Newydd oddiwrth y Ser: NEU ALMANAC am y Flwyddyn, 1683. yr hon iw 'r drydydd ar ôl blwyddyn naid.

O wneuthyriad Tho. Jones Myfyriwr yn Sywedyddiaeth.

Gan imi ddewis yn gynta ddyfod,
Yn jaith gymru 'n wybrenol genad:
Heuddwn fy 'nghost am fy 'nghariad.
Fy 'mhoen yn rhwydd, a rôf yn rhâd.

Ei Oedran viu 35

Argraphedig yng haerludd, ag ar werth gan yr Awdwr, yn Cobbs-Court yn Black-Friers, Llundain, 1683.

[...]LYTHYR At y Gwîr Garedigion GYMRU.

Fy anwyl Gydwladwŷr,

YR hon iw 'r bedwaredd waith yr ym­ddanghosais i chwi yn y Ffordd flyny­ddawl hon, ag rwi fi yn gobeithio ych bôd chwithe yn Coelio fy môd i, o flwy­ddyn i slwyddyn yn Gwneuthyr fy 'ngoreu i ryngu, chwi fôdd, yn yr hyn a Gymerais arnaf er eich mwyn, gwelsoch ddarfod i mi hyd yn hyn newid fy fford [...] o scrifenu bob blwyddyn, gan adel allan amriw o hên bethau, a rhoddi ar Lawr bethaw newyddion yn ei llê hwynt, ag fellu rwifi ar feder gwneuthyr o hyn allan bôb blwyddyn, er mwyn Cael wrth hynny yn y diwedd, ych gwneuthyr yn gydnabyddus a phôb ffordd, ag a phôb peth ag sydd berthynawl i Almanac, a chyfleus iw ddeall: Ag na amheued nêb ar a sedro ddarllen Cymraeg, na rodda i iddo ef athrawiaeth [...] wasanaetho, iw wneuthyr ef yn ddigon hyddysg ar bôb Tablau, a phôb pêth arall ar a yrw i ar lêd. A rhai na fedrant ddarllen Cymraeg, a allant gael yn fy Almanaccau bôb blwyddyn, addysg yn y ffordd hw­ylysaf iw Cyfeirio i ddar llen, ag i ddeall Ffigur au rhifyddiaeth hefyd.

Ionawr sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleued sydd yn
  • Llawn lloned, 3 dydd, 2 awr boreu.
  • 3 Chwarter oed, 9 dydd, 7 awr o nôs.
  • Newidio 17 dydd, 2 awr o brydnawn.
  • 1 Chwarter oed, 25 dydd, 8 awr o nôs.
        m  
1 a Dydd Calan. ♊ 6 boreu 50 Gwyntiog ag oer.
2 b Bedfan, ac Abel. ♋ 8   00 Oer a Sych.
        lleuad yn Codi.  
3 c Seth, ac Enoch. ♋ 4 nos. 0 Tebig i rewi.
4 d Methusalem. ♌ 5   10 Anwadal.
5 e Seimon. ♌ 6   20 Tywyll ag oer.
6 f Dydd ystwyll. ♍ 7   40 Gwyntiog.
7 G 1 Sul g ystwyll. ♍ 9   0 Rhewlyd.
8 a Lucian. ♎ 10   30 Anwadal.
9 b Marcell. ♎ 11   56 Gwyntiog ag oer.
10 c Paul erem. ♏ 1 boreu 0 Anwadal hyd ynghylch yr unfed ar bymtheg dydd, megys Gwynt ôd, ag odwlaw oer.
11 d Hyginus. ♏ 1   50
12 e Llwchaern. ♐ 2   40
13 f Elian Esgob. ♐ 3   20
14 G 2 Sul g ystwyll. ♑ 4   10
15 a Maurus. ♑ 5   20
16 b Marchell. ♑ 6   33 Têg a llariedd a thymherys.
17 c Anthoni. ♒ 7   46
        lleuad yn Machludo.  
18 d Prisca. ♒ 7 nos. 40 ôd, neu ôdwlaw ag oer lybyrwch hyd ynghylch y 23 dydd.
19 e Westan. ♓ 8   20
20 f Ffabian. ♓ 9   0
21 G 3 Sul g ystwyll. ♓ 9   40
22 a Finsent. ♈ 10   20
23 b Elliw. ♈ 10   59 Niwliog, dwl.
24 c Cattwg. ♉ 11   30 Rhysymol têg.
25 d Troead S. Paul. ♉ 12   0 Anwadal hyd ddiw­edd y mîs, megis Gwynt Gwlaw ag ôd a hagar.
26 e Policarpus. ♉ 12 boreu 50
27 f Joan awr on. ♊ 2   0
28 G Oenig. ♊ 3   15
29 a Samuel. ♋ 4   30
30 b Marthyr Char. I. ♋ 5   55
31 c Mihangel. ♌ 7   0
Chwefror sydd iddo xxviii o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • Llawn Honed y dydd Cyntaf, ar 3 awr o brydnawn.
  • 3 Chwarter oed 8 dydd, ynghylch 8 ar y glôch boreu.
  • Newidio 16 dydd, ar 10 ar yr orlais boreu.
  • 1 Chwarter oed 24 dydd, ar 7 ar yr orlais boreu.
        lleuad yn Codi.  
1 d Gwyl Sanffraid. ♌ 4 nos. 34 Stormus a gwyntiog
2 e Puredig. Mair. ♍ 5   40 Tebyg i odi, drycin­og, a Themhestlog hyd y chweched dydd.
3 f Blas llywelvn. ♍ 6   50
4 G 5 Sul g ystwyll. ♎ 8   0
5 a Agatha. ♎ 9   10
6 b Dorothea. ♏ 10   20 Tebyg i rewi.
7 c Romwald. ♏ 11   30 Eglyr ag oer.
8 d Salomea. ♐ 12 boreu 40 Gglyr a Gwntiog.
9 e Apollonia. ♐ 1   30 anwadal.
10 f Scolastica, u. ♐ 2   20 Têg ag oer.
11 G 6 Sul g ystwyll. ♑ 3   0 Gwyntiog.
12 a Diweth, da. ♑ 3   40 Rhai Cenllysc.
13 b Edward, a dyfn. ♒ 4   20 Teg a Gwlŷb.
14 c Dydd Falentein. ♒ 5   25 Rhysymol Têg.
15 d Ffaustin. ♒ 5   50 Teg ag oer.
        lleuad yn Machludo.  
16 e Polychran. ♓ 6 nos. 53 Fel doe.
17 f Diascordia. ♓ 7   40 Gwyntiog.
18 G Sul ynyd. ♈ 8   20 Eglyr, peth gwlaw
19 g Sabin. ♈ 9   0 Teg, Eglyr.
20 b Mawrth ynyd. ♈ 9   40 Anwadal.
21 c Mercher y lludw. ♉ 10   20 Anwalal.
22 d Peder Gadeiriog ♉ 11   0 Teg a Gwyntiog.
23 e Serenus. ♊ 11   40 Rhysymol Teg.
24 f Gwyl Matthias ♊ 12 boreu 20 Stormus.
25 G 1 Sul or ynnyd. ♋ 1   20 Gwyntiog.
26 a Tyfaelog. ♋ 2   20 Teg a sych.
27 b Ffortuna. ♌ 3   20 Teg a Gwyntiog.
28 c Libio. ♌ 4   20 Tywyll ag oer.
Mawrth sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • Llawn lloned 2 dydd, ynghylch haner nôs.
  • 3 Chwarter oed 9 dydd, ynghylch 10 awr nôs.
  • Newidio 18 dydd, ar 5 ar y glôch y boreu.
  • 1 Chwarter oed 25 dydd, ar 7 ar y gloch o nôs.
        m.  
1 d Gwyl Ddewi. ♌ 5 boreu 21 Rhai Cenllysc.
2 e Siad, a mawthwl ♍ 6   23 Oer ag anwadal.
3 f Noe fam dewi. ♎ 5 nos. 44 Anwadal.
4 G 2 Sul or grawys ♎ 6   40 Rhai Cenllysc.
        lleuad yn Codi.  
5 a Adrian. ♎ 7   36 Teg a llariaidd.
6 b Ffrederic. ♏ 8   32 Rhysymol Têg.
7 c Sannan, Tho. ag. ♏ 9   30 Tebyg i wlawio.
8 d Philemon. ♐ 10   26 Anwadal.
9 e Pryden. ♐ 11   20 Anwadal.
10 f Alexander. ♑ 12 boreu 16 Fel doe.
11 G 3 Sul or grawys ♑ 1   10 Temheslog.
12 a Gregori. ♒ 1   56 Gwynt a gwlaw.
13 b Tudur, fedwa. ♒ 2   42 Peth Tecach.
14 c Candyn, myrth. ♒ 3   28 Cenllysc neu odwlaw a gwynt uchel.
15 d Wynebog, B. ♓ 4   04
16 e Cyfod. Lazerus. ♓ 4   50
17 f Gwyl Badrig. ♓ 5   46 Gwyntiog.
        lleuad yn Machludo.  
18 G 4 Sul or grawys ♈ 6 nos. 18 Têg a sŷch.
19 a Joseph. ♈ 7   00 Rhysymol Têg.
20 b Twthern. ♉ 7   50 Fel echdoe.
21 c Bened, abad. ♉ 8   40 Peth gwlaw.
22 d Bendiged, B. ♊ 9   20 Têg a sych.
23 e Egbert frennin. ♊ 10   00 Peth oerach.
24 f Aga, P. ♊ 10   40 Drycin hagar.
25 G Gofwy Mair. ♋ 11   20 Rhysymol Têg.
26 a Castulus. ♋ 1 boreu 10 Fel echdoe.
27 b Jo, erem. ♌ 2   20 Rhysymyl Teg.
28 c Gideon. ♌ 3   16 Megis doe.
29 d Eustachus. ♍ 4   10 Go eglur a rhai Caf­odydd.
30 e Guido. ♍ 5   00
31 f Balbina. ♎ 5   42 Anwadal.
Ebrill sydd iddo XXX o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • Llawn lloned y dydd Cynaf, ar 3 awr o brydnawn.
  • 3 Chwarter oed 8 dydd, ynghylch 8 ar y gloch boreu.
  • Newidio 16 dydd, ynghylch 10 ar yr orlais boreu.
  • 1 Chwarter oed 24 dydd, ynghylch 7 awr or boreu.
  • Llawn lloned 30 dyd, ar 3 awr o brydnawn.
        lleuad yn Codi.  
1 G Sul y blodeu. ♎ 7 nos. 50 Gwyntiog.
2 a Mar yr Eipht. ♏ 8   40 Mân wlaw.
3 b Rhisiart. ♏ 9   30 Megis doe.
4 c Ambros. ♐ 10   10 Rhysymol Têg.
5 d Derfel gardarn. ♐ 10   50 Stormus.
6 e Llywelyn, g Cro. ♑ 11   30 Peth Tecach.
7 f Ethelwal frenin. ♑ 11   58 Temheslog.
8 G Sul y Pasc. ♑ 12 boreu 40 Gwyntiog, odwlaw.
9 a Albinus. ♒ 1   10 Rhysymol Têg.
10 b Y 7 Gwŷryfon. ♒ 1   56 Stormus.
11 c Tiberus. ♓ 2   15 Peth Tecach.
12 d Hugh. Esgob. ♓ 2   58 Eglur ag oer.
13 e Justyn. ♓ 3   30 Fel doe.
14 f Tiburtius. ♈ 4   0 Gwyntiog a sych.
15 G Pasc bychan. ♈ 4   40 Tawelach.
        lleuad yn Machludo.  
16 a Padarn. ♉ 7 nos. 20 Rhysymol Têg.
17 b Anicetus. ♉ 7   50 Megys doe.
18 c Oswin. ♉ 8   20 Eglyr ag oer.
19 d Timotheus. ♊ 8   50 Peth Tecach.
20 e Cadwalad frenin ♊ 9   20 Stormus, a Themhes­log.
21 f Seimon. ♋ 9   50
22 G 2 Sul gw. Pasc. ♋ 10   20 Eglur ag oer.
23 a St. Siors. ♌ 10   50 Anwadal or 23 dydd hyd ddiwedd y mîs, megis gwlaw, Têg, llariaidd, Cymylog. Gwyntiog. Eglur drachefn
24 b Albertus. ♌ 11   40
25 c Gwyl farc. ♍ 12 boreu 10
26 d Clari. ♍ 1   0
27 e Walburg frenin. ♎ 1   50
28 f Fitalis ferthyr. ♎ 2   40
29 G 3 Sul gw. Pasc. ♏ 3   20
30 a Josua. ♏ 4   10
Mai sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarter oed 8 dydd, ynghylch 10 awr boreu.
  • Newidis 16 dydd, ar 7 ar y gloch boreu.
  • 1 Chwarter oed 23 dydd, ar 8 ar yr orlail horeu.
  • Llawn lloned 30 dydd, 5 ar y gloch boreu.
        lleuad yn codi.  
1 b Philip a Iacob ♐ 8 nos. 00 Rhysymal Têg.
2 c Anthanasius. ♐ 8   40 Teg eglur.
3 d Caffael y groes. ♐ 9   20 Têg eglur.
4 e Melangell. ♑ 9   50 Gwyntiog a sych.
5 f Christ ir nef. ♑ 10   20 Têg, eglur.
6 G 4 Sul gw Pasc. ♒ 10   50 Niwliog.
7 a Stanislos. ♒ 10   20 Anwadal.
8 b Mynediad Christ. ♒ 11   00 Têg, a chymwys ir Tymor
9 c Nicholas. ♓ 12 boreu 00
10 d Gardianus. ♓ 12   40 Gwyntiog.
11 e Anthoni. ♈ 1   20 Têg, llariaidd a thym­herus, hyd ynghylch y 17 dydd.
12 f Peneusus. ♈ 1   50
13 G 5 Sul gw. Pasc. ♈ 2   20
14 a Bondiface. ♉ 3   10
15 b Sophia. ♉ 3   56
        lleuad yn Machludo.
16 c Gwyl granog. ♊ 8 nos. 30
17 d Dydd yderchafel ♊ 9   10 Gwyntiog a rhai Cafo­dydd, o wlaw neu Genllysc.
18 e Sewall Esgob. ♋ 9   58
19 f Sarra. ♋ 10   30
20 G 6 Sul gw. Pasc. ♌ 11   00
21 a Collen. ♌ 11   30 Têg a llariaidd.
22 b Helen frenhines ♍ 11   58 Fel doe.
23 c Wiliam Roch. ♍ 12 boreu 50 Gwresog a Thebyg i dyranau.
24 d Brandin. ♍ 1   16
25 e Urban bab. ♎ 1   40 Anwadal.
26 f Austin Esgob. ♎ 2   06 Têg.
27 G Y Sul gwyn. ♏ 2   24 Rhai Cenllysc.
28 a Jonas. ♏ 2   52 Fel doe.
29 b Ganedigaeth a dychweliad ♐ 3   10 Anwadal, tyranau a Gwresog.
30 c ♐ 3   30
31 d Charles yr ail. ♑ 3   58
Mehefin sydd iddo xxx o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarter oed 7 dydd, 2 ar yr orlail boreu.
  • Newidio 14 dydd, ynghylch 5 awr or prydnawn.
  • 1 Chwarter oed 21 dydd, ynghylch haner dydd.
  • Llawn lloned 28 dydd, ynghylch 5 awr o brydnawn.
        lleuad yn Codi.  
1 e Tegla. ♑ 8 nos. 40 Y mis hwn syn dech­reu yn dêg ag yn llariaidd ag a beru fellu hyd y 6 dydd.
2 f Gwyl Gwyfen. ♒ 9   10
3 G Sul y Drindod. ♒ 9   40
4 a Bonifas. ♒ 10   10
5 b Nicodem. ♓ 10   40
6 c Narbert. ♓ 11   20 Gwlaw neu niwl
7 d Paulus. ♈ 12 boreu 10 Tywyll.
8 e Wiliam Esgob. ♈ 12   56 Têg a llariaidd.
9 f Barnimus. ♈ 1   20 Tebyg i wlaw.
10 G 1 Sul g. drind ♉ 1   40 Fel doe.
11 a Y dydd hwyaf. ♉ 2   10 Mân Gafodydd.
12 b Bladinis. ♊ 2   35 Cenllysc.
13 c Gwyl Sannan. ♊ 3   00 Gwresog.
14 d Basil. D. ♊ 3   30 Dwl.
        lleuad yn Machludo.  
15 e Gwyl Drillo. ♋ 8 nos. 30 Gwresog.
16 f Curia ac elidian ♋ 9   00 Oerach na doe.
17 G 2 Sul g. drind. ♌ 9   30 Tymherus.
18 a Marcus. ♌ 10   00 Têg, tymherus.
19 b Leonard. ♍ 10   30 Fel doe.
20 c Edward. ♍ 11   00 Gwynt oer.
21 d Welbwrg. ♎ 11   34 Têg a Gwresog.
22 e Gwen frewi. ♎ 12 boreu 08 Megis doe.
23 f Basilus. ♏ 12   50 Tymherus.
24 G Gwyl Ioan fed. ♏ 1   30 Dwl Tywyll.
25 a Elogius. ♐ 2   00 Awel oer.
26 b Gwyl dyrnog. ♐ 2   30 Tebyg i wlaw.
27 c Y 7 gysgadur. ♐ 3   00 Rhai Tyranau.
28 d Leo. ♑ 3   30 Gwresog a dwl.
        Cod.  
29 e Gwyl St. Peter a St. Paul. ♑ 8 nos. 36 Gwresog.
30 f ♒ 9   00 Peth gwlaw.
Gorphenaf sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleued sydd yn
  • 3 Chwarter oed 6 dydd, ar 7 awr o brydnawn.
  • Newidio 14 dydd, ar ddau ar y glôch y boreu.
  • 1 Chwarter oed 20 dydd, ynghylch 6 awr o brydnawn
  • Llawn lloned 28 dydd, ar 8 ar yr orlais boreu.
        lleuad yn Codi.  
1 G 4 Sul g. drind. ♒ 9 nos. 30 Mwll.
2 a Yswittan. ♓ 10   00 Fel doe.
3 b Cornelius. ♓ 10   30 Têg, ag Eglur.
4 c Ulricus. ♓ 11   00 Gwlaw mân.
5 d Zon forwyn. ♈ 11   30 Rhysymol Teg a rhai Cymylau hyd y naw­fed dydd.
6 e Erful Sanctes. ♈ 12   00
7 f Thomas, a Chil. ♉ 12 boreu 30
8 G 5 Sul g. drind. ♉ 1   00
9 a Cyrillus. ♉ 1   30 Cymwysdra o wrês a Thegwch byd y 13 dydd.
10 b Y 7 Fratres. ♊ 2   00
11 c Gwyl Gywer. ♊ 2   30
12 d Henricus. ♋ 3   00
13 e Doewan. ♋ 3   30 Gwresog iwn a Thyr­anau.
14 f Garman, B. ♌ 4   00
        lleuad yn Machludo.  
15 G 6 Sul g. drind. ♌ 8 nos. 00 Niwl neu wlaw mân.
16 a Cynllo. ♍ 8   35  
17 b Hilarin. ♍ 9   10 Megis doe, gwyntiog ondodid pêth gwlow.
18 c St. Edward. ♎ 9   50
19 d Dydd'r cŵn dech ♎ 10   30  
20 e Joseph y Cyf. ♏ 11   10  
21 f Daniel. ♏ 12 boreu 30 Cythryfwl o dyranau neu wynt a chenllysc, ac anwadal hya ddi­wedd y mîs.
22 G Gw. Fair fadlen ♐ 1   10
23 a Apollin. ♐ 1   50
24 b Christina. ♐ 2   30
25 c Gwyl St. Iaco. ♑ 3   08
26 d Ann fam mair. ♑ 3   54
27 e Martha. ♒ 4   30
        Codi.
28 f Samson. ♒ 8 nos. 00
29 G 8 Sul g. drind. ♒ 8   40
30 a Abdon. ♓ 9   20
31 b German. ♓ 10   00
Awst sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarter oed 5 dydd, ar 11 or y glôch boreu.
  • Newidio 12 dydd, ar 9 ar yr orlais y boreu.
  • 1 Chwarter oed 19 dydd, ar 2 ar y gloch boreu.
  • Llawn lloned 26 dydd, ar 10 ar y gloch o nôs.
        lleuad yn Codi.  
1 c Dydd Torth Mass ♈ 10 nos. 00 Gwyntiog a Thég ag ymbell Gafod o wlaw mân hyd yng­hylch y Pymtheg fed dydd.
2 d Moesen. ♈ 10   40
3 e Pendefig. ♈ 11   10
4 f Aristarcus. ♉ 11   40
5 G 9 Sul gw. drind. ♉ 12 boreu 10
6 a Ympry yr Jesu. ♊ 12   56
7 b Afra. ♊ 1   36
8 c Illog o hirnant 69 2   18
9 d Julian. 69 2   50
10 e Lawrens. ♋ 3   20
11 f Giblert. ♋ 3   50
        lleuad yn Machludo.
12 G 10 Sul g. drind. ♌ 7 nos. 30
13 a Hippolyt ♌ 8   10
14 b Bertram. ♍ 8   50
15 c Gwyl fair gyntaf ♍ 9   30 Gwrês yn chwanegu.
16 d Rochus myr. ♎ 10   10
17 e Tho▪ Hartfford. ♎ 10   50 Têg a Sŷch.
18 f Elen. ♏ 11   30 Stormus o wynt a Gwlaw neu Gen­llusc.
19 G 11 Sul g. drind. ♏ 11   10
20 a Barnard Abed. ♏ 12 boreu 50
21 b Athanas. ♐ 1   40 Rhysymol Têg hyd ynghylch y 25 dydd.
22 c Gwyddelan ♐ 2   30
23 d Zacbeus. ♑ 3   20
24 e Gw. Bartholom ♑ 4   00 Llaithiog a niwl.
25 f Lewis Ferthyr. ♒ 4   40 Stormus.
26 G 12 Sul g. drind. ♒ 5   20 Pêth Tecach.
        Codi.  
27 a Soddwi. ♒ 6 nos. 40 Fel doe.
28 b Awstin. ♓ 7   30 Gwlaw oer.
29 c Tored pen Joan. ♓ 6   20 Megis doe.
30 d Teîla forwyn ♈ 7   15 Go, dêg.
31 e Adrion Esgob. ♉ 8   10 Tebyg i wlaw.
Medi sydd iddo xxx o ddyddiau.
Y lleued sydd yn
  • 3 Chwarter oed 3 dydd, ynghylch haner nôs.
  • Newidio 10 dydd, ar 6 awr or nôs.
  • 1 Chwarter oed 17 dydd, ar 1 awr o brydnawn.
  • Llawn lloned 25 dydd, ar 4 awr or prydnawn.
        lleuad yn Codi.  
1 f Dydd Silin. ♉ 9 nos. 05 Tywyll, peth gwlaw, ag anwadal hyd ynghylch y chweched dydd.
2 G 13 Sul g. drind. ♊ 10   00
3 a Gregori. ♊ 11   00
4 b Erthylad. ♊ 12 boreu 00
5 c Marchell frenin. ♋ 12   50
6 d Idlos. ♋ 2   40 Tywydd Têg yn rhygu bôd ir llafur-wyr hyd yr unfed ar ddêg dŷdd.
7 e Regina. ♌ 2   30
8 f Gw. fair gynfar. ♌ 3   20
9 G 14 Sul g. drind. ♍ 4   00
10 a Nickolas, G. ♍ 4   30
        lleuad yn Machludo.  
11 b Daniel. ♎ 7 nos. 30 Stormus a hagar a gwyntiog a chafod­ydd o wlaw neu gen­llysg.
12 c Eanswid. ♎ 8   20
13 d Cyredig un. ♏ 9   10
14 e Gwyl y grôg. ♏ 10   00
15 f Nicodemws. ♐ 10   50 Peth Tecach.
16 G 15 Sul g. drind. ♐ 11   40 Anwadal hyd y 25 dydd a rhai Cafod­ydd o wlaw oer, etto na esgeulused nêb gynill a diddosa mwa ag allo oi ŷd Cyn y 25 dydd.
17 a Gwyl Edyth. ♑ 12 boreu 30
18 b Fferiolus. ♑ 1   20
19 c Gwen Frewi. ♑ 2   10
20 d Ffausta ♒ 3   00
21 e Gwyl Matthew ♒ 3   50
22 f Maurus. ♓ 4   40
23 G 16 Sul g. drind. ♓ 5   20
24 a Samwel. ♓ 5   50
25 b Meugan. ♈ 6   20 Gwlaw oer o hyn i diwedd y mis.
        Codi.
26 c Cymprian. ♈ 6 nos. 00
27 d Judyth. ♉ 6   50
28 e Lioba. ♉ 7   40
29 f Gwyl Michael. ♉ 8   30
30 G 17 Sul g. drind. ♊ 9   20
Hydref sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarter oed 3 dydd, 11 ar y glôch boreu.
  • Newidio 10 dydd, ar 3 ar y gloch boreu.
  • 1 Chwarter oed 17 dydd, ar 1 ar y gloch boreu.
  • Llawn lloned 25 dydd, ynghylch 10 y boreu.
1 a Garmon. ♊ 10 nos. 10 Rhysymol Teg hyd y pedwaredd dydd or mis.
2 b Thom, a henfford ♋ 11   00
3 c Gerard. ♋ 12 boreu 00
4 d Ffancis. ♌ 1   00 Gwynt, peth gwla [...]
5 e Cynhafal. ♌ 2   08 Rhysymol Têg hyd y Trydydd ar ddeg dydd, ag ymbell gafod o wlaw llariaidd.
6 f St. Fflydd. ♍ 3   16
7 G 18 Sul g. drind. ♍ 4   24
8 a Cynog. Cam. ♎ 5   27
9 b Denis, Turnog ♎ 6   30
        lleuad yn Machludo.
10 c Triphon. ♏ 6 nos. 50
11 d Purichard. ♏ 7   42
12 e Edward. ♐ 8   34
13 f Telemoc. ♐ 9   26 Stormus o wynt a Gwlaw neu eira gwlŷb, a chafodydd oerion a beru hyd y dydd diweddaf or mis.
14 G 19 Sul g. drind ♐ 10   18
15 a Hedwig. ♑ 11   10
16 b Gallus. ♑ 12 boreu 02
17 c Etheldred. ♒ 12   56
18 d Gwyl St. Luk. ♒ 1   50
19 e Ptolomy. ♓ 2   40
20 f Wendelin. ♓ 3   30 Gwyntiog a Gwlyb tywyll Stormus.
21 G 20 Sul g. drind. ♓ 4   24
22 a Mari Sala. ♈ 5   16
23 b Gwynog. ♈ 6   08 Megis doe.
24 c Cadfarch. ♉ 7   00 Stormus a Gwlŷb, &c.
        Codi.
25 d Crispin ♉ 5 nos. 05
26 e Ardderchog ♉ 6   10
27 f Ymorud. ♊ 7   15
28 G S. Simon a Iud ♊ 8   20
29 a Narcustus. ♋ 9   25
[...]0 b Barnard Esgob. ♋ 10   30
[...] c Dogfael. ♌ 11   35 Oer a Sych.
Tachwedd sydd iddo xxx o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarther oed y dydd Cyntaf, ar 9 awr nôs.
  • Newidio 8 dydd, 1 awr o brydnawn.
  • 1 Chwarter oed 15 dydd, 11 awr or nôs.
  • Llawn lloned 24 dydd, 2 awr boreu.
        lleuad yn Codi.  
1 d Gwyl holl Sanct ♌ 12 boreu 40 Têg a llariaidd.
2 e Gwyl y meirw. ♌ 1   35 Tebyg i odi.
3 f Clydog. ♍ 2   30 Tebyg i rewi.
4 G 22 Sul g. drind. ♍ 3   25 Gwyntiog.
5 a Brad powdr gw ♎ 4   20 Stormus.
6 b Edwyn, Leonar. ♎ 5   15 ôd neu odwlaw.
7 c Cyngor Cynfa. ♏ 6   10 Tywyll, ag oer.
8 d Tysilio. ♏ 7   05 Gwyntiog ag oer.
        lleuad yn Machludo.  
9 e Post Brydain. ♐ 4 nos. 20 Pêth Tetach.
10 f Agaleth fren. ♐ 5   30 Tebyg i odi.
11 G 23 Sul g. drind. ♑ 6   40 Stormus.
12 a Padarn Cadw. ♑ 7   50 Megis doe.
13 b Brisus. ♒ 9   00 Gwlaw neu odwlaw.
14 c Neilig gadfra. ♒ 10   10 Go, dêg.
15 d Marchudd. ♒ 11   20 Clauarach.
16 e Edmond Esgob. ♓ 12 boreu 30 Tèg a llariaidd.
17 f Hugh Esgob. ♓ 2   00 Anwadal.
18 G 24 Sul g. drind. ♈ 3   20 Gwlŷb ag oer.
19 a Elizabeth. ♈ 4   15 Fel doe.
20 b Amos. ♈ 5   12 Stormus.
21 c Digain. ♉ 6   09 Anwadal.
22 d Dynioled. ♉ 7   04 Megis doe.
23 e Clement, bab. ♊ 8   00 Stormus.
        yn codi.  
24 f Crysogon. ♊ 4 nos. 10 Go dêg.
25 G 25 Sul g. drind. ♋ 5   25 Od neu odwlaw.
26 a Lins Ferthyr. ♋ 6   40 Anwadal.
27 b Gwyl Allgof. ♋ 7   55 Tebig i odi.
28 c Oda. ♌ 9   10 Stormus.
29 d Sadwrn ♌ 10   25 Têg a llariaidd.
30 e Gwyl Andrew. ♍ 11   40 Têg a sych.
Rhagfyr sydd iddo xxxi o ddyddiau.
Y lleuad sydd yn
  • 3 Chwarther oed y dydd Cyntaf, ar 6 awr or boreu.
  • Newidio 8 dydd, ar 2 awr y boreu.
  • 1 Chwarter oed 15 dydd, ar 9 awr or nôs.
  • Llawn lloned 23 dydd, 5 awr or nôs.
  • 3 Chwarter oed 30 dydd, 2 awr o brydnawn.
        lleuad yn codi.  
1 f Daniel Esgob. ♍ 12 boreu 55 Teg a gwyntiog.
2 G 1 Snl yn adfent ♎ 2   00 Stormus.
3 a Llechid. ♎ 3   05 Tebyg i rewi.
4 b Barbara. ♏ 4   10 Stormus, gwyntiog.
5 c Cowrda. ♏ 5   14 Pêth Tetach.
6 d Nicolas Esgob. ♐ 6   17 Gwynt ag ôd.
7 e Ambros ♐ 7   20 Sŷch a thêg.
        lleuad yn Machludo.  
8 f Ymddwyn Mair. ♑ 4 nos. 40 Odwlaw, oer.
9 G 2 Sul yn adfent ♑ 5   42 Go deg.
10 a Miltiad. ♑ 6   44 Megis doe.
11 b Damasus. ♒ 7   46 Stormus.
12 c Llywelyn. ♒ 8   48 Go dêg.
13 d Luci finan. ♓ 9   50 ôd neu odwlaw.
14 e Nicasius. ♓ 10   52 Pêth Terach.
15 f Falerus. ♓ 11   54 Anwadal.
16 G 3 Sul yn adfent ♈ 12 boreu 56 Rhysymol Têg.
17 a Tydecho. ♈ 1   58 Megis doe.
18 b Christopher. ♉ 3   00 Oer a sŷch.
19 c Nemel. ♉ 4   02 Anwadal.
20 d Amos. ♊ 5   04 Od neu odwlaw.
21 e Gw. S. Thomas. ♊ 6   06 Megis doe.
22 f Y 30 Merthyr. ♊ 7   08 Tywyll.
23 G 4 Sul yn adfent ♋ 8   10 Têg a llariaidd.
        yn Codi.  
24 a Adda, ac Efa. ♋ 4 nos. 00 Odwlaw oer.
25 b Natalic Christ. ♌ 5   10 Megis doe.
26 c Llab. S. Stephen ♌ 6   20 Oer Tywyll.
27 d Ioan fedyddiwr ♍ 7   30 Gwyntiog.
28 e Y filfeibion. ♍ 8   40 Sŷch a thêg.
29 f Jonathan. ♎ 9   50 Gwyntiog.
30 G Dafydd frenin. ♎ 11   00 Têg a sŷch.
31 a Silfester. ♏ 12 boreu 10 Oer a Gwlyb.

Dechreu a diwedd y Tympau Cyfraith yn Westminster, yn y flwyddyn 1683.

Tymp Elian Dechreu Jonawr 23. Diweddu Chwefror 12.
Y Pasc Ebrill 25. Mai 21.
Y Drindod Mehefin 8. Mehefin 28.
Mihangel Hydref 23. Tachwedd 28.

Deffygiadau 'r Goleuadau mawrion, yu y flwyddyn 1683.

Tair gwaith yn y flwyddyn hon, a Cuddir Galeuad y nefoedd addiwrth drigolion y ddaear, dwy waith y Lleuad. ac un waith yr haul.

1. Y Cyntaf a ddigwydd ar yr haul, ar y 17 dydd o Jonawr, ynghylch 3 ar y gloch o brydnawn, ag os bŷdd yr awyr yn Eglur, Ceir ei weled ynghymru, dros haner yr haul.

2. Yr ail a ddigwydd ar y lleuad, y dydd Cyntaf o chwefror, ynghylch Tair awr or prydnawn, yr hwn ni­welir mono yn y gwledydd yma.

3. Ar Trydydydd diffig a ddigwydd ar y Lleuad, ar yr 28 dŷdd or Gorphenaf, ynghylch 8 ar y gloch y boreu, ac ni welir mono gyda ni.

Damwainiad Tywyllwch.

RWI 'n deall yn eglyr, arwyddion yr awyr,
Heb attal, eu natur, yn gywir a Gês;
Y flwyddyn ar diwrnod, y gwnelant ryfeddod
Rho 'n barod yn hynod eu hanes,
Ar un Cant ar bymtheg, a chwe naw o chwaneg▪
Ag ugain,
1687
a deuddeg, nôd gwiwdeg ag un:
O oedran yr Arglwydd os ydwif gyfarwydd,
Rhyfeddod a ddigwydd yn ddygyn.
Ymddegys dŷdd Clamef yn buredd y boref,
Ar hael a dywynaf ar donef y dŵr:
Cyn haner y diwrnod y dechru dychryndod;
Ar filoedd bŷdd gormod o Gynwr.
Tywyllwch dros enyd Tair awr a dêng munnm;
A ddrogan fawr ddrygfyd ag adfyd i Grêd:
Gweddied pôb Christion yn ddifrif ei ddwyfron,
Ar gael o rhai gwirion eu Gwared.
Yr haul y pryd ymma on golŵg a gilia,
Ar sêr a lywyrcha yn drecha dros drô:
Cyn awr ar ôl hanner, bydd, Canol ei gryfder,
Gwnai 'bawb ar ei gyfer ei gofio.

Dychymygawl Farddiad.

OFni 'rydwi y daw rhyw fŷd,
A beru enyd alcas:
Gwela 'n rhwydd fôd sŵydd y sêr▪
Yn dirwyn amser dyras.
Moe o ddieithred lawer ûn,
Mewn llîd a gwenwyn i ni:
Rhaid ir heini osdwng sêl,
Eu Twyllau ffell, sy 'n Toddi.
Am ruw achosien Coegion Caeth,
Rhufen aeth yn rhyfedd:
Daw 'r ymryson am y llwyn,
A llosgi 'r forwyn aur-wêdd.
Daw crogi, a llosci, a llâdd,
A gwaith ymladd Temlau:
Ag a loscir yn dân pâr,
Wydur yr Eglwysau:
Y wâdd a lâdd, ag a lŷsc,
Mêdd y gwiw ddŷsc athrawon:
Ar neidir hên iw mam y drŵg,
Drgy 'r maen ai golwg arnon:
Ag yna y Turr yr ŷch ei iau,
I gadw 'r Temlau i fynu:
Ag er hynny gwyr Duw nêr,
Mae ofer fŷdd heddychu.
Cyfyd y baedd gwyn ei blâs,
Daw 'r hebog lâs or dehe:
Daw 'r wenol bâch i roddi naid,
A Lloegr blaid yn amme.
Gwedi 'r ŷch gadwyno 'r arth,
Bŷdd y sarph yn ochi:
Ar ddraig wen, ar dragwn hyll,
Ar pâp a gull, ei weddi.
Daw y Tarrw, ar Carrw brŷch,
Ar Ceiliog gwŷch mewn arfe:
Ar ddraig arrall gwtta gôch,
I ddial ar fóch trasedde.
Pan ddelo 'r Llew ar darian aur,
A rhosyn rhuddaur ymma -
Trŷ yr asyn yn flaidd blîn,
Ar y fyddin fwya.
Pan gaffo 'r haul ei gwbl wrês,
Daw y Tês ir dyffryn:
A gwrês hwn a dawdd yr iâ
Pan ddelo 'r hâ hîr felyn.
Pan gaffo hôll frenhinoedd Crêd
Sydd ar lêd Europa
Am waith lleian Têg ei bron,
Ddau ddigon o ryfela.
Eiff Cyttyndeb rhwng y rhain,
Am y rhîain, barchedig,
Fel pura aur, mewn ffwrnes dân,
Daw 'r Eglwyl lân gatholig.
Daw 'r yscrythyr làn yn noeth,
Ir duwiol doeth iw rhiwlio:
Ag egin y Tîr yn Gnŵd llawn,
Or hâd ni a gawn an portho.
Daw yr oen i ddwyn yr ôg,
Ar llew Cadwynog llonydd:
A Mâb y dŷn yn ein plîth,
Ar fendith yn dragywydd.

Codiad, a machludiad, yr haul.

Dyddiau 'r misoedd. Ionawr. Chwefro. Mawrth. Ebrill.
Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach
1 8 9 3 51 7 18 4 42 6 20 5 40 5 16 6 44
2 8 8 3 52 7 17 4 43 6 18 5 42 5 14 6 46
3 8 7 3 53 7 15 4 45 6 16 5 44 5 12 6 48
4 8 6 3 54 7 13 4 47 6 14 5 46 5 10 6 50
5 8 4 3 56 7 11 4 49 6 11 5 49 5 8 6 52
6 8 3 3 57 7 9 4 51 6 8 5 52 5 6 6 54
7 8 1 3 59 7 7 4 53 6 6 5 54 5 5 6 55
8 8 0 4 0 7 5 4 55 6 4 5 56 5 3 6 57
9 7 58 4 2 7 3 4 57 6 2 5 58 5 2 6 58
10 7 56 4 4 7 1 4 59 6 0 6 0 5 0 7 0
11 7 55 4 5 6 59 5 1 5 58 6 2 4 57 7 3
12 7 54 4 6 6 57 5 3 5 56 6 4 4 55 7 5
13 7 52 4 8 6 54 5 6 5 54 6 6 4 53 7 7
14 7 51 4 9 6 52 5 8 5 52 6 8 4 51 7 9
15 7 50 4 10 6 50 5 10 5 50 6 10 4 49 7 11
16 7 48 4 12 6 48 5 12 5 48 6 12 4 47 7 13
17 7 46 4 14 6 46 5 14 5 46 6 14 4 45 7 15
18 7 44 4 16 6 44 5 16 5 44 6 16 4 43 7 17
19 7 43 4 17 6 42 5 18 5 42 6 18 4 41 7 19
20 7 41 4 19 6 40 5 20 5 40 6 20 4 39 7 21
21 7 39 4 21 6 38 5 22 5 38 6 22 4 38 7 22
22 7 37 4 23 6 36 5 24 5 36 6 24 4 36 7 24
23 7 35 4 25 6 34 5 26 5 34 6 26 4 34 7 26
24 7 34 4 26 6 32 5 28 5 32 6 28 4 32 7 28
25 7 32 4 28 6 30 5 30 5 30 6 30 4 30 7 30
26 7 30 4 30 6 29 5 31 5 28 6 32 4 28 7 32
27 7 28 4 32 6 27 5 33 5 26 6 34 4 27 7 33
28 7 26 4 34 6 24 5 36 5 24 6 36 4 25 7 35
29 7 24 4 36 6 22 5 38 5 22 6 38 4 23 7 37
30 7 22 4 38 5 20 6 40 4 21 7 39
31 7 20 4 40     5 18 6 42    

[Page]

Dyddiau 'r misoedd. Mai. Mehefin. Gorphen. Awst.
Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach
1 4 19 7 41 3 42 8 18 3 51 8 9 4 35 7 25
2 4 17 7 43 3 42 8 18 3 52 8 8 4 36 7 24
3 4 15 7 45 3 42 8 18 3 52 8 8 4 38 7 22
4 4 14 7 46 3 41 8 19 3 53 8 7 4 40 7 20
5 4 12 7 48 3 41 8 19 3 54 8 6 4 41 7 19
6 4 11 7 49 3 41 8 19 3 56 8 4 4 43 7 17
7 4 10 7 50 3 41 8 19 3 57 8 3 4 45 7 15
8 4 8 7 52 3 41 8 19 3 58 8 2 4 47 7 13
9 4 7 7 53 3 41 8 19 3 59 8 1 4 48 7 12
10 4 6 7 54 3 41 8 19 4 0 8 0 4 50 7 10
11 4 4 7 56 3 41 8 19 4 2 7 58 4 52 7 8
12 4 3 7 57 3 41 8 19 4 3 7 57 4 54 7 6
13 4 2 7 58 3 41 8 19 4 4 7 56 4 56 7 4
14 4 0 8 0 3 41 8 19 4 6 7 54 4 58 7 2
15 3 59 8 1 3 41 8 19 4 7 7 53 5 0 7 0
16 3 58 8 2 3 41 8 19 4 8 7 52 5 2 6 58
17 3 57 8 3 3 41 8 19 4 10 7 50 5 4 6 56
18 3 56 8 4 3 41 8 19 4 11 7 49 5 6 6 54
19 3 55 8 5 3 42 8 18 4 12 7 48 5 8 6 52
20 3 53 8 7 3 42 8 18 4 14 7 46 5 10 6 50
21 3 52 8 8 3 42 8 18 4 15 7 45 5 12 6 48
22 3 51 8 9 3 43 8 17 4 17 7 43 5 14 6 46
23 3 50 8 10 3 44 8 16 4 18 7 42 5 16 6 44
24 3 49 8 11 3 44 8 16 4 20 7 40 5 18 6 42
25 3 48 8 12 3 45 8 15 4 22 7 38 5 20 6 40
26 3 47 8 13 3 42 8 14 4 23 7 37 5 22 6 38
27 3 46 8 14 3 47 8 13 4 25 7 35 5 24 6 36
28 3 45 8 15 3 48 8 12 4 27 7 33 5 26 6 34
29 3 45 8 15 3 49 8 11 4 28 7 32 5 28 6 32
30 3 44 8 16 3 50 8 10 4 30 7 30 5 30 6 30
31 3 43 8 17     4 32 7 28 5 32 6 28

[Page]

Dyddiau 'r misoedd. Medi. Hydref. Tachwed Rhagfyr.
Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach Haul yn Codi. Haul yn Mach
1 5 35 6 25 6 38 5 22 7 38 4 22 8 16 3 44
2 5 37 6 23 6 40 5 20 7 39 4 21 8 16 3 44
3 5 39 6 21 6 42 5 18 7 41 4 19 8 17 3 43
4 5 41 6 19 6 44 5 16 7 42 4 18 8 17 3 43
5 5 43 6 17 6 46 5 14 7 44 4 16 8 18 3 42
6 5 45 6 15 6 48 5 12 7 46 4 14 8 18 3 42
7 5 47 6 13 6 50 5 10 7 47 4 13 8 18 3 42
8 5 49 6 11 6 52 5 8 7 49 4 11 8 19 3 41
9 5 51 6 9 6 54 5 6 7 51 4 9 8 19 3 41
10 5 53 6 7 6 56 5 4 7 52 4 8 8 1 3 41
11 5 56 6 4 6 58 5 2 7 54 4 6 8 19 3 41
12 5 58 6 2 7 0 5 0 7 55 4 5 8 19 3 41
13 6 0 6 0 7 2 4 58 7 57 4 3 8 19 3 41
14 6 2 5 58 7 4 4 56 7 58 4 2 8 19 3 41
15 6 4 5 56 7 6 4 54 8 0 4 0 8 19 3 41
16 6 6 5 54 7 8 4 52 8 1 3 59 8 18 3 42
17 6 9 5 51 7 10 4 50 8 3 3 57 8 18 3 42
18 6 11 5 49 7 12 4 48 8 4 3 56 8 18 3 42
19 6 13 5 47 7 14 4 46 8 5 3 55 8 17 3 43
20 6 15 5 45 7 16 4 44 8 7 3 53 8 17 3 43
21 6 17 5 43 7 18 4 42 8 8 3 52 8 16 3 44
22 6 19 5 41 7 20 4 40 8 9 3 51 8 16 3 44
23 6 21 5 39 7 22 4 38 8 10 3 50 8 15 3 45
24 6 23 5 37 7 23 4 37 8 11 3 49 8 14 3 46
25 6 25 5 35 7 25 4 35 8 12 3 48 8 14 3 46
26 6 27 5 33 7 27 4 33 8 12 3 48 8 13 3 47
27 6 29 5 31 7 29 4 31 8 13 3 42 8 12 3 48
28 6 31 5 29 7 31 4 29 8 14 3 46 8 12 3 48
29 6 33 5 27 7 33 4 27 8 14 3 46 8 11 3 49
30 6 35 5 25 7 34 4 26 8 15 3 45 8 10 3 50
31     7 36 4 24     8 9 3 51

Y daflen

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. This Phase I text is available for reuse, according to the terms of Creative Commons 0 1.0 Universal. The text can be copied, modified, distributed and performed, even for commercial purposes, all without asking permission.