Cyfarchwiliad MEDI 1 …

Cyfarchwiliad MEDI 1689.

Y Lleuad sydd yn

newid, y 3 Dydd, ar 4 o'r prydnawn.
un chwarter oed, y 'r 11 Dydd, gwedi 5 o'r prydnawn.
llawnlloned, y 19 Dydd, cyn 3 y boreu.
3 chwarter oed, 25 Dydd, gwedi 8 o'r prydnawn.

PEdrogledd dremmiad Sadwrn a Gwener, (ar y dŷdd Cyntaf o'r mîs hwn) o arwŷdd y Sarph i Arwŷdd y Llew, sy 'n bygwth rhŷw Arglwŷddes enwog, a Chlefŷd gwennwŷnllŷd, neu berŷgl bywŷd.

Ar y pummed dŷdd drachefen, Cystuddir Gwener a phedrogledd dremmiad Mawrth, yr hûn a chwanega 'r drygioni a grybwŷllwŷd o'r blaen.

Cyfyrbell dremmiad Sadwrn a Mawrth, o Arwŷdd [...] i arwŷdd y Tarw, (ar y ddeufed ar hugain [...] mîs hwn,) sŷ'n dang [...]wn [...]r gw [...]

HYDREF. 1689.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwyl­ion, a'r Dyddiau hynod. Yr arwy­ddion yng­horph dyn ac Anifail. Codiad a mach­ludiad y Lleuad. Pen llanw 'r môr. Haul
yn Codi. yn mach lud.
A.   M. A. M. A. M. A. M.
1 a Germon. Bol. 04 B 23 10 30 6 38 5 22
2 b Henffordd. cluniau 05   36 11 15 6 40 5 20
3 c Gerdard. pedrain.       12 00 6 42 5 18
4 d Ffransis. Arphed 05 N 35 12 45 6 44 5 16
5 e Cynhafal. a Dirgel­wch. 05 Lleuad yn machludo. 57 01 30 6 46 5 14
6 F 19 Sul gwedi Drin.   06 23 02 15 6 48 5 12
7 g Marcell. morddwy­dydd. 06 51 03 00 6 50 5 10
8 a Cynon, Cammar.   07 28 03 45 6 52 5 8
9 b Denus. Gliniau 08 11 04 30 6 54 5 6
10 c Triffon. a garrau. 09 03 05 15 6 56 5 4
11 d Pritsiard. garrau. 10 00 06 00 6 58 5 2
12 e Edward. coesau 11 10 06 51 7 0 5 0
13 F 20 Sul gwedi Drin. esgeiriau. 12 B 25 07 42 7 [...] [...] [...]
14 g Tudu [...] Traed 01   43 08 33 [...] [...] [...] [...]
[...] [...] [...] Traed. 03   04 09 [...] [...] [...] [...] [...]
[...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] 10 [...] [...] [...] [...] [...]
[...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...] [...]

Cyfarchwiliad HYDREF 1689.

Y Lleuad sydd yn

newid, y 3 Dydd, cyn 7 y boreu.
un chwarter oed, y'r 11 Dydd, 11 y boreu.
llawnlloned y 18 Dydd, cyn un o'r prydnawn.
3 chwarter oed, y 25 Dydd, gwedi 2 y boreu.
OS bŷ gynnwr yn y misoedd o flaen hwn, nid ŷw ddim llai etto; I mae Cyfyrbell drem­miad Mawrth a Mercher ar ddechreu'r mîs, a chys­wllt Sadwrn a Mercher yn Arwŷdd y Sarph, yn Rhagfynnegu aflonnyddwch, ac anfodlondeb medd­wl i lawer o bobl mewn rhŷw wledŷdd. Ceir Cly­wed fod rhai gwledŷdd yn Achwŷn o'u Colled am [...] [...]nnifeiliaid a fyddont feirw o [...]aint neu rŷw [...]dd: Duw a waredo'r bo [...] [...] y fâth [...]thau.
Y Plannedau sŷ'n addo dryccin ar ddechreu'r mîs, sêf Gwŷnt uchel, a glŷbanniaeth mawr, pêt [...] teccach a sychach tua chanol y mîs, a thebŷg i re [...]i ar foreuau, oer ac ymbell gafod tua 'r diwedd, a thrwŷ 'r hôll fîs hwn ni ddisgwilir ond ychyg ddyddiau têg.
TACHWEDD. 1689.
Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wythnos. Y Dyddiau Gwyl­ion, a'r Dyddiau hynod. Yr Arwy­ddion yng horph dŷn, ac Anifail. Codiad a mach­ludiad y Lleuad. Pen llanw 'r môr. Haul
yn Codi. yn machludo.
A.   M. A. M. A. M. A. M.
1 d Gwyl yr Holl Saint. Arphed. 03 N 30 2 00 7 38 4 22
2 e Gwyl y meirw. Dirgelwch 04 Lleuad yn 33 12 51 7 39 4 2 [...]
3 F 23 Sul gwedi Drin. Morddwy­dydd. 05 38 01 42 7 41 4 19
4 g Agricola.   06 28 02 33 7 42 4 18
5 a Brâd y Powdr Gwnn. Gliniau 07 05 03 24 7 44 4 16
6 b Lenard. Gliniau 08 02 04 16 7 46 4 14
7 c Cyngor. Cynfar. a garrau. 08 52 05 08 7 47 4 13
8 d Tysilio. coesau, 10 44 06 00 7 49 4 11
9 e Post brydain. esgeiriau 11 21 06 45 7 51 4 9
10 F 24 Sul gwedi Drin. Traed, 12 B 23 07 30 7 52 4 8
11 g Marthin. Traed, 01 machludo. 43 08 15 7 54 4 6
12 a Cadwalad, padarn. Traed. 02 58 09 00 7 55 4 5
13 b Brisius. Pen ac 04 11 09 45 7 57 4 3
14 c Cadfiael wynneb, 05 25 10 30 7 [...] [...] [...]
15 d Nei. Gwddw. 06 41 11 15 8 [...] [...] [...]
16 e Edm [...]n. [...]       12 00 8 1 3 [...]
17 F 25 Sul gwedi Drin [...]   N 40 12 51 8 3 3 5 [...]
18 g Galasins. br [...]ich [...] Lleuad yn 23 01 42 8 4 3 56
19 a Eluzabeth. bronnau 06 18 02 33 8 5 3 55
20 b Amos. brwyden. 07 26 03 24 8 7 3 53
21 c Digain. y cefen a'r 08 38 04 16 8 8 3 52
22 d Dyniolen. galon. 10 49 05 08 8 9 3 51
23 e Clement. y bol a'r 11 14 06 00 8 10 3 50
24 F 26 Sul gwedi Drin. perfedd. 12 B 26 06 45 8 11 3 49
25 [...] Catherin. cliniau 01 Codi 39 07 30 8 12 3 48
26 a Lins ferthur. cliniau. 02 48 08 15 8 12 3 48
27 [...] Allgof. pedrain. 03 58 09 00 8 13 3 47
28 [...] Oda, Ruffus. Arphed. 05 07 09 45 8 14 3 46
29 d [...]adwrnyn. Dirgelwch. 06 12 10 30 8 14 3 46
30 e Gwŷl St. Andrew. Morddwyd. 07 06 11 5 8 15 3 45

Cyfarchwiliad TACHWEDD 1689.

Y Lleuad sŷdd yn

newid, yr 2 Dŷdd, cyn un boreu.
un chwarter oed, y 10 Dydd, cyn 4 y boreu.
llawnlloned yr 16 Dydd, gwedi 10 o'r nôs.
3. chwarter oed, y 23 Dŷdd. Gwedi 5 o'r prŷdnawn.
Y Nefoedd sŷdd etto yn Cuchio ar rai o bobl y bŷd; a'r mîlwŷr mewn rhŷw wledŷdd ar ddau feddwl, pâ un a ddilynant ai 'r llu, ai'r Efengŷl.
Rhŷw ŵr enwog a orthryma wŷr gwenwisgoedd ynghylch yr amser ymma: Y llen-wŷr etto a hybant, ac a oddiweddant eu Gyrfa. Duw a gad­wo y Deŷrnas hon, a'i phen llywŷdd, a'i ddeiliaid yn gyttûn ar bôb amser; ac an gwaredo oddiwrth y fath gystuddiadau ag sŷ'n blino Teyrnasoedd [...]raill.
BYdd tebŷg iawn i fôd yn dywŷdd têg y rhan fwŷaf o'r mîs hwn, yn enwedig dros yr han­ner Cyntaf o'r mîs, Etto geill fôd pêth rhew, a thêg a Cyfrifir y fâth dywŷdd yr amser ymma o'r flwŷddŷn. Eira neu wlaw mawr a ddisgwilir tua diwedd y mîs.
RHAGFYR 1689.
Dyddiau 'r mîs Dyddiau 'r wŷthnos Y Dyddiau gwŷl­ion, a'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph dŷn, ac Anifail. Codiad, a mach­ludiad y Lleuad. Pen llanw 'r môr. Haul
yn Codi yn mach lud.
A.   M. A. M. A. M. A [...]
1 F 1 Sul Adfent. Morddwy­dydd.   N   12 00 8 16 3 44
2 g Llechid. 04 Lleuad yn mach 26 12 45 8 16 3 44
3 a Castianus. Gliniau 05 16 01 30 8 17 3 43
4 b Barbara. a garrau. 06 07 02 15 8 17 3 43
5 [...] Cowrda. coesau 07 08 03 00 8 18 3 42
6 d Nicholas Esgob. esgeiriau. 08 15 03 45 8 18 3 42
7 e Ambros. esgeiriau. 09 23 04 30 8 18 3 42
8 F 2 Sul o'r Adfent. Traed. 10 35 05 15 8 19 3 41
9 g Joachim. Traed. 11 49 06 00 8 19 3 41
10 a Miltiades. Pen ac 01 B 09 06 51 8 19 3 41
11 b Troead y rhôd. wyneb. 02 ludo 28 07 42 8 19 3 41
12 c Llywelŷn. Gwddw 03 48 08 33 8 19 3 41
13 d Lucia. Gwddw. 05 07 09 24 8 19 3 41
14 e Nicafius. ysgwyddau 06 19 10 16 8 19 3 41
15 F 3 Sul o'r [...]fent. breichiau. 07 26 11 08 8 19 3 [...]
16 g Misa▪ [...]onnau       12 00 8 18 3 42
17 a Tydecho. [...] 04 N 44 12 51 8 18 3 42
18 b Chrystopher. Y Cefen a'r 05 Lleuad yn 54 01 42 8 18 3 42
19 c Nemel. galon. 07 11 02 33 8 17 3 43
20 d Amon. Y bol a'r 08 30 03 24 8 17 3 43
21 e Gwŷl St. Thomas. perfedd. 09 48 04 16 8 16 3 44
22 f 4 Sul o'r Adfent▪ cluniau 11 08 05 08 8 16 3 44
23 g Fictoria. pedrain. 12 B 37 06 00 8 15 3 45
24 a Adda ac Efa. pedrain. 01 Codi. 37 06 45 8 14 3 46
25 b Nata [...]ic Crist. Arphed 02 46 07 30 8 14 3 46
26 c Gwyl St. Stephen. Dirgelwch. 03 53 08 15 8 13 3 47
27 d Gwŷl St. Ioan. morddwy­dydd. 04 55 09 00 8 12 3 48
28 [...] Dŷdd y fil feibion.   05 56 09 45 8 12 3 48
29 F Jonathan. morddwyd 06 48 10 30 8 11 3 49
30 g Dafudd Frenin. gliniau 07 34 11 16 8 10 3 50
31 a Silfester. a garrau. 09 10 12 00 8 9 3 51

Cyfarchwiliad RHAGFYR 1689.

Y Lleuad sydd yn

newid, y Dydd cyntaf, gwedi un o'r prŷdnawn.
un chwarter oed, y 9 Dydd, ar 6 o'r prydnawn.
Llawnlloned, yr 16 Dydd, gwedi 10 y boreu.
3▪ chwarter oed, y 23 Dydd, cyn 11 y boreu.
newid, y 31 Dydd, gwedi 3 o'r prŷdnawn.
AR ôl pôb ymryson, bŷdd rhaid gwastatta yn y diwedd; fel ag y mae 'r ddihareb yn dywedŷd. Heddwch a wna Gyfoethogrwŷdd, a chyfoeth a fâg falch­der, a balchder a wna ryfel, a Rhyfel a wna dylodi,a Thylodi a wna heddwch; ac fellu mae treigliad y Byd. Am ddim ac a ddeallir wrth y Plannedau, mae 'r troead hwnnw o heddwch ar ddiwedd y flwŷddŷn non; bŷdhîr a parhatho hynnŷ drw [...] [...]ll fŷd, yn enwedig yn y Teŷrnasoedd ymma.
OS bŷdd yn lybyrog ar ddechreu 'r mîs, ni pheru hynnŷ ond ychydig ddyddiau: Cŷn y sul Cyntaf o'r mîs disgwilir tegwch, a pheth rhew; a bŷdd tebŷg i barhau fellu tan ynghŷlch y chwarter diweddaf o'r lleuad; ac o hynnŷ i ddiwedd y mîs, disgwilir Gly­baniaeth, ac eira mewn rhai gwledŷdd.
SEt a Period O God, to these guidy Times,
And tame the unruly:
Down with Mars void of Mercy;
For War doth mar many.
From a distracted Destruction, by Fire,
And Foreign Invasion:
From rob All, and Rebellion.
Guide our Land thou God alone.

Barnedigaeth rhai o'r Cymry, ar yr Annedwydd sy­wedydd, am iddo sôn wrthynt am y pêth ni wel­sant ar ddydd Calan-mai yn y flwyddyn 1687.

Y Cymrŷ heini, hynod, dâ o foddion,
di faddeu ŷw 'r diwrnod,
Lle y methodd llŷm ei Athrod,
A dewr ei [...]erth daro 'r nôd.
Am fissio ar un-tro, Trown ymaith, (o'n Carria [...] ▪
I'n Cerŷdd) wŷbodaeth:
Mwŷ na choeliwn mo 'i uchelwaith,
Am iddo drippio 'n ei daith.
Er darfod i hynod ei henw, ( Tomas)
Bôb tymmor fwrw
Y Tywŷdd, yn gelfŷdd, a'u galw
Yn eu llê ymllaen-llaw.
Anghofiwn bôb twrn dâ a wnaeth,
[...]m fethu 'r waith ymma:
[...]own frŷd yn ddiwŷd iw ddifa;
[...]aith a'i Glôd aeth yn glâ.
Clôdforwn yr unig greawdwr caredig,
Gwîr feddig, a diddig y dyru
Yr un Duw anfeidrol, mae 'n gymwŷs i ganmol
I'r bobl, mo'r rasol iw 'r Jesu.
Clôd nefoedd angylion, rhown egni gristnogion,
I foli'n Duw graslon y cyfion oen cu;
Mawl fŷth yn ddifethiant o gariad i'r gwîr Sanct,
Gogoniant dirusiant i'r Jesu.
Tua'r nêf i derchafeu i'r brafia o'r breintiau;
O'th Eistdeddle Duw godde di 'n gweddi
I berffaith orphwŷso y rŷm ni 'n gobeithio [...]
Gael yno 'n cynnhwyso gan Jesu.
Os gofŷn un canwr pwŷ ydoedd yr awdwr,
Y milwr o'i gyflwr iw gyfri;
Ond bŷth mae ei obeithfa ar derfŷn i yrfa,
Gael noddfa i râs ddâ yr Jesu.
Mîl, chwechant, mawl uch [...]l, wŷth, deugain waith digel
A phedair diogel, ar awel o ri;
(Pan ganed) a gerddodd hôll fesur o fisoedd
Blynyddoedd o oes oedd yr Jesu.
David Hwmphrey (O blwyf penegos y [...] sir drefaldwyn) a'i Cânod [...]
DIWEDD.

Llyfrau Cymraeg (heblaw 'r Almanacc hwn) ar werth gan Thomas Jones, tan Lun y Cŵn yn Cyfarth y Sêr, yn Moorfields Yng▪ Haerludd: A chan bawb eraill ar a wertho ei lyfrau ef.

1. ERthyglau Crefŷdd Eglwŷs Loegr; neu sylwedd ffŷdd y Protestaniaid; drwŷ gyttuniad yr Arch-Esgobion, a'r Esgobion, a'r holl wŷr Eglwŷsig, & c.

2. ESponiad neu yspysiad o Gatechism yr Eglwŷs, neu ymarfer o Dduwiol Gariad, a Gyfansoddwŷd (nid yn unig er mwŷn Esgobaeth Caerbadon a Ffynnhon­nau, ond hefŷd) er llês i bawb.

3. Y Llyfr Gweddi gyffredin, a Gweinidogaeth y Sac­rafennau, gyda Chynneddfau a deddfodau eraill yr Eglwŷs; yn ôl arfer Eglwŷs Loegr, gwedi ei gyfl­awni a'r gweddiau newŷddion i'w harferu ar y 30 dŷdd o Jonawr, y 6 dŷdd o chwefror, a'r 29 dŷdd o fai, drwŷ orchymmŷn y Brenin: Ynghŷd a'r Psalmau darllain a'r Psalmau Canu, fel ag eu maent bwŷn­ [...]iedig iw darllain a'u Canu yn yr Eglwŷsydd.

4. Y Llyfr gweddi gyffredin yn fawr ei sylwedd, ac yn llythyrennau mawr iawn, yn Gymwŷs iw [...]darllain mewn eglwŷsydd, ac mewn Teuluoedd lle [...]o 'r darllennŷdd yn oedrannus, neu yn dywŷll ei [...]lwg.

Y Gymraeg yn ei disgleirdeb, neu Eir-lyfr Cym­raeg a saesnaeg.

  • 1. Yn gyntaf, yn hyspysu meddwl y gymraeg ddieithr, gymraeg mwŷ Cynnefinol.
  • [...]. Yn ail, yn dangos y saesnaeg i bôb gair Cymraeg.
  • [...]. Yn drydŷdd, yn dangos y môdd i yspelio pôb vn gywir yn y gymraeg a'r saesnaeg.
  • [Page]4. Yn bedwaredd, yn dangos henwau hôll Physygawl lysiau 'r ddaear, a Choed a ffrwŷthau Coed, yn Gymraeg, ac yn Saesnaeg.
  • 5. Yn bummed, yn dangos Argraphyddol henwau gwledŷdd, gosgorddau, dinasoedd, Trefŷdd, a man­nau ym-mrydain fawr, a rhai dros y môr; yn yr hên gymraeg, a'r bresennol gymraeg, ac yn saesnaeg.
  • 6. Yn chweched, yn rhoddi Athrawiaeth i ddysgu darllain saesnaeg.
  • 7. Yn seithfed, yn dangos meddwl neu ddeunŷdd yr orddiganau neu 'r Cappiau uwchben y bogeiliaid.
  • 8. Yn wŷthfed, yn dangos gwîr ddeunŷdd yr at tali­adau, fel ag y maent yn osodedig ym mh [...]b llŷfr.
  • 9. Yn nawfed, yn dangos Cyffredinawl doriad [...]u Geiriau, ar môdd i ddeall y Cyflawn eiriau wrth eu toriadau.
  • 10. Yn ddegfed, yn dangos meddwl a deunŷdd y nodau sulw.
  • 11. Yn unfedarddêg, yn dangos Gwîr ddeunŷdd y nodau Cyfeirio.
  • 12. Yn ddeuddegfed, yn dangos y sel-nodau.
  • 13. Yn drydŷddarddeg, yn hyspysu iawn ddeu­nŷdd y llythyrennau pennigol.

PWŷbynnag na ddeallo 'r hôll eiriau Cymraeg dieithr a gyfarfyddo a hwŷnt wrth ddarllain amrŷw Lyfrau; gan fod y Geirlyfr yn hyspysu 'r fath eiriau, na bydded hebddo er dêg o'i werth.

Pwŷbynnag o'r Cymrŷ a ewyllysio ddysgu saesnaeg; y Geirlyfr ŷw 'r athrawiaeth oreu iddo.

Pwŷbynnag ni fedro yspelio pob gair yn Gywir yn y gymraeg a'r saesnaeg, y geir-lyfr ŷw 'r unig lyfr i ddysgu iddo hynnŷ.

Er rhucled a medro dŷn ddarllen, ac er cywired medro gydio, a synnio ei eiriau; etto nid eill ef [...] alwf ei hun yn gywir orgraphŷdd, na dywedŷd [...] [Page] yn berffeith ddarllennŷdd, nag yn berffeith ysgrifennŷdd, hyd oni wŷpo wîr feddwl, a deunŷdd yr orddiganau, yr attaliadau, y torriadau; nodau sulw, a nodau cyf­eirio, a'r llythyrennau pennigol fel a traethwŷd am­danŷnt ôll yn y geir-lyfr.

Y nêb ni wŷpo iawn ddeunŷdd yr orddiganau, nid eill ef wŷbod meddwl rhai geiriau.

Y nêb ni chadwo'r attaliadau fel y dyleu, a dderllŷn reswm dâ megis anrheswm.

Y sawl na 'styrio ar yr ymsangau a'r nodau sulw eraill, ni rŷdd ef iddo ei hun mo'r iawn ddealltwriaeth o'r hyn a ddarllenno.

Yr hwn na ddeallo mo'r torriadau, (pa un bynnag a font ai darnau geiriau, ai unigol nodau, ai ffŷgurau rhifyddiaeth) nid ŷw yn deall ond rhan o'r hŷn a ddar­llenno; ac am hynnŷ tywŷll ac anhyfrŷd ŷw ei ddar­llenniad iddo▪

Y nêb na wŷpo ddeunŷdd y nodau cyfeirio, a fŷdd yn ddottiedig yn yr hŷn a ddarllenno.

Y sawl na ystyrio iawn ddeunŷdd y llythyrennau pennigol, nid ŷw ef deilwng iw alw yn orgraphŷdd.

Y Geirlyfr Cymraeg a saesnaeg, a ddengus (mewn ffordd hylaw) wîr feddwl a deunŷdd y pethau uchod ôll; ac a wna ddŷn yn berffaith a Chyflawn gymreigwr; yr hŷn sy amhosibl i ddŷn yn y bŷd, fod nes dysgu'r fâth athrawiaethau ag sŷdd yn y Geir­lyfr: Ac am hynnŷ, y nêb a garo wŷbodaeth a dysgeid­iaeth, ac a'i Caro ei hun, na▪ bydded heb y Geirlyfr iw gyfarwŷddo: Ac na chwŷned nêb ei fôd yn ddrŷd o herwŷdd ei leied, oblegŷd mawr iawn a fŷ 'r boen a'r drael o'i gyfansoddi a'i Argraphu.

Y Llyfr Plygain Cymraeg, (ac ynddo hôll ffeiriau Cymru, a rhai o ffeiriau lloegr ar sydd [...] [...]gos i gymru) a ddechreuwŷd ei Argraphu, ac a'i [...] [...]enir iw roddi ar werth mewn ychydig amser, o [...] i helbul yr amser ei rwŷstro.

Newyddion mawr oddiw …

Newyddion mawr oddiwrth y Sêr NEU ALMANACC.

Am y flwŷddŷn o oedran
  • y Bŷd—5639
  • Crist—1690

(Ar ail ar-ol blwyddyn naid,)

Yn Cynwŷs helaet [...]ach sywedyddawl farnedi­gaeth nag un amser or blaen;

At yr hwn a chwanegwŷd amrŷw o ganiadau newyddion, na byant erioed yn Argra­phedig or blaen.

O wneuthuriad Thomas Jones.

Yr unfed-ar ddêg Argraphiad. Argraphwyd dros yr Awdr, yng Haerludd; ac ar werth ganddo ef, a chan bawb eraill ar a wertho ei Lyfrau.

Y Rhag-Ymadrodd.

I Dduw y bo 'r diolch, dymma warediad bendigedig allan o faglau 'r Cythraul, ac o Grafangau 'r Papistiaid ei weision; bydded bŷth mo 'r goffa­dwrus i ni 'r ymddiffynniad ymma, a gwarediad Israel o wlâd yr Aipht drwŷ 'r môr Côch, Exod. 13.

Nid oedd arnom y blynyddoedd diweddaf eisieu dim ond ein gwared oddiwrth babyddiaeth, rhag i hynnŷ (drwŷ 'n dwŷn i addoli delwau) ein hudo i ang­hofio ein Creawdwr a 'n gwîr Dduw: Ac etto er darfod i 'r Arglwŷdd (o 'i fawr drugaredd i ni) ddanfon ein Grasusaf, a'n haeddedigcaf Frenin Wi­liam yn feddig i Jachau ein briwiau, nid oes ond rhai o honom yn fodlon i hynnŷ; Megis ag a Tuchanodd plant Israel yn yr anialwch (drwy angrhedu yn nuw am eu lluniaeth▪ Exod. 16.) er darfod iddo ef ych­ydig ddyddiau or blaen eu gwared mo 'r rhyfeddol o wlâd yr Aipht; sellu llawer yn ein plîth ninnau fel y mae Cywilyddia iddŷnt, am ddiffŷg gorchwŷl ac arian dros ychydig amser Sŷ 'n Grwgnach, ac yn angrhedu y daw Duw a Chyfreidiau iddŷnt, er dar­fod iddo ef yn ddiweddar wneuthud y pêth oedd lawer rhyfeddach er ddŷnt.

Ond cywilyddia pêth yn y bŷd ŷw bod rhai sŷ 'n Cymmerŷd arnŷnt fod yn wîr aelodau o Eglwŷs Loegr, ac etto yn ymegnio beunŷdd i ddinistrio pob [Page] Careg a chaingc o honi, yn gyntaf drwŷ droi Pl [...] [...] 'r Papistiaid ar y Protestaniaid; Ac erlid hynny [...] ymegniol i fradychu eu Cymmydogion, a'u brodur gwirion di-euog: (Wrth hynnŷ, uniawn a dywedodd Arglwŷdd Russel (yn ei ddiweddaf ymadrodd Cyn dwŷn ei fywŷd ar gam) fod pabyddiaeth yn prysuro arnom, ac mae hawdd iawn y galleu, tra byddai'r Protestaniaid eu hunain yn Cymhorthi 'r gwaith ym­laen.) Yn Ail, drwŷ wneuthur iddŷnt frennin Pa­baidd iw addoli; ond bŷan a bŷ mor edifar iddynt ag i'r Israeliaid wneuthyr llo aur, Exod. 32. a phan oeddent yn anesmwŷth dan Lyfodraethiad eu gau dduwiau, rhoent y bŷd (ped fae ganddynt) er eu gwared oddiwrth eu Caethiwed; A phan ddanfonodd Duw ollyngfa iddŷnt, ni fodloneu hynnŷ monŷnt chw­aith; ac etto maent mor dordŷn a gwegilsŷth nad eill yr holl deŷrnas mo 'u perswaedio i gymeryd llŵ ar fod yn gywir iw Cyfreithlawn frenin a feiddiodd ei fywyd, a'r hyn oll a feddeu yn y Bŷd iw hymddiffŷn hwŷ a'u Crefydd; ac etto nid allant hepcor gweddi fer drosto, nag un gair dâ iddo er maint a wnaeth erddŷnt: Er hŷn oll Protestaniaid o grefŷdd eglwŷs Loeger ŷw 'r rhagrithwŷr ymma os Coeliwch hwŷnt eu hu­nain; ond hawdd iawn i bawb ddeall (wrth eu hymdd­ygiad) mae Papistiaid ydŷnt: ânt rhagddynt a dil­ynant eu brâdawl gastiau, ac yn y diwedd cânt weled beth a fydd eu Cyflog.

Ein Teilynga frenin Wiliam a wnaeth y mudion yn barablus; pôb gwirionedd a Chywirdeb ar eiriau a gweithredoedd, sy 'n Cael rhwŷdd-deb a Thycciant dan ein grasusa frenin a'n brenhines Wiliam a Mari: Am [Page] hynny gweddied pob Protestant yn ddiragrith ar i Dduw (drwy hîr hoedli a bendithio Wiliam a Mari, ein bendigedig frenin a 'n brenhines) gynnal a llw­yddianu Eglwys Loeger a'i gwîr grefydd, fel y Caffo bawb rydd-did i draethu 'r gwirionedd, ac yn ddi­arswyd i ymddangos a sefyll ym mhob Cyfiawnder ar bob achosion; yr hyn ŷw dyfal a dygyn weddi

Llundain, Awst 28. 1689.
Eich Gwasanaethwr gosdyngedig, THOMAS JONES.

Cywŷdd galarnâd y werddon.

CLyŵch ar dân clau, achwŷn dîg
Gŵŷn y werddon gân oerddig
Och I'n o Sôn f'achos I
Cŵŷn a Cham cwŷnwch I mi
Methais I, moethus oeddwn,
Duodd haul arnai'r Dŷdd hwn,
Ar fagddu gauddu ar goedd,
Goruwch gwaedd Am gorchguddiodd,
Fel Gweddw fy nigwŷddiad,
Ni feiddiai frŷ yn nhŷ nhâd,
Meibion fy mam or un môdd,
Gwŷr taerion Am gwatwarodd.
Torwŷd fy-nghorn, trowŷd fy-ngherdd,
I'r Taer-gŵn yn wattwar-Gerdd;
Fy-nhelŷn a droen nhw yn Alar,
Anfwŷn, heb na chwŷn, na Châr,
Gwae fi nghloi Am rhoi yn 'Rhwŷd,
Om genau 'r Awr Im ganwŷd
Cysdŷdd Jôb, plŷg o bôb plâ,
O Daith oer-naws daeth arna.
Ystrŷw i ni Estronwŷr,
Bloeddiad a rhu, Bleiddied yr hwŷr
Ddieithr ffull, y ddaeth o'u ffau
Creulonedd Im Corlannau,
Euthum Ineu (gwylieu gwaeth,
Naws glafedd) yn Ysglyfaeth,
Clais amlwg gwelais ymladd,
Ac ymlid, a llîd, a llâdd;
Llâdd y Crŷf, lluddio Crefŷdd,
Llîd-naws dîg, llâdd nôs a Dŷdd;
Llâdd y Swŷddog, llês Iddŷn;
Llarpio a Dal, llâdd pôb Dŷn.
Heblaw curo a rhwygo 'rhain
Heb âchos, llâdd plant bŷchain;
[Page]Llosgi a mygu ein mogor
Llêsg Eirias dîg, llosgi ein stôr:
Ein trossi ni, a dwŷn ein Tryssor
Garw ŷwr Mellt, an gyrŷ ir Môr
Och och Dduw, blin ŷw dy blâ,
Gyrwŷd Attom gardotta.
Cyfiawn wŷt: côfiwn etto
Ir lliaws gwael d'ollwng dros gô;
Mae Cydwŷbod crouwnod crŷ,
Tost lwŷth, yn tystiolaethu.
Ein bôd ninnau, bŷd yn annair,
Faith hud anufudd ith air:
Gwae ni'n fawr drwŷ Awr drom
Baûch ŷw hŷn, bêchu o honom,
Bŷ dy ddawn llawn ymhob Llŷs,
Uchel Bregethau iachus.
Tybiem ninau troeau trem,
Dâ wêdd, mae Duwiau oeddem;
Nad oedd raid er Dyreidi,
O Athro Teg wrthi ti.
Tori 'r Sûl heb ddal sulw,
Trippio 'r Llan, tori pôb llw;
Tori 'r Cyfreithiau tirion;
Nes Cospi tori 'r wlâd hon;
Gwael ŷwn hêdd gwelwn heiddiw,
Mai llwŷra tâl diâl Duw;
Lle i buom ddi-boen, yn dda 'n bŷd,
Gelyn sŷ 'n meddu ein Golud;
A ninnau ar drai, newŷn drô,
Crŷ adrodd, yn Cyrwŷdro,
Pa bassem òll yn bwŷllig,
Yn addoli Duw, heb ddal dîg;
Ni Chowseu un a chais anwir,
O foddion Twŷll feddu ein tîr.
Clŷw Loeger, hanner henwi
I ŵg fŷd oer, A'ngofid I;
Ystyria dy ffŷrdd, os wŷt ffel;
Rhudd dduw Ergid yn ddirgel,
Na ollwng ir Bŷd er allo,
Dyrŷs goel, dy dduw dros gô:
[Page]Rhag dyfod It dro, pan i bô bâr
Rhwŷdd eiriau rhŷ ddiweddar
Duw o'i [...]awr râd, drwŷad drô,
Gân hwŷlus, A'th gynhalio,
Ac o'i fawr nawdd frenin Nêf,
O'm Po [...]n am help [...]o Inef
Eurglŷw o dduw f' Arglwŷdd i
Tostur warth, tosturia wrthi
Pwŷs dy law di, pŷstol dûr
Yn oleu 'wnaeth fy nolur;
Nid oes Gymorth▪ ymborth I mi,
Gan gnawd Dŷn, ond geniti
Trugaredd rhyfedd i 'rhif,
O Dduw Jessu Rwi 'n ei ddeusŷf,
Tanella râs, tŷn alla [...]
Fel hŷn 'Etewŷn o'r Tân
Af tan gyfammod heno,
Fy nuw i fŷw er a fô,
Yn llawn oth ofn rhag llaw;
Moes Eilwaith Einioes hylaw;
Tor Senacherib, wib ddibwŷll,
Y Dŷn a lanwŷd o Dwŷll;
A'i dduwiau ôll yn ddi oed,
Heb Chwŷth Maen, chwaen na Choed▪
Gŷr y Geifr herwy [...] haid,
Dewr Dwf o Dîr y Defaid;
Gwna farn o gnofa Arnŷn,
O'th lîd hwŷr, A'th law dy hŷn;
A dŵg yr wŷn, dêg araf-jaith,
Trwŷ alar Iw Tir eilwaith,
O'i gwîr fôdd i gael rhoddi,
Y Tad ogoniant i ti:
Clŷw oer lais, a chais, a Chŵŷn,
Leferudd Dy Law forwŷn.
Duw 'r llywŷdd, os dydi 'n lleddi,
Yn ddilŷs doed d' Ewŷllŷs di.
Dafŷdd manuel, o Sîr drefaldwyn a'u gwnaeth▪

ODL Inion.

DUW mawr tyr'd ynawr, tŵr inion i'r gwan,
Gwrando gŵŷn y werddon
Sy 'n gwaedu dan Ergidion
Dy law, A'th ddîg i'r Dalaith hon.
Hagar ŷw'n galar fe aeth Gelŷn ar Nŷth,
Rydwi 'n warth ir Cyndŷn;
Nid oes bridferth, nerth mewn un
I gilio rhag eu Golyn.
Bum anfwŷn, ddifwŷn, addefaf ryfel
Rhedwn ffŷrdd y gwaethaf.
O dyro nawdd un Duw naf,
Tirion etto, tro Attaf
O Arbed Trueinnied, trô i ni yn gyttŷn,
Ac Attal ein dyreidi
Trefna 'n traserch i berchi
(Duw lawn dêg,) dy wialen di.
Yn dawel o gwêl ein gwaeledd, a'n gwarcheu,
A gwarchad ni 'n fwŷnedd:
Duw rhag eu Clwŷ drwŷ eu Clêdd
Datro gur, dôd drugaredd.

Straight meeter.

O God of Love, guide our Land with grace,
See the Grief of Ireland,
Groaning in Ire like' Fire-brand,
Ʋnder (tho' wary) thy heavy hand.
The Enemies arise, rouzing our kennel;
And our knell they'r Singing;
[...]either can all our cunning,
[...] [...]his Land withstand their Sting.
I confess nev'r the less I was lazy, doing good,
Loving God, have Mercy;
To chasten be not hasty,
Torture no more, turn to me.
O spare, and prepare a period, turn back
And rebuke thou Herod:
Make smooth his mockish method;
And cast our aim to kiss thy Rod.
Disarm the Popish Army, Beasts savage
Besieging us dayly,
Come up then, and keep thee
The door of London-Derry.
D. M.

Odl inion, ar warediad Lloegr oddiwrth babyddiaeth.

TIR Brydain lydain wledŷdd, trwŷ gelu
Trigolion aflonŷdd;
Gwel y Gwobr, a gwŷbŷdd,
Oes da dduw, Estŷn dy ddŷdd.
Darparwŷd y Rhwŷd ar hyder dy droed,
Mewn dyreidi ysgeler;
Er dy anafu, dâ nifer,
A braint dy Saint dan y Sêr.
Wrth geisio dy safio rhag senn gan hŷnt
Gwenwŷn Haint Rhufen;
Câdd Mynmowth ffraeth ar draethen,
Fŷd di barch, fôd heb ei benn.
Ar
y 7 Esgobion.
saith Golofn ddofn o ddŷsg, a holwŷd
Mewn hoiwlem derfŷsg;
Gomeddent Gemau Addŷsg,
Newid eu Duw, neu wadu eu dŷsg.
At Lûn, neu Eulŷn ni alwe Rhain,
Nag eu rhoent eu Gweddie;
Na Sâl antur, na Seintie
Trwŷ ddawn i fynd at dduw ne
Ni cheisient bâb, oerfab i erfŷn, am nawdd
Na Nodded iâch iddŷn;
Onid Chrîst i Griô drostŷn
Offeiriad bŷw, Duw a Dŷn:
Aent ir pair, anair anel, trâ-llŷm
Fel y Tri Llangc O Israel
Cŷn addoli 'n gû heb gêl
Bawbeth Brenin Babel:
I mae Dyledion dyladwŷ, ar Frydain
A fwriadwŷd ei mawr glwŷ
Ar dalu mawl iw hun Duw mwŷ
Am garedig gae 'r Adwŷ.
Hir amser ar Loeger lu, heb alar
Bo Wiliam 'n Teŷrnassu
A Mari lân, hoŷwlan hŷ
Dau o weision Duw Jessu.
Er Cynal Cywir-wal cowrain, i'r scrythŷr;
A Sathru gwŷr Rhufain:
Rhoed yr Arglwŷdd, rhâd eurglain,
O oreu rhiw Aêr i Rhain.
Rhown Drethi, a Rhenti yn rhwŷdd, i Rhain,
A rhanwn yn ebrwŷdd
A'n gweddi draw 'n dragywŷdd
Fod dawn a llaw Duw 'n eu llwŷdd.
O Arglwŷdd, gwiwrwŷdd gore, pur-enwog
Prynwr Eneidie
Dŵg ein Brenin a ninne
Allan o'r niwl, oll i'r nê.
D. M.

Ystyriaeth ar yr amser.

POB Cristion crŷf astŷd, o inion feddylfryd,
Sŷ 'n Chwenŷch y gwynfŷd, a ranwŷd, ar ôl,
Ystyried yn helaeth, oreu-barch wir obaith,
Ragliniaeth dawn afiaeth Duw nefol.
Er cymaint fŷ 'r Cyffro 'n y flwŷddŷn aeth heibio,
A Bleiddied yn bloeddio 'n anhuddo yn un haid;
Fe ddaeth y Gorucha i gael ein bigeilia,
Ni fyneu mwŷ ddifa mo'i ddefaid.
Er Cynnwr, er Cynnig, gwan anwir gwenwŷnig;
Er bwriad Diafledig, a Rhyfŷg y rhain,
Daeth Duw pôb diddanwch i'n gwared ni o dristwch,
Rhôdd degwch, hyfrŷdwch i Frydain.
Er geni plant weithiau heb wewŷr iw Mammau;
Er Peder a'i ddelwau, Addolwŷr mor hên;
Yn iâch i Blant Babel, ni ganwn Gerdd ddiogel
Yn uchel o ffarwel iw Offeren.
Daeth dŷdd yr ymweliad, ar y Babiloniaid
Y
Rhufen
Buttain ymmddifad, ond trwŷad ŷw'r tro
Bŷdd llawen iawn trigias, gorfoledd ac urddas,
Pôb Teŷrnas o'i chwmpas i chwŷmpio.
Y faeden y feddwodd bob rhai or Cenhedloedd,
Ar Gwîn a gymysgodd, hi a'i gyrodd i Gant;
Addfedodd ei Dyddiau, a galwŷd hi ir goleu
A'i beiau, hi a'u lladdeu 'n eu Llwŷddiant.
Dowch allan yn bryssŷr, mêdd Chrîst wrth ei Frodŷr,
O Babilon fudur, hi a drewŷr yn drwm:
Bŷdd dŷdd gwynfydedig er maint ŷw ei dirmŷg
Pwŷ 'gwŷna ond ychydig iw Chodwm.
I ti dduw Gorucha, 'bo 'r moliant pereiddia▪
Am farnu 'r hon ymma, dâ fwŷna ŷw dy fôdd;
A chofio 'r gwaed gwirion, a Yssodd hi oth weision,
Ath Seintiau o'r eigion a rwŷgodd.
Dâ y gwyddom dduw gweddedd, mai llawn wŷt ô Ammŷn­edd,
I gŷd yn Drugaredd. dro hafedd drâ hîr;
Gan faint o goleddieth a wneuthost di'n odieth
Achubieth olygieth i Loegr.
Di a'n dygaist ni 'n difa, fel Isaac ir lladdfa,
I Fynŷdd Moria, dâ doetha oedd dy daith;
Ac yno wrth ein harbed, Egoraist ein llyged
I weled dy haeled di Eilwaith.
Gwnai Haman gŷnt Grocpren, oedd gyfuwch a'r Nenbren,
Ddêg Cyfudd a deugien mewn dîg meddant hŵ,
Ond cŷn câel ei Amcân ar Fordecâi fwŷnlan
Marchogodd ei hunnan ar hwnnw.
Roedd dŷdd gwedi nodi▪ i lâdd ag i losgi,
Yr Juddewon heb oedi, gwîr, brofi ger bron;
Ond troed eu Caeth ddyddiau 'n llawenudd or goreu
A rwygeu Galonau eu Gelynnion.
Khŷ hîr oedd mynegu mor rassol fŷ'r Jessu
Ymhôb oes yn gwaredu, gwîr Awdwr y grâs,
Bŷth Iddo bo mawrglod, pôb Calon a Thafod;
Fê a nadodd y Dyrnod i'r Deŷrnas.
Pan oeddem gyfynga, mewn blinder a gwasgfa,
Heb obaith am noddfa, mewn dalfa Gwŷr dîg;
Danfonodd Duw'r Nefoedd rai i'n hachub dros foroedd,
Ar gyhoedd ond ydoedd nodedig.
Mawrygwn Genadon, 'mae Duw gwedi anfon,
I achub ei ddynnion yn gryfion dan Grîst,
I ymddiffŷn 'r yscrythŷr, a phawb o'i Dilyn-wŷr;
A helpu rhoi puppur i'r Papist.
Dôd Arglwŷdd Gorucha hîr Einioes or hwŷa,
Anrhydedd Cadarna, a llwŷdda er ein llês,
Wiliam sŷdd heddi mewn rhâd a mawrhydi;
A Mari fron heini y Frenhines.
Gwna eu deilied yn ffyddlon, a Thrwŷ dy Athrawon
I 'yfforddi dy ddynion yn hyfion mewn hêdd
Er dysgu 'r Gwrthnebus, er Clôd ir daionus
Fel 'llanwer yr Ynŷs o rinwedd.
Da 'gallwn ryfeddu, dewissol Dâd Jessu,
Dy fod yn ein câru, rhyglyddu, rhown glôd;
Gan anfon i'n coledd, a gwiwlan ymgeledd,
Ac amled ŷw 'n buchedd ni o bechod.
Ni a ddylem gan hynnŷ ar Liniau 'th foliannu,
A chynar ddychrynu, ymdanu am ein dull,
Er maint ein hanwiredd gael cymaint Trugaredd
Wrth ddialedd rhŷ oeredd rhai Eraill.
Edrŷch dduw Cyfion ar Gystŷdd y werddon,
Cerydda ei Gelynnion, wŷr beilchion y bŷd;
Dôd ffrwŷn yn eu gweflau, Dŵg pôb peth ir goreu
Dydi bieu Cleddeu'r Celfyddŷd.
Diwalla dy winllan, yn Lloeger fall egwan,
Gwna ei Magwŷr hi 'n gyfan, mewn hoiwlân hêdd
Tŷn ymeth ddrŵg Lyssiau, dôd wlîth o'r Cymhylau,
Cei ditheu'r Gwîn goreu Dduw gwaredd.
Yr ŷ'm ni 'n Cyfaddeu ar dwfr ar ein gruddiau
Na chafodd un fangreu neu Barthau 'n y Bŷd
Dros gyhŷd o Amser, ei harbed yn hirbêr,
A Lloeger na Sonier ers 'Enŷd.
Duw gwna di 'n Bucheddau, 'n Attebol yn ddiau,
Ir hôll Gynhorthwŷau▪ ar llwŷddau mor llawn;
Rhag myned i'n pwŷso mewn Cloriau ni ffafrio,
I ni brifio 'n rhŷw osgo rhŷ Ysgawn.
Gweddiwn ar gyhoedd, at Dâd yr Ysprydoedd
Sŷ 'n rheoli Brenhinoedd, ac oesoedd heb gêl
Ar gadw ac ymddiffŷn pen Brydain, a'r gwerin
Na bytho ni orafŷn o Ryfel.

Amen.

D. M.

Englynnion: At Tho. Jones.

D [...]S bappŷr geirwir, heb gûdd, ymofŷn
Am afieth Meirionŷdd:
Dyro Gân i'r Drogannŷdd,
Ynghwr ei law Ynghaerludd.
Tomas bwngc urddas Bencerdd sŷlaffrau,
Sail hoffdra blodeugerdd:
Di floesgni, dy felusgerdd
'Bair ar d' ôl ganmol dy Gerdd.
Bruttiaist, lluniaist y llynedd, mor grâff
Argrephaist wirionedd:
Nad anghofia rhai fŷ rhyfedd,
Bŷth nes myned iw Bêdd.
Dwedaist, a rhifaist mai Rhyfel y ddae;
A rhŷw ddîg ymrafael
Gŵŷr Brydain gain heb gêl,
Yn Chwidir, mai gwîr ŷw'r Chwedel.
Dechreu 'r nodau anedwŷdd, a henwaist
Ein hanwŷl Sywedŷdd:
Dywed ŵr ffel y Rhyfel rhŷdd,
Dirfing, pa brŷd y derfŷdd.
Noda 'n glau balfau bôb Elfen, a Choel,
A chwilia bôb Seren,
Sur afieth y▪ Sai Rufen▪
A'i hanab, a'i phâb, a'i phen.
Moes gyngor hyddŷsg I mi, adolwg
Delw wŷch sŷdd geni
Dywed y gai ei harbed hi,
Yn ewŷllysgar, neu 'llosgi.
Disgwiliaf attaf rŷw atteb, ar gân,
O ganol doethineb;
O herwŷdd y ddihareb,
Os Chwi ▪nis gwna, ni wna nêb.

Atteb anghyson Tho. Jones.

RHyfel an hawel yn hŷ, tros foroedd
Traws fariaeth a beru,
Dair blynedd yn daer blâau;
Ni 'medu a 'r frô bedair neu fwŷ.
Y Werddon dirion dêg, a Lloeger
Yn [...]eigis ychwaneg;
Mewn dwŷ flynedd, a dŷ 'n flaen-deg,
Heddychol, ddâ reol ddi-rêg.
Y Scotland ffuant ei ffŷdd; a'i gau-wŷr
A geir yn Aflonŷdd▪
Y rhawg mewn rhyfŷg beunŷdd;
Ar osgo Crŷ, o esgus Crefÿdd.
Dy ddelw bwrw o 'r bŷd, i dân
Uffernol iw phenŷd,
At ei thylwŷth: Etto o'th olŷd,
Addola Dduw bŷw y bywŷd.
Tragwŷddol, nefol i'r nêb, a garo
Dduw geirwir o gudeb
Ei galon, heb goelio yng-audeb
Delwau diawl, dilyn Idoldeb.
Dolwŷr y delwau Cerfiedig, a gânt
En haeddiant yn hŷ-ddig:
Ni cheir Cŷn ychydig,
Yn ein brô un o'u brîg.

Sywedyddawl, A chyffredinawl farnedi­gaeth, am y Flwyddyn o oed Jesu, 1690.

Gan dybied nad yw hôff gan ond ychydig o 'r Cymry ddarllain geiriau dieithrol, (ac hefyd eisieu mwy o Lê) gyrais ymma attynt fy sywedyddawl farnedigaeth, heb ddim addurnau, nac ond lleia ag a ellais o Alweiriau sywedyddiaeth, i ddat­gan Tremmiadau 'r Planedau, a thystiolaethau 'r Tramgwy­ddiadau: Ond mewn geiriau Cynefinawl rhoddais ar lawr yn gynwys, onidodid gymmaint o wîr droeadau a Sîawnsau ac a roddo rhai eraill yn eu hirion draethiadau.

Medraswn y llynedd fôd yn Eglurach ar yr hyn a ddigwyddodd, er bôd y llygaid yn egored, i roedd y Tafod a 'r llaw yn gaethion dan blant lleian; y Leni, Geill pawb yn ddiarswyd fynegu 'r gwîrionedd; byd hir a parhatho y Rhydd-did hwnnw dan Lyfodraethiad ein Cywir frenin, a 'n Brenhines, Wiliam a Marî.

AR fynediad yr haul i Arwydd yr Afr, (yr unfed arddêg o rhagfŷr, 1689. 5 mŷnud gwedi un y boreu;) y nefoedd sŷ 'n dangos y bŷdd mawr ymgynghori mewn amrŷw deyrnasoedd ynghylch rhyfel ac ymladd; Ac ynghŷlch heddwch mewn rhai Teyrnasoedd eraill; Bŷdd pê [...]h ymgais am heddwch, ond ni bŷdd hynnŷ ond ofer etto. Cymmeriaeth ein Brenin Wiliam sŷ 'n Tuccio yn llwyddianus; a dichellion brenin arall sŷ 'n digwŷdd yn helbul a chyth­rudd deb Calon arno▪ Dinistriad mawr, a Chaethiwed a fŷdd ar drigolion y gwledŷdd sŷ dan lyfodraethiad Arwŷ­ddion y Tarw ar Sarph, y rhain ydŷnt, y Werddon, Loraine, Persia, Russia, Italy, ac amrŷw eraill. Bŷdd pêth ymdrech ynghŷlch dechreu mîs mawrth, yn y Teyrnasoedd sŷ dan yr hwrdd, a'r fantol, y rhain ydŷnt, Germany, Fraingc, Den­marcc, Lisbon, a [...] amrŷw eraill

* Bŷdd llawer o ddirgel fyfŷriadau, ac ymddarpariadau Tuagat Ryfel yn J nawr, chwefror, a mawrth.

[Page]Ar fynnediad yr haul i arwŷdd yr hwrdd, (y degfed dŷdd o fawrth, 1690. bum munŷd ar hugain gwedi Trî y boreu.) Y sêr sŷ 'n rhagddangos a gwneiff rhai ddrŵg weithredoedd mewn dirgelwch tan esgus Crefŷdd a chydwŷbod; Ond eu bwriad fŷdd ar godî Cythryfwl a Chydfradwriaeth yn erbŷn eu Brenin: Rhai gwŷr eglwŷsig a fŷdd yn euog or drygioni, a rhai o honŷnt yn gyhoeddus i golli gwaed; A rhai eraill (sŷ 'n Tybbied mae Cammwedd mawr ŷw Cymerŷd eu llŵ ar fôd yn gywir iw Cyfreithlawn frenin) a fyddant yn brysŷr yn y drŵg weithredoedd o ddyfeisio blînder heb achos: Etto llwŷddiant a dedwŷddwch a fŷdd i frydain fawr a'i phen llywŷddau er gwaetha 'r fâth rai drygionus. Disgwilir pêth ymladd ar fôr a Thîr, ŷnghŷlch dechreu Ebrill, a di­wedd mai, ond ni bŷdd hynnŷ ond ychydig.

* Bŷdd melldigedig ddialleddau ar yr anghenfil o ffraingc, ac ar ei deŷrnas a 'i dylwŷth, yn gymaint a bôd yn anodd iddo ef fŷw i weled blwŷddŷn arall, neu or lleia ei deŷr­nas a anrheithir. Brenin Hysbaen, a Geiff afiechŷd, Colledion a blinfŷd, a'i ddeiliaid ef a gystuddir, yn enwedig yn Fflan­ders. Y bobl gyffredin a fyddant mewn mawr ddychryn­dod, ac wrth hynnŷ a rwgnachant at eu llyfodraethwŷr: Rhai brenhinoedd a gwŷr enwog a gânt Ardderchawgrwŷdd mawr, a llwŷddiant, yn enwedig yn nheŷrnas Loeger. Bŷdd (Tua'r Cynhaeaf) aml ŷmladdfau, a marwolaeth mawr ar ddynion; Lladratta ar foroedd, a cholledion mawr drwŷ demhestlau o wŷnt, ac ymladd. [...]ŷdd rhŷw gyf­newidio ar byngciau Crefŷdd, ac ymddadlu mawr ynghylch hynnŷ; Troir allan rai o benaethiaid yr Eglwŷs, a gosodir eraill yn eu lle hwŷnt; Bŷdd hefŷd aml newidio swŷddo­gion a gwŷr o uchel ymddiried. Gwae 'r gwŷr Taerddrwg a amdwŷasant y Werddon, oblegid Cŷn diwedd y flwŷddŷn ymma byddant debŷg i gael eu haeddedigol gyflog. Y Twrc a anrhefnusa Boland, ond y Myscofiaid a▪r Fenesiaid a wnant iddo ef Ruso. Gocheled Denmarc wenwŷn ffreinig, a Sic­rhaed ei chymmod a Swedland, ac yno bŷdd ddedwŷdd.

Ar fynediad yr haul i Arwŷdd y Crangc, (yr unfedar­ddeg dŷdd o fihefin, 1690, un mŷnud a deugien gwedi pedwar y boreu.) Rhagwelir y bŷdd peth ymrafael rhwng y bobl Gyffredin yn eu plîth eu hunain▪ Rhŷw ŵr maw [...] [Page] a ddelir, a garcharir ac a fernir. Bŷdd llawer o ddirgel ymgynghori, a chŷd fwriadu i blottio a chydfradwriaethu; A rhai am y Cyfrŷw achosion a ymwelant a'r Crocpren yn hydref neu dachwedd. Aml Ladratta ac yspeilio, ac afre­oldeb ar ddynion a fŷdd lle bŷddo lluoedd o filwŷr yn Tramwŷ ynghylch mîs Gorphennaf. Ymrafael ac ymryson ymhylîth gwyr Enwog, ac hefŷd ymhylîth y bobl gyffredin; fforio ac yspeilio dinasoedd a Threfŷdd, Carcharu llawer, a llawer o golli gwaed mewn lluoedd.

Ar fynediad yr haul i arwŷdd y fantol, (y deuddegfed dŷdd o fedi, 1690, ynghŷlch pedwar munŷd arddeg gwedi chwêch o'r prŷdnawn.) Y nefoedd sŷ 'n dangos y bŷdd ymgyfeillach rhwng rhai ynghŷlch Clippio arian, neu rŷw anghyfreithlawn gastiau ynghylch Arian neu fettel; fe alle mae brenin ffraingc a wna rŷw ddrŵg ddichellion am arian; ond pwŷbynag a'i gwnelo Cânt Cŷn nemawr ddioddeu am eu gwaith. Bŷdd pêth ymrafael ymhylîth Cynghor-wŷr Brenin ynghŷlch Teŷrnasawl bethau. Mawr ymdrechu a chelenaddu a fŷdd yn y dwŷreinawl wledŷdd, ac mewn rhai mannau eraill.

Datguddiad, ac Affaithiolaeth y deffygiadau a ddigwŷddant ar yr haul a'r lleuad, yn y flwŷddŷn o oed Jesu, 1690.

1. Y Diffŷg Cyntaf a fŷdd ar yr haul, yr wŷthfed arhu­gain dŷdd o chwefror, ynghŷlch unarddêg ar y glôch or nôs: Ar diffŷg hwnnw a niweidia, ac a afiachâ ddyfroedd afonŷdd a ffynhonnau, a'r Creaduriaid a fo 'n bŷw ynddŷnt: Ac a Lygra hefŷd ffrwŷthau Cynnar y ddaiar, sef y rhain a flodeuant yn y Gwanwŷn: I mae yn dangos he­fŷd y bŷdd Terfŷsg a Chythryfwl, a chreulondeb ymhylîth milwŷr.

2. Yr Ail Diffyg a fŷdd ar y Lleuad, ar y pedwaredd dŷdd arddêg o fawrth, ynghŷlch dêg or nôs, ac a fŷdd yn weledig ynghymru os bŷdd yr awŷr yn eglur; y Diffŷg hwn sŷ 'n bygwth aflwŷdd a dialedd amrŷw o ffŷrdd.

3. Y Trydŷdd diffŷg a fŷdd ar yr haul, ar y pedwaredd dŷdd arhugain o Awst, ynghylch un ar y Glôch y boreu. [Page] Ar diffŷg hwn sŷ 'n bygwth y bŷd a drudaniaeth a newŷn, Cornwŷdau, ac ymgwerylu, a dinistriad ar bobl y bŷd.

4. Y pedwaredd diffŷg a fŷdd ar y Lleuad, yr wŷthfed dŷdd o fîs medi, ynghŷlch dau o'r prŷdnawn. Y diffŷg ymma sŷ 'n bygwth prydyddion, ac yscrifennyddion llyfrau, sef y Ceiff rhŷw rai o'r galwedigaethau hynnŷ eu▪ holi am rŷw ryfigrwŷdd a wnaethant. Ac hefŷd i mae yn rhag­ddangos yr Alltudir rhai, ac a bŷdd lladdfaoedd mawr mewn rhai mannau.

Wrth anedigaeth y diweddar frenin Siammas mae 'r haul yn dyfod i gyfyrbell Jou yn mis gorphennaf a thachwedd, 1690. Hynnŷ sŷ 'n arwŷddo os bŷdd ef bŷw y Ceiff ef ddirmŷg ac anglod oddiwrth wŷr Crefyddol a Chyfreith-wŷr, ac y Tylodir a diystyrir ef yn ddi'meiriach, ei gyweth a'i glôd a'i barch a eiff yn gwitt i'r gwêllt.

Wrth anedigaeth Lewsyn y gorthymmwr o Ffraingc, yr haul sŷ 'n dyfod i bedrogledd a Sadwrn ynghylch Canol yr hâf hwn. Hynnŷ sŷ 'n dangos a Ceiff yr anghenfil ei wala o bôb aflwŷdd y leni, bŷdd gwaew yn ei esgŷrn, a gwewŷr yn ei gêst, a thrymder ar ei galon, ac ondodid yr hên afiechŷd yn ei falog; ac os meiddia ei gorph ar geffŷl, bŷdd Tebyg i gael Codwm a doro neu a sigo ei esgŷrn pudrŷd; Ei: ddeili­aid ef ei hun a godant yn ei erbŷn, i ddwŷn ar gô iddo ei anghristionogawl Lyfodraethiad arnŷnt gŷnt; ei fwriad ef a groesir ar fôr a thîr; ei Gyfoeth a lithra oddiwrtho; ei barch a ddiffoddiff, a'i glôd a ddîflanna fel llyssiau 'r ddaear, a'i glol a amhwŷlla o herwŷdd ei gystuddiadau.

Dechreu a diwedd y Tympau Cyfraith yn y Gorllew­inol fynachlus, yn y flwŷddŷn, 1690.
  • Tymp Elian sŷ 'n
    • Dechreu, Jonawr y 23 dŷdd.
    • Diweddu, Chwefror y 12 dŷdd.
  • Tymp y Pasc sŷ 'n
    • Dechreu, Mai y seithfed dŷdd.
    • Diweddu, Mehefin yr 2 dŷdd.
  • Tymp y Drindod sŷ 'n
    • Dechreu, Mehefin yr 20 dŷdd.
    • Diweddu, Gorphenaf y 9 dŷdd.
  • Tymp Mihangel sŷ 'n
    • Dechreu, Hydref y 23 dŷdd.
    • Diweddu, Tachwedd yr 28 dŷdd▪

Y nodau Cyffredinawl, a'r Symmŷdawl ymprydiau yn y flwŷddŷn, 1690.

  • Y Prif, neu 'r Euraid Rifedi ŷw— 19
  • Y Seritt, neu 'r Epact ŷw— 29
  • Llythyren y Sul ŷw— E
  • O sulîau gwedi 'r ystwŷll i mae— 5
  • Sul Septuagesima ŷw Chwefror yr— 16
  • Y dŷdd Cyntaf or grawŷs yw mawrth y— 5
  • Sul y Pasg ŷw Ebrill yr— 20
  • Sul y gweddiau, neu 'r Erfŷniad, ŷw mai y— 25
  • Dŷdd y derchafael, neu dderchafiad Crîst, i'r nêf ŷw mai y— 29
  • Y Sul gwŷn, ŷw Mehefin, yr— 8
  • Sul y Drindod ŷw Mehefin y— 15
  • O Suliau gwedi 'r Drindod i mae— 23
  • Sul yr advent, neu ddyfodiad Crîst, Tachwedd— 30

Egluriad dalennau 'r misoedd yn yr Almanacc hwn.

Y Flwŷddŷn a Ranwŷd yn ddeuddeg o fisoedd, ac i bôb mîs o honŷnt i mae dau du dalen yn perthŷn; a'r tu dalen Cyntaf or ddau (neu'r nesaf at y llaw aswf) a ranwŷd yn chwêch o golofnau.

1. Y Golofn Gyntaf o honnŷnt, neu 'r nesaf at y llaw aswf, sŷ 'n dangos dyddiau 'r mîs, lle y gwelwch 1, 2, 3, 4, 5▪ &c.

2. Yr ail golofn sŷ 'n dangnos dyddiau 'r wŷthnos, lle y gwelwch a. b. c. d. E. f. g. Gwŷbyddwch mae 'r llythyren fawr, fef E. sŷ 'n sefŷll am y Suliau y Leni.

3. Y drydedd golofn sŷ 'n dangos y dyddiau gwŷlion, a'r dyddiau hynod, a Gwŷlmabsanctau Cymru; a Gwŷbyddwch sôd yr hôll ddyddiau sŷdd orchymmŷnedig iw Cadw yn ŵŷlion gwedi 'hargraphu a llythyrennau duach neu fwŷ na 'r lleill.

[Page]4. Y badwaredd golofn sŷ 'n dangos pâ lê y bŷdd yr Ar­wŷddion ynghorph dŷn ac anifail ar bôb dŷdd, fel a gwe­lwch yn y Golofn hono gyferbŷn a'r dŷdd Cyntaf o Jonawr Coesau, yn dangos fôd yr Arwŷdd y dŷdd hwnnw yn y Coesau, &c.

5. Y bummed golofn a ddengus godiad y lleuad o'i llawn lloned iw newidiad; a'i machludiad o'i newidiad iw llawn­lloned; Cewch yr awr tan A, a'r mynudŷn tan M. Wrth ac arol N. sŷ 'n Arwŷddo nôs neu Cŷn hanner nôs: Wrth ac arol B. sŷ 'n Arwŷddo boreu, neu rhwng hanner nôs a han­ner dŷdd.

6. Y chweched golofn sŷ 'n dangos pen llanw 'r môr bôb dŷdd a nôs (yn y flwŷddŷn 1690.) o ddeutu Cymru; Gyf­erbŷn a'r dŷdd a fynnoch cewch yr Awr tan A, a'r mŷnud tan M.; a hynnŷ a wasanaetha ddŷdd a nôs, neu foreu a hŵŷr, heb fawr fai.

Yr ail Tu dalen, neu 'r nesaf at y llaw ddeheu, sŷ mor hawdd ei deall, nad ŷw reidiol gwneuthur egluriad arni.

JONAWR. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a 'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph Dŷn, ac Enifail. Codiad, a machlu­diad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 a Enwaediad Crist Coesau, 04 N. 50 12 45
2 b Bodfan, ac Abel. neu 05 Lleuad yn 55 01 30
3 c Seth. Enoch. Esgeiriau. 07 02 02 15
4 d Methusalem. Traed 08 14 03 00
5 E Seimon. Traed. 09 27 03 45
6 f Dydd Ystwyll. Y pen a'r 10 40 04 30
7 g Cêd Esgob. Wŷneb. 11 53 05 15
8 a Erhard Gwddwf 01 B. 05 06 00
9 b Marcel. Gwddwf. 02 machlud 22 07 00
10 c Paul Erem. Ysgwŷddau 03 57 08 00
11 d Hygin. a Breichiau. 05 14 09 00
12 E 1. Sul gwedi'r yst. Bronnau, 06 19 10 00
13 f Elian Esgob. brwyden. 07 13 11 00
14 g Ffelics. Y Cesen,       12 00
15 a Maurus. a'r 05 N. 12 12 45
16 h Marchell. galon. 06 Lleund yn 24 01 30
17 c Anthony. Y Bol, a'r 07 37 02 15
18 d Prisca. perfedd. 08 51 03 00
19 E 2 Sul gwedi 'r yst. Clunniau 10 04 03 45
20 f Ffabian. pedrain. 11 14 04 30
21 g Annes, neu Agnes. Yr arphed 12 25 05 15
22 a Finsent. a'r 01 B. 31 06 00
23 b Tymp yn dechreu. Dirgelwch. 02 Codi 36 06 45
24 c Cattwg. Morddwŷd. [...] 38 07 30
25 d Troead St Paul morddwŷd. 04 32 08 15
26 E 3 Sul gwedi 'r yst. Y Gliniau, 05 19 09 00
27 f Joan, Aeron. a'r garrau. 05 58 09 45
28 [...] Oenig. Garrau. 06 31 10 30
29 a Samuel. Coesau. 07 11 11 15
30 b Merthyr Charl. 1. Coesau.       12 00
31 c Mihangel. Traed. 06 mac. 30 12 52

[Page]

Cyfarchwyliad JONAWR 1690.
Dyddiau 'r mîs. Haul

Y Lleuad sŷdd, yn 1. Chwarter oed, 8. Dŷdd' cŷn pump y boreu.

Llawnlloned 14 dŷdd, cyn 10 o'r nôs.

3 Chwarter oed, 22 dŷdd, gwedi 7. y boreu.

Newid, y 30 dŷdd gwedi 8 y boreu.

Yn Codi Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 8 9 3 51

NI bŷdd ond ychydig o gyhoeddedig drafferthion yn nechreu 'r mîs hwn; ond aml ddirgel ddarpariadau Tuagat Ry­fel mewn rhai Teŷrnasoedd. Bŷdd rhŷw ymryfusedd newŷdd yn Almain, sef Ger­many, a gwledŷdd eraill nês i 'r dwŷrain; a chennadon oddiwrth Dywŷsogion y gwle­dŷdd hynnŷ at ein brenin Wiliam, i ofŷn ei gynorthwŷad ef. Tua diwedd y mîs, bŷdd gerwin ymguro neu lwŷr Laddfadau sef Massacrys mewn Rhai mannau.

* Llawer a droir allan o'u llefoedd i wneuthŷr lle i rai eraill mwŷ haedded­igol: Diben ar babaidd oruchafiaethau yn y Werddon, ac ar glodfori James yno a ddisgwilir ynghŷlch hŷn. Lladratta a thwŷllo a fŷdd mewn rhai mannau.

2 8 8 3 52
3 8 7 3 53
4 8 6 3 54
5 8 4 3 56
6 8 3 3 57
7 8 1 3 59
8 8 0 4 0
9 7 58 4 2
10 7 56 4 4
11 7 55 4 5
12 7 54 4 6
13 7 52 4 8
14 7 51 4 9
15 7 50 4 10
16 7 48 4 12
17 7 46 4 14
18 7 44 4 16
19 7 43 4 17
20 7 41 4 19 Y Tywŷdd ar ddechreu 'r flwŷddŷn sŷ 'n llariaidd ac yn dymherus, Gwŷnt a gwlaw yn chwanegu tua 'r degsed dŷdd ymbell gafod o wlaw neu odwlaw, a go lariaidd hyd ynghylch yr 18 dŷdd, ac o hynnŷ i ddiwedd y mîs ni ddisgwilir ond hîn ddryccinog iawn, sef eira mawr mewn rhai mannau, a Rhew Caled.
21 7 39 4 21
22 7 37 4 23
23 7 35 4 25
24 7 34 4 25
25 7 32 4 28
26 7 30 4 30
27 7 28 4 32
28 7 26 4 34
29 7 24 4 36
30 7 22 4 38
31 7 20 4 40

CHWEFROR. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau `r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a'r Dyddiau Hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph Dŷn, ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 d Bridget. Traed. 07 N. 17 01 44
2 E Gwyl Fair y can. Y pen 08 Lleuad yn 40 02 36
3 f Llywelŷn. a'r 10 00 03 28
4 g Gilbart. wŷneb. 11 18 04 20
5 a Agatha. Gwddwf, 12 38 05 12
6 b Dorethy. Gwddwf. 01 B. 52 06 00
7 c Romwald. Ysgwŷddau, 03 machlud 01 06 52
8 d Solome. a breichiau. 04 03 07 44
9 E 5 Sul gwedi 'r yst. Bronnau, 04 53 08 36
10 f Alexander. brwŷden. 05 31 09 28
11 g Euphrod. Y cefen a'r 06 03 10 20
12 a Tymp yn diweddu. Galon. 06 29 11 12
13 b Nos tynnŷ Falende. Y bol a'r       12 00
14 c Dŷdd Falendein. perfedd. 06 N. 24 12 45
15 d Ffaustin. Clunniau 07 Lleuad 36 01 30
16 E Sul Septuagesima. clunniau 08 50 02 15
17 f Diascordia. pedrain. 10 00 03 00
18 g Undebyst. Arphed a 11 08 03 45
19 a Sabin: Dirgelwch. 12 14 04 30
20 b Eucharŷst. Morddwŷd. 01 B. 18 05 15
21 c Y 69 merthyron. morddwŷd. 02 yn codi. 14 06 00
22 d Cadair Peder. morddwŷd. 03 11 06 52
23 E Sul Sexagesima. Gliniau, a 04 00 07 44
24 f Dydd gwyl Mat­thias. garrau. 04 43 08 36
25 g Fictor. Coesau neu 05 18 09 28
26 a Nestor. esgeiriau. 05 48 10 20
27 b Fortunatus. Traed. 06 17 11 12
28 c Macar. Traed.       12 00

Cyfarchwyliad CHWEFROR. 1690.

Dyddiau'r mîs. Haul

Lleuad yn 1 chwarter oed, y 6 Dŷdd, cyn 2 o'r prŷdnawn.

Llawnlloned 13 Dŷdd, hanner awr gwedi 8 y boreu.

3 Chwarter oed, 21 Dŷdd, ynghylch 4 y bor.

Llawnlloned, 28 Dŷdd, gwedi 11 o'r nôs.

Yn codi. Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 7 18 4 42

YN y mîs hwn Ceir Clywed fôd drygi­oni mawr yn y Werddon; sef ymladd, lladratta, llâdd, llofrudio, Crogi rhai, Carch­aru llawer, anrheithio eraill, dinistrio Tai a Thresŷdd, amdwŷo miloedd, a cholli gwaed yn ddimeiriach. Tua diwedd y mîs enillir rhŷw drêf neu gastell, a rhai Trefŷdd eraill a draddodir heb fawr neu ddim ymladd, a bŷdd prysur ymdrechu ar dir. Rhai gwŷr haeddedigawl a dderchefir, a rhai eraill anheilwng a ddifeddiennir o'u gorŷchafia­eth, Pôb Cysur sŷ 'n llithro oddiwrth frenin Fsraingc, Colledion ac afrwŷdd-deb y mae 'r sêr yn eu addo iddo ef, ei ddeil­ied ef ei hun a fyddant anghywir iddo.

* Bŷdd Colledion ar fôr, a dinistriad ar longau drwŷ ddygcin a gwŷnt uchel; Coggio a thwŷllo a lladratta ar fôr a thîr mewn amrŷw fannau. Gogan lyfrau neu papurau a roir allan ynghŷlch hŷn, Twŷll mewn llusoedd a lluoedd a ddisgwilir y mis ymma: A Rhŷw Arglwyddes enwog a ddieddu gaethiwed.

2 7 17 4 43
3 7 15 4 45
4 7 13 4 47
5 7 11 4 49
6 7 9 4 51
7 7 7 4 53
8 7 5 4 55
9 7 3 4 57
10 7 1 4 59
11 6 59 5 1
12 6 57 5 3
13 6 54 5 6
14 6 52 5 8
15 6 50 5 10
16 6 48 5 12
17 6 46 5 14
18 6 44 5 16
19 6 42 5 18
20 6 40 5 20
21 6 38 5 22
22 6 36 5 24
23 6 34 5 26
24 6 32 5 28
25 6 30 5 30 AML gafodŷdd o wlaw ar ddechreu 'r mis, [...]ac ymbell gafod o ôdwlaw oer Glybaniaeth a chwanega T [...]a 'r ail sul, ac eira ar diroedd uchel, a thrwŷ 'r holl fis bŷdd tebŷg i barhau yn dywŷdd oer glybyrog.
26 6 29 5 31
27 6 27 5 33
28 6 24 5 36

MAWRTH. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a 'r Dyddiau hynod. Yr Arwy­ddion yng horph Dyn, ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 d Gwyl [...]dewi. Traed. 06 N. 48 12 52
2 E Sul ynŷd. Y Pen a'r 07 Lleuad yn 48 01 44
3 f Dŷdd llun ynŷd. wŷneb. 09 28 02 36
4 [...] Dŷdd mawrth ynŷd. Gwddwf 10 49 03 28
5 a Mercher y lludw Gwddwf. 12 08 04 20
6 b Pryden. Ysgwyddau 01 B. 17 05 12
7 c Thomas, a Sannan. a breichiau. 02 machlud 18 06 00
8 d Philomen. Bronnau, 03 11 06 52
9 E Sul Quadragesima brwŷden. 03 52 07 44
10 f Cyhŷd dŷdd a nôs. Y cefen a'r 04 35 08 36
11 g Oswŷn. galon. 04 53 09 28
12 a Gregory. Y Bol 05 20 10 20
13 b Tudur, Edward. a'r 05 44 11 12
14 c Can-dŷn merthŷri. perfedd.     12 00
15 d Wŷnebog. Clunniau 07 N. 10 12 45
16 E 2 Sul o'r Grawŷs. Pedrain. 08 Lleuad yn 22 01 30
17 f Padrig wŷddel. Arphed, a 09 01 02 15
18 g Joseph gwr mair. dirgelwch. 10 38 03 00
19 a Cynpryd. Morddwŷd. 11 42 03 45
20 b Twthert. morddwŷd. 12 42 04 30
21 c Bened. morddwŷd. 01 B. 33 05 15
22 d Benediged. Gliniau a 02 codi. 18 06 00
23 E 3 Sul o'r grawŷs. garrau. 02 55 06 45
24 f Qwirniws. Coesau 03 25 07 30
25 g Beichiogiad Mair neu 03 50 08 15
26 a Castullus. Esgeiriau. 04 13 09 00
27 b Jo Erem. Traed. 04 31 09 45
28 [...] Gideon Traed. 04 46 10 30
29 d Eustachius. Y Pen a'r 05 03 11 15
30 E 4 Sul o'r Grawŷs. wyneb.     12 00
31 f Balbin [...] Gwddwf. 08   03 12 52
Cyfarchwyliad MAWRTH. 1690.
Dyddiau'r mîs. Haul

Lleuad yn 1 chwarter oed, y 7 Dŷdd, cy [...] 9 o'r nôs.

Llawnlloned, y 14 Dŷdd, gwedi 10 o'r nôs.

3 Chwarter oed, y 22 Dŷdd, gwedi 10 o'r nôs.

Newid y 30 Dŷdd, Gwedi 10 y boreu.

Yn Codi Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 6 20 5 40

Y Planedau sŷ 'n dangos a bŷdd yn y mîs ymma farwolaeth a dinistriad ar bobl gyffredin, Rhyfel a therfŷsg, ac ym­gyfarfod i fyfyrio ac i ymgynghori yng­hŷlch pethau pwŷsfawr. Y nefoedd sŷ 'n Cuchio a'r Ffraingc a'i brenin, bŷdd ymgynghori yno iw symmŷd ef allan o'i orseddfa. Ceir Clywed Sôn am gydfrad­wriaeth (neu blott) newŷdd yn y mîs hwn. Rhŷw eglwŷswŷr neu Eglwŷswr anfoddog a ddistyrir; a rhŷw ŵr doeth a fawrygir.

* Llwŷddiant a rhwydd-deb i frenin Lloeger y mae 'r nefoedd yn eu addo, ei arian ef sŷ 'n amlhau, a'i Lyfodraethiad sŷ 'n helaethu. Brenin Ffraingc sŷ 'n gw­anhychu. A Brenin Denmarc sŷ 'n helbulus ei helŷnt ynteu.

2 6 18 5 42
3 6 16 5 44
4 6 14 5 46
5 6 11 5 49
6 6 8 5 52
7 6 6 5 54
8 6 4 5 56
9 6 2 5 58
10 6 0 6 0
11 5 58 6 2
12 5 56 6 4
13 5 54 6 6
14 5 52 6 8
15 5 50 6 10
16 5 48 6 12
17 5 46 6 14
18 5 44 6 16
19 5 42 6 18
20 5 40 6 20
21 5 38 6 22 Y Mîs hwn a ddechreu yn Lybyrog iawn, ac ondodid bŷdd llifeiriant mawr mewn rhai mannau; efrŷdd o wlaw, a pheth od wlaw a ddisgŷn drwŷ gorph y mîs, a gwŷnt uchel dros ychydig ddydd­iau tua'r ugeinfed dŷdd, ac yn parhau yn wlawiog iawn hŷd y diwedd, ond nid mor Lybyrog ar dechreu.
22 5 36 6 24
23 5 34 6 26
24 5 32 6 28
25 5 30 6 30
26 5 28 6 32
27 5 26 6 34
28 5 24 6 36
29 5 22 6 38
30 5 20 6 40
31 5 18 6 42

EBRILL. 1690.

Dyddiau 'r mis. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yngh­orph dŷn, ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 g Troead mair. Gwddw. 09 N. 23 01 44
2 a Myned. mair i'r Aip. Ysgwŷddau, 10 Lleuad 37 02 36
3 b Richard. a breichiau. 11 45 03 28
4 c Tyrnog, Ambros. Bronnau, 12 39 04 20
5 d Derfel gadarn. brwŷden. 01 B. 23 05 12
6 E 5 Sul o'r Grawŷs. Y cefen 01 yn machlud 5 [...] 06 00
7 f Ethelwal frenin. a'r 02 25 06 52
8 g Mynediad Crist. galon. 02 52 07 44
9 a Albinus. Y bol a'r 03 16 08 36
10 b Y saith Gwŷryfon. perfedd. 03 39 09 28
11 c Liberws Clunniau 04 03 10 20
12 d Hugh Esgob. pedrain. 04 45 11 12
13 E Sul y Blodau. Yr Arphed       12 00
14 f Tiburtius. a'r 08 N. 16 12 45
15 g Oswald. Dirgelwch. 09 Lleuad 21 01 30
16 a Padarn. Morddwŷd. 10 24 02 15
17 b Antisestus. morddwŷd. 11 17 03 00
18 c Oswin. Gliniau 12 04 03 45
19 d Timothy. a 12 43 04 30
20 E Sul y Pasg Garrau. 01 B. 16 05 15
21 f Seimon. Coesau neu 01 yn codi 44 06 00
22 g Beuno, Dyfnog. Esgeiriau. 02 12 06 52
23 a Gwŷl St. George. Traed 02 41 07 44
24 b Albertus. Traed. 03 06 08 36
25 c Dydd gw. S. Ma Y pen 03 26 09 28
26 d Clari, cletus. a'r 03 50 10 20
27 E Sul y Pasg bych. wŷneb. 04 15 11 12
28 f Ffitalus ferthŷr. Gwddw       12 00
29 g Walburg frenin. Gwddw. 08 mac. 46 12 52
30 a Josua. Ysgwŷddau 09 56 01 44

Cyfarchwyliad EBRILL. 1690.

Dyddiau 'r mis. Haul

Lleuad yn 1 chwarter oed, y 6 Dŷdd, cyn 3 y boreu.

Llawnlloned, 13 Dŷdd, cyn 2 o'r prŷdnawn.

3 Chwarter oed, 21 Dŷdd, cyn 4 o'r nôs.

Yn newid 28 Dŷdd, cyn 7 o'r nôs.

Yn codi. Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 5 16 6 44

Y Nefoedd sŷ 'r mis ymma yn gwenu ar Loeger. Etto bŷdd rhŷw gydfra­dwriaeth (neu blott) newŷdd ar droed, a rhai enwog yn euog o hono; rhai a gânt helbul am wneuthur neu anrheithio arian. Amrŷw o farsiandwŷr a dorant yn y mis hwn, bŷdd Cryn ymladd ar fôr a thir, yn enwedig ar fôr. Y sêr sŷ 'n dangos y bŷdd perigl bywŷd ar Arglwŷddes enwog, ac yr ymwêl yr angeu cyn diwedd y mis a rhŷw ŵr mawr, ondodid bŷdd farw o'r Gymmalwst neu 'r Gowt. Rhai eraill a gollant eu hardderchawgrwŷdd. Os ŷw y Werddon heb ei goresgŷn etto, bŷdd yn dôst ar y Papistiaid yno, drwŷ ddiffŷg a dinistriad.

* Bŷdd rhai a geisiant losgi Llundain, neu rŷw drefŷdd eraill, ond gobeithio na thyccia mo 'u bwriad; James a Leusyn o Fsraingc, a'u lloffion yn y Werddon a ddi­oddefant Gledi a dirmŷg.

2 5 14 6 46
3 5 12 6 48
4 5 10 6 50
5 5 8 6 52
6 5 6 6 54
7 5 5 6 55
8 5 3 6 57
9 5 2 6 58
10 5 0 7 0
11 4 57 7 3
12 4 55 7 5
13 4 53 7 7
14 4 51 7 9
15 4 49 7 11
16 4 47 7 13
17 4 45 7 15
18 4 43 7 17
19 4 41 7 19
20 4 39 7 21
21 4 38 7 22
22 4 36 7 24
23 4 34 7 26
24 4 32 7 28 PEth gwlaw, a gwyntiog ar ddechreu 'r mis hwn, ond b an a Tru hynnŷ yn degwch: Ac o'r Sul Cyntaf hŷd ddiwedd y mis, Ceir tywŷdd Cymwŷs i 'r tymmor, a'r fâ [...]h ag a Ryngo fodd i Lafurwŷr y ddaear.
25 4 30 7 30
26 4 28 7 32
27 4 2 [...] 7 33
28 4 25 7 35
29 4 23 7 37
30 4 2 [...] 7 39

MAI. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph Dŷn ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 b St. Phil. a St. Ia. breichiau. 10 N. 55 02 36
2 c Athonasius. Bronnau, 11 Lleuad 43 03 28
3 d Dyfais y groes. brwŷden. 12 20 04 20
4 E 2 Sul gwedi 'r Pasg Y cefen a'r 12 50 05 12
5 f Gothard. galon. 01 B. 13 06 00
6 g Joan yn yr olew. Y Bol, a'r 01 yn machlud. 31 06 45
7 a Staniflos. perfedd. 01 49 07 30
8 b Infentas. Clunniau. 02 06 08 15
9 c Nicholas. clunniau 02 25 09 00
10 d Pencrat. pedrain. 02 45 09 45
11 E 3 Sul gwedi 'r Pasg. Arphed a 03 05 10 30
12 f Penusus. Dirgelwch. 03 29 11 15
13 g Mael, a sulien. Morddwŷd.       12 00
14 a Boniffas. morddwŷd. 09 N. 00 12 45
15 b Sophia. Gliniau 09 Lleuad yn 49 01 30
16 c Granog. a 10 30 02 15
17 d Dynstan. garrau. 11 07 03 00
18 E 4 Sul gwedi 'r Pasg. Coesau neu 11 35 03 45
19 f Sarah. esgeiriau. 11 58 04 30
20 g Bernerd. Traed 12 20 05 15
21 a Collen. Traed 12   39 06 00
22 b Helen frenhines. Traed. 01 B. 03 06 52
23 c Wiliam. Y pen a'r 01 codi. 26 07 44
24 d Esther wŷneb. 01 50 08 36
25 E 5 Sul gwedi 'r Pasg. Gwddw 02 13 09 28
26 f Neu 'r Erfynniad Gwddw. 02 37 10 20
27 g Mihangel. Ysgwŷddau, 03 08 11 12
28 a Jonas. a breichiau.       12 00
29 b Dydd y Derchafael. Bronnau 09 N. 18 01 00
30 c Wigand. brwŷden. 10 mac 07 02 00
31 d Petronel. Y cefen a'rg 10 46 03 00

Cyfarchw [...] [...]

Dyddiau 'r mîs. Haul

Lleuad [...] 10 [...]

Llawnll [...] [...]

3 Chwart [...] [...]

Newid 28 [...]

Yn codi. Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 4 19 7 41

Y Milwy [...] [...] yn wŷ [...] sŷ 'n Tycci [...] [...] Ffraingc ar fôr a [...] ddrwg ei chystudd, yn [...] Papistiaid; y Deŷrnas honno a dy [...] a an [...]neithir yn ddirfawr. Rhŷw [...] neu gastell sŷ mewn Caethiwed, ac ar-ol ymddadlu ynghŷlch Cyfammod bŷdd teb­ŷg i gael ei thraddodi. Brenin Ffraingc sŷdd allan o'i hawnt ac yn fethiant. Rhŷw wr Eglwŷsig neu Gyfreithiŵr a dderchafîr am ei synwŷr a'i ddysgeidiaeth.

* Tua diwedd y mîs, mae mwŷ o dysti­olaethau fôd James a Lewis yn ddrwg eu helŷnt, ac Juddewon y Werddon yn Cael taledigaeth am eu melldigedig weithred­oedd y llynedd; gwell ŷw un pâr o draed na dau bâr o ddwŷlo i wŷddel y mîs ymma: Scotland a Holand sŷdd yn ddiwŷd mewn Arfau, ac yn llwŷddiannus.

2 4 17 7 43
3 4 15 7 45
4 4 14 7 46
5 4 12 7 48
6 4 11 7 49
7 4 10 7 50
8 4 8 7 52
9 4 7 7 53
10 4 6 7 54
11 4 4 7 56
12 4 3 7 57
13 4 2 7 58
14 4 0 8 0
15 3 59 8 1
16 3 58 8 2
17 3 57 8 3
18 3 56 8 4
19 3 55 8 5
20 3 53 8 7
21 3 52 8 8
22 3 51 8 9
23 3 50 8 10
24 3 49 8 11

Y Mîs hwn a ddenfŷdd hîn a ryngo fôdd i bawb; sêf ymbell gafod weithiau a thêg drachefen; Tywŷdd a hybo ffwŷth­udd y ddaiar a Geir drwŷ gorph y mîs.

Os nynnech wŷbod yr amrŷw dywŷdd ar bob Cyfrŷw ddŷdd, rhaid i 'm ofŷn eich Cennad am hynnŷ nes Cael mwŷ Llê iw yscrifennu.

25 3 48 8 12
26 3 47 8 13
27 3 46 8 14
28 3 45 8 15
29 3 45 8 15
30 3 44 8 16
31 3 43 8 17

[...]. 1690.

[...] [...] [...] [...]wŷ­ [...]yngh­ [...] Dŷn, [...] [...]ifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
[...] [...] [...] [...] A.   M. A. M.
[...] [...] [...] [...]fen, a'r 11 N. 19 04 00
[...] [...] [...] [...]on. 11 Lleuad 54 05 00
[...] [...] [...] [...]ol, a'r 12 25 06 00
[...] [...] [...] perfedd. 12 43 06 45
[...] [...] [...] Clunniau 01 B. 01 07 30
[...] [...] [...]t. clunniau 01 yn machlud 21 08 15
[...] [...] [...]aul. pedrain. 01 40 09 00
[...] E Y Sul gwyn. Arphed a 02 04 09 45
9 f Barnim. Dirgelwch. 02 30 10 30
10 g Margeret. Morddwŷd. 03 03 11 15
11 a St. Barnabas, a'r morddwŷd.       12 00
12 b Blandin. (dŷdd hw. morddwŷd. 09 N. 0 [...] 12 45
13 c Sannan. Gliniau a 09 Lleuad yn codi 39 01 30
14 d Falerius. garrau. 10 09 02 15
15 E Sul y Drindod. Coesau neu 10 34 03 00
16 f Elidan, Curig. Esgeiriau. 10 56 03 45
17 g Mylling Traed 11 16 04 30
18 a Homer. Traed. 11 33 05 15
19 b Lenard. Pen ac 11 50 06 00
20 c Regina. wŷneb. 12 26 06 52
21 d Alban. Gwddw 12 41 07 44
22 E 1 Sul gwedi 'r Dri. gwddw. 01 B. 04 08 36
23 f Basilius. Ysgwŷddau, 01   32 09 28
24 g Gwyl S. Ioan fed a breichiau. 02   06 10 20
25 a Elogius. Brornau, 02   53 11 12
26 b Tyrnog, Twrog. brwŷden.       12 00
27 c Y saith cyscaduriaid. Y cefen a'r 08 N. 39 12 45
28 d Leo. galon. 09 machlu. 02 01 30
29 E Gwyl St. Peter. Y bol a'r 09 21 02 15
30 f Ymchwel Paul. perfedd. 09 34 03 00

Cyfarchwylia [...] [...]

Dyddiau 'r mîs. Haul

Lleuad [...] o' [...] [...]

Llawnll [...] [...]

3 Chw [...] [...] prŷ [...] [...]

Newid, 2 [...] [...]

Yn codi. Yn mach lud.
A. M A. M.
1 3 42 8 18

RWI 'n [...] yn Llundai [...] [...] y mîs ymma. Rhŷw fi [...] [...] a dderchefir, ond ni che [...] [...] dderchawgrwŷdd yn hîr heb ry [...] geill ef gadw ei lê. Ondodid Ceir C [...] fôd ymladdfau mewn Rhai mannau y [...]hŷlch dechreu 'r mîs. Traeturiaid y Wer­ddon a erlidir, ac a geryddir 'o ddifri tua diwedd y mîs. Rhŷw henadur a wellâ mewn iechŷd, ac ondodid Ceiff ef rŷw edmŷg newŷdd. Bŷdd rhai Cennadon oddiwrth frenhinoedd eraill at frenin Llo­eger tua diwedd y mîs.

* Llawer o swŷddogion, a gwŷr a fô mewn gwasanaeth dan y Brenin a droir allan o'u llefoedd ynghylch hŷn; a rhai eraill a fo teilyngach a osodir yn eu llefo­edd hwŷnt. Charter rhai dinasoedd a thre­fŷdd a gollwŷd yn ddiweddar, a geir yng­hylch hŷn yn ol drachefen. Rhai am wneu­thur Trawsder yn ddiweddar, a ddygir i farnedigaeth y mis hwn; yn enwedig gwŷr▪ y sieccèdi llaesion a'r maingc-wŷr; ni es­gusodir mo rŷw ferch enwog am y Cy­frŷw bethau 'chwaith.

2 3 42 8 18
3 3 42 8 18
4 3 41 8 19
5 3 41 8 19
6 3 41 8 19
7 3 41 8 19
8 3 41 8 19
9 3 41 8 19
10 3 41 8 19
11 3 41 8 19
12 3 41 8 19
13 3 41 8 19
14 3 41 8 19
15 3 41 8 19
16 3 41 8 19
17 3 41 8 19
18 3 41 8 19
19 3 42 8 18
20 3 42 8 18
21 3 42 8 18
22 3 43 8 17
23 3 44 8 16
24 3 44 8 16
25 3 45 8 15
26 3 46 8 14
27 3 47 8 13 YMbell gafod o wlaw trwy 'r wythnos gyntaf o'r mîs; gwresog iawn yr ail wythnos, a mellt a thyrannau mewn rhai mannau; ac o'r deunawfed dydd hyd ddiwedd y mîs bydd pêth cerach nac o'r blaen; ac ymbell gafod o wlaw yn hybu'r ddaear, ac yn Rhyugu bodd i'r llafurwyr.
28 3 48 8 12
29 3 49 8 11
30 3 50 8 10

[...]AF. 1690.

[...] [...] [...] [...] [...]rwŷ­ [...] yng­ [...]h Dŷn [...] Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
[...] [...]   A.   M. A. M.
[...] [...] [...] Perfedd. 10 N. 34 04 30
[...] [...] [...] [...]ntaf. Clunniau 10 Lleuad yn 52 05 15
[...] [...] [...] [...]eblig. pedrain. 11 12 06 00
[...] [...] [...]. Arphed a 11 32 06 45
[...] [...] [...]elm. Dirgelwch. 11 54 07 30
[...] [...] 3 Sul gwedi'r Dri. Morddwŷd. 12 20 08 15
[...] f Thomas, Child. morddwŷd. 12 50 09 00
[...] g Y saith Frodur. morddwŷd. 01 B. 27 09 45
9 a Ganedigaeth mair F. Gliniau a 02 mach. 12 10 30
10 b Gwŷl gywer. garrau. 03 03 11 15
11 c Pius. Coesau       12 00
12 d Harri. neu 08 N. 24 12 45
13 E 4 Sul gwedi'r Dri. esgeiriau. 08 Lleuad yn codi 48 01 30
14 f Garmon. Banaf. Traed 09 07 02 15
15 g Dŷdd Swithin. Traed. 09 27 03 00
16 a Cynllo. Y pen 09 43 03 45
17 b Alexius. a'r 10 02 04 30
18 c Edwar [...]. (dechreu. wŷneb. 10 20 05 15
19 d Dyddiau 'r cŵn 'de Gwddw 10 38 06 00
20 E 5 Sul gwedi 'r Dri. Gwddw. 11 11 07 00
21 f Daniel. Ysgwŷddau, 11 52 08 00
22 g Mair Magdalen. a breichiau. 12 42 09 00
23 a Apolinarius. Bronnau 01 B. 42 10 00
24 b Christiana. brwŷden. 02   57 11 00
25 c Gwyl S. Iago. Y cefen a'r       12 00
26 d Ann mam mair. galon. 08 N. 07 12 52
27 E 6 Sul gwedi 'r Dri. Y Bol, a'r 02 machlud. 30 01 44
28 f Samson. perfedd. 08 53 02 36
29 g Beatrice. Clunniau. 09 15 03 28
30 a Abdon. pedrain. 09 40 04 20
31 b Germon. Arphed. 10 06 05 12

Cyfarchwyliad GORPHENAF. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Haul

Lleuad yn 1 chwarter, 3 Dŷdd, cyn 7 y boreu.

Llawnlloned 11 Dydd, cyn 10 y boreu.

3 Chwarter oed, 19 Dŷdd, gwedi 2 y boreu.

Newid 25 Dŷdd, cyn 5 o'r prŷdnawn.

Yn codi. Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 3 51 8 9

BRenin Ffraingc sŷ 'n agos i amhwŷllo wrth weled fôd ei ddrŵg fwriadau ef yn methu, Holand a Scotland sŷ 'n llw­ŷddo yn erbŷn Ffraingc. Cyfreîthiau Lloeger a arellir ac a welleir yn y mîs hwn. Bŷdd amrŷw o gennadon a [...] ein Brenin oddiwrth frenhinoedd eraill, a hynnŷ er llesâd mawr i'n Teŷrnas.

* Y Papistiaid yn y Werddon sŷ 'n dôst arnŷnt, ac nid Lewsyn eu duw ffreinig a eill wneuthŷr erddŷnt, o blegŷd (i dduw 'bo 'r diolch) fôd ganddo ef ddigon iw wneuthur Gartref; duw a gadwo 'r Protestaniaid rhag gwenwŷn y Papistiaid y mîs hwn a phôb amser.

2 3 52 8 8
3 3 52 8 8
4 3 53 8 7
5 3 54 8 6
6 3 56 8 4
7 3 75 8 3
8 3 58 8 2
9 3 59 8 1
10 4 0 8 0
11 4 2 7 58
12 4 3 7 57
13 4 4 7 56
14 4 6 7 54
15 4 7 7 53
16 4 8 7 52
17 4 10 7 50
18 4 11 7 49
19 4 12 7 48 TEG a gô wresog ar ddechreu 'r mîs, ac a fŷdd Tebŷg i barhau fellu heb ddim newidiad hŷd y llawn-lloned, ac yno disgwilir ymbell gafod o wlaw dini­wed hŷd y chwarter diweddaf; ac yn ôl hynnŷ Gwresog iawn dros ychydig ddy­ddiau; pêth llai gwrês tua diwedd y mîs, ac ymbell gafod o wlaw llariaidd mewn rhai mannau.
20 4 14 7 46
21 4 15 7 45
22 4 17 7 43
23 4 18 7 42
24 4 20 7 40
25 4 22 7 38
26 4 23 7 37
27 4 25 7 35
28 4 27 7 33
29 4 28 7 32
30 4 30 7 30
31 4 32 7 28

AWST. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wythnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a'r Dyddiau Hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph Dŷn, ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 c Dŷdd Awst. Arphed a 10 N. 31 06 00
2 d Moses. Dirgelwch. 10 machlud 56 06 45
3 E 7 Sul gwedi'r Dri. Morddwŷd. 11 25 07 30
4 f Aristarcus. morddwŷd. 11 59 08 15
5 g Oswald frenin. Gliniau, 12 41 09 00
6 a Gwêdd newid Jesu. a'r 01 B. 31 09 45
7 b Afra. garrau. 02   27 10 30
8 c Illog o hirnant. Coesau neu 03   14 11 00
9 d Julian. esgeiriau.       12 00
10 E 8 Sul gwedi 'r Dri. Traed 07 N. 44 12 45
11 f Gilbart. Traed 08 Lleuad yn codi. 04 01 30
12 g Clera forwŷn. Traed. 08 19 02 15
13 a Hippolitus. Pen ac 08 38 03 00
14 b Betram. wŷneb. 08 55 03 45
15 c Gwŷl fair. Gwddwf, 09 13 04 30
16 d Rochus. Gwddwf. 09 32 05 15
17 E 9 Sul gwedi 'r Dri. Ysgwŷddau, 09 57 06 00
18 f Helen. a breichiau. 10 35 06 52
19 g Sebaldus. Bronnau, 11 25 07 44
20 a Barnard. brwŷden. 12 27 08 36
21 b Athanafius. Y cefen a'r 01 B. 36 09 28
22 c Gwŷddelen. Galon. 02   52 10 20
23 d Zacheus. Y bol a'r 04   12 11 12
24 E Gwyl S. Bartho. perfedd.       12 00
25 f Lewis Frenin. Clunniau 06 N. 52 11 52
26 g Ireneas. clunniau 07 Lleuad yn mac. 15 01 44
27 a Dyddiau 'r cŵn yn pedrain. 07 40 02 36
28 b Awgustin. (diweddu Arphed a 08 06 03 28
29 e Jeuan y coed. Dirgelwch. 08 36 04 20
30 d Gwŷl deilo. Morddwŷd. 09 09 05 12
31 E 11 Sul ywedi'r Dr. morddwŷd. 10 46 06 00

Cyfarchwyliad AWST. 1690.

Dyddiau 'r mis. Haul

Lleu. yn 1 chwar. oed, 1 Dŷdd, cyn 8 o'r nôs.

Llawnlloned, 9 Dŷdd, gwedi 11 o'r nôs.

3 Chwarter oed, 17 Dŷdd, cyn 10 y boreu.

Newid 24 Dŷdd, gwedi 1 y boreu.

Un chwarter oed, 31 Dŷdd, gwedi 2 o'r prŷdnawn.

Yn codi. Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 4 35 7 25

BYdd doeth a chyfrwŷs ymgynghori ynghŷlch pethau pwysfawr yn y mîs hwn; Dau o frenhinoedd a fyddant wael eu helŷnt, y naill o honŷnt yn Twŷllo 'r llall, ac wrth y fath foddion y ddau a dwŷ­llwŷd. Mawr ac aml a fŷdd ymrafael newŷddion yn y mîs hwn, rhai yn y naill ffordd, ac eraill mewn ffordd arall; ond y mîs nesaf a ddatcuddia 'r gwirionedd: I mae gwaith aspriol yn agos. Aml glef­ŷdon a ddisgwilir y mîs yma.

* Aflwŷdd a ddisgwilir i Siamas a Lew­syn, ac iw ffardial yn y Werddon; ondo lid Ceir Clywed fôd ymladd ar fôr a thîr mewn Rhai mannau. Anwasdadrwŷdd ymhylith rhai gwŷr Eglwŷsig, a gwŷr boneddigion; Brenin Hysbaen a fŷdd Te­bŷg i gael Clefŷd a beryglo ei einioes.

2 4 36 7 24
3 4 38 7 22
4 4 40 7 20
5 4 41 7 19
6 4 43 7 17
7 4 45 7 15
8 4 47 7 13
9 4 48 7 12
10 4 50 7 10
11 4 52 7 8
12 4 54 7 6
13 4 56 7 4
14 4 58 7 2
15 5 0 7 0
16 5 2 6 58
17 5 4 6 56
18 5 6 6 54
19 5 8 6 52
20 5 10 6 50
21 5 12 6 48 Y Mîs hwn a ddechreu yn dywŷdd Cymwŷs i 'r amser, ac a beru fellu y Rhan fwŷaf o'r mîs; weithiau têg iawn, weithiau Cymmylog, ac ymbell gafod o wlaw yn enwedig ynghŷlch y llawnlloned▪ Têg drachefen tua 'r chwarter Cyntaf o r lleuad. Cymmylog drachefen tua 'r di­wedd, a rhai Cafodŷdd llariaidd.
22 5 14 6 46
23 5 16 6 44
24 5 18 6 42
25 5 20 6 40
26 5 22 6 38
27 5 24 6 36
28 5 26 6 34
29 5 28 6 32
30 5 30 6 30
31 5 32 6 28

MEDI. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a 'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yng­horph Dŷn, ac Enifail. Codiad, a machlu­diad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 f Silin. Morddwŷd. 10 N. 26 06 45
2 g Sulien. Y Gliniau, 11 Lle. 14 07 30
3 a Gregory. a'r garrau. 12 07 08 15
4 b Erddul. Coesau, 01 B. 08 09 00
5 c Marchell. neu 02 yn mac. 13 09 45
6 d Idlos. Esgeiriau. 03 23 10 30
7 E 12. Sul gwedi'r Dr. Traed 04 33 11 15
8 f Ganedigaeth Mair Traed.       12 00
9 g Delwfŷw. Y pen ac 06 N. 33 12 52
10 a Nicholas. Wŷneb. 07 Lleund yn Codi. 02 01 44
11 b Daniel. Gwddw 07 27 02 36
12 c Cyhŷd dŷdd a nôs. Gwddw. 07 51 03 28
13 d Telemog. Ysgwŷddau 08 22 04 20
14 E 13 Sul gwedi'r Dr. a Breichiau. 08 57 05 12
15 f Nicodemus. Bronnau 09 41 06 00
16 g Editha. neu 10 38 06 52
17 a Lambert. brwyden. 11 47 07 44
18 b Fferiolus. Y cefen a'r 12 B. 59 08 36
19 c Theodor. galon. 02   18 09 28
20 d Eustachius. Y Bol, a'r 03   40 10 20
21 E Dydd gwyl St. Matthew perfedd. 05   00 11 12
22 f Maurus. Clunniau       12 00
23 g Joel. pedrain. 05 N. 59 12 45
24 a Tecla forwŷn. Arphed a 06 Lleu. yn machlud. 18 01 30
25 b Sawel. Dirgelwch. 06 39 02 15
26 c Cyprian. Morddwŷd. 07 05 03 00
27 d Judeth. morddwŷd. 07 34 03 45
28 E 15 Sul gwedi 'r Dr. morddwŷd. 08 11 04 30
29 f Dydd gwyl St Mihangel. Gliniau a 08 54 05 15
30 g Nidau Garrau. 09 49 06 00

Cyfarchwyliad MEDI. 1690.

Dyddiau 'r mîs. Haul

Lleuad yn llawnlloned, 8 Dŷdd, cyn 2 o'r prŷdnawn

3 Chwarter oed, 15 Dŷdd, gwedi 30'r prŷd. Newid 22 Dŷdd, 30 mynud gwedi hanner Dŷdd.

1 Chwarter oed, 30 dŷdd gwedi 9 y boreu.

Yn Codi Yn mach lud.
A. M. A. M.
1 5 35 6 25

PEth ymladd a cholli gwaed a ddisgw­ilir yn y mîs hwn, a hynnŷ yn ddich­ellgar iawn ac yn ddisymmwth: Y nef­oedd sŷ 'n bygwth Ffraingc ag anturiad neu bendra mwnwgl yn eu plîth eu hun­ain; Lloeger a'i phen llywŷdd sŷ 'n llwŷ­ddiannus er gwaetha ei gelynnion: A Ffraingc sŷ beunŷdd yn dinannu.

* Llawer o ddrygionus ddichellion a fyfyrir i geisio gwradwŷddo y goreu o Lyfodraethau 'r bŷd. Rhyfeddol ddryg­ioni a ddatcuddir; a'r melldigedig bethau hynnŷ a fŷddant weithredoedd rhai enw­og iawn, a'r fâth rai nad oeddid yn ammeu mo 'u Cywirdeb. Bŷdd rhŷw dwŷll yn erbŷn Brenin Denmark a'u Longau. Rhŷw ŵr eglwisig a geir yn anwellyniog, ac a fŷdd tebŷg i ddioddeu am ei ffoledd, Datcu­ddir llawer o ystrywiau drwg yn y mîs hwn.

2 5 37 6 23
3 5 39 6 21
4 5 41 6 19
5 5 43 6 17
6 5 45 6 15
7 5 47 6 13
8 5 49 6 11
9 5 51 6 9
10 5 53 6 7
11 5 56 6 4
12 5 58 6 2
13 6 0 6 0
14 6 2 5 58
15 6 4 5 56
16 6 6 5 54
17 6 9 5 51
18 6 11 5 49
19 6 13 5 47
20 6 15 5 45
21 6 17 5 43
22 6 19 5 41 DIsgwilir gwŷnt mawr a pheth gwlaw ar ddechreu 'r mîs hwn; Gwŷntiog a chlauar tuar llawnlloned; a gô dêg hŷd ynghŷlch yr 16 dŷdd, A thna newid y lleuad sŷrth yn Lybyrog iawn ac yn oer, Ac a'r ddiwedd y mis disgwylir y Tywŷdd yn beth Sychach, etto yn wyntiog ac yn oer, ac ondodid bŷdd pêth rhew ar foreuau.
23 6 21 5 39
24 6 23 5 37
25 6 25 5 35
26 6 27 5 33
27 6 29 5 31
28 6 31 5 29
29 6 33 5 27
30 6 35 5 25

HYDREF. 1690.

Dyddiau 'r mis. Dyddiau 'r wŷthnos. Y Dyddiau Gwŷli­on, a'r Dyddiau hynod. Yr Arwŷ­ddion yngh­orph Dŷn, ac Anifail. Codiad, a machlud­iad y Lleuad. Pen llanw 'r môr.
A.   M. A. M.
1 a Germon. Coesau 10 N. 49 06 45
2 b Henffordd. neu 11 Lleu. 51 07 30
3 c Gerdard. Esgeiriau. 12 58 08 15
4 d Ffransis. Traed 02 B. 10 09 00
5 E 16 Sul gwedi 'r Dr. Traed. 03 yn mac. 18 09 45
6 f Fflŷdd. Pen ac 04 36 10 30
7 g Marcell. wŷneb. 05 47 11 15
8 a Cynon, Cammar. Gwddw       12 00
9 b Denus gwddw 05 N. 32 01 00
10 c Triffon. gwddw. 06 Lleuad yn Codi. 07 02 00
11 d Pritsiard. Ysgwŷddau, 06 49 03 00
12 E 17 Sul gwedi 'r Dr. a breichiau. 07 41 04 00
13 f Telemac [...]. Bronnau, 08 44 05 00
14 g Tudur. brwŷden. 09 59 06 00
15 a Mihangel fechan. Y cefen a'r 11 03 06 45
16 b Gallius. galon. 12 25 07 30
17 c Etheldred. Y bol a'r 01 B. 27 08 15
18 d Gwyl St. Luc. perfedd. 02   41 09 00
19 E 18 Sul gwedi 'r Dr. Clunniau 03   54 09 45
20 f Gwendolina. pedrain. 05   08 10 30
21 g 11000 Gwŷryfon. Arphed 06   19 11 15
22 a Mari sala. a       12 00
23 b Gwŷnog, Maethan. Dirgelwch. 04 N. 56 12 45
24 c Cadfarch. Morddwŷd. 05 Lleuad yn machlud. 23 01 30
25 d Crispin. morddwŷd. 05 59 02 15
26 E 19 Sul gwedi 'r Dr. Gliniau 06 41 03 00
27 f Amandus a 07 31 03 45
28 g Gwyl S. Seimon a S. Iu. garrau. 08 2 [...] 04 30
29 a Narcastus Esgeiriau 09 29 05 15
[...] b Barnard esgob. esgeiriau. 10 4 [...] 06 00
[...] c Dogfael. Traed 11 51 06 52
[...]
Gwir angel perffeith …
Gwir angel perffeithrwydd a hwylie or Nef hylwydd,
I dd'wedyd y Newydd ar Arwydd di rys;
Ai lewyrch a oleue Gwyr gwiwlan ai gwele,
Madroddion ei Ene oedd ddajonus.
Bugeiliaid y Meusydd a'mwelent a'i Harglwydd▪
Cyn dwedyd y dedwyd [...] wir newydd i neb;
Cae'nt Fair efo ei llwyddiant dan gynydd ogoniant,
Yn trin y per reusant mewn Preseb.
Mair gadarn a godau ei Thâd ar ei Gliniau,
Ai Mâb at ei Bronnau ei Ddoniau oedd fawr ddysg;
Cyn nemor o ddyddiau ond clir y Declariau,
Dechreuau oi rinweddau roi i ni addysg.
Gwyr dethol a Deithient drwy fawl a drafaelient,
Ac arwydd a welent edrychent ar Drem;
At tuedd iw tywys 'r oedd seren gysurus,
Uwch ben y Mâb Maethlwys ym Methlem.
Ac yno pan ddaethon i lawr y syrthiason,
I foli 'r Mâb tirion y cyfion rai eu;
Aur Coeth y Myrrh peredd tryssorau a Thus iredd,
A roent yn ddirussedd ir Jesu.
Rhown ninau 'r Tair anrheg, Ffydd Gobaith ddiatreg
A chalon newydd dêg cyn hedeg o'n hoes;
Drwy gofio 'r Mâb Sanctedd ein dwyn ni i orfoledd,
A dioddai mewn dialedd a Duloes.
Fe droes y rhai diffaeth oedd mewn Llygredigaeth,
I gerdded ffordd berffaith yn odiaeth i'r ne;
Bu farw o'i gu wirfodd drwy ei Dâd fe fodlonodd,
Gollyngodd a nododd Eneidie.
Y Moroedd ar Tonnau, mawr y doedd a rodiau.
Gwynt uchel a Ostegau dan Eiriau Duw Jôr;
Mae 'n eglur ei ddoniau mewn isel Ddinasau,
Hyd Barthau drwy gyrrau pob goror.
Rhown ninau holl hyder tra fo im mewn esmwythder▪
Ar Dâd yr uchelder drwy gryfder a Grêd;
Ar ol ein hail impio cawn fyned i darrio,
I Deyrnas gwir seilio o Groeshoelied.
Mae 'r lle wedi Ordeinio, yn addas awn iddo,
A Christ yn goleuo i'n ledio ni i lwydd;
Ac yno pob Tafod a Ganant ag unod,
O fawl a gwir Eurglod i'r Arglwydd.
Trown heibio bob gwagedd na 'miwsiwn a Malwedd,
Ond crefu am Drugaredd drwy amynedd Amen;
Cawn fynd i ledawn wych, cry enw coronwych,
Disgl [...]irwych wên Loywycn ne' lawen.
Mae 'n Prynwr a'n perchen, net ragor naw trugien,
Dêg deunaw drachefen mae 'n llawen ein llwydd;
Pum llawn y darllen [...]an mawl moddol mil meddan,
Iw oedran goreurglan yr Arglwydd.
Duw Cadw 'r lan Eglwys naws orau 'n gyss [...]rus
Awn ninnau 'n gariadus jawn hwylus i hôn;
Wrth ddyfal ystyrio, cawn ddeall y ffordd yno.
A'n ledio ni i dario i'r ne' dirion.
Robert Mile a'i Cant

Canlyniad o'r Athrawiaeth i wybod Beiau ac Anafau, Cerdd-Dafod, sef, y rhai a ddylid eu gochel ymhob Cerdd dda, yn gystal mewn Cywyddau, Odlau ac Englynion, &c.

AR dri lle yn bennaf y gellir Barnu ar Gerdd Dafawd ganmoledig, sef, ar y Cymmeriadau, ar y Cynghaneddion, ac ar yr Odlau. Y Cymmeriadau sy ▪n nechrau pob pennill, Y Cynghaneddau ymher­fedd y Gerdd, A'r Odlau yn y diwedd, a phymtheg. o felau Cyffredin a fernir fod yn anghenrheidiol eu gochel mewn Cerdd Dafawd, eithr y mae ychwaneg, Un yw gormod Odlau, Dybryd Sain, Tin Ap. Carn ymorddiwes, rhy debyg ymsathr Odlau. Tri thwyll sydd, sef Twyll Gynghanodd, Twyll Odl, a Thwyll gymmeriad. Drwg ddychymyg, d [...]wg ystyr, drwg Synwyr, unig a Llosawg ynghyd, Gwryw a Banyw ynghyd, Gŵydd ac Absen ynghyd. Lleddf a Thalgron ynghyd. Trwm ac ysgafn ynghyd, crych a llyfn ynghyd. Cam amser, Cam berson, cam osodiad, cam achos. Ei­ [...]au Enaid mewn Cerdd. Mawl a gogan ynghyd. &c. Fe [...] ddylai Brydyddion fod yn ofalus i ochel pob un or rhai [...]chod. Canys tri Pheth a ddylae Prydydd i wneuthur, [...]of jawn▪ Ganu, jawn ddysgu▪ ac jawn▪ Farnu.

Nid oes geni le i 'mhelaethu ymh llach ar hyn o dro [...] y Pwngc hwn, disgwyliwch amgenach am [...]er arall.

[Page]Ionawr 1726.

Dyddiau 'r Mis. Dyddiau 'r Wythnos.

Llawnlloned y 7 fed dydd ar 2 y Bore.

Chwarter Olaf y 14 dydd ar 2 y Bore.

Lleuad Newydd 22 dydd ar 7 y Bore.

Chwarter Cyntaf y 29 dydd ar 10 or Nôs.

Y Dyddiau gwyl­ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul Codi Haul Mach Trem P. ar Tywyd.
1 Sadwrn Dydd Calan Gwddf 8 9 3 51 Enwaed.
2 Sul Bodfan ac Abel Gwddf 8 8 3 52 Christ
3 Llun Gwenog wyryf Breich▪ 8 7 3 53  
4 Mawr. Methusalem Breich▪ 8 [...] 3 54 ♂ ♄ ☉
5 Merch. Simon Bronau 8 4 3 5 [...] Oer ac Eiriog
6 Jau Dydd Ystwyll Bronau 8 3 3 57  
7 Gwen. Cêd Esgob Calon 8 1 3 59  
8 Sadwrn Lucian Calon 8 0 [...] 0  
9 Sul 1 Sul wedi 'r Yst. Bol 7 58 4 2  
10 Liun Nica [...]or Bol 7 56 4 4 ♂ ☉ ☿
11 Mawr. Egwin Arren. 7 5 [...] 4 [...] Tebyg i
12 Merch. Llwchaearn Arren. 7 54 4 6 rewi
13 Jau Gwyl Aelian Arren. 7 52 4 8 ♂ ♃ ♀
14 Gwen. Ilar Dirgel. 7 51 4 9 llaith
15 Sadwrn Ffelix Dirgel. 7 50 4 10 ♂ ☉ ♂
16 Sul 2 Sul wedi 'r Yst. Mordd. 7 48 4 12 a thomly [...]
17 Llun Anthony Mordd. 7 46 4 14  
18 Mawr. Deicol Ab. Mordd. 7 44 4 16 🜹 ♄ ♀
19 Merch. Walftan Gliniau 7 43 4 17 Glow
[...]0 Jau Ffabian Gliniau 7 41 4 19 oer
[...]1 Gwen. An [...]es Coesau 7 39 4 [...]1 neu
[...]2 Sadwrn Vincent Coesau 7 37 4 23 Eira
[...]3 Sul 3 Sul wedi 'r Yst. Coesau 7 35 4 25 Terw yn
[...]4 Llun Tim Esgob Traed 7 34 4 26 dechrau
25 Mawr. Troead St. Paul Traed 7 3 [...] 4 28 Llaith
[...]6 Merch. Policarp Pen 7 30 4 30 🜂 ♀ ♂
27 Jau Joan aur E [...] Pen 7 [...]8 4 32 a
28 Gwen. Oenig Gwddf 7 26 4 34 gwlybyrog
[...]9 Sadwrn Samuel Gwddf 7 24 4 36  
30 Sul Merthyr Ch. y [...]. Gwddf 7 22 4 38  
[...] Llun Mighanel Breich. 7 20 4 40  

Chwefror 1726.

Dyddiau 'r Mîs. Dyddiau 'r Wythnos.

Llawnlloned, y 5 dydd ar 1 Brydnhawn.

Chwarter Olaf, y 12 dydd ar 9 o'r Nôs.

Lleuad Newydd, yr 20 dydd ar hanner Nôs.

Y Chwarter Cyntaf, y 28 dydd ar 6 y Bore.

Y Dyddiau gwyl­ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul yn Codi Haul yn Mach Tremiad [...] 'r Planed ar Tyw.
1 Mawr. Sanffraid Breich. 7 18 4 42 Oer
2 Merch. G. Fair y Canwy. Bronau 7 17 4 43 ♂ ♄ ☿
3 Jau Llewelyn Dwy Bronau 7 15 4 45 ♂ ♂ ☿
4 Gwen. Dilwar Calon 7 13 4 47 a
5 Sadwrn Agath Calon 7 11 4 49 gwyntog
6 Sul Septuagesima Bol 7 9 4 51 ♂ ♄ ♂
7 Llun Romwald Bol 7 7 4 53 a
8 Mawr. Finion Fren. Arren. 7 5 4 55 R [...]wlyd
9 Merch. Teilo Arren. 7 3 4 57  
10 Jau Adrian Ab. Dirgel. 7 1 4 59 Chwythu
11 Gwen. Euphrace Dirgel. 6 59 5 1 y wna a
12 Sadwrn Term yn diwedd Mordd. 6 57 5 3 choethi▪n
13 Sul Sexagesima Mordd. 6 54 5 6 ôl, Chwe
14 Llun Dydd Falent ine Mordd. 6 52 5 8 fror
15 Mawr. Flaustyn Gliniau 6 50 5 10 mewn
16 Merch. Oswy Frenin Gliniau 6 48 5 12 awch
[...]7 Jau Dialcordia Coesau 6 46 5 14 afrol.
[...]8 Gwen. Undeb o Coesau 6 44 5 16  
[...]9 Sadwrn Sabian Coesau 6 42 5 18 Eira
[...]0 Sul Sul Ynyd Traed 6 40 5 20 🜹 ♀ ☿
[...]1 Llun Y 69 Merthyron Traed 6 38 5 22 🜂 ♃ ♂
22 Mawr. Nôs Ynyd Pen 6 36 5 24 Oerllyd
23 Merch. Mercher y lludw Pen 6 34 5 26 a
24 Jau G. S. Mathias Pen 6 32 5 28 Gwynt
25 Gwen. Jonas Gwddf 6 30 5 30 chwim­wth
26 Sadwrn Tafaelog Gwddf 6 29 5 31  
[...]7 Sul Quadragesima Breich. 6 27 5 33  
[...] Llun Libra Breich. 6 24 5 36  

Mawrth 1726.

Dyddiau 'r Wythnos.

Llawnlloned, y 7 dydd ar 1 y Bore:

Chwarter Olaf, y 14 dydd ar 5 Brydnhawn:

Lleuad Newydd, y 22 dydd ar 2 Brydnhawn.

Chwarter Cyntaf, y 29 dydd ar 1 Brydnhawn.

Y Dyddiau gwyl­ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul Codi. Haul Mach Trem. y Pl. ar▪ T.
Mawr. Gwyl Ddewi Bron. 6 20 5 40 Hin
Merch. Cêd Esgob Bron. 6 18 5 42 Deg
Jau Non fam Dewi Calon [...] 16 5 44 o'r amser
Gwen. Adrian Calon 6 41 5 46 Or
Sadwrn Caron Theo. Bol 6 1 5 49 flwyddyn
Sul 2 Sul o'r Grawys Bol 6 8 5 56 🜂 ☉ ♂
Llun Sannan Arren. 6 6 5 54 Glaw oer
Mawr. Deifer Arren. 6 4 5 56 neu
Merch. Prydferth Dirgel. 6 2 5 58 Genllysg
Jau Cyhyd dydd a Nôs Dirgel. 5 0 6 0 ♂ ☉ ♃
Gwen. Oswin Dirgel. 5 58 6 2 🜹 ☉ ♄
Sadwrn Gregori Mordd. 5 56 6 4 Gwynt
Sul 3 Sul o'r Grawys Mordd. 5 54 6 6 uchel
Llun Y merthyr Cynt Gliniau 5 52 6 8 🜂 ♂ ☿
Mawr. Wynebdeg Gliniau 5 50 6 10 Hin
Merch. Cyfodiad Lazar. Gliniau 5 48 6 12 Oer
Jau Padric Coesau 5 46 6 14 dros
Gwen. Joseph gwr Ma▪ Coesau 5 44 6 16 dro
Sadwrn Cynb [...]yd Traed 5 42 6 18  
Sul 4 Sul o'r Grawys Traed 5 40 6 20  
Llun Benediged Traed 5 38 6 22  
Mawr. Paulinus M. Pen 5 36 6 24  
Merch. Godffri Pen 5 34 6 26 25 ♂ ☉ ♀
Jau Agabatus Gwddf 5 32 6 28 G. Fair
Gwen. Cyfarch Mair Gwddf 5 30 6 30 hanner y
Sadwrn Gastalus Breich. 5 28 6 32 gwanwyn
Sul 5 Sul o'r Grawys Breich. 5 26 6 34 Peth glaw
Llun Rupert Gideon Bron. 5 24 6 36 Gwyntog
Mawr. Eustarchius Bron. 5 22 6 38 ♂ ♄ ♂
Merch. Guido Calon 5 20 6 40 a Sych
Jau Adelmus Calon 5 18 6 [...]2  

[Page]Ebrill 1726.

Dyddiau 'r Mi [...] Dyddiau 'r Wythnos.

Llawnlloned, y 5 dydd ar 1 Brydnhawn.

Chwarter Olaf, y 13 dydd ar hanner Nôs.

Lleuad Newydd, yr 21 dydd ar 2 y Bore.

Chwarter Cyntaf, y 27 dydd ar 6 Brydnhawn

Y Dyddiau gwyl­ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul Codi Haul Mach Trem. P. ar Tyw.
1 Gwen. Troead Mair M Bol 5 16 6 44 Oer
2 Sadwrn Mair o'r Aipht Bol 5 14 6 46 a
3 Sul Sul y Blodau [...]ol 5 11 6 49 Sych
4 Llun Twrnog Arren. 5 10 6 50  
5 Mawr. Derfel gadarn Arren. 5 9 6 51  
6 Merch. Mercher y Brâd Dirgel. 5 6 6 54  
7 Jau Jau Cablud Dirgel. 5 5 6 55  
8 Gwen. Gwen. y Croglith Mordd. 5 3 6 57 Hin
9 Sadwrn Tiberius Mordd. 5 2 6 58 Dem.
10 Sul Sul y Pasc Mordd. 5 0 7 0 ♂ ♃ ☿
11 Llun Llun y Pasc Gliniau 4 57 7 3 mherus
12 Mawr. Mawrth y Pasc Gliniau 4 56 7 4 ♂ ☉ ♄
13 Merch. Julius Coesau 4 53 7 7 🜂 ♂ ♀
14 Jau Tubartus Coesau 4 51 7 9 Glaw
15 Gwen. Oswald a phada. Coesau 4 49 7 11 ebrwydd
16 Sadwrn Oswin Traed 4 47 7 13 neu
17 Sul Y Pasc bychan Traed 4 45 7 15 Genllysg
18 Llun Israel ir Môr Pen 4 43 7 17  
19 Mawr. Alphag Pen 4 41 7 19 ♂ ☉ ♂
20 Merch. Cadwal Gwddf 4 39 7 21 🜂 ♃ ♂
21 Jau Beuno ab. Gwddf 4 38 7 22 sych a
22 Gwen. Dyfnan Breich. 4 36 7 24 gwyntog
23 Sadwrn G. Siors Breich. 4 34 7 26  
24 Sul 2 Sul wedi'r Pasc Bronau 4 32 7 28  
25 Llun S. Marc Efang. Bronau 4 29 7 31  
26 Mawr. Cletus Bronau 4 28 7 32  
27 Merch. Term yn dechreu Calon 4 27 7 33 O [...]r
28 Jau Vitalus Calon 4 25 7 35 a
29 Gwen. Pedro Filain Bol 4 24 7 36 gwy [...]tog
30 Sadwrn Cynnull y Ferf Bol 4 22 7 38  

[Page]Mai 1726.

u'r Mîs. Dyddiau 'r Wythnos.

Llawnlloned, y 5 dydd ar 2 y Bore.

Chwarter Olaf, y 13 dydd ar 5 y Bore.

Lleuad Newydd, yr 20 dydd ar 11 y Bore.

Chwarter Cyntaf, y▪ 27 dydd ar 1 y Bore.

Y dyddiau gwyl ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul Codi. Haul Mach Trem. 'r P. ar Tyw.
1 Sul G. Phil. ac Jaco Arren. 4 19 7 41  
2 Llun Athanasius Esg. Arren. 4 17 7 43 Hin
3 Mawr. Gwyl y grôg Dirgel. 4 15 7 45 dymmher
4 Merch. Melangell Dirgel. 4 14 7 46 ♂ ♃ ♀
5 Jau Godardus Dirgel 4 12 7 48 yn ôl y
6 Gwen. Jo. yn yr Olew Mordd. 4 12 7 48 tymmor
7 Sadwrn Stanissaus Mordd. 4 10 7 50  
8 Sul 4 Sul wedi'r Pasc Gliniau 4 8 7 52 ♂ ☉ ☿
9 Llun Albinus Gliniau 4 7 7 53 peth
10 Mawr. Gordian Coesau 4 6 7 54 lleithiach
11 Merch. Mamertius Coesau 4 4 7 56  
12 Jau. Paneusus Coe [...]au 4 3 7 57  
13 Gwen. Mael a Sulien Traed 4 2 7 58 Efrydd
14 Sadwrn Bo [...]ifface Traed 3 0 7 0 🜂 ☉ ♄
1 [...] Sul Sul yr Erfyniad. Pen 3 [...] 7 1 o wlaw
16 Llun Granog Pen 3 5 [...] 8 2  
17 Mawr. Cernag Pen 3 57 8 3 a Thym­mhestlog
18 Merch. Sewel Elgob Gwddf 3 5 [...] 8 4  
19 Jau Dydd jau Derch Gwddf 3 55 8 5 ♂ ♂ ☿
[...]0 Gwen. Bernard ( afel Breich. 3 53 8 7 🜂 ♂ ♀
[...]1 Sadwrn Collen Breich. 3 52 8 8  
22 Sul 6 Sul wedi'r Pas Bronau 3 51 8 9 P [...]th.
23 Llun Term yn diwedd Bronau 3 50 8 10 Sychach
24 Mawr. Damian Calon 3 49 8 11  
25 Merch. Urban bab Calon 3 48 8 12  
26 Jau Awst Esgob Bol 3 47 8 13  
[...]7 Gwen. Melangell Bol 3 46 8 14 Mellt
[...]8 Sadwrn Ga. Bren George Arren. 3 4 [...] 8 15 29 🜹 ☉ [...]
[...]9 Sul Y Sulgwyn Arren. 3 4 [...] 8 15 G. C. [...]
[...]0 Llun Tulclud Dirgel. 3 44 8 16 a Th [...]r­ranau
31 Mawr. Petronila Dirgel. 3 43 8 17  

[Page]Mehefin 1726.

Dyddiau r Mis Dy [...]diau 'r Wythnos.

Llawnlloned y 3 dydd ar 4 y Bryd [...]

Chwarter Olaf yr 11 dydd ar 8 y Bry [...]ol

Lleuad newydd y 18 dydd ar 6 Brydnhaw [...]

Chwarter cyntaf, y 25 dydd ar 4 y Bor [...]

[...] dyddiau gwyl­ion a hynod. Yr Ar­wyddion Haul Codi Haul Mach Tremiad r Pl.
1 Merc [...]. Tecla Dirgel. 3 42 8 [...]  
2 [...]au Gwyl gwyfen Mordd. 3 42 8 18  
3 Gwen. Erasmus Mordd. 3 42 8 18  
4 Sadwrn Pedrog Ab. Gliniau 3 41 8 19 Gwyntog
5 Sul Sul y Drindod Gliniau 3 41 8 19 🜂 ♄ ☿
6 Llun Bonistace Gliniau 3 41 8 1 [...] ♂ ☿
7 Mawr. Cadwal Esg. Coesau 3 41 8 19 a
8 Merch. William Esg▪ Coesau 3 41 8 19 Chafody [...]
9 Jau Barnimus. Traed 3 41 8 19  
10 Gwen. Term yn dechrau Traed 3 41 8 19  
11 Sadwrn G. St. Barnabas Traed 3 41 8 19  
12 Sul 1 Sul wedi 'r Dr Pen 3 41 8 19  
13 Llun Sannan Pen 3 41 8 19  
14 Mawr. Basil Tegwel Gwddf 3 41 8 19  
15 Merch. Trillo Gwddf 3 41 8 19  
1 [...] Jau Curig Breich. 3 41 8 19  
17 Gwen. Mylling Breich, 3 41 8 19  
18 Sadwrn Marcus Bronau 3 41 8 19 🜹 ♃ ☿
19 Sul 2 Sul wedi'r Dr. Bronau 3 42 8 18 Gw [...]nt
20 Llun Edward C. Calon 3 42 8 18 glawog
21 Mawr. Osw [...]llt Calon 3 42 8 1 [...] dros ra [...]
22 Merch. Gwenfrewi Bol 3 43 8 1 [...] dyddiau
23 Jau Agripina Bol 3 44 8 16  
24 Gwen. G. S▪ Joan Fed. Arenna 3 44 8 1 [...] Canol
25 Sadwrn Amphibal Arenna 3 45 8 1 [...] Haf
26 Sul 3 Sul wedi 'r Dr. Arenna 3 46 8 [...]4 sychi
27 Llun Armon Dirgel 3 47 8 13 🜹 ☉ ♂
[...]8 Mawr. Leo Dirgel 3 48 8 12 27 🜂 ♄
[...]9 Merch. Gvyl Bedr. Mordd 3 49 8 11 Term
30 Jau Paul. Mordd 3 40 8 [...]0 diwedd [...]
[...]
[...]
Er doethed, a gwîred 'fŷ gwaith Tomas
Mewn teimliad sywedyddiaeth;
Ni ddaw mwŷ er dwŷ o'i daith,
Byth i'n dwŷlo ei brophwŷdoliaeth.
Er iddo frudio 'n fawr odiaeth, Lawer,
Drwŷ lewŷrch sywedyddiaeth)
O bethau yn wîr berffaith,
A'i feddwl dwŷs fel a daeth.
Am un-waith ar daith i'r dŷn, fissio
Iawn fesur y▪ flwŷddŷn;
A gwîr frudio 'n gryno bôb gronŷn,
Drwŷ 'n Cyfan oes Cofiwn hŷn.
Os dywedodd mewn rhŷw-fodd rhyfedd, (drwŷ gariad
Gwâr) i ni 'r gwîrionedd,
Mewn llawer o bethau
Cyfnewidiol
lloerwedd;
Cyn eu dyfod Cên eu diwedd.
Rhown weddi o ddifri ar Dduw, (yn ddwŷsfawr)
Ar ddeusuf ei fwrw
[...]'r ddaear, oerddu arw;
Cloddiwn ei fêdd, Claddwn e'n fŷw.
Diystyrwn, a churwn e'n chwerw, i'r Cefell
Rhown gyfan lashenw:
Ac anglod Tra-hynod i hwnnw;
Torrwn ei frî, Teurwn ei farw.
Clychau pôb genau, pybŷr-genwch ei glul,
Ni a glywsom ei ebwch;
Bŷ ef farw 'n ddi-edifeirwch,
Aeth y dŷn
fel [...]
yn llŷn i'r llŵch▪

[...]nglynnion marwnad y sywedydd, ar ol rhoddi allan yr anwir air o'i farwolaeth ef.

AI gwîr farw 'r gŵr o feirion,
Ai hŷn sŷdd am hwn o son,
Tomas Siôn twŷm ei synwŷr,
Cymro gwŷch, mae cymrŷ a'i gŵŷr.
Roedd yn ei ben arwŷdd o bêth
Mwŷ na bydol wŷbodeth,
Fe wnaeth bêth ni wnaeth nêb,
O Ffrwŷth enaû ffraethineb.
Almanacau 'n gyntau a gaid
O Gorwen addŷsg gyraid;
Gan Domas gun diamau,
Bryttaniaith egluriaith glau.
Ni chlywais fôd achles fwŷ,
Uchel oe [...] [...] chwiliadwŷ;
Yn fammaeth Dadogaeth da,
Na Thomas i'r Iaith ymma.
Ei lyfrau a'i lafurwaith,
Er llês cymrŷ a fŷ faith:
Nid eill anglod hynod hŷ,
Wedi hŷn, wadu hynnŷ.
Deall a wnaeth, dûll a naid,
[...] Cwrs synwŷr cares enaid;
[...]turiaeth a'i gwaith nid gau,
[...]ll ebrwŷdd deuall llwŷbrau.
Yr haul ar lleuad ar hŷd,
Gorchwŷliaeth a gŷrch olŷd:
Cwrs a thraul yr haul yn rhwŷdd,
Drwŷ gyrriau 'r deuddeg arwŷdd.
Dealldwriaeth helaeth hŷ
Celfyddŷd, cael o'i feddu,
Adnabod pôb cyfnod cau,
Geudod y deffygiadau.
Llanw digyfor y môr maith,
Drwŷ weled ei drai eilwaith;
Hŷd a llêd y Planedau,
Eu gwaith rhyfedd▪ a'u gwêdd yn gwau
Drwŷ eu gilŷdd yn drigolion,
Y ffyrfafen loŷw hên hon;
A rhediad anwastad wêdd,
Y Rheini gyda 'u rhinwedd.
Y deuddeg arwŷdd a'u swŷdd sŷdd,
Mewn corph dŷn craffa deunŷdd
[...]afodd mewn mesur cyfan,
Dawn a Roes duw 'n ei ran.
[...]id oes ddim, na dwys ddameg▪
Ynghyfreth natturieth têg;
[...]a chelfyddŷd hyfrŷd hawl,
Im da athro 'n ddieithrawl.
[...] maint a wnaeth ŵr ffraeth ffri,
I ddynnion o ddaioni;
[...]chydig fŷ'n treuthu tro,
Addas ddiolchgarwch iddo.
[...] ei boen, ei lafur a'i bwŷll,
Heb arbed nid gwaith byrbwŷll:
Dywedant a fynant yn faith,
Am waith Thomas aeth ymaith.
Ni cheir ymsg goreuddŷsg gwŷr,
Yr oes hon, er e'u synwŷr;
Ei gymar ddisiomgar swŷdd,
A'i fwriad mor gyfarwŷdd.
Yn y bŷd anwŷbodaeth,
Mo'r llydan 'rowan yr aeth;
Caddug sŷdd wedi Cuddio,
Llawer brŷn, a llawr ein brô.
Bŷ seren o Gorwen gŷnt.
A goleu rhowiog helŷnt,
Hon a gollodd mewn môdd mud,
A chiliodd heb ddychwelŷd.
Ag er yr amser [...]r`aeth,
Fê doddod [...] [...]wedŷddiaeth;
Weithian feirdd 'faeth yn fûd,
Foddion yr hôll gelfyddŷd.
Os Tomas aeth at ymŷl,
Neu lawr y bêdd ceuwedd cul;
Cwsg Tomas mewn arch barchus,
Ac amdo, a gro yn dy Grŷs.
Rhys Cadwaladr

Ychydig o (wael a diwres) Englynnion, o goff [...]der [...] aeth yr Awdr, am ei anwyl gyfaill, a'r Enw [...] Brydydd, Syr-Rŷs Cadwalader o Gonwŷ.

NEwŷdd annedwŷdd iawn, ydŷs iw gario
I gwr Brydain ynŷs
A wna lawer yn Alarus
Y rhawg; bŷ farw Syr-Rhŷs.
Mae môn, ac Arfon heb gudd, mewn galar
Am y gwiwlan Brydŷdd;
Yngwŷnedd fwŷn [...]dd fe fŷdd,
Y leni lai o lywenydd.
Taliesŷn a'i fîn fwŷn iaith, a merddŷn
Am urddo barddoniaeth,
(A darria i'n Coffadwriaeth,)
Oedd Syr-Rŷs weddus ei waith.
Celfŷdd Brydŷdd bwriadus, oedd-Rhŷs
A Rheswn rhwŷdd Taclus;
Call eiriau, mwŷn Cellweirus,
Parod erioed; pur a di-rus.
Gŵr digri 'n llonni pôb llef, moddol,
Rwi'n meddwl yn ddief,
Y gwelir pruddach gwilief▪
A [...]th Syr-Rŷs nwŷfus i'r nêf.
Helicon ffynnon hôff iawn waith, ddisalw
Oedd seler y Gloddaith,
Lle 'r yfeu llawer afiaeth,
Afon i Rŷs, hufen yr iaith.
[...] Sŷr-Rŷs, medrus ei 'madrodd; mawr ei nwŷ,
Marnâd a lunniodd,
A fi'n fŷw) yn fwŷn ei fodd,
Amcanus i mi Canodd.
Yn ddiwad a 'mwriad am wirio; mae arna'i
Wneud mawrnad iw gofio:
Cŵŷn addas, Cana iddo,
Yn hoŷw gwedi farw fo.
Llunnieu (gan dybio y llynedd, fy marw)
Y mawrnad Cysonedd;
Y leni rwifi ond rhyfedd
Yn fŷw, ac ynteu 'n ei fêdd.
Nid Cân, na gogan, nac âch uchel,
Na gwchedd gyfeillach
Ufuddol, na Chyfeddach,
A rynga bôdd i'r Angeu bâch.
Nodidawg y rhawg a fŷdd Rhŷs, a'i Enw
Yn hynod i' [...] [...]
A'i bur waith, bêr iaith heb rus,
A Geiff dario 'n goffadwrus.
Am burion Englynnion, yngwlâd Cymrŷ,
Ac amrŷw fwŷn ganniad;
Nid rhyfedd o'r bêdd heb wâd,
Cei d' alw Rhŷs Cadwalad.

Carol ynghylch ganedigaeth Crist ai ddioddefain [...] Cymwys iw ganu ar ddydd natalic.

I'R hael gymrŷ, hîl gynnŷdd, rwi'n addo yn ufudd,
Gân i'r diddanŷdd, pen llywŷdd pôb llu;
Y Duw digelwŷddog, trageirwir, trugarog;
Yr Enwog, luosog lân Jesu.
Pan hûdwŷd hên Adda o'i ddiwiol draddodfa,
A hŷn trwŷ phŷg Efa, desgynfa ei dasg ddu:
Ond Duw nis gadaweu i fyfyrio fawr orriau,
Heb 'modau o rasau yr Jesu.
Ac o hynnŷ allan iw gofio fe 'n gyfan,
Rhôdd fwŷnlan brwff odlan brophwŷdi,
I gywir egluro y dae ef i dario,
A gredo cae ei drwssio drwŷ 'r Jesu.
Pan ddaeth pen yr amser gan dâd yr uchelder,
Trwŷ hediad tro hyder, i Fair bêr y bu
Oddiwrth Dduw y diddanwch, gael hedŷn hyfrŷdwch
Moliennwch, cyd ossiwch▪ Caed Iesu.
Dymma 'r plygeinddŷdd sŷ glod-fawr trwŷ 'r gwledŷdd
Cyd-gannwn i'n llywydd, ddâ newŷdd i ni
O fawl i Jehovah, hŷ lediwn haluja,
Hosannah hwŷlusa i'r hael Jesu.
Angylion llon hyfrŷd, a ddoded i ddywedŷd,
Fod newŷdd dâ i'r hôll-fŷd o'u gofid oedd grŷ.
A gyrru 'r bigeilied i fethlem dre fythled
I weled gariadused oedd Jesu▪
[...] ddoli daeth doethion, a'u rhwŷdd-gu anrhegion;
[...]echreuason yn ffyddlon ophrymmu,
I'r tirion Ettifedd, dan gofio 'i drugaredd,
Mewn preseb oen nowsedd un Jesu.
Pwŷ ddŷn a falchief, gwîsg Crîst oedd cadachef,
Gwîr Frenin yr hôll nef, dâ ei foddef a fŷ,
I brynnu ei hôll bobol o'r poenau tragwŷddol,
I'r wrol daith rasol daeth Jesu.
Mo'r waredd o'i wirfôdd yn dyner fe ordeiniodd,
Ei Swpper a osododd, pen llwŷddodd pôb llu
Rhoi 'i gnawd i ni iw fwŷtta, a'i waed i'n diotta,
A dymma ffrwŷth loesfa ffraeth Jesu.
A drain ef coroned, poen ddolur pan ddalied,
Yn ffrom fe 'i fflangelled, difenwed Duw 'n hŷ,
A'i fwrw i farwolaeth, cre olwg cri alaeth
Ysywaeth, g 'lŷnasiaeth glân Jesu.
Ein ceidwad i'n cadw, croeshoelied Crîst hoŷw,
Mawr foliant iw Enw, rhown heddŷw yn rhwŷdd hŷ;
Fe 'n cwbl achubodd, gwaed gwirion fe 'i gwariodd,
Ophrymmodd ni rufodd yr Jesu.
By twrw o ddaiar-grŷn, a thywŷllwch Esgymmun,
Wrth boeni ei gorphŷn, Duw frenin da 'i fri
Fe rwŷgodd y demmel, pan roddodd o ffarwel,
Wrth glywed gloes uchel glwŷs Jesu.
Hôll bechod ein buchedd ar grist yn gysdogedd,
A syrthiodd yn serthedd, a'r dialedd oer du;
A'n hôll gyfriw gwilŷdd, yn gwrido fel gwradwŷdd,
A laeswŷd trwŷ loesŷdd yr Jesu.
Er 〈…〉 ddau gyndyn d …
Er [...] ddau gyndyn drwy gilwg y gelyn
A [...]orro [...] [...] chymmyn oedd iddynt yn ddwys,
Am ddigio Duw 'r lluoedd [...]o'i gyrred hwy ar gyhoedd
O gaere per ydoedd puradwys.
Cyn cael ei gwaredu hwy fuont yn poeni,
A 'i he [...]pil oll gwedi am ddrygioni fu gynt,
Dair mîl a naw canmlwydd a deugain a nawmlwydd,
Dan gystudd anhylwydd e [...] helynt.
Er cyhyd y [...]yddie a thosted y poene,
Doedd neb a'i gwarede ac a'i safie hwy 'n siwr,
Ond DUW a'i fawrhydi drwy eneu 'r Prophwydi,
Addawe yn wych wedi Jachawdwr.
Danfonodd yn bendant brwy barch a gogoniant,
Wir Angel o'i feddiant mewn llwyddiant a llês,
I Wlâd Nazarena at Fair oedd hawddgara,
Ferch Joacim ac Anna fwyn gynnes.
Fo ddywed er hyn wrthi y cae hi yn ddiwegi,
Wych agwedd feichiogi ar Jesu yn ddi rys,
A'c Yspryd glân pura o'r N [...]f a'th gysgoda,
Drwy wrthi [...] 'r goruch [...] gwir jachus.
A Mair pen i clywodd yn gynnes a ganodd,
Gan ddwedyd o'i gwiifodd Duw ai rhoddodd yn rhwydd▪
A'm ddonie mo'r barod dda jachus oddiuchod,
Hir foliant rhwydd Eurglôd fo i'r A [...]glwydd.
Am ddilyn ffordd Sancteddi'w chrôth y doe mawredd,
Pen tywysog Tanghn [...]fedd mewn rhinwedd a rhôl,
A dechrau 'r Nadolig Mâb Duw bendigedig,
Y ganwyd Oen diddig dedwyddol.
Ymethlem Trê Ddafydd mewn Preseb wa [...]l ddefnyd [...]
Y Ganwyd ein Harglwydd pen llywydd pob llu,
Pob Calon ystyried mewn galar ac wyl [...]d,
Wrth feddwl dylotted i lettŷ.
Doe Angylion gogoned i ganu i'r Bugeiliaid,
Oedd allan yn gwilied i defed cyn dydd,
Gan ddywedyd heb amgen mae heddyw ar y ply [...]
Y gan [...]d yn llawen y llywydd.
Pan aethont hwy i'r cyfle oi golwg a'i gwele,
Yn rhwym mewn càdache difeie ydyw fo,
Wel dyna 'r fath foddion yr ydoedd y cyfion,
Yn blentyn bach tirion yn tario.
Yr wythfed dydd gwedi y darfu i enwaedu▪
[Page] [...] hynod ai henwi yr Jesu o fawr râs,
[...]ehofa a Messia ag Alpha ae Omega,
[...] Siloh c [...]darn [...] ymhob▪ Teyrnas.
Y doethion a deithion o diroedd y dwyren,
I'w harwen 'roedd Seren wych burwen uwch ben,
Nes dyfod yn serchog at Grist oll alluog,
Drwy Gaersalem gae [...]og yn gywren.
Rhoent iddo rai tirion yn rhygl anrhegion,
O groeso i'r Oen graslon ond llawnion i lle,
Aur am Frenhinia [...]th a Thûs am ddysgeidiaeth,
Myrr am brophwydoliaeth fo a'i dyle.
Yn ddeng Mlwydd ar hugien bedyddied ein perchen,
Yn a [...] Jorddonen oleuw [...] [...]d [...] lid,
Ar ôl hynny yn ddiame gwnaeth lawer o wrthie,
Plyd amser ei boene mawr benyd.
Dioddefodd yn fodlon farwolaeth echryslon,
Yn nwylo el Elynion Juddewon rhy ddig,
[...] i gladdu 'n ddaiarol cyn gweled ei Bobl,
O'r ffwrnes Uffernol ddu ffyrnig.
I Uffern disgynne i gyrchu 'r Eneidiau,
Oedd yno mewn poene yn diodde bob dydd,
O'r Bêdd ym mnen Tridie yr ail adgyfode,
Rhown foliant ar linie o lawenydd.
I'r Nefoedd derchase ymhen deugain o ddyddie,
A'i Dad a'i derbynie i'w le gole yn ddi gêl,
Gwasanaethwn o weithan fo rydd i ni gyfran,
O'r Nefoedd yn gyfan i▪n gafel.
Tanghnefedd Duw Cysion sy uwch l [...]w daiarolio [...]
A gatto pob Calon da foddion hyd Fêdd,
Tri pherson y Drindod a roddo i nj ollyngdod,
[...]addeuant am bechod ein buchedd.
Oed Crist o'r Uchelne wyth ugien o ddege,
[...]ant eilwaith mae'n ole maith droue ag wyth dri;
[...]n wnaed y G [...]rdd rwystrus o waith anealldwrus,
[...]e 'r ewyllys yn felus i'w foli.
Arthur Jones o Langadwaladr a'l Ca [...]
[...]ren or dwyren y daeth▪ (ar doethion)
A d [...]ithiodd yn berffaeth;
Drwy Gaersalem gwrs helatth,
Dewisol Rôdd at Jesu 'r aeth.

Dechrau Carol Plygen i'r Seren Wyl iw ganu ar for [...] Ddydd Ystwyll.

CYD godwn Gr [...]nogion ymgeisiwn yn gyson,
Rhown foliant yn flyddlon i'r Cyfion Dduw cu,
Dan ganu yn blygeiniol i'r Sere [...] oedd Siriol,
Drwy wrthie dewisol Duw Jesu.
A chofiwn yn hylwydd gnawdoliaeth ein Harglwydd,
A ddaeth yn ddyn [...]ewydd Oen ufudd o'r Nê,
Mewn mawr ostyngeiddrwydd a dygn garedigrwydd,
I safio ei [...] anedwydd eneidie.
I'r rhai oedd yn eiste yn nhir cysgod Ange,
Goleuni a lewyrche tro gore trwy gred,
Gan gael ar yr Ystwyll wybodaeth mawr didwyll,
Am Grist y wir ganwyll ogoned.
Gwyr doethion o'r dwyren pan welsant y Seren,
Goleuni a ganlynen yn llawen a llon,
Ar gennad gyfarwydd uwch ben ein gwir Arglwydd;
A Safodd drwy ddedwydd addewidion.
A'n hwythau gyfeirient ae Jesu ni rusent,
Cyfarche [...]t molianent anrh [...]gent fo yn rhwydd,
Aur coeth iw goroni Thus Enaint i'w berchi,
Myrr eglur i'w arogli fo yn Arglwydd.
Y Seren Sancteiddiol Angyles Duw Nefol,
Llaw forwyn anfarwol ddedwyddol ei dydd,
Sy i'w chofio yn oes oesoedd am Iedio 'r cenhedloedd,
At Frenin y Nefoedd yn Ufudd.
Brenhines o Sheba a deithie o'r wlâd [...]itha,
At Solomon surnola ar doetha o bob Dŷn,
Er maint oedd i fawredd mae mwy o drugaredd,
Ynghrist yn hymgeledd i'w ganlyn.
Ar gyfen i'rwan Crist Jesu Sancteiddlan,
Cadd Fodydd gan Ifan yn gyfan dan go,
A'r Yspryd glân nefol fel clomen orseddfol,
Oedd arno yn naturiol yn tario.
A llef a ddaeth allan oddiwrth e [...] Dâd purlan,
O'r Nefo [...]dd gan ddatgan modd diddan a da,
Hwn ydyw fy anwylyd am hunig Fâb hefyd,
A thrwyddo i'm bodlonwyd yn blaena.
Ynghylch yr ŵyl yma gwnae 'r mawredd mawr cynta,
Yngwlâd Galilea Mesiah dda ei swydd,
[Page] [...]ewn Neithior gyfarfod troi'r dŵr yn wîn parod,
Oedd wrth le mawr Eurglôd yr Arglwydd.
[...] 'r Cloffion i gerdd [...]d Byddaried i glywed,
Ar deillion i weled ai llyged yn llawn,
Y Meirw a gyfode ar gwyntoeddd a ostego,
A'r Cenfôr a gerdde yn gywir ddawn,
Had Satan a orcfhygodd ac Uffern a 'Spoliodd,
A'r N [...]foedd a ynnillodd fe a'n rhoddodd m yn rhydd,
A'i Wa [...]d gan fo [...]loni o'i galon iw golli,
I brynu lle i ni a llawenydd,
Pan ddarfu iddo ein prynu an rhadol waredu,
Derchafe ar ôl hynny i fynu i'r Nêf wen,
Ac yno 'n ben llywydd mae 'n eiste yn dragywydd,
I'n barnu ni yn bur ffydd heb orphen.
Llawenydd y Nefoedd a bori yn Oes oesoedd,
Gogoniant i'r lluoedd yn filoedd a fo,
Ni ddichon un Cristion mo'r deall yn ei galon,
Y gwynfyd swydd union sydd yno.
Duw Tâd yn Greawdwr Duw Fâb yn hiachawdwr,
Duw Yspryd diddanwr a rhannwr yr hêdd,
A'n gwnelo yn sancteiddiol drwy fwriad ediseiriol,
I gael yn dra gwrol drugaredd.
Pum trychant pum deud deg wyth ddêg yn ychwaneg
Naw etto yn ddiatteg pum pymtheg mewn pwyll,
Oedd oedran unjawndeg yr Arglwydd p [...]rffeithdeg,
Peu roed hyn ar osteg yr Ystwyll.
Arthur Jones o Langadwaladr a'i cant.

Carol Plygain.

POB Cristion crefyddol diawydd a duwiol,
Sy yn ofnl Duw Nefol mae yn weddol i waith;
Hwn ydyw ein Creawdwr a'n Brenin jawn brynwr,
Gwir swcwr achubwr gwych obaith.
Wel dyma yr Wŷl benna i ganu i'r gorucha,
Hŷ lefwn hîl efa o'r pura mewn parch;
Pen ddaeth i ni gyssur fe leisiodd melyswyr,
Da ei synwyr dan yr wybyr oreubarch.
Pen oeddem golledig mewn cyflwr caethedig,
Ni gowsom wir feddig Caredig ei rôdd;
O eigion y dyfnder i Deyrnas uchelder,
Mewn amser Oen tyner ein tynnodd.

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. Searching, reading, printing, or downloading EEBO-TCP texts is reserved for the authorized users of these project partner institutions. Permission must be granted for subsequent distribution, in print or electronically, of this EEBO-TCP Phase II text, in whole or in part.