1. Yr widdor gyntaf.

Holi. Pa beth yr wyt yn credu ac yn tybied am dduw?

Atteb. Y mae un duw creawdwr a llywodraethwr pob dim oll: yn dri pher­son gwahanol; y tad ar mab ar yspryd glân.

Profedigaethau am hin allan or scrythur lân.

1. Y mae duw.

Hyn a ellir ei ŵybod am dduw, Rhuf. 1.19, 20. sydd eglur yn ddint hwy: canys Duw ai heglurodd iddynt.

Canys ei anweledig bethau ef, er crea­duriaeth y byd, wrth ei hystyried yn y pethau a wnaed, a welir, yn amlwg, sef ei dragywyddol allu ef a'i dduwdod, hyd onid ydynt yn ddiescus.

Er hynny ni adawodd efe mo honaw ei hun yn ddidyst, Act. 14.17. gan wneuthur daioni, a [Page 8]rhoddi glaw or nefoedd ini, a thymhorau ffrwythlawn, a llenwi ein calonnau ni a llyniaeth, ac a llawenydd.

2. Vn duw yw hwn.

Am fwytta ôr pethau a aberthir i eulyn­nod, 1 Cor. 8, 4. ni a wyddom, nad yw eulyn ddim yn y byd; ac nad [...]es un duw arall onid un.

3. Gen. 1.1. Efe yw creawdwr pob dim oll.

Yn y dechreaud y creawdd duw y nefoedd âr ddaiar.

Wrth ffydd yr ydym yn deall wneuthur y byddoedd trwy air duw yn gymaint nad o bethau gweledig y gwnaed y pethau a welir. Hebr, 11.3.

4. Efe yw llywodraethwr pob dim oll.

Ym mhôb lle y mae llygaid yr Arglwydd yn canfod y drygionus ar daionus. Dihar. 15.3.

Acy mae iê holl wallt eich pen wedi eu cyfrif. Matth. 10.30.

5. Yn dri person gwahanol, Matth. 3.16, 17. y tad, âr mab, âr yspryd glân.

Ar Jesu wedi ei fedyddio a aeth yn y fan i fynu o'r dwfr: ac wele, y nefoedd a agorwyd iddo, ac efe a welodd yspryd Duw [Page 9]yn descyn fel clommen ac yn dyfod arno ef.

Ac wele lef or nefoedd yn doydyd.

Hwn ŷw fy anwyl fab yn yrhwn i'm bodlonwyd.

Oblegid y mae tri yn tystiolaethu yn y nef, 1 Io. 5.7. y tad, y gair, ar yspryd glân: ar tri hyn yn un y maent yn cytûno.

2. Yr ail Prif­bwngc. wyddor.

H. Pa beth yr wyt i yn credu am ddyn ac amdanat dy hun?

A. Pawb oll a lygrwyd yn llwyr a phechod trwy gwymp Adda, ac felly y gwna [...]th­pwd hwy yn weision ir cythrel ac yn euog o ddamnedigaeth dragywyddol.

1. Pawb oll a lygrwyd a pechod.

Megys y mae yn scrifennedig, Rhuf. 30.10. Nid oes neb cyfiawn, nac oes un.

2. Hwy a lygerwyd yn llwyr.

A gwir dduw y tangneddyf a'ch sancte­iddio yn gwbl oll: Thess. 5.23. a chadwer eich yspryd oll: a'ch enaid, a'ch corph; yn ddiargyoedd yn nyfodiad ein Harglwydd Iesu Grist.

Hyn gan hynny wyf yn ei ddywedyd ac yn ei dystiolaethu yn yr Arglwydd na ro­dioch chwi mwyach fel y mae y cenhed­loedd eraill yn rhodio yn oferedd ei me­ddwl. Eph. 4.1 [...].18. [Page 10]Wedi tywyllu ei deall, wedi ym­ddieithro oddi wrth fuchedd dduw, drwy 'r anwybodaeth sydd ynddynt, trwy ddall­ienb ei calon.

Ar Arglwydd a welodd mai aml oedd drygioni dŷn ar y ddaiar, Gen. 6.5. â bod holl swriad meddyl, fryd ei galon, yn vnig yn ddrygio­nus bob amser.

3. Trwy gwymp Adda.

Am hynny megys trwy un dyn y daeth pechod ir byd, Rhuf. 5.12. a marwolaeth trwy bechod, ac felly yr aeth marwolaeth ar bôb dyn yn gymmaint a phechu o bawb.

4. Ac felly y gwnaethpwyd hwy yn weision ir cythrel.

Yn y rhai y rhodiasoch gynt yn ol helynt y byd hwn, Eph. 2.2. yn ol tywysog llywodraeth yr awyr, yr yspryd sydd yr awron yn gwei­thio ym-mhlant anufydd-dod.

Oblegid hynny, gan fod y plant yn gy­frannogion o gîg a gwaed, Heb. 2.12. yn [...] ef hefyd yr ûn modd, a fu gyfrannog or un pethau: fel trwy farwolaeth y dinistrieir efe yr hwn oedd a nerth marmolaeth gantho, hynny yw diafol.

Yn y rhai y dallodd duw y byd hwn feddyliau y rhai digrêd fel na thywŷnnei iddynt lewyrch efengyl gogoniant Crist, 2 Cor. 4.4. [Page 11]yrhwn yw delw duw.

5. Ac yn euog o ddamnedigaeth dragywyddol.

Canys cynnifer ac ysy o weithredoedd y ddeddf, Gal. 3.10. tan felldith y maent: canys scri fenwyd; melldigedig yw pob un nid yw yn ares yn yr holl bethau a scrifennir yn llyfr y ddeddf i'w gwneuthur hwynt.

Megys trwy gam wedd un y daeth barn ar bob dyn i gondemniad: Rhuf [...]5.18. felly hefyd trwy gyfiawnder un y daeth dawn ar bob dyn i gyfiawnhâd bywyd.

3. Y dryddydd Neu Prif­bwngc. wyddor.

H. Pa fodd y mae iti ddiangc or cyflwr damnedig hwn.

A. Iesu Grist tragywyddol fab duw yr hwn a vvnaeth pwyd yn ddyn trwy ei farwolaeth ac y groes, a thrwy ei gyfiawn­der a gwbl-gyflawnodd (o hono ei hun yr unig) bob dim oll yr sydd reidiol i iachaw­dwriath dyn.

1. Iesu Grist tragywyddol fab duw.

Ar Gair a wnaethpwyd yn gnawd ac a drigodd yn ein plith ni (ac ni a welsom ei ogoniant ef, Io. 1.14. gogoniant megys yr vnigan­edir [Page 12]oddiwrth y tâd) yn llawn grâs a gwi­rionedd.

2. Yr hwn a wnaeth pwyd yn ddyn.

Cannys ni chymmerodd efe naturiaeth Angelion, Heb. 2.16. eithr hâd Abraham a gymmerodd efe.

3. Trwy ei farwolaeth ar y groes.

Efe a archollwyd am ein camweddau ni: Esay 53.5. efe a ddrylliwyd am ein hanwireddau ni cospedigaeth ein heddvvch ni oedd arno ef, a thrvvy ei gleisiau ef yr iachavvyd ni.

4. A thrvvy ei gyfiawnder ef.

Rhuf. 5.19. Oblegid megis trwy anufydd-dod un dyn y gwnaeth pwyd llawer yn bechaduriaid felly trwy vfydd-dod un y gwneir llawer yn gyfiawn.

Canys yr hwn nid adnabu bechod a­wnaeth efe yn bechod trosom ni, 2 Cor. 5.21. fel in gwne [...]lid ni yn gyfiawnder duw ynddo ef.

5. Efe a gwbl-gyflawnodd.

Am hynny efe a ddichon hefyd yn gwbwl iachau y rhai trwyddo ef fy yn dyfod at dduw, Heb. 7.25. gan ei fod ef yn byw bob amser i ei­riol trostynt hwy.

6. O hono ei hun yn inig.

[Page 13]Ac nid oes iechvdwriaeth yn neb arall, Acts 4.12. canys nid oes enw arall tan y nef wedi ei roddi ym mhlith dynion drwy yr hwn y mae yn rhaid ini fod yn gadwedig.

7. Efe a gyflawnodd pob dim oll yr sydd reidiol i iechy wriaeth dyn.

Ac efe yw'r iawn tros ein pechodau ni, 1 Io. 2.2. ac nid tros yr eiddom ni yn onig eithr tros pechodau yr holl fŷd.

4. Y bedwered Prifbwngc. wyddor.

H. Eithr pa fodd y gellir dy wneuthur di yn gyfrannog o Grist ai ddoniau ef?

A. Dyn o yspryd vfydd gystuddiedig yr hwn trwy ffydd yn vnig a ymaflo, ac a iawn fwynhao Crist ai holl haeddedigae­thau iddo ei hun, sydd gyfiawn ger bron duw, a sanctaidd.

1. Dyn o nspryd y sydd cysty­ddiedig.

Canys fel hyn y dywed y goruchel, Esa. 57.15. ar derchafedig, yr hwn a bresswylia dragy­wyddoldeb, ar y mae ei enw'n sanctaidd: y goruchelder ar cyssegr a bresswyilaf a chyd a'r cystuddiedig a'r issel o yspryd, i fywhau y rhai issel o yspryd, ac i fywhau calon y [Page 14]rhai cystuddiedig.

Aberthau duw ydynt yspryd drylliedig, Psal. 51.17. calon ddyrllioc gystyddiedic o douw ni ddirmygi.

2. Yr hwn trwy ffydd yn vnig.

Ar Iesu yn ebrwydd wedi clywed y gair ddywedasid, Mar. 5.36. a ddywedodd wrth Bennaeth y synagog, Nac ofna, crêd yn vnig.

A gwnaeth Moses sarph brês, ac a'i gosododd ar drostan: Num. 21.9. yna os brathei sarph ŵr ac edrych o hono ef ar y sarph brês, byw fy­ddei.

Ac megys y derchafodd Moses y sarph yn y diffuethwch, Io. 3.14. felly i mae yn rhaid derchafu mab y dyn.

Fel na choller pwy bynag a gredo ynddo ef, Gwers. 15. onid caffael o hono fywyd tragywy­ddol.

3. A ymaflo ac a iawn fwynha o Crist a'i holl haeddedigaethau iddo ei hun.

Ond cynnifer ar ai derbyniasant ef, Io. 1.12. efe a roddes iddynt allu i fod yn feibion i dduw, sef ir sawl a gredant yn ei enwef.

Ar lesu ad dywedodd wrthynt, Io. 6.35. myfi yw bara'r bywyd; yr hwn sy yn dyfod attafi, ni newyna, ar hwn sy yn credu ynofi, ni sycheda tin amser.

[Page 15]4. Hwn sydd gyfiawn ger bron duw.

Canys pa beth a ddywed yr scrythur, Rhuf. 4.3 cre­dodd Abraham idduw, a chyfrifwyd iddo yn gyfiawnder.

Eithr ir neb sy yn gweithio ni chyfrifir y gwobr orâs, gwers 4. onid o ddyled.

Megis i mae Dafydd hefyd yn datcan dedwyddwch y dyn y mae duw yn cyfrif cyfiawnder iddo heb weithredoedd gan ddyweddyd. 6. wers.

Dedwydd iw y rhai y maddeuwyd ei hanwireddau a'r r'hai y cuddiwyd ei pe­chodau. 7. wers.

5. A Sanctaidd.

Ac ni wnaeth efe ddim gwahaniaeth rhyn­gom ni a hwynt, Act. 15.9. gan buro ei calonnau hwy trwy ffydd.

Eithr yr ydychchwi o honaw ef yn Ghrist Iesu, 1 Cor. 1.30. yr hwn a wnaethpwyd ini gan dduw yn ddoethineb, ac yn gyfiawnder, ac yn sancteiddrwydd ac yn brynedi­gaeth.

5. Y Bummed wyddor.

H. Pa rai yw y moddion arfaredig, cyff­redyn i gaffael ffydd trwyddynt?

[Page 16]A. I mae ffydd yn dyfod trwy bregethiad gair duw yn inig; a thrwy hwnnw y mae yn cynnhyddu beunydd, megis y mae he­fyd trwy wenidogaeth y sacrafenau Sacra­mentau a gweddi.

1. Y mae ffydd yn dyfod trwy bre­gethiad gair duw yn vnig a thrwy hwnnw y mae yn cynhyddu beu­nydd.

Pa fodd gan hynny y galwant aryr hwn ni chredasant yntho? Rhu. 10.14. a pha fodd y credant yn yr hwn ni chlywsant am dano; a pha fodd y clywant heb bregethwyr?

Lle ni, Dihar. 29.18. byddo gweledigaeth, methu a wna'r bobl: ond y neb a gadwo y gyfraith, gwyn ei fŷd ef.

Fy mhobl a ddifethir o eisieu gwyboda­eth: Hos. 4.6. am it ddiystyru gwybodaeth' minneu ath ddiystyraf ditheu fel na byddech offeiri­ad imi: ac am it anghofio cyfraith dy dduw minneu a anghofiaf dy blant ditheu hefyd.

2. Megis y mae hefyd trwy weni­dogaeth y sacrafennau.

Ac efe a gymerath arwydd yr enwaediad yn insel cyfiawnder y ffydd yr hon oedd­ganddo yn y dienwaediad, Rhuf. 4.11. fel y byddei efe yn tad pawb a gredant yn y dienwaediad, fel y cyfrifid cyfiawnder iddynt hwythau hefyd.

[Page 17]Ac ni fynnwn ichwi fod heb wybod, 1 Cor. 10.1 fro­dyr, fod ein tadau oll tan y cwmmwl, ai myned oll trwy y mor.

Ai bedyddio hwy oll i Moses yn y cwm­mwl ac yn y mor. 2 wers.

A bwyta bawb a honynt yr un bwyd ysprydol. 3 wers.

3. A Gweddi.

Canys pwy bynac a alwo ar enw yr Ar­glwydd cadwedig fydd. Act. 2.12.

6. Y chweched wyddor.

H. Pa beth yw cyflwr pob dyn yn ol mar­wolaeth.

A. Pawb ol a gyfodant eilwaith a'i cyrph ei hunain ir farn ddiweddaf; yn oll pa un y rhai duwiol a feddiannant deyrnas nefoedd; ond yr anffyddloniad ar gwrthodedig a fyddant yn yffern iw poeni yno gidâr cy­threl ai angelion yn dragywyddol.

1. Pawb oll a gyfodant eilwaith a'i cyrph ei hunain.

Na ryfeddwch am hyn: Io. 5.28. can [...]s y mae'r awr yn dyfod yn yr hon y caiff pawb ar sydd yn y beddau glywed ei leferydd ef.

2. Ir farn ddiweddaf.

[Page 18]Canys duw a ddwg bob gweithred i farn, Ecel. 12.14. a phob peth dirgel, pa un bynnac fyddo ai da ai drwg.

Eithr yr ydwyf yn dywedyd wrthych mai am bob gair segur a ddywedo dynion, Mat. 12.36. y rhoddant hwy gyfrif yn nydd-farn.

3. Yn ol pa un y rhai duwiol.

Ac a waredodd Lot gyfiawn yr hwn oedd mewn gofid trwy anniwair ym arweddiad yr anwiriaid. 3. Pet. 2.7.

Ar Arglwydd a ddywedodd wrtho' dos trwy ganol y ddynas, Ezes. 9.4. trwy ganol, Ierusalem, a noda nôd ar dalcennau y dy­nion sydd yn vcheneidio ac yn gweiddi am y ffieidd-dra oll a wneir yn ei chanol hi.

4. A feddiannant deyrnas ne­foedd.

Yna y dywed y Brenin wrth y rhai­ar ei ddeheu-lavv: Mat. 3.5. Deuwch chwi fendi­gedigion syn nhâp, etifeddwch y deyr­nas a baratowyd ichwi er seiliad y bŷd.

5. Eithr yr Anffyddloniaid a'r gwrothodedig a feddiannant yffern iw poeni yno gida'r cy­threl a'i Angelion yn dragywy­ddol.

[Page 19]Yna y dywed efe hefyd wrth y rhai a fy­ddant ar y llaw asswy, Mat. 25. [...]4. ewch oddiwrthif rai melldigedig ir tan tragywyddol, yr hvvn a baratowyd i ddiafol ac i'w Angy­lion.

Yr wyddor gyntaf wediei heglurhau.

Holi.PA beth yw duw?

Atteb. Io. 4.24. Yspryd yw Daw, neu sy lwedd ysprydol, 1 Tim. 1.17. vnig-ddoeth gwir sanctaid tra­gywyddol, an feidrol.

H. Pa fodd yr wyt yn sicr o hyn ac lyn gwybod fod duw or fath?

A. Heblaw tystiolaeth y scrythur lân, y mae rheswm naturiel yn dangos hyn?

H. Beth yw un rheswm?

Att. Pan ystyriwyf Rhuf. 1.20. phrâm a rhyfeddol wneuthuriad y bŷd, yr wyfi yn tybied yno­fy-hun nas galle greaduriaid mor druain, ar sy ynddo, wneuthur mo' hwn, na'r byd chwaith ei wneuthur ei hûn: ac am hynny heb law hyn oll gan na wnaeth y creaduri­aid moi hûnjnâr byd, mae'n rhaid i dduw fod yn wneuthurwr y byd megis ac per fae gwr yn dyfod i wlâd ddieithr, agweled [Page 22]yno ryw adeilad deg a chost-sawr, ac etto heb gyfarfod yno ac un creadur byw ond hediaid y nefoedd a bwystfilod y ddaiar yn vnig: nis tybia hwnnw mae'r adar neu'r bwystfilod a gododd yr adei lad honno i fynu, ond efe a fwriada yn y man mai naill y mae, neu fe a fu dynion yno.

H. Pa reswm arall sy gennit?

A. Rbu. 2.15. Gen. 3.8, 10. Y neb a wnelo ryw ddrwg, megys llofruddiaeth, godineb, torr-priodas, ca­bledd, er celu a chiddio o hono y drwg (fel nas gwyppo un dyn byw ddim oddiwr­tho) etto fe a fydd ganddo yn fynych rhyw wascfa yn ei gyd wybod, mal pe byddei yn clywed megis tan yffernol yn cynneu oddifewn; a rhesvvm cadarn yvv hyn i ddangos fod duvv, ger bron gorseddfainc pa un y bydd rhaid iddo ddyfod i atteb am ei vveithred.

H. Pa Savvl Duvv fydd?

A. 1 Cor. 3.4. Nid oes un duvv ond un.

H. Pa fodd yr vvyt ti nydy feddvvl yn adnabod yr un Duvv hvvn?

A. D [...]t. 4.15.16. Ames 4.13. Nid vvyfi yn ei adnabod ef vvrth ddychymmig yn fy meddvvl ryvv lun neu ddelvv o hono (fel y mae'r annoeth ar an­vvybodus yn gvventhur y rhai fy yn tybied i fod ef yn eistedd fel hen ŵr yn y nefoedd) eithr yr vvyfi yn ei adnabod ef vvrth ei rinvveddau priodol ef âi vveithredoedd.

[Page 23]H. Parai yvv ei rinvveddau pennaf ef?

A. 1. Y mae ef yn Iob 12.13. vnig-ddoeth, yn deall pob peth yn vniavvn, ac yn gvvybod gvvir-achos pob dim. 2. y mae ef yn Esay 6.3. wir­sanctaidd, ar i mae hyn yn ymddangos yn eglur, o'i sod ef yn Exod. 20.5, 6. vvirgyfiavvn, ac yn wir-drugarog i'w greaduriaid. 3. y mae ef yn Esay 41.4. dragywyddol, heb na dechreuad na diweddiad ôi ddiddiau. 4. Y mae ef yn Psal. 139.7. an feidrol, am ei fod yn bresennol ymmhob man, ac am ei fod yn ddigon galluog i wneuthur a fynno Iob 9.4. Deut. 10.17. ei hun.

H. Pa ra [...] yw gweithredoedd duw?

A. Ier. 10.12. Psal. 33.6. Gwneuthuriad y byd, a phob dim ynddo, a Psal. 104.15.27. cheidwadaeth yr holl bethau ar y wnaeth ef drwy ei fawr ragluniaeth.

H. Pa fodd y gwyddost i fod duw yn lly wodraethu ar bob rhyw beth yn y bŷd drwy ei ragluniaeth priodol?

Atteb. Heb law tystiolaeth y ferythur lân myfi a welaf ac a wn wrth a brofais sef Lev 26.26. Dihar. 16.33. bŵyd, diod dillad, ŷ rhai, heb na gwres naw by wyd ynddynt, nis gallent na chadw na chynnal bywyd dyn, oddieithr fod enwe­dig ragweliad duw yn rhoddi nerth a rhi­nwedd ynddynt.

H. Pa fodd maey'r hwn yn dri pherson gwahanol?

A. Y 1 10 5.7. Mat. 3. [...]7. tad yr hwn fy yn cenhedlu 'r mab: y mab yr hwn a cenhedlwyd gan y tad: yr [Page 24] 10, 15, 26. yspryd glan yr hwn sy yn dei llaw od di­wrch y tad âr mab.

2. Yr ail wyddor wedi ei eglur­hau.

H. Weithian gan ini ddyfod attom ein hunain: ac yn gyntaf, dywed i ini pa beth yw anianol gyflwr pob dyn?

A. Y mae pob dyn o'i anian ei hun yn Eph. 2.1, 2. 1 Tim 5.6. farw mewn pechod, megys celain ffiaidd neu megis corph marw yn pydru ac yn drewi yn y bedd, ac ynddo hefyd y mae hâd pob anwiredd.

H. Beth yw pechod?

A. Pob 1 10: 3.4. troseddiad, neûr torriad lleiaf o gyfraith dduw: pet fae ond yr Gal. 3.10. Rhuf. 7.7. eisieu lleiaf, or hyn y mae 'r gyfraeth yn ei ofyn.

H. Pa swal rhyw o bechodau sydd?

A. Pechod yw, naill a'i Col. 3.9. Psal. 51.5. llygredigaeth naturiaeth, ai pob gweithred ddrwg a dar­ddo o honi megys ei ffrwythau hi.

H. Ym-mha rai y mae llygredigaeth naturiaeth?

A. Ym mhawb Rhuf. 3.10. oll o blant Adda.

H. Ym-ha fan ar ddyn y mae ei lwgr?

A. Gen. 6.5. 1 Thess. 5.23. Ym-mhob man ar ei gorph ai enaid; [Page 25]megys gwahanglwyf rhedegog oddiwrth goryn y pen hyd at wadn y troed.

H. Dangos imi pa fodd y mae pob man ar ddyn wedi llygrv gan be­chod?

A. 1. Yn y Rhuf. 8.5.1 Cor. 2.14. meddwl nid oes dim ond anwybodaeth a dallineb am bethau ne fawl.

2. Y mae'r Tit. 1.15. gydwybod wedi ei halo­gi, drwi ei bod hi bob amser naill a'i wedi sythu gan bechod, neu wedi ei therfy­scu, gan achwynion a brawiau oddi­fewn.

3. Y mae ewyllys dyn yn ewyllysio ac yn chwenych yn vnig y peth sy ddrwg.

4. Y mae gwyniau y galon, Gal. 5.24 megys ca­riad, llawenydd, gobaith, chwant, ar cy­friw fath, wedi ei gyrru ai cynhyrfu ir drwg ac ei ym gofleidio ac ef: ac nis cyn­hyrfir hwy i dueddu at y peth sydd dda; onid er ei lysu.

5. Y mae holl aelodau y corph yn dac­clau ac yn offerau ir meddwl i weithredu drwg.

H. Pa rai yw y gweithredoedd drwy y rhai ydynt ffrwythau y llygredigaeth hon?

A. Gen. 6.5. Drwg fwriadau yn y meddwl y rhai ydynt yn dyfod naill ai drwy ddyfal­feddy liad dyn ei hun, neu drwy 'r drwg [Page 26]ŵyniau y mae'r cythael yn ei coffau iddo: Io. 13.2. Act. 5.3.1 Chron. 21.1. drwg-gynhyrfiadan a chwantau yn codi yn y galon; oba rai y mae yn tarddu allan ei­riau a gweithredoedd drwy pan roddir yr achos lleiaf.

H. Pa fodd y digwyddodd fod pob dyn fel hyn wedi ei halogi gan be­chod?

A. Drwy Rhuf. 5.12.18.19. an ffyddloneb, anufydd-dod Adda wrth fwyta'r ffrwyth Gen. 2.17. & Gen. 3.6. gwahar­ddedig fel y gwelwn fod gwyr mawr pen­naethiaid, trwy ei tráturiaeth nid yn vnig yn anrheithio ei hunain ond hefyd yr ydynt yn difwyno ac yn wilyddio wyneb ei blant ar ei hol.

H. Pa niwed a ddigwydd i ddyn am bechod?

A. Gal. 3.10. Y mae ef bob amser tan farn, digo­faint, a melldith dduw, holl ddyddiau ei fwyd, yn-niwedd ei oes, ac ar oll ei farwo­laeth.

H. Pa beth yw melldith dduw yn y bywyd hwn?

A. Yn y Deut. 18.21.22.27.65.66.67. 2 Cor. 4.4. corph clefydau, megys gwauw a phob doluriau eraill: yn yr enaid, dalli­neb, caledrwydd calon, a blinder cydwy­bod: mewn cyfoeth, helbalon rhwystrus a cholledion: mewn enw, gogan a dir­myg; ac yn ddiweddaf caethiwed tan Satan, tywysog y tywyllwch yn yr holl ddyn.

[Page 27]H. Pa fath gaethiwed yw hwn?

A. Y Eph. 2.2.2 Cor. 4.4. Luk. 11.21. gaethiwed hwn yw, pan fo dyn yn gaeth-was ir cythrel, ac yntef yn teyr­nasu yn ei galon ef megys yn dduw iddo ef.

H. Pa fodd y geill dyn wybod ai yw Satan yn teyrnasu yn ei galon ef ac yn dduw iddo?

Atteb. Fe a eill wybod hynny wrth hyn: o bydd ef yn ostyngedig iddo yn ei galon a dangos hynny yn ei Ymarwe­ddiad.

H. Pa fodd y geill dyn gan fod ynddo ei hun, i fod ef yn rhoddi y fath ostyngeiddrwydd i Satan?

Atteb. Os bydd Io. 8.44.1 Io. 3.8. hyfryd gantho y gwynniau y bo Satan yn ei gyrru iw ga­lon ef: ac os cyflawna chwantau y cy­thrael.

H. Beth yw'r felldith ddyledus i ddyn yn niwedd ei fowyd?

A. Rhuf: 5.12.17. & 6.23. Marwolaeth, sef, gwahaniad ac yscar y corph ar enaid.

H. Beth yw'r felldith ddyledus i ddyn ar ol y bywyd hwn.

A. Gal. 3.10. Damnedigaeth dragywyddol yn nhân yffern: o ba un y mae pob dyn mor [Page 28]euog ac mewn cymmaint o berigl, ac ydywr traetor âr bradychwr wedi ei ddala, o gael ei losci, ei grogi a'i chwartorio.

3. Y drydydd wyddor wedi ei heglurhau.

H. Os gwobr pechod yw marwolaeth, truanaf o'r holl greaduriaid a wnaeth Duw, ydyw dyn y mae trueni ci neu lyffant yn diweddu wrth yddynt farw: eithr dechreuad trueni i ddyn yw'r awr y bo marw.

A. Gŵir a fyddei hynny pe bae dyn heb fodd i gael ei ym waredu: ond duw a ddan­gosodd ei fawr-drugaredd i ddyn wrth roddi iachwbwr iddo.

H. Pa fodd y gelwir yr achubwr hwn?

A. Mat. 1.21. Jesu Grist.

A. Heb. 2.16.10. Tragywyddol fab duw, yr hwn a wnaethpwd yn ddyn, yn gyffelyb i ddy­nion eraill, ym hob peth, lê yn ei Heb. 5.7. wendid hefyd, ond nid mewn pechod.

H. Pa, fodd y gwnaethpwyd ef yn ddŷn ac-yn ddibe­chod?

A. Mat. 1.18.20. Efe a genhelwyd yng-hrôth mor­wyn, ac a'i sancteidd wyd ef trwy 'r yspryd [Page 29]glân wrth ei genhedlu.

H. Pa ham y mae yn rhaid i'n ha­chubwr ni fod yn dduw ac yn ddyn?

A. Y mae yn gorfod iddo fod yn dd [...]n, 1 Tim. 2.5, 6. o herwydd mae dyn a bechodd: ac am hynny dyn sy raid farw, am bechod; i lonyddu ac heddychu digofaint duw: y ma [...] yn rhaid iddo fod yn dduw, i gynnal ac i gadern hau y dyndod, i orchfygu ac i orfoleddu ar farwolaeth.

H. Pa rai yw y sŵyddau sy gan Grist i'w wneuthur ef yn iachubwr llawn-ddigonol?

A. Y mae ef yn Psal. 110.4. Offeiriad, Deut. 18. 15, Luk 4.18. yn Brophwyd, ac yn Luk. 1.33. Psal. 45.7. Frenin.

H. Pa ham y mae ef yn Offeriad?

A. I weithio iechyd wriaeth i ddyn?

H. Pa fodd y mae ef yn gwneuthur hynny?

A. Yn gyntaf drwy wneuthur iavvn i'w dad tros anwireddau Mat. 20.28. dyn: yn ail drwy Heb. 7.25, 26. eiriol tros ddyn.

H. Pa fodd y mae ef yn gwneuthur iawn tros ddyn?

A. Mewn 2. fodd; a'r cyntaf yw trwy aberthu tros ddŷn.

H. Beth yw'r aberth honno?

A. Esa. 52.10. Crist ei hun fel y mae ef yn ddyn, a chorph ar enaid gantho.

[Page 30]H. Beth y'wr allor y mae ef yn Aberthu arni?

A. Crist fel y mae yn dduw ydyw yr allor, ar ba un yr aberthodd efe ei y hun.

H. Pwy oedd yr offeiriad?

A. Heb. 5.5, 6. Neb ond Crist: a hynny fel y mae yn dduw ac yn ddyn.

H. Pa sawl gwaith yr aberthodd efe ei hun?

A. Nid Aberthodd efe ei hun un amser ond Heb. 9.28. un waith.

H. Pa farwolaeth a ddiod desodd pan aberthodd ef ei hun?

A. Marwolaeth ar y groes, ar ba un yn ddioddef, heb law marwolaeth sef yscar yr enaid oddiwrth y corph; fe a ddywall­dwyd hefyd arno holl ddigofaint duw âr oedd ddyledus i ddyn am bechod.

H. Pa les sy yn dyfod ini trwy ei a berth ef?

A. Digofaint duw a ddistawyd trwi ei Heb. 9.28. a berth ef.

H. A ellasei dioddefaint Crist, nis parhaodd ond tros vhydig ennyd, fod yn llawngyfattebol iddamnedigaeth tragywyddol dyledus iddŷn, ac felly heddy­chu digofaint duw?

A. Galla yn iawndda: canys pon ddio­ddefod Crist, Act, 20.28. fe a ddioddefodd duw er nas [Page 31]dioddefodd ef yn ei dduwdod: ac y mae hynny yn fwy na phe buasei holl bobloedd y byd yn dioddef yn dragywyddol.

H. Pa fodd arall y gwanaeth ef iawn i dduw trosom?

A. Drwy gawd a chwbwl-gyflawni y gyfraith.

H. Pa fodd y cyflawnodd ef y gyfraith?

A. Trwy berpheithrwydd ei 1 Cor. 1.30. gyfiawn­der ei hun: a hyn sy yn sefyll mevvn dau beth.

1. Perffeithrwydd a phurdeb ei 2 Cor. 5.21. ddyn­dod.

2. Ei Ro. 5.19. vfydd-dod ef yn cwplhau yr hyn oll yr oedd y gyfraeth yn ei ofyn.

H. Ti a ddangosaist y modd y mae Crist yn gwneathur iawn trosom: dangos hefyd y modd y mae ef yn eiriol trosom­ni?

A. Y mae ef yn wastadol yn ei ddangos ei Ro. 8.34. hun ger bron ei dad, i wneuthur y ffythloniaid ai holl weddiau yn gymmera­dwy 1 Pet. 2 5. iddo: ac i wneuthur holl haeddedi­goethu ei ddioddefaint; a'r iawn a wnaeth efe trostynt iw dad, yn briodawl iddynt hwy.

H. Pa ham y mae Crist yn Bro­phwyd?

[Page 32]A. Io. 6.45. Mat, 3.7. Fel y gallo ef ddatguddio iw eglwys inion ffordd a moddion iechadwriaeth: a hyn y mae efe yn wastadol yn ei wneuthur trwy wenidogaeth ei air oddiallan a thrwy waith ei lan yspryd oddifewn.

H. Pa ham y mae efe hefyd yn frenin?

A. Esa. 9.7. Fel y gallo efe yn helaeth roddi a dwyn ini yr holl foddion dywededig o'n hiechydwriaeth.

H. Pa fodd y mae yn dangos ei fod yn frenin?

A. Act. 10.40. Eph. 4.8. Am ddarfod iddo (wedi ei farvv ai gladdu) adgyfodi or bedd, a bywhau ei gorph marw; Act. 1.9. escyn ir nefoedd; a'i fod yr awrhon yn eistedd ar ddeheulavv ei dad yn y nefoedd yn llawn gallu a gogo­niant.

H. Pa fodd hefyd?

A. Esa. 9.7. & 30.21. Am ei fod efe yn oestadol yn ysprydo­liaethu, ac yn cyfarwyddo ei holl wasa­naethwŷr, trwy dduwiol allu ei lan-yspryd yn ol ei sanctaidd air.

Holi, Eithr a phwy y cyfranna y brenin Bendigedig hvvn y moddion hyn oll o iechydw­riaeth?

Atteb. Mat. 20.16. Y mae ef yn ei cynnig hvvy i bawb ac y Io. 1.12. 1 Io. 2.2. maent yn llawn ddigonol er cadw pawb er hynny nis bydd pawb yn [Page 23]gadwedig, o herwydd nis derbyniant hwynt trwy ffydd.

4. Y bedwerydd wyddor wedi ei heglurhâu.

H. Pa Peth iw ffydd?

A. Eph. 2.8. Col. 2.12. Io. 6.35. Mawr drugaredd a gras duw yvv ffydd; trwy ba un ymae dyn yn ymaflyd yn Ghrist a'i holl ddoniau ac yn ei priodoli hwynt igid iddo ei hun.

H. Pa fodd y mae dyn yn pri­odoli Crist iddo ei hun, gan ein bod ni ar y ddaiar ac yntef yn y nefoedd?

A. Y priodolaeth ymma a wneir drvvy sicrhâd hysprydwydd drwywaith yr 2 Cor. 1.20.22. y­spryd glân, o ffafor duw tuagalt ddyn ei hun, ac o faddeuant am ei holl anvvire­ddau.

H. Pa fodd y mae duvv yn dwyn dynion i vvir-gredu yng-Hrist?

A. Yngyntaf y mae efe yn darparu ei ca­lonau hwy i fod yn gymwys i dderbyn ffydd, ac wedi hynny yn gweithio ffydd yn ei calonau hwynt.

H. Pa fodd y mae duw yn darparu calonnau dynion?

A. Drwy ei hyssigo hwy fel pet fae [Page 34]dyn yn malurio careg galed, onis fai mor fân ar llwch; a hyn awneir drwy ei hisel-dda, rostwng hwynt.

H. Pa fodd y mae Duw yn daro­stwng dyn?

A. Drwy ei ddwyn ef i weled ei bech­odau, ac i dristan am danyni.

H. Pa fodd y gwneir dyn i ganfod ac i adnabod ei bechod?

A. Drwy y Rhuf. 3.20. ac 7.7, 8. gyfraith foesawl, swm pa un yw'r deg gorchymyn.

H. Pa bechodau a gafi wybod i bod y nof trwy'r deg gorchym­myn?

A. Tydi a gei weled fod deg o amryw bechodan y not.

H. Pa bechod yw'r cyntaf?

A. Gorchym­myn 1. Dy fod yn gwneuthur rhyw beth yn dduw it, yr hwn beth nid yw dduw, hyn­ny trwy ei ofni ai garu, a thrwy roddi mwy o ymddiried ynddo nag yn y gwir dduw.

H. Beth yw'r eil?

A. 11. Dy fod yn addoli gandduwiau neu yn cam-addoli y gwir dduw.

H. Beth yw'r trydydd?

A. 111 l Am heichu duw, ac a buwsio ei enw, ei air, ai weithredoedd.

H. Beth yw'r pedwerydd?

A. 1111. torri y dydd Saboth; drwy wneu­thur [Page 35]gwaith dy alwedigaeth a'th or­chwylion, a gweithredoedd y cnawd: a gadal heb wneuthur gwaith yr yspryd.

H. Beth y w'r chwech eraill?

A. Gwneuthur dim ar a fo yn rhwystro dy gymmydog, neu yn ddrwg iddo.

1. Iw v. anrhydedd.

2. Iw vi. fywyd.

3. Iw vii. ddiweirdodd.

4. Iw viii. dda.

5. Iw ix. enw da.

6. Pet fae hynny ond yn ddirgel x. mewn meddwl ac ewyllys calon, er nas rhoddit dy fryd nâth fwriad er cyflawni yr hyn a fyn­aycht.

H. Beth yw tristwch am be­chod?

A. Tristwch am bechod yw pan gyfir­ddir cydwybod dyn gan Act 2.37, 38. can. 5.4. wirystir a phwys, o ddigofaint duvv am ryvv rai o'r pechodau hyn, fel y byddo efe yn 1 Tim. 1, 15, 16. Ezra 9, 6, 7. gw­bwl anobeichgar o iechydwriaeth, (o ran dlm ynddo ei hun) gan gyfaddeu ddarfod iddo heuddu cywylydd a gwarth yn dragy­wydd.

H. Pa fodd y mae duvv yn gweithio y gofyd hyn am be­chod?

Atteb. Trwy felldith ofnadwy y gyfra­eth.

[Page 36]H. Beth yw honno.

A. Y Gal. 3.10. neb a dorro pet fae ond un o or­chymmynion duw, a hynny ond unwaith yn ei holl fywyd ac ond ar un meddwl yn inig, y mae hwnnw trwy hynny yn euog ac mewn perigl o ddamnadigaeth tragywy­ddol.

H. Pan fo calonnau dynion wedi darparu fel hyn, pa fodd y mae duw yn plannu ffydd ynddynt hwy?

A. Trwy weithio rhyw fynidiau oddi­mewn y galon, y rhai ydynt megys hadau ffydd o ba rai y mae hi yn egino ac yn cyn­hyddu.

H. Pa beth ydiw'r cyntaf o honynt hwy?

A. Esa. 55.1. Io. 7.27. Lug. 1.53.3 Pan fo dyn (wedi ei ddarostwng tan faech ei bechod) yn gwybod ac yn cy­faddeu i fod yn sefyll mewn mewr eisieu am Grist.

H. Beth yw'r ail?

A. Mat. 5.4. Dat. 21.6. Newynu, chwenychu ac hiraethu, am fod yn gyfranog o Grist ai holl haedde­digaethu.

H. Beth ŷwr tryddyd?

A. Heb. 4.16. Hedfan i fynu at orseddfainc gras, rhag barn y gyfraeth yr hon sy yn flin iawn yn pigo'r gydwybod.

H. Pa fodd y gwneir hynny?

[Page 37]A. Luk. 15.18.19. Mat. 15.22. Act. 8.22. 2 Cor. 12.8. Trwy weddio ac vchel-grio a thaer­geisio nawdd duw yng-Hrist; er maddeu­ant, pechodau, a hynny o deirni barhaus, nes iddo gael deisyfiod ei galó wedi ei cani­adhau.

H. Beth sydd yn canlyn yn ol hyn.

Atteb. Mat. 7.7. Esa. 65.24. Iob. 33. 25. Yno y mae duvv yn ol ei adde­vvid trugarog, yn gadavv ir pechadur, truan gal clyvved sicrvvyd oi gariad a­pha un y carodd duvv efe yng-Hrist; ar sicrvvyd yma yvv iavvn ffydd fy­wiol.

H. Onid oes amryw raddau a me­surau o iawn ffydd?

A. Rhuf. 1, 17. Luk. 17.5. Oes.

Holi. Pa un yw'r mesur lleiaf o vvir ffydd a eill dyn gael?

Atteb. Pan fo dyn (o yspryd isel-fryd) gan Esa. 42.3. Mat. 17.20. Luk. 17.5. leiad yvv ei ffydd, heb gael clywed etto, ddim sicrvvydd am faddeuant am ei be­chodau, ac etto y mae efe yn ei berswadio ei hun i bod hwy y cyfryw rai ag a faddeu­ir, ac o herwydd hynny y mae efe yn eiriol o'i maddeu hvvynt, ac yn ei galon yn gvveddio ar dduvv ei maddeu hvvynt iddo.

[Page 38]H. Pa fodd y gwyddoch fod ffydd gan y cyfryw fath ar ddyn?

A. Rhuf. 8.23.26. Gal. 4.9. Tystiolaethau yr yspryd yw'r dei­syfiadu ar gweddiau hyn; o herwydd pri­odol-waith yr yspryd glan yw cynhyrfu hiraeth-serch ac a vvydd o bethau nefol, mevvn dyn ynghyd ag ocheneidau a griddfan am gael cymmod a thrugaredd [...]uvv Rhuf. 8.6. Eph. 3.7. yn g-Hrist; vveithian lle y mae yspryd Duvv, yno y mae Crist yn aros: a'r lle y mae Crist yn aros, yno y mae gwir ffydd er llesced y bo.

H. Beth yw'r mesumvvyaf o ffydd?

A. Pan fo dyn (gan gyn hyddu beu­nydd mevvn ffydd) yn dyfod or divvedd i gael Rhuf 38.39. Can. 8.6, 7. llavvn-sicrvvydd o gariad duvv yng-Hrist tuagatto ef ei hun ar o faddeuant am ei holl bechodau ei hun.

H. Pa amser y geill calon Gristno­gawl ddyfod ir fath lawn-hyfder o sicrwydd?

A. 2 Tim. 4.7, 8. Psal. 32.6.21, 2.3.4. gwersau. Nid ar y cyntaf, eithr ar ol rhyvv rifedi o ddyddiu wedi iddo ei iawn-ymarfer ei hun ac edifeirvvch a chael llawer pro­fiad o gariad Duvv yng. Hrist tragatto ef: ac yno ar ei hol hvvythau, yr ym dden­gis llovvnder mavvr o sicrha'd yn ei ga­lon ef, Rhuf. 1.19, 20, 21. yr hynyvv llavvn, addfediad a holl [Page 39]allu a nerth ffydd.

H. Pa les a ddaw i ddyn o'i ffydd yng Hrist?

Atteb. 1 Cor. 1.30. Trwy hyn y cyfiavvnheuir ac y sancteiddier dyn yer bron Duw?

H. Beth yvv ystyr, bod vvedi ei cyfiavvnhau ger bron Duw?

Atteb. Rhuf. 8.33. Y mae hyn yn cynwys dau beth.

1. Rhydd hâd oddiwrth euogrvvydd a chospedigaeth pechod.

2. Cael bod yn gymeradvvy ac yn dder­byniol i fod yn gvvbwl-gyfiawn ger bron duw?

H. Pa fodd y glan hêir dyn oddi­wrth euogrwydd a chospedigaeth pechod?

A. Col. 22.1 Pet. r. 24. 1 Io. 1.7. Trwy ddioddefaint a marwolaeth Crist ar y groes.

H. Pa fodd y derbynier ac y cyfri­fer dyn yn gyfiawn ger bron duw?

Atteb. 2 Cor. 5.21. Trvvy gyfiavvnder Crist VVedi ei gyfrif iddo a bod yn ei eiddo ef?

H. Pa leshâad a ddavv i ddyn o'i gyfiavvnhâu yn y modd hyn?

A. Rhuf. 4.17. Lai. 1.17. Fel hyn yn inig (ac nid trwy fodd [Page 30]arall yn byd) y ceiff y neb a gretto ei dder­byn ai gyfrif yn gymeradwy ger bron gor­seddfainc duvv i fod yn deilwng o fywyd tragywyddol trwy haeddigaeth cyfiawn­der Crist.

H. Onid ydyvv ei gvveithre­doedd da yn ein gwneuthur yn deilwng o fywyd tragy­wyddol?

A. Nag y dynt: o hervvydd duvv (yr hwn yw perffeithrwyd cyfiawnder) sy yn gweled ac yn canfod yn ein gweithredoedd goraf mwy o fatter damnedigaeth nac o iechydwriaeth ac o herwydd hynny rhei­tiach ini yn hytrach ein Psal. 143.2. Esa. 64.6, Iob 9.3. barnu ein hu­nain an condemnio am ein gweithredoedd da, nac edyrch ar gael ein cyfiawnhau ger bron duw trwyddynt hwy.

H. Pa fodd y dichon dyn wybod a ydyw efe wedi ei gyfiawnhau ger bron duw?

Atteb. Nid rhaid iddo escin ir nefoedd i chwilio yno am ddirgeledig gyngor duw, ond descin yn hytrach iw galon ei hun, ac i ymofyn yno a yw efe wedi ei Rhuf. 8.1. 1 Io. 3.9. sancteiddio ai nid yw.

H. Beth yvv bod wedi sanctei­ddio?

A. Y mae hynny yn cynwys dau beth, 1. Bod wedi ei buro oddiwrth lygredigaeth [Page 31]ei natur ei hun 2. Bod wedi ei gynyscaeddu a chyfiawnder oddimewn.

H. Pa fodd y glanheir llygredigaeth pechod?

A. Trwy Rhu. 6.4. haeddedigaethu a nerth mar­wolaeth Crist; y rhai wedi ei hiawn fwyn­hau trwy ffydd, ydynt, megys 1 Fet. 4.1, 2. eli tost neu blastr, yn gwanhâu. yn bwyta ymaith ac yn llwyrdifetha holl nerth a gallu pe­chod.

H. Pa fodd y cynhyscaeddir dyn a chyfiawnder oddifewn a lûn wrtho?

A. Trwy rinwedd Rhuf. 6.5, 6. Phil. 3.10: adgyfodiad Crist; iawn-fwynha'd pa un trwy ffydd sy megys meddiginiaeth yn adgyweirio ac yn byw­hau, dyn, yr hwn sy yn farw mewn pechod, i newydd-deb buchedd.

H. Ym ha sanar ddin y gwneir sanctei­ddiad?

A. 1 Thess. 5.23. Ym hob man oi gorph ai enaid.

H. Ym ha amser y sancteiddir dyn?

A. Rhuf. 8, 23, 24. 2 Cor. 5, 5, 6. Yn yn byd hwn y dechreuir hynny yn yr hwn y mae y ffyddloniaid yn derbyn ond blaen frwythau yr yspryd yn inig: ac nis derfydd nes diweddu y bywyd hwn.

H. Pa ras neu ddoniau ysprydol a ymddengus fynychaf yng halon y gwr sanctaidd?

[Page 42]A. Psal. 119.113. ac 40.8. ac 101.3. Cashau pechod a charu cyfiawn­der.

H. Beth a ddaw o hynny?

A. Edifeirwch, a hyn yvv amcan Psal. 119.57.112. diysgog o lawn fryd calon, ar y mado yn hollavvl ei bechodau, a byw yn Gristnogaidd, yn ol gorchymminion duvv.

H. Pa Beth a gydganlyna edi­feirwch?

A. Gal. 5.17. Eph. 6.11.13. 2 Tim. 4.7, 8. Ymdynnu ac ym ryson yn erbyn bwriadau ei gnawd ei hun, profedigaethau y Cythrel a thwyll y byd.

H. Beth addaw iddyn at oll iddo gael y llaw oraf mewn profediga­eth neu gystydd?

A. Pravvf a sicrvvydd Rhuf. 5.3, 4. o gariad Duw yug-Hrist; ac yno amlhad heddvvch cydvvybod a llawenydd yn yr yspryd glân.

H. Beth a ddaw ar ol iddyn gael ei orchfygu mevvn rhyvv bro­fedigaeth, neu gwympo drvvy wendid?

A. Ar ol ychydig o amser fe a gyfid tri stwch 2 Cor. 7.8, 9. Mat. 26.75. edifeiriol: sef; pan fo dyn yn ddrwg gantho heb achos yn y byd ond am hyn, ddigio o hono efe dduw trwy ei bechod; yr hwn a fa iddo ef yn dad mor garedig a thru­garog.

H. Pa arwydd fydd or tristwch hwn?

[Page 43]Atteb. Gwir arwydd or tristwch hvvn yvv, bod dyn 1 Pet. 2, 19. yn gallu trist­hâu yn inig am ei anuffydd-dodi dduw yn ei eiriau neu ei weithred oedd drwg er nas cosper efe byth am danynt ar fel pet fae na nef nac yffern.

H. Beth a ganlyna y tristwch hwn?

A. Adnewyddiad edifeirwch.

H. Drwy ba arwyddion yr ymddengus yr edifeirwch hwn?

Atteb. Trwy saith o arvvy­ddion,

1. Gofalwch am ymadel ar pechodau i ba rai y syrthiodd ef.

3. Llvvyr-farnu ei hun a passio barn yn erbyn ei hun am ei bechodau, a thrio am faddeuant.

3. Mawr ddigter wrtho ei hun am ei ddioflawch.

4. Gofalwch rhag syrthio ir un­rhyw bechod drachefn.

5. Ewyllyschwant ar bodloni duw yn well o hynny, allan.

6. Awydd er cyflawni hynny.

7. Dial arno ei hun am ei feiau a aeth or blaen.

5. Y bummed wyddor wedi ei eglurhau.

H. Pa rai yw'r moddion oddi­allan a ffydd raid i harforn i gael ffydd ar holl ddoniau ysprydol y rhai ydynt yn dyfod o ffydd?

A. Dihar. 29.18. Rhuf. 10.14. Mat. 28.19, 30. 1 Tim. 3.16. Pregethiad gair duw a gwe­inidogaeth y sacrimentau a gweddi.

H. Ym ha fan y ceir gair duw?

Atteb. Y mae gair duw rheidiol i iechydwriaeth dyn, wedi ei osod i lavvr yn gyflavvn yn y scrythur­lan.

H. Pa fodd y gwyddost mae gair Duvv yvv y scry­thyrh lan, ac nid dychym­mygion dynion.

Atteb. Yr wyf yn ddigon hyspus o hyn:

1. Y mae'r yspryd glân yn gvvarantu fyng-hyd wybod mae felly y mae.

2. Yr wyfyn gweled hynny drwy Brawf ac esperiens; canys y mae yn­hraethiad yr scrythur, pan i pregethir, Heb. 4.12. 1 Cor. 14.25. nerth a gallu duw i fvvrvv i lavvr ac i ddarostwng dyn, aidaflu hyd at ddyfnder yffern, ac yn ol hynny, ivv [Page 45]adgyfodi ef darchefn.

H. Pa ddefnydd ly wna gair duw wedi ei bregethu?

A. Yn gyntaf y mae yn meithrin ac yn Rhuf. 1.17: 1 Cor. 2.16. Heb. 43. gwneuthur i ffydd cynhyd du, yn y rhai ydynt etholedig i iechydwriaeth eithr ir rhai colledig, drwy ei llygre­digaeth ei hun, y mae yn achos o fwy o ddemnedigaeth.

H. Pa fodd y mae ini wrando gair duw, fel y byddo yn fuddiol er iechydwriaeth.

Atteb. Rhaid ini ddy fod i wrando y guir Iac. 1.19. Act. 16.14. Heb 4.2. Esa. 66.2. Luk. 2.51. Psal. 119.11. a chalonnau newynllyd mewn awydd ir gair, graphu sy raid ini arno yn ystyriol, ai dderbyn drwy ffydd, ac ymostwog, ein hunain iddo mewn ofn a dyrchyn, y pryd h [...]fyd y bo ein beiau wedi ei hargyoeddu ini: ac yn ddiweddaf, rhaid ini i dderbyn ai guddio yn nyfnder ein calonnau, a lli­nio ein buchedd a'n ymarweddiad ar ei ol.

H. Beth yw Sacrament? A. Rhuf. 4.11. Gen. 17.11. Gal 3.1. Arwydd yw y Sacrament i arwy­ddo; fel i siccrhau ac offeryn i adgyw­eirio ac i dwyso Crist ir neb a gretto ynddo of.

[Page 46]H. Pa ham y mae yn rhaid cael sacrament i arwyddo ac i roddi trugareddau duw ger bron ein llygaid?

A. Oblegyd hurt iawn ydom i yst­yrio ai cofio hwynt.

H. Pa ham y mae y Sacramen­tau yn selio ini dragareddau duw?

A. Am ein bod yn llawn anghredi­niae [...]h ac amheuaeth o honynt.

H. Pa ham y mae y sacramen­tau yn offeryn yr yspryd glan y gyfeirio trugareddau duw in calonnau?

A. Oblegyd fel Tomas, nis credwn nes ei teimlo ai clywed hwy mewn rhyw fesur yn ein colonnau.

H. Pa sawl sacrament sydd?

A. Dau, ac 1 Cor. 10.1, 2, 3, 4, 5. nid oes mwy;

1. Bedydd, trwy ba un yr ydom yn cael derbyniad ir eglwys.

2. Swpper yr Arglywydd, trwy ba un yr ydom yn cael ein magwriaeth ysprydol; a cynhaliaeth yn yr eglwys hon 'in derbynir iddi.

H. Pa beth a wneir wrth fe­dyddio?

A. Act. 2.38. Tit. 3.5. Act. 2 [...], 16. Mat. 28, 19. Yng-hyd-gynulliad yr eglwys [Page 47]y mae cyfammed gras rhyng duvv ar neb a fedyddir wedi ei chwplâu ai se­lio yu gyhoedd-barchedig yn eigwydd hwy?

H. Pa beth y mae duw yn ei addo, ir neb a fedyddir yn y cyfammod hwn?

A. Gil. 3.17. 1 [...]t. [...].21. Crist ar holl fendithion sy yn dyfod trwyddo ef.

H. I ba gonditiwn y rhwmir y neb a fedyddir?

Atteb. Mat. 1.5.15, 16. Y mae ef yn addaw der­byn Crist, ac i ediferhau oi becho­dau.

Beth y mae taenellu a dwfr, neu trochi yn y dwfr, yn arwyddoccau?

Atteb. Y mae hynny yn selio 1 Pet. 1.2. ma­ddeuant pechodau ini, a sancteiddiad trwy vfydd-dod Crist a thaenelliad ei waed ef.

H. Pa ham y digwydd, fod llawer ar ol ei bedyddio yn hir, a rhai byth heb gly­wed ffrwyth a rhinwedd ei bedydd?

A. Nid ar dduw y mae r bai, yr hwn sy yn cadw ei gyfammod: ond arnynt hwy ei hunain y mae'r bai [Page 48]am nid ydynt yn cadw addewid y cyfammod, am dderbyn Crist trvvy ffydd ac ediferhau am ei holl anwire­ddau.

H. Pa amser y dichon dyn weled grynna ffrwyth ei fedydd?

A. Heb. 10.20, 1 Pet. 3.21. Pa amser bynnag y derbynio ef Grist drwy ffydd; er bod hynny yn ol llawer o flynyddoe [...]d [...]: y pryd hw­ [...]nw y ceiff efe glywedd nerth a gallu duw iw aileni ef: ac i weithio ynddo ef bob dim oll er a addawodd ef yn ei fedydd.

H. Beth oni cheidwd yn byth yr addewid i ba un y rhvvymvvyd ef yn ei fe­dydd?

A. Preg. 5.4, 5. Deut. 23.21, 22. Mwyaf oll y ffydd ei ddamnedigaeth ef; am iddo dorri yr adduned a wnaeth efe i dduw.

H. Beth yr y dis yn ei wneu­thur yn swpper yr Argly­vvydd?.

A, Cor. 11.23, 24, 25. ac 12.13. Yr ydys yn adnewyddu (rhyng yr Arglwydd cymmynwr) yr adde­wid a wnaethpvvyd yn gyhoedd bar­chedic with ei fedyddio ef.

H. Pwy iw'r cymmynwr?

[Page 49]Atteb. 1 Cor. 11, 28, 31. Mat. 5.23, 24. Esa. 66.1.3. Pob un ar a fedyddwyd, ac wedi fedyddio a wir-gredodd yng-Hrist; ac oi galon a ediferhaodd am ei bechodau.

H. Pa beth y mae'r bara ar­gvvin, a bvvyta'r bara ac yfed y gvvin yn ei arwy­ddoccau?

A. Y gweithredoedd gweledig hyn ydynt 1 Cor. 10.16, 17. yr ail fêl, y mae'r Arglwydd ai law ei hun yn ei gosod wrth ei gy­fammod: acy maent yn dwyn ar dde­call i bob ymynwr; mae fel y mae duw yn bendigo y bara ar gwin oddiallan or cynnal a chryfhau corph dyn; felly y mae Crist wedi ei dderbyn drwy ffydd, yn porthi ac yn cynnal enaid a chorph y cymmynwr i fwyd tragy­wy­ddol.

Holi. Pa beth y glyw cym­mynwr ffyddlon ynddo ei huu; wedi iddo dderbyn y sacramentu?

A. 1 Cor. 10.16, 17. ac 11.24: Amlhâd oi ffydd yng-Hrist, amlhâd o sancteiddrwydd; a mvvy o fesur marwhâd i bechod, a mvvy o ofal i fyw mewn adnewydd-deb bu­chedd.

[Page 50]H. Beth oni chlyw dyn ddim or fath beth ynddo ei hun wedi iddo gymmyno?

A. Efe a eill yn dda-iawn ammeu ei hun, a ediferhaodd efe am ei bechodau ai nis gwanaeth: am hunny arfered y moddion y sydd iw ddwyn i wir­ffydd ac edifeirwch.

H. Pa fodd arall sy i chwanegu ffydd?

A. Gweddi.

H. Beth yw gweddi?

A. Ymddiddan 1 Jo. 5.14. gymdeithgar gydnabyddus a duw yn enw Crist, ym ha un yr ydun naill ai yn gofyo iddo bethau rheidiol, Tim. 2.1. ai talu Phil. 4 6. iddo ddiolch am bethau a dderbyneasom.

H. Pa beth sy angenrheidiol i ofyn peth ar law duw?

A Dau beth.

1. Taergeisio.

2. Ffydd.

H. Pa bethau a ddyle dyn Grist­nogawl i ofyn?

A. Chwech peth yn bendant.

Petitiwn 1. 1. Allu o hono o goneddu duw.

2. 2 Pet. Teirnasu o dduw ac nid pechod, yn ei galon.

3 Pet. 3. Allu o hono wneuthur ewyllys [Page 51]duw, nid chvvantau yn cnawd.

4. 4 Pet. Allu o hono fwrw ei hyder ar dduw ai ragluniath am bethau angen­rheidiol ir bywyd hwn.

5. Gaffael o hono ei 5 Pet. gyfiawnhau ai heddychu a duw.

6. 6 Pet. Gaffael o hono drwy allu duw ei nerthu yn erbyn profedigaethau.

H. Beth yw ffydd?

A. Amen. Siccrwydd, y rhydd duw ini er mwyn Crist y pethau yr ydom ni yn ei iawnrofyn gantho.

6. Y Chweched wyddor wedi ei higlurhau.

H. Wedi i ddyn ddwyn byr­enioes yn y byd hwn, pa beth a ddigwydd yn ol hyn­ny?

A. Marwolaeth, sef yscar yr enaid ar corph.

H. Pa ham y mae yr annuwiol ar anffyddloniaid yn marw?

A. Fel yr â ei cyrph ir ddaiar ai [...]c. 16, 22, 23. he­neidiau i dân yffernol.

H. Paham y bydd y duwiol yn meirw gan ddarfod i Grist drwy ei farwolaeth orchfygu marwo­laeth?

[Page 52]A. Or achos hyny maent yn meirw sef, fel y gallo ei cyrph hwynt or­wedd tros ennyd yn y ddaiar ai Luc. 23.43. Act. 7.69.1 Thess. 4.13. Heb. 2.14.1 Cor. 15. he­neidiau fyned yn ebrwydd ir ne­foedd.

H. Beth a ganlyn yn ol marwo­laeth?

A. Dydd y farn. H. Pa arwydd sydd i adnabod y dydd hwnnw rhagor dydd arall?

A. 2 Pet. 3.11.12. Tân a ddifar nefoedd ar ddaiar ychydig cyn dyfod y barnwr.

H. Pwy a fydd y barnwr?

A. Iesu Crist mab duw.

H. Pa fodd y bydd ei ddyfodiad ir farn?

A. Ere a ddaw yn y cwmmylau mewn mawredd a gogoniant, 1 Thes. 4.16, 17. gidag aneirif lu o Angylion.

H. Pa fodd y rhybyddir dynion i ddyfod ir farn?

A. Mat. 24.3.1 Cor. 15.51, 52. Job. 29.24. Wrth lais yr vdcorn, rhai by w a newidit ar droead llyga: ar meirw a gyfodant, Jo. 5.28. pob un ai gorph ei hun, a phavvb oll a gasclir ynghyd ger bron Crist ar ol hyn y rhai da a ddidolir oddiwrth y drvvg: y rhai drvvg a Mat. 25.32, 33. safant ar lavv assvvy Crist ar rhai [Page 53]da ar ei lavv ddehau.

H. Pa fodd y treio ac y prawf Crist achos pob dyn?

A. Fe a Dat. 20.12. Dan. 7.20. led-agorior llyfrau gweith­redoedd pob dyn; ac yno y bydd arfod i gyd wybodau dynion naill ai ei cy­huddo ai escusodi ei hun: a phob dyn, a geiff ei dreiol yn ol ei weithredoedd a wnaeth efe yn ei fywyd, 1 Io. 3.18. ac 5.13, 14. am ei bod hwynt yn arwyddion hyspus a goleu­amlwg o'i ffydd neu ei anghrediniaeth hwynt?

H. Pa farn a rydd efe?

A. Mat. 25.34.40, 41. Efe a farna iechydwriaeth ir etholedig ar duwiol: eithr efe a gy­hoedda (ac a rŷdd farn ddamnediga­eth yn erbyn yr Anffyddloniaid gwr­thodedic.

H. Beth a ffydd Cyflwr y duwiol yn ol dydd y farn?

A. Mat. 25.34.46. Dat. [...]7.3, l. Hwy a arhosant yn yr vchelne­foedd yngolwg daw, yn dragywydd gan fwynhau llawn gymdeithas a' Christ, a theirnasu gidag ef yn dra­gywydd.

H. Beth a fydd cyflwr yr an­nuwiol ar ol dydd y farn?

[Page 54]A. Dat. 2 [...].8. Man. 25.41. Hwy arhosant mewn collediga­eth a damnedigaeth tragywyddol yn­hân yffern.

H. Beth yw hynny?

A. Y mae hynny yn sefyll mevvn 3. pheth yn bendant. 1. Gwahaniaeth tragywyddol oddiwrth ddiddanus ol­wy duw. Esa. 66.24. 2. Cyd-cymdeithas gidas Cythrel ai Angylion. 3. Gwascfa ofna­dwy a phoen mewn corph ac enaid yr hyn y gyfod o glywed holl ddigofaint duw wedi tywalt ar yr annuwiol yn dragywydd, ac os tôst yw poen o ddo­lur un dant tros un dydd, mor an fei­dol annibennus a fydd poen yr holl ddyn corph ac enaid yn dragywydd.

Soli Deo gloria.