyt Solomonlliaws yr ei oedd yn credy yn yr Arglwydd, yn wyr ac yn wragedd, oedd yn tyfu vwyvwy yd pan ddugent wy y cleifion ir he olydd, a'ei gesot mewn gwelyae a'glwthae y ny bei pe niuer. gwascot Petr wrth ðawot heibio wascodi cysgod. ryw vn o han wynt. E ddeuth hefyt lliaws allan or dinasoedd o y amgylch Caerusalem gan ddwym*cleifion, a'r ei a gythryblit gan ysprytion aflan, ac wy iachawyt oll [iach lan.]
Yr Euangel.
ACa g odes cynnen ymgystadly rhyngthynt, Luc. xx. pwyo naddaynt a tebygit y vot yn vwyaf. Ac ef a ddyvod wrthynt, Brenhinedd y Cenetloedd a wledy chantarglwyddiaethant arnwynt, a'r ei yllywodraethant, a elwir yn wledy chantwyrda vrðasawl. Ac nyd velly [y mae] ychwi eithyr y mwyaf yn eich plith chwi, byddet val y lleiaf ar pennaf val yr hwn sy yn gwe ini. [Page] Cā ys pa, vnp'unvwyaf, ai hwn sy'n eisteð wrthy vort, ai'r hwm'sy yn gweini? Anid yr hwn a eistedd wrth ydort? A mi ys ydd yn eich plith megis vn yn gweini. A'chwi yw'r ei'n a gwbl gwasanaethy arosawdd gyd a mi yn vym prodigaethae. Can hynny y gwasanaethugesodaf ychwy deyrnas, megis y gesodes vym-Tat y mi, yn y vwytaoch, ac yr ovoch ar vym-bort yn vym-teyrnas, arecsocl arosesoch ar esteddvae, can varny deuddec llwyth yr Israel.
Sanct Mathew Apostol
Y Collect.
OLl alluawl Dduw yr hwn drwy dy wynvydedic, vap y alwaist Vathew o vot yn do llwro'r dollva, y vod yn Apostol, ac Euangelwr: Caniatha y-ny rat i wrthod oll ddeisyfion tra chwantus gariad godawl, a dilyn dy ddywededic vab Iesu Christ, yr hwn sydd vyw ac yn teyrnasu gyd a thi a'r yspryt glan yn oes oesoedd. &c.
Yr Epistol
CAn vot i ni y ii. Cor. iiii gwasanaeth swydd gweinidogaeth hynn megys ac y cawsam drugaredd, nyd yym yn lleddfyllaesy: eithyr ymwrthodesam a gorchuddiae gwredwydd. coegedd, ac nyd rhodio mewn callinep di lechtit hocced, ac nid ym yn* gaudraethy Gair Duw, namyn wrth ddatcan y gwirionedd ac ydd yym yn ymbrifio yn cydwbot pob dyn yn golwc Dyw. Ic a'd yw eyn Euangel yn guddiedic, cuddiedic yw hi ir ei a gollwyt Ym pwy rei y dallodd Duw'r byt hwn y meddyliae [ys ef yw] i'r anffyddlonion, rac*llewychy yddwynt'oleuni y gogonedus Euangel Christ to wyny llathry, dys claerio yr hwn yw delw Dduw. Can nad yym yn eyn precethy en hunain, anid Christ Iesu yr Arglwydd, anyni yn weision ywch'er mwyn Iesu. Can ys Duw yr hwn a orchymynawð ir pwy▪golauni lewyrchy [allan] odywyllwch, [yw ef] yr hwn a pwy▪lewychawdd yn ein calonnae, [yroddi] golauni'r gwybodaeth gogoniant Duw yn wynep Iesu Christ.
Yr Euangel
AC val ydd oedd yr Iesu yn mynet o ddyno, Math. ix. e ganvu'wr yn eistedd wrth y dollva e elwit Matthew, ac a ddyvod wrthaw, Dilincanlyn vi Ac ef a gyfodes, ac ei cālynawð. Ac e ðarvu, a,r Iesu yn eistedd i vwyta yn yduy ef, nycha, tollwyrPublicanot lawer a'phechaturieit, a' ddaethent [ynaw,] ac eisteddesant i vwyta gyd a'r Iesu a'ei ddiscipulion. A'phan welawdd y Pharisa ieit hynny, wy ddywedesont wrth ei ddiscipulion ef. Paam y bwyty eich AthroDyscyawdr gyd a'r Publicanot a'phecaturieit? A'phan glypu'r Iesu, a ddyvod wrthynt, Nid reit ir ei iach wrth phisygwr veddic, anid ir ei cleifion. An'd ewch a'dyscwch pa beth yw [hynn] Trugaredd a vynnaf ewllyseis, ac nyd aberth: can na ddauthym i alw'r ei cyfiawn, amyn y pechaturieit y ddyvod ir iawn.
Sainct Michael ar ol Angelon,
Y Collect.
TRagyuythawl Dduw, yr hwn a ordeinaist ac a osodaist wasanaethe yr oll Angelion a'dynion mewn trefn rhyfedd: Caniatha yn drugarawg val yddyntwy (yr ei sy yn wastat yn gwnaethur yt' wasanaeth yn y nefoedd) yddyn drwy dy drefnid di vod yn borth ac yn amddeffen y ni yn y ddair, trwy Iesu Christ eyw Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
AC ydd oedd Apoc. xii.cad yn y nef Micael a'ei Angelion a [...]rwydr, rhyvel ryvelawdd a'r ddraic, a'r ddraic a [...]mladd awdd, vr wydrawdd ryvelawð ac ef a ei angeliō. Ac wy ny arvuant ac ny chaffat ei lle o hyny allan yn y nef. Ac a davlwyt allan y draic fawr, yr hen sarph, y elwir diavol a'Satan, yr hwnn a dwylla'r oll vyt: [ac] ef ei tavlwyt ir ddae ar aei angelion a davlwyt allan gyd ac ef Yno [Page] y clyweis [...]ef vchel yn dywedyt, Yr orhon y mae iechyt yn y nef a'nerth, a meddianttheyrnas ein Duw, a gallu y Christ ef: can ys tavlwyt ir llawr guhuddwr ein broder, yr hwn a ei cuhuddei geyr bron ein Duw ddydd a'nos. Ac wy y gor voūtgorchvygesont ef drwy waed yr Oen, a'thrwy'air testiolaeth, ac ny charesont ei heimoes hoed yl bywyt yd angae. Am hyny llawenhwch y nefoedd, ar ei a breswiliwch ynthynt. Gwae trigianolionbreswylwyr y ddaear, a'r mor: can ys descennawdd diavol atoch, a'llit mawr ganto can wybot nad oes anid byramser yddaw
Yr Euangel.
Mat. xviii YN yr amser hynny y deuth y discipulion at yr Iesu, can ddywedyt, Pwy'sy vwyaf yn teyrnas nefoedd? A'r Iesu a alwawdd ataw blentyn vachcenyn, ac ei gosodes yn ei cenolcyfrwng, ac a ddyvod Yn wir y dywedaf wrthych, a ddieithr troieich ymchwelyt, a'bot mal troibachcenot nid ewch i deyrnas nefoedd. Pwy bynac can hynya*ymestyngo mal y bachcenyn hwn, hwnw yw'r mwyaf* yn-teyrnas nefoedd. A'phwy pynag a dderbyn, gyfryw vachcenyn vy Enw, a'm derbyn i. A phwy bynag a ymiselo plentynrwystro vn or ei bychein hynn a credant yno vi, gwell oedd, iddaw pe crogit maen melin am ei*vwnwgl, a'ei voddy yn eigiawn y mor. Gwae'r byt o bleit*rwystrae: can ys angenreit yw ddewot rhwystrae: er hy ny gwae'r dyn hwnw. y gā yr vn yd el y*rhwystr▪ Cā hyny a's dy law nai dy droet ath rhwystra, tor wy ymaith, a'thavl ywrthyt: gwell yw yty vyned i vywyt, yn gloff ai yn drangwyddo, gwympoanafus', nath tavly ac y ty ddwy law, a drangwyddo, gwympodau droet i dantragyvythawl. Ac a's dy lygat ath rwystra, allau, a'thavl y wrthyt: gwell yw yty vy ned y vywyt ac vn llygat, na'ca dau lygat, dy davly i dāyffer. tr emio, cdrych argwelwch na tr emio, cdrych arthremygoch yr vn or ei bychein hynn: can ys dywedaf y chwi, pan yw yn y nefoedd vot y Aggelon wy bop [amser] yn* gwelet wynep vym-Tat, yr hwn y sy yn y uefoedd.
Sanct Luke Euangelwr
Y Collect.
[Page 92] OLl alluwac Dduw yr hwn a elwaist Luc meddicy physygwr (yr hwn ysy ei voliant yn yr Euangel) ybod yn physygwr ir enaid: rhyngit bedd y ty can iachus veddiciniaeth y ddysceidiaeth ef, iachau oll heintiau eyn enaidiau, trwy dy vab Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr Epistol
GWilia ti ym pop peth: ii. Ti. iiii. ymoddef pan ich ðryger: gweithia'waith Euangelwr: gawsanaeth, swydd cwbl gyflawna dy weinidogaeth. Can ys mi ys ydd yr awrhon wrth vron vy aberthy, ac amser vyg*gellyngdawt ys y yn agos. Ymdrechais ymdrech*tec, a'gorphennais [vy] rhedecva: cedweis ffydd. Can ys weithian y mae coron ymddan gosiatiawnder wedy'r osot ymy, yr hon a ddyry'r Arglwydd y barnwr cyfiawn y mi y dydd hwnw: ac nid i mi yn vnic, anid i bawp hefyt a garant y gofieidio, braicheidoddyvodiat ef. Cais ddyvod ataf yn ebrwydd. Can ys Demas am gadawodd, gan gofieidio, braicheidohoffy y byt presennol, ac aeth i Thessalonica. Crescens [aeth] i Galatia, Titus i Ddalmatia. Lucas ys y yn vnic y gyd a mi. Cymer Varc a dwc gyd a thi: can y vot ef yn vuddiol i mi er*gweinidogaeth. Tychichus a ddanvoneis i Epheson. Y cochyl rhwn a edeis yn Troas gyd a Carpus, pan ddelych, dwc gyd a thi, a'r llyfrae ac yn enwedic y gwrthla ddawddmembranae. Alexander y gof gwrthla ddawddcopr a wnaeth i mi lawer o ddrwc: talet yr Arglwydd iddaw gwrthla ddawdd erwydd ei weithredoedd. Ymgadw di racddaw hefyd: can ys dirvawr y *gwrthnepawdd ef ein pregathae.
Yr Euangel
YR Arglwydd a ordeiniawdd ddec a thr'ugain ereill, ac ei danvones why popðau a'dau Luc. x. geyr ei vron i pop dinas a'lle, ac ydd oedd ef ar ddyvod iddo. Ac ef a ddyvod wrthwynt, Y cy nayaf y sy rac ei wynep.ampl, a'r gweithwyr yn rac ei wynep.anaml: gweddiwch gan hynny ar Arglwydd y cynay af, ar ddanvon gweithhwyr y'wgynayaf Cerð wch ymaith:*nycha, mi ach danvonaf malwyn ymysc bleiddiae. [Page] Na ddygwch [vn] god, nac yscrepan, nac escidae, ac na chyverch wch well i nep ar y ffordd. Ac i pa duy pynac ydd eloth, yn gyntaf dywedwch, hedd wchTangneddyf ir tuy hwnn. Ac a's bydd yno [vn] map tangneddyf, e a'orphwys eich tangneddyf arnaw: ac anid ef, atoch yd adym-chwel. Ac yn y tuy hwnw aroswch [yn oystat] yn bwyta gan vwyt a, ac yvet gyfryw bethae [a ddodant geir eich bronn:] can taladwyys teilwng ir gweithwr ei gyfloc.
Sainct Simon ac Iudas Apostolion
Y Collect.
OLl-alluawc dduw yr hwn adeiladaist dy gynnul' eidfa ar rwndwal yr Apostolion ar prophwyti ac Iesu Christ ehun yn benn congl-vaen: Caniattha y-ny vot velly yn cyssylltu ynghyd yn vndeb yspryt can ei dysceidiaethwy yd pan in gwneler yn santaidd dempl gymeradwy genyt trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
IVdas gwas Iesu Christ, a'brawt Iaco, at yr ei'alwyt ac a sancteiddiwyt gan Dduw Dat, ac a gatwyt i Iesu: Trugaredd y'wch a Iudas. i.thangneddyf, a chariat a heddwchliosocer. Caredigion, pan roddeis vy oll vryd i eserivenny attoch am yr iechyt cyffredinawl, angenrait oedd ym'escrivenny atoch ich annog y amyl haerymdrech ymry sonynghweryl] y flydd, yr hon a rodaet vnwaith it Sainct. Can ys e ymluscawdd ryw ddynion y mewn yr ei or blaen ercan lliaweithgynt oeddyn wedy'r cyn no hynn ordeinio ir varnedigaeth hynn: andywolion [ynt] gan racgraphu ddychwelyd Rat ein Duw i anlladrawydd a'gwady Duw yr Arglwydd vnic, a'n Arglwydd. Iesu Christ. Cā hyny ich troirhubyðiaf, erwyd ychwy vnwaith wy bot hyn, mal y bu ir Arglwyð gwedy iddo ymwareð y popul allan or nwyfi ant Aipht, ðestruwiaw drachefyn yr ei ny chredē A'r aggeliō hefyt ar ny chatwasāt ei cofiafdechreuat, amyn gady ei trigua ehun, [Page 93] a gatwadd ef mewn catwynae cragyvythawl y dan dywyllwch yd var'n y dydd mawr. Mal [am] Sodoma a' Gomorrah, ar dinasedd o ei gogylch, pwy'r ei yn gyffelip vodd agwynt a wnaethant 'odinep, a chanlyn cnawd arall, ynt wedy'r osot yn esempl, can oddef dialeth poen tan tragyvythawl. Yr vn ffynyt hefyt y breuddwydwyr hynn a halogant y cnawd, can ddiystyry llywodraeth, rheolaeth arglwyddiaeth a chaply yr ei 'sy mewn awturtat.
Yr Euangel.
Y Pethae hynn a orchmynaf ychwy, Ion. xv. cary o hanoch y gylydd. A's y byt a'ch casaa, gwyddoch gasay o honaw vi cyn na chwi. Pe o'r byt y bysech, y byt a garei yr eiddo: a chan nad ych or byt, eithyr i mi ech dywys ethol allan or byt, am hynny y casaa'r byt chwi. CofiwchCoffewch y gair a ddywedais ychwy, Nid mwy gwas na ei arglwydd. A's erlidiesont vi, wy ach erlidiant chwi hefyt: a's vyggair i a gadwasant, wy gadwant eich [gair] chwi. Eithyr y pethae hynn oll a wnant ychwy er mwyn vy Enwi, can nad adnabuant yr hwn am danvonawdd. Pe byswn eb ddyvot, ac eb ymddiddan wrthynt ac wynt, ny byddei arnynt pechat: an'd yr awrhon nid oes yddwynt liw ymescus. Y nep am casaa i, a gasaa vym-Tat hefyt. eb achos Pe na's gwnaethwn weithredoedd yn ei plith wi, yr ei ny's gwnaethei nep arall, ny bysei pechat arnynt: ac yr awrhon y gwelsont, ac a'm casesont i a'm Tat. Eithyr [hynn ys ydd] er cwplay y gair a yscrivenir yn y Deddyf wy, Wy am casesont i Conffordwryn rhat. An'd pan ddel y addeillia, gynnyrchia Dyddanwr, yr hwn a ddanvonwy vi atoch y wrth y Tat, hwnw, a destiolaetha o hanof am danaf, a' chwi destiolaethwch hefyt can eich bot or dechraeat gyd a mi.
Yr oll Sanct.
Y Collect.
OLl alluoc Dduw yr hwn a gyssylltaist ynghyd dy ddetholedigion yn vn cyfundeb a chymdeithaas, yn y dirgeledic corph dy vab Christ eyn arglwydd. Caniata y-ny rat velly i ganlyn dy ddwywol Sainct, ymhob rhinweddol a' santaidddwywol vywyd, yd [Page] pan 'allom ddyfod ir antraethawl lawenydd hynny a a arlwyaist baratoaist yr ei yn ddiffuant ys ydd ith garu, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Yr epistol.
Apoc. vii. NYcha, mi Ioan a welais Aggel arall yn escen o'r Dwyrein, a chanto sel Duw byw, ac ef a lefawdd a llef vchel ar y petwar Aggel ir ei y rhoesit ddrygy y Whele myvi Ieuan tir a'r mor, can ddywedyt, Na wnewch ddrwc ir tir, na'r mor, na'r ddaiar paenar talceni gwydd, yn y seliom weision ein Dyw yn ei talae. A' chlyweis niver y seledigion, ac [ydd oedd] yn seliedic cant a'phe deir-mil a' da'ugain o oll llwthae plant [yr] Israel.
Yn ol y pethae hyn ydd edrychais, a' nycha, turfa vawr, yr hon ny all ei nep ei chyfrif, or oll genetloedd, a llwythu a' phopuloedd, a' thauodae oedd yn sefyll geir bron yr eisteddfa a'cher bron yr Oen a ei gwiscoedd yn hugae gwynion llaesionhirion a phalmwydd yn ei dwylo, ac yn llefain a llef vchel, can ddywedyt, Iechyt [y syod dy] gan ein Duw, yr hwn a eistedd ar yr eisteddfa, a chan yr Oen. Ar Aggelion oll o safesant yn cylch yr eisteddfa ac [ynghylch] yr Henurieit a'r pedwar anival, ac a syrthiesont geir bron yr eisteddfa ar ei wynebeu, ac addolesont Duw, can ddywedyt, Amen. Moliant Bendith, a' gogoniant, a doethinep a'diolch, ac anrydedd, a gallu a chadernita vo y eyn Duw yn oes oesoedd Amen.
Yr Euangel.
[Page 94] PAn welawdd yr Iesu y dyrva, ef a escenawdd i'r monyth: a'gwedy iddaw eistedd, Math. v. y deuth eu ddiscipulion attaw. Ac ef a agorawdd ei enae ac ei dyscawdd can ddywedyt, Gwyn ei byt y tlotion yn yspryt: can ys eiddynt teyrnas nefoedd. Gwyn ei byt yr ei galarus, can ys wynt a'ddiddenir. Gwyn ei byt yr ei addvwyn gwaredigenus can ys wy a veddianant y ddaiar. Gwyn ei byt yr ei'sy arnwynt newyn a' sychet am gyfiondr, canys wy a borthir, ddywellii ddigonir. Gwyn ei byt y trugarogion, can ys truraredd a gaffant. Gwyn ei byt yr ei glan o galon, can ys wy a welant Dduw. Gwyn ei byt yr ei tangneddefus cans wy a elwir yn plant Duw. Gwyn ei byt yr ei a erlider er mwyn gwireddcyfiawnder, can ys eiddwynt teyrnas nefoedd. Gwyn eich bit pan ich capla, destreulia anvria dynion, a'ch erlit, a doedyt pop ryw ddrwc am danoch er vymwyn i, [ac wy] yn euawc gelwyddawc. Byddwch lawen a' hyfryd, can ys mawr yw eich cyfloc yn y nevoedd: erwyð velly yr elidiesont wy'r Prophwyti, yr ei vu o'ch blaen [chwi.]
Ydrefn am wenidogeth Swpper yr Arglwydd neu r Commun bendigeid
CYnnifer avo yn amcanu bot yn gyfranoc o'r Commun ben digedic, a arwyddocaant eu enwau i'r Curat cyn y nos, neu'r borae cyn dechreu y Weddi voreuawl, ai yn y van gwedy. Ac a bydd vn or ei hyny yn ddrwcfucheddol cyhoedd val y tranicwydder &c bo gwrthwynebus gan y Gynnulleidfa, neu a wnaeth gam yw gymydawc, ar' air ai ar 'weithred: Y Curat gan gael gwy byddiaeth o hynny, ai geilw ef, ac ai cynghora, na ryvygo ef er dim ddyfod i vord yr Arglwydd, yd yn y ddeclaro ef yn gyhoyddus ei vod yn wir edifeiriol a' darvod yddo wellhau ei ddrwgfuchedd or blaen, val y boddloner y gynnulleidfa wrth hynny, yr hon a rwystrefit yn y blaen: A' dar dot yddo wneuthur iawn ir neb y gwnathoedd gamwedd or blaen neu or lleia yn datcan i vod mewn cyflawn vryd i wneuthyr velly yn gyntaf ac i gallei yn gymetrol.
Y drefn hon a arfer y Curat a'r sawl rhwng yr ai y gwypo ef vod malais a chasineb yn teyrnasu, heb oddef yddynt vod yn gyfranol o vwrdd yr Arglwydd, hyd pan wyppo i bot hwynt wedi cytuno. Ac os vn or rhannau anhyddychol a fydd bodlawn i vaddae o waelod i galon gwbwl ac a wnaethpwyt yni erbyn ac i wneuthyr iawn i bawb ar a rwystrawdd yntau i hunan, ar rhan ar all ni vyn i ddwyn i ddwy wol vndeb, a myn sefyll yn wastat yni styfnigrwydd ai valais. Y Gwenidoc yn yr achos hynny a ddyly dderbyn ydyn edifeiriol ir Commun bendigeid ac nid y dyn ystyfnic anhydyn.
[Page]Y bwrdd ar amser y Commun, a lliain gwyn tec arno a saif yng hanol yr Eccleis neu yn y gangell Gauell lle bo'r Voreuol ar Brydnonawl weddi wedir ordenio i dywedyd. Ar offeiriat gan sefyll wrth yr ystlys Gogledd ir bwrdd a ddywaid weddi r Arglwydd ar Collect sydd yn canlyn.
Eyn tad ni yr hwn wyt yn y nefoedd, &c.
YR oll alluawc Dduw ir hwn y mae pob calon yn agored, a' phob deissyf yn gydnabyddys, a' rhac yr hwn nid oes dim dirgel yn guddiedic carth glanha veddyliae eyn calonau trwy ysprydoliaeth dy 'lan yspryt, val y carom dy di yn berffaith, ac y mawrhaō yn deilwng dy enw sanctaidd trwy Christ eyn Arglwydd. Amen.
Y Commun.
Y Gwenidawc.
DVw a lafarawdd y geiriau hyn ac a ddyvawdd: Myvi yw yr Arglwydd dy dduw. Navid yt Dduwieu eraill a nyd myvi.
Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf hon.
NiwnelNa wna y tyhun ddelw gerviedic, na llum dim y sy yn y Nef vchod, neu yn y ddaiar isod, nac yn y dwr y dan y ddayar: na chrwm 'ostwng yddyn, ac na addola hwynt. Can ys mi yr Arglwydd dy Dduw wyf Dduw eiddigeddus, yn gofwyymweled a phechodeu'r tadeu ar y plant, hyd y drydedd ar pedwaredd hiliogeth ach genedleth or ei] a'm casaant, ac yn gwneuthur trugareð y vilioedd yn yr ei am carant ac a gatwant vyggorchmynneu.
Arglwydd trugarha wrthym, a' phlyc, ne hyblyc gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf-hon.
Na chymmer enw yr Argwydd dy Dduw yn gorwagedd ouer, can nad aneuoc, glan gwirian gan yr Arglwydd yr vn a gymero y Enw ef yn ouer.
Arglwyð trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu'y gadw y Ddeddyf hon.
CofiaCoffa gadw yn sanctaidd y dydd Sabbath. Chwe Diernot y gweithy ac y gwnai dy oll waith: eithr y saithued ddyd yw Sabbath yr Arglwydd dy Dduw: Yn Ar y dydd hwnw na wna ddim gwaith, tydy, ath vap, ath verch, ath was, ath vorwyn, ath anivail, yscrubl, ar dyn dieithr a vo o vewn dy byrth. Canys mewn yn chwe diewernot y gwnaeth yr Arglwydd Nef a' Daear, y Mor, ac oll ys ydd ynthynt, ac a' orpwysawdd y saithued dydd. Erwydd paam y bendithiawdd yr Arglwydd y saithued dydd, ac y sancteiddiawdd ef.
Arglwyð trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf hon.
Anrydedda dy Dad ath Vam, val yr estynner dy ddyddieu ar y ddaear yr hon a rydd yr Arglwydd dy Dduw y ti.
Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf hon.
Naladd.
Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf hyn.
Na wna 'odinep.
Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Ddeddyf hon.
Na ledrata.
Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Deddyf hon.
Na ddwc ffalsgam destiolaeth yn erbyn dy gymydawt.
[Page]Arglwydd trugarha wrthym, a' gestwng eun caloneu y gadw y Gyfraith Deddyf hon.
Na chwenycb Duy dy gymydawc, na chwenych wreic dy gymydawc, na'i 'was, na ei vorwyn, na ey ych, nai Asin, na dim o'rsy iddo.
Arglwydd trugarha wrthym, ac escrivenna yr oll GyfraithicuDdeddfeu hyn yn eyn caloneu ni atolygwn y ty.
Yr Offeiriad.
OLl-alluawc Dduw yr hwn y sydd ei deyrnas yn dragwyddawl, a'i allu yn anfeidrol, cymer drugaredd ar yr oll gynnulleidfa, a'reola velly galon dy ddewisedic wasanaeth y wresc ddes Elizabeth eyn Brenhines an llywydd, val i gallo hi gan y-ddhi wybod i bwy i mae hi yn weinidoc vchlaw pop dim geisio dy anrhydeð ath ogoniant ac val y gallom ninau y deiliait hi (gan veddylied yn ddyledus o ddiwrth pwy y mae'r y awdurdod sydd yddi) yn ffyddlon hi gwasnaethu ai anrhydeddu ac yn ostyngedic vfyddhau iddi, ynoti, ac erot ti, yn ol dy vendigedic' air ath ordinat, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd, yr hwn gyda thi ar Yspryt glan, y sydd yn byw ac yn teyrnasu yn tragywydd yn vn Duw, eb dranc na gorphen. Amen.
OLl alluawc a' thragywyddawl dduw, in dyscir gan dy air sainctaidd vod calonau brenhinoedd wrth dy reolaeth ath lywodraeth di, ath vot ti yn y gosot hwy ac yn wreic ymchwelyt val y mae dy dduwiawl doethineb yn gweled bot yn orau: ydd ym i yn ostyngedic yn atolwg y-ty velly osot a llywodraethu calon Elizabeth dy wasanaeth werin ydd eyn Brenhines a'n llywydd, val i gallo hi yn i holl veddyliau, geiriau a' gweithredoeð yn wastad geisio dy anrhydded digonedd di ath ogoniant, a' mefyrio i gadw dy bobl a roddet yn i chadwreth hi, mewn digonedd diganoldeb, tangneddf, a duwiolder: Caniata hyn drugarog dat, er cariad ar dy anwyl vab Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yn y van wedi'r Collectae y ddarllen yr Offeiriat yr Epistol, gan ddechrau val hyn: Yr Epistol scrifenedic yn yr
A gwedi diwedd'r Eristol, ef a ddywaid yr Euangel gan ddechrau val hyn Yr Euangel a yscrifenir yn yr
A chwedi gorphen yr Epistol ar Euangel, y doedir y Credo.
C yd wyf yn creduRedaf yn vn Duw Dat all' alluoc creawdr nef a' daiar ac oll weledigion, ac angweledigion. Ac yn ein Arglwydd Iesu Christ vnic cenedledic vap Duw, cenedledic gan ei Dat cyn yr oll oesoedd, Duw, o Dduw, lleuer, golauni, goleuat llewrych o lewyrch, gwir Dduw o 'wir Dduw, cenedledic nyd gwneuthuredic yn vn hanvot a'r Tat, gan yr hwn y gwnaethpwyt pop peth, yr hwn trosomerom ni ddynion, ac er ein eichydwrieth a ddescennodd o'r nefoedd ac a gymerth gnawd gnawdiwyt drwy yr Yspryt glan o Vair vorwyn, ac a wnaethpwyt yn ðyn, ac a grogwyt hefyt trosom, y dan Pontius Pilatus. Ef a ddyoddefawdd aca gladdwyt a'r trydydd dydd ef a gyfodawdd wrth, ynol erwydd yr Scrythurae ac a escennawdd er nef, ac ys ydd yn eistedd ar ddeheulaw'r Tat, a' thrachefn y daw ef mewn, a drwy 'ogoniant y varnu y byw a'r meirw, ac ar ei deyrnas ny bydd dywedd, diben tranc. A' chredaf yn yr yspryt glan, Arglwydd a'bywiawdvr, yr hwn ys ydd yn deilliaw o'r Tat a'r Map, yr hwn y gyd a'r Tat a'r Map, a gydaddolir ac a gydogoneddir, yr hwn a ymddiddanodd lafarawdd trwy'r Prophwyti. A' chredaf [vot] vn Catholic ac Apostolic Eccles. Addefaf vn Batydd er maddeuant pechotae. Ac edrychaf am gyfodiat y meirw, a' bywyt y byt ys y ar ddawot. Amen
Ar ol y Credo, any bydd Precaeth, y canlyn vn or Homeliae a ddoded allan cisioes, neu a ddoder allan rac llaw drwy awdurdod gyffredin.
Ar ol cyfryw Brecaeth, neu Homelia neu'r Cyngor, y Curat a veneic i'r bobl a uydd na gwilie nac ymprydiae o vewn yr wythnos a vo yn canlyn, gan ei cyngori hwy yn brysur ddyfal y veddwl am y tylodion, a' ddywedyd un ai angwaner or ymadroddion hyn sydd yn canlyn val i gwelo ef vot yn orau wrth ei ddeall ei hun.
[Page] Math. v. DYsgleiried eych goleuni garbron dynion [...]al y gwelont eych gweithredoedd da, ac yr anrhydeddant eych tad yr hwn y sydd yn y nefoedd.
Math. vi.Na ddodwch y gadw ywch ych hunain dresawr ar y ddaiar, lle mae rhwd a' prysed gwyfon yn llygru, a' lle mae lladron yn tori drwyddaw drywodd ac yn lladrata, eithyr dodwch y gadw ywch ych hunain dresawr yn y nef lle nid oes na rhwd na phryfed yn llygru, na llatron yn tori drywodd nac yn lladrata.
Math.Beth bynac a vynoch i ddynion wneuthyr icwhi: velly gwnewch chwithau yddyn hwy: can ys hyn yw'r Ddeddyf a'r prophwyti.
Math. vii.Nid pawp ys ydd yn dywedyd wrthyf, Arglwydd, Arglwydd, a ddaw i deyrnas nefoedd, anyd yr ei sy yn gwneuthyr ewyllys vy-Tad yr hwn sydd yn y nefoedd.
Luc. xix.Zacheus a safawdd ac a ddyfawd wrth yr Arglwydd, Wele, Arglwydd, hanner vyngolyd a rof ir tlodion, ac o gwneuthum gamwedd i neb, mi ei adveraf yn bedwar cymeint.
i. Cor. ix.Pwy a i ryfela vn amser ar i gost i hun? pwy a blann winllan ac ni vwyty, oi ffrwyth? neu pwy a borth gadw braidd o ddefeid ac ni vwyty o laeth y delaid?
i. Cor. ix.A's nyni a heuesom y-chwi bethau ysprytol, ai mawr in innau vedi eich pethau bydol.
i. Cor. ix.A wyddo-chwi vod yr ai n ys ydd yn gwasaneuthu ynghylch pethau sanctawl yn byw o'r aberth ar'ai ynt yn gwasaneuthu ar yr allor ynt gyfranogion o'r allor velly'r ordeniodd yr arglwyð yr ai n a bregethai'r Euangel vyw o'r Euangel.
ii. Cor. ix.Y neb a hayo echedic, a ved echydic: ar neb a heuo yn aml, a vet yn aml. Gwnaed pob dyn yn ol meddwl i galon nid trwy ymrwgnach, neu rac angen: can ys Duw a gar y rhoddwr llawen.
Gal. vi.Gwsanaethed yr hwn a ddyscir yn y gair, y hwn ai dyscoym pob peth da. Nach twyller. Ni watwerir Duw can ys beth bynac a hayo dyn, hynny a vet.
Gal. vi.Tra gaffom amser gwnawn dda i bawb ac yn enwedic ir eyn ynt o deulu y ffydd.
i. Tim. vi.Duwiolder sydd gyfoeth mawr, o bydd dyn voddawn iy peth sydd eiddo: can ys ni ddaeth genym dimm ir byd ac ni ddygwn ddim or byd ymaith.
i. Tim. vi.Gorchymyn ir sawl ynt gyfoethogion yn y byd hwn vod yn barod i roddi, ac yn llawen i gyfrannu, gan ossod grwndwal da [Page 97] yddynt i hun erbyn ym amser sydd yn dyfod val y caffont y bywyd tragywyddol,
Nid ydiw Duw yn anghyfio, Hebr. vi. val y gellyngo dros gof ych gweithredoedd, ach trafael a ddel o gariad: yr hwnn a ddangose so-chwi er mwyn y Enw ef, y sawl a rosoch ir sainct ac ydych etto yn roddi.
Na ellyngwch dros gof wneuthyr daioni a chyfranu can ys achyfryw aberth y bodlonir Duw. Hebr. xiii
Pwy bynac ys iddo dda yr byd hwn, i. Ioh. iii. ac a welo ei vrawd mewn eisiau, ac a gayo ei drugaredd oddiwrtho, pa vodd y mae cariad Duw yn trigo yntho ef?
Dyro gardod oth dda, Tob. iiii. ac na thro vn amser dy wyneb o ddiwrth vn dyn tlawd ac velly ni thry yr Arglwydd i wyneb o ddiwrthyd tithau.
Bydd drugaroc yn ol dy allu. Tob. iiii. A's bydd llawer ith helw dyro yn ampl. A's bydd echydic, bydd ddyfal i roddi yn llawen or echydic: canys velly i cynnulli yt dy hun obr da yndyðyr anghenraid.
Y neb a gymero drugaredd ar y tlawd, Parab. xix y sydd yn roddi echwyn ir Arglwydd: ac edrech beth a roddo ef ymaith, ef a delir iddo drachefn.
Bendigedic vo'r dyn a roddo i'r claf ar anghenus yr Arglwyð ai gwared ef yn amser trwbl. Psal. lxi.
Gweddiwn dros oll ystat Eccles Christ, sy yn milwriaw yma ar y ddaiar.
OLl-alluawc a' thragywyddawl Dduw, yr hwn trwy dy sanctaidd Apostol, a'n dysceist i wneuthyr gweddiau ac ervynien, ac i ddiolch dros bob dyn: Ani byd dim cluseni wedieiredd ir tloddion yno gediry gairie hyw Gymeryd eyn eluseni heb ddywedyd. ydd ym ni yn ostyngedic yn adolygu yti yn drugarocaf gymeryd eyn eluseni, a' derbyn eyn gweddiaw hyn, yr ei ydd ym yn ei hoffrwm ith ddwywol vawredd gan adolygu yti ysprytoli yn wastat yr Eccles gyffredinawl ac yspryt y gwirionedd, vndeb, a' chytcordio, a' chaniatha y bawb y sydd yn coffessu dy enw sanctaiddiol, gytuno yn-gwirionedd dy sanctaidd air a' byw mewn vndeb a' dwywol gariad. Ni a dolygwn yty hefyd gadw ac ymddeffen oll Christianus Vrenhinoedd, [Page] Tywysogion a' Llywiawdwyr, ac yn espesal ewedic dy wasanayt [...] wreic yddes Elizabeth eyn Brenhines, val y caffom y dani hi eyn llywodraethu yn dduwiol ac yn heddychol: a' chaniatha y'w oll gyngor hi, ac y bawb ac y sydd wedi eu gosod mewn awdurdod y danei, allu yn gywir ac yn vniawn ranny cyfiawnder, er cospi drugioni a' phechot, ac er maentunio gwir greddyf Dduw a' rhinwedd dda: dyro rat, nefawl dad, ir oll Escobieid, Bygeilieid a' Churadieid, val i gallont drwy ei buchedd ai athrawaeth ossod allan dy wir ath vywiol 'air, a gweini gwasnaethudy santaid rinweddau Sacramentae yn iawn ac yn ddlydus: a' dyro ith oll pobl dy nefawl 'rat, ac yn espesal ir gynulleidfa hon y sydd yma yn gydyrchiol, val y gallont ac vfydd galon a dyledus barch wrando a' derbyn dy santaid air, gan dy wasanaethu yn gywir mewn santaiddrwydd ac vnionvep bob dydd oi bywyd. Ac ydd ym yn ostyngedic yn atolygu yty oth daioni, Arglwydd, confforddio a' nerthu pawb ac y sy yn y bywyd darvodedic trangedic hwn trwb trwbl, tristwch angen, clefyd, neu ryw wrth wynep arall: Caniathahyn, nefol dad, er cariad ar Iesu Christ, eyn vnic gyfringwr a'n dadleuwr.
Y na y canlyn y cyugor hwn, ar rym amseroedd, pan welo'r Curat y bobyl yn escaelus am ddyfod ir Commun bendigedic.
Y Ddym ni wedi ddyvod ynghyd yr awrhon, wir gredigawl vrodyr, i ymborth ar swpper yr Arglwydd, ir hon o ran Dduw ich gwahoddaf bawb ac y sydd yma, yn gynhyrchiol, ac a dolygaf ywch er cariad ar yr Arglwydy Iesu Christ, na wrthodoch ommeddoch ddyvod iddei, gan vod ych galw mor garedigol ach gwahodd gan Dduw i hun. Chwi wyddoch mor o vidus ac-mor ancaredic o beth yw, pan vo gwr wedi arlwyaw gwledd werthfawr, a' chwedi trwsio i vwrdd a' phob ryw arlwy, megis na bai ddim yn eisieu anid y gwesteion gohawddwyr i eistedd: ac eto yr ei y alwyd eb ddim achos, yn andiolchusaf yn nacau, gommedd gwrthod dyfod. Pwy vn o hano chwi yn-cyfryw gyflwr ny chyffroei? Phy ni thybygei wneurhyr cam a syrhaed mawr yddo? Erwydd paam vy annwyl garedicaf vrodyr yn Christ, gwiliwch yn dda rhac y chwi, gan ymwrthlodd oddiwrth y swpper santelddiol hon, annoc bar Duw ich erbyn. Hawdd i ddyn ddywedyd ni chommunavi erwydd bot negeseu bydawl im rhwystraw: eithyr cyfryw escusodion nyd ynt mor hawdd i derbyn yn [Page 98] gymradwy gar bron Duw. As dywaid neb, ydd wyvi yn bechadur aruthr brwnt: ac am hyny yn ofni dyvod: paam can hyny nad ydychwi yn edivarhau ac yn emendic gwellhau ac a Duw ich galw, anid oes arnoch gywilidd ðoedyd na ddeuwch? pan ddleech ymchwelyt at dduw, a ymescusw-chwi a' dywedyd nad yd ych barod? Ystyriwch ynoch ychunain, pa vachanet a dal gyfryw goec esgusodion escusion gar bron Dduw. Yr ei'n a wrthodessont y wledd yn yr Euangel, o bleit yddynt bryny Tythyn, neu brofi eu ieue ychen, neu o bleit eu priodi ni chawsont velly ei escusodi namyn ei cyfri yn anteilwng o'r wledd nefawl. Myvi o'm rhan i sydd yma yn gynhyrchiol, ac erwydd vy swydd, ydd wyf ych gwahodd yn enw Duw, y ddwyf ich galw o ran Christ, a' megis i caroch ych Iechedwraeth ych hunain yddwyf ich cynghori, i vod yn gyfrannogion or Commun bendigedic hwn. Ac val y buwiw gan vab Duw vaddae ei enaid gan angau ar y groes groc dros ych iechyd, velly yn yr vn modd y ddleech chwithau gymeryd y Commun ynghyd er cof am i angau ef, val i gorchmynnodd ef ehun. Yr awrhon a's chwychwi val hynn ny's gwnewch, meddyliwch ynoch ych hunain vaint y camwedd yddy-chwi yn ei wneuthur a Duw, ac mor blin ywr gospedigeth boen y sydd aruchaf eych penneu am y peth. A' lle ddych chwi yn anvodloni Dduw mor drwm gan ywch wrthod y wynfydedic wledd hon, ydd wyf ych rybuddio, ich cyngori, ac yn ervyn arnoch ydolygu i chwi nad angwanegoch yr angaredigrwydd hyn ym-pellach: yr hwn beth a wnewch, a's chwychwi a saif gan lygadrythu a selu ac edrych ar y sawl sy yn Communo, ac eb vod yn gyfrannogion o hanaw ych vnain, can ys pa peth y bernir hyny amgen, no mwy o ddirmicdremic ac ancaredigrwyð gan dduw? Diau mae andiolch mawr yw ychwi nacau pan ich galwer: an'd y mae'r bai yn vwy o lawer pan vo rhai yn sefyll heibio, ac etto eb na bwytta nac yfed y santaidd Commun hwn gydac eraill. Atolwc ywch 'pa beth amgenach yw hyn amyn gwatwar a' distadlu digeledigaeth Christ? Wrth bawb ydd ys yn dywedyt, Cymerwch a' bwytewch, cymerwch ac yfwch bawp o hwn, gwnewch hyn er cof am danaf. Apha semblant gan hyny neu a pha ddigwilyddter y gwrandew chwi y geiriau hynn? Beth vydd hynn amgen onid esceuluso, diystyru, a' gwatwor Deddyf Testament Christ? Pa erwydd, yn gynt nac i gwneloch velly, ewch ymaith, gedwch le yr ei ys y a meddwl dywiol. Eithr pan vo chwi yn myned ymaith, mi a tolygaf ychwi meddyliwch ynochych-vnain oddiwrth bwy i ddych yn mynet: ydd y chwi yn ymadel a bort myned ywrth vwrdd yr Arglwydd, ydd [Page] ychwi yn myned ywrth eich brodyr, ac o ddiwrth y wledd y nefdlaf ymborth. As y pethau hyn a ystyriwch yn brysyr ddivrifol, chwi a drowch drwy 'rat Duw i veddwl a vo gwell: ac er mwyn caffael hyn yr uvydd ervyniwn, tra vyddom yn cymeryd y Commun bendigedic.
Ac ar ryw amseroedd y doedir hyn yma hefyd, pan welo y Curat vod yn berthynasol.
ANnwyl garedigion, yn gymaint a'n bot ni yn gwbl ddyledus i roði ir oll alluawc Duw eyn Tad nefawl wir galonawc ddiolwch am yddo roði ei vab ein Iachawdr Iesu Christ, nid yn vnic i varw drosom, amyn hefyd y vod yn ymborth ac yn gynhaliaeth ysprydol y nyni, val yr eglurwyt y ni, yn gystal drwy 'air Dduw, a thrwy y Sacramentae bendigedic y gorph a'i waed ef, yr hwn gan y vod yn beth mor gonfforddus ir aina'i cymero yn deilwng, ac mor beryclus ir ai' a hydero ryfygo ei gymryd yn anteilwng: Vynylyed i yw ych cyngori chwi i ystyried teilyngdawd y dirgeledigaeth bendigedic, a'r mawr bericl sydd oi gymryd ef yn anteilwng, ac velly chwilio a holi ych kydwybodau ych hunain, val y dlyech ddyvod yn sanctaidd ac yn lan ir duwywolaf a' nefolaf wledd. Ac na ddelech dim anid yn y dillad priodas, yr ai n a ovyn Dduw yn y Scrythyr lan, ac velly dyvod a' chaffael ych derbyn val teilwng gyfrannogion o gyfryw vort vwrdd nefol. Y ffordd ar modd i hynny, sydd val hynn: Yn gyntaf bod i chwi chwilio, a' holi eych bucheddau a'ch ymddygiad wrth reol gorchymyneu Dduw, ac ym-pa beth bynac y gwypoch ywch bechu, pa vu bynac ai ar air ai ar weythred, yna ymofidiwch am eych buche ðau pechadurus, coffesswch ych vnain ir oll alluawc Duw, gan gyflawn vryd y wellau ych buchedd. Ac a's chwi a' welwch ych camweddau yn gyfryw, ac nad yn yn vnic yn erbyn Duw, namyn hefyt yn erbyn ych cymydogion: yno bot y chwy gymody ymgysylio a hwy, gan vod yn barod i wneuthyr yddynt iawn a' thal diwic yd yr eithaf o'ch gallu, am bob camwedd a thraha a' wnaethoch y neb arall, ac yn yr vn modd bod o hanoch yn barod y vaddae y eraill a wnaeth ich erbyn chwi, megis ac i mynne-chwithau gaffael maddeuant am eich camweddae ar law Duw: canys as mewn modd amgen, nyd yw cymeriad y Commun bendigedic ddim anid angwanegu eych barnedigaeth. [Page 99] Ac erwydd bod yn angenreidiol na ddel neb i'r Commun bendigedic, anid can gyflawn ymddiried yn trygaredd Dduw ac a heddychol gydwybod: can hyny a bydd neb o hano-chwi o bleit y moddion hyny eb allu heddychu i gydwybod ehun, anid bot yn raid yddo angwanec cygor, yna deued attaui, neu at vn arall doeth dyscedic ys y Wenidoc gair Duw, ac agored i ddolur val y gallo dderbyn gyfryw gyngor ysprytol, fforddiat, a' chonffordd yni allo i gydwybod gael ymysgafnhau, a' hynny drwy weinidogaeth gair Duw, allu o hanaw dderbyn kyffur confforth a' grym daioni y gellyngdod, er heydychu ei gydwybod, ac ymochelyd pob dowtpetruster ac anwybyddiaeth.
Y na y dywaid yr Offeiriat y cygcor hwn.
ANnwyl garedigion yn yr Arglwydd, y sawl y sydd yn meddwl dyvod ir bendigedic Commun corph a' gwaed eyn Iachawdr Christ, rhaid ywch' ystyried beth y mae sanct Paul yn i yscryfennu at y Corynthieit val y mae ef yn cyngori pawb yw provi ac yw holiei hunain cyn yddynt ryfygu bwytta o'r bara-hwnnw, ac yfed or cwppan hwnw. Canys val y mae y lles yn vawr, a's a chalon wir edifeiriol ac a bywiol ffydd y cymerwn y Sacrament bendigedic hwnnw (can ys yna yddym ni yn ysprytawl yn bwyta cic Christ, ac yn yfed y waed ef, yna i ddim ni yn trigaw yn Christ, a' Christ ynom ninau, yddym ni yn vn a Christ, a' Christ a nineu) velly ymae y pericyl yn vawr, as ni ei cymer yn anteilwng. Can ys yna i ddym ni yn euog o gorph a' gwaed Christ yn Iachawdyr, y ddym yn bwyta ac yn yfed eyn barnedigaeth einhunain, eb ystyried corph yr Arglwydd, y ddym yn ennyny digofeint amy diglloni Duw in erbyn, y ddym yn i annog ef in plau ac amrafael glefydau, ac amryw angau. Can hyny o bydd neb o hanoch yn gablwr Duw, yn lleffeir rhwystro neu yn en llibio ei a'ir, yn odinebus, ai mewn malais neu gynfigen, ai mewn thyw vai ceryddus arall, y mofidiwch dros ych pechodeu, ac na ddewch ir bwrdd santaiddiawl hwn, Rhac) yn ol cymyriad y Sacrament bendigedic hwnnw) y ddiavol vyned y noch y mewn megis i ddaeth mewn Iuddas, a'ch llanwi yn llawn o bob enwiredd, a'ch dwyn i ddestriw, enaid a'chorph. Brenwch gan hyny ych hunain (vroder) megis na'ch barner gan yr Arglwydd. Gwir edifarhewch am eych pechadau aeth heibio. Bidywch vywiol a ffyrfdiogel ffydd yn Christ eyn Iachawdyr. [Page] Gwellhewch eych buchedd a'vyddwchmewn cariad perffaith a phawp, velly y byddwch weddus gyfrannogion or dirgeledigaeth sancteiddiol hynn. Ac ovlaen pop peth y-mae yn rhaid i chwi roddi gostyngeiddaf a' charedicaf ddiolwch i dduw Tad, y Map a'r Yspryt glan, am brynedigaeth y byd, drwy angau a' dioddefaint eyn Iachawdr Christ, Duw a' dyn, yr hwn ymostyngodd i angau ar y groesgroc drosom ni bechaduriaid truein yr ai n oeddē yn gorwedd mewn tywyllwch a' gwascot angau, val i gallai ef eyn gwneuthyr ni yn blant y dduw, a'n derchafel y vywyt tragywyddawl. Ac er mwyn cofio o honam yn wastad ddirvawr gariad eyn Arglwydd a'n vnic Iachawdyr Iesu Christ val hyn yn marw drosom, a'r aneirif ddoniau daionus (yr ai drwy dywalld ei werthfawr waed) a enillodd ef ini: ef a osodawdd ac a ordeniawd santaidd ddirgeledigaethau, val gwystlon oi gariad, a' gwastadawl gof am ei angau er mawr ac anterfynawl conffort y-ny. Can hynny iddo ef gyd at Tad a'r Yspryt glan rhoddwn (val yddym rwymedicaf) wastadawl ddiolch gan ymostwng yn gwbl yw santaidd ewyllys ef, gan vefyrio yw wasaneuthu ef mewn gwir santeiddrwydd a'chifiawnder, oll ddyddieu ein einioes. Amen.
Yna y diwaid yr Offeiriad wrth yr ai a vo yn dyfod i gymerid y Commun bendigedic.
CHychwi y sawl y sydd yn wir ac yn o brysur ddisrifol yn edifarhau, am eich pechodau, ac y sydd mewn cariad perffaith ach cymydogion, ac yn meddwl dilin buchedd newydd, gan ganlyn gorchmynion Duw, a' rhodio o hyn a llan yny ffyrdd santaiddiol ef, deuwch y nes a chymerwch y Sacrament santeiddiol hwn ich conffordd, a gwnewch eych gostyugedic cyffes ir oll alluawc dduw, gar bron y gynnulleidfa hon ysydd wedi ymgynull yma ynghyd yn y sanctaidd enw ef, gan bentino estwng yn vfydd ar ych gliniau.
[Page 100] OLl-alluawc Dduw, tad eyn Arglwydd Iesu Christ, gwneythydd pob dim, barnwr pop dyn, yddym ni yn cydnabot ac yn ymofidio dros eyn amryw bechodau a'n enwiredd, yr ai'n oddydd i ddydd yn 'orthrwm a wnaethō, ar veddwl, gair, a'gwaithred, yn erbyn dy dduwiol vawredd gan annoc yn gyfiownaf dy ddigofeint ath var yn eyn erbyn: Ydd ym o brysinyn ðifrifol yn edifarhau, ac yn ddrwc gan eyn calonau dros eyn camweithredoedd hynn, eu coffa ys y ovidus drwm genym, ey baych y sydd anrhaith i oddef: trygarha wrthym, trugarha wrthym, drugarocaf dad, er mwen dy vn-mab eyn Arglwyð Iesu Christ, madde y-ni yr hyn oll aeth heibio, a' chaniatha yni allu byth o hyn allan dy wasaneuthu ath voddloni mewn newydd deb buchedd, er anrhydedd a' gogoniant dy enw: trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yna yr Offeiriad neu'r Escop a's bydd yn gydrychiol, a saif gan droi at y bobl a ddywaid val hyn.
OLl-alluawc Duw, eyn Tat nefawl, yr hwn o ei vawr drugaredd a ddewis vaddeuant pechodau i bawb gan edifeirwch calon a' gwir ffydd a ymchwel ataw, a drugarho wrthych, a vaddeuo y chwy, ac ach gellynge rhyddhao oddiwrth eycb oll bechodau, ach nertho ac ach cadarnhao ym-pob daioni, ac ach duco i vywyd tragywyddawl, trwy Iesu Christ Arglwydd. Amen.
Y na y dywaid hefyt yr Offeiriat.
Gwrandewch pa ryw eiriau confforddus a ddywaid eyn Iachawdyr Christ wrth bawb ac a wir ymchwelo ataw.
Deuwch attafi bawb ac y sydd yn travaelu ac yn llwythoc a' mi a esmwythaf arnoch. Velly y carodd Duw y byd, val y rhoddes ef i vnic anedic vab, val nad elai neb a gredai iddo ef ynghyfergoll na myn caffael y bywyd tragwyddawl.
Gwrandewch hefyd beth y mae Sanct Paul yni ddywedyd. Hwn sydd air gwir a' dyledue theilwng i bawb yw dderbyn dyvot o Iesu Christ ir byd hwn y iachay pechadurieit.
Gwrandewch hefyd pa ddywaid Ioan sanct, As pecha neb, ymae yn i ddadleywr y gyda'r tad, Iesu Christ y cyfion, ac ef ew'r aberth dros eye pechodau.
Yn ol yr ei hyn ydd a yr Offeiriat racddo, gan ddywedyd
Derchefwch eych calonau.
Ydd ym yn eu dyrchafael yr Arglwydd.
Diolchwn i'n Arglwydd Dduw.
Mae yn deilwng, weddus addas ac yn gyfiawn gwneuthyr hynny.
Ymae yn gwbwl addas, yn gyfiawn an rhwymedic ddylyed ni yw, bob amser ac ym-pob lle, ddiolwch yty, Arglwydd santaiddiol dad, oll alluawc dragyvyddawl Dduw.
Racymadroddion priawt.
Ar dydd Natalic Christ, a saith die gwedy.
CAn yti roddi'r Iesu Christ dy vn Mab yw eni ar gyfenw y heddyw y drosom, yr hwnn trwy weithred yr yspryt glan a wnaethpwyt yn wir ddyn, o hanfot y vorwyn Vair ei vam, a hynny eb vacul, vrych, vrycheuyn vann pechot, i'n gwneuthu'r yn lan oddiwrth pop oll pechot. Can hyny gyd ac Angelion ac Archangelion.
Ar dydd Pasca saith die gwedy.
AN'd yn bendivaddeu ydd ym yn rwymedic ith voliannu, dros anrhydeddus gyfodiad dy Vap Iesu Christ eyn Arglwydd, canys ef ywr gwir oen Pasc yr hwn a offrymwyd drosom, ac a ddileawð bechot y byt, yr hwn trwy y angau ei hun a ddinistrawdd angae, a thrwy i adgyfodiad y vywyt, a dducadverawdd yni vywyd tragyuythawl. Can hynny. &c.
Ar dydd Derchafael a saith dydd gwedy.
TRwy dy annwylaf Vap Iesu Christ eyn Arglwydd, yr hwn yn ol ei anrhydeddus gyfodiad a ymddangosodd yn gyhoeddus yw oll ddiscipulion, ac yn eu golwc ef ascennoð ir nefoedd y baratoi lle ini, bot i ni lle mae ef ascennu hefyd, a'theyrnasu gyd ac ef mewn gogoniant. Can hynny gyd ac Angelion. &c.
Ar ddyd Sulgwyn a'chwech diernot gwedy.
TRwy Iesu Christ eyn Arglwydd, ac yn ol ei gywiraf addewydi y descennawd yr Yspryt glan heddiw or nef, a disymwth sain, trwst y son mawr megis gwynt nerthoc, yn rhithar wedd tafodau tanllyd, gan ddescen ar yr Apostolion yw dyscu hwy, ac yw harwein i bop gwirionedd, gan roddi yddynt ddawn amryw ieithoedd a'hyder hefydd gyd a gwynuyt, awydd chariad gwaresawc yn ddyfal y brecethu r Euangel yr cenedloedd, o bleit yr hyn eyn dycpwyt al'an o dywyllch a didro chyfeilorn ith eglur olauni ac y wir wybodaeth am danati a'th Vab Iesu Christ. Can hynny. &c.
Ar ddydd gwyly Trintot yn vnic.
YMae yn wir addas, yn gyfiawn, a'n rwymedic ddlyed bod i ni bob amser, ac ym pob lle, ddiolwch y-ty, Arglwydd, oll-alluawc a'thragyvythawl dduw, yr hwn wyt vn Duw, vn Arglwydd, nid vn person yn vnic, onid tri ohanieth amrafaelpherson mewn vn hanvod. Can ys yr hyn ydd ym yn ei gredu am ogoniant y Tad, hyny a gredwn am y Mab, ac am yr Yspryt glan eb angogyfuchder.'ohanred neu angogyfuchder.ancymmedr. Can hyny gyd ac Angelion. &c.
Ar ol y Rhacymadroddion hyn, y canlyn yn y vann.
[Page] CAn hynny gyd ac Angelion ac Archangelion, achyd ac oll cwmpeini nef, ymoliannwn ac yn mawrygwnmawrhawn dy'ogonedus Enw, gan dy voliannu yn wasted, a dywedyd, Sainct, sanct, sanct, Arglwydd Dduw'r lluredd. Nef a 'daiar ys ydd lawn oth, ogoniant gogoniant [avo] y ty Arglwydd goruchaf.
Yna yr Offeiriad ar ei'linian wrth vwrdd yr Arglwydd a ddywaeid yn enw yr oll rei a gymerant y Commun, yn y wedd yr ydd yn canlyn.
NId ym ni yn hyderurhyfygu dyfod ith vwrdd hwny ma drugaroc Arglwydd, gan ymddiried yn ein cifionder ein vnain namyn yn dy ampl ath ddirfawr drugaredd di nid ym ni deilwng cymaint ac y gascul'r briwsion y dan dy vwrdd: Eithr ty yw'r vn Arglwydd yr hwn biau o briodoldep yn wastat drugarhau. Caniata yny gann hynny Arglwydd grasawl velly vwyta cnawd dy annwyl-vab Iesu Christ, ac yfed ei waed, val y gallo eyn cyrph pechadurus gael ei gwneuthur yn lan drwy y gorph ef, a'n anaidiau ei golchi drwy y werthfawrocaf waed ef, val i gallom byth drigo yntho ef ac yntau ynom ninnau. Amen.
Yna yr Offeiriad yn ei sefyll a ddywaid val y mae yn canlyn.
OLl alluawc Dduw eyn Tat nefawl, yr hwn oth drugaredd a roddaist dy vn mab Iesu Christ y ddioddef angau ar y groesgroc, er eyn prynu, yr hwn a wnaeth yno (trwy y offrwmiat ei hun yn offrymedic vnwaith) gyflawn berffaith, a'digonawl aberth, offrwm, ac oiwygidt.iawn, dros bechodau'roll vyd, ac a ordeiniodd ac yn y santaidd Euangel a orchmynodd ini gynhal. gadw tragywyddawl goffa am i werthvawr angau hynny, nes i ddyfod drachefu. Gwrando ni drugarog dat, ni atolygwn y-ty, a'chaniata i ni gan gymryddy creadurieid hyn o vara'a gwin, ynol santaidd ordinat dy vab Iesu Christ eyn Iachawdyr, er cof am ei angau a' i ddioddefaint, ally bod yn gyfrannogion o ei vendigedic gorph a'i waed, yr hwn ar y nos hon y bratychwyt, a gymerth vara, [Page 102] a'gwedi yddaw ddiolwch, ef ei torrodd, acei rhoddes yw ddiscipulion, gan ddyweddd, Cymerwch, bwytewch, hwn yw ve corph. Yr hwnvn ydd ys yn i roddi drosoch, gwnewch hyn er cof am danaf. phiolYr vn madd gwedi swpper, ef a gymerth y phiolcwpan, a' gwedi yddo ddiolwch ef, ei rhoddes yddynt, gan ddoedyd, Yfwch o hwn bawb, can ys hwn yw vy gwaed g'r Testament newydd, yr hwn ydd ys yn ei dywallt drosoch a'thros lawer er maddeuaint pechodau, gwnewch hyn cenifer gwaith ac ei h'y foch, er cof am danaf.
Yna y Gwenidoc a gymer y Commun yn y ddau ryw y hun, ac yn nesaf y dyry ir Gweinigogion eraill, a bydd yno neb o hanuynt, val y gallont gymporthy Gwenidawc penaf ac wedi hyny, ir bobyl yn ei dwylaw yn gan lini aw neu bentiniogestwng ar ei gliniau: Ac wrth roddi y bara, ef a ddywaid.
COrph eyn Arglwydd Iesu Christ yr hwn a roddwyt roed.roespwyt droso-ti, a garwo dy gorph ath enaid i vywyd tragywyddawl: a chymer a bwyta hwn er cof varw Christ drosot'aac ymborth arno yn dy galon drwy ffydd, gan [robdi] diolch.
A'r Gwenidawc a vo yn rhoddi't*cwpan a ddywaid.
GWaed eyn Arglwydd Iesu Christ yr hwn a dywailtwyd drosot'a gatwo dy gorph ath enaid y vywyd tragyddawl: phiol ac yf hwn er cof tywallt gwaed Christ trosot', a bydd ddialchgar.
Wedi hynny y dywedir val y canlyn.
O Arglwydd, a'nefawl Tad, y ddymni dy ostyngedic weision yn cwbl ddisifu ar dy dadol ddaioni, yn drugaroc dderbyn eyn aberth hyn hon o voliant a'diolwch, gan hynei fyn arnat yn ostyngeiddiaf bot trwy ryglyddon ac angau dy Vab Iesu Christ, a'thrwy ffyd yn y waed ef, i ni ac ith oll sanctaidd Eccles gaffael maddeuant o'n pechodau, a'phob a dowyn ytydoniae erail ei ddioddefaint ef. Ac yma ydd ym yn offrwm ac yn a dowyn ytycynnyrchy yty. Arglwydd eyn vnain eyn enaidiau, a'n cyrph, y vod yn aberth resymol, sanctaidd, a bywyol y-ty, gan adolygu yt yn ostyngedic allel o bawb ohanom ys ydd gyfranogion o'r [Page] Commun bendigeid hwn, gaffael eyn cyflawni* ath rad ac ath nefol vendith oth rasa'chyd bom ni yn anteiwng drwy eyn antrafaelion bechode y offrwm yty ac er ein botvn aberth: eto ni atolygwn y-ty gymryd eyn rwymedic ddyleed a'n gwasanaeth hyn, nid gan bwyso eyn haeddedigaethau, anid gan vaddau eyn neb pechodau, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd, trwyr hwn, a'chyd a'r hwn, yn vndawd yr yspryt glan, oll anrhydedd a gogoniant avo yt' Dad oll alluawc, yn oes oesoedd. Amen.
Neu hyn,
OLl-alluawc a'bythfywiol Dduw, yr ym ni yn dirfawr ddiolwch yty, am vod yn wiw genyt eyn porthi, yr ein a gymersom yn ddyledus y dirgeledigaethe santeiddiol hyn, ac asprydawl ymborth werthfawrocaf gorph a'gwaed dy Vab eyn Iachawdyr Iesu Christ, ac wyt yn ein cadarnhau drwy hynny oth hoffeddymgeledd ac oth ddaioni y m'sef ein bod yn wir aelodau gwedi eyn corphi yn dy ddirgel-gorph di, yr hwn yw gwynvydedic cynnulleidfa o oll ffyddlon bobl, a'bod hifyd yn eti feddion drwy'obaith, dy deyrnas dragywyddwl, gan haeddigaethau gwerthfawrocaf angau a dioddefaint dy annwyl vab: Ydd ym ni yr owrhon yn ostyngedic yn atolygu y-ty nefawl dad, vod velly yn cynnorthwyawa'th rat, val y gallom yn wastad drigo yn y santaidd gymdeithas honno, a'gwneuthyr pob ryw weithredoedd da ac a ordeiniaist y ni rodio ynddynt, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd i'r hwn gyd a thi a'r yspryt glan, y bo oll anrhydedd a'gogoniant yn dragywyddawl. Amen.
Yna y dywedir, neu i cenir.
GOgoniant y Dduw yn yr vchelder, ac aryn y ðaiar heddwchtangneddyf, ewyllys da tu arat.i ddynion. Ni ath a ddolwn, ni ath vendithiwn, ni ath anrhydeddwn, iti y diolchwn am dy vawr'ogoniant, Arglwydd Dduw vrenhin nefawll, Duw dad ollalluawc, Arglwydd yr vnic genedledic Vab Iesu Christ, Arglwydd Dduw, oen Duw, vab y Tad, yr hwn wyt yn*diley pechodau'r byd, trugarha wrthym. Ti yr hwnn wyt yn dileu pechodau yr byd, trugarha wrthym. [Page 103] Ti yr hwn wyt yn dileu pechodau yr byt derbyn eyn gweði. Ti yr hwn wyt yn eistedd ar ddeheulaw Duw dad, trugarha, wrthym. Canys ti yn vnic wyt sanctaiddsanct, ti yn vnic yw'rwyt Arglwyðt ti yn vnic, Christ, gyd a'r yspryt glan wyt, oruchaf yn-gogonian Duw Tad. Amen.
Yna yr Offeiriat neu'r Episcop as bydd ef yna yn preseunol y vangyndyrchiol a ellwng y bobl ymaith a'r vendith hon.
TAngneddyf Duw yr hwn ys ydd vchlaw pob dyall, heddwch a gatwo eych calonnau e'ch meddyliau yn-gwybodaeth a chariad Duw, a'i vab Iesu Christ ein Arglwydd. A bendith Dduw oll alluawc, y Tad, y Mab, ar yspryt glan a vo ich plith ac a dricio y gyd chwi yn wastad. Amen.
Collecte y'w dywedydd yn ol yr Offertori, offrymfa pryd na bo vn Commun bob ryw ddiwarnod, vn. A'r vn'rei ellir i dywedyd hefyt genifer amser ac y bo achos yn gwsanaethy, wedi'r Collectae neu'r Voreuawl ar Brydnawnawl weddi, Commun, nei'r Letaniae val y gwelo'r Gwenidoc vod yn gymmesur.
CAnnorthwya ni yn drugaroc Arglwydd, yn ein gweddiau hyn a'n ervynie, a llywodraetha ffordd dy wasanaethddynion tuagat gaffaeliat iechyt tragwyddawl, val y mysc oll gyfne widieu a'damwyniae'r vuchedd varwol hon bywyt marwol hwn eu gallont byth gaffael ei h'amddeffen drwy dy radlawnaf ath barotaf borth, trwy Christ ein Arglwydd. Amen.
OLl alluawc Arglwydd, a'byth vywiol Dduw, ni dylygwn y-ty vod yn wiw genyt vniawni, sanctaiddio, gyfreithieu a'llywodraeuthu ein calonnau a'n cyrph yn ffyrdd dy Ddeddfeu, ac yn-gweithre doedd dy orchmynnion, megis trwy dy gydarnhaf noddet, ac yma ac yn dragywyðawl, y gallom vot yn gatwedic gorph ac enaid, trwy eyn Arglwydd a'n Iachawdur Iesu Christ. Amen.
[Page] CAnniata ni a dosygwn y-ty ollalluawc Dduw, am y geiriau a glywsam heddiw a'n clustie o ddieithr, ei bot velly drwy dy rat wedy eu plannu yn ein calonau o ddymewn, val y gallont ddwyn ynon ffrwyth buchedd dda y anrhydedd a'moliant ith enw, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
RHacflayna ni, Arglwydd, yn eyn oll weithredoedd, ath radlonaf hoffter, a'rhwyddhani ath parhaus gymporth, val yn eyn oll weithredoedd dechreuedic ancerfynnedic, a'ther fynnedic ynoti 'y gallom voliannu dy sanctaidd Enw, ac yn y diwedd gan drugaredd gaffael bywyd tragywyddawl, trwy Iesu Christ eyn Arglwyd. Amen.
OLl alluawc Dduw, ffynnon yr oll ddoethineb, rhwn wyt yn gwybot eyn angenreidiau cyn y gofynnom, a'n anwybodaeth yn gofyn: Ni a dolygwn y-ti dosturio wrth eyn gwendit, a' pethau hyny yr ein erwyddo bleit eyn anteilyngdod ny veiddiwn', ac o bleit eyn dallineb ni vedrwn eu gofyn, vod yn deilwng genyt eu rhoddi y ni, er teilyngdod dy Vab Iesu Christ eyn Arglwydd.
OLl-aluawc Dduw-yr hwn addewaist wrando eirchion yr ain a ovynnant yn enw dy Vab, nia doligwn y ti'ostwng yn drugaroc dy glustiau atom yr ei 'n a wnaetham yr owrhon ein gweddie a'n erfynnion ataf a'c tansatha y pethau hynn a ddeisyfesamar chesam yn ffyddlawn yn ol dy ewyl'ys allu eu caffael yn ollawl i borthi eyn angen, ac er eglurhau dy'ogoniant, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Ar ddyddiau hwilie any bydd Commun, y dywedir cwbwl ac a osodwyt ar y Commun, yd ddiwedd yr homeli, gan ddyweddu,ddibenny a'r y weddi gyffredin dros oll ystat Eccles. Christ yn milwriaw yma ar y ddaiar, ac vn neu angwaneg o'r Collectae vcho, val y bo'r deunydd yn gwasanaethy, Ac yna ni bydd gwasanaethu Swper yr Arglwydd, any bydd swrn nifer y gymuno gydar yr Gffeiriat, val y gwelo ef vod yn iawn. Ac any bydd*mwy nac vgein dyn yn y plwyf, o bwyll i gymeryd y Commun bendigedic: etto ni bydd yna vn Commun an i bydd pedwar, neu dri or lleiaf y gymuno gyd a'r Offeiriat. Ac mewn mam Eglwysydd ac oddiarEcclesi oddiarllawer o Offeiriaid a' oddiarDiaconieit cymerant wy oll y Cōmun y gyd a'r Gwenidoc bob Sul or lleiaf any bydd ganthrut achos resymol i'r gwrthwyneb.
[...]c er dileu yr ouergoel ys ydd, ai a allo bot gon neb yn y bar a ar gwin, af a wasanaetha bod y bara yn gyfryw ac ys ydd yn arferedic yw vwyta ar y bwrdd gyd a bwydedd erail, eithr y bara gwenith or gorau ar puraf a'r [Page 104] aller i gael yn wddaidd. Ac a gweddilla peth o'r bara neu'r gwin, gwenidogion y Cuerat ei caiff yw vwyniant i hun,
Y bara a'r gwin ir Commun a bararoir gan y Curat ac wardeniaid yr Eglwys ar gost y plwyf, a'r plwyf a'ryddheir o ryw symme arian, neur dyledion erail yr oeddent arferedic o'r blaen yw taly am danaw, wrth ddygymbot ei tai bob Sul.
A bit i bopnota bot y bop plwyfol Communo or lleiaf dairgwaith yn y vlwyddyn, ac o hynny bot y Pasc yn vn, a cymmeryd hefyd y Sacramentae a defodae eraill ynol yrerwydd y drefn osodedic yn y llyfyr hwn. A'phob blwyddyn y Pasc, bod i pob plwyfol gyfri ai Berson Vicar, neu ei Curat, neu ei brocuratorieit, a'thalu yddynt neu yddo ef oll ddyledion Ecclefic yn arferedic ddyledawc yna ac ar yr amser hynny y'w talu.
Swasanaeth y Betydd ys ydd yw arfer yn yr Eccles.
YMae yn eglur trwy hen y scrifenyddion, pan yw nad oeddit yn gyffredin yn arfer yn yr hen amser o wasaneuthy Sacrament y Betydd oddieithr dau amser yn y vlwyddyn, rinwedd sef y pasc ar sul gwyn. Ac ar yr amserae hynn i gwasanaethid e ar gyhoede yn gwydd yr oll gennulleidfa yr hon ddefod yr awrhon aeth yn anarferawl cyd na ellir er mwyn llawer o achosion ei adueru) er hynny e gredir bod yn iawn canlyn y ddefod honno, adnewyddu cyn neset ac i gellid yn gymesur. O blegit paam bit rybi ddior pobl, vod yn gymesuraf na wasanether y Batydd namyn ar y suliau, a dydd iau g wiliau eraill, pan allo y nefer mwyaf or bobyl ddyfod ynghyd yn gystal er mynw bod ir gynnuleidfa yno yn bresēnawl, testiolaethu erbynniat ysawl a vedyddier ir amser hinni inifer eccles christ, a hefeidobleit im bedidd rai bechain bot i bob, den avo ino in bresennawl alw ei gof ataw am i profess ac adewit a wnaeth ef gint in i vetidd, erwidd hinni hefid mae in reidiol bod gwasanaeth y bedidd in iaith camberaer. Ac er hin ma oll (as angen ei gofin) ef a ellir bediddio rhai bichain bob amser gartref.
VY caredigion, yn gimeint ac ymddw yn a' geni pop dyn mewn ym-pechor, a'bod eyn Iachawdr Christ yn dywedyd, na ddichon neb [vn] gael myned i deyrnas Duw? dyeithyr i ail eni ef o ddwfyr a'r yspryt g [...]ana [...]olwg i chwi alw ar dduw tad trwy eyn [...]rg [...]wydd Iesu Christ, yd y ny vo-iddo oi ddaionus trugaredd ganiathau ir plant hyn (y peth drwy nerth natur ni allan ddyvod yddo) cael o hanynt i bedyddio a dwfyr ac a'r yspryt glan ai derbyn a lan Eccles Christ, a'bod yn aelodau bywiol yro'r vnrhyw.
Gweddiwn.
OLl-alluor a'thragywyddol Dduw yr hwn o' th duylwythdrugaredd a gedwaist Noe a'i duylu yn y llong yr Arch rhac ei cyfyrgolli gan ddwfyr, a'hefyd y arweneista dywysaist yn ddiangol blant yr Israel dy bobyl trwyr mor coch, can arwyddocan wrth hynny dy lan vetydd, a'thrwy vetydd dy garedic vab Iesu Christ y* sancteiddiaist afon Iorddonen a'phob dwfyr arall, er dirgel olchedigaeth pechodau: Atolygwn y ty er dy aneirif drugareddau edrych o nanot yn drugaroc ar y plant hynn, eu sanctiddio hwy a'i glanhau*a'r yspryt glan, yd yddynt wy yn waredawc [...] ddiwrth dy lid, gaffael i derbyn y Arch Eccles Christ, a'chan vod yn gedyrn mewn ffydd, yn llawenion cyffecreistgan cyffecreistobaith, a gwedi 'r ymwreddio ynghariat perffaith, allu o hanynt vordwyaw dros donnau y byd trallodus hwn, ac or diwedd ally dyfod y dir y bywydd tragywyddawl, yno y deyrnasu gyda thi eb dranc na gorphen, trwy Iesu Christ eyn arglwydd. Amen.
[Page 105] OLl-alluawc ac divarwam-marwol Dduw, porth pob angenoc, nawddwr pawb a gilia atat am cynnorthwy, bywyt yr ei a credant, a'chyfodiat y meirw: ydd ym yn galw arnat tros yr ahi bychain hynn, yd yddynt wy yn dyfod ith lan vedydd, gael derbyn maddeuaint o'i pechodau drwy anedigaeh ysprytawl. derbyn hwy Arglwydd megis yr addewaist trwy dy garedig vab, gan ddywedyd, gofynwchArchwch a' chwi a gewch, caisiwch a chwi a ddewch yddo, curwch, ac ef agorir ichwi. Velly yr awron dyro y ni a'ni yn erchi, par y ni gael a'ni yn ceisto, agor y porth i ni y sydd yn curo, val y gallo yr ai bychain hyn vwynhan tragwyddawl vendith dy nefawl'olchiat, a'dyfod i'r deyrnas dragyvythawl yr hyn hon a ddewaist, trwy Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yna y dywaid yr Offeiriad, Gwrandewch ar eiriau yr Euangel a yscryfennod Sainct Marc yn y decfed pennod.
YR amser hynny i ducesant * blant bychain ai Christ, iddo yw cyfwrdd: a'i discipulion a geryddent yr ei a'i ducesont. Aphan weles yr Iesu [hynny] y digiawdd ac y dyfod wrthynt, Gedwch ir*ei bychain ddyfod attavi, ac na waherddwch hwy: can ys ir cyfryw * y mae teyrnas Duw. Yn wir dywedaf wrthych, Pwy bynnac ni dderbynnio deyrnas Duw megis*dyn bychan, nid aiff ef i mewn iddei. Ac wedi yddo eu cymeryd yn i vreichiau, ef a'osodes [ei] ddwylaw arnynt, ac ai bendithawdd.
Yn ol darllen yr Euangel, y traetha y Gwenidoc y cyngor byr hwn yma ar eiriau'r Euangel.
Y Caredigion, chwi glywch yn yr Euangel ei riau eyn Iachawdr Christ, yn gorchymyn dwyn plant ataw, vachenos pa wedd y ceryddawdd ef yr ai a vynesynt ei cadw oddiwrthaw, pawedd y cynghora ef i bawp dyn ddilyn ffordd y plantgwiriondeb hwy. Yð-ychwi yn dyall wrth planty agwedd ef a'i weithred, modd y dangofes ei ewyllys da yddynt: can ys yddaw ei bieu. cofleidiaw yn i vrechiau, dodi ei ddwylaw arnynt, ai bendithiaw. [Page] Nac*amhewch gan hynny, eithr credwch yn ddifri y cymer ef yr vn ffynut yn ar duedd ddowtoymgeleddgar yr ei bychian hyn yma, y cofleidia ef hwy a breichiau ei drugaredd, y dyry yddynt vendith y bywyt tragywyddol, ac y gwna wynt yn gyfranogion o ei ddidranc deyrnas. Erwydd paam a nyni yn credu val hyn am ewyllys da eyn tad or nef gariadoltu ac at yr ai bychain hyn, wedy amlygu trwy ei vab Iesu Christ, ac eb ddim ar ddwyn amau y vod ef yn caniathau yn ewyllysgar ein gweithred, ar ddwyngardodawl hon, ar ddwyn yn dwyn y plant hyn yw santeidd vedydd ef: diolchwn yn ffyddlawn ac yn ddefosionol yddo, gan ddywedyd.
OLl alluawc a'thragywyddol Dduw, y nefol dad, ydd ym yn ystyngedic yn diolch y-ti bot yn deilwng genyt ein galw y wybodaeth dy rat, a'ffydd ynot: Angwanega y gwybodaeth hwn a'chadarnha y y ffydd hon ynom yn wastad, dyro dy yspryt glan ir ai bychain hyn, val y ganer hwy eilwaith, ai gwneuthyr yn etifeddion Iechyt tragywyddawl, trwy eyn Arglwyð Iesu christ, yr hwn'sy yn byw ac yn teyrnasu y gyd a thi a'r yspryt glan yr awrhon ac yn tragyvyth. Amen.
Yno bot i'r Offeiriat ddywedyt wrth y Tateu betydd a'r Mamaebetydd yn y modd hynn.
Y Caredigion bobl, chwi ddugoch y plant hyn yma y'w bedyddiaw, chwi a weddiasoch ar vod yn deilwng gan eyn Arglwydd Iesu Christ y derbyn hwy, rroddi eu ddwylo arnynt, i bendithio, maðae eu pechodat, rhoddi yddynt deyrnas nefoedd a'bwyt tragywyddawl. Chwi glywsoch hefyt dd'arfod y ein Arglwydd Iesu Christ addaw yn ei Euangel geniady yr oll bethau hyn a weddiaso-chwi am danynt: yr hwn addewit yfe o'i ran ai caidw yn wir ddiogel ac ei cwpla. Erwydd pa achos yn oll yr addewid hyn a wnaeth Christ rhaid yw ir ai bychain hyn yn ffyddlon ar i rhan hwythae addaw trywo chwi ys ydd yn veichion veichiae drostynt, ymwrthod a diavol a'i oll weithredoedd, ac yn wastad credu gynvydedic'air Duw ac yn vfydd cadw ei'orchmynnion.
Yna yr ymofyn yr Offeiriat a'r Tadeu betydd, a'r Mammau betydd yr y mofynnion hyn iso.
A Wyti yn ymwrthod a diavol ac ei oll weithredoeð coecrodres, a gwac volachorfoledd y byd, ai oll chwantau cupyddus, anysprydol ewyllys y cnawd, mal na ddylynych ac arwenir na'th dywysir ganthynt?
Ydd wyf yn ymwrthod a'hwynt oll.
A Wyty yn credu yn Duw Cad oll gyvoethoc creawdyr nef a'daiar? Ac yn Iesu Christ i vn Mab ef eyn Arglwydd, ai*genedly o'r yspryt glan, ei eni o Vair*wyry, yddo ðioddef dan Pontius Pilatus, ei yn nuwroddi ar bren croc, ei varw, ai gladdu, descen o hanaw yffern ai gyfodi y trydydd dydd ac escen i'r nefoedd, ai vod yn eistedd ar ddeheulaw Duw tad oll gyvoethoc, ymddwyn, enill gahel ac o ddyno y daw y varnu byw a'meirw. A yw-ti yn credu yn yr yspryt glan, yr Eccles*lan Catholic, Commun y sainct, maddeuant pechodau, cyfodiad y cnawd, a'bywyt tragyvythawl?
Hyn oll ydd wyf yn ei gredu yn ddilys.
A vynny dy veddyddio yn y ffydd hon?
Hynny yw v'ewyllys.
Y na ydywyid ar Offeiriat.
O Drugaroc Dduw, caniat a velly gladdu yr hen Adda yn y plant hyn, val y cyfoter y dyn newydd ynthynt wy. Amen.
Caniata vot ir oll wniae chwante cnawdwol varw ynthynt, ac i bob peth a berthyn ir yspryt allu byw a thyfnchynyddy ynthynt. Amen.
[Page]Caniata vod yddyn nerth a gallu i gael yr'oruchafiaeth, a' gorthrcch gorvot yn erbyn diavol, y byd, a'r cnawd, Amen.
Caniata bod i bwy bynnac ysydd yma wedi'r gyssegru y-ty trwy eyn swydd a'n gwasanethgweinidogeth allu hefyt bod yn gynyscaeddol o rinweddau nefawl, a'bot yddynt ei tragwyddawl'obrwyau drwy dy drugaredd, vendigedic Arglwydd Dduw, yr hwn wyt yn byw ac yn llywiaw pop peth, yn oes oesoedd Amen.
OLl gyuoethoc vywfythol Dduw, 'rhwn y bu ith garediccaf vab Iesu Christ dros vaddeuant o'n pechode oddef gellwng oi werthfawr ystlys ddwfr a gwaed, a rhoddi gorchymyn yw ddiscipulion vyned a'dyscu pop cenedl, ai vadyddio yn enw y tad, a'r mab, a'r yspryt glan: Ystyria atolwc y-ty wrth weddiae dy gynnulleidfa, 'chaniata bod i bawb oth weision a vetyddier yn y dwfr hwn, dderbyn cyflawnder othdy rat, ac aros byth yn nifer dy ffyddlon blant etholedic, trwy'r Iesu Christ eyn Arglwydd.
Y na y cymer yr Offeiriat y dyn bychan yn ei ddwylaw, ac y gofyn yr enw, a'chan enwi y plentyn, ei drochi yn y dwfyr, a's bydd gwneu thyr hyny yn ddiescaelus ac yn ddarbodedig, gan dywedyd.
C' Yr wy vi yn dy vetyddiaw yn enw y Tat, a'r Map, a'r Yspryt glan. Amen.
Ac a bydd y dyn bychan yn wan, digon vydd bwrw dwr arnaw, gan ddywedyd y geiriau dywededic vchod.
C, Yr wy vi yn dy vetyddiaw yn enw y Tat, a'r Man a'r Yspryt glan.
Y na gwneuthur o'r Offeiriad groes, neu ar wydd y grocgroc yn dyn bychan gan, ddywedd,
YDd ym ni yn derbyn y plenty hwn i gynnulleidfa addefdeveid Christ, ac yn i addefarwyddo ef ac arwydd y groc, yn arwyddocat na bo iddo rhac llaw gymeryd yn gywilidd diauolgyffesu ffydd Christ wedi'r grogi, ac yddaw ymladd yn wrol dā i vaner ef yn erbyn pechot, y byd, a'r diauolcythrael, a'pharhau yn vilwr ffyddlawn ac yn was i Christ yn oll ddyddiau ei einioes. Amen.
Yna dywaid yr Offeiriat.
CAn ddarfod yr owrhon, garedigion vrodyr, ddadeni a impio, phlannudodi y plāt hyn ynghorph cynnulleidfa Christ diolchwn ninau i dduw am i ddaioni hyn, ac o gydvndeb gwneuthyd yn gweddi ar y goruchaf dduw, ar vod yddynt wy ddyweddy y rhan arall yw bywyd yn ol hyn o dechreuat.
Yna y dywedir.
EYN tad yr hwn wyt yn y nefoedd. &c.
Yna y dywaid yr Offeiriat.
MAwr ddiolchwn y ty, drucarocaf dad, ryngu bodd yt, bot ail genebly, dadenillddadeni y plentyn hwn, ath yspryt glan, ai dderbyn yn blentyn dewisol y ty hun, ai gorphori ith gynnulleidfa sanctaidd: Ac yn ostyngedic ydd atolygwn y-ty ganiatau, gan i vod ef yn varw o ran pechod, ac yn byw tu a chyfiawnder, ac wedi gladdy yn gladdedic gyd a Christ yn ei angau, allu crogi yr hen ddyn, ac yn ollawl ymwrthod ac oll corph pechot, a'megis y mae ef wedi'r wneythyd yn gyfranoc o angau dy vab, yddo vod yn gyfranoc oi gyfodidiad, ac velly or diwedd, y gyd ar ran arall oth sanctaidd gynnulleidfa bot o hanaw yn etifedd dy deyrnas dragywyddol: drwy Iesu Christ eyn Arglwydd.
Ac yn y pen dywethaf, yr Offeiriat can alw y Tadau bedydd a'i Mannuau betydd yughyd, a ddywaid hyn o vyr athroeth yma isod
YN gymaint a darvod i'r plant hynn add aw trywo-chwi, ymwrthod a diauol ai oll weithredoeð, credu yn-Duw, a'i wasauaethu, rhaid ychwi gofioveddwl mae eych rhan a'ch dlyet, yw, gwelet dyscu or plant hyn, cy glymet ac i gallont ddyscu, pa ryw hynot addunet, addewit, a'phroffes a wnaethant drywo chwi. Ac er mwyn gallu o hanynt wybot hyn yn well, bot ychwi'alw arnynt [Page] y wrando Pregetheu. Ac yn benddifadde bot ichwi welet dyscu o hano ef y Gred-ddeddyf, gweddi yr Arglwydd, ar decair deddf yn yr iaith a ddeallo, a'phob peth arall a ddylei Christian ei wybod ai credy er iechyt y'w enaid, a'bod gorchymyn meithrin y plentyn hwn yn rhinweddol, yw hyweddu mewn buchedd ddewiol a Christianus, gan goffa yn wastad bod Betydd yn sef maethdrino arwyddocau y nyni eyn proffess, nid amgen, canlyn o hanom esempl eyn Iachawdur Christ, a'bod eyn gwneuthyd yn gyffelip gynhebic iddo ef-Ac mal y bu ef varw, ac y cyfodes drachefn drosom velly y dlem ni yr ei a vetyddiwyt, varw rhaco ywrth pechot, a'achyvody y gyfiawnder, gan laddvarwolaethu yn wastad ein oll drigioni, a'n gwniae llggredic, a'pheunydd myned rhagom ym-pob rhinwedd dda a'buchedd dduwiol.
Am yr ai a vetyddiwyt yn tai diawdurdot ar amser angenraid.
vinistro wasanaethu BIt yr Bugeilieit ecclesic a'r Curadiet rybyddio yn vynich y bobyl, nad oedan vedydd y plant pellach y Sul neu'r dydd gwyl nesaf yn ol geni y plentyn, dyethr am achos mawr a'rhesymol a yspeser i'r Curat, ac a dderbymo vn tau.
Ai Rybyddio'n hwy hefyd, na vedyddiant eb achos mawr ac angen ei plant gar tr ef yn i tai: a'phan gympell angenrhaid yddynt wneuthyd hynny, yna yddynt ei raswneythyd yn y modd hyn.
Yn gyntaf yr ai avo yn y van galwan ar Dduw am i'rat, a'dywedan weddi yr Arglwydd, as gad yr amser. Ac yno vn o hanynt a'enwa'r plentyn a [...] drochi yn i dwfr, neu vwrw dwfr arnaw, gan ddywedyd y geirieu hynn.
C. Yr wyf yn yn dy vetyddio yn enw y Tad, a'r Mab a'r yspryt glan. Amen.
Gan bwy y bedyddiwyd y dyn-bachan?
Pwy oedd yn y van pan vatyddwyt y dyn bachan?
A vu yddynt wy alw ar Dduw am ras rat a'chymorth yn yr anghenraid hwnnw?
A'pha beth neu a'pha ddevnydd y bedyddesont wy y plentyn?
Apha'eiriau y batyddiwyt y plentyn?
A dybiant wy vod y plentyn wedi ei vetyddio yn ddeddfol ac yn berfaith?
Ac as y Gwenidoc a braw wrth'atepion yr ei a ddugesont y plentyn ataw vod pob peth wedi ei wneuthur modd i dlei: yna na vedyddiet ef y plen tyn drac hefyn, eithr ei dderbyn yn un o nifer y gwir Christnogion, gar ddydedyd ual hyn.
YDd wi vi yn espesu ywch wneuthyd o hāoch yn ða yn y treigl hyn, ac wrth iawn drefn berthynasol i ar vedydd y plentyn yma, yr hwnn wedi eni ympechod*original ac yn * llidduw y sydd yr owrhon drwy olchiat y dadenedigaeth ym-betydd, wedi ðerbyn yn rhif plant Duw, gwnhadd ac etifeðion bywyd tragwyddawl: canys nad yw'n Arglwydd Iesu Christ yn necau ei rad ai drugaredd i gyfryw rai bychain, anid y vod yn gar uaiddiaf yn ei*galw ato, megis y testia'r Euangel vendigedic er eyn conffordd, yn y modd hyn.
YR amser hynny y ducesant Marc. x, blant bychain at Christ, iddo yw cyfwrdd: a'i discipulion a geryðent yr ei a'i ducesont. A'phan weles yr Iesu [hynny] y digiawdd ac y dyfod wrthynt, Gedwch ir*ei by chain ddyfod atavi, ac na waherddwch hwy: can ys ir cyfryw*y mae teyrnas Duw. Yn wir dywedaf wrthych. Pwy bynnac ni dderbynnio deyrnas Duw megis *dyn bychan, nid aiff ef i mewn iddei. Ac wedi yddo eu cymeryd yn i vreichiau, ef a'osodes [ei] ddwylaw arnynt, ac ai bendithawdd.
Yn ol darllen yr Euangel, y traetha y cyngor hwn yma ar eiriau'r Euangel.
Y Caredigion, chwi glywch yn yr Euangel hon eiriau eyn Iachawdr Christ, yn gorchymyn dwyn plant ataw, pa wedd y ceryddawdd ef yr ai a vynesynsynt ei cadw oddiwrthaw, pa weð y cynghora ef i bawp dyn ddilyn ffordd y modd gwiriandeb hwy. Y ddychwi yn dyall wrth y diargyd eddtep diniweidwch ddrychagwedd ef a'i weithred, modð y dangoses ei ewyllys da yddynt: can ys yddaw ei braiche idocofleidiaw yn i vrechiau, dodi ei ddwylaw arnynt, a'i bendithiaw. Nac garedi gol, due ddawlamhewch gan hynny, eithr credwch yn ddifri, y ddarvod yddo gymeryd yr vn ffynyt yn garedi gol, due ddawl ymgeledd gar y dyn bychan hwn yma, ei gofleidi rhoi a breichiau ei drugaredd yddaw vendith y bywyt tragywydd, a'i wenthur yn gyfranog o ei ddidranc deyrnas. Erwydd paam a nyni yn credu val hyn am ewyllys da eyn Tad or nef arnedd wedy amlygu trwy ei vab Iesu Christ, tu ac at y dyn bychan hwn: diolchwn yn sfyddlon ac yn ddefosionol yddo, gan ddywedyd y weddi yr hon ys ydd o addysc yr Arglwydd y hun, ac er manegy ein ffydd, adroddwn y*banneu a gynwysir yn ein Credo,
Y ma y Gwenidawc, gyd ar Tadau-bedydd ar Mammau bedydd a'ddywedan.
Eyn Tad yr hwn wyt yn y nefoedd. &c.
Yma y gofyn yr Offeiriat enw y dyn bachan, yr hwn wodi darvo i'r Tadau betydd ar Mammau befydd ei adrodd, y dywaid y Gwenidawc.
AYw-ti yn enw y plentyn hwnn yn ymwrthod ar cythrael a diavol a'i oll weithredoedd-gwac rodres a gogoniant y byd, a'i oll chwantau cubyddus, anyspytol drythryll ewllysion y cnawd, ac na chanlynych, ac ath anyspytoldywyser ganthynt?
Ydd wyf yn ymwrthod a hwynt oll,
AYw-ti yn enw y plentyn hwn yn ymarddelw yn proffessio y ffydd hon, yn credu yn 'uwyn Duw Tad oll gyvoethoc creawdyr nef a'daiar? Ac yn Iesu Christ i vn Mab ef eyn Arglwydd, ai ymddwyn, enill gahel genedly o'r yspryt glan, ei eni o Vair vorwyn wyry, yddo ddioddefdan Pontius Pilatus, ei vorwyn roddi ar breneroc, ei varw, ai gladdu, descen o hano y yffern ai gyfodi y trydydd dydd, acescen i'r nefoedd, ai vod yn eisteidd, ar ddehenlo Duw tad oll gyvoethoc, ac o ddyno y daw yn-diwedd byt y varnu byw a' meirw. Aytychi yn creon yn yr yspryt glan, yr Eccles grogi, gnoesi groeshoe lo 'lan Catholic, Communn y sanct, maddeuant pechodau, cyfodiad y cnawd, a' grogi, gnoesi groeshoe lo bywyt tragyvythawl gwedy angeu?
Hyn yma oll ydd wyf yn ei gredu yn ddiyscoc.
OLl-alluawc a'thragywyddol Dduw, y nefol dad, ydd ym yn ostyngedic yn diolch y-ti, bot yn deilwng genyt ein galw y wybodaeth dy rat, a' ffydd ynot: Awganega y gwybodaeth hwn a' chadarnha y ffydd hon ynom yn wastad, dyro dy yspryt glan ir dyn bychan plentyn hwn, val y ganer ef eiswaith, ai 'wneuthyr yn etifedd Iechyt tragywyddawl, trwy eyn Arglwyd Iesu Christ, y allu parhau yn was yty a'mwynhau dy addewit trwy'r vn-ryw ein Arglwydd Iesu Christ dy vap yr hwn 'sy yn byw ac yn teyrnasu y gyd a thi a'r yspryt glan yr awrhon ac yn tragyvyth. Amen.
Y na gwnaed y Gwenidawc yr exortation hwn wrth y Tadau a [...] Mammau betydd.
YN gymaint a darvod i'r plentyn hwn addaw trywo chwi ymwrthod a diauol ai oll weithre doedd, credu yn nuw ai wasanaethu, rhaid ychwi gofio veddwl mae eych rhan a'ch dlyet, yw gwelet dyscu or plentyn hwn, cy glymet ac i gallo, pa ryw hynot addunet, addewit, a'phroffes a wnaeth efdrywo-chwi. Ac er mwyn gallu o honaw wybot hyn yn well, bot ychwi 'alw arnaw y wrando Pregetheu. Ac yn bendifadde bot ichwi welet no [Page] ddyscu o ha naef y Gred-ddeddyt, Gweddi yr Arglwydd, ar dec gorchymyn air deddf yn yr iaith a ddeallo, a' phob peth arall a ddylei Christian ei wybod ai credy er iechyt y'w enaid, a'bod gorchymyn mei thrin y plentyn hwn yn rhinweddol, yw hyweddu mewn buchedd ddewiol a' Christianus, gan goffa yn wastad, bod Betydd yn sef maethdrino arwyddocau y nyni eyn proffess, nid amgen, canlyn o hanom esempl eyn Iachawdur Christ, a'bod eyn gwneuthyd yn gyffelip gymhebic iddo ef: Ac mal y bu ef varw, ac y cyfodes drachefn drosom, vell y dlem ni yr ei a vetyddiwyt, varw rhac o ywrth pechot, a' chyvody y gyfiawnder, gan varwolaethu yn wastad ein oll ddrigioni, a'n gwniae llygredic, a' pheunydd myned rhagom y m-pob rhinwedd dda a'buchedd dduwiol.
Ac velly rhac llaw, mal yn y Betydd public.
A ny ddarfu dyvytyddio eisioes, yn barotvnwaith E. ydd wyf yn dy vetyddio. Yn enw y Tad, a'r Mab, a'r yspryt glan. Amen.
Confirmation, yn yr hwn y cynwysir Cathechism, sef addysc y Blant. Cadarnat
ER mwyn bod mynistro confirmation er mwy o adeslat ir sawl ai derbinio (yn ol athraweth Sant Paul, yr hwn ys sydd yn dyscu y dleit gwneuthr pob peth yn yr Eccles er adeilat iddi) e dybir bot yn dda, na bo confirmo neb rhac llaw onid cyfryw ac a vetro dywedyd yn tavodiaith ei mam pynciau Gredddeddf ordri vannau'r ffydd, gweddi yr Arglwydd, ar dec air deddf, a' medry hefyt atep i gyfryw ymofynion o'r Cathechism byr hwn, ac y bo ir Episcop, (neu ir neb a osoto ef i hyn) yn ol i veddwl i opposto'n bwy ynthaw. Ar drefn hon y sydd weddusaf y chadw, er mwyn amrafaelion ystyriaethae.
Yn gyntaf, erwydd pan ddel plant mewn oedran synwyr, a gwybod pabeth a ddawodd ei tadau betydd ai mamau bedydd drostynt wrthei bedy ddiaw, yna i gallant i hun ai genau ei hunain, ac o'u cydsyniat'i hunain, yn gyhoeddar ostec yngwydd yr Eccles confirmo a'chadarnhau yr vn ryw addewit: a'hefyd yddyn addo, drwy nerth rat Duw, ddarpar yn wastad gadw yn ffyddlawn cyfryw bethau, ac a vu yddynt wy ai genau eu vnain ac ai addefiat coffess gydsynniaw arno.
Ail yw, yn gymeint a' bot gwenidogeth Cadarnhat ministro confirmation ir ei a vedyddiwyd pan yw trwy' osot dwylaw arnynt a'gweddi, allu o hanynt dderbyn meddiant ac ymddeffen ynerbyn pob gwenidogeth Cadarnhat profedigaeth y bechy, a'rhythrae'r byd provedigeth a diovol a'r cythrel: cymesur af yw minstro confirmation pan ddel plant ir cy fryw oedran pan yw yddynt peth o ran, gwendit y cnawd ei hun, peth o ran rhuthurae'r byd a'r cythrael, ddechrau bod mewn pericyl syrthi aw mewn amryw bechodau.
Trydydd, bod hynny yn gysson a defod yr Eccles, yr amser gynt lle da roedd ordino ministro confrmation ir ai vyddent o gyflawn oedran, yd y ddynt wy wedy eu h'addyscu yn Cred-ddedd yf Christ, allu yn gyhoeddawc broffesso ei ffydd ei hunain, ac addaw bod yn vfydd i ewyllys Duw.
Ac na bo i neb tybied vod dim eniwed yn dyfod i'r plant erwydd oedi ei Confirmation, gwyvydded e yn ddiau, vod yn ddilys wrth air Duw am y plant a vedyddiwyd, d'arfod yddynt cael pob petb angenrheidiol i iechyt i heneit, a'i bod yn ddiamau yn gadwedic.
Y Cathechism, sef yw hyny, arhrawaeth yw ddyscu gan bob plentyn, cyn ei ddwyn yw confirmo can yr Episcob.
BEth yw dy enw dy?
Dauid, neu Wiliam, neu'r cyfryw.
Pwy a roddes yr enw hwnw y tyarnat?
Vy-tadau bedydd a'm mammau bedydd wrth ve-medyddiaw, pan im gwnaethpwyd yn aelod Christ, yn plentyn i Dew, ac yn etifedd teyrnas nef.
Pa beth a wnaeth dy tadau bedydd ath vamau bedydd yr amser hwnnw y trosot?
Hwy a ddawsant ac a eddunessant tri pheth yn vy enw. Yn gyntaf ymwrthod o hanof a cythrael diavol ai oll weithredoedd, ai rodres, gorwagedd y byd enwir, a' phecbadurus chwantau y cnawd. Yn ail, bot i mi gredu oll byncau Vanneu'r ffydd Christ. Ac yn drydydd, cadw o hanof wynfydedic ewyllys Duw ai 'orchmynnau, a rhodiaw ynthynt oll ddyddiau vy bywyd.
Anyd wyti yn tybiet dy vod yn rhwymedic i gredy ac i wneuthyr megis ac yr addawsant wy trosot?
Ydd wyf yn wir. A thrwo nerth Duw velly y gwnaf. Ac ydd wyf yn mawr ddiolch y ein Tad nefawl am yddo vygalw y gyfryw iechydwrieth hyn, trwy Iesu Christ eyn Iachawdur. Ac mi atolygaf y Dduw roddi ymi ei rat, modd y gallwyf aros yntho oll ddyddiau vy einioes.
Adrodd i mi vannae dy ffydd.
CRedaf yn nnw y Dduw dad oll gyuoethoc, creawddr nef a' dayar. Ac yn Iesu Christ y vn mab ef, ein Arglwydd ni. a roed a [...] y groes nea groehaelwyt Yr hwn a gahad trwy'r Yspryt glan, ac a aned o Vair vorwyn. Y ddyoddevodd y dan Pontius Pilatus, y grogwyt, y vu varw, ac a gladdwyt. Descennawdd y yffern Y trydydd dydd y cyvododd o veirw. [Page 111] Ef a ascennawvd i'r nefoedd, ac estedd y mae ar ddeheuiaw Duw Dad ollgyuoethawc. O ddyno y daw y varnu byw a' meirw. Credaf i'r yspryt glan. Yr Eccles 'lan Catholic. Commun y Sainct. Maddeuant pechodeu. Cyuodiadigeth y cnawd. A' bywyt buchedd tragyvythawl. Amen.
Pa beth wyt yn ei ddyscu yn bennaf wrth y pynceu yn y Bannae hynn oth ffydd?
Yn gyntaf ydd wyf yn dyscu credu ynnuwyn Duw dad, yr hwn amgwnaeth i a'r oll vyd.
Yn ail, ydd wyf yn credu yn Duw vab, yr hwn am prinawdd i a' phob ryw ddyn.
Yn drydydd, y credaf yn Duw yr yspryt glan, yr hwn ys y im glanhau sancteiddio i, a'r oll etholedic pobl Dduw.
Ti ddywedaist ddarfod ith tadau-bedydd ath vamau bedydd addaw trosot ar yti gadw gorchmynnion Duw Dywaid tithef y mi pa nifer ys ydd y hanwynt▪
Dec.
Pa'r ai ydynt?
YR ai hynny a grybwy llawdd, adroddawdd Egypt. lafarawdd Duw yn yr vgeinfed pen o Erodus, can ddywedyd, Myfi yw'r Arglwydd dy Dduw, yr hwn ath dduc di ymaith o dir yr * Aipht, o duy y caethiwed.
j. Na vid y-ty Dduwiau eraill anyd myfi.
ij. Na wna y tyhun vn ddelw-gerviedic, na llun dim ys ydd yn y nefeodd vcho, neu yn y ddaiar isod, nac yn y dyfredd y dan y ddaiar: na chrwm ostwng yddwynt, ac nac addolawynt. Can ys mi yr Arglwydd dy Dduw wyf Dduw eiddigus ac yn ymwelet a phechodau y tadau ar y plant, yd y drydedd a'r bedwaredd hiliogeth ach genedlaeth or ai am casaant i, ac yn gwneuthyr trugaredd i viloedd yn yr ai am carant, ac a gatwant vy-gorchmynion.
iij. Na chymer enw yr Arglwydd dy Dduw mewn overedd yn-gwagedd: can nad aneuoc gan yr Arglwydd yr vn a gymero ei enw ef yngwagedd.
iiij. Coffa gadw yn sanctaidd y dydd Sabbath chwech diernot y gweithi ac y gwnai dy oll waith: eithr y saithfed dydd yw Sabbath yr Arglwydd dy Duw. [Ar dydd hwnw] ny wna [...] na wna [Page] ddun gwaith, tydi ath vab, ath verch ath was, ath vorwyn, dy aniual escrubl a'r dyn diethr a vo o vewn dy byrth: can ys mewn chwech diwarnod diernot y gwnaeth yr Arglwydd nef a daiar, a'r mor ac oll ys ydd ynthwynt ac y gorphwysodd y saithfed diwarnod dydd. Erwydd paam y bendithiawdd Duw y seithfed dydd, ac y sancteiddiodd.
v. Anrhydedda dy dad ath vam, er estyn dy ddyddiau ar y yn y tir ddaiar yr hwn hon a ddyry yr Arglwydd dy Dduw y-ty.
vj. Na 'ladd.
vij. Na'wna'odineb.
viij. Na 'ladrata.
ix. Na ddwg gam testiolaeth yn erbyn dy gymydawc,
x. Na chwenych dydy gymydawc, na'i wraic, na'i was, na'i vorwyn, na'i ych, na'i asin, na dim ys ydd yddo eiddaw.
Beth wyt yn ei ddyscy yn bennaf wrth y gorchmynion hyn?
Ydd wyf yn ddyscu dau beth. Vy-dlet tu ac at Dduw, a'm dlyet tu ac at vy-cymydawc.
Pa beth yw dy ddlet tu ac at Dduw?
Vy-dlet tu ac at Dduw yw, credu yntho, ei ofni, a'i garu oma'm oll galon, a'm oll enaid, ac om a'm oll nerth. Y addoli ef. Diolwch yddaw. dodi ve oll bwys arnoRoddi vy oll ymddiriet yntho. dodi ve oll bwys arnoGalw arno. Anrydeddu ei sanctaidd Enw a'i air, a'i wasanathy yn gywir oll ddyddiau ve bywyt.
Pa beth yw ddlet tu ac dy gymydawc?
Vy-dlet tu ac vy-cymydawc yw, ei garu mal myfy hvnan, a' gwneuthyd i bob dyn, megis i chwenychwn yddaw wneuthy'd y minne. Caru o hanof, anrhydeddy, a' chymorph ve tad, a'm mam. Anrydeddy, ac vfyddhau i'r y Vrenhinnes ai swyddogion. Ymddarostwng i'm oll llywiawdwyr, disciawdwyr, Bugeilieit ysprydol ac meistreathraon. Ymddw yn o hanof yn iselostyngedic, gan berchi pawb o'm goreu gwell. Na wnelwyf, 'niwed i neb ar' air, na gweithred. Bot yn gywir ac yn vnion ym pob peth a wnelwyf. Na bo na chas na digasedd yn vy-calon y neb. Cadw o hanof ve-dwylaw rhac chwilenna alladrata, a'chadw ve-tafawd rhac dywedyt celwydd, cabl eiriau, na drug absen. Cadw ve-corph mewn [...]empe [...] cymedroldeb, pwylio arwydd sobredd, a' diweirdeb. [Page 112] Na chybyddwyf, ac na ddysyfwyf dda na golud neb arall. Eithr dyscy a llafurio yn gywir y geisio enill vy bywyt a' gwneuthyr a ddylwyf ym-pa ryw vuchedd bynac y rengo bodd y dduw vy-galw.
Vy annwyl vab, neu verch plentyn gwybydd hyn yma, nad wyt' abl y allu gwneuthyd y pethau hyn o hanot dy vn, na rhodio yn-gorchmynnau Duw, nai wasanaeth ef, eb ei espesol rat ef, yr hwn ys y rait y-ty ddyscu yn wastat ymoralw am danaw trwy ddyfal weddi. Can hyny gad y mi glywed a vedry ddywedyt 'weddi yr Arglwydd.
EYn Tad yr hwn wyt yn y nefoedd, sancteiddier dy enw. Deuet dy deyrnas. Bit dy 'wyllys ar yn y ddaiar megis y mae yn y netoedd. Dyro y ni heddyw eyn bara beunyddiol. A' ma ddae y ni eyn dledion, megis y maddeuwn ninau i'n dyledwyr. Ac na arwein thywys ni ym-profedicaeth. Eithyr gwared ni rhac drwc: canys ti biau'r teyrnas, a'r nerth, a'r gogoniant yn oes oesoedd. Amen.
Pa beth ydd wy-ti yn y erchiar Dduw yn y weddi hon?
Ydd wyfi yn erchi ar ve Arglwydd Dduw eyn Tat nefawl, yr hwnn yw rhoddwr pob daioni, ddanfon i ras i mi rat arnaf, ac ar yr oll bobyl, mal y gallom i anrhydeddy ef, a'i wasonaethy, ac vfyddhau ydd-aw megis y dlyem. Ac yddwyf yn gweddiaw ar dduw ddadfon i ni bob peth angenreidiol, yn gystadl in eneidiau ac in cyrph. A' bod yn drugaroc wrthym, a' madde y ni eyn pechodau: A' rrengu bodd iddo eyn cadw a'n amddeffen ympop pericul, ysprydawl a' chorphorawl: A' chadw o hanaw nym rhac pob pechod ac anwiredd, a' rhac eyn gelyn ysprydol, a' rhac angau tragywyddawl. A hyn ydd wyf yn ei 'obeithiaw y gwna ef o'i drugaredd ai ddaioni, trwy eyn Arglwydd Iesu Christ. A chan hynny 'ddwyf yn dywedyd. Amen. Poetgwir.
Er cynted y metro y plant ddywedyd yn iaith: ei mam, Vannae'r ffydd, gweddi'r Arglwydd, y dec Cy air Deddyf a' hefyd medryd o hanynt atep i gyfryw ymofynion or Cathechism byr hwn yma, ac y bydd i'r Episcop (ai'r neb a osoto ef) yn ol i veddwl yw oposto hwynt: yna y ducir hwy at yr Episcop gan vn y vo ei dau bedydd neu vam vedydd, mal y bo testi bob plentyn oi gorchymyn Betydd Escop y gelwir gynt y gan yr ei andyscedic gonfirmation.
[Page]A'r Episcop y confirma'n hwy val hyn.
Confirmation.
EYn porth ni ys ydd yn enw yr Arglwydd.
Yr hwn a wnaeth nef a' daiar.
Bendigaid yw enw yr Arglwydd.
O hyn yd yn oes oesoedd.
Arglwydd gwrando eyn gweddi.
A deued eyn llef yd atat'.
Gweddiwn.
OLl alluoc ac anvarwol am-marwol Dduw rhwn vu deill wng genyt ddadeni adgenedlu yr ai hyn dy weision trwy ddwfr a'r yspryt glan, ac a roddaist yddynt vaddeuant oi oll bechode: nertha hwy nyni atolygwn yty, Arglwydd, ar yspryt glan y diddanwr, a' pheunydd angwanega ynthynt dy aml ddoniae o rat, yspryt doethineb a' deall, yspryt cygcor a' nerth ysprytol, yspryt gwybyddiaeth a' gwir dduwoldeb, a chyflawna hwynt, Arglwydd, ac yspryt dy sancteidd ofn. Amen.
Y na y gosot yr Episcop ei law ar bob plentyn wrtho ehun o'r neullty, gan ddywedyd.
AMddeffen Arglwydd, y dyn bach plentyn hwn a'th rad nefawl, val ybo yddaw barhau pti yn eiddot ti byth, a' pheunydd angwanegu yn dy yspryt glan vwy vwy, yn y ddel ef ith deyrnas dragywyddol. Amen.
Y na y dywaid yr Episcop.
Gweddiwn.
[Page 113] OLl-alluawc a' byth fywiol Dduw, yr hwn wyd yn peri i yni ewyllysu, a' gweuthyd yr hyn a wnelom o ddaioni ac ys y gymradwy y gan dy vawredd: ydd ym yn gwneuthyd yn ostyngedic eyn erfynion atat dros y plant hynn, yr ei (yn ol esempl dy ddwywol Apostolion) y dodesam gesodesam ein dwylo arnynt, er i sicrau hwy (gan yr arwydd hwn) bod dy ymgeledd ath radlawn ddaioni ar ei tuedd: bod dy dadol law, ys atolygwn yty, byth drostyni arnynt, bod dy yspryt glan byth y gyd a' hwy, ac velly ei tywys wy yn-gwybodaeth ac vfyddtod dy 'air, modd y gallont yn y diwedd vwyn hau bywyt tragywyddol, trwy eyn Arglwydd Iesu Christ, yr hwn y gyd a thi a'r yspryt glan ys y yn byw ac yn teyrnasu yn vn Dduw, eb dranc na gorphen. Amen.
Y na y bendithia yr Episcop y plant, gan ddywedyt yn y modd hyn.
Bendith yr oll gyvoethawc Dduw, y Tad, y Mab, a'r Yspryt glan, a vo arnoch, ac a drigo y gyd a chwi yn dragywydd. Amen.
Bit i Curat pob plwyf, ai ryw vn arall ar a osoto ef, yn ddiesceulys ar y Suliau a'r gwfliau hadner awr o vlaen prydnawn weddi Gosper, ar oystec yn yr Eccles, ddyscu ac a ymofyn a chynifer o blant ei blwyf yr ei addanvonwyt ataw, ac y gwasanaetha yr amser, a megis y tybio ef vod yn gymesur, yn ryw barth o'r Gredddeddf Cathechism hwn.
A bid i bod tad a' mam, maistr, a weistres a' phob ryw berthyn beri yw plant, ei gwasnath-ddynion ai prentisieit (rhai ni ddyscesont i Cathechism) ddyfod ir Eccles yr amser gosodedic, ac yn vfyddawl gwrando, a'bot wrth lywodraeth y Curat, yd yr amser y darvo yddynt ddyscu pob peth ysydd yma wedi osot yw ddyscy. A' pha bryd bynac y rydd yr Episcop espesrwydd i ddwyn y plant gar i vron y vn lle cyfaddas yw cōfirmio: Yna Curat pob plwyf, duced neu ddanfoned yn yscrifennedic, enwe yr oll blant o'i blwyf, yr ei wyddant ddywedyd vannae y ffydd, gweddi yr Arglwydd, ar dec air deddf, a'hefyd pa sawl vn o hanynt a dedrant ateb ir Questione eraill a gynwysir yn y Cathechism hwn.
Ac na dderbynier neb i'r Commun bendigedic, yd pan vetro ddywedyd y Cathechism, a' bod wedi ei sef gwed y cahel betydd Escop yn ol y term ancymmesur confirmo.
vrdd, vr ddas, gweinidogethY ffurf solempnization, neu drefnit Priodas.
Yn gyntaf rait yw gofyn y cerennydd ar dri Sul gohanrhedawl ne wilie, pryd gwasanaeth, ar' oyster yn gwydd y bobl, yn ol yr arfer ddefodawl.
Ac a's y rai a dderperynt gael ei priodi, vyddant yn trigaw mewn amrafael bllwyfe, rhaid gofyn eu goystegioncerennydd yn y ddau-blwyf, ac na bo ir Curai or naill plwyf, ei priodi hwy, nes cahel espesrw ydd certificat ddarvot gosyn ei cerennydd dair gwaith gan y Curat or plwyf arall. Y dydd gosodedic y vod vrddas y briodas, deuet yr ai a brioder i gorphyr Eccles, ai cereint ai cymydogion: ac yno y dywaid yr Offeiriat val hyn.
Y Caredigion bobyl, ydd ym wedi'r ymgynnull yma yn-golwc Duw, ac yn wyneb ei gynnulleidfa ef, y gyssyllty y ddeuddyn hyn ynghyd mewn yn glan priodas, yr hon ys y stat anrydeddus barchedic, wedi'r ordeiniaw gan Dduw ym-pyradwys yn amser gwiriandep diar-goedddab dyn, gan arwyddocau y nyni y dirgel vndeb ys yð rhwng Christ a'i Eccles: yr hon wynfydedic stat a addurnawdd ac a brydferthawdd Christ ai gynnyrcholdeb y hun ar gwyrthie cyntaf a wnaeth yn-Cana Galilea. vrddasawyt A phriodas hefyt a ddywait sanct Paul i bod yn anrhydeddus ymplith pop ryw oll ddynion, ac am hynny ni ddylei nep ei chymeryd arno yn ddiamynedd, o yscafnder medwl, nei nwyfiant, er mwyn digoni dysyfiad a' chwantau cnawdol, mal anifeiliaid yscryblaidd yr ai ni roddet reswm yddynt: eithr bod cymeryd priodas yn barchedic, gan bwyll yn sobr, ac ofn Duw, gan ddyledus ystyrned synniaw er mwyn pa achosion ir ordeiniwyd priodas: Vn achos oedd, er enill plant, yw meithdrin yn ofn yr Arglwydd, a moliant Duw. Yn ail, yr ordeniwyd yn ymwared yn erbyn pechot, ac y ymoglyd rhac godineb, megis ac i bo ir cyfryw 'rai ny chawant nyd oes yddyn roddiat y ymgynnal allu priodi, ai cadw y hunain yn ddihalogion aelodau corph Christ. Ytrydydd, er cydgymdeithas ai gylidd, cymmorth, a diddanwch a ddlyei yn aill gael gan y llall, yn gystadl mewn hawddfyd ac adfyd, ir hon stat ymaer ddau-ddyn hyn wedy dyfod y mgydic ymgyssyllty. Erwydd pa am o gwyr neb vn achos cyfion, mal na ellir yn gyfraithlawn y cyssyllty hwy yn cyt, dyweded yr awrhon, neu na dyweto byth rhac llaw.
A' chan grybwyll hefyt wrth yr ai a brioder, dyweded ef.
YDd wy vi yn erchi ac yn gorchymyn ychwi (mal y bo ichwi atep ddydd y varn pan ddiguddier ddy noether gyhoydder dirgelion pob calon) ad yw ir vn o hanochwi wybod vn rhwystranach mal na ddlech yn gyfreithlawn vyned ynghyd ym priodas, gyfaddefgyffessu o hanoch yn y mann. Canys gwybyddwch yn dda, am y nifer a gydirgyssylltir yn amgen nac y myn gair Duw, ny's cyssylltir wy gan Dduw, ar nyd yw ei priodas yn gyfreithlawn.
C Enwer y gwr yma A vynni dy y verch hon yn wraic briawd y ty, y vyw ynghyd, yn ol ordinat Duw, yn-glan radd priodas? A gery di y hi, i diddanu, hi pherchi ai chadw yn glaf ac yn iach? A' gwrthot pob vn arall, ath gadw dy hun yn vnic iddy hi, tra vyddoch byw ych deuedd?
Gwnaf.
C Enwer y verch A vynni di y gwr mab hwn yn wr priawd y ty, y vyw ynghyd ynol ordinat Duw, yn-glan stat priodas a vfyddhei di yddo, a' ei wasanaethy, ei garu, ei anrydeddu berchi, a'i gadw, yn glaf, ac yn iach, a' chan wrthod pawb arall, dy gadw dy hun yn vnic yðaw ef, cyhyd ac y byddoch byw ich deuoedd?
Gwnaf.
Pwy ys ydd yn rhoddi y Verch bon yw phriodi arir mab hwn?
Ydd wyvi E. ith gymeryd ti E. yn wraic priot y-my, y gadw a' chytal chynnal or dydd hwn allan, er gwell, er gwaeth, er cyvoethogach, er tlodach, yn glaf ac yn iach, ith garu ac ith vawrhau, yd pan in gohano angau, yn ol glan ordinat Duw, ac ar hyny y ddwyf yn rhoddi y ty vy cred.
Ydd wydvi E. yn dy gymeryt ti E. yn wr priot y-my, y gadw a' chynnal, o'r dydd heddiw allan, ir gwell, er gwaeth, er cyvoethogach, er tylodach, yn glaf ac yn iach, ith garu, ith vawrhau, ac y vfyddhau y-ty, yd pan i'n gohano angau, yn ol glan ordinat Duw, ac ar hynny y roddaf yty vy-cred.
A'r Vodrwy hon ith priodaf, a'm corph ith pacchaf anrhydeddaf, ac am golyd bydol ith waddolaf gynyscayddaf. Ynenw y Tad, a'r Yspryt glan. Amen.
Gweddiwn.
O Dragwyddawl Dduw, creawdyr a'cheidwad pob ryw ddyn, rhoddiawdr pob rhat ysprytawl, awdur y bywyd a bery byth: Anson dy vendith ar dy wasanaeth ddynion hyn. Y mab hwn ar verch hon, yr ei 'ddym yn eu bendithio yn dy enw, val ac y bu y Isaac a' Rebecca vyw yn ffyddlawn ynghyt, velly gallu or dynion hyn gyflawni a' chadw yr eddunet a'r * ambot a wnaed [Page 115] rhyngthyn t, am yr hyn y mae rhoddiat a' derbyniat y Vodrwy hon yn argoel arwydd ac yn wystyl, a' gallu byth o hanynt aros ynghyd mewn perffaith gariad a thangneðyf, a' byw yn ol dy Ddeddfeu, trwy Iesu Chhrist eyn Arglwydd, Amen.
Yr ai a gydioedd gyssylltodd Duw ynghyd, na 'oahaned dyn.
Yna y dywaid y Gwenidoc wrth y bobyl.
YN gymmaint a darfot i E. ac E. gydsyniaw mewn sanctaidd glan briodas, a' thestiolaethu hyn y garbron Duw a'r gynnulleidfa hon, ac ar hynny darfod yddynt ymgredy ac ymwystlo bob vn yw gylydd, a' declario hynny gan roddi a'derbyn Modrwy, a'chyssylltu dwylaw: Ydd wyf yn espesu y bod hwy yn wr ac yn wraic ynghyd: Yn enw y Tad, a'r Map, ar Yspryt glan. Amen.
Ar Gwenidawc ai bendithia ar vendith hon angwanec.
DVw Tad, Duw Vab, Duw Yspryt glan, a'ch bendithio, ach catwo, ac ach cymortho, edrychid yr Arglwydd yn drugaroc ac yn ymgleddus arnoch, ac vell y ych cyflawni ac ysprydaul vendith a' rat, modd y galloch vyw ynghyd yn y bywyt vuchedd hon, yd pan vo ichwi yn y byd a ddaw allu meddiannu bywyt tragwyddawl. Amen.
Y no y Gwenidogion neu'r Yscoleigion gan vynet i vwrdd yr Arglwydd, a ddywedant neu a ganant y psalm hon ys y yn canlyn.
GWyn ei vyd pop vn a ofna yr Arglwydd, Psalm. cxxviii. Beati omnes. ac a rodia yn ei ffyrdd ef.
Pan vwytei lafur dyddwylaw, gwyn dy vyd, ac ys da vydd y ty.
Dy wraic [vydd] val gwinwydden ffrwythlawn ar ystlysae dy duy, [ath] blant val spyrsplannigion yr vwrdd ole-wydd amgylch dy Synnavort.
SynnaWele, ys val hyn y bendithir y dyn, y ofna yr Arglwydd.
[Page]Yr Arglwydd o o Tsion ath vendithia a'thi a wely meddiant dda eoni Caerusalem oll ddyddiau dy einioes.
A' thi weli Sef dy wyrionblant dy blant, [a'] thangneddyf ar Israel.
Neu yntae y Psalm yma Deus misereatur.
Psa. lxvii. DVw a drugarhao wrthym, ac an bendithio, a' thywynet i wyneb ein plith [a'thrugaraed wrthym. Sela.
Mal yr adwaenant dy ffordd ar y ddaiar, ath iechydwrieth ym-plith yr oll genedloedd.
ClodvoretMolent dydi y bobloedd, Dduw, molent dydi yr oll vobloedd.
Bit y bobloedd lawen a' hyfryd: cans berny y bobloedd yn gyfiawn, ac a lywodraethi y cenedloedd ar y ddaiar. Selah.
Molent dydi'r bobloedd, Dduw, molent dydi yr oll bobloedd.
[Yna] y dyry y ddaiar hi ffrwyth, ac i'n bendithia Duw, [sef] eyn Duw ni.
Duw a'n bendithia, ac oll derfynau y ddaiar a ai hofnant efofnant rhacddaw.
Gogoniant ir tad ac ir mad ac ir yspryt glan.
Megis ydd oedd yn y dechrau, y mae yr awrhon a' phop amser ac yn oes oesoedd. Amen.
Arglwydd trugara wrthym.
Christ trugarha wrthym.
Eithr gwared ni rhac drwc. Amen.
Arglwydd cadw dy wasanaethwr, ath wasanaeth wraic.
Yr ai ys ydd yn ymddiret ynot'.
Arglwydd anfon yddynt gymorth oth gysegrfa. sancteiddle
Ac amddeffen hwy yn Dragywydd.
Bydd [di] yddynt yn dwr cedernit.
RacOddiwrth wyneb ei gelynion.
Arglwydd gwrandaw eyn gweddi.
A' deued eyn llef yd atat'.
DVw Abraham, Duw Isaac, Duw Iaco, bendithia dy wasanaethddynion hyn, a haya had buchedd tragwyddawl yn y i meddyliau, megis pa beth bynnac yn dy 'air cyssecredic yn vuddiol a ðyscant, yddynt allu gyflawni, hynny yngweithred. Edrych arnynt, Arglwydd, yn drugaroc, or nefoedd, a' bendithia 'nwhy. Ac mal yd anfonaist dy vendith ar Abraham a Sara y'w mawr ðiddanwch hwy, velly bid gwiw genyt anfon dy vendith ar dy masanaeth ddynion hyn, modd y bo yddynt (yn vfyddion ith ewyllys, ac yn bod bob amser dan dy nawdd) allu aros yn dy gariat serch yd diwedd ei bywyd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Y weddi hon a vaddeuir pan vo'r verch dros oedran planta.
O Drugaroc Arglwydd a' nefawl dad, trwy radlawn ddawn yr hwn ydd amylha hiliogaeth dyn: Atolygwn y-ty cymorth ath vendith y ddau ddyn hyn, mal i gallont vod yn ffrwythlon y hilio plant, a' hefyd cydfod a' byw mewn cariad dwywol, ac honest rwydd a' syberwyd yn y welant blant i plant, yd y drydedd a'r bedwaredd genedlaeth, ith voliant, ath anrhydedd, [di] trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
[Page] DVw, yr hwn drwy alluawc nerth a wnaethost bob peth o ddiddim [ddevnydd], yr hwn hefyd wedi gesot pethe eraill mewn trefn, a ordeiniaist val [allan] o ddyn (a creawyd ar dy lun ath ddelw dy vn) gaffael o wraic i dechreuad, a' chan y cyssylltu hwy ynghyd, ddangoseist yr arwyddoceist na byddai byth gyfraithlon gohanu yr ai, trwy briodas a wnelyt ti yn vn. A Dduw, yr hwn a gyssegreist ystat priodas i gyfryw ragorawl ddirgeledigaeth, megis ac yr arwyddoceir, ac y coffeir wrthei ynthei y briodas ysprytawl a'r vndeb rhwng Christ a'i Eccles. Edrych yn drugaroc ar yr ai hyn dy wasanaeth-ddynion, mal y gallo y gwr hwn garu ei wraig, yn ol dy air, (megis i carawdd Christ ei *briawd yr Eccles, yr hwn ai rhoesi hunan drostei, gan i charu ai mawrhau mal i gnawd i hunan) a' hefyd bot y wraig hon yn garuaidd ac yn serchog yw gwr megis Rachel, yn ddoeth ddisemyl megis Rebecca, yn ffyddlawn ac yn vfydd megis Sara, ac ympob heddwch tymorei ddrwydd Sobrwydd, a' thangneddyf, hi bod yn canlyn cyfryw sanctaidd a dwywol vodrabedd. Arglwydd bendithia hwy ill dau, a'chaniata yddynt etifeddy dy deyrnas dragywyddawl, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yna y dywaid yr Offeiriat.
OLl gyvoethawc Ddyw, yr hwn yn y dechreuad a creawdd eyn rhieni Adda ac Eua, ac ai cyssegrawdd ac ai cyssylldawdd ynghyd ym-priodas: a dywalldo arnoch' olud i rad ef, ach sancteiddio glanhao cyssegro, ac ach bendithio, modd y galloch i voddhau ef yn-corph ac enaid, a' byw ynghyd mewn dwywol serch, yd diwedd ych oes. Amen.
Y na y dechreuir y Commun, a' gwedy yr Euangel y dywedir Pregaeth yn yr hon yn ordeniol (pob gwaith ac y bo priodas) swydd gwr a gwraic gwedy eu priodi, ddatcenir ynol yr yscruthyr lan. Neu any bydd Pregaeth darllenet y Gwenidawc y traethawd hwn iso.
CHwchwi bawp oll yr ei a brioded, ne ysy yn ddarpar cymeryd glan ystat priodas arnoch, gwrandewch pa beth a ddywaid yr scruthur lan, o blegid dlet gwyr yw gwragedd a' gwragedd y'w gwyr.
Sanct Paul yn ei Epistol at yr Ephesteit yn y [Page 117] pempet pennot, ys y yn rhoddi y gorchymyn hwn i bob ryw wr priod, sef yn y geiriae hyn. sanctieddio
Chwychwi wyr cerwch ych gwragedd, megis y carawdd Christ i Eccles ac y rhoddes i vn drosti, er i glanhau a chyssegry, gan i mann. charthy yn y ffynnon ddwfr trwy ygair, mali galley i gwneuthyd yddaw y vn yn gynnulleidfa'ogonedus eb arnei na crychi, plyc magyl na crychi, plycrrych, neu ddim cyfryw: eithr i bod yn lan ac yn crychi, plycddiargyoedd. Ac y mae'r gwyr yn rwymedic i garu i gwragedd mal i cyrph ei hunnain. ddiuaglPwy bynac a garo i wraic, ei car y vn. Can na chassaodd neb erioed i gnawd i hun, eithr i vagu ai yr hwnvaethu megis y [gwna] yr Arglwydd am y gynnulleidfa: can ys aelode y gorph ef ytym, a'ei gnawd, ai escyrn O bleit, er mwyn hyn. Erwydd pa achos y gad dyn dad a mam, ac y O bleit, er mwyn hyn.cyssylltir ai wraig, ac wy ill dau vyddant vn cnawd. Y dirgelwch hyn syð vawr: eithr am Christ ac am y gynnllidfa ydd wyfi yn gludir wrth.cymwyll. Erwydd paam cared pawb o hanoch ei wraic megis y vnan.
Ac eisiues yr vnryw Sanct Paul (yn yscrivennu at y Colossieit) a bwylla val hyn wrth bob gwr gwreigioc. Y gwyr cerwch eych gwragedd ac na voddwch chwer won wrthynt. Collo. iiii
Gwrandewch hefyd pa ðywaid Petr Apostol Christ, yr hwnoyð yn wr gwregioc, ys ef wrth y gwyr gwreigioc. Y gwyr trigwch gydach gwragedd yn ol gwybodaeth, gan berchi y wraig megis llestr gwanach, a'megis cydytifeddion rad y bywyd, val na Petr. iii. rwystrer eych gweddiau.
Yd hyn y clywsoch am randdlyed gwr tu ac at y wraic. Yr awrhon yr vn ffynyt y gwragedd gwrandewch ych dlyed chwithe i'ch gwyr, erwydd y mae yn eglur wedi'r ddatcan yn y scrythur lan.
SAnct Paul (yn yr vnryw Epistol at yr Ephesieit) ach dysc val hyn. Ephe. v. Y gwragedd byddwch huyddiōddarostyngedic i'ch gwyr priot, mal i'r Arglwydd: can ys y gwr fydd benn ar y wraic, megis y mae Christ yn benn [ar] yr Eccles: ac efe yw iachawdyr yr oll gorph. Wrth hynny, megis ymae yr Ecrles ueu'r Col. iii.sef y gynnnlleidfa, yn ddarostyngedic i Christ: velly yr vn modd ymddarostynged y gwragedd yw gwyr ym pop peth. A' thrachefn y dywayd, Parchet y wraic hi gwr. Ac (yn ei epistol at y Colosieit) y mae sanct Paul yn rhoddi ywch y wers ber hon, Y gwragedd ymostyngwch i'ch gwyr priot, megis y mae yn [Page] weddus yn yr Arglwydd.
Sanct Petr ys ydd hefyt ich dyscu yn wir ddywiol, can ddywedyd val hyn, Petr. iii. Ymostynget y'gwragedd y'w gwyr priod, vegis as bydd neb eb vfyddhau ir gair, allel i enill eb y gair, drwy ymwrðiad i gwrageð wrth yðyn weled ych diweir ymðygiad yn gyssyllddic ac ofn. Ac na vid eych addurn gwallttrwsiat oðiallan wedi'r osot [megis] briger plethedic gydac arðodiat aur, ai yn gwiscoeð hoyw: eithr bod y dyn cuddiedic y's id yn y golon, yn ddilwgwr, a'bod yr yspryt yn llednaiswar ac yn heddychol, yr hyn ys ydd beth gwerthvawr ardderchawc yn-golwc Duw. Canys yn y modd hynny (yn y cynvyt) yr ym drwssiai y gwragedd sanctese ar oeddynt yn ymddirieit i dduw, cab vod yr ddarostyngedic y orchymyn ei gwyr priot: megis yn vfeddhaodd Sara i Abraham, can y olw ef yn Arglwydd, ir hon ich gwnaeth pwyd yn verched tra voch yn gwneuthur daioni, sef eb na dir naa'chydna bo arnoch ddim ofn.
Y drefn am visitation y claf,
Yr Offeiriat yn myned y mewn i duy y Claf, a ddywaid.
Tangneddyf vo yn y ty hwn, ac i hawb y sydd yn tragiaw yntho.
Pan ddel ef wydd yn-gwydd a'r claf, ef ddywaid gan estwng y lawr ar t'liniau.
NA choffa Arglwydd eyn enwiredd, nac enwiredd eyn rhieni. Arbed nyni Arglwydd daonus, arbed dy bobyl yrai'n a brynaist ath werth fawr waed, ac na lidia wrth ym yn dragywydd.
Eithyr gwared ni rhac drwc. Amen.
Arglwydd*iachady was.
Yr hwn ys ydd yn ymddiriet ynot.
Anfon yddo borth'oth ymwared, cadwsancteiddfa.
A'byth yn nerthol amddeffen ef.
Na ad i'c gelyn gael y llaw vchaf arnaw.
Nac i'r enwir nessau yw ddrugu,
Bydd iddaw Arglwydd, yn dwr cadarn.
Khc wyneb ei elyn. rhor ei oglyd.
Arglwydd gwraando eyn gweddiau gyssegrfa
A, ywrth dawetdel eyn llef yd at-y ti
ARglwydd edrych i lawr o'r nefoedd, golyga, ymwel, ac ysmwytha ar dy was ymahun. Edrych arnaw g golwc dy drugaredd, dyro iddaw gonfforth a'diogel ymddiried ynot, amddeffen ef rhac pericul y gelyn, a'chadw ef mewn tangneddyf dragywydawl a diogelrwydd, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
ERglyw ni oll gyfoethawc a'thrugarocaf Dduw ac iachawdyr, esten dy arferedic ddaioni y hwn dy wasanaethwr, ys ydd ovidus gan ddolur, ymwel ac ef Arglwydd, megis ydd ymweleist a*mam gwraic Petr [ac] a gwas y captayn. Velly ym wela'dyro ir*claf hwn i iechyt gynefin (ad yw dy ewyllys) neu ddyro yddaw ouidus.rat i gymryd velly dy ymweliad, y ny vo iddo yn ol diweddu y vuchedd ouidus.boenedic hon, allu o hanaw drigio gyd a thi ym buchedd tragyddawl. Amen,
Yna cynghored y Gwenidawc y Claf, o'r ffurf hyn, neu'r cyfryw,
YR annwyl garedic, gwybydd hyn, mae'r oll gyvoethawc dduw ys ydd Arglwydd 'ar vywyd ac angau, [...]ac ar bob peth a berthyn yddynt, megis, ieuntit, nerth, iechyt, henaintoedran, gwendid, a'haint. Erwydd pa bleit beth bynac ydiw dy ddolur,clefyt gwybydd yn ddilys mae ymweliat Duw ydiw. Ac am ba ryw achos bynac yd anfonwyt y haint yr am hwyntclefyt hwn arnat, ai ir prawf ar dy ddyoddef er esempl y eraill, ac er caffael dy ffydd yn-dydd yr Arglwydd yn gammoledic, yn barchedic, ac yn anrhy deddus, a'r anwanec ogoniant a'didranc ddedwyddyt, neu ddanfon y clefyt hwn y gospi ynot y peth bynnac ys ydd yn anfoddhau golwc eyn tad nefol: Gwybydd yn ddiamau, as tydi a vyddy wir edifeiriol am dy bechodau, a'chymryddy glefyd yn oddefgar, can amddiriet yn' rugaredd Dduw er mwyn ei annwyl vab Iesu Christ, a'rhoddy yddaw ostyngedic ddiolwch am i dadawl ymweliad, gan y ty ddarymostwng yn ollawl yw ewyllys ef, yr ymchwyl ith vudd, ac ith gymorth rhagot ir vnion ffordd, yr hon a dywys y vucheð dragywyddawl.
A's y dyn ymweledic vydd yn drymglaf, yno y dychon y Curat orphen ei gygcor yn y uan hon.
AM hynny cymer yn groysawys gospedigaeth yr Arglwydd. Can ys y neb a garo yr Arglwydd a gospa: Ac (mal y dywait Sanct Paul) ef a gur, ffusta, ffrywylliawialenna bob mab ar a dderbynio. A a's tydi a'oddefi gospedicaeth, y mae ef yn gur, ffusta, ffrywylliadarbot o hanot val oi blant i hun. Pa vap ys ydd ar ny chospir gan y tat? A's ty yn vyddy y dan gospedigaeth (or hyn mae'r oll wir blant yn gyfranogion) yna ydd wyt yn*vab gwrthodedic, ac nid yn vastardvn o'r gwir blant. Erwydd paam, wirvapa nyni wrth ein cospi yn vuyddhau yn barchedic in tadau cnawdol: an'd vfyddhaw ni yr owrhon yn vuyddach o lawer yn tad ysprytawl, ac velly byw? Ac wyntwy dros echydic ddyddiau in cospi wrth ei can dym pwy i hunnain, eithr ef ys ydd in cospi er budd a lleshad i nyni, ys ef yw hynny er mwyn yddo eyn gwneuthyr yn gyfranogion oi santeiddrwydd. Y geiriau hyn garedic vrawd yw geiriau Duw [Page 119] ac yn scrifennedic yn yr scrthur lan ir conffordd ac addysc y ni, val y gallom yn oddefgar ac yn ddolchgar, ddwyn cospedigaeth eyn tad nefolor nef, ba bryd bynnac drwy vodd yn y vyd ar wrthwynep yr ewyllysia y radlawn ddaioni ef ymweled a ni. Ac ni ddyly bod diddanwch, cysirconffort mwy gan Christnogion na chael ei gwneuthyd yn gyffelip i Christ gan ddioddef yn vfyddgar, gwrthwyneb, trallot a' dclwyfe,chlefydae. Can ys ef i hun nid aeth y mewn i'r llawenydd, nes yn gyntaf iddo, ddyoddef poen, nid aeth ef y my wn yw ogoniant nes dyoddef angau ar bren croc. Velly yn wir yr vnion ffordd y ni oluriau, heintiaeir gorfoledd tragywyddawl ytiw, cyd ddyoddef yma a Christ, a'n drws y vyned y mewn y vywyd tragywyddawl, ytiw, marw yn llawen y gyd a Christ, mal y gallom gyfodi drachefn o angau a'thrigiaw gyd ac ef ymbywyt tragywyddawl. Yr owrhon can hynny a's cymery dy glefyt ac yntef yn gystal a hyn ar dy les, yn'oddefgar, yddwy vi yn eiriol arnat yn enw Duw, goffau llawenydd.y profess a wnaethost y Dduw yn dy vedydd. Ac erwydd yn ol y vuchedd honn vot yn* ddir gwnethyr cyfri i'r barnwr cyfiawn, gan ba vn y bernir pob dyn, eb*pleidio: yddwyf yn erchi yty*ymchwilio dy hun, a'th*gyflwr'tu ac at Dduw a dyn, yd pan vo yty drwy dy gyhuddaw ath varnu dy hunan am dy veiau, allu cael trugaredd ar law eyn Tad or nef er mwyn Christ, ac nid bod yn gyhuðedic, ac yn varnedic yn amser y ddicllon varn ofnedic. Ac am hyny yr a droddaf ar vyr eiriau bynceuvanneu eyn ffydd, modd y gellych wybod a wyt yn credu mal y dir perdyly Christian, ai nad wyt.
A wyt ti yn credu yn-Duwdat oll gyvoethawc?
Ac velly rhac llaw mal yn y Betydd.
Y na ymofyn o'r Offeiriat neu'r Curat ac ef a ytiw ef mewn cariad perffaich a'r oll vyd: can eiriawl arnaw vaddeu o eigion ei galon i bob dyn a wnaeth yn ei erbyn: ac a's ef a wnaeth yn erbyn craill, gofyn o honaw vaddeuant yddynt. A'lle gwnaeth ef gam neu drawsier a neb, gwneuthyd o hanaw iawn yn orau vyth. dim ac allo. Ac o ddiethyr yddaw ym-blaenllaw wneythyr llywordraeth am ei dda gwnaed yna ei ewyllys. Ac y mae yn angenrheidiol rhybyddio dynion yn vynych am wneythyd trefn ar i da byd ai tiroedd, tra v [...] yn iechyd. A'hefyt dangos o hanaw am i ddlet pa vaint sydd arno, a [Page] pha vaint ys ydd o ddiet yddo, ec mwyn rhyddhau i gydwybot, a* heddmch yw esecutorion,
Y geiriau hynn yr ei a ddywetpwyt vcho, ellir ei cymmwyll cyn dechre o'r Gwenidawc ei weddi, megis ac i gwyl ef achos.
Rait ir Gwenidawc nad*ebrvygo ac na vaddeno*eiriol ar y claf, a hynny yn gwbl ddifriol, ar yddo ddangos haelioni ir tlodion.
Bob yma hefyd t'r dyn clwyfus wneuthyr cyffes neilltuolespesawl, a's ef a glyw i gydwybod mewn ythryvwl gan devnydd o bwys. Yn ol y gyffes hono, y gellwng yr Offeiriat ef y nol y wedd hon.
EYn Arglwydd Iesu Christ, yr hwn y adawodd veddiant yw Eccles, y ellwyng pob pechadur a vogwir edifeirioll ac yn credu ynddo ef, oi vawr drugaredd a vaddeuo dy gamweddau: a'thrwy y awdurdot ef a ganiatawyd y mi, ith ellyngaf oth oll bechodau, yn enw y tad, a'r mab, a'r yspryt glan. Amen.
Gweddiwn.
ODrugarocaf Dduw, yr hwn yn ol lliosowgrwydd dy drugaredde, wyt velly yn dileu pechodau yr ai ys ydd yn wyr ediferriol, mal nad wyt yn ei cofoyw coff a mwy: agor lygat dy drugaredd ar dy wasnaethwr hwn. yrvnyma, yr hwn o wir hwn. yrvnddifri ys ydd yn damunaw gellyn dawt a'maddeuaint. Adnewydda yntho, garedicafdad, beth bynac a lescawyd trwy ddichell a malais y*cythrael, neu drwy i gnawdawl ewyllys y hun ai wendit: cadw di a'chynal yr aelawd clwyfus hwn o vewn vndeb dy Eccles. brysurystyria wrth ei wir ediferwch, brysurderbyn ei ddeigrau diavolgoystega ei ddolur, 'sef modd i gwelech di vod yn orau ar i les. Ac yn gymeint ai vod ef yn rhoddi cwbwl oi ymddiried yn vnie yn dy drugaredd, na synniaarliwia y ddaw ei bechodau o'r blaen, eithr cymer ef ith noddet, ttwy ryglyddion dy garedicaf vab Iesu Christ. Amen,
Yna y d ywaid Gwenidawc y Psalm hon.
YN y ti, Arglmydd, yr ymddirie dais, na'm gwradwydder yn dragywydd. Achub a gwared vi yn dy gyfiawnder: Psal. lxxi. gogwydda dyglust ataf, a'chadw vi.
Bydd y-my yn gestwng plyc.graic cadarn, val y wallwyf gyrchy yddi yn wastad: gorchymynnaist vynghadw: can ys ti yw vy gestwng plyc. maendy a'm castell.
Gwared vi vy Duw, o law yr enwir, o law yr anduwiol a'r [dyn] vaenduytraws.
Can ys ti yw vegobaith, Arglwydd Dduw: [ys] vegobaith o'm ieuntit.
Wrthyt ti im cynhaliwyd vynghraico'r bru: ty di am cymerth allan o vynghraic emyscaroed vy mam: vymoliant vydd yn oystat vynghraic o hanot.
Mi euthym val angenvil i lawer: eithr ti yw vy craulon cadarn ymddiriet.
Cyflawner vy genau ath voliant, a'] phop dydd oth'ogoniant.
Na vwrw vi ymaith yn amser henaint: na ad vyvi pan yw vy nerth im pally.
Can ys vy-gelynion a ddywedant grotham danaf, a'r ai a vwriadant [ddrwc] im eenaid, a ymgynghorant ynghyt.
Gan ddywedyt, Duw ei gadawdd ef: erlidiwch a'deliwch ef, can nad oes neb [ai] gwaredo.
Duw nac ymbella o ddiwrthyf: ve Duw ā danat brysta i'm cymporth.
Gwradwydder a'divancoller yr ai's'yn erbyn vy enaid: im erbycu toer a gwarth ac a gwradwydd yr ei a geisiant ddrwc y my.
A mi ddysgwilliaf yn wastad, ac ath volaf vwy vwy byth.
Vy-genau a venaic beunyð dy gyfiawnder, [ath] iechydwrieth can na wnn [ei]*rivedi.
Af rhagof yn nerth yr Arglwydd Dduw, ac a goffaf am dy gyfiawndes [ys] am*y taudi yn vnic.
Duw dysceist vi o'm ieuntit yd y pryd hyn: [am hynny] y menagaf dy ryfeddodau.
Ac ys hyd penaint a'phenllwydedd, a Dduw na ad vi, yn y venagwyf dy uiveirivraich ir yr eiddot'genedleth [hon] ath allu ir oll rei a ddelont.
[Page]Ath gyfiawnder, Dduw, [a dderchafaf] yn vchel: cans gwnaethost bethau mawrion, Duw pwy'sy debic y-ty?
Yr hwn a ddangosaist y my drallodau niawrionlawer a' niawrion drugion, [eithyr] ti ymchweli ac am bywhei vi, ac a ddaui drachefn, ac am cymery i vyny o eigion ddaiar.
Ti amylhei vy mawredd, ac ymchwely im diddanu.
Cann hynny ith volaf [am [dy wirionedd, Dduw, ar gerdd danueu: canaf y-ty ar y delyn, [tydi] Sanct yr Israel.
Hyfryd vydd gan vy-gwefusau pan ganwyf y-ty, a'm enaid yr hwn a gyffurf nabelwaredaist.
Vy-tafod hefyd a'madrodd am dyoth gyfiawnder beunydd: canys gwradwyddir a'chywylyddir, yr ai a geisiant am dydrwc y-my.
Gogoniant i'r Tad, ac ir Mab, a'r Yspryt glan.
v ynrwcMegis y ddoedd yn y dechrau, y mae yr awrhon ac yn dragywydd. Amen.
Gan ddywedyd hyn angwaner.
I cadwAchawdur y byd, gan iacha ni, yr hwn groesdrwy dy groes groc ath werthfawr waed a'n pryneist, cymorthni [ys] atolywwn yty, a Dduw trugarawc.
Yna y dywaid y Gwenidawc.
YR oll-alluawc Arglwydd, dr hwn yw y twr cadarnaf i bawb a raddant ei ymddiriet yn thaw, y ba vn ymae pob peth yn y nef, ar y ddaiar, ac y dan y ddaiar yn crymy, plygygostwng ac yn vfyddhau, a vo yr awrhon a'phob amser dy amddeffen, ac a wnel y-ty wybod a'deall nad oes vn enw y dā y nef wedi y roði ðynion, ympa vn a'tbrwy pa bn y mae y ty dderbyn iechyt, anyd yn vnic enw ein Arglwydd Iesu Christ. Amen.
Commun y claf,
[Page 121] Yn gymmaint a bod pob ryw dyn yn ddarystyn gedi [...] i lawer o bericulon dysyfyd'haintiau, a chlefydau, [...] byth yn anespus pa bryd ydd ymydawant or vuchedd hon: Erwydd paam, yn baro [...] er mwyn gallu o hanynt vod bob amser mewn parodrwydd i varw, pa bryd bynnac y rengo bodd ir oll alluoc Dduw alw am danynt. Bid ir Curatieit yn ddyfal, o amser i amsei ac'yn enwedic yn amser pla eirio cyngori ei plwyfolion gymeryd yn vynych yn yr Eccles) vendigedic Commun corph a'gwaed eyn Iachawdur Christ. Yr hyn (as wyntwy ai gwnant ny bydd achos yddynt yn ey ymweliatvisitat dysymwth, y vod yn anheddychol i meddwl o ddeffic hynny. Eithr a's y claf ni bydd abl i ddyfod ir Eccles, ac eto yn damuno cymeryd y Commun yn ei duy, yno y bydd rhaid yddo uynegi dros nos, ai ynteu y bore ddydd dranoeth, i'r Curat, gan arwyddo cau hefyt pa sawl vn ys ydd yn darparu cydcymyno ac ef. Ac a bydd lle cyfaddas yn tuy y claf, y gallo y Curat yn barchedic eisieuuinistro, a' nifer da y gymeryd y Commun gyd a'r claf, a'phob peth angenrheidiol y hynny deisyfministret ef yno y Commun bendigedic.
Y Collect,
OLl gyvoethawc a'bythfywiol Dduw, gweithydd [y] dynawl ryw, yr hwn wyt yn cospi* yr ai a gerych, ac yn correctio pawb ac a ðerbynych]: nyni atolygwn yty drugarhau wrth dy was hwn yma y sawl ymweledic gan dy law, ac y ty ganiatau gymeryd o hano i glefyd yn ddioddefus, a chaffael ei iechyt drachefn, (as dy radlon wyllys di yw hynny) a' pha bryd bynnac yr ymydawo ei enaid ai gorph, bot o hanaw yn *ddivacl wrth ei*bresentio y ty, trwy Iesu Christ eyn Arglwydd. Amen.
Yr Epistol.
VY mab na Heb. x [...]i.thremyga gospedigaeth yr Arglwydd, ac na*ddigalonha pan ith gerydder ganthaw, canys y neb y mae yr Arglwydd yn i garu, hwnw a gospa, acef a* ffynodia bob mab a dderbynnio.
Yr Euangel,
Ioan. v. YN wir, yn wir y dywedaf wrthych, y neb a wrandawo [ar] vy gair, ac a greto yn hwnn am anfonodd, vod yddo vywyd tragywyddol, ac na ddaw y varnedigaeth, anid ef aiff o angau i vywyt.
Pan gyfr aner y Sacrament bendigedic, cymered yr Offeiriat yntef y Cō mun yn gyntaf, ac yn ol hynny ministret ir ei ddarparwyd communo y gyd a'r claf.
Eithr a bydd (neb gan drymderddir dra drymderdolur, ai o erwydd eisiau rybydd mewn amser dyladwy ir Curat, ai o eisie swrn y gymeryd did ac ef, ai o blegit ryw rwystr cyfiawn arall) eb clefyt.gymryd clefyt. Sacrament corph a'gwaed Christ: yna bod ir Curat ddangos yddo, a's ef vydd gwir edifeiriol am i bechodau, a'chredy yn ddiyscoc ddarfod i Iesu Christ ddyoddef angau ar y erbyn.groc drostaw, a'cholli ei waed dros y brynedigaeth ef, gan goffa yn ddifri y mawr ddaioni ys ydd yddaw o hynny, a'chan ddiolch yddaw oi galon am danaw, y mae ef yn bwyta ac yn yfed corph a'gwaed eyn iachawdyr Christ yn * vuddiol y iechyt ei enaid, er nad yw ef yn der hyn y Sacrament ai enau.
Pan groes visiter y claf, ag ydtau yn cymryd y Commun bendigedic yr vn amser: bid yna i'r Offeiriat er mewn prysuro yn gynt dori ymaith ffurf y darvot.visitat lle mae'r psalm, Y not Arglwydd yr ymddiriedais &c. ag aet yn vnion i'r Commun.
Yn amser pla, clefyd y Chwys, neu ar gyfryw amser eu haintiau neu glefyde gwen-llyn, pryd na aller cahel yr vn or plwyf neu'r cymydogion y gommuno y gyd ar cleifion yn ei taie, rhac ofn gahel yr haint: ar espesol ddei syfiat y claf, ef a all y Gwenidawc yn vnic communo y gyd ag ef.
Y drefn am gladdedigaeth y marw.
Ioan. xi. MYfi yw'r cyfodiat ar bywyd (medd yr Arglwydd) y neb a greto ydovi, ac er yddaw varw, ef vydd byw. A phwy bynnac a vywoca ac a greto ynovi, ny bydd marw yn dragwydd.
[Page 122] MYfi wn mae byw vym-prynwr, Iob. xix. ac y cyfodaf o'r ddaiar y dydd dywethaf, ac im gwiscir drachefn am croen, ac y gwelaf Dduw yn vyghnawd. Yr hwn a gaf vi, vy hun ei weled a'm golwc om llygait ei gwelant ef ac nid nep arall ytrosof.
NI ddugom ni ddim a'r byd hwn, ii. Tim. vi ac ni allwn chwaith ddwyn dim allan o hanaw. Duw ys ydd yn rhoddi, a' Duw ys ydd yn dwyn y maith, Megis ac bu dda gan yr Arglwydd, velly derfydd y bob peth. Iob. i. Bendigedic vo enw yr Arglwydd.
Ag wyntwy yn dyfod tu ar bedd, tra vo'r, corph yn ei baratoi yw ddody yn y ddaiar, y dyweid yr Offeiriat neu'r Offeriat a'r yscolheigion a ganant.
DYn y aned o wraic ys ydd a byr amser yddo [y vyw] ac ys ydd yn llawn trueni, Iob. xiiii. y mae ef yn bagluro val llyseun, ac e dorir i lawr: ac ddivlanna val gwascot ac ny* saif. Yn canol eyn bywyd ydd ym yn angau, gan bwy y mae ini geisiaw ymwared anyd gen y ty, Arglwydd, yr hwn am eyn pechodau wyt yn gyfiawn yn ddigllawn? Er hynny Arglwydd Dduw sanctaiddiaf, Arglwydd galluocaf, sanctaidd a'thrugarocaf Iachawdr, na ellwng ni y ddygyn chwerwaf boenae angau tragywyddawl. Ti Arglwyð adwaynost ddirgelion eyn calonnau, nac ymchwel dy olwc trugaroc o ddiwrth eyn gweddiau, eithr arbed nyny Arglwydd sancteiddiaf, O Dduw galluocaf, O fantaidd a'thrugaroc Iachawdur, tydi deilyngaf varnwr trawyddawl, na ad ni yn awr ddiwethaf er neb ryw, boenae angau y syrthio y ddiwrthyt.
Yna tra vydder yn bwrw pridd at y corphgany sawl a vo yn sefyll yno, yr Offeiriat a ddywaid.
YN gymmaint a rengu bodd ir goruchaf Dduw oi vawr drugaredd, gymryd ato y hwn enaidd eynn annwyl vrawd yma a y mydawodd o'r byd, cā hynny yð ym ni ynroði y corphef i'r ddaiar, [sef] daiar i'r ddaiar,*lludw i'r lludw pridd, mewn gwir ddiogel, oblaith cyfodiad i vucheð tragyðawl trwy eyn arglwyð Iesu [...] [Page] [...] [Page 123] [...] [Page] yr hwn a newidia eyn corph gwael, mal y byddo yn gyffel [...]p yw gogoned ef, wrth y galluawc waithrediat, can ba vn y dichon ef ddarostwng pob peth ydd-aw y hun.
Yna y dywedir, neu y cenir.
MI glywais leflais or nef yn dywedyd wrthyf, Yscrifenna o hyn allan gwynfydedic yw y meirw, yr ei sy yn marw yn yr Arglwydd: Ac velly yu dywaid yr yspryt, y bod hwy yn gorphowys o ywrth ei travaelion llafur [gynt.]
Yn ol hynny y canlyn y Llith hon, wedi'r gymryd allan o'r pempthec vet pennet at y Cornthiait, yn yr Epistol cyntaf.
CHrist a gyvodwyt o veirw, ac a wnaethpwyt yn vl aen aenffrwyth yr ei a hunesont. Can ys gwedy trwy ddyn [ddyvod] angeu, trwy ddyn hefyt [y daeth] cyfodiadigeth y meirw. Can ys megys yn Adda mae pawp yn meirw, velly hefyt yn Christ y bywheir pawb, eithr pop vn yn y drefn y hun: y blaeuffrwyth yw Christ, gwedy hyny, yr ei sydd i christ yn y ddyuodiat ef y cyvodant. Yno y bydd y dywedd, gwedy rroddo ef y deyrnas y Dduw, sef y Tat, gwedy yddo ef [ dirymio dadwneuthurddilyu] pop pendevigaeth, a'phob awturtot a'meddiant. Can ys dirrait yddo deyrnasu nes yddoy'n y ddoto ei oll elynion ydan ei draet. Y gelyn dywethaf a ddinistrir [vydd] angeu. hwnw Can ys ef a ddarestyngawð pop dim y dan ei draet. yn lle meirw (A phan ddywait ef ddarvod darestwng pob peth [yddo,] y mae yn amlwc y vot [ef] wedy ei ddyeithro' rhwn a ddarestyngawd pob peth e danaw.) A'phan ddarestynger pop dim yddaw, yno'r Map hefyt yntef a ddarestyngir y hwn, a ddarewyngodd bop dim y dano, val y bo Duw bop peth oll yn oll. A's amgen beth a wnant wy a vatyddiwyt chwaith dros veirw?] a's y meirw ny chyfodant chwaithyn ollawl, paam y batyddir hwy dros veirw? Paam in periclir ni bop awr? Gan eich llawenyd ein gorvoledd ys ydd genyf yn Christ Iesu eyn Arglwydd ydd wyf yn marw beunydd. A's ymleddais ac aniueiliaid yn Ephesus yn ol dull dynion, pa lesad y my, any chyfodir? y meirw? bwytawn ac yfwn: can ys yvoru y byddwn veirw. [Page 123] Na thwyller chwi: ymadroddion drwc a lygran voyseu da diffrowchDihunwch [y vyw] yn gyfiawn, ac na phechwch: can nad oes gan rai wybodaeth amo Dduw. Er cywilyd ywch y dywedaf [hynn] Eithyr e ddywait ryw vn, Pa vodd y cyvodir y meirw? ac a pha [ryw] gorph y dauant allan? i ydy ffol vywhei [...] vy woceirA ynfyd, y peth ydd ywti yn ei heheu, ny pop cicvywheiddir, addiethr yddo varw. A'r peth yr wyt yn ei heu, nyt wyt yn heu y corph a vydd, anyd gronyn noeth, megis y dygwydd, o wenith, neu o ryw [rawn] erail' Eithyr Duw a rydd yddo horph val y bo da ganto ef, sef y bop hedyn y gorph y hun. Nyd [yw] chediaid*vnoll lleyadcnawd yr vn [ryw] gnawd, eythyr y mae cnawddy nyon, a'chnawd ar all y anivelie it, ac arall i byscod, ac arall i mewn adar. [Y mae] hefyt gyrph nefawl, a'chyrph daiarawl: anyd ddianryarall [yw] gogoniant yr ei nefawl ac arall] yw gogoniant] yr ei daiarawll [yw] gogoniant yr haul, dedd ac arall gogoniant y mewn meddiantlloer arall gogoniant y ser: canys amrafaelia seren rac seren yn gogoniant▪ Velly hefyt [y mae] cyuodiadigeth y meirw. Y corph] a heuir yn llwgredigeth ef a gyvodir yn anllwgredigeth. Ef a heuir yn duccfanamparch ac a gyvodir yn gogoniant: e heuir yn gwendit, ac e gyuodir yn cicnerthoc. Eheuir yn gorph Whelyanianol, [ac] a gyuodir yn corph ysprytol: y mae corph anianol, ac y mae corph ysprytawl. Ac velly ymae yn escrivenedic, Y dyn cyntaf Adda a wnaechpwyt yn enaid byw: a'r Adda dywethaf [a wnaethywyt ynyspryt bawpbywawdr. Er hyny ny [wnaethpwyt] yn gyntaf yr hwn'sydd yn ysprytawl: anyd yr wn anianawl, ac yno yryn ysprytawl. Y dyn cyntaf y sydd o'r ddaiar, yn ddaiarol: yr ail dyn yw yr Arglwydd o'r nef. Vntryw [vn] a'r daiarol, cyfryw yw'r eisy yn ddaiarolion: a'megis yr vn sy yn nefawl, cyfryw hefyt yw'r ei nefol. A'megis yr*arweddesam ddelw yr vn daiarol, velly yr arweddwn ddelw yr vn nefaw. Hynn a ddywedaf, vroder, na ddychon*cnawd a gwaed etiueddu teyrnas Duw, ar nyd yw llwgredigeth yn etiueddu anllwgredigeth.*Nacha, vi yn dangos yw'ch ddirgelwch, Ny hunwn ni*oll, eithr newidiir ni oll, ym-moment [a'] thrawiat*y llygat wrth [lef] yr [vt corn dywethaf: canys yr vt corn a gan, newidir a'r meirw a gyuodir yn anllygredic a'ninheu a raidysmutir. Can ys Ange ple mae dy vuddu goliaeth bed ple mae dy gonyn.dir yw i'r peth llygradwy hwn wisco arllygredigeth, a'r peth marwol hwn wisco am marwolaeth. Velly gwedy i'r peth llygradwy hwn wisco anllwgredigeth, ac i'r peth warwol hwn wisco ammarwolaeth, yno y dervydd yr ymadrodd a scriuenwyt, Angeu a lyncwyt er buddugoliaeth.*Angeu p'le [may] dygonyn? y beddrod ple [may] dy vuddigoliaeth? Conyn angeu [yw] pechat: a'nerth pechat [yw] 'r ddeddyf. [Page] An'd y Dduw y ddiolwch, safadwy a diyscoc, diserfyll yr hun a roddes y ni y vuddygoliaeth trwy ein Arglwydd Iesu Christ. Can hyny vy-caredic vrodyr, byddwch aml ffyrfion, a'diymmot, trwy, gan helaethion yn wastat yn gwaith yr Arglwydd, can y chwi wybot nad yw eich llavur yn over yr Arglwydd.
Gwedi darvo y Llith, y dywaid yr Offeiriat.
Atep.
Eithr gwared ni rac drwc.
Offeiriat.
OLl gyvoethawc Dduw, y'gyd a'r hywn y mae yn byw ysprytoedd yr ai a ymadawsant ac odd yma yn yr Arglwydd, ac yn yr hwn y mae, eneidiau yr ai detholedic, ymwared ymarw gwedi darvod ei rhyddhau oddiwrth vaych y cnawd, mewn llawenydd a dedwyddyt: ydd ym yn mawrdd: olwch y ty vot yn wiw genyt waredy hwn sef enwiE. eyn brawd allan o drueni y byd pechadurus hwn, can atolygu y-ty rugu bodd yt oth radlawn ddaioni, y marw gyflawni ar vyrder niuer dy ddetholedigion a' ffrystophrysuraw dy deyraas, modd y g [...] lomni y gyd a'n brawd hwn ac eraill a ymadawsont yn-gwir ffydd dy enw bendigedic, caffael y ni ddiwedd perffaith a' gwynfyd, yn-corph ac enait, yn dy'ogoniant tragywyddawl. Amen.
Y Collect.
[Page 124] ODrugarawc Dduw, tad eyn Arglwydd Iesu Christ, yr hwn yw y cyfodiat a'r vywyt, ym-pa vn pwy bynac a greto, a vydd byw cyd bomarw. A'phwy bynnac a vo byw ac a greto yntho ef, ny bydd marw byth, yr hwn hefyd an'dyscawdd (trwy ei Apostol S. Paul) na thristaem mal'rai eb o baith, dros dros yr ai a hunantguscant yntho ef: ny ni yn ostyngedic a atolygwn y ty'oruchaf Dad, eyn cyfodi o angau pechod y vuched gwirionedd,cyfiawnder, yd pan i ni wrth y mado a'r vuchedd hon, allu gorphwys ynddaw, megis y mae eyn brawd hwnac yd y bo ar y cysodiad cyffredin y dydd dywethaf, allu eyn caffael yn gymradwy yn dy olwc, a'derbyn y veudith yr hon a ðatcan dy garedic vab yr amser hynny y bawd a'r ath ofnant ac ath garant gan ddywedyd, Deuwch vendigeit blant Dewch Dowch.veu Tat, derbyniwch y deyrnas a baratawyd y-chwy o ddechreu'r byd. Caniata hyn ni atolygwn y ty, drugarocaf Dad, trwy Iesu Christ eyn cyfryngwr a'n prynniawdr. Amen.
Diolwch gwragede yn ol escor plant, yr hwn a elwir yn gyffredin Rhyddhau, neu Eglwysa.
Y wraic a ddaw i'r Eccles, ac yno y hostwng ar ei gliniau yn ryw lecyfaddas, yn gyfagos i'r lle y bo'r Bord yn sefyll: a'r Offeiriat yn i sefyll yn erh'emyl a dywaid y geiriau hyn, neu'r cyfryw, mal y bo y devnydd yn erchi.
YN gymmeint a' rhyngu bodd i'r goruchaf Dduw o'i ddaioniroddi yty rhyddad ymwaredawl, ath cadw ym mawr bericul wrth escor: ti a ddiolchi yn ewyllyscar y Dduw, ac a weddiy.
Ac yna y dywaid yr Offeiriat y Psalm hon.
[Page] DErchafaf vy ngolwc vy llygait i'r mynyddedd, o'r lle daw vy ngolwccymporth y-my.
Vy-cymporth i [a ddaw] y gan yr Arglwydd, yr hwn a wnaeth nef a dayar.
Ni ad ef ith droed lithro: can na