PRIFANNAU Y Grefydd Gristionogawl.

HOL. PA ddiogel sail sydd gennych i adeiladu eich Crefydd arni?

ATTEB. Gair Duw, cynhwysedig yn yr ysgrythyrau. Yr holl scrythur sydd wedi ei rhoddi gan ysprydoliaeth Dduw, ac sydd fuddiol i athrawiaethu, i argyoeddi. 2 Pet. 1.19. 2 Tim. 3.15.16.

Holi. Pa beth yw 'r Scrythyrau hynny?

Atteb. Ysgrythyrau sanctaidd a rodd­wyd gan Dduw ei hunan, er mwyn athr­awiaeth berffaith iw eglwys. Yr yscry­thur lân sydd abl i'th wneuthur di yn ddoeth i iechydwriaeth, trwy'r ffydd sydd yn Ghrist Jesu. 2 Pet. 2.2. 2 Tim. 3.15.16.

[Page 4]

Hol. Pa beth yr ydych chwi yn ei gasglu óddiwrth hynny sef fod Duw yn Awdur ir Scrythyrau hynny?

Atteb. Eu bod gan hynny, o argoel tradiogelaf ac vchelaf awdurdod. Y mae ganddynt Moses a'r prophwydi gwrandawant arnynt hwy. Luc. 16.29. Gal. 1.8. Esay. 8.20.

Hol. Pa fodd y maent yn gwasanaethu i athrawiaethu yr eglwys yn Berffaith?

Atteb. Yn gimaint ai bod yn ddigonol in hathrawiaethu yn holl byngciau y Ffydd yr rhai yr ydym ni rwym iw cre­du, ac yn yr holl ddyledion daionus ar yr ydym ni rwym iw harferu. Fel y by­ddo dŷn Duw yn berffaith, wedi ei ber­ffeithio i bob gweithred dda. 2 Tim. 3.16, 17.

Hol. Pa beth yr ych yn ei addysgu o hyn­ny?

Atteb. Fod yn Ddyled i ni, ein gwneu­thur ein hunain yn gydnabyddus ar Scry­thyrau Sanctaidd hyn, ac na Dderbynni­om vn ddysgeidiaeth heb ei sail ai warant oddiyno. Dyscont ac edrychont am wneu­thur holl eiriau'r gyfraith. Derbyniasant [Page 5] y gair gan chwilio'r scrythyrau beunydd. Deut. 31.11, 12, Josu. 8.35. Joan 5.39. Act. 17.11. 1 Cor. 4.6.

Hol. Pa beth yw r pwngc cyntaf o gre­fydd yr ych chwi iw ddysgu allan o sanct­aidd air Duw?

Atteb. Naturiaeth neu anian Duw.

Hol. Pa beth yw Duw?

Atteb. Duw sydd Yspryd, tra pher­ffaith, tradoeth, hollalluog, a thra-sanctaidd. Joan 4.24. Dade. 1.8. Act. 17.24, 25. Dihar. 8.4. 1 Tim. 1.17. Job 9.12, 13. Jer. 10.12. Exod. 34.6, 7. Psal. 147.17.

Hol. Pa beth yr ych yn ei feddwl wrth alw Duw yn Yspryd?

Atteb. Nad oes iddo vn corph ollawl, ac am hynny na feddylid i fod ef yn de­byg i ddim a ellid ei weled a golwg dyn. Y Duw anweledig. Col. 1.15. Rhu. 1.13. Deut. 4.12. 15, 16.

Hol. Pa nifer o dduwiau sydd?

Atteb. Un Duw yn vnig eithr tri pher­son. 1 Tim. 1.17. Eph. 4.5, 6. 1 Cor. 8.4. Deut. 4.35, 39. Math. 28.19. 1 Joan. 5.7.

Hol. Pa vn yw 'r person cyntaf?

Atteb. Y Tâd yr hwn sydd yn cened­lu y mâb.

[Page 6]

Hol. Pa vn yw'r ail?

Atteb. Y mab cenedledig gan y Tad. Heb. 1.3, 5. 1 Pet. 1.3. Eph. 1.3. Heb. 1.6. Joan. 1.14. Phil. 2.7. Joan. 5.26.

Hol. Pa vn yw 'r trydydd?

Atteb. Yr yspryd glân yn deilliaw oddiwrth y tad ar mab. Jon. 15.26. Gal. 4.6.

Hol. Pa beth a wnaeth Duw cyn gwneu­thur y byd?

Atteb. Efe o flaen holl amser trwy ei gyngor digyfnewidiol a drefnodd bob rhiw beth a ddigwyddai. Acts. 2.23. ac 15.18. Psal. 33.11. Eph. 1.11.

Hol. Ym mha fodd y cafas yr holl bethau eu dechreuad?

Atteb. Yn nechreuad amser pryd nad oedd vn creadur, vn rhiw sylwedd, y creawdd Duw trwy ei air yn vnig, yr holl bethau mewn ysbaid chwe diwrnod. Yn y dechreuad y creawdd Duw y nefocdd a'r ddaiar. Gen. 1, 1. Heb. 11.3. Exod. 20.11. Dad. 4.11.

Hol. Pai rai yw 'r prif greaduriaid?

Atteb. Angelion a dynion. Heb. 1.7, 14.

[Page 7]

Hol. Pa beth yw naturieth Angelion?

Atteb. Y maent hwy ollawl yn yspry­dawl, heb vddynt hwy ddim corph, Heb. 1.14. Col. 1.16.

Hol. Pa beth yw naturiaeth dyn?

Atteb. Y mae ef yn gynwysedig o ddwy amriw ran, sef corph ac enaid. Gen. 2, 7. Heb. 12.9.

Hol. Pa beth yw r corph?

Atteb. Y rhan ddauarol o ddyn oddi­allan, a wnaethpwyd yn y dechreuad o lwch y ddauar. Gen. 2.7. Gen. 3.19.

Hol. Pa beth yw'r enaid?

Atteb. Yr ysprydol ran i ddyn oddi­fewn, yr hon sydd anfarwol ac ni eill fyth farw. Nag ofnwch rhag y rhai a laddant y corph, ae ni allant ladd yr enaid. Preg. 12.7. Mar. 10.28. Dad. 69. 2 Cor. 5.8.

Hol. Pa fodd y darfu i dduw wneuthur dyn yn y dechreuad?

Atteb. Yn ol ei ddull ai ddelw ei hun. Gen. 1.26.

Hol. Ym mha le yr oedd delw Dduw iw weled yn enwediccaf?

Atteb. Ym mherffeiddrwydd ei dde­all, a rhydd-did a sancteiddrwydd ei [Page 8] ewylly [...]. Y dyn newydd, yr hwn yn ôl Duw a grewyd mewn cyfiawnder a gwir sancteidd­rwydd. Col. 3.10. Eph. 4.24. Preg. 7.29.

Hol. Pesawl dyn a greuwyd yn y dechreu­ad?

Atteb. Dau, Adda y gwr, ac Efa y wraig, oddiwrth yr hyn ddau, yn ol hynny y deilliawdd ac yr hanodd holl ddynawl ryw. Gen. 1.26, 27. Gen. 2.18. Acts 17.26. 1 Tim. 2.23.

Hol. Pa beth y mae Duw yn ei wneuthur yn ol y creadigaeth?

Atteb. Trwy ei ragymweliad y mae efe yn coleddu a llywodraethu ei greadu­raid, a holl bethau perthynasol vddynt. Yr Jesu a'u hattebodd hwynt, y mae fy Nbâd yu gweithio hyd yn hyn, ac yr ydwyf finneu yn gweithio. Joa. 5.17: Nehem. 9.6. Psal. 119.91. Heb. 1.3.11. Act. 17.26, 28. Math. 20.30. Diha. 16.33.

Hol. Pa beth a ddigwyddodd i Angelion yn ol eu creadigaeth?

Atteb. Rhai o honynt a arhosasant yn y stat sanctaidd yn yr hon y creuwyd hwy, rhai o honynt a gwympodd ac a aethant yn ddiafoliaid. 2 Pet. 2.4. Joa. 8. [Page 9] 24. 1 Joa. 3.8. Math. 15.32, 41. Joa. 8.44. 1 Joa. 3.8.

Hol. A eill yr Angelion da gwympo yn ol hyn?

Atteb. Na allant, eithr hwy a barhant bob amser yn eu sancteiddrwydd ai de­dwyddwch. 1 Tim. 5.21. Math. 18.10. Luc. 20.36.

Hol. A eill yr Angelion drwg fyth ynnill y cyflwr cyntaf a gollasant?

Atteb. Ni chânt ond eu poeni yn vffern byth bythol heb ddiben. Yr angelion y rhai ni cbadwasant eu goruchafiaeth: eithr a adawsant eu trigfa eu hun, a gadwodd efe mewn cadwynau tragwyddol tan dywyllwch, i farn y dydd mawr. 2 Pet. 2.4. Jud. 6. Mat. 25.41. Dad. 20.10.

Hol. Pa fodd y gwnaeth Duw â dyn wedi ei wneuthur ef?

Atteb. Efe a wnaeth gyfammod a chyt­tundeb ag Adda, ac ynddo ef a holl ddy­nawl ryw. Mal. 2.10. Gen. 2.14. Rhu. 2.15.

Hol. Pa beth yr oedd dyn yn rhwm iw wneuthur trwy r cyfammod hwn?

Atteb. I barhau i fod mor sanctaidd, [Page 10] ac y gwnaethai Duw ef yn y cyntaf, i gadw holl orchymynnion Duw, a byth heb dorri vn o honynt. Luc. 10.26, 27. Rhu. 7.7, 12, 14. Gal. 3.10, 12. 1 Tim. 1.5.

Hol. Pa beth a addawodd Duw i ddyn os. efe fal hyn a gadwai ei orchmynion ef?

Atteb. Parhâd ei Ffafor, a bywyd tra­gwyddol. Gal. 3.12. Lu. 10.25, 26, 27, 28. Rhu. 7.10. ac 10.5.

Hol. Pa beth a fygythiodd Duw wneuthur i ddyn os ef a bechai a thorri ei orchmynnion ef?

Atteb. Ei felldith ofnadwy a marwo­laeth dragwyddol, Gen. 2.17 Gal. 3.10. Levit. 26.14, 15, 16. Deut. 28.15, 16. ac 29.19, 20.

Hol. A barhaodd dyn yn yr ufudd-dod hwnnw, yr hyn oedd ddyledus arno i dduw?

Atteb. Na ddo: Canys Adda ac Efa gan vfuddhâu yn hytrach i gyngor y cythrael, nag i ochmynnion Duw a fwyttasant or pren gwaharddedig, ac felly a gwympasant ymaith oddiwrth Dduw. Gen. 3. Preg. 7.29. Jo [...]. 8.44. Rhuf. 5.14, 15.

[Page 11]

Hol. Ai hyn oedd beched Adda ac Efa yn vnig, neu ydym ni yn euog or vnrhiw?

Atteb. Nyni oll ydym blant iddynt hwy, ydym euog or vnrhiw bechod, Ca­nys ni a bechasom eu gyd ynddynt hwy. Rhu. 5.12, 14, 15, 16.

Hol. Pa beth a gynllynodd y pechod yma?

Atteb. Colledigaeth o ddelw Dduw, a llygredigaeth anian a dyfodd mewn dyn, yr hwn a elwir pechod dechreuol neu gwreiddiol. Gen. 5.3. ac 8.28. Psa. 51.5. Job 14. Rhu. 7.14.18. Ephe. 22, 23.

Hol. Ym mha beth y mae llygredigaeth anian dyn yn Sefyll?

Atteb. Mewn chwe pheth yn bennaf.

Hol. Pa vn yw 'r cyntaf?

Atteb. Dallineb ein dealldwriaeth, yr hwn ni ddichon synnied y pethau sydd ô Dduw. 1 Co. 2.14. Jer. 24.7. Eph. 4.17, 18.

Hol. Pa beth yw'r ail?

Atteb. Abergofiad y cof, anghymmwys i gofio pethau daionus. Deut. 3.18. Psal. 119.6. Diha. 3.1. Psal. 106.21.

Hol. Pa beth yw'r trydydd?

Atteb. Gwrthryfelgarwch yr ewyllys a'r meddwl yr hwn sydd ai gwbl [Page 12] duedd ar bechu ac yn ollawl yn anvfudd i ewyllys Duw. Rhuf. 8.5, 6. Phi. 2.13. Ephes. 4.12.

Hol. Pa vn yw 'r pedwerydd?

Atteb. Anrhefnedigaeth y chwantau, megis llawenydd, trymder, cariad, digo­faint, ofn a'r cyffelib. Rhu. 1.26. ac 3. 12, 13. Gal. 5.24.

Hol. Pa beth yw 'r pumed?

Atteb. Ofn, a therfysgedd yn y gyd­wybod, gan euog farnu lle nas dylai, ac escusodi y peth a ddylai ei euog-farnu. I'r diffydd halogedig yw hyd yn oed eu medd­wl a'u cydwybod. Tit. 1.15, 16. Heb. 10.22. Rhu. 7.9. Joan. 16.2.

Hol. Pa beth yw r chweched?

Atteb. Pob aelod or corph sy 'n dyfod yn offeryn parod i wneuthur anwiredd. Job. 31.3. Rhu. 6.13, 19. ac 3.3.14, 15. 2 Pet. 2.14. Psal. 119.37.

Hol. Pa beth yw r Ffrwythau sydd yn deilliaw oddiwrth y llygredigaeth anianol hyn?

Atteb. Pechodau gweithredol, trwy y rhai, y torrwn ni orchmynnion Duw yn holl yrfa ein heinioes▪ Rhu. 6. [Page 13] 16, 17. ac 7.5. Gal. 5.19, 20, 21. Math. 15.19. Math. 12.34, 35, 36.

Hol. Pa fodd yr ych chwi yn torri gorchy­mynion Duw?

Attob. Mewn meddwl, gair, a gwei­thred, heb wneuthur yr hyn a ddylem ni ei wneuthur, a gwneuthur yr hyn ni ddy­lem ni ei wneuthur. Act. 8.22. Jac. 3.2. Mat. 25.42, 43. Esay. 1.16, 17.

Hol. Tan ba ryw gospedigaeth y mae dy­nol ryw oherwydd ei ddechrenol a'i weithredol bechod?

Atteb. Y mae ef tan holl blaau Duw yn y bywyd hwn, a phoenau didrangce­dig yn vffern yn ol y bywyd hwn? Deut. 28.45. Luc. 16.23, 24. Mat. 25.41.

Hol. A Ddarfu i Dduw adel dyn yn y eyflwr echrys hyn?

Atteb. Na ddo, eithr oi rwydd ddihae­ddedigol drugaredd, efe a ddaeth i gy­fammod newydd â dynol ryw. Ezec. 16.60, 62. Zac. 9.11. Jer. 31.11.

Hol. Pa beth yr ydis yn ei gynyg i ddyn [...]n y cyfammod newydd hwn?

Atteb. Gras a bywyd tragwyddol a ynnygir yn rhywdd-rad ir holl rai a [Page 12] [...] [Page 13] [...] [Page 14] gymmodant a Duw, trwy ei Fâb Jesu Grist, yr hwn yn vnig yw'r cyfryngwr rhwng Duw a dŷ [...]. Ʋn duw sydd, ac vn cyfryngwr rhwng Duw a dynion, y dŷn Christ Jesu. Yr hwn ai rhoddes ei hunan yn bridwerth dros bawb. Rhu. 3.24, 25. ac 5.15, 16, 17, 19, 20, 21. Eph. 2.7, 8, 9. 1 Tim. 2.5, 6.

Hol. Pa beth yr ych chwi iw ystyried yng-GRIST cyfryngwr y cyfammod hwn?

Atteb. Dau beth; ei anian, ai swydd.

Hol. Pesawl naturiaeth sydd ynghrist?

Atteb. Dwy, Duwdod, a dyndod, cy­ssylldedig ynghyd mewn vn person. Rhu. 1.3, 4. ac 9.5. Gal. 4.4·

Hol. Paham y mae'n rhaid i Grist fod yn Dduw?

Atteb. Mal y byddai ei vsudd-dod ai ddi­oddefaint o anfeidrol ac aneirif werth, a haeddiant, megis yn deilliaw oddiwrth y cyfriw berson ac ydoedd Dduw gogy­fiwch ai dad, mal y gallai orchfygu colyn angau (yr hyn yr oedd ei hûn iw oddef) ac in cyfodi ni i fynu o farwolaeth pe­chod, trwy anfon ei yspryd glân in calon­nau. Bydd i waed Christ yr hwn trwy'r yspr­yd [Page 15] tragwyddol a'i hoffrymmodd ei hun yn ddifai i Dduw, buro eich cydwybod chwi oddiwrth weithredoedd meirwon i wasanae­thu y Duw byw. Heb. 9.14. Acts 20.28. 1 Pet. 3.18. Joa. 2.19, 21. Eph. 2.1. Col. 2.13. Rhu. 8.9 1 Joan. 4.13. Col. 2.13. Rhu. 1.4. ac 8.34. Joa. 5.25.

Hol. Paham yr oedd raid i Grist fod yn ddyn?

Atteb. O achos na allai'r duwdod mor dioddef, ac yr oedd hefyd yn angenrhaid gael or vn anian a droseddasai ddioddef am y camwedd, a bod o'n hanian ni, yr hon a lygresyd yn yr Adda cyntaf, ga­el ei adferu iw burdeb yn yr ail Adda Crist Jesu ein harglwydd. Gal. 4.4. 1 Cor. 15.21. Heb. 2.13, 16. Rhu. 5.12, 19. Joa. 1.16.

Hol. Pa beth yw swydd Crist?

Atteb. I fod yn gyfryngwr rhwng Duw a dyn. 1 Tim. 2.5. 1 Joa. 2.1. Heb. 12.24.

Hol. Pa beth yr oeddyd yn ei ofyn gan Grist i wneuthur heddwch a chymod rhwng Duw a dyn?

Atteb. Iddo ef roi bodlonrhwydd am [Page 16] y cyfammod cyntaf ir hwn yr oedd dyn yn rhwym. Rhu. 8.3, 4, 10. Gal. 4, 5. Rhu. 10.4.

Hol. Ym mha fodd yr oedd Crist i roi bodlonrhwydd ir cyfammod cyntaf?

Atteb. Yn cyflawni y cyfiawnder yr hyn yr oedd cyfraith Dduw yn ei ofyn gan ddyn, ac yn dwyn y Gospedigaeth am dorri y gyfraith honno. Mat. 5.17. Heb. 5.8.9. ac 10.9, 10. Phil. 2.7, 8. Joa. 4.34. Esa. 53.10, 11. 1 Pet. 2.24.

Hol. Pa fodd y darfu i Grist gyflawni y cyfiawnder hwnnw yr oedd y ddeddf yn ei ofyn gan ddyn?

Atteb. Wrth ei ymddwyn trwy 'r yspryd glan heb frychewyn o lygrediga­eth dechreuol, a byw yn sanctaidd holl ddyddiau ei fywyd heb pechod gweithre­dol. Y cyfryw arch-offeiriad sanctaidd, di­ddrwg, dihalog, didoledig oddiwrth bechadu­riaid, ac wedi ei wneuthur yn vwch na'r nefo­edd oedd weddus ini. Luc. 1.35. 1 Pet. 1.19. Pen. 2.22. 1 Joan. 3.5. Esa. 53.9. Joa. 8.29, 46. ac 15.10. Heb. 7.25, 26.

Hol. Pa fodd y dygodd ef y gospedigaeth yr bon oedd ddyledus i ddyn am dorri cyfraith Dduw?

[Page 17]

Atteb. Wrth iddo o'i wir fodd ei wneu­thur ei hun yn ddarostyngedig i felldith y gyfraith, yn gystal yn ei gorph ai enaid, ac ymostwng i farwolaeth, gan ei offrwm ei hun ir Tâd yn aberth berffaith am holl bechod plant Duw. Y mae efe yn gy­fryngwr y cyfammod newydd, megis trwy fod marwolaeth yn ymwared oddiwrth y trosscdd­au oedd tan y cyfammod cyntaf, y cai y rhai a alwyd dderbyn addewid yr etifeddiaeth dragwyddol. Ʋnwaith yn niwedd y bŷd yr ymddangoses efe, i ddeleu pechod, trwy ei aberthu ei hun. Gal. 3.13.21. ar. 2.23, 24. Esa. 53.10, 11. Mat. 26.37, 38, 39. Luc. 22.43, 44. Heb. 5.7. Phil. 2.8. Heb. 9.14, 15, 26, 28. Heb. 10.20.

Hol. Pa beth a erfynnir ar law dyn fel y byddo gyfranog o donniau yr Efengyl?

Atteb. Iddo ef dderbyn Crist Jesu, yr hwn a offrymmodd Duw yn rhâd iddo. Joa. 1.11, 12. Rhu. 5.17. Heb. 3.6.14.

Hol. Trwy ba foddion yr ych chwi i dder­byn Crist?

Atteb. Trwy Ffydd, i gredu addewidi­on grasusol yr Efengyl. Col. 2.6, 7. Joa. 1. 12, 13. ac 6.29, 35 40, 47. ac 7.37, 38. Eph 1.13.

[Page 18]

Hol. Pa fodd yr ych chwi yn derbyn Crist trwy Fydd?

Atteb. Gan ymaflyd ynddo ef, ai osod ef ai d doniau yn gysur im henaid sy hun. Hyn yw gwaith Duw credu o honoch yn yr hwn a anfonodd efe. A'r Jesu a ddy­wedodd wrthynt, myfi yw bara'r bywyd yr hwn sydd dyfod attafi ni newyna: a'r hwn sydd yn credu ynofi ni sycheda vn amser. Rhu. 9.30. Joa. 4.41, 42, 50, 53. Joa. 6.29, 35, 40, 47, 48, 50, 51, 53, 55, 56, 57, 58. Gal. 2.20. ac 3.27.

Hol. Pa beth yw'r prif ddawn cyntaf, yr ym yn ei gael wrth dderbyn Crist fal hyn?

Atteb. Cyfiawnhâd, (trwy'r hyn) yn­ghrist yr ydym yn derbyn maddeuant pechodau, ac yr ydis yn ein cyfrif yn gyfi­awn, ac felly yn ein rhyddau oddiwrth ddamnedigaeth, ac y cawn ddiogelwch o fywyd tragwyddol. Nid oes damne­digaeth i'r rhai sydd yn Ghrist Jesu, y rhai sydd yn rhodio, nid yn ol y cnawd, eithr yn ol yr yspryd. 1 Cor. 1.30. 2 Cor. 5.19, 21. Rhu. 5.11, 16, 17, 18, 19. Rhu. 8.1, 2, 33, 44.

[Page 19]

Hol. Ym mha beth y sai y cyfiawnhâd hwn?

Atteb. Ym maddeuant ein pechodau, ac yn cyfrif cyfiawnder Crist i ni. 1 Joa. 1.7, 8. Rhu. 4.3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 1 Cor. 1.30. Rhu. 3.3, 4. Eph. 1.7. Esa. 53.11.

Hol. Pa fodd felly y gallwn ni edrych am ein cyfiawnhau yngolwg Duw?

Atteb. Yn vnig trwy haeddegaethau CRIST JESU, derbynedig genym trwy Ffydd. Phil. 3.9. Rhu. 3.24. Gal. 1.6. ac 3.8.

Hol. Pa brifddawn arall yr ym yn ei gael wrth dderbyn Crist?

Atteb. Sancteiddhâd, trwy r hyn yr ym yn rhydd oddiwrth awdurdod pechod, ac yr adnewyddir delw Dduw ynom. 1 Cor. 6.11. 1 Thes. 5.23. Rhu. 6.6. Col. 3. 5, 9, 10. Tit. 3.5, 6, 14.

Hol. Ym mha beth y gwelir y sancteiddiad hyn?

Atteb. Mewn edifeirwch ac vsudd-dod newydd yn tarddu oddiyno. Acts 26.20. Mat. 3.8.

Hol. Pa beth yw edifeirwch?

Atteb. Edifeirwch ydyw rhodd Duw [Page 20] trwy'r hon y gweithredir cystudd duwiol ynghalon y Ffyddlonniaid, am ddigio Duw eu tâd trugarog drwy yr anwiri­ddau a wnaethont, gyda a chwbl fwria­du ór pryd hynny allan, i ymwrthod â'u hynt bechadurus ac i arwain bywyd new­ydd. 2 Tim. 2.25. Jer. 31.18, 19. 2 Cor. 7.10, 11. Acts 3.19. Acts 26.18, 20. Psa. 119.111, 112.

Hol. Pa beth yr ydych chwi yn ei alw vfudd-dod newydd?

Atteb. Amcaniad a dywydrwydd go­falus yr hyn sydd gan y Ffyddlonniaid i roi vfudd-dod diffuantus i holl orchmyn­nion Duw, yn ol mesur y nerth, â'r hwn y darfu i Dduw ei nerthu ef. Pob vn a aned o Dduw nid yw yn gwneuthur pechod, oble­gid y mae ei hâd ef yn aros ynddo ef. Luc. 1. 6, 74, 75. Psal. 119.6. 1 Pet. 4.2, 3, 4. 1 Joa. 3.3, 4, 5, 9.

Hol. Pa reoledigaeth sydd inni in cyfar­wyddo yn ein vfudd-dod?

Atteb. Cyfraith Dduw, crynodeb yr hon a gynhwysir yn y deg gorchymynion. Exod. 20. Mat. 15.6, 9. Psal. 119.105, 106. Deut. 5.32. Exod. 34.27, 28.

[Page 21]

Hol. Pa beth ydyw r prifrannau or gy­fraith hon?

Atteb. Y dyledion tu ag at Dduw, go­sodedig i lawr yn y llech gyntaf, ar hyn ddyledus tu ag at ddyn, yn yr ail. Mat. 22.37, 38, 39, 40. Mar. 12.30.31, 33. Luc. 1. 75. ac 10.26, 27. Eph. 4.24. 1 Tim. 2.2.

Hol. Pa beth a ofyn y llêch gyntaf?

Atteb. I ni garu yr Arglwydd ein Duw, an holl galon, an holl enaid ac an holl feddwl.

Hol. Pa gynifer o orchymynnion a ber­thynant ir tabl hwn?

Atteb. Pedwar. Exod. 20.

Hol. Pa ddyled a gynhwysir yn y gorchy­myn cyntaf?

Atteb. Fod yn yr holl nerthoedd, a chynneddfau ofewn yr enaid ir gwir dragwyddol Dduw gael ei groesawu, ac ef yn vnig.

Hol. Pa ddyled a osodir yn yr ail gorchymyn?

Atteb. Fod holl Foddau Crefydd odd­iallan a gwasdadol addoliad, iw roddi ir vnrhiw Dduw yn vnig, ac na byddo y gronyn lleiaf o blygu glin y corph, iw roddi i lun neu ddelw, vn ai llun Duw, ai vnrhiw fath arall, pa fath bynnac. Exo. 20.4, 5, 6.

[Page 22]

Hol. Pa beth a ofynnir i ni yn y trydydd orchymyn?

Atteb. I ni ynghyffredinol dreigl ein dyddiau, arferu Duw (hynny yw ei en­wau, ei air, ei weirhedoedd, ei farnedig­aethau, a pha beth bynnac y mynnai ef gael ei adnabod ei hun wrtho) gyd ag anrhydedd, a phob duwiol barch, mal ym mhob peth y gallo ef gael dyledus o­goniant iddo.

Aol. Pa beth y mae y pedwerydd orchy­myn yn ei erchi?

Atteb. I ni gadw yn Sanctaidd y dydd Sabboth, gan orphywys oddiwrth gy­ffredinol drafferth y byd hwn, a chan roddi yr ennyd honno ar orchwylion cre­fydd, yn gystal cyhoeddus, a neillduol. Ex. 20.9, 10.

Hol. Pa beth yw cynwysiad yr ail lêch?

Atteb. I ni garu ein cymmydogion fal nyni ein hunain.

Hol. Pa Orchymynion a berthynant ir dabl hwn?

Atteb. Y chwech olaf?

Hol. Pa gyfriw ddyledion a ofynir yn y pymed gorchymyn, yr hwn yw'r cyntaf or ail dablen?

[Page 23]

Atteb. Y cyfriw ddyledion a gyflawnir ag enwedigol barch i benaethiaid gan ddeiliaid, ac i gystadlwyr, sef anrhydedd ir holl rai a fyddo vwch nani, vfudd­dod ir cyfriw rai o honynt ac sydd mewn awdurdod, a phob cyfriw ddyledion ne­illduol ac a berthyn i wr neu i wraig, ta­dau a phlant, meistred a gweision, swydd­og a'r bobl, bugeiliaid ai praidd.

Hol. Pa beth y mae y chweched gorchy­myn yn ei erchi?

Atteb. Amddeffyn a diofalhau cyrph eu gyd-ddynion a'r holl foddau yn per­thyn i hynny. Exod. 20.13.

Pa beth a ofynnir yn y seithfed gorchymyn?

Atteb. Cadwedigaeth diweirdeb cyrph dynawl, o ran y gadwraeth hynny y gor­chymynnir priodas ir rhai sydd anghen­rhaid iddynt wrthi. Exod. 20.14.

Hol. Pa beth a osodwyd yn yr wythfed gorchymyn?

Atteb. Pa beth bynnac a berthyn i gy­foeth y bywyd hwn, vn ai o'n rhan ein hunain, neu o ran ein cymmy­dog. O'n rhan ein hunain i ni la­furio yn ddyfal, mewn galwedigaeth o­nest, [Page 24] a buddiol, gan ein bodloni ein hunain â'r cyfoeth a ynnilled yn dda, ai gosod trwy haelioni i weithredoedd da. O ran ein cymydogion, i ni arfer masnach vni­on ag hwnthwy, ac arferu holl foddion da a ddichon eu hyfforddi yn eu bywioli­aeth, Exod. 20.15.

Hol. Pa beth y mae'r nawfed gorchymyn yn ei erchi?

Atteb. Arfer o wirionedd yn ein ymarwe­ddiad y naill gyd ar llall, yn enwedig, i am­ddeffyn enw da ein cymydogion. Ex. 20.16.

Hol. Pa beth y mae y degfed gorchymyn yn ei gynwys ynddo?

Atteb. Y mae yn condemnio ac yn hybu holl feddyliau gwibgrwydrus, sydd yn anghyttuno ar cariad sydd ddyledus arnom in cymydogion, er na bom ni yn ymroi iw cyflawni. Exod. 20.17. Mat. 5. 28. Rhu. 7.7.

Hol. Drwy ba foddion y mae Duw ar­ferol o gynnyg donniau ei Efeng yl i ddynion, ac o weithredu a chynnyddu si radau yn­ddynt?

Atteb. Gwenidogaeth yr Efengyl odd­iallan. Efengyl Christ yw gallu Duw er [Page 25] iechydwriaeth i bob vn a'r sydd yn credu. Rhu. 1.15, 16. ac 10.14, 15, 16, 17. 1 Cor. 1.21. ac 12.28. Eph. 4.11, 12, 13, 14. 2 Cor. 3.3.

Ym mha le y gweithia'r weinidogaeth hon?

Atteb. Yngweledig Eglwysydd Crist.

Hol. Pa beth yr ydych chwi yn ei alw yn Eglwys weledig?

Atteb, Cynylleidfa o ddynion sydd yn byw tan foddau iechydwriaeth. Mat. 18. 17, 18. Acts 11.26. Pen. 14.23, 33. ac 15. 22. ac 20.17, 28. Acts. 2.44, 46, 47.

Hol. Pa beth ydyw'r prifbarthau or gwe­nidogaeth hyn?

Atteb. Cyfranniad y gair a'r Sacra­mentau. Mat. 28.19. Act. 2.41, 42, 44. ac 20.7, 17.

Hol. Pa beth yw r gair?

Atteb. Y parth hynny or weinidogaeth oddiallan, sydd yn sefyll yn traddodi neu adrodd y ddysgeidiaeth. Tit. 1.9. 1 Tim. 1.3, 4, 5. Pen. 4.2.11, 12, 13. Pen, 5.17, Rom. 10. 17. 1 Cor. 1.18, 21, 23, 24. Act. 14.21. Pen. 20.21, 27, 31, 32. 1 Cor. 1.8. 2 Tim. 2.15.

Hol. Pa beth ydyw Sacrament?

Atteb. Sacrament ydyw arwydd gwe­ledig a drefnwyd gan Dduw i fod yn sêl i gyd-gryfhau addewidion yr Efengyl i [Page 26] bob gwir aelod o Grist. Gen. 17.10, 11. Rhu. 4.11, 12. Pen. 2.28. 1 Cor. 10.1, 2, 3, 4. ac 12.13.

Hol. Pa beth ydyw y Sacramentau a or­deiniwyd gan Grist yn y Testament New­ydd?

Atteb. Bedydd a Swpper yr Arglwydd. Mat. 28.19. ac 26.26.

Hol. Pa beth yw Bedydd?

Atteb. Y Sacrament o'n derbyniad ir Eglwys, yn selio i ni ein genedigaeth newydd trwy'r Cymun sydd i ni â Christ Jesu. Act. 2.38, 41, 42. Pen. 8.36, 37. Tit. 3. 5. Gal. 3.27. 1 Cor. 1.13, 15. Pen. 12.13.

Hol. Pa beth y mae yr elfen o ddwfr yn y Bedydd yn ei arwyddocâu i ni?

Atteb. Gwaed ac yspryd Jesu Christ ein Harglwydd ni. Act. 2.38. ac 22.16. 1 Joa. 1.7. Heb. 9.14. 1 Pet. 1.19. Dad. 1. 5. Mat. 3.6, 11. Acts 8.36, 37. 1 Pet. 3.21.

Hol. Pa beth y mae glanhau y corph yn ei arwyddoccau?

Atteb. Glanhau yr enaid trwy faddeu­ant pechodau, ac ymwisgo a chyfiawnder Crist! Mat. 3.6, 11. Act. 8.36, 37. Dadc. 1.5.

[Page 27]

Hol. Pa beth y mae ein bod tan y dwfr, an rhyddhau oddiwrtho drachefn yn ei arwy­ddoccau?

Atteb. Ein marw i bechod, trwy rym marwolaeth Christ, a'n bywhau drachefn i gyfiawnder trwy ei adgyfodiad ef. Rhu. 6.4.5, 6. Col. 2.11, 12. 1 Pet. 3.21.

Hol. Pa beth yw Swpper yr Arglwydd?

Atteb. Sacrament on cynhaliaeth yn yr Eglwys, yn selio i ni ein porthiant ysprydol, a'n cynnydd cyfanneddol yng­hrist. Mat. 26.26, 27, 28. 1 Cor. 11.20, 23.

Hol. Pa beth y mae y defnyddiau o fara a Gwin yn Swpper yr Arglwydd yn ei arwy­ddoccau ini?

Atteb. Corph a gwaed Crist. Mat. 26. 26, 28. 1 Cor. 11.25. Joa. 6.33.

Hol. Pa beth y mae torriad y Bara a thy­wallt y gwin yn ei arwyddoccau?

Atteb. Y dioddefaint trwy'r hyn y torrwyd ein Jachawdwr am ein anwire­ddau ni, tywalldiad ei waed gwerthfawr, a thywallt ei enaid ef allan i farwolaeth. Mat. 26.26, 28. 1 Cor. 11.24, 25, 26. Esa. 53.5, 6, 11, 12.

[Page 28]

Hol. Pa beth y mae derbyn y bara ar gwin yn ei arwyddoccau?

Atteb. Derbyn Crist trwy Ffydd. 1 Cor. 10.16, 17, Pen. 12.13. Joa. 1.12. Pen. 7, 37.38, 40. ac. 6.27, 29, 35, 36, 40, 48, 63. 2 Cor. 13.5. Ephes. 3.17. Heb. 3.14.

Ho. Pa beth y mae y lluniaeth yr hwn y mae ein corph yn ei dderbyn trwy rinwedd yr ym­borth gweledig hwn yn ei selio i ni?

Atteb. Y maeth perffeithgwbl, ar cyn­nydd beunyddiol o nerth, yr hwn y mae y dyn oddifewn yn ei fwynhau trwy rin­wedd y Cymmun â Christ Jesu. Joa. 6. 34.50, 51, 54, 56, 57, 58. Eph. 3.17. ac 4. 16.

Hol. Pan ddiweddo gyrfa y bywyd hwn, pa beth a fydd cyflwr dyn yn y byd a ddaw?

Atteb. Pob vn a fernir ac a obrwyir yn ol y bywyd a arweiniodd. Heb. 9.27. 2 Cor. 4.8 9, 10. Eccles. 12.7.

Hol. Pa sawl math or farn hon sydd?

Atteb. Dwy fath, vn yn neillduol, ar llall yn gyffredinol. Gen. 3.19. Act. 17. 31.

Hol. Pa beth a elwch chwi y farn neill­duol?

[Page 29]

Atteb. Yr hon yr ydis yn ei roi ar ena­id pob dyn, cyn gynted ac yr ymadawo ef ar corph. Preg. 12.7. Heb. 9.27.

Hol. Pa beth yw cyflwr enaid dyn hwy 'n gyntaf ac yr ymadawo ar byd yma?

Atteb. Eneidiau plant Duw yn ebrw­ydd a dderbynnir ir nef, yno i feddiannu gorfoledd anrhaethadwy; eneidiau y rhai drygionus a anfonir i vffern, yno i oddef poenau didrangcedig. Luc. 16.22, 25. Pen. 23.43. Dad. 14.13. Esa. 57.1, 2. 2 Cor. 5 6, 8. 1 Pet. 3.19. Esa. 22.14. Joa. 8.24.

Hol. Pa beth yr ydych chwi yn ei alw y farn gyffredinol?

Atteb. Yr hon a rydd Christ ar osteg pawb yn ei fawredd parchedig ar bob dyn oll ar vnwaith, pan ddelo ef yn y dydd olaf, gyd â gogoniant ei Dâd: â'r holl ddynion ar a fu erioed ynghyd oi flaen ef, yn gystal mewn corph ag e­naid, pa vn bynnac a fyddont ai byw ai 'r meirw. Jesu Grist yr hwn a farna y byw a'r meirw yn ei ymddangosiad a'i deyr­nas. Mat. 13.40, 41, 42, 43, 49, 50. Pen. 19. 28. ac 24.30, 31. ac 25.31, 32, 33, 46. [Page 30] Act. 1.11. Pen. 3.19, 21. ac 17.31. 1 Cor. 4.15. ac 15.52. 2 Tim. 4.1. 1 Cor. 3.15. 1 Pet. 5.4. 2 Thes. 1.7, 8. 2 Pet. 3.10. 1 Thes. 4.16.

Hol. Pa fodd yr ymddengys y meirw o flaen gorsed-faingc Crist?

Atteb. Y cyrph y rhai oedd iddynt yn amser eu bywyd, trwy ollalluog nerth Duw, a adferir drachefn, ac a fywheir â'u heineidiau, felly y bydd adgyfodiad cyffredinol, oddiwrth y meirw. Job 19. 25, 26, 27. Dan. 12.2, 3. Joa. 5.28, 29. ac 11.24. 1 Cor. 15.12, 13, 14 32, 50, 51. 1 Thes. 4.14, 15, 16. Dad. 20.12, 13.

Hol. Pa fodd yr ymddengys y rhai byw?

Atteb. Cynnifer ac a fyddo y pryd hyn­ny yn aros yma'n fyw, a gyfnewidir wrth amrantyn llygad, yr hyn a fydd iddynt yn lle marwolaeth. 1 Thes. 4.15, 16, 17. 1 Co. 15.51, 52, 53.

Hol. Pa farn a lefara Duw ar y cyfi­awn?

Atteb. D [...]uwch chwi fendigedig blant fy nhâd, etifeddwch y deirnas a barotowyd i chwi cyn seilio y byd. Mat. 25.34. 2 Thes. 1. 9, 10. Rhu. 7.9, 10. Da. 22.14.

[Page 31]

Hol. Pa farn a adroddir ar y drygionus?

Atteb. Ewch oddiwrthyf rai melldi­gedig ir tân tragwyddol, yr hwn a ddar­parwyd i ddawl ai Angelion. Mat. 25. 41. Rhu. 2.8, 9. 2 Thes. 1, 8, 9. Dad. 22.15.

Hol. Pa beth wedi hynny?

Atteb. Crist a rydd i fynu ei deyrnas iw Dâd, a DUW a fydd oll yn oll. 1 Cor. 15.24, 28.

Catechism Yscrythyrol.

HOL. PA fodd y daeth y nefoedd a'r ddai­ar i fod?

ATTEB. Yn y dechreuad y creawdd Duw y nefoedd a'r ddaiar, Gen. 1.1.

Hol. Pa fodd y daethoch chwi a dynol ryw i fod?

Atteb. Duw a wnaeth o vn gwaed bob cenedl o ddynion, i breswylio ar holl wy­neb y ddaiar, Act. 17.26.

Hol. Paham y creawdd Duw bob peth?

Atteb. Oherwydd ei ewyllys ef y maent, ac y crewyd hwynt. Datc. 4.11.

Hol. Paham y gwnaeth Duw chwi a phawb eraill?

[Page 4]

Atteb. Fel y ceisiem yr Arglwydd (sef fel y gwnaem ei ewyllys ef, ac y mwynha­em ei gariad ef) Act. 17.27.

Hol. Pwy sydd yn eich cynnal chwi, ac yn rhoddi i chwi y pethau daionus yr ydych chwi yn eu mwynhau?

Atteb. Yr Arglwydd a geidw ddŷn ac anifail. Efe sydd yn rhoddi i bawb fywyd ac anadl a phob peth. Psal. 36.6. Act. 17.25.

Hol. Pa bethau daionus a roddes Duw iti?

Atteb. Pe mynegwn a phe traethwn hwynt, amlach ydynt nag y gellir eu rhifo. Psal. 40.5.

Hol. Beth y mae'r Arglwydd yn ei ofyn gennych am ei ddaioni rhyfeddol a'i gare­digrwydd tuag attat ti?

Atteb. Dangosodd efe it ddŷn beth sydd dda, a pha beth a gais yr Arglwydd gennit, onid gwneuthur barn, a hoffi trugaredd, ac ymostwng i rodio gyd â'th Dduw. Micah 6.8.

Hol. Dywedasoch i mi mai Duw a wnaeth ac sydd yn cynnal y bŷd, onid efe hefyd ys ydd yn ei lywodraethu a phob peth ynddo?

[Page 5]

Atteb. Duw a farna y bobl yn vniawn, ac a lywodraetha y cenhedloedd ar y ddai­ar: efe a baratôdd ei orseddfa yn y ne­foedd, a'i frenhiniaeth ef sydd yn llywodr­aethu ar bôb peth. Psal. 67.4. ac 103. 19.

Hol. A oes mwy nag vn Duw?

Atteb. Nid oes vn Duw arall, onid vn 1 Cor. 8.4.

Hol. Beth a ddywedir am y Tâd, a'r Mâb, a'r yspryd Glân?

Atteb. Dywedir am y tri hyn vn ydynt. 1 Jo. 5.7.

Hol. A ellwch chwi gwbl ddeall beth yw Duw?

Atteb. Nid allafi wrth chwilio gael gafael ar Dduw, nid allafi gael yr Holl­alluog hyd berffeithrwydd. Job 11.7.

Hol. Pa fodd yr amlygodd Duw ei hun i ddynol ryw?

Atteb. Ei anweledig bethau ef er cre­aduriaeth y bŷd wrth eu hystyried yn y pethau a wnaed a welir yn amlwg; sef ei dragwyddol allu ef a'i Dduwdod, hyd onid yw'r cenhedloedd yn ddiescus: Yr hyn a ellir ei wybod am Dduw sydd eglur [Page 6] ynddynt hwy, canys Duw a'i heglurodd iddynt. Rhu. 1.19, 20.

Hol. Oni amlygodd Duw ei hun drwy ryw foddion eraill heb law'r ysbysrwydd a roddes efe amdano ei hun drwy weithredoedd creadigaeth a rhagluniaeth?

Atteb. Do: efe a lefarodd gynt wrth y tadau trwy y prophwydi, ac yn y dyddi­au diweddaf hyn a lefarodd wrthym ni yn ei Fâb. Heb. 1.1.

Hol. Pa bethau y mae'r yscrythur lân yn eu mynegi i ni ynghylch hanfod a pherphei­thrwydd Duw?

Atteb. Y mae'r Yscrythyrau sanctaidd yn datcan i ni fod Duw yn ^(a) yspryd, ys ydd ^(b) o dragwyddoldeb hyd drag­wyddoldeb, yn ^(c) sanctaidd, yn ^(d) ddaionus a thrugarog, yn ^(e) gyfiawn, ^(f) ffyddlawn, yn ^(g) ddoeth, ac yn ^(h) alluog.

Hol. Pa beth yr ydych yn ei ddeall wrth fod Duw yn yspryd?

[Page 7]

Atteb. Yr wyfi yn deall wrth fod Duw yn yspryd, nad oes ganddo ^(a) gnawd ac escyrn, ei fod yn ^(b) anweledig, nas gwelodd neb ef ac nas gall mo'i weled (a llygaid ei gorph) ac nad oes ^(c) ddelw a allwn ei gyffelybu iddo ef.

Hol. Pa beth a ddysewch chwi oddiwrth fod Duw yn Yspryd?

Atteb. Oddiwrth fod Duw yn yspryd yr wyfi yn dyscu y rhaid ei addoli ef mewn Yspryd a gwirionedd. [Neu â'r enaid gyd â'r Corph] Joan. 4.24.

Hol. Beth a ddyscwch chwi oddiwrth ei fod ef yn anweledig?

Atteb. Yr wyfi yn dyscu oddiwrth ei fod ef yn anweledig, y dylaem ni wilied yn ddyfal ar ein eneidiau, rhag gwneu­thur ini neb ryw gyffelybrwydd, neu ddelw gerfiedic iw addoli. Deut. 4.15, 16. Exod. 20.45.

Hol. Beth a ddeallwch chwi oddiwrth sancteiddrwydd Duw?

Atteb, Yr wyfi yn deall oddiwrth san­cteiddrwydd Duw fod ffordd yr annuwiol [Page 8] yn ffiaidd gan yr Arglwydd, ac nas gellir ei demptio ef â drygau, ac nad yw efe yn temptio neb. Dihar. 15.9. Jag. 1.13.

Hol. Beth a ddirnedwch chwi oddiwrth fod Duw yn dra-daionus?

Atteb. Yr wyfi yn deall oddiwrth fod Duw yn dra-daionus, ei fod ef yn ddai­onus i bawb, ac yn digoni ewyllys pob peth byw, ac yn rhoi yn haelionus i bawb, ac heb ddannod. Psal. 145.9, 16. Jag. 1.5.

Hol. Beth a ddirnedwch chwi wrth fod Duw yn dra-thrugarog?

Atteb. Yr wyfi yn deall wrth fod Duw yn dra-thrugarog, fod ei drugaredd ef ar ei holl weithredoedd, ai fod ef yn ^* raslawn, ac yn hwyrfrydic i ddig, gan faddeu anwiredd, a chamwedd, a phe­chod: Nad yw efe yn ewyllysio bôd neb yn golledig, ond dyfod o bawb i edifeir­wch; ac nad o'i fôdd y blina efe, nac y cystuddia blant dynion. Psal. 145.9.

Hol. Beth a ddeallir wrth fod Duw yn gyfiawn?

[Page 9]

Atteb. Wrth fod Duw yn gyfiawn yr ysbysir nad yw efe dderbyniwr wyneb, ond ym mhob cenhedl y neb sydd yn ei ofni ef, ac yn gweithredu cyfiawnder sydd yn gymeradwy ganddo ef: y gwna Duw ^* barnudd yr holl ddaiar farn, ac nas ge­syd ef ar ddŷn ychwaneg nag a haeddo. Act. 10.34.

Hol. Beth a ddeallwn ni wrth fod Duw yn dra-ffyddlon?

Atteb. Wrth fod Duw yn dra-ffyddlon y deallir ei fod efe yn ddi-gelwyddog, ac yn geidwad cyfammod a thrugaredd i'r rhai a'i carant, ac i'r rhai a gadwant ei orchymynion. Tit. 1.2. Dan. 9.4.

Hol. Beth sydd iw ddeall wrth fod Duw yn dra-doeth?

Atteb. Wrth fod Duw yn ddoeth yr arwyddoceir ei fod ef yn deall ein meddy­liau ni o bell, a'i fod yn yspys yn ein holl ffyrdd: A bod ei farnau ef yn an­chiwiliadwy, a'i ffyrdd yn anolrheinadwy. Psal. 139.2, 3. Rhuf. 11.33.

Hol. Beth a ddeallwch chwi wrth fod Duw yn ara-galluog?

[Page 10]

Atteb. Wrth fod Duw yn dra-galluog yr wyfi'n deall, nad oes dim yn ammhoss­ibl gydag ef, ai fod efe yn gwneuthur a synno yn y nefoedd a'r ddaiar. Luc. 1.37. Psal. 135.6.

Hol. Yr awr-hon oherwydd nad yw gwy­bodaeth ond anfuddiol oddieithr iddi ein ar­wain at ymarfer dda, dywedwch i mi pa ddyled-swyddau yr ydych chwi yn eu dyscu oddiwrth Briodoliaethau perffeth y Duwiol Anian: ac yn gyntaf beth a ddyscwch oddi­wrth Burdeb difrycheulyd a sancteiddrwydd Duw?

Atteb. Yr wyfi yn dyscu oddiwrth Burdeb a sancteiddrwydd Duw, y dylawn i fod yn sanctaidd ym mhob ymarwedd­iad, megis ac y mae y neb a'm galwodd i yn sanctaidd, a'm puro fy hun megis y mae yntef yn bûr. 1 Pet. 1.15. 1 Jo. 3.3.

Hol. Beth a ddyscwch chwi oddiwrth anfeidrol Ddaioni a Thrugaredd Duw?

Atteb. Y mae daioni Duw yn fy nhywys i edifeirwch, ac i ^* garu'r Arglwydd fy Nuw â'm holl galon ac â'm holl enaid. Ac yr wyfi yn dyscu y dylawn i fod yn [Page 11] drugarog megis y mae fy Nhâd nefol yn drugarog. Rhuf. 2.4.

Hol. Beth a ddyscwch chwi oddiwrth Gy­fiawnd [...]r Duw?

Atteb. Oddiwrth Gyfiawnder Duw yr wyfi yn dyscu pedwar beth. Yn gyntaf, y dylawn i ^(a) ymddarostwng tan allu­og law Dduw, a bod yn fodlon am yng­hospedigaeth. Yn ail, y dylawn i ^(b) dros amser fy ymdeithiad ymddwyn yn ofn Duw, yr hwn sydd heb dderbyn wy­neb, yn barnu yn ol gweithred pob vn. Yn drydydd, ^(c) Na byddo i mi or­thrymmu na thwyllo fy mrawd mewn dim, canys dialudd yw'r Arglwydd ar y rhai hyn oll: yn bedwerydd, ^(d) na ddy­lawn i ymddial, eithr rhoddi ar y neb sydd yn barnu yn gyfiawn.

Hol. Pa beth y mae gwirionedd a Ffydd­londeb Duw yn ei ddyscu i chwi?

Atteb. Y mae gwirionedd a ssyddlon­deb Duw yn dyscu i mi dri pheth: sef yn gyntaf, ^(a) i ddywedyd gwir yn fyng­halon, [Page 12] oherwydd bod gwefusau celwy­ddog yn ffiaidd gan yr Arglwydd. yn ail, ^(b) i obeithio yn yr Arglwydd a gwneu­thur da. yn drydydd, ^(c) i ddal cyffes fyngobaith yn ddisygl, canys ffyddlon yw'r hwn a addawodd: ac ^(d) i or­chymmyn fy enaid iddo ef megis i greaw­dwr ffyddlon gan wneuthur yn dda, pan ddioddefwyf yn ol ewyllys Duw.

Hol. Beth y mae anfeidrol Ddoethineb Duw yn ei ddyscu i chwi?

Atteb. Y mae anfeidrol Ddoethineb Duw yn dyscu i mi, yn gyntaf, na bydd­wyf ddoeth yn fy nhŷb fy hun, ac nad ymddiriedwyf i'm deall fy hun, gan wy­bod fod doethineb y byd yn ffolineb gyd â Duw. Yn ail, y mae'n dyscu imi ^* beth bynnag a wnelwyf ei wneuthur o'r galon, megis i'r Arglwydd ac nid i ddynion, canys yr Arglwydd sydd yn chwilio'r holl galonnau. Rhuf, 12.16. Dihar. 3.5. 1 Cor. 3.19.

[Page 13]

Hol. Beth a ddyscwch oddiwrth Anfeidrol Allu Duw?

Atteb. Yr wyfi yn dyscu oddiwrth Allu Anfeidrol Duw, yn gyntaf, y dylwn i ei ofni ef, a chrynu rhag ei fron. yn ail, ^* y dylwn i obeithio ynddo ef, gan fod yn gwbl siccr gennif am yr hyn a addawodd efe, ei fod ef yn abl iw wneuthur hefyd. Mat. 10.28. Jer. 5.22.

Hol. Gan i chwi roddi i mi ysbysrwydd o'ch gwybodaeth o Dduw'r Tâd, yn nesaf gofynnaf i chwi eich tŷb am wybodaeth o Jesu Grist, ai rheidiol yw honno hefyd?

Atteb. Ydyw yn wir: canys hyn yw'r bywyd tragywyddol adnabod yr vnic wir Dduw, ac Jesu Grist yr hwn a anfonodd efe. Joan. 17.3.

Hol. Beth a annogodd Dduw'r Tâd i ddanfon Jesu Grist?

Atteb. Duw yr hwn sydd gyfoethog o drugaredd, oherwydd ei fawr gariad trwy'r hwn y carodd efe ni, a ddangosodd ragorol olud ei râs, trwy ei gymmwynas­carwch i ni yn Ghrist Jesu. Ephes. 2. 4, 7.

[Page 14]

Hol. Beth oedd amcan Duw yn anfon ei Fab Jesu i'r bŷd?

Atteb. Ni a wyddom ymddangos o honaw ef, fel y deleai ein pechodau ni: Ac ^* ni ddanfonodd Duw ei Fâb î'r byd, i ddamnio'r byd, ond fel yr achubid y byd trwyddo ef, ac y caffai fywyd tra­gwyddol. 1 Joan. 3.5.

Hol. Ynteu a bechodd pawb, ac a haedd­asant hwy farwolaeth am bechod?

Atteb. Pawb a bechasant, ac ydynt yn ol am ogoniant Duw, a chyflog pechod yw marwolaeth. Rhuf. 3.23. ac 6.23.

Hol. Beth yw pechod?

Atteb. Anghyfraith yw pechod 1 Joan. 3.4.

Hol. Oni wnaeth Duw ddyn yn uniawn?

Atteb. Gwnaeth Duw ddyn yn vniawn, ond hwy a chwiliasant allan lawer o ddy­chymmygion. Preg. 7.29.

Hol. Pa rai o ddynol ryw a bechasant gyn­taf?

Atteb. Ein rhieni cyntaf sef Adda ac Efa.

Hol. Pa fath bechod a wnaethant?

Atteb. Bwyttasant o'r pren, am yr [Page 15] hwn y gorchymmynnasai Duw na fwyt­taent o honaw. Gen. 3.6, 11, 12.

Hol. Pwy ai temptiodd hwy ir pechod hwn?

Atteb. Y sarph [hynny yw, diafol] a dwyllodd Efa, a bwytta a wnaeth hi, ac hitheu a roddes i Adda o'r pren, ac efe a fwyttaodd, Gen. 3.12, 13.

Ho. Drwy ba ryw brofedigaeth y gŵyrdrôdd y sarph Efa?

Atteb. Y sarph a ddywedodd wrth y wraig ni byddwch feirw ddim. Canys gwybod y mae Duw, mai yn y dydd y bwyttaoch o honaw ef, yr agorir eich llygaid, ac y byddwch megis duwiau yn gwybod da a drwg. A phan welodd y wraig mai da oedd ffrwyth y pren yn fwyd, ac mai têg mewn golwg ydoedd, ai fod yn bren dymunol i beri deall, hi a gymerth ô'i ffrwyth ef, ac a fwyttaodd, ac a roddes iw gwr hefyd gyd â hi, ac efe a fwyttaodd. Gen. 3.4, 5, 6.

Hol. Beth a ddigwyddodd ar ol pechod Adda?

Atteb. Trwy'r vn dyn hwnw y daeth pechod ir byd a marwolaeth trwy be­chod, [Page 16] ac felly yr aeth marwolaeth ar bob dyn, yn gymmaint a phechu o bawb. Rhu. 5.12.

Hol. Beth a wnaeth Christ pan fu ar y ddaiar er mwyn ein gwaredu ni oddiwrth be­chod, a'r gospedigaeth ddyledus iddo?

Atteb. Christ, yn gyntaf, a yspysodd i ni bob peth a'r a glywodd efe gan ei Dâd. Joan. 15.15. yn ail, efe a adawodd i ni esampl, fel y canlynem ei ôl ef. 1 Pet. 2.21. yn drydydd, efe a wnaed yn felldith tro­som, gan ddioddef bod ynghrog ar bren: Gal. 3.13. a'i roddi ei hun trosom ni yn offrwm ac yn aberth i Dduw o arogl pe­raidd. Ephes. 5.2.

Hol. Beth y mae Apostolion Christ yn ei fynegi amdano ef?

Atteb. Mynegant ^(a) mai efe yw'r vnig­anedig oddiwrth y Tâd, a ^(b) Duw ben­digedig yn oes oesoedd: a'i ^(c) ymdd­wyn ynghrôth y Fair Forwyn o'r yspryd Glan, a nerth y Goruchaf: ac iddo ^(d) gerdded o amgylch gan wneuthur daio­ni: Ei fod ef yn ^(e) brofedig gan Dduw trwy nerthoedd a rhyfeddodau ac arwy­ddion: ^(f) Iddo gael ei demtio ym mhob [Page 17] peth yr un ffunud a ninneu, etto heb pe­chod: ^(g) Iddo farw tros ein pechodau ni, ai gladdu, a'i gyfodi y trydydd dydd, ^(h) ai gymeryd ef i fynu i'r nef, ac iddo eistedd ar ddeheulaw Dduw, ac ⁽ⁱ⁾ y daw efe oddiyno ^(l) i farnu byw a meirw, ^(m) yn niwedd y byd.

Hol. Beth a wna Christ ac efe yr awr-hon yn y nef, tuag at ein gwaredu ni oddiwrth bechod a thrueni?

Atteb. Efe a ddichon yn gwbl iachau y rhai trwyddo ef sy yn dyfod at Dduw, gan ei fod ef yn byw bob amser i eiriol trostynt hwy ^* ac y mae ini eiriolwr gyd â'r Tâd, Jesu Grist y cyfiawn. Heb. 7.25.

Hol. Dros barai o ddynol ryw y bu Christ farw?

Atteb. ^(a) Efe ai rhoddes ei hunan yn bridwerth tros bawb. ^(b) Efe yw'r iawn tros ein pechodau ni, ac nid tros yr ei­ddom [Page 18] ni yn vnig, eithr tros bechodau yr holl fyd: ^(c) profodd efe farwolaeth tros bob dyn: ^(d) Ac megis drwy gamwedd vn y daeth barn ar bob dyn i gondemni­ad, felly hefyd trwy gyfiawnder vn y daeth y dawn ar bob dyn, i gyfiawnhâd bywyd.

Hol. Oes dim i ni iw wneuthur fel y der­byniom ni faddeuant pechodau a bywyd tra­gwyddol drwy Grist?

Atteb. Gochelwn dybied hynny, canys yr yscrythur a ddywed ^(a) y rhaid i ni edifarhau a dychwelyd fel y deleer ein pechodau, a darfod ^(b) i Dduw felly garu 'r byd, fel y rhoddodd efe ei vnig­anedig Fâb, fel na choller pwy bynnag a gredo ynddo ef, onid caffael o honaw fywyd tragywyddol ^(c) A'i fod efe yn awdwr iechydwriaeth dragwyddol i'r rhai oll a vfyddhânt iddo.

Hol. Ynteu rhaid ini edifarhau a chredu, ac vfyddhau i'r efengyl, ac onidê ni chawn ni ddim budd oddiwrth farwolaeth Christ?

[Page 19]

Atteb. ^(a) Onid edifarhawn ni a ddi­fethir oll: ^(b) a'r neb ni chredo a gondem­nir. ^(c) A hon yw'r ddamnedigaeth ddy­fod goleuni i'r byd, a charu o ddynion y tywyllwch yn fwy na'r goleuni, canys eu gweithredoedd hwy sydd ddrŵg.

Hol. A wna ffydd ddim lles i ni oddi­eithr ei bod yn gyssylltedig ag edifeirwch, ac vfydd-dod i orchymynion Christ?

Atteb. Na wna, canys ffydd oni bydd genddi weithredoedd marw yw, a hi yn vnic: ac y mae'r cythreuliaid yn credu, ac yn crynu. Jago. 2.17.19.

Hol. Pan yw'r scrythyrau mewn amryw fannau yn ysbysu fod cyfiawnhâd neu fadd­euant pechodau drwy ffydd, ac y cyfrifir ffydd yn gyfiawnder, pa fath ffydd y maent yn eu arwyddoccâu?

Atteb. Y cyfryw ffydd ac a buro'r galon, ac a weithio drwy gariad, ac ^* a ddiffoddo holl biccellau tanllyd y fall. Act. 15.9. Gal. 5.6.

Hol. Pa fathedifeirwch yw'r hon a dder­byn drugaredd?

[Page 20]

Atteb. Yr edifeirwch a dderbyn dru­garedd yw gadel y ffyrdd drygionus a'r meddyliau, a dychwelyd at yr Arglwydd, ^* a gwneuthur gweithredoedd addas iddi. Esay. 55.7.

Hol. A ellwch chwi wrth eich gwaith yn credu, ac yn edifarhau, ac ymroddi i fuch­edd dda haeddu ar law Dduw gael ganddo faddeuant o'ch pechodau, a bywyd tragwy­ddol?

Atteb. Nag allwn ^(a) eithr gwedi i ni wneuthur y cwbl oll ac a orchymyn­nwyd i ni rhaid i ni ddywedyd, gweision anfuddiol ydym: ^(b) Ac nid o weithre­doedd cyfiawnder y rhai a wnaethom ni, eithr yn ol ei drugaredd yr achubodd efe nyni, ^(c) ac yn ol cyfoeth ei râs.

Hol. Beth yw sylwedd y dyledswyddau hynny y mae efengyl Christ yn eu gofyn?

Atteb. Ymddangosodd grâs Duw, yr hon sydd yn dwyn iechydwriaeth i bob dyn, gan ein dyscu ni i wadu annuwiol­deb a chwantau bydol, a byw yn sobr ac yn gyfiawn, ac yn dduwiol yn y byd sydd yr awron. Tit. 2.11.12.

[Page 21]

Hol. Beth yw byw yn dduwiol?

Atteb. Byw yn dduwiol yw ^(a) gwa­sanaethu'r Arglwydd mewn llawenydd, ^(b) a'i addoli wrth ei fodd gydâ gwyl­der a pharchedig ofn, ^(c) ac yn ein holl ffyrdd ei gydnabod ef.

Hol. Ai Duw yn vnig sydd iw addoli, onid allwn ni hefyd yn grefyddol addoli 'r seinctieu a'r Angelion, megis y gwna'r papi­stiaid?

Atteb. Scrifenwyd, yr Arglwydd dy Dduw a addoli, ac ef yn vnig a wasana­ethi. Mat. 4.10.

Hol. Beth yw byw yn sobr?

Atteb. Byw'n sobr yw ymgadw oddi­wrth weithredoedd y cnawd, y rhai yw tor-priodas, godineb, aflendid, anlladr­wydd, casineb, cynhennau, gwynfydau, llîd, y mrysonau, ymbleidio, heresiau, cen­figennau, meddwdod, cyfeddach, a chy­ffelyb i'r rhai hyn, ^* a chybydd-dod (neu osod ein serch ar bethau daiarol) yr hon sydd eulun-addoliaeth. Gal. 5.19.20, 21.

[Page 22]

Hol. Pa beth yw byw yn gyfiawn?

Atteb. Byw yn gyfiawn yw hyn, sef pa beth bynnag oll a ewyllysiwn eu gw­neuthur o ddynion i mi, felly gwneu­thur o honof finneu iddynt hwy: canys hyn yw'r gyfraith a'r prophwydi. Mat. 7.12.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at y Brenin a'r awdurdodau goruchel?

Atteb. Fy nyledswydd tuag at y Bre­nin a'r awdurdodau goruchel yw ^(a) gweddio drosto, a thros bawb mewn aw­durdod tano, ^(b) ei anrhydeddu ef a nhwythau, ac ^(c) ymddarostwng iddynt.

Hol. Paham y rhaid ini ymddarostwng iddynt?

Atteb. Rhaid ini ymddarostwng nid yn vnic oherwydd llid (neu rhag ofn eu cleddyf) eithr oherwydd cydwybod hefyd. Rhuf. 13.5.

Hol. Pa fodd y mae cydwybod tuag at Dduw yn ein rhwymo ni i ymddarostwng?

Atteb. Canys nid oes awdurdod onid oddiwrth Dduw, a'r awdurdodau sydd, [Page 23] gan Dduw y maent wedi eu hordeinio: Am hynny pwy bynnag sydd yn ymosod yn erbyn yr awdurdod, sydd yn gwr­thwynebu ordinhâd Duw: â'r rhai a wr­thwynebant a dderbyniant farnedigaeth iddynt eu hunain. Rhuf. 13.1, 2.

Hol. A ddylaech chwi roddi vfydd-dod gweithredol i'ch rheolwyr os parant hwy i chwi wneuthur y peth y mae Duw yn ei wa­rafun?

Atteb. Ai cyfiawn yw ger bron Duw, wrando ar ddynion yn hytrach nag ar Dduw, bernwch chwi. Act. 4.19.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at yr escobion a'r rheolwyr ysprydol a'r dyscawdwyr a osododd Christ ar ei eglwys?

Atteb. Fy nyledswydd yw vfyddhau i'm blaenoriaid ac ymddarostwng, oblegid y maent hwy yn gwilio tros ein eneidiau, megis rhai a fydd raid iddynt roddi cyf­rif. Heb. 13.17.

Hol. Pa ddyledswydd ychwaneg sydd ar­ [...]och tuag attynt?

Atteb. Dyledus i ni adnabod y rhai sydd yn llafurio yn ein mysc, ac yn ein [...]lywodraethu yn yr Arglwydd, ac yn ein [Page 24] cynghori, a gwneuthur cyfrif mawr o honynt mewn cariad er mwyn eu gwaith. ^(a) a chyfranned yr hwn a ddyscwyd yn y gair â'r hwn sydd yn ei ddyscu ym mhob peth da. 1 Thes. 5.12, 13.

Hol. Ai cyfreithlon i chwi gyhoeddi beiau rheolwyr dinasol neu eglwysig?

Atteb. Scrifenedic yw na ddywed yn ddrwg am bennaeth dy bobl. Act. 23.5.

Hol. Dwg hyn ar gôf i mi i ofyn i ohwi a all vn fod yn grefyddol heb attal ei da­fod?

Atteb. Os yw neb yn eich mysc yn cymmeryd arno fod yn grefyddol, heb at­tal ei dafod, ond twyllo ei galon ei hun, ofer yw crefydd hwn. Jag. 1.26.

Hol. Beth yw dyledswydd plant tuag at eu rhieni?

Atteb Dyledswydd plant yw anrhy­deddu eu tad a'u mam, yr hwn yw'r gorchymmyn cyntaf mewn addewid: ac ^(a) vfyddhau iddynt ym mhob peth, canys hyn sydd yn rhyngu bodd i'r Argl­wydd yn dda. Ephes. 6.2.

[Page 25]

Hol. Beth yw dyledswydd rhieni yn eu perthynas iw plant?

Atteb. Dyledswydd rhieni yw na yr­ront eu plant i ddigio, ond eu maethu hwynt yn addysc ac athrawiaeth yr Ar­glwydd. Eph. 6.4.

Hol. Beth yw dyledswydd gweision tuag at eu meistred?

Atteb. Dyledswydd gweision yw bod yn ddarostyngedic iw meistreid eu hun, ac i ryngu bodd iddynt ym mhob peth, nid yn gwrthddywedyd; nid yn darn­guddio, ond yn dangos pob ffyddlondeb da: fel yr harddont athrawiaeth Dduw ein Jachawdur ym mhob peth. Titus 2.9, 10.

Hol. Beth os bydd iddynt feistred anghy­weithas, a raid iddynt fod yn ddarostyngedic ir cyfryw?

Atteb. Dylent fod yn ddarostyngedic iw meistreid gyd â phob ofn, nid yn vnic i'r rhai da a chyweithas, eithr ir rhai anghyweithas hefyd. 1 Pet. 2.18.

Hol. Pa fodd y dyleu gweision vfyddnau iw meistreid?

[Page 26]

Atteb. Dylent vfyddhau iw meistred nid á llygad wasanaeth, fel bodlonwyr dynion, eithr mewn simlrwydd calon, yn ofni Duw. Col. 3.22.

Hol. Pa annogaeth sydd i weision i roddi iw meistred y fath vfydd-dod a hyn?

Atteb. Gan yr Arglwydd y derbyni­ant daledigaeth yr etifeddiaeth, canys yr Arglwydd Grist y maent yn ei wasanae­thu. Col. 3.24.

Hol. Pa annogaeth sydd iddynt o ddiodd­efgarwch dan feistred anhyweth?

Atteb. Hyn sydd rasol os yw neb oher­wydd cydwybod i Dduw yn dwyn tri­stwch gan ddioddef ar gam: Ac os ny­ni yn gwneuthur yn dda ac yn diodd­ef, a fyddwn dda ein ammynedd, hyn sydd rasol ger bron Duw. 1 Pet. 2. 19, 20.

Hol. Ydyw gyfreithlon i'r cyfryw ddei­liaid gorthrumedic ddangos eu cam i Dduw a dynion?

Atteb. Ydyw, yn gyntaf i Dduw, ^(a) y neb sydd mewn adfyd gweddied. Yn ail, i ddynion, ^(b) Meibion Israel a lefa­sant ar Pharao gan ddywedyd, wele dy [Page 27] weision a gurwyd, a'th bobl di dy hun sydd ar y bai

Hol. Beth yw dyledswydd meistred tuag at eu gweision?

Atteb. Dyledswydd meistred yw ^(a) gwneuthur iw gweision yr hyn sydd gy­fiawn ac vniawn ^(b) a rhoddi bygwth hei­bio.

Hol. Paham y dylent hynny?

Atteb. Oherwydd bod iddynt hwy­thau feistr yn y nefoedd, yr hwn ni dder­byn wyneb neb. Col. 4.1.

Hol. Beth yw dyledswydd Gwyr tuag at eu gwragedd?

Atteb. Dyledswydd gwyr yw caru eu gwragedd, ac na byddont chwerwon wrthynt. Col. 3.19.

Hol. Pa fodd y dylau gwyr garu eu gwragedd?

Atteb. Dylent eu caru hwy megis y carodd Christ yr eglwys, ac a'i rhoddes ei hun trosti: ac felly y dylei gwyr garu eu gwragedd megis eu cyrph eu hunain. Ephes. 5.25, 28.

[Page 28]

Hol. Oni ddylei gwyr cyttal â'u gwra­gedd?

Atteb. Gâd dyn dad a mam a glyn wrth ei wraig, a'r ddau a fyddant yn vn cnawd. Mat. 19.5.

Hol. Beth yw dyledswydd gwragedd tuag at eu gwyr?

Atteb. Dyledswydd gwragedd yw e­drych ar iddynt berchi eu gwyr, ac ymost­wng iddynt megis ir Arglwydd. Ephes. 5. 22.33.

Hol. Paham y dylent hynny?

Atteb. Oblegid y gwr yw pen y wraig, megis ac y mae Christ yn ben ir eglwys. Ephes. 5.23.

Hol. Beth os bydd y gwr yn anghredadyn neu yn annuwiol?

Atteb. Yr Apl. Petr a ddywed, Bydded y gwragedd ostyngedig iw gwyr priod, fel od oes rhai heb gredu i'r gair, y galler trwy ymarweddiad y gwragedd, eu hyn­nill hwy heb y gair, wrth edrych ar eich ymarweddiad diwair chwi ynghyd ag ofn. 1 Pet, 3.1.

Hol. Pa wedd y dylech chwi ymddwyn tuag at yr oedranus?

[Page 29]

Atteb. Dyledus i mi gyfodi ger bron penwynni, a pherchi wyneb henuriad ^(a) oblegyd coron anrhydeddus yw penllwyd­ni os bydd mewn ffordd cyfiawnder. Lev. 19.32.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at ddieithraid?

Atteb. Nad anghofwyf leteugarwch, canys wrth hynny y lletteuodd rhai Ange­lion yn ddiarwybod. Heb. 13.2. Math. 25 35.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at y tlawd a'r anghenus?

Atteb. Mi a ddylwn fod yn ^(a) dru­garog tuag attynt, ^(b) yn gymm ynascar a thosturiol, gan gofio ^(c) y rhai sy yn rhwym fel pettwn yn rhwym gydâ hwynt, a'r rhai cystuddiol megis yn bod fy hun hefyd yn y corph.

Hol. Ai digon yw tosturio wrthynt, a bod yn ddrwg gennych eu cyflwr?

Atteb. Na ddigon: canys os bydd brawd neu chwaer yn noeth, ac mewn ei­sieu beunyddol ymborth, a dywedyd o honof wrthynt, ewch mewn heddwch, [Page 30] ymdwymnwch ac ymddigonwch, etto heb roddi iddynt angenrheidiau 'r corph, pa lês fydd? Am hynny ^(a) ni wasanae­tha i mi anghofio gwneuthur daioni a chyfrannu, canys â chyfryw cbyrth y rhyn­gir bodd Duw. Jag. 2.15, 16.

Hol. A ddylai vn, a fyddo 'n ynnill ei fywyd wrth lafur ei freichiau, roddi elusen?

Atte. Yr hwn a ledratâodd na ledratted mwyach, eithr yn hytrach cymmered boen, gan weithio â'i ddwylo yr hyn sydd dda, fel y byddo ganddo beth iw gyfrannu, i'r hwn y mae angen arno. Ephes. 4.28.

Hol. Er mwyn pa ryw ddiben y dylech roddi elusen?

Atteb. Dylai fy ngoleuni lewyrchu ger bron dynion fel y gwelont fy ngweithre­doedd da, ac y gogoneddont ein Tâd yr hwn sydd yn y nefoedd. Math. 5.16.

Hol. Pa ryw ddiben sydd i chwi iw ochelyd wrth wneuthur elusen?

Atteb. Rhaid i mi ochelyd rhag gwneu­thur fy elusen yng ŵydd dynion er mwyn cael fyngweled ganddynt, ac i'm molian­ner gan ddynion, os amgen, ni chaf dâl gan fy nhâd yr hwn sydd yn y nefoedd. Mat. 6.1, 2.

[Page 31]

Hol. Beth o chlywch ynoch eich hunan brofedigaeth gref i chwenych gwâg ogoniant, a chanmoliaeth dynion am roddi elusen?

Atteb. Yn y cyflwr hwnw na wyped fy llaw asswy pa beth a wna sy llaw dde­hau, fel y byddo fy elusen yn y dirgel: a chredu y tâl fy nhâd i mi yr hwn a wêl yn y dirgel. Math. 6.3, 4.

Hol. A pha fath feddwl y dylech roddi?

Atteb. Dylaifod yn hawdd gennif roddi a' chyfrannu, nid rhoddi yn athrist neu trwy gymmell, canys rhoddwr llawen y mae Duw yn ei garu. 1 Tim. 6.18. 2 Cor. 9.7.

Hol. A ddichon y dyn hwnw garu Duw, a nacao gynorthwyo 'r anghenus pan fyddo yn gallu?

Atteb. Yr hwn sydd ganddo dda'r byd hwn, ac a welo ei frawd mewn eisieu, ac a gaeo ei dosturi oddiwrtho, pa fodd y mae cariad Duw yn aros ynddo ef? 1 Jo. 3.17.

Ho. Pa fath ynteu yw crefydd bur a dihalog?

Atteb. Crefydd bur a dihalogedig ger bron Duw a'r Tâd, yw hyn, ymweled á'r ymddifaid, a'r gwragedd gweddwon, yn eu hadfyd, a'n cadw ein hunain yn ddi­frycheulyd oddiwrth y byd. Jag. 1.27.

[Page 32]

Hol. I bwy y dylech wneuthur da?

Atteb. Tra yr ydym yn cael amser cy­faddas, dylem wneuthur da i bawb, ond yn enwedig ir rhai sy o deulu'r ffydd. Gal. 6.10.

Hol. Pa annogaeth sydd i chwi i fod yn drugar [...]g ac yn elusengar?

Atteb. Gwyn eu byd y rhai trugarogi­on, canys hwy a gant drugaredd ^(a) os ymgyfoethogwn ni mewn gweithredoedd da, ni dryssorwn i ni ein hunain sail dda erbyn yr amser sydd ar ddyfod, fel y caf­fom afael ar y bywyd tragwyddol. Mat. 5. 7.

Hol. Onid oes addewidion o drugareddau amserol hefyd ir trugarog a'r elusengar?

Atteb. Oes: ^(a) Gwyn ei syd a ysty­ria wrth y tlawd, yr Arglwydd a'i gwa­red ef yn amser adfyd. yr Arglwydd a'i ceidw, ac a'i bywha, gwynfydedic fydd ar y ddaiar: ^(b) a'i hâd a fendithir.

Hol. Beth oedd ystyriaeth Dafydd yng­hylch trugarog wrth graffu ar ei gyflwr?

Atteb. Dywed Dafydd, Mi a fum ieu­angc ac yr ydwyf yn hên, etto ni welais [Page 33] y cyfiawn wedi ei adu, na'i had yn car­dotta bara, bob amser y mae'n drugarog. Psal. 37.25, 26. Ac medd Solomon, rhyw vn a wascar ei dda ac fe a chwanegir iddo; a rhyw vn arall a arbed mwy nag a we­ddai, ac a syrth i dlodi. Diha. 11.24.

Hol. Onid ydych chwi yn tybied y gall Duw mewn ffyddlondeb a doethineb oddef cystudd i ddigwydd i wr da a thrugarog heb dorri'r addewidion a ragddywedpwyd?

Atteb Ydwyf: ^(a) Canys ni a wydd­om fod pob peth yn cydweithio er daioni i'r rhai sy yn caru Duw, sef i'r rhai sydd wedi eu galw: ^(b) a'u byrr yscafn gystudd sydd yn odidog ragorol yn gweithredu tragwyddol bwys gogoniant iddynt.

Hol. Beth yw eich dyled swydd tuag at frawd a wnel i'th erbyn?

Atteb. Nyni a ddylaem gyd-ddwyn a'u gilydd, a maddeu iw gilydd, megis y maddeuodd Duw er mwyn Christ i nin­nau. Col. 3.13. Eph. 4.32.

Hol. Pa sawl gwaith y dylit oddef i'th frawd bechu yn dy erbyn, a maddeu iddo, ai hyd seithwaith?

[Page 34]

Atteb. Dylwn faddeu iddo hyd ddeng­waith a thrugain seith-waith. Math. 18.22.

Hol. Beth oni faddeuwch ei gamwedd i'ch brawd?

Atteb. Ni faddeuiff fy nhad mom cam­weddau inneu. Mat. 6.15.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at eich brawd a wnaeth yn erbyn Duw?

Atteb. Ni wasanaetha i mi gasau fy mrawd yn fy nghalon, eithr gan geryddu ceryddu fy nghymydog, fel na ddioddef­wyf bechod ynddo. Levit. 19.17.

Hol. Pa annogaeth sydd i chwi i wneu­thur hynny?

Atteb. Od aeth neb ar gyfeiliorn oddi­wrth y gwirionedd, a throi o ryw vn ef, gwybydded y bydd i'r hwn a drôdd bechadur oddiwrth gyfeiliorni ei ffordd, gadw enaid rhag angeu, a chuddio lliaws o bechodau. Jag. 5.19, 20.

Hol. Pa fodd y dylaem ni geryddu ein brawd pechadurus?

Atteb. Os goddiweddir dyn ar ryw fai, y rhai ysprydol a ddylent adgyweirio 'r cyfryw vn mewn yspryd addfwynder, gan [Page 35] eu hystyried eu hunain, rhag eu temtio hwythau. Gal. 6.1.

Hol. Oni ddylaem ni fod yn dyner wrth farnu ein brawd?

Atteb. Ein Arglwydd a ddywedodd, na fernwch fel na'ch barner, â pha farn y barnoch, i'ch bernir. ^(a) A phwy wyt ti yr hwn wyt yn barnu gwâs vn arall? i'w Arglwydd ei hun y mae efe yn se­syll neu yn syrthio. Math. 7.1, 2.

Hol. Pa fodd y dylau y rhai cryfion a gwy­bodus ymddwyn tuag at y rhai gwan ac anwybodus?

Atteb. Y rhai ydynt gryfion a ddylent gynnal gwendid y rhai gweniaid, ac nid rhyngu eu bodd eu hunain. Rhuf. 15.1.

Hol. Beth yw eich dyledswydd tuag at eich gelynion?

Atteb. Dylwn garu fyngelynion. Mat. 5.44.

Hol. Pa fodd y mae i chwi ddangos eich cariad tuag attynt?

Atteb. Nid yn talu drwg am ddrwg, ne senn am senn, eithr yngwrthwyneb yn bendithio, ac wrth orchfygu drygioni [Page 36] trwy ddaioni. 1 Pet. 3.9. Rhuf. 12.21.

Hol. Pa ryw resymmau sydd gennym i'n hannog i garu, ac i wneuthur da i'n ge­lynion?

Atteb. ^(a) Y mae Duw yn canmol ei gariad tuag attom, oblegid a nyni etto yn bechaduriaid i Grist farw trosom ni. ^(b) Ac felly y byddwn ni yn blant i'n Tâd yr hwn sydd yn y nefoedd, canys y mae efe yn peri iw haul godi ar y drwg a'r da, ac yn glawio ar y cyfiawn a'r anghyfiawn: ^(c) Ac y mae efe yn ddaio­nus ir rhai anniolchgar a drwg.

Hol. Wrth yr attebion a roesoch yr wyf yn dirnad nad ydych yn meddwl fod gras yr efengyl yn gwneuthur neb yn ddiofal am wei­thredoedd da?

Atteb. Yr ydym wedi ein creu yn Ghrist Jesu i weithredoedd da, y rhai a ragddar­parodd Duw fel y rhodiem ni ynddynt. Ephes. 2 10.

Hol. Ai digon ini wneuthur rhyw weith­redoedd da a'r dyn oddiallan?

[Page 37]

Atteb. Na ddigon, eithr od oes neb yn Ghrist, (neu yn wir Gristion) y mae efe yn greadur newydd. 2 Cor. 5.17.

Hol. Beth yw bod yn greadur newydd?

Atteb. Bod yn greadur newydd yw bod wedi ymadnewyddu yn yspryd ein me­ddwl ac ^(a) vfyddhau o'r galon. Eph. 4. 23.

Hol. Paham y mae'n angenrheidiol ini ein hadnewyddu yn yspryd ein meddwl?

Atteb. Rheidiol ein adnewyddu yn ys­pryd ein meddwl, oherwydd na ddichon pren drwg ddwyn ffrwythau da, na phren da ddwyn ffrwythau drwg: ac ^(a) o he­laethrwydd y galon y llefara'r genau. Mat. 7.18.

Hol. Pa resymmau ychwaneg sydd i ddan­gos bod yn rheidiol ini gael ein adnewyddu yn yspryd ein meddyliau a phuro ein ca­lonau?

Atteb. Y mae'n rheidiol hefyd oher­wydd i Grist ei roddi ei hun trosom, i'n prynu ni oddiwrth bob anwiredd, ac i'n puro ni iddo ei hun, yn bobl briodol, awyddus i weithredoedd da. Tit. 2.14. A'r môdd hyn hefyd ein gwneir ni [Page 38] ^(a) yn gymmwys i gael rhan o ettifeddi­aeth y Sainct yn y goleuni. Canys oddi­eithr ^(b) ein geni drachefn ni ddichon genym weled teyrnas Dduw.

Hol. pam hynny?

Atteb. Oherwydd goleuni yw Duw, ac nid oes ynddo ddim tywyllwch, ac nis gall fod ini gymdeithas ag ef a rhodio yn y tywyllwch. 1 Joan. 1.5, 6.

Hol. Ellwch chwi o honoch eich hun gre­du ac edifarhau, a gwneuthur i chwi galon lân, ac vfyddbau i orchymynion Duw?

Atteb. Gallaf bôb peth trwy Grist yr hwn sydd i'm nerthu, ond ^(a) hebddo ef ni allaf wneuthur dim. Phil. 4 13.

Hol. A ydyw Christ yn barod i' ch nerthu chwi â'i râs ac â'i yspryd?

Atteb. Efe a addawodd i bwy bynnag sydd ganddo (hynny yw a'r sydd yn arferu'r nerth sydd ganddo eusus) y rhoddir iddo, ac y caiff efe helaethrwydd. ^(a) Ac os nyni y rhai ydym ddrwg a fedrwn roi rhoddion da i'n plant, pa faint mwy y rhydd ein Tâd nefol yr yspryd glân i'r rhai a ofynno [Page 39] ganddo? Math. 13.12.

Hol. Pa fath oedd gweithrediadau'r ys­pryd Glan a roddwyd i'r eglwys yn enwedig yn y prif amseroedd?

Atteb. Yn gyntaf, yr yspryd Glân yr hwn a anfonodd y Tâd yn enw Christ, a ddyscodd i'r Apostolion yr holl bethau, ac a ddug ar gôf iddynt yr holl bethau a ddywedasai efe iddynt. Joan. 14.26.

Yn ail, ^(a) wedi dyfod dydd y pente­cost, yr oeddynt hwy oll yn gyttûn yn yr vn lle, a hwy oll a lanwyd â'r Ys­pryd Glân, a dechreuasant lefaru â thafodau eraill, megis y rhoddes yr Ys­pryd iddynt ymadrodd; a hwy ^(b) a fedyddwyd â'r yspryd glân ac â thân, y pryd ^(c) yr ymddangosodd iddynt da­fodau gwahanedig megis ô dân, ac efe a eisteddodd ar bob vn o honynt.

Yn drydydd, pan eu dycpwyd hwy o flaen rheolwyr, yr yspryd glân a ddyscai iddynt yn yr awr honno pa beth oedd raid ei ddywedyd. Marc. 13.11. Luc. 12.12.

Yn bedwerydd, i vn trwy'r yspryd y rhoddwyd ymadrodd doethineb, ac i a­rall [Page 40] ymadrodd gwybodaeth, trwy yr vn ys­pryd, ac i arall wneuthur gwrthiau, ac i a­rall brophwydoliaeth, ac i arall wahani­aeth ysprydoedd, ac i arall amryw dafo­dau, ac i arall gyfieithiad tafodau. 1 Cor. 12.8, 10.

Hol. Paham y rhoddes Duw y pryd hyn­ny y fath ragorol weithrediadau a doniau yr yspryd glan?

Atteb. Drwyddynt yr oedd yr yspryd glan yn tystiolaethu ddarfod i Dduw gy­fodi i fynu yr Jesu, ai dderchafu ef a'i ddeheulaw yn dywysog ac yn iachawdwr, i roddi edifeirwch i Israel a maddeuant pechodau. Act. 5.30, 31, 32.

Hol. Pa fath yw doniau'r yspryd y rhai a fu ac a fydd yn parhau yn yr eglwys ym mhob oes?

Atteb. Ffrwyth yr Yspryd yw cariad, llawenydd, tangneddyf, hir-ymaros, cym­wynasgarwch, daioni, ffydd, addfwynder, dirwest. Gal. 5.22, 23.

Hol. A dderbyn Duw neb ryw vfydd-dod ond a fyddo yn gwbl berffaith a dibechod?

Atteb. O phecha neb y mae i ni eiriolwr gyd a'r Tad, Jesu Grist y cyfiawn. 1 Joa. 2.1.

[Page 41]

Hol. Pa ryw foddion sydd i ni iw har­feru fel y derbyniom ras Duw drwyddynt?

Atteb. Y Gair, a'r Sacramentau, a gweddi.

Hol. Beth a ddarllenwch chwi ynghylch y Gair, neu'r yscrythur lan?

Atteb. Yr wyf yn darllain ei fod yn abl i'n gwneuthur yn ddoethion i iechy­dwria [...]th. 2 Tim 3.15.

Hol. Onid yw'n ddigonol tuag at ein ie­chydwriaeth i ni gredu fel y mae'r eglwys heb wybod ein hunain pa beth, fel y mae'r pa­pistiaid?

Atteb. Nag ydyw, eithr rhaid i mi chwilio 'r scrythyrau, ^(a) a phrofi pob peth a dal yr hyn sydd dda. Joan. 5.39.

Hol. A all pobl wirion ddeall yr scrythyr­au yn y pethau rheidiol tuag at iechydwri­aeth?

Atteb. Gallan: Tystiolaeth yr Arglwydd sydd yn gwneuthur y gwirion yn ddoeth; agoriad ei eiriau a rydd oleuni, pair dde­all i rai annichellgar: ac ^* os cuddiedig yw ein efengyl ni yn y rhai colledig y mae yn guddiedig. Psa. 19.7. ac 119.130.

[Page 42]

Hol. A ddichon yr yscrythyrau wneuthur pobl yn ddoeth i iechydwriaeth heb chwane­gu attynt draddodiadau discrifen?

Atteb. Dichon: Canys yr holl scrythur sydd wedi ei rhoddi gan ysprydoliaeth Dduw, ac sydd fuddiol i athrawiaethu, i argyoeddi, i hyfforddi mewn cyfiawnder; fel y byddo dŷn Duw yn berffaith wedi ei berffeithio i bob gweithred dda. 2 Tim. 3.16, 17.

Hol. Pa fodd y mae i ni ddarllen a gwran­do 'r gair?

Atteb. Rhaid ini roddi heibio bôb budreddi, a helaethrwydd malis, a thrwy addfwynder dderbyn yr impiedig air, yr hwn a ddichon gadw ein eneidiau: ac ^* fel rhai bychain newydd eni chwenych didwyll laeth y gair fel y cynnyddom trwyddo ef. Jag. 1.21.

Hol. Nid digon ynteu yw ini glywed neu wrando'r gair yn vnic?

Atteb. Dylaem fod yn wneuthurwŷc y gair ac nid gwrandawyr yn vnic, gan ein twyllo ein hunain. Jag. 1.22.

Hol. Beth sydd ini iw wneuthur heb law gwrando a darllen gair Duw fel y rhoddom vfydd-dod iddo?

[Page 43]

Atteb. Rhaid ini ei guddio ef yn ein calonnau a myfyrio ynddo. Psal. 119. 11, 15.

Hol. Onid rhaid ini hefyd weddio at Dduw am ei fendith i wneuthur ei air yn effeithiol i ni?

Atteb. Rhaid i ni weddio ar i Dduw ddyscu i ni ffyrdd ei ddeddfau, a gostwng ein calonnau at ei destiolaethau. Psal. 119. 33, 36.

Hol. Pa sawl Sacrament sydd?

Atteb. Dau: Bedydd a Swpper yr Ar­glwydd.

Hol. Beth yw Bedydd?

Atteb. Bedydd yw golchiad a dwfr yn enw'r Tad a'r Mab, a'r yspryd Glan. Act. 10.47. Math. 28.19.

Hol. Beth yw gras ysprydol y bedydd?

Atteb. Golchiad yr adenedigaeth, neu olchi pechodau ymmaith. Tit. 3.5. Act. 22.16.

Hol. I ba beth yr ydych chwi yn rhwymedig wrth eich bedydd?

Atteb. Y mae fy medydd yn fy rhwy­mo i wisco Christ, sef i henwi enw Christ, (drwy broffess) ac i ymado [Page 44] oddiwrth anghyfiawnder. 2 Tim. 2.19.

Hol. Pa fodd y mae eich bedydd yn eich rhwymo i ymadel a phob anghyfiawn­der?

Atteb. Cynnifer o honom ac a fedydd­wyd i Grist Jesu, a fedyddwyd iw far­wolaeth ef: claddwyd ni gan hynny gyd ag ef trwy fedydd i farwolaeth, fel megis ac y cyfodwyd Christ o feirw trwy ogo­niant y Tad, felly y rhodiom ninnau hefyd mewn newydd-dob buchedd. Rhu. 6.3, 4.

Hol. Onid yw ein bedydd yn ein rhwy­mo ni i garu eu gilydd, ac i gadw vndeb yr yspryd yn rhwymyn tangneddyf?

Atteb. Ydyw: Oherwydd trwy vn Yspryd y bedyddwyd ni oll yn vn corph. 1 Cor. 12.13.

Hol. Beth yw swpper yr Arglwydd?

Atteb. Swpper yr Arglwydd yw ^(a) Bara bendigedig wedi ei dorri a'i fwytta, a Gwin wedi ei dywallt a'i yfed er coffadwriaeth am Grist, yr hwn ^(b) a archollwyd am ein camweddau ni, ac a ddrylliwyd am ein hanwireddau ni, a ^(c) gwaed yr hwn a dywalltwyd tros [Page 45] lawer er maddeuant pechodau.

Hol. Dros ba hŷd y mae marwolaeth Christ iw goffau yn Swpper yr Arglwydd?

Atteb. Cynnifer gwaith bynnag ac y bwytaom y bara hwn, ac yr yfom y cwp­pan hwn y dang swn farwolaeth yr Ar­glwydd oni ddelo, sef i farnu. 1 Cor. 11.26.

Hol. A ellir gommedd y cwppan i'r rhai a dderbyniant y bara, megis y gwna'r pa­pistiaid i bawb ond yr offeiriaid?

Atteb. Na ellir: canys Christ a gyme­rodd y cwppan, ac a ddiolchodd, ac a'i rhoddes iddynt, gan ddywedyd, yfwch bawb o hwn. Math. 26.27.

Hol. A ydyw Swpper yr Arglwydd yn aberth, neu a offrymir ynddo Gorph Christ [...]ilwaith dros y byw a'r meirw, fel y mae'r papistiaid yn taeru?

Atteb. Nag ydyw, ac ni offrymir corph Christ ynddo, eithr ^(a) ynddo y dangosir ei farwolaeth ef; Ac onidê buasei raid iddo yn fynych ddioddef er dechreuad y bŷd: ^(b) eithr yr awron vnwaith yn [Page 46] niwedd y bŷd yr ymddangoses efe, i ddeleu pechod, trwy ei aberthu ei hun.

Hol. Pa beth yw ystyr y geiriau hynny, cymerwch, bwyttewch, hwn yw fyngorph?

Atteb. Ysbysodd Christ ei feddwl ei hun wrth ddywedyd, gwnewch hyn er coffa amdanaf. Luc. 22.19.

Hol. A yw Corph Christ yn y nef yn oestadol?

Atteb. Rhaid ir nef ei dderbyn ef, hyd amseroedd adferiad pob peth, neu'r dydd olaf. Act. 3.21.

Hol. Pa fodd y mae ini dderbyn swpper yr Arglwydd yn deilwng?

Atteb. Holed dŷn ef ei hun, ac felly bwytaed o'r bara, ac yfed o'r cwppan. 1 Cor. 11.28.

Hol. Beth os derbyniwch swpper yr Ar­glwydd yn annheilwng, sef tra fyddoch yn cynwys ynoch eich hunan bechodau adnaby­ddus?

Atteb. Yr hwn sydd yn bwytta ac yn yfed yn annheilwng, sydd yn bwytta ac yn yfed barnedigaeth iddo ei hun, am nad yw yn iawn farnu corph yr Arglwydd. [Page 47] [heb ddirnad rhagor rhwng swpper yr Ar­glwydd a'i ymborth cynnefinol.] 1 Cor. 11.29.

Hol. Pa fudd a gaiff y sawl ai der­bynio yn deilwng, sef ai derbynio mewn bwri­ad cryf yn erbyn pob rhyw bechod, ac mewn diolchgar deimlad o gariad Christ?

Atttb. Ir rheini phiol y fendith yr hon a fendiger cymun gwaed Christ ydyw; y bara a dorrer, cymun corph Christ yw. 1 Cor. 10.16.

Hol. Pa fodd y mae derbyn swpper yr Arglwydd yn gosod arnom ychwaneg o rwy­medigaeth i dduwioldeb?

Atteb. Y mae derbyn swpper yr Argl­wydd yn gosod arnom ychwaneg o rwy­medigaeth i dduwioldeb wrth ddangos marwolaeth Christ, cariad yr hwn yn marw [...]rosom ni sydd yn ein cymhell ni i bob sanctaidd vfydd-dod, Gan farnu o honom [...]yn, os bu vn farw tros bawb, yna meirw [...]edd pawb: ac iddo farw tros bawb, fel na [...]yddei i'r rhai byw, fyw mwyach iddynt [...]u hunain, ond ir hwn a fu farw trostynt [...]c a gyfodwyd, 2 Cor. 5.14, 15.

Hol. Onid yw hyn hefyd yn gosod arnom wymedigaeth enwedigol i garu eu gilydd?

[Page 48]

Atteb. Ydyw: canys gorchymmynni [...] ini rodio mewn cariad, megis y carodd Christ ninnau. Ephes. 5.2. Oblegid nyn yn llawer ydym vn bara, ac vn corph canys yr ydym ni oll yn gyfrannogion o' [...] vn bara. 1 Cor. 10.17.

Hol. Pa beth yw gweddi?

Atteb. Gweddi yw gwneuthur ein dei syfiadau yn hyspys ger bron Duw gyd a diolchgarwch am yr holl bethau da a dder byniasom. Phil. 4.6.

Hol. Oni ddylau ein geiriau ni mew [...] gweddi ddeilliaw o'n calonnau?

Atteb. Dylaem dderchafu ein calonna [...] a'n dwylo at Dduw yn y nefoedd. Galar nad. 3.41.

Hol. Ai cyfreithlon yw gweddio mew iaith nis deallom fel y gwna'r papistiaid y gyffredinol?

Atteb. Nag ydyw, nag ydyw: cany dylem weddio a'r deall, 1 Cor. 14.1 [...] A thywallt ein calonnau ger fron Duw Psal. 62.8.

Holl. Ynteu onid yw'n anghyfreithlon y [...] y cynnulleidfaodd cyhoeddus [...]fer gw [...]ddi [...] mewn iaith anadnabyddus i'r rhan fwy [...] [Page 49] o'r bobl, yn ol arfer yr eglwysydd pabaidd?

Atteb. Oni rydd gwyr â'r tafod yma­drodd deallus, pa wedd y gwybyddir y peth a leferir? Canys hwy a lefarant wrth yr awyr: A pha wedd y dywed yr hwn sydd yn cyflawni lle'r anghyfarwydd, A­men, gan nas gŵyr beth a ddyweder? Am hynny y dywed yr Apostol Paul, mai gwell ydoedd ganddo yn yr eglwys lefa­ru pum gair trwy ddeall, fel y dyscai eraill hefyd, na myrddiwn o eiriau mewn tafod dieithr. 1 Cor. 14.9, 16, 19.

Hol. Pa ryw ymddygiad corphorol a ddy­laem ni arfer wrth weddio?

Atteb. Dylaem addoli ac ymgrymmu a gostwng ar ein gliniau ger bron yr Argl­wydd ein gwneuthurwr. Psal. 95.6.

Hol. Beth a wnawn ni er mwyn cael o'n gweddiau a'n diolchgarwch fod yn gyme­radwy?

Atteb. Rhaid ini dderchafu dwylo san­ctaidd heb na digter nac ammeu, ynghylch gallu Duw a'i ddaioni. ^(b) A pha beth bynnag a wnelom ar air neu ar weithred, dylaem wneuthur pob peth yn enw'r Argl­wydd Jesu, gan ddiolch i Dduw a'r Tâd [Page 50] trwyddo ef. 1 Tim. 2.8,

Hol. Oni ddylaem ni wneuthur gweddiau at Angelion, a Mair Forwyn, a seinctiau eraill, megis cyfryngwyr gyd â Duw trosom, fel y mae arfer y Papistiaid?

Atteb. Y mae'n gwbl anghyfreithlon i ni wneuthur felly, oblegid vn cyfryngwr (yn vnic) sydd rhwng Duw a dynion, y dŷn Christ Jesu. 1 Tim. 2.5.

Hol. Beth os edrychwn ar anwiredd yn ein calonnau, a'i gynwys yno, pan weddiom?

Atteb. Os edrychwn ar anwiredd yn ein calonnau, ni wrendi'r Arglwydd ar­nom ni. ^(a) Nid yw Duw yn gwrando pechaduriaid, [diedifeiriol] ond os yw neb yn addolwr Duw, ac yn gwneuthur ei ewyllys ef, hwnw y mae efe yn ei wran­do. Psal. 66.18.

Hol. Beth a fydd ar ol marwolaeth?

Atteb. Gosodwyd i ddynion farw vn­waith, ac wedi hynny bod barn. Heb. 9. 27.

Hol. Pwy a fydd y Barnwr?

Atteb: Y Tâd nid yw yn barnu neb, eithr efe a roddes bob barn ir Mab. Joan. 5.22.

[Page 51]

Hol. Pwy a raid iddynt ymddangos o fla­en y Barnwr hwn?

Atteb. Rhaid ini oll ymddangos ger bron brawdle Christ, fel y derbynio pob vn y pethau a wnaethpwyd yn y corph, yn ol yr hyn a wnaeth, pa vn bynnag ai da ai drwg. 2 Cor. 5.10.

Hol. Pwy yw y rhai ni ehant eu bwrw'n euog gan y Barnwr hwn?

Atteb. Nid oes yn awr, ac ni bydd y pryd hynny, ddim damnedigaeth i'r rhai sydd yn Grist Jesu, [...]u wir Gristianogion, y rhai sydd yn rhodio nid yn ol y cnawd ond yn ol yr yspryd. Rhuf. 8.1.

Hol. Pa beth a ragflaena'r Farn gyffre­din?

Atteb. Caiff pawb a'r sydd yn y beddau glywed lleferydd Mab Duw, a hwy a ddeu­ant allan Joan. 5.28.29.

Hol. Pa beth a ganlyn y Farn gyffredin?

Atteb. Pan ddat-cuddier cyfiawn farn Duw i dalu i bob un yn ôl ei weithredoedd, i'r rhai trwy barhau yn gwneuthur da, a geisiant ogoniant, ac anrhydedd, ac an­llygredigaeth, Christ a rydd fywyd tra­gwyddol, eithr i'r rhai sydd gynhennus, [Page 52] ac annufydd i'r gwirionedd, eithr yn v­fydd i anghyfiawnder, y bydd llîd a digo­faint, trallod ac ing, ar bob enaid dŷn sydd yn gwneuthur drwg: eithr gogoni­ant ac anrhydedd, a thangneddyf, i bob vn sydd yn gwneuthur daioni. Rhuf. 2.5, 6, 7, 8, 9, 10.

Aol. Beth a ddigwydd i'r bŷd hwn gwe­di'r Farn?

Atteb. Yn nydd mawr yr Arglwydd y nefoedd a ant heibio gyd â thwrwf, a'r defnyddiau gan wîr wrês a doddant, a'r ddaiar a'r gwaith a fyddo ynddi a loscir. 2 Pet. 3.10.

Hol. Gan eich bod yn pryffessu eich cre­diniaeth am y pethau hyn, pa fatb ddyn a ddylech chwi fod?

Atteb. Dylwn fyw mewn sanctaidd ymarweddiad a duwioldeb, a gwneuthur fyngoreu ar fy nghael ganddo ef mewn tangneddyf, yn ddi frycheulyd, ac yn ddiargyoedd. ^(a) A bod yn sicr a di­ymmod, a helaeth yngwaith yr Arglwydd yn oestadol, a mi'n gwybod nad yw fy llafur yn ofer yn yr Arglwydd. 2 Pet. 3.11, 14