ABBANDVNVM. Saxonicè Abbandune, uulgò Abbingdon. Antiquiori tamē nomine Seusham dicebatur. Loco ingens tum fama, tum gloria accreuit à condito ibi­dem monachorum coenobio, auto­re Cissa patre Inae Visisaxonum rege quod: postea Danica uiolentia, imperante Ealfrido rege conci­dit. Sunt qui praedicent prima tanti operis funda­menta iacta fuisse in Bachelegana sylua, aliâs Bag­ley, duobus passuum millibus supra Seusham, ut Isis defluit fluuius, eremitam (que) quendam Cissae cognitum, pauperem eo loco uitā duxisse. Fama re fert et aliud coenobium ad Ochidem, siue Oncum fluuiū, Fanum uidelicet Helenae uirginibus sacrum eodem concidisse tempore. Constat ex secundo li­bro Gulielmi à Maildulphi curia de pontificibus Anglorum, Eadredum Ealfridi nepotem regem Visisaxonum Abbandunum instaurasse: quo tem­pore erat domus regia, siue castellum in Andresega Riuanum nomine propter ripam Isidis, non longè à monasterio, tan (que)in mediamni loco: cuius et ad huc paucula extāt uestigia. Temporis procursu Eadga rus rex potentissimus magnificè coenobium auxit consilio Etheluuoldi, quem ibidem Praefectū co­luit, et paulò post episcopum Ventae Simenorum designauit. At postquam Gulielmus Nortomannus imperio Angliae potitus fuisset, monachi noua cura deduxerunt maiorem partem fluminis Isidis à uete­ri alueo in ipsum monasterium. Oppidum deinde sensim accreuit, et celebritatem hoc uno peperit [Page] nomine. Vía publica á Demetia Cambrorum, et gente Claudiana Londinum uersus, erat per Cale­uam. Atrebâtum, quae nunc Vvalengaforde. Ab­bandunenses suae rei studentes, fauente Henrico Quinto rege, duplici ponte quadrati lapidis Isidem uiolēto, et profundo gurgite ibi delabentē peruium fecerunt. Hinc uiatores commoditate illecti, relicta Caleua, per Abbandunum rectà Londinum pete­bant. Sic creuit in iustam magnitudinem fori, et op­pidi celebritas,

Alfridus, qui et Ealfredus, et Aluredus. Erat hic quatuor filiorum Ethelvvolphi regis Visisaxonum natu minimus, unctus tamen Romae, uiuente patre, in regē: at non apud suos regia prius functus est di­gnitate, quàm mors treis fratres natu maioreis su­stulisset. Debellauit Danos, et unicus sui seculi Me­coenas fuit. Academia ad Isidis uadum, quae nunc urbs corruptè Oxforde pro Ouseforde dicitur, eius beneuolentia, et pietate instituta. Huius uiri nun­quam satis laudati res gestas scripsit Asserius Me­neuensis, postea episcopus Clarofontanus, uel, ut notiori utar uocabulo, Shireburnensis, cuius ego historiam plurimi meritò facio, quòd Alfrido regi praeceptor aliquando fuerit, et eius factorum ocu­latus planè testis. Henricus Huntendunensis hunc regem à fortitudine illustri carmine collaudat.

Alaunus. Anglicè Southeailington. Nostra aetas uicum nominat recentiori uocabulo Maidenheued à capite uirginis superstitione nuper ibidē celebri.

Anachoreticus sinus, Anglicè Anke [...]vvike, nu­per coenobiolum Virginibus sacrum plus minus [Page] quingentis passibus supra Stenū in sinistra, ut Ta­mesinus amnis defluit, ripa. Hoc templū Deo Opt. Max. posuëre Gulielmus, & Richardus á Monte Fichetio.

Antonius Beccus. Hîc fuit episcopus Dunol­mensis, regnante Eadueardo eius appellationis ab aduentu Gulielmi Magni in Angliam primo. Ele­ctus est in Patriarcham Hierosolymitanum, Anno D. 1305. Splendidus erat supra quam decebat episcopum. Construxit castrum Achelandae 4. pas­suum millibus à Dunolmo in ripa Vinduglessi flu­uioli. Elteshamum etiam uicinum Grenouico, ac Somaridunum castellum Lindianae prouinciae aedi­ficijs illustria reddidit. Denique & palatium Lon­dini erexit, quod nunc Eadueardi Principis est. Tandem ex splendore nimio, & potentia conflauit sibi apud nobilitatem ingentem inuidiam, quam ui­uens nunquam extingu ere potuit. Sed de Antonio fusius in opere cui titulus de pontificibus Britan­nicis dicemus. Nam illorum res gestas magna cura exquisiui, et maiori propediem in ordinem redigā.

Atrebàtes olim dicebantur qui ripam Tamesis meridianam accolebant à ponte Fani Ioannis ad Vindelesoram. Saxones uictores dederunt regioni nomen Berroc shire à Berroc Sylua, ubi buxus à­bundantissimè nascebatur, si fides Asserio adhi­benda, cuius haec sunt uerba in ipso Annalium suo­rum exordio, ubi repaetit genus Ealfridi regis in Vanatinga uico eiusdem prouinciae, nati. Anno D. 849. Natus est Ealfridus Angulsaxonum rex in uil­la regia quae dicitur vvanating in illo pago qui no­minatur [Page] Berrocshire, à Berroc sylua, ubi buxus abūdantissimè nascitur. Hactenus Asserius. Non me latet quosdam esse qui praedicent prouinciae nomen fuisse inditum à nuda quercu, ad quam prouinciales conuenire solebant. Atrebatum meminit Ptolemae­us, et eo recentior Antoninus. Vixit enim tempori­bus, si rectè memini, Constantini Magni, tantum abest ut Antoninus imperator Itinerarium scripse­rit, quod uulgò circumfertur.

Aquaedon, Anglicè Eidune, uulgò Eitoune, ui­cus flumine Tamesino tantum à Vindelesora dis­iunctus. Alluitur autem Fernamensi amniculo, qui paulo inferius se in Tamesim exonerat. Splendor loci omnis in schola publica, quam erexit Henricus Sextus Vindelesorae alumnus, rex longè pientior, quàm imperio fortunatior, et Venfluctus Simeno­rum episcopus cumulatissimè auxit. Ex hoc aluea­rio cōmigrant apes Grantā Giruiorū, ubi Regiorū alūnorū notissima societas. Sextus Aquaedunenses praedijs donauit. At bona aedificiorum pars accreuit, ut ego aliquando à fide dignis didici, & opera, & impensis Gulielmi Venflucti episcopi Ventae Si­menorum. Fauebat is impensius operi ab Henrico incepto. Sed Eadueardus in regno successor parum aequus erat illius et amicis, & factis. Hoc Aquaedon, hoc Granta sentit, sentiet (que) semper.

Auona. Hampton courte. Auondunum propi­us nomen exprimit. Hoc nomen etiam est urbi celebri apud Simenos, quam uulgus Hampton corruptè pro Auondune uocat. Sed nos breuitati studemus. Est enim Auon frequens fluuijs nomen [Page] apud Britannos.

Auona etiam, qui & Auon celebris fluuius est, qui Bladunum urbem antiquam, alias Maildulphi curiam à Maildulphesbyri Saxonico uocabulo sic dictam, penè in insulam redigit: ac deinde Copenha mum, Bradenfordam, et Balnea alluens, Ventam Belgarum, quae nunc Brightestovv, penetrat: paulo que inferius in Sabrinae aestum defluit.

Auona fluuius qui uulgò, at corruptè pro Auene Neene dicitur, fama notissimus est. Oritur ex duo­bus fontibus, quorum brachia ad Auonam mediter­raneam urbem à fluuio nominatam coêunt. Deinde et toti regioni nomen â flumine Auonia, quam uul­gus corruptè Northamptonshire pro Northauon­duneshire appellat. Tum uerò Auonae uallem em­porium non ignobile alluit, quod nostra aetas pro Auondale corruptè uocat Oundale. Postremò Pe­troburgum attingens paulo inferius paludibus Gir­uiorum immergitur, iunctus (que) Isidi, iam Granta au­cto, Linum nobile emporium petit, & paucis ab eo loco passuum millibus Oceanum ingreditur.

Auona fluuius numero tertius oritur in Vilugi­ana prouincia alias vvileshire non procul à Sema­rij Lupino, uilla splendida. Fluit per Ambrosiam, & Seueriam, ac tandem unà cū Duro fluuio à quo Du ria prouincia uulgò Dorsetshir dicta, et gens Du­rotriges, nomen accepêre, ad Interamnam, quae uul­gò Tvvinhamburne dicitur, in mare properat.

Auona quartus eius appellationis fluuius per Auonam labitur olim oppidum, et castrum nobi­lissimorum Bigotiorum Comitum Icenorum, qui [Page] nunc Nordouolcae, et Sudouolcae dicuntur. Nomen autem oppidi pro Auoney corruptè nunc uocatur Bongey. Inde Bellocliuum, et Fanum Osvvaldi nō incelebria loca alluit, et tandem humili solo latè stagnescens salsis Garieni aquis se immiscet.

Auona denique fluuius qui et numero quintus caeteris fama non cedit. Oritur Nauesbiae circa li­mites Auoniae mediterraniae. Verouicum urbem cum antiquam tum nobilem alluit: chineglissi etiam castrum, quod nunc Killingvvorth, et Stratofordā: postremò Eouesum, Persoram, ac Theoci curiam, ubi Sabrinae coniugio se nobilitat. Sunt et alij pas­sim fluuioli in Britannia Auonae nomine. At suffici­at in praesenria quinque maximè memorabilium meminisse.

B.

Balnea numero multitudinis urbs non modo an­tiqua, uerum etiam celebris Romanorum monumē ­tis multis, liquidò in muris cōpàret, quà itur à por­ta meridionali ad borealem. Hanc Britanni sua lin­gua Cair Badune appellabant, à balneis quanquam minus propriè, cum balnea industria incalescant. Vrbs igitur à Ptolemaeo [...] Graeco rectius uoca bulo appellatur. Thermae etenim natura calēt. Anto­ninus hanc urbem nomine Aquarum solis recenset. Beda primo capite primi libri historiae Anglicanae de his balneis, secutus Basilij Magni autoritatē omi lia 4 in opere sex dierum, quod Graecê [...], nō ineptè disserit, nisi quòd uocabulo balneorum pa­rum appositè eo sit usus loco. Neque ego certè hoc nomine urbē appellassem, nisi admonitus, ut quàm [Page] minimum ab antiquo discederē uocabulo. Gildas Britannicae scriptor historiae hanc urbem montem Badonicum uocat: quanquam mons redundat. A Baduno recte formatur Badunicus. Lapsus autem ab V. in O. facilis. Dunus siue Dunum significatio­ne maximè propria montem designat. Et quoniam antiquitus fortitudinis ergô in montibus, ut pote lo cis natura munitis, et pene inaccessis oppida ex­truebant: aut quia oppidi effigies consurgens altis tectis, turribus (que), longè intuentibus montis instar est, uisum est uocabulorum formatoribus oppida plera (que) duni terminare nomine. Hic mons est Ba­donicus, qui usqueadeò male Vrbinatem, uirum a­lioqui doctum torsit, ut illum impulerit uel ad Bla­comoram Brigantum rem ignotam quaesitum pro­ficisci. Gallofridus Monouaganus Britannicae inter pres historiae figmenta secutus Bladudo regi necro mantico Thermarum inuentum tribuit. Vtinam in cidisset Gallofridus in historiā probatae fidei. Ne (que) haec dico ut fidem omnem Britannicae auferam hi­storiae, cum multa uerissima illic legantur: sed ut le­ctores maiori cum iudicio legant. Gulielmus à Ma­ildulphi curia scriptor Gallofrido longè illustrior o­ratione, plerunque etiam et fide, praedicat libro de pontificibus secundo, creditum ab antiquis lulium Caesarem fuisse Thermarum inuentorem. Vt cre­diderint, certè ego non credo. Tantum salutabat il­le à limine Britanniam. Nec ultra Atrebates, quan tū ego intelligo, progressus est. Sunt et alibi Ther­mae in Britānia, ne hoc interim studiosus lectorigno ret, quà latè patet Doruentania, quae à uulgo Darby­shire [Page] dicitur. Locus ubi scat ent Bucostenum nomē habet. Est ibi sacellum Annae matri dedicatum, ap­pendix paroeciae Bacheuellensis. Hactenus de Ther mis.

Bainardi castellum. Legi ego aliquando hoc ca­stellum in ditione insignis familiae fuisse, cui filius Gualteri cognomen, penes quam mansit usque ad tempora Roberti filij Gualteri, quo deficiente à Io­anne Anglorū Rege ad Francos, iussu Angli euersū est. Saeuitum et eodem modo in reliquam Roberti filij Gualteri haereditatem. At an id temporis castrū, quod antiquitus Londini ad Fluctum amniculum situm erat, teste Stephanide scriptore, fuerit castrū Bainardi dictum, non possum certò pronunciare. Eadueardus 4. rex Angl. castrum refecit quod nūc Bainardi nomen obtinet.

Batersega uilla non admodum magni nominis Laurentius Bouthaeus archiepiscopus Isurouicanus uulgô Eboracensis, hîc prdiolum dato praeecio Ni­colao Stenolêgo sibi comparauerat, ut in secessum se conferret, quoties uel Londini, uel palatij, quod ibi habebat planè magnificū, satietas eum caperet. Vnde et uillae fama, splendor (que) accressere coepit. Nomen autē loco inditū, ut ego cōijcio, ex cymbis.

Bellinus sinus Angl. Bellinesgate à Bellino Bri­tannorū rege, ut produnr scriptores, & fama refert publ. nomen accepit, et adhuc retinet. Tradunt etiā & castrum porticulo uicinum ad orientem Bellini nomen antiquitus habuisse.

Bellus locus aedes uel in primis illustres apud Saxones orientales, quae non multis ab hinc annis [Page] Nouae aulae nomine gaudebant, possidente eas Bo­telero Ormundiae Comite: deinde & Thoma Bo­nonio eius ex filia nepote, et haerede Vilugiae Comi te. Sed cum illustrissimus Henricus octauus, per­mutatione cum Bononio facta, aedes sibi comparas­set, caeperunt in immensum excrescere ingentibus Principis impensis, nouū (que), iuxta ac elegans nomē Belli loci adsumere.

Bermundi insula Anglicè Bermundesege locus humilis, ac palustris. Hic Alvvinus uir nobilissimus, teste Ioanne Fiberio Visimonasteriensi annalium scriptore, et Matthaeo, qui Flores historiarum colle­git, monasterium construxit, quod partim donatio nibus Gulielmi Magni, et Gul. Rufi regum Angliae: partim etiam Valerani in iustam excreuit magnitu­dinem. Erant autem ante conditum monasterium amplissimae aedes in Bermūdi insula, quas ego certè puto fuisse Alvvini, et in nouae fabricae usus cessisse.

Birinus. Missus hic fuit ab Honorio pont. Ro. tanquam apostolus ad Anglos. Peruênit ad Visi saxones, et beneficio Kinegilsi regis, quem unà cū D. Osualdo Trāsabrinorum rege baptizauit, ac do no accepit Hydropolim, alias Durocastrum, oppi­dum Romanis non incognitum, situm autem in ip­sa Tamae ripa, in sedem episcopatus sui. De hac do­natione scribit Beda quinto cap. tertij libr. Anglicae historiae. Acta haec circiter annū á Christo nato. 635. Successerunt in episcopatu uiri fama clarissimi, do­nec Remigius Nortomannus sedem Lindum trans­ferret.

Branodunus. Nomen illustris familiae apud I ce­nos, [Page] qui nunc Volcae. Ad uerbum è Britannico Latinè interpretatur. Coruinus mōs. Brane etenim Britannicè coruum, Dune uerò montem significat. Non multum abludit ab hac compositione et aliud nomen Brirannis celebre, uidelicet Brennodunus, id est Regius mons.

Brenta fluuius oritur in sylua Henodunensi, tribus à Barneto uico passuum millibus defluit per radices Aroi montis ad Vilodunicos agros, tandē se exonerans in Tamesim paulo inferius Brentae uado, uico Danorum fuga celebri.

Brigantes gens Hyperborea, quorum meminit Cornelius Tacitus scriptor elegans, et rerum Bri­tannicarum, nempe à Iulio Agricola socero edoctus suo, non ignarus. Meminit et eorundem Ptolemaeus, adfirmans hanc gentem et occidentale, et orientale littus inhabitasse. Connumerat etiam Epiacū, Vin­nonium, Caturactonium, Calatum, Isurium, Rigodu num, Olicanam, et Eboracum Brigantum ciuitates. Vbi autem sit Epiacum non dum perdidici. Credi­derim Vinnonium eam fuisse urbem, quae nunc Bincester prope Vedram sita, non procul ab Achelan­da, uilla rustica est, uia lapide trans flumen strata in­signis, et famosa fictilibus tubulis, tessellatis paui­mentis, et numismatibus Romanis frequenter eru­tis. Calatū uerò, ut ego iudico, ea fuit, quae ab An­tonino, et Beda Calcaria dicebatur, Saxonicè Helecaster. Nisi quis putet Tadecastrum uicum celeber rimum uicinum eam fuisse. Rigodunum eam dictā arbitror, quae nunc Ripodunum, et haec quo (que) anti­quitatem ostentat suam. De Olicana quidam id pro [Page] nunciat, quod ego non omnino affirmo, nēpe eam esse, quae modo Sacra sylua aliâs Haligfex dicitur. Eam igitur in colebant regionem, quam nunc Ebo­racenses. Absurdum profectò erit posthac Brigan­tes cum Hectore Boethio Scotto in Gallouidia quae rere. Antoninus etiam mentionem facit Brigantū, quo loco de lsuria antiqua urbe scribit. Porrò Iuue­nalis satyra decima quarta hoc uersiculo Brigantes gentem, ut ego opinor Hispanicam, nominat. Dirue Maurorum attegias, castella Brigantum. Neque desunt qui suspicentur Brigantes gentem Britanniae aquilonarem à Brigantibus Hispaniae nomen, et originem traxisse. Sed ego nihil in re non dum subtiliter excussa affirmo.

Britanniae numero plurali dictae ad distinctionem primae, et secundae, quarum Sextus Rufus, qui de prouincijs scripsit, meminit. Est autem prima, quae citra isthmum, quae uerò ultra secunda, nunc Scotia dicta: de quibus et Beatus Rhenanus Selestadiēsis in opere de rebus Germanicis illustrem facit men­tionem. Syluester Giraldus Meneuensis homo anti quitatis Britannicae studiosus Vibium Sequestrem, ut ego arbitror, sedulò imitatus de Britanniae diuisi­one ita scribit libello Distinctionū secundo: ubi de aduentu Fugatij, et Damiani apostolorum ab Eleu­therio Romano episcopo in Britanniam missorum meminit. Britannia prouincias habet numero quin­que. Britanniam primam, Britanniam secundam, Flauiam. Maximiam, Valentiam. Prima dicta est pars occidentalis insulae, quia primum in illa Brito­nes Bruto, et Corineo Ducibus applicuerunt, ea (que) [Page] primo à Corineo & suis & occupata est, & habitata. Britannia secunda Cantia, quia secundò à Bruto, & suis inhabitata fuit. Tertia Flauia hoc est flaua, quae dicitur et Mercia, quasi mercibus abundans, caput cuius est Londonium. Quarta Maximia, id est Ebo racia ab imperatore Maximo sic dicta. Quinta Va­laentia ab imperatore Valente sic dicta, Albania sci­licet, quae nunc Scotia. Hactenus Giraldus, cuius nomen in Decretis Romanorum pontificum cele­bre. Erat ille quidem suo eruditus saeculo: attamen tantum abest ut hanc eius de Britannia in partes di­uisa interpretationem in solidum admittam, ut aper tè ausim pronunciare illum subinde in interpretati­one impendiò hallucinatum fuisse. Ineptum planè quod de prima, et secunda scribit Britannia. Et eius dem farinae est, quod infert de tertia Britanniae pro­uincia. Flauiorum familiam longè nobilissimam, à qua et Constantinus Magnus originem duxit, ulnis amplector. At flauam repudio, unà cū Mercia, quae à Mercis Germanica gente, uel limitanea non à mer cibus nomen accepit. Illud quod de Bruti in Britan­niam aduentu adfert, quanuis temporum iniquitate sublatis antiquissimorum scriptorum monumentis, nec illustrium Graecorum, aut Latinorū iustis, quòd ego sciam, testimonijs confirmetur, in optimam pla nè accipio partem, ingratissimus alioqui, si instru­ctus satis domesticorum scriptorum non leui auto­ritate, peregrina, et exotica foris anxiè disquirerem. Intereà igitur magni meritò facio monumenta inge niorum, et antiquae cognitionis, quae priores nostri non uani, ut Polydorus censor certè molestissimus [Page] imperio quodam suo praedicat, gratè, candidè, opor tunè etiam posteritati religione iusta ducti consecra uêre. Gildae fragmentum quod circumfertur non meminit Bruti. Quid tum. Hoccine satis est ut elu­dant, aut pernegent Brutum in Albionem cum suis transmigrasse? Collectio, ita me Dialectica amet, fri­gidissima. Nennius Britannus scriptor non contem nendus affirmat Brutum nomen Britanniae indi­disse, quāquam et Britonis etiam meminit. Gallofri dus Monaemuthensis Britannicae fidem secutushisto riae idem uel constantissimè adfirmat. Constat testi­monio Aristotelis in libello de mundo, atque adeò aliorum Graecorum, Britanniam principio Olbio­nem & Albionem fuisse dictam. Nec deest autor lu culentus, qui scribat nomen insulae inditum ab Albi one gigante Neptuni filio, cuius et Pomponius Mela meminit. Gigantes autem Olbionem incolu­isse uerissimum est. Poêta qui epitomen Britannicae historiae edidit, sic de gigantibus Albionicis scribit. Terra ferax, et amoena situ dum nomen habebat.

Vidi ego passim, cum totam perlustrarem Britan­niam ossa gigantea. Ter etiam nostro saeculo Lon­dini inuenta eiusmodi ossa inter fodiendum. Iugu­lus columnae appendet in Fano Laurentij ad Praeto­rium [Page] Crus inuentum me puero in arenarijs prope crucē Charinianam. Denique et craneum amplissi­mū erutū est Visimonasterij, cū iacerentur fani fū ­damenta, in quo Henrici Septimi ossa conquiescūt, manifesto sunt indicio. Vidi etiam ossa gigantea Dori Cantiorum, Sturoduni Durotrigum, Londini quoque in coemeterio Paulino. Inuēta et Gallouini ossa ingentia, uel, ut ego rectius arbitror gigantis a­licuius, unà cū sepulchro in Rossia prouinciola De metarum, teste Gulielmo Maildunensilibro de Re­gibus Anglicis tertio. Denique annis ab hinc pau­cis sepulchrum gigantis in Cornubia erutum. Quin omissis gigantibus ad Brutum Britannicae gentis pa rentē redeo. Epitomographus Britannicae historiae, haec quae sequuntur de Bruto canit.

Iosephus Iscanus poëtarum suo saeculo delicium, et facilè princeps in Antiocheide sic canit.

Ioannes Annaeuillanus poëta, ut illa ferebāt tēpora, certè egregius his uersiculis Britannia à Bruto no­men accepisse clarissimè ostendit

[Page]Alexāder Nechamius, cuius in doctis artibus cogni tio nō modo Britānis suis, uerū etiā Gallis, & Italis at (que) adeò orbi uniuerso incredibili cū admiratione ita innotuit, ut miraculū ingenij diceretur, his uerbis in libro de sapiētia diuina magnificè Bruto assurgit. Dehinc Bruti tellus est dicta Britannia maior.

His, alijs (que) multis edocti Britanni testimonijs sanè luculentis, iure quodam optimo Brutum tanquā sui generis indubitatum parentem mordicus retinent, et precipuè Cambri. Gloriantur illi quidē se à Troia nis originem accepisse. Qua parte non solum fidei unius Gallofridi Monaemuthensis uerum etiā Nen nij, qui trecentis amplius ante eum annis floruit, in­nituntur: tantum abest ut iustè hoc inuentum Gal­lofrido interpreti Britānicae historiae obijciat uel Gu­lielmus Paruus Nouoburgensis, uel Polydorus Vr binas. Bene habet interim quòd Ponticus Virūnius causam Gallofridi defēdendā susceperit, aut rectius Gildae, cuius uersiculos Gallofridus primo Britānicae historiae libro uel ignoto, uel ingratè suppresso auto­ris nomine recitat. A Gallofrido autē uersus nō fuis se cōpositos uel hine constat. Referunt enim aurea fluentes uena antiquitatis inimitabilem quandam cum eloquentiam, tū maiestatem, qualem Gallofri­dus poëta suo tempore minime malus, ut liquidò ap paret ex prophetico Merlini Syluestris libello ab eo in carmen redacto, cum admiratione facilius po­tuit suspicere, quàm felicius exprimere. Quare operae precium erit carmen hîc subijcere, ut no­men [Page] Bruti eximium diffusis orbi radijs plenius elu­ceat. Consecratum autem carmen est, uotis multis, Dianae uenatrici. Nam Britannia illis nemorosa tem poribus fuit, ferarum (que) altrix.

Agnosco hîc numen eloquentiae, quod et suspicio, ueneror (que) religione permotus quadam. Sequitur fa uentis Dianae respōsum elegans, rotundum, propi­tium. Crediderim planè Deam heroicum quiddam in Bruto penitius deprehendisse, quod beneficio magno posteritati, et aeternitati commendatissimū relinqueret. Sic enim magnifica respondet.

Ponticus Virunnius pronunciat Gildam poëtam Britannicum uersiculorum quos recitaui fuisse scri­ptorem, eiusque operis meminit, cui illustris titulus Cambreis. Haec ille de Cambreide loquens. De qua etiam libro quinto epigrammaton Gildas Britannus poëta sic canit insignis.

[Page]Iocundae totiens cecini tibi carmina Cambres Lilius Gregorius Gyraldus Ferrariensis dulce de­cus omnis antiquitatis non Latinae modo, uetum etiam Graecae ita in quinto de poetarum historia dia­logo de Gilda Britanno loquitur. Gildam etiam me mini me legere Britannicum poëtam, his, ut puto longè antiquiorem, cuius tum mihi elegiacum car­men mira facilitate conscriptū uisum fuit, nec ideò aspernabile: quem postea etiam citatum reperi in peruetere Britannica historia. Hactenus Lilius. Ad­ducor certè ut credam alterum hunc fuisse à Gilda historiographo. Phrasis, dictio, elegantia (que) carmi­nis maiora promittit, quàm speranda quidem à mo­nacho tam barbaro saeculo nato. Quare Gildam poë tam ab historiographo alterū iudicio quodā per sua sus certo non temerè cōstituo. Liceat nunc Britan­nis cum bona uenia originem à Troianis, et Bruto suo repetere. Fecerūt idem et Itali, et Galli, multae (que) aliae gentes gloria infinita illa Troiani nominis il­lecti. Quales Britanni initio fuerint non temerè de­finio. Doctissimorum esto iudicium. Scio interim Iosephū in opere, cui titulus Antiocheis, haec magna cum laude cecinisse.

Non desunt et alij melioris notae scriptores, quorum opera, et diligentia antiqua Britannorum uirtus elu cet. Iosephus cuius carmen elimatum praeposui u­nus multorum breuitatis causa instar erit. Hoc cer­tè constat cultores Britanniae eo iam gloriae perue­nisse, ut cum gente quauis alia omni uirtutum gene re facilè contendant, hostes (que) iugo premant. Tantū hoc defuit palmae antiquissimorum Britannorum, quòd ante Romanorum in insulam aduentū operi manuario, & militiae studuerint potius, quàm literis, quibus famam posteritati prorogarent. Artium, & bonarum literarum cognitio eo tempore certè om­nis penes solos Druides fuit, quibus et Graeca lin­gua tantum non familiaris. Strabo geographus li­bro quarto Bardos, & Vates adijcit, haec referens. Bardi quidem laudationibus, rebus (que) poêticis stu­dent. Vates autem sacrificiorum naturalium (que) cau­sarum curae dediti. Coniectura ducor eo tempore uulgus Britannorum ineruditissimū fuisse, ac pror­sus non potuisse linguae suae uoces calamo depinge­re. Quo etiam morbo et plerae (que) aliae gentes omnes barbarae laborabant. Caroli Magni temporibus coe­perunt barbarae gentes aliquot suae linguae uoculis chartas pingere. Rudiores Hungari ne adhuc qui­dem aptè suo idiomate scribunt. Caesar meminit nu­mismatum Britannicorum, et annulorum, quibus in permutatione utebātur. At ego, qui excusserim om neis Britanniae angulos, et tantum antiquarum rerū uiderim, ne unum quidem, quod sciam, Britannicè [Page] inscriptum inueni: cum tamen Romanorum numis­matum passim per agros Britannicos erutorum pe­ne myriades uiderim. Causa autē cur Britannorum numismata nulla appareant haec est. Cau [...]um fuit edicto Ro. imperatorum seuero ne quis in Britānia nummis uteretur nisi signatis imaginibus Caesarum, idquod et ex Gildae sapientis historiola liquidò cō ­stat. Et quandiu imperium Britanniae in prouinciā redactae penes Romanos stabat, tam diu necesse erat Britannis magistratum gerere cupientibus Latinè loqui, etiam si non purè putè. Vnde et prouincialis linguae ortum apud Britannos, ut arbitror, nomen. Vulgus tamen magna cum difficultate, et id quidē corruptè discebat. Tabulas donationum omneis, & rationes alicuius momenti Latinè scribebant. Haesit tamen in lingua, in fibris, in animo apud uulgus ser­mo Britannicus. Qui sunt peritiores linguae Britan­nicae, qua nunc Cambri Britannorum reliquiae utun­tur facilè sentiunt infinitam uim Latinorum uoca­bulorum consuetudine Romanorum in colloquiū uulgo familiare irrepsisse. Caetera uocabula Cam­brici idiomatis partim Hebraica, partim Graeca, par tim barbara sunt. Sed latius in praesentia expatiatus sum dum solicitè hoc ago, ut Britanni splendore sui Bruti, à quo unà cum patria fama super aethera no­ta nomen accepere, illustrati, Troiani meminerint generis, factis (que) parentem uicturis assiduè expri­mant. Forsitan hîc quispiam dixerit me bellè munus perornasse meum, subesse tamen, quae diuersū sua­deant, et Brutum non magis quàm Britanniam ab eo denominatum negligant, contempnant, reijciāt [Page] denique. Qua parte, ut ueritatem à calumniatorum impetu praetenso clypeo fortiter protegam, apertè significabo quibus armentur telis. Nennius confir­mator magnus Bruti, ne uarietatem scribentium de origine Britannica aut consultò praeterijsse, aut non cognouisse uideretur, Britonis cuiusdam, filij Hisici o nis alias Isiconis, qui fuit filius Alani de genere Ia p heti, mentionem facit, significans se legisse apud quendam historiographum ab hoc Britones nomen accepisse: quam tamen opinionem recitauit potius, quàm confirmauit, praelata meritò Bruti gloria. Sunt et aliquot praetereà obscurae famae scriptores, qui leuiter Britonis, et Britonū nomen attigerunt. Scriptoribus antiquis Graecis [...] percogni tum nomen. Britannia Latinis, At Britonum utris (que) infrequens. Ausonius Burdegalensis salsiusculè lu dit in Syluium Britonem. Profectò crediderim eo tempore Britonum nomen exortum, quo Romana eloquentia, et gloria unà cum Britannia ad inclina­tionem uergebant. Sunt qui putent Britones gentē fuisse continentis Galliae ad littus Armoricanū, inter quos & Volaterranus Polydori instructor, & olim in Britāniam cōmigrasse. Sed ea opinio à nuda prosi liens cōiectura iudicio doctorū explosa est. Agathi­as Graecus libro secūdo de bello Gotthico scribit Britones Hunnicā esse gētem. Nil igitur antiquitus Britonibus cum Armoricano littore cōmune. Cor­nelius Tacitus haec refert in uita Agricolae. In uni­uersū aestimāti, Gallos uicinū solū occupasse credi­bile est. Eorū sacra deprehēdas superstitionū persua sione. Sermo haud multū diuersus. Haec ille. At Ta [Page] citi illud, credibile, rem tanquam ueram, cum sit uox incerta, non pronunciat. Nuda plane coniectura est. Nam et superius scripserat parū compertū esse. Quantum autem ad sacra pertinet, crediderim poti us cum doctis scriptoribus, & maximè Caesare, quē Britannicarum rerum cognitio aliquādo occupatis­simum iusta detinuit cura, Gallos a Britannia, quàm contrà, suorum rituū persuasionē accepisse: id quod uel facilè hinc liquet, quòd Galli ad Druides Britā niae incolas de more missitabant quaesitum de uera rituum cum interpretatione, tum cognitione. De­nique quantū ad idioma pertinet, sū penè eiusdē cū Tacito sententiae. Nunc mihi negotiū, nec illud qui dem leue, erit cum illis, qui contendunt Britannos olim gentē uagā, syluestrē, inconditam (que) fuisse, & à brutis moribus nomē desumpsisse, inter quos et Hi erichus primus est, ut liquet ex his uersibus desūptis e tertio eius operis libro, quod de uita D. Germani episcopi Altisiodorēsis carmine heroico scripsit, et Carolo Magno dedicauit.

In hac etiam haeresi fuit Isidorus Hispalensis epis­copus, ut apparet libro nono Etymologicon. Horū ego iudicium non ex autoritate scriptorum proba­tissimorum enatum, aut ex uiuis fontibus haustum, quin potius à lacunis temerè deriuatū, discutio lōgè rectius, quàm admitto. Colligo utrunque in barba­rū planè incidisse saeculū, quo bonae artes omnes, unà [Page] cum eloquentia, et genuina illa antiquitatis cogni­tione frigebant. Vt concedā Britannos aliquando rudes, uagos, et incompositum genus fuisse: an ideo ratione aequa statim bruti dicēdi? Minime. Tales ini­tio fuere gentes plerae (que) omnes, ne Graecos qui­dem, Italosue excipio, qui tamen postea societate ciuilitate, aequitate coniunctissimi illustribus factis, quemadmodum et Britanni, gloriam sui nominis uel longissimam fecerunt, posteritati (que) memorabi­li exemplo, uirtutis titulo fuerūt. Eliota amicus no­ster ille candidus inter Graecos uersatus contendir beneficio cuiusdam uetustissimi exemplaris, opor­tuna usus coniectura, Britanniam antiquitus à rerū affluentia Prytaniam Graecè, nomine à re aptissimè desumpto, dictam fuisse. Haec memini legere me in Vibij Sequestris libro de regionibus, ac prouincijs. Calabria quae primitus ab antiquis Prytania ob im­mensam affluentiam totius delicij, at (que) ubertatis. Haec ille. Industriam Eliotae collaudo. Cupiebat ille hac coniectura Britanniae gloriam appellatione et eleganti, & significanti extendere. Nec interim ta­men coniecturas ullas tanquam certa promittentes statim recipio, ne forte uidear iudicio ualentibus pa triae ingratus, neglecto, aut contempto Bruto incō ­parabili, ac ab antiquis, nostratibus maximè receptis simo. Postremò ille certè corrigendus, et oportunè, error est, quo quidam imbuti, et temeritate potius, quâm iudicio ullo saltem certo freti, depraedicant Britannos ex Armoricano littore primum in Albio nē commigrasse, nouumque Britanniae nomen in­sulae indidisse. Beda uir citra controuersiam omnem [Page] doctus, at non perinde in penetralibus Britannicae antiquitatis uersatus, scribit hoc modo primo capi­te primi libri Anglicae historiae. In primis autē insula Britones solum, à quibus nomen accepit, incolas habuit, qui de tractu Armoricano, ut fertur, Britan­niam aduecti australeis sibi partes illius uendicaue­runt. Hîc certi nihil pronunciat, tantum dicit, ut fer tur. Quo loco, si fidem à lectoribus sibi dari uoluis­set, apertè autoris nomen, cuius opinioni subscrip­sit, produxisset, ut et sic pondus, fidem (que) dictis soli­dam adijceret. Polydorus tamen uir alio qui tum ele gans, tum doctus ex hoc Bedae loco errorem hausit, haustum (que) in fibris conseruat. Tam difficile est de­discere, quae semel male aliquis didicerit. Quid in terim fiet de iudicio Caesaris. Ille quinto cōmētario rum libro Britannos mediterraneos [...] ap pellat, tanquam in ipsa terra genitos, quod antiqui­oris originis essent, quàm ut generis sui primordia cognoscerent. Diodorus Siculus libro sexto biblio thecae suae haec refert. Britanniam in colere tradunt Aborigenes. Liquet communi scriptorū suffragio incognitum fuisse Britanniae nomen orae Armorica nae, ante Maximi, qui Britannis insularibus praefuit, tyrannidem. Britanni indubiè Armoricae à se deui­ctae nomen imposuêre nouum, quod uel ad huc reti­net. Commigrationis autem Britannorum in Ar­moricam cum maximo Gildas in sua historiola, & Beda in libro de ratione temporum titulo Theodo sij, luculentam faciunt mentionem. Vt concedam Brutum, & Britannos aliquando soluisse à littore Armoricano Albionem petituros: an statim hoc ad [Page] misso constabit Britannos colonos fuisse tractus Armoricani? Nihil minus. Nam aliter ipsa Gildae uerba pronunciare uidentur. Exin Britannia omni armato milite, militaribus copijs, rectoribus licet im manibus, ingenti iuuentute spoliata, quae comitata uestigia supradicti tyranni domum nusquam redijt. Hactenus Gildas. Si ergo domum non redierunt, quem locum, aut quas possidebant sedes? Certè nō alias quàm Armorican as, quibus uictores patriae suae nobile dedêre nomen, Armoricanorum et glo­ria, et appellatione sensim cadente, ac tandem per­eunte. Nennius Britannus de hac quoque transmi­gratione in sua oportunè scribit historia. Quin & ista fusius, luculentius, atque adeò certius, additis ad cumulum Constantini Magni triumphis maxi­mis depingit Gulielmus à Maildulphi curia in pri­ma de regibus tabula his lineamentis. Constanti­nus, ut aiunt, uir magnae ciuilitatis Constantinum ex Helena stabularia susceptum egregiae spei iuue­nem reliquit haeredem, qui ab ex ercitu Imperator salutatus, expeditione in superiores partes indicta, magnam manum Britannorum militum abduxit, per quorum industriam, triumphis ad uota fluenti­bus, breui rerum potitus, emeritos, et laboribus fū ­ctos in quadam parte Galliae ad occidentem super littus Oceani collocauit. ubi hodie (que) posteri eo­rum manentes in immane coaluêre, moribus, lin­gua (que) non nihil à nostris Britonibus degeneres. Et ibidem paulò inferius: Succedentibus annis in ea­dem insula Maximus, homo imperio aptus, si non [Page] contra fidem ad tyrannidem anhelasset, quasi ab exercitu impulsus, purpuram induit, statim (que) in Galliam transitum parans, ex prouincia omnem pene militem abrasit. Constantinus etiam quidam non multo post ibidem spe nominis Imperator alle­ctus, quicquid residuum erat militaris roboris ex­hausit. Sed alter à Theodosio, alter ab Honorio interfecti, rebus humanis Iudibrio fuêre. Copiarum, quae illos secutae ad bellum fuerant pars occisa, pars post fugam ad superiores Britannos conces­sit. Haec Maildunensis fusius reliquis scriptoribus narrauit, exorsus à Constantio patre, & Constan­tino filio Imperatoribus. Quid, quòd & addidit ad Maximi tyrannidem praeter communem mo­rem nostrorum scriptorum, Constantini alterius imperij inuasoris facinus, supplicium (que)? De hac quoque transmigratione, & nomine Armoricae in Britanniam continentis mutato, Henricus Venan todunensis in sua accuratè scribit historia. Vt inte­rim mittam Aluredi Fibrolegani, Geruasij Duro­uernensis, Ioannis Anglici, Ranulphi Higedeni Castrensis illustrissima de eadem transmigratione testimonia. Haec, quae autoritate uirorum illu­strium confirmatus adduxi, si non satis compro­bant Armoricam Britanniae continentis nomen à Britānorū insularium commigratione accepisse, & Britannos cōtinentis nullam unquā appellationē in didisse nostrae Britānie, disquirāt per me importuni calūniatores crassiores umbras, quibus gloriā fru­stra conētur Britannici splēdoris obfuscare. Ego in [Page] terea loci strenuè causam meae patriae defendam, et famam eiusdem modis quibus possim omnibus pro mouebo, àugebo, ornabo.

Bustelli domus. Angl. Bustelesham. Erat aliquā do sedes Templariorum, quorum existimatione de crescente Mons acutus à Seueria comes collegium Canonicorum Augustinianorum ibidaem instituit. Ab eo tempore Bustelli domus consecratum est principibus uiris Montis acuti.

C.

Caleua nobilissima semper Atrebatum ciuitas, de qua et Graeci, et Latini scriptores mentionem fe­cerunt. Ptolemeus haec scribit. Atrebatij, & eorum ciuitas [...]. Sic enim Caleuā, ut mihi uidetur, inuertit Graecus codex. Sunt qui adfirment hanc ur bem eam esse, quae nūc Isidis uadi nomine cencetur. Sunt et alij qui Caleuam dicant eam fuisse urbem, quam in solitudinem redactam uulgus hodie Silce­stre uocat, quod à Pontibus, alias Rheadingo plus minus septem passuum millibus distat, & tribus à Basingo. Sunt porró qui Guldaefordae Caleuam quae rant. Sed has coniecturas non magni facio. Puto cer tè Silcestre eam antiquitus fuisse urbem, quam Hen ricus Huntēdunensis libr. quarto historiae suae dicit á Britannis antiquitus Cair Segent fuisse appellatā. Sita autem est in ipso limine Auoniae littoralis non in ripa Tamesina, ut habet Huntendunensis, ni sit corruptum exemplar. Erat & urbs altera Segontiū nomine, quam Cairaruon nostra aetas uulgò appel­lat, quòd è regione Monae, quae nunc Anglesega di­citur, sita sit, Mea plane opinio semper fuit, at (que) [Page] adeò nūc est, Caleuā eam fuisse urbē, quae nunc Vva lengaforde dicitur. Facilis lapsus erat mutare V. geminatum in G. & rursus G. in C. N. autem litera cum inuertitur fit V. Ita ex vvalena orta est corrup­ta Caleua. Quanquā et Antoninus Gallenae memi­nit. Facies, situs, antiquitas, spatium, magnificentia denique arguunt Vvalengaford olim urbem fuisse clarissimi nominis. De uallo, fossa profunda, et arce penè inexpugnabili, nihil dicam. Dani, deuicta hac urbe, custodiam, et praesidium arci magnum impo­suerunt. Bona pars murorum urbis Danicis procel­lis cecidit, nec ab eo tempore instaurata. Ab aduen­tu Nortomannorum Brientius urbem, & castrum possidebat, quem Gulielmus à Maildulphi curia in tertio Nouellae historiae libro Limitaneū, id est Mar chionē Vvalengafordae appellat. Comes etiam De uanus, siue Castrensis eandem, nisi me fallit memo­ria, sub ditione tenuit. Matildis filia Henrici primi ab lsidis uado clam fugiēs Stephanum tyrannū, hîc se occuluit. Comites Coriniae urbem, et castrum pos sidebant. Inter quos effloruit Richardus semper Augustus rex Romanorum, filius autem Ioannis regis Angl. & frater Henrici tertij, cuius opera ca­strum insigniter reparatum est, ut refert Matthaeus Parisius. Fuit Vvalengaforde oppidum percelebre uel ipso Eadueardi tertij imperio: quo tempore in­gens pestis per duodecim urbis paroecias immiseri corditer grassata est, et tātum nō desolatā reddidit. Cupiebat ueterem Richardus secundus loco resti­tuere dignitatem, datis diplomatibus, & uestigali­bus diminutis. Votum tam honestum suos non ha­buit [Page] successus. Ab illo decreuit quotidie urbis glo­ria, et, à constructione pontis Abbādunici & Duro castrensis, uiatoribus ab antiqua semita declinanti­bus, tantum non concidit.

Castrum puellarum, uulgo Eidenburge, regia Scottorum sedes, de quo multa Hector Boethius in sua refert historia. Haec urbs aliquoties ab Anglis uim passa est, & nuper igne foedè deflorata, uictore Anglo, tota penè concidit.

Cerui insula. Anglicè Ceortesege, uulgô Cher­sey in ipsis penè Regnorum finibus sita est. Ego a­liquādo legi Erchēualdum filium fuisse Offe regis Ostroāglorū, natum (que) Stallēuorti apud Lindisios. Sororem habuit Ethelburgam uirginem pudicissi­mam. Fuit hic episcopus Londinēsis, & duo erex it coenobia, de quibus Beda in ecclesiastica historia mentionē facit. Fritheuoldus, teste Mariano Scot­to, & Gulielmo à Maildulphi curia, subregulus be­neficio Vvolpheri Regis Merciorum Erchēualde adiutor fuit in constructione Ceortesegani coeno­bij. Ethelburga uirgo Berechingi uirginibus uela­tis praefuit.

Chausega, uulgo Cheausey. Erat hîc antiquitus nobile monasterium, sed concidit ea calamitate, qua Dani totam latè Atrebatum prouinciā deuastabant. Instaurata tamen posteà pars aliqua pristine digni­tatis Cheauseganae, habuit (que), ut ego colligo, Canoni cos, quos praebendarios appellant. Tabulae donatio­num in Rheadingensi monasterio Rogeri Decani Cheausegani mentionem faciunt. Illud liquidò con stat Henricum Belloclericum Angliae regem prae­dijs [Page] Fani Leonis, id est Leonminster, & Cheausegae nouum monasterium suum, quod magnificentissi­mè Rheadingi erexerat, dotasse, misertum, ut refe­runt, neglectae in illis locis religionis. A quo tempore seruiebat Cheausega Rheadingo. Nunc uillula est non alio certè clara nomine, quàm quòd Domi­no fructus uberes reddat.

Cheua uulgò kevv. Villa elegans. Aedes autē non multis ab hinc annis constructae tempore Hen­rici septimi à quodam poenuarij, ut ego audiui, prae­fecto.

Claudia. Britannicè Cairglo. Angl. Glocester. Claudiae nomen celebrauit Gul. à Maildulphi curia cum dedicaret illustre opus historiae suae de Angl. regibus Roberto Claudiano notho Henrici primi, at precipuè in libro de Pōtificibus Anglicis tertio. Nennius Britannus Claudiae meminit: sed adfirmat ab alio quam Claudio Caesare urbem nomen acce­pisse. Annales Britannorum referunt olim sedē hîc fuisse episcopalē, antistitem (que) habuisse Eldadum. Adornauerunt hanc urbem claris aedificijs reges multi. Praecipuè Osricus subregulus Comes Claudianae prouinciae, & regibus Merciorū sanguine con­iunctus, maximè Etheldredo, cui & familiaris, ut ex Chronicis Claudiani monasterij liquidò apparet. Fuit hic Osricus postea Rex Transhabrinorum Sed Danica tempestas coenobium Osrici foedè tra­ctauit, uirgines (que) Deo sacras fugauit. Sunt qui scri­bant hoc factum flagrante bello ciuili inter Egber­tum Regem Visisaxonum, & Mercios. Successê­re in uirginum locum Canonici. Tandem expul­sis [Page] illis, inducti per Canutum regem, consultore Vvolsteno episcopo Vigorniensi, monachi. Sed de Claudia fusius in libris de Ciuili historia, siue de an tiquitate Britannica dicemus.

Cissa inter Saxones nobilis pater Inae regis Visi­saxonum, & erector Abbandunensis coenobij.

Couae, duae arces munitissimae à loco in quo sitae sunt sic dictae. Vna orientis, altera occidentis titulo elucet. Stant autem in ipsis Neoportus faucibus, quà aditus in Vectam insulam. Est in hoc aestu ca­strum antiquum à Britannis Cairbro dictum. Cair enim Britannicè castrum, aut urbem muris cinctam. Bro autē aestū maris significat. Vnde & Penbro id est caput aestuarij, urbs notissima Demetarū, quae nūc Penbroc. Syluester Giraldus in Itinerario suo Pen­bro interpretatur caput maritimum. Huius castri ius omne ab aduentu Nortomannorum erat penes Rigidios, sic enim interpretor Redde Gallicum no men, & Reddeur est rigiditas. Aptius est proprium nomen in ius quàm in us terminare, alioqui dixissē Rigidus. Inter Rigidios, quos uulgus scriptorum Reduerios, & Riparios corruptè appellat, Richar­dus Henrici. 2. consobrinus connumeratur. At alter praenomine Balduinus in primis illustris fuit, quem Vectae comitem fuisse testantur multi rerum Angli carum scriptores. Hunc ego esse puto Balduinum de Betona, sic forsitan à natali solo dictum▪ Comitē Vectae, qui beneficio Richardi Regis in uxorem du xit filiam, & haeredem Gulielmi Comitis Albaemar­lae, ac Holdeirnessiae: quo titulo multum ei accessis­set ad dignitatis cumulum, si prolem de ea suscepis [Page] set. Duxerat ante Balduinus Vectanus in uxorem Ioannam filiam, & haeredem Gulielmi Vernonij Co mitis Deuoniae: quo coniugio auctus est altero Co­mitis honore. Mortuo Balduino, eius uxor filia Gu lielmi Grossi Comitis Albaemarlae secundò nupsit Magnouillano, uulgò Mādeuille. Tertiò eriam nup sit Gul. de Fortibus, qui Skippoduni castellū à Gul. Grosso socero suo magnificè inceptum, magnificē ­tius absoluebat. Ditio Albaemarlae, Vectae, et Deuo­niae ad hos Fortios peruenit, & honos uter (que) in Isa­bella Fortia cessauit. Rex Eadueardus, si rectè me­mini, tertius precibus, et precio ita per interpretes cū Isabella egit, ut haec uiuens ius omne suū de Ve­cta insula illi perpetuó remitteret. Hoc pacto Vecta peruenit in possessionem Principis.

Curia. Saxonicè Byri Sic enim uocant breuita­tis studio, Alias appellatur lingua uernacula sainct Eadmundes byri, id est Fani Eadmundi curia. Habe bat hoc oppidum antiquius nomē. Dicebatur enim Latinè Bedericia, Saxonicè Bederi chesvvorth. At postquam reliquiae Eadmundi regis Ostroanglorū à Danis interfecti Aquilaeduni, uulgò Hoxton, sed corruptè pro Eglesdune, 33. annis quieuissent, trans­latae sunt Bedericiam consensu Ostroanglorum, tā ­quam ad locum celebriorem. Fama refert nomen Eadmundi multis ibi inclaruisse miraculis. Anno autem D. 9 25. et secundo Ethelstani regis collegiū sacerdotn̄ Bedericiae institutū est, sacrum uidelicet Eadmundo. Nec longo post tempore Canonici Prae bendarij ibidem instituti, ac oppidum Eadmundi ti­tulo nominatum. At Canutus Danus Anglorum [Page] imperio potitus consilio Ailvvini episcopi Vlme­tensis, alias Helmeham, Canicos expulit, ac mona­chos substituit. Deuenerat ante haec tempora Be­dericia oppidum in usum Canonicorum liberalita­te Eadmundi regis patris Eadgari. Post aduentum Gulielmi Nortomanni in Angliam, Heruaeus aedi­tuus Fani Eadmundi oppidum muro cinxit, unde & statim magnificentiora urbi aedificia addita. Quid ego hîc pluribus collaudo Curiam uerbis▪ Vnum hoc tantum addam, solem non uidere ur­bem situ elegantiorem: Sic molli delicata pendet in cliuo, & riuulus ad orientē defluit, aut coenobiū illustrius, siue quis dotationem, seu amplitudinē, aut magnificentiam incomparabilem aequis rationi­bus expendat. Diceres planè coenobium urbem es­se: tot portae, partim etiam aereae, tot turres, et tem­plum, quo nullum magnificentius, cui & alia tria egregio opere nitentia uno, & eodem coemeterio sita subseruiunt. Amniculus, de quo superius, me­dijs monasterij septis illabitur, duplici ponte arcua­ti operis peruius.

D.

Dela Saxonicè, ut ego arbitor Dale. Locus est in littore Cātiano inter Dorin, & Rutupinū urbes Ro manis cognitissimas, ubi solū humile, & subsidens descendentibus è nauibus facilem in insulam adi­tum praebet. Fama publica est in promontorio Cantiano Iulium Caesarem à portus Durensis adi­tu prohibitum, hîc in terram loco oportuno des­cendisse unà cum copijs suis, & castra in spatio­sa illa planitie, cui nunc nomen Barendunia, po­suisse. [Page] Ne (que) his dissimilia referunt chronica quae ego aliquando legi de rebus Dori gestis.

Deiri gens notissima rerum Saxonicarum scrip toribus, quorum leuiter meminit Samuel homo Britannus, Beda autem fuse. 14. cap. 2. libri Angli­cae historiae, & alibi. Incolebant latam regionem ab Abri flu. ripis ad ripas Tyssae. Bernicij uerò de qui­bus & Beda etiam cap. praecedenti scribit, sedes habuerunt à Tyssa ad Tuesim flu. & ultrà. Vtra­que gens principio imperij Saxonum in Britannia suum Regem retinuit. At temporum interuallo utrun (que) regnum in unum coaluit. Deiros credi­derim à ferarum syluis ubi uitam ducebant appella tos. [...] Graecum est, fera Latinum, unde Saxones damas, & ceruos Deire patrio appellabant uoca­bulo, hac tamen scribendi lege, ut [...] Graecū in D. uerterēt, transfixa prima literae parte uirgula, quam & Thorn sua nominabant lingua, quòd uirgula spi­nulae exhiberet speciem. Beda syluae Deirorum li­bro quinto historiae suae capit. 2. his uerbis memi­nit: Berthunus abbas monasterij, quod uocatur De­revvald, id est Deirorum sylua. Hactenus Beda. Hic locus hodie celeberrimus est, & à fibris aqua­ticis illis Fibrilega Latina compositione appellari potest, quanquam indoctū uulgus oppidū Beuerley uocat, clarum uidelicet Ioannis olim archiepis­copi Isurouicani, siue Eboracensis consuetudi­ne, sed clarius Ethelstani regis de Scottis trium­phis, ac liberalitate, quam vel hodie depraedi­dicant. Illud non est silentio praetereundum, quòd ea Deiriae pars, quae subsidet, & Hullo flu. ab ostijs [Page] reflui Abri, alias Humbri, tanquam extrema meta discluditur, uulgò Holdernesse uo catur, quod Lati­ne sic redditur, cauae Deiriae peninsula. Terra enim ibi se extendit in mare, id quod cum fit Cherronesus dicitur. Non tamen ita se extendit, ut propriè Cher ronesus dici possit. Libellus qui inscribitur, at incer to autore, de antiquitate Deirorum, haec refert: Caua Deira respectu altioris inter mare, & Humbrum, Et quia extēditur instar nasi, additur haec syllaba Nese, & dicitur uulgo Holdernes. Mihi quidem non arri­det hic nasus. Sequar igitur priorem interpretatio­nem. Quae ueró sequuntur ad hunc modum in eodē libello aliquantò lucidiora sunt. Deirvvalde locus nemorosus, id est sylua Deirorum. Haec posteà Be­uerlac, quasi locus, uel lacus castorum dictus à casto ribus, quibus Hulla aqua uicina abundabat. Hacte­nus antiquitatum scriptor. At ego ut castores, et lo­cum facilè admitto, ita lacum reijcio, & amplector priorem Fibrilegae cō cinnationem: nisi quis Fibro­legam Graecam compositionem praetulerit. Saxones scribebant Beuerlege. Recentiores in huiusmodi terminationibus commutauerunt plerunque lege in, ley. Hoc loco, principiò monasteriū erat uirorū, & uirginū egregiè à regibus donatū, sed bellis Da nicis cōflagrauit. Eathelstenus postea Scottorū de­bellator collegium Canonicorum ibidem instituit, & liberalitate ampla institutum insigniuit, asyli im­munitate addita.

Derentus flu. Angl. Derente. corruptè, duabus li teris medijs sublatis, Derte. Coniectura est quorun­dam & probabili hunc flu. olim appellatum fuisse [Page] Dorguin, alias Dorguēt Britānico uocabulo, quod Latinè aquam lucidam, & perspicuam significat. Facilis mihi quidem uidetur lapsus à Dorvvente in Derente. Oritur hic flu. Titesegae, quae Regnorum in finibus sita est uilla. Spectabilis autem est Craij,' & Derenti confluentia in ipso Derenti uado. Origo Craij cernitur Dorpenduni uulgò Orpington: quod nomen Britannicum Aquae caput montanae Latinè exprimit, quasi ipsos fontes, et originem flu. signifi­cans. Loca non obscura alluit, & tandem Derenti uadū uic ūcelebrē attingens, Derenti petit alueum, quo loco uiatoribus penè peruius est. Nuꝑ moestus coenobium uirginū Doruenta cingebat, opus Ead­ueardi à Gulielmo Magno regis Angliae eius appel lationis tertij. Nunc laetissimus palatiolum Henrici octauiregis, opus undecun (que) splendidum, admira tur, amat, colit. Paulo inferius Doruenta pleno al­ueo Tamesim fluuiorum regem aestum marinum pa tientem ingreditur.

Deua. Britan, Cair leon ar dour Devv. id est ca­strum Legionis super Deuam flu. Ar Devv à Britan nis consultè additum, ut flu. titulo distinguerent à Cair leon arvviske, quam urbem Romani Iscam ap pellabāt. & Iscelegiam. Antoninus scriptor Latinus hāc urbem Deuam à flu. appellat. Beda. 2. cap. 2. libr. historiae Anglicanae urbē Cairlegion appellat, secu­tus Britannos. At saxones aliud indidêre nomen, uidelicet Legecester à legionum castro, ut apparet ex Rogeri Houedeni historia. Admiror interim quae autoritas eo deduxerit Gulielmū à Maildulphi cu­ria, ut libro de episcopis Angli. 4. scriberet Legio­num [Page] urbem inde dictam, quòd emeriti milites lulia narum legionū illic consederint. Ego uerò palàm pronuncio nec legiones lulij, nec ipsum lulium eò peruenisse. De Deua flu. fusius hîc scriberem, nisi nuper in libello, cui titulus Genethliacō in gratiam Eadueardi Principis aedito accuratè pinxissem Te­geum lacū, Penliniae ornamentum magnum, à quo defluit, ac praeterea cursum illius omnem ad ipsa us que ostia. De antiquitate, & magnificentia huius urbis scripsêre quidem mult, at fusissimè Ranul­phus Hygedenus, & Henricus Bradeshauus mona chi Castreneses: ille in historia, cui titulus Polychro­nicon: hic in uita D. Vverburgae uirginis. Sentijt magnam haec ciuitas cladem tyrannide Ethelfredi Nortabrinorum Regis, at maiorem longè persecu­tione Danica, qua tantum non funditus concidit. Ethelfleda filia Ealfridi Magni, et coniunx Ethel­redi Comitis Merciorum, quam Henricus Hunten dunensis eleganti carmine uel ad sydera tollit, urbē & reparauit, & exauxit. Leofricus Merciorum Co­mes uir tum nobilissimus, tum optimus Deuae glo­riam insigniter promouebat. Idem fecit & Lupus Comes gēte Nortomannus. Tandē Petrus quidam coronidem magnificentiae addidit eó transferens Lichefelda sedem episcopatus, Gulielmo Magno Anglis imperante.

Doris, siue Durus urbs fama celeberrima in ipso promontorio Cantiano, quam nostra aetas Douer ap pellat, unde ad Morinos transitus, at, ut ego conij­cio, nō breuissimus. Est autem breuissimus, ut rerū nauticarum peritissimi pronūciant, ab Hithino por [Page] tu, qui uulgô Hiue, ad Gessoriacum urbem Mo­rinorum, nunc Bononiam, quamuis alij aliter som­niènt, indubiè dictam. Sed nec interim Bononiae no­mē recens admodum. Ammianus Marcellinus, qui Caesarum res gestas scripsit, huius meminit, sed Bon nam, ni codex mendosus, subinde appellauit. Do­ris originem traxit ab [...] Graeco uo cabulo. Bri­tanni etenim, detruncata ypsilon litera, aquam sua lingua Dor, subinde et Doure, auctis duabus lite­rulis, uo cabant. Neque aliud quicquam est Douer, si R. suo loco reponas. At an fluuiolus qui urbem allambit, Dori, siue Duri nomen antiquitus retinue rit, non temerè affirmo. Illud adfirmare possum, bo­nam partem urbiū Cantij à Dour Britannico uo ca­bulo nomenclaturam accepisse. Sunt argumento, & quidem manifesto, Durobreuū, quod nunc Hro­fecester, Durouernum uulgò Cantevvarebyri, id est Cantiorum curia, & Doris urbs quae modo Do­uer dicitur. Tradunt annales Dorensis coenobij Ar uiragum Britannorum Regē arcem penè inexpug nabilem prope urbē in montis crepidine posuisse. De hoc rege sic scribit Iuuenalis poëta satyra quin­ta, dum Neroni foedè adulatur.

Erat tunc temporis Dori portus nauibus percom­modus instar lunae, cornibus in orbem pene concre tis. Sed tempus edax rerum, procellae, uenti deni­que fluctuum refluorum uiolentia, ita utrinque ue­teris portus cornua concusserunt, ut ablatis illis apertum littus uel urbis moenia attingar. Hinc fit [Page] ut ingens calculorum uis aestus impulsu aggeratur. Incredibile quidem dictu, quantum thesauri, ex­hausetit Henricus Octauus Rex potentissimus, dū studet stationem, & portum cōmodum classi suae hîc constituere. Si quis uerò nūc contenderet portū hîc olim nō fuisse, Antonini Itinerariū nō cōtēnēdū illi obijcerem. Illic enim portus Dubris, nomine ta­men corrupto, meminit. Nec interim Rutupinū aut Limenicū portum silentio obscurauit. Vnde colli­go hos tantū treis portus apud Cantios antiquitus fuisse celebreis. Referunt & idē annales Lucium re gem Britannorū Christianū, ecclesiā Seruatori suo in Durensi Castro cōsecrasse. Eadbaldus Cantiorū Princeps Ethelberti Magni filius, cōsilio Laurentij archiepiscopi Durouernensis, Canonicorū in eodē castro collegiū instituit, quos postea Vitredus Rex Cantiorū aliò transtulit, uidelicet in uicinā urbem, Fano Martini magnifico opere in eos usus exstru­cto, quod uel hodie desolatum insignē prae se fert, uel foro medio, antiquitatem. Sed manum de tabu­la. Alibi de his rebus fusius dicemus.

Dorobreuū, alias Durobreuum, cuius mētio est semel, atque iterum apud Antoninū, urbs sita est in ripa Vage fluminis, qui modò Medevvege dicitur, media penè uia, qua itur à Londino Dorouernum. Saxones hāc postea à Hrof, uiro quodam primario, et urbis Domino, Hrofcester appellabant. Huius quoque appellationis Beda. cap. 3. libri. 3. historiae Anglicae meminit. Nomen etiam Hrofi adhuc ui­uit in quadam Cantiorum familia. Paulinus episco­pus Durobreuensis fuit, & secundus, si rectè com­puto [Page] Ithamarus, cuius cum literas, tum uitam col­laudat Beda. 13 cap. 3. libri historiae suae. Multas haec pertulit urbs calamitates, et belli, et incēdij. Ethelre dus Rex Angliae infensus Cātijs, urbē uarijs adflixit modis, et Canonicos Fani Andreae fugauit, qui ta­mē poste à suo iuri restituti sunt. Gundulphus Cado mēsis, episcopus Rofensis Canonicos expulit, ac monachos monachus induxit, ut apparet ex Ead­meri historia. Lugebat longo tēpore Rofa pōte aut rupto, aut nō confecto. Robertus Collinus, qui uul go Knolles Gallomastix ille, miseratus urbis solici­tudinē, magnis ausis uiolentissimū Vagae fluminis gurgitē uicit, iactis noui pontis fundamentis.

Dorouernū alias Durouernū Ptolemaeo Darue­nū emporiū totius Cantij illius, teste Caesare, huma­nissimi emporiū longè frequentissimū, & Romano rū aliquādo in Britanniā uenientiū palatiū, à Duro flu. uicino, qui nunc Sturus dicitur, quātū colligere possū, nomē accepit, seruauit (que) inter eruditos. Syl­uester Gyraldus Meneuēsis haec refert. 2. Distinctio nū libro: Dorobernia à Dour Britānico uocabulo, quod aquā significat, quoniā aquis abundat. Hacte nus ille. Sed uulgus poste à urbē Cantevvarbyri, id est Cātiorū curiā, appellauit. Britāni, Romani (que) hîc tēplū posuerūt Christo Seruatori facrū, cuius gloria Saxonibus paganis latè Cantium occupantibus de floruit, & posteà, Ethelberto Rege ad Christum, Augustino Romano concionante, conuerso, re­floruit. Calamitates non paucas bello Regulorum Angliae intestino passa est haec ciuitas. At ea lon­gè maxima fuit, cum Dani, regnante Ethelredo Principe infortunatissimo, urbe capta, omnia ui, [Page] cede, flammis confunderent. Osbernus Praecentor Durouernensis in elegantissimo libello de uita Eal phegi archiepiscopi Cantiorum, huius nefandae cladis abundè meminit. Houedenus etiam histori­ographus hanc tragoediam tam apertè, & lucidè ob oculos lectoris ponit, ut hinc cuiuis pio facilè lachri mas excutiat▪ Lāfrancus Ligur beneficio Gulielmi Magni archiepiscopus urbem Cantiorum, & Fanū Seruatoris utcunque restituit. At interim pars ma­gna moenium diruta iacebat. Simon Sudocurianus archiepiscopus homo pius, at impiè à seditiosis se­curi percussus, maximis sumptibus moenia, quae par tim occidentem, partim boream spectant refecit. Caetera huius urbis cum monumenta, tum facta il­lustria ab eius alumnis scriptoribus fidelissimis, ui­delicet Eadmero, & Geruasio, monachis Fani Ser­uatoris, ac Thoma Spottaeo, & Gulielmo Thornaeo Fani Augustiniani monachis sunt quaerenda.

Dunolmēsis à Dunolmo urbe nō obscura deduci­tur. Nomē autē loco antiquitus inditū fuisse puto à Dune, & Holme. Constat enim Dune Britannicè montem significare. Holm uerò eminentis loci, in­terdū & syluosi, & aquis circūsepti uerticem, aut e­minentiam exprimit. Exemplo sunt Holmehurste, id est locus editus syluam ferens. Axholme superi­oris Lindiae insula. Stepeholme, & Flatholme insu­lae Abrini maris. Vrbs haec penè tota fluuio cincta est, quem Ptolemaeus primi nominis geographus Vedram appellat. At aetate nostra Verus dictus, olim etiā et Vvirus, & Murus, nisi antiqua Bedae exemplaria corrupta. Veri flu. ab origine cursum, [Page] & ipsis fontibus accuratè perscribere praesentis non est instituti. Tantum significabo bicornem esse ori ginem, ex Burna, & Skello amniculis, nec Veri no­men esse cognitum antequam cornua uno conflu­ant alueo: id autem fit plus minus. 20. passuum milli bus occidentem uersus ab Achelandia, quò orien­tem uersus defluit, insignis ibidē Vinduglessi, ali­as Vandeles, confluentia. Deinde Dunolmū urbē 4. passuū millibus distantē receptis aliquot amnibus allābit, peninsulā (que) facit. Postremò decurrēs spatio plus minus. 8. miliariū mare petit eo loco, cui Veri ostiū nomē. Hîc fuit monasteriū Petri quod toties à Beda laudari meruit, unà cū Ceolfrido abbate uiro incōparabili. Origo Dunolmēsis urbis, & episcopa tus nō tam antiqua est, quā uulgus eruditorum exi­stimat. Operaeprecium igitur erit dignitatem epis­copalis sedis ab ouo repetere, et huc recta, sed breui oratione perducere: id quod commodissimè faciā beneficio historiae ab incerto autore de rebus Du­nolmensium tanta cura, & fide scriptae, ut una illa meritò quidem dici possit thesaurus ingens Trans­abrinae antiquitatis. Tanta, tam uaria, tam (que) recondi ta in ea rerum memorabilium cognitio. Exemplar uerò commigrauit à Dunia in Cantium. Credide­rim certè bonam operis partem a Simeone Dunol­mensi Praecentore, uiro suo saeculo eleganter cru­dito, fuisse scriptam. Huius ego aliquando historiā ab hac diuersam de rebus gestis Anglorum legi, quam & inchoauit cōmodè à morte Bedae perstrin gens illustria facta & Anglorum, & Danorum, spa­tio quadringentorum & uiginti nouem annorum, [Page] ac quatuor mensium: cui et alij uiginti quin (que) anni appendebant, autore loanne Hagustaldensi. Hîc mihi non placet Rogerius Houedenus, uir alioqui laudandus, qui scrinia Simeonis, suppresso eius no­mine, strenuè compilauit, & aliena pro suis gloriae auidulus, supposuit. Sedes episcopalis Northabri­norum, principiò constituta est ab Osualdo rege Christianissimo in quadam insula Lindisfarna no­mine, quae ab ostijs Tuesis, ubi nunc Abreuicū, urbs bello clarissima, plus minus octo passuum millibus distat, & aestu recedente pedibus aditur. Lindis flu­uiolus ex Glini ualle, si rectè memini, ortum habēs huc properat per Hagredunum castellum, & sabu­lo, absente aestu, supernatans, è regione insulae, cui nomen dat, Oceanum petit. Non hîc celabo studio sum lectorem, me aliquando deprehendisse ex uete ri codice bibliothecae Ventae Si menorum hanc in sulam à Britannis Inis Medecaute fuisse dictam, cu ius nominis, & Gildā testem citat, alterum, ut uide­tur, ab illo, qui publice circunfertur. Quin et Ponti cus Virunnius, qui epitomen Britannicae historiae ex Gallofrido Monaemutensi decerpsit, recitat uer­siculos ex Gildae Cambreïde, cui & Lilius Gyraldus subscribit. Nostra aetas locum diuerso appellat uoca bulo, nempe sacram insulam, Anglicè Halig Eilan­de, à reliquijs sanctissimorum uirorum ibi quiescen tium. Aidanus homo Scottus primus fuit huius loci antistes. Quis facilè crederet quantum praedio­rum donatione Principum, huic sedi accreuerit? Ingruentibus longo post tempore Danis piratis, & oram pelagi orientalem immisericorditer deua­stantibus, [Page] non potuit Sacra insula impias manus ef­fugere. Spoliata igitur solitudinem patiebatur in­gentem, de qua Flaccus Albinus, qui & Alcuinus, Eboracensis, uir illis temporibus longè eruditissi­mus, utpote praeceptor Caroli magni, & academiae Parisiorum instaurator, in libro epistolarum suarum semel, at (que) iterum, precipuè uerò ad Higebaldum scribit. Hac clade coacti sacrae insulae ministri, unâ cum Eardulpho episcopo, sedem, que iam. 141. annis inuiolata floruerat, tandem reliquêre, Anno à Chri­sto nato. 875. Tum uerò uel totum septennium cum reliquijs Cutheberti Lindisfarnensis episcopi longè sanctissimi in certis discurrebant sedibus: tandem (que) Cragum Brigantum, ubi tunc temporis monasterio lum erat, peruenerunt. Est uicus fama notissimus septem passuū millibus distans à Monachopoli, a­lias Nouo castello, et quinque à Dunolmo, cui no­men à Cono fluuio praeterlabente, & mox in Verū defluente, inditum est. Saxones hanc sua lingua uo cabant Conecestre, de qua clarissima mentio tum apud Simeonem, tum etiam Houedenum scripto­res rerum gestarū illustreis. At uulgus, detruncato nunc uocabulo, uico Castri nomen imposuerunt. Hunc locum Eardulphus sedem sibi, suis (que) consti­tuit. Ecce rursus ingruūt Dani, cum Conocastren­ses interuallum quietis nacti, nihil minus expecta­rent. Fit fuga altera, secum (que) deferunt chara D. Cutheberti pignora Ripodunum usque. Sed, pace post quatuor menses reddita, Alduinus episcopus cogitabat Conocastrum unà cum suis repetere. Inter eundem oraculo admonitus corpus Cuthe­berti [Page] Dunolmum perduxit. Hîc locus, et quidem o­portunus est, originem Dunolmi altius repetere. Fiet: sed chronicon Dunolmense pro me loquetur, quod fidem lectori, potius quàm eloquentiam pro­mittit. Quanquam et utrunque: Dunelmum locum quidem natura munitum, sed non facilè habitabilē, inuenit Alduinus epūs. Nam dēsissima undi (que) syl­ua totum occupauerat. Tantum in medio planities erat non grandis, quam arando, & seminando exco lere consueuerant: ubi episcopus Alduinus nō par­uam posteà ecclesiam erexit, sicut in sequentibus patebit. Praefatus igitur antistes totius populi auxi­lio, & Vtredi Comitis Northabrini adiutorio, totā extirpans syluam succidit, ipsum locum breui habi­tabilem fecit. Denique à flu. Coqueda usque ad Teyssam uniuersa populi multitudo tam ad opus, quàm ad construendam posteà ecclesiam prompto animo accessit, et donec ꝑficeretur, deuota insiste­re non cessauit. Haec Chronicon Dunolmense, & plura, quae studio breuitatis omitto. Constituta hîc sedes episcopalis, quae etiamnum floret. Castellum quo (que) à Gulielmo notho Anglorū Rege Dunelmi positum, ut incursionum uim episcopus repel­leret. Creuit templum, immēsum quantū. Creuit & urbs, iam (que) Dunostallo floret episcopo uiro un­decunque eruditissimo.

Durotriges gens nota, ut ex Ptolemaeo liquet. Nomē autem non multum recedit à uernacula ap­pellatione, qua uel hodie utuntur Angli: uidelicet Dorseteshire menne. O autē in prima dictionis syl­laba mutatur purgatae auris iudicio, in V, ut mollius, [Page] & aptius sonet, id quod inuenio uetustissimorū ex­emplariū indicio in Dorouerno, & Dorobreuo, de quibus superius memini, factū. Doro uidetur quid­dam hiulcū, & penē stridulū personare. Sed omitto haec leuia. Durotriges à Duro flu. non incelebri no­men acceperūt. Ipsa quo (que) regio quā incolūt Duria dicta ab eodē flu. Asserius Meneuensis in suis anna libus haec refert: Et in pago, qui dicitur Britānicè Durngueir, Saxonicè autem Dornseta. Haec obiter. Nūc Duri flu. originē, & cursum breuiter explica­bo. Oritur Sturoduni è sex fontibus boream uersus, quorū tres cōspicui sunt in roborario Sturodunēsi, septo uidelicet ferarū amoeno. Reliqui tres ebullire uidentur, non admodum distantes à prioribus, ex tra septum tamen. Hi fontes insignia nunc sunt no­bilis Sturoduni. Illud interim notandū, quòd Saxo­nes plerunque mutabant Dour Britānicū in Stour. Id quod tum in hoc fluuij nomine, tū etiā in eo, qui Durouernū Cantiorū alluit factū: quo loco si à ple­be rogaueris, quod fluuio nomē sit, Stour, nō Dour respondebunt. Durus à Sturoduno uico cursum de cem passuū millibus accelerans, Regiū pontē pene­trat. Hinc, sesquimiliari superato, Sturodunū oppi­dū, cognomēto Monasterij insigne, aspicit. Inferius aliquāto Aquaeuadēsem pontē, qui uulgo Eiford, alluit. Tum ptoperat Blācofordā, ubi emporiū. De inde & Vindugladiā nobile oppidum, alias Tvvine burne attingens: hinc pontē Iulianū, hinc Alauni­cū insignè. 12. arcubus gurgite rapido cōcutit. Sex­to ulterius lapide, Iuerianū pōtē ꝑforat. Postremò, confecto duorum milliariorū cursu, Interamnam, a­lias [Page] Fanum Christi, irrigat, ubi Auonae flu. iunctus, Oceanum suum petit.

E.

Ealphegus archiepiscopus Durouernensis no­bilissima natus ex familia. Iuuenis uitam agebat mo nasticam Deirosyluae, alias Deirhuste: quod coeno­bium in ipso Sabrinae margine situm erat, non lon­gè à Theoci curia, uulgò Theokesbyri. Deinde & Baduni, ac Vētae Simenorū episcopi titulo iā insig­nis. Postremò Durouerni in archiepiscopū cōsecra­tus est. Ealphegi uitā scripsit Osbernus monachus Durouernensis, uir suo tempore eloquentia ualens incredibili. Ealphegi etiam meminit Gulielmus à Maildulphi curia in opere de uitis episcoporum.

Houedenus refert Ealphegum in expugnatione Durouerni á Danis anno. D. 1011. captū fuisse, et pau­lò post, quia precium nō dederat, ab eisdem crude­lissimè trucidatum fuisse. Inter quos Trummius, u­nus reliquis crudelior, se curicula mortiferum uul­nus eius capiti inflixit. Funus Londinum ad Fanum Pauli delatum est: deinde Durouernum.

Erchenualdus episcoporum Londinensium ab aduentu D. Augustinl ad Saxones numero quartus, filius erat, ut ego didici à scriptore nō ignobili, Of­fae regis Ostroanglorum, qui nunc Volcae. Etymon nominis, ut ego coniecturam facio, ab herinaceo, & sylua cōcreuit. Herinaceus Anglicè Erchin▪ vvalde uerò syluam significat. Vvolde unà tantum mutata literula planities nemoris indiga est: unde & Vol­dia, campus spatiosissimus Claudianae prouinciae, qui ouium caulis celeberrima, dicta est. De Erchen­ualdo [Page] plura in Cerui insula scrip simus.

Ethelredus rex Angliae filius clarissimi Eadga­ri, & Ealfrithae. Hic in baptismate fontem uētris pro fluuio foedauit, teste Gul. à Maildulphi curia libro de uita Dūstani Cant. archiepiscopi secūdo. Vnde diuinabant multi futurum illum uecordem, sordi­dum, & parum rei pub. utilem. Nec uana fuit diuina tio. Eius etenim socordia regnum Anglorum nobi lissimum in Dani potestatem peruenit: Quanquam Eadueardus eius filius illud, post imperium aliquot Danorum, recepit. Scripsêre quidem multi de rebus ab Ethelredo male gestis. Nemo tamen eam partē tam fusè tractauit, quàm Houedenus.

F.

Falensis portus, uulgò Falemuthe. Nomē sump sisse uidetur à Fala flu. Nam in ciusmodi uocabulis plerūque in lingua Saxonica, fluminis nomē praece­dit, ut vveremouth, id est Veri ostia. Tynnemouth. Vvaymouth. Cokermouth. Ego tamen aliquando audiui quendam contendentem nomē loco ex mul­tis ostijs fuisse inditum. Vtcun (que) sit: constat secun­dum hunc esse à primo totius Britanniae portū. Cam bri lubenter primas partes suo Alaunico portui, qui nunc Miluerfordicus dicitur, tribuunt. Collustraui Falensem. Bone Deus quantum ibi fidissimae statio­nis, quantum recessuum, quantum diuortiorū, quā ­tum cornuum. Rursus quàm quieta, quàm secura sunt illic omnia. Non poterat facilè lusisse natura maiori in portu commoditate. Aditus in porrum ex pertis, & amicis facilis, inimicis planè difficillimus. Sic premunt gemina castella portus fauces, & ostia. [Page] Inter utrunque stat ingens, & alta rupes Cragus nomine, & ardua medijs in fluctibus minatur hosti. Si Cragus castellum uertice portaret, terrorē, & qui­dē magnū, in portus ostijs nauigantibus in cuteret. At interim incautis infesta satis, dum caecis rupibus naufragïū infert. Pennorinū frequens emporium in monte situm intra portū duobus, aut amplius ab ip­sis ostijs passuū millibus, mercatoribus, & nautis lae­tum exhibet hospitium.

Fluctus amniculus est, oritur (que) in campis ad bo­reā Londino urbi uicinis. Vnde nomē inditum do­mui, quae custodia noxiorum, & plateae uicinae iuxta, ac portae, quà itur ad Fanū Pauli: Tantum abest, ut à Luddo rege, quē historia Britānica depredicat, por­ta nomē sūpserit. Nō igitur Luddinā portā à Lud­do, sed à Fluctu, siue fluento Fluctuensem, aut Flu­entanam appellabimus.

Fons Brigidae, à Fano Brigidae uicino nomē de­sūpsit. Loci, me puero, fama exigua fuit. Creuit primum hospitio Volueseij, qui in flagrantissima apud Principem gratia erat. Tum coepit Henricus octa­uus Regū nitela, dirutis plebeiae notae aedibus, mag­nificentissimè ibidem aedificare, ac Caesarem noui palatij hospitio accipere.

G.

Germani gens bellicosa, & rerum cōmutatione uniuerso orbi nota. Societas mercatorū Germani­corū, quae modo ad Pantheō enitet, tēpore imperij Eadueardi Vindelesorani prima illustris notae incrementa tulit. Fama est Theutones, & Germanos cū gratos, tū utiles admodum fuisse Eadueardo, cum [Page] bello Gallum hostem antiquū profligaret, et Iccium portum ui caperet. Princeps memor beneficij tam oportunè collati, uectigal, quod pendere solebant, minuebat. Et deinde societatem immunitate qua­dam, & libertate donauit, quam illi uel hodie re­tinent.

Granta Britannicè Cairgrante. Saxonicè Grante cestre, & uocabulo recentiori Grantebrycge, cor­ruptè autem mutata G. in C. & ablata R. litera Can­tebrige, & rursus mutata N. in M. & sublata T. Cā ­brige. Nennius Britannicae scriptor historiae Gran­tae meminit in catalogo urbium Brirannicarum. Idē fecit Henricus Venantodunensis, alias Huntendu­nensis, in suo de urbibus elencho: Vt interim omit­tam Aluredi Fibrolegani non contemnendū in hac parte testimonium. Bedas 17 capite 4 libri historiae Anglosaxonum: quo loco de Sexburga Etheldridae sorore, olim regina Cantiorum, at tunc Praeside An­guillariani, siue Eligensis monasterij, loquitur, talia cōmemorat: Iussit (que) quosdā è fratribus quaerere la­pidem, de quo locellum in hoc facere possent. Qui ascensa naui, ipsa enim Elig regio undique aquis, ac paludibus est circūdata, neque lapides maiores ha­bet, uenerunt ad ciuitatulam quandam desolatam, non procul inde sitam, quae lingua Anglorū Gran­tecester uocatur, et mox inuenerunt iuxta muros ci uitatis locellū de marmore albo pulcherrimè factū, operculo quoque similis lapidis aptissimè tectum. Hactenus Bedas. Felix antiquae scriptor memoriae in libro de uita D. Guthelaci Crulandensis anacho­retae, quem Ealfvvaldo regi orientalium Anglorū [Page] â Reodualdo octauo, ab Vffa decimo, consecrauit, Grontae his uerbis mentionem facit: Est in mediter­raneorum Anglorum Britanniae partibus immensae magnitudinis palus, quae a Grontae fluminis ripis in­cipiens, haud procul à castello, quod dicunt nomi­ne Grontae, nunc carectis, interdum nigris fusci ua­poris laticibus, nec non insularum nemoribus inter uenientibus, & flexuosis riparum anfractibus, ab au stro in aquilonem mari tenus longissimo tractu pro­tenditur. Haec Felix. Abbo Floriacensis in uita E­admundi martyris non dissimilia in descriptione re gionis Giruiorum narrat. Gulielmus Rameseganus monachus Crulandensis, poëta tam barbaro saeculo clarus, de Gronta sic scribit in uita D. Guthelaci.

Verborum strepitus, quasi quaedam uerba, susurrās. Ex his facilè liquet nomen accepisse Grantanā ur­bem à Granta flumine: Cuius si quis originē, & cur­sum cognoscere cupit, quae sequuntur attentè per­legat. Fontes hahet è lacu Neoportuensi, qui Neo­portui oppidulo Ostrosaxonum, unde nomen ac­cepit, adiacet. Confecto inde duorum milliariū cur­su, relicta longiusculè ad dexterā Vallidena empo­rio celebri, uiculū, & coenobiū eiusdē nominis, olim sepulchrū Magnouillanorum, & Bohunorum Co­mitum Ostrosaxonum, praeterlabitur. Hinc ad quar­tum [Page] lapidem, Hichelendunum, nuper uirginibus sa crum, alluit. Tum uerò, confecto aliquot milliū pas­suum defluxu, Baberensem dextrorsum in se reci­pit amnem, ac non longo post interuallo sinistror­sum Barendunensem. Mox uicinus antiquae Grātae, Burnam fluuiolum descendentem à ruinis castri sui nominis, olim sedis Picotiorum Vicariorum Gran­taniae Comitum, & Piperellorum, ulnis suis ample­ctitur. Ab antiqua Granta, iam uilla rustica, ad Gran tanum pontem, oppidum nundinarum frequentia, & academiae celebritate cognitissimum, pergit.

Postremò Castrodunū uillam fama clarā alluit gur­gite nauiculifero, ac mox recepto Duro, alias Sturo amniculo, ad cuius pontem nundinae totius Britan­niae celeberrimae, Isidem quindecim passuum milli­bus, ut sunt aquarum maeandri, distantem petit. Per­cognito iam Grantae fluminis cursu, non erit erudi­to iniucundum lectori cognoscere etiam, quae fata ueteris, & incrementa nouae Grantae fuerint: utque academia, quae ibi longè florentissima est, exordiū sumpserit. Subseruiam igitur, sed compendio, stu­diosorum uotis. Granta antiqua quidem illa con­cussa bellis Saxonicis, & ciuibus uel fugatis, uel in terfectis indies magis, magis (que) ad ruinam inclina­bat: id quod uel ex decimo septimo cap. libri quarti historiae Bedae apparet, nam desolatam suo fuisse tempore scribit. Noua autem quae nunc Grantanus pons dicitur Saxones conditores habuit. At cuius hoc factū regis imperio ex historia, quod ego sciā, nulla liquidò cōstat. Constat autē Sigebertum regē orientalium Anglorum, cuius ditionis et tunc Grā [Page] ta fuit, ac Felicem Burgundionem, episcopum Du nouicanum nouae urbi fauisse. Consensus etiā scrip torum illis attribuit gloriā gymnasij ibidē, auspice Christo, instituti. Nam antea cautum fuerat Grego­riano edicto, ne Angli gymnasia celebrarēt propter Arrianam, & Pelagianam haeresim, ac quosdam Bri­tannorum errores. Habebant tamen in monasterijs celebrioribus scholas. Theodorus, & Adrianus do cebant Durouerni Cantiorum. Maildulphus Bla­duni, quod oppidum nunc Maildulphi curia, Angl. Maildulphesoyri, & ibidē Aldelmus, uir regij gene ris, praelegebāt. Bosillus, Ostophorus, ac alij in Sinu phario studiū bonarū promouebāt artiū. Flaccus Al binus, qui & Alcuinus, Isurouici bonas profiteba­tur literas. Acca idem praestitit Hagustalduni. Be­da uerò Girouici, & in Vedrae flu. ostijs, ut alios o­mittam multos. Beda. 15. cap. 2. libri Anglosaxonicae historiae Sigebertum Regem ab eruditione ita col­laudat: Sigebert uir per omnia Christianissimus, ac doctissimus, qui, uiuente ad huc fratre, cum exula­ret in Gallia, fidei sacramentis imbutus est. Idem e­tiam. 17. cap. tertij libri eiusdem historiae haec refert: Mox ea, quae in Gallijs bene disposita uidit, imitari cupiens, instituit scholam, in qua pueri erudirentur, iuuante episcopo Felice, quem de Cantia accepe­rat, eis (que) pedagogos, ac magistros iuxta morem Cā tuariorum praebente. Ex hoc Bedae loco colligunt scriptores, Grantanam academiam originem Sige­berti, cuius nos uitam scripsimus, & Felicis pietate sumpsisse. Illud planè constat, Grantaniam uniuer­sam fuisse ditionis regum orientalium Anglorum. Extat Grantae Giruiorum in archiuis historiola in­certi [Page] autoris, & fidei longè incertioris. Hinc appa­ret Gurguntium, nescio quem, regem Britannorum dedisse Cantebro Hispano, qui Athenis studuerat, orientalem Britanniae partem, eum (que) posteà urbem super Cante flu. construxisse, ac academiam ibidem instituisse, quae a Grantano Comite eius filio nomē sumpsit. Addocet haec eadē Anaximandrū, & Anax agorā Graecos, Grantā uenisse studiorū gratia. Cen­tum sunt ibi praetereà eiusdem farinae fabulae. Profe­ctò nihil legi unquam uanius, sed ne (que) stultius, aut stupidius. Missas ergo facio has antiquitatis deli­cias. Vt nihil unquam certius de originae Grantanae scholae legerim, quàm quod ex Beda, & alijs de Sige berto rege colligunt: Ita crediderim ab eius prima institutione incremēta coepisse. Quapropter cū an­nis ab hinc septem Grantam studiorum meorū pa­rentem reuisissem non ingratus alūnus, hoc epigrā ­mate urbem antiquitati, & gloriae suae restitui.

Dani, ut ex Mariano, & Houedeno liquet, ducibus Gothruno, Oscētino, & Anuēdio, Grantam, cū iam in hybernis ibi fuissent, deuastabant, anno quarto im perij Ealfridi regis Visisaxonum. Cladem at re cu­perauit illam. Ortū est ciuile bellum, & Henricus tertius rex Angliae Anguillariā insulam obsessurus, [Page] quam Henricus Hastengius unà cum suis ui, ut re­fert Thomas Vicanius, occupauerat. Grantam cum exercitu uenit, ut chronica testātur Barnouellensia Fit insultus. Insulani Henricianos repellunt. Rex ipse interea muniebat Grantā fossa, & portis: & mu ro iam tum, si per tempus licuisset, cinxisser. Gilber­tus Claranus, absente Rege, Londinū occupat. Tū, relicta Granta, nouae rex prospexit calamitati. Insula ni hoc percognito Grantā ueniūt, quam miserè spo Iiatam incendunt. Quo etiam tempore diplomata antiquissima academiae conflagrabant. Quin Grā ­tae gloriam accuratius, in opusculo, quod de acade­mijs Britannicis sum propediem aediturus, collau­dabo.

Greua, uulgò Greuesende, Latinè Praetorius li­mes. Greue etenim Saxonicè praetorem significat. Vnde Portegreue, Praefectus portus. Burgegreue praetor, uel praefectus oppidi.

Gulielmus Giffardus epūs Ventae Simenorum, qui nunc Auonij, palatiū, ut ego accepi, in ripa Ta­mesis meridiana condidit, ac Canonicis Marianis uicinis suis patronus impendiò bonus fauebat. Hîc Thonoduni Murotrigum, alias Taunton, Canoni­corum collegium instituit. Denique cum insignis pietatis officium societati, quae Guauerlegae coalu­erat, praestitisset, obijt, & ibidem sepultus est.

Guinesia, quae multis annis Comitis titulo floruit, prouinciae Morinorū pars nō minima, Anglū, ab im perio Eadueardi tertij, Dn̄m agnouit. Vnde autem nomen traxerit, quāuis certò adfirmare non audeā, adducor tamen cōiectura, uocabulum Guidonis in [Page] sulam Latinè sonare. Moenia urbis ante multos an­nos diruta, sed castrum in usus bellicos integrū per mansit: cuius & Henricus octauus robur mirificè nuper auxit, & oppidum uallo, fossa (que) muniuit.

Gunteri filius, Anglicè Guntersunne, contractè Gunsunne. Iuuenis cum Turcicis piratis pugnauit, & uicit. Aetate maturus cum Gallis naumachia cō flixit, & spolijs potitus, trophaea in nauium coronis uictor posuit.

H.

Henlega. Henelege, alias HenIey, oppidum, & forum celebre Isiacorū. Nomen Latinè uersum, an­tiquus locus est. Ferunt olim pontem arcuati ope­ris eo fuisse loco, ubi nunc ligneus, cuius fundamen ta, decrescēte fluminis gurgite, in aestate etiamnum uidētur. Henlega Molendinarios patronos, et domi nos olim agnouit: deinde & Hungrefordos: nostra autē memoria Hastēgios Comites Venātodunēses.

Hullus flu. uulgò Hulle. Aestum Humbri re­fluentis uiolentia patitur. Ex tribus oritur fontibus, quorum qui maximus non longè à Drifelda, pago sexdecim millibus passuū à Regioduno distante, e­bullit. Est equidē parua Drifelda ueteri clara monu mēto Ealfridi literatissimi regis Northabrinorū e­gregiè à Beda laudati. Secundus Ostroburnae ori­tur. Tertius Emmesuelae erumpit. Coêunt autē tria brachia ad Drifeldā, & uno alueo ferūtur. Tūc Hul lus prata Fibrolegae uicina irrigat. Fibrolegani flu­minis cōmoditatem sentiētes, olim, facta fossa, par­tim ad se deduxerunt. Vnde nauiculas Regiodunū iam ducunt, & reducunt. Hullus à praedicto loco [Page] festinatione quadam Regiodunum petit, & paulo inferius in Abrinū aestum praeceps deuoluitur. Hic ad coronidem aliquid subijciam. Historia Britannis­ca, quae uulgò circumfertur, Humbri fluminis memi nit. Et fama ex historia nata docet nomen flu. indi­tum à nescio quo Humbro rege, de quo uates qui­dam hos uersiculos scripsit.

Beda etiam, & chorus omnis Saxonicorum scrip­torum Humbri nomen familiare habēt. Sed ubi in­terim oritur Humber? Constat Humbrum eum esse aestum, quò Isurus flu. cuius nomen ex Iside, & Vro coalescit, pleno delabitur alueo: quò etiam Dunus, & Terentus confluunt. Humbri planè fictitium no­men est. Sed nec flumen aliquod in ea regione hu­iusmodi nominis, ut ne (que) alibi, quod ego sciam in Britannia. Est tamen in postrema syllaba corrupti nominis, uidelicet ber, quod coniecturā non faciat leuem, Aber Britannicum in Humber degenerasse. Ptolomaeus ubi recenset nomina fluuiorum Britan­niae, qui se in mare orientale exonerant, Abi flu. me minit. Crediderim certè Abri, non Abi, in antiquis Ptolomaei exemplaribus scriptum: quanquam faci­lis ille quidē lapsus homini extero, & Graeco pere­grinae linguae prorsus ignaro. Saxones fluminū ostia uulgari hoc uocabulo scilicet Muthe, quod Latinè os significat, denotabāt. Eskemouth. Teignemuth. Derentemuth manisesto sunt exemplo. Britāni etiā ostia fluminum proprio designabāt nomine: in hoc tamen à cōpositione Saxonū lege quadā sua discre [Page] pantes, quòd ostiorum appellationem fluuiorum no minibus praeponant. Hoc abundè liquet in Aberda­ron, in aber Auon, in aber Tiue, at (que) id genus alijs multis. Est autem id propriè Aber Britannis, quod Muthe Saxonibus, quod ostia numero multitudinis Latinis, quod [...] denique Graecis. Cogor igitur, iudicio quodam, ulnis complecti medijs Aber Bri­tannicū rectè cognitum, receptum (que) alibi, & Hum­brū perpetuò repudiare. Ex cutiāt rē exquisitè eru­diti, & tandem dubio procul intellexerint Aber ge­nuinum ostijs fluuiorum nomen, in Humber dege­nerasse. Hoc idē etiam, ut ingenuè id dicam, quod sentio, factum puto in Sabrina flumine, cui credula Cambricorum scriptorum simplicitas ab Habrina puella ibidem demersa nomen indidit, ut ex his li­quet uersibus.

Hoc interim, uotis multisà cādidis expetiuerim, ut, repertis frugibus, nō āplius glādiū amore teneātur

Hundesdena, uulgò Hunsden, aedes inter Catyeu chlanos, qui nunc Hertofordenses, splendidissimae. Est autem nomen à lingua deriuatum Saxonica. Hunde, Latinè uenaticus canis. Dene, uallis. Locus erat ditionis, si satis memini, Bohunorū, & Be [...]neri­orum: deinde etiam & Hauuertorum. Turris in ipso aedium aditu sanè spectabilis. Thomas Hauuer [...]us dux Icenorum eius altitudinem suspectam habens, ne ruinam pateretur fastigiorum grauissima pon­dera [Page] detraxit. Turris uerò humilior facta etiamnū decus suum retinet. Postremò Henricus octauus Rex Angl, unicum huius saeculi in architectura lu­men, facta cum Iceno permutatione, ueterē structu­ram expoliuit, & nouam, opus undecun (que) conspi­cuum, addidit.

Hursta à sylua nomen accepit, nec aliunde se ia­ctat, quàm à minaci castello. Ante autē quàm illud caput extulisset, impunè ueniebant piratae in portū Auonensem, & sinus in eo omneis impunè excutie­bant. Peruentum est paucis hinc annis ab hoste uel ad ipsa urbis Auonduni, si dijs placet, moenia. Is na­uem ex controuersia onerariam magnam quidem, & preciosis mercibus refertam, abduxit, inuitis ci­uibus.

Hîc, quoniam in Auonduni mentionē incidimus, lubet candidum lectorem erroris admonere, qui frequentiusculè occurrit in quorundā historijs, qui res gestas Britanniae scripserunt. Confirmant enim, at nimium temerè, portum, qui Auondunū prospi­cit, Hammonis olim uocatum fuisse nomine. Tum praeterea, ne desit errori ueri species aliqua, ducem nescio quem Hammonem somniāt eo loco pugna­uisse, portui (que) appellationem dedisse. Portum Ham monis hîc prorsus repudio, at Auonis facilè ad­mitto: admissurus etiam, ut portus Ammonis aptè significet Sabulouicum, uulgò Sandevviche.

Hurstelega Saxonicè Hurstelege, uulgò Hurley. Recentiores uerterunt lege, quod locum Latinè [Page] significat, in le, & ley. Sonat autem Hurstelege La­tinè syluestrem locum. Erat ditionis Visimonaste­riensis, unde ueniebant monachi, tanquam ad colo­niam, atque hoc quidem factum ab aduentu Nor­tomannorum. Nam ante Hurstelegae leue nomen erat.

Hunfridus filius Henrici Quarti, frater Henrici Quinti, patruus Henrici Sexti regum Angliae, Dux Claudiae, Comes Penbroci, et Cubicularius praete­reà Angliae supremus, excoluit tum iuuenis, tum etiā senex uirtutem, ut qui maximè. Hinc clarus do mi, militiae (que), et bonis omnibus gratissimus. Amauit praeter caetera politas literas, quibus etiam impēdiò inuigilauit. Vidi ego libellum de rebus astronomi­cis ab eo non infeliciter scriptum. Comparauerat e­tiam sibi ingentem planè ueterum librorum thesau­rum. Mecoenas ille quidem doctorū omnium, quos illis temporibus, uel Anglia, uel Gallia, uel Italia protulit. Testes sunt libri, quos Ioannes Frumenta­rius abba Fani Albani, & Capgreuus Augustinia­nus, ut alios Anglos omittam, ei dedicauerunt. Te­stes praetereà exemplaria antiquissima quidem illa numero. 129, quae academiae ad Isidis uadum sitae, inchoata ibidem longè pulcherrimi operis biblio­theca, liberaliter contulit. Id partim praestitit bene­ficio bibliothecae Albanae, partim amicorum opera libros ad eum ex Gallia, & Italia vsque missitantiū. De baltheo aureo, gemmis exornato, quod acade­miae dedit, non uacat in praesentia pluribus agere. Fauebat Aretino Italo, id (que) impensè, illius cum e­loquentiam, tum iudicium acerrimum meritò mag­ni [Page] faciens. Quo nomine per epistolas pollicitus est Aretinus se consecraturum illi libros Ethicorū Ari stotelis philosophorum Principis, quos tum Lati­nos fecerat: id quod, quādoquidē promiserat, re cā ­didè, praestitit. Posteà captus spe maioris praedae emit tēdos curauit Pont. Ro. nomine. Petrus Cādidus, uir nescio eloquētia, an eruditione superior, non tu lit Claudiano illustri uiro fucum ab Aretino ho­muncione factum esse. Arrepto igitur calamo Are­tinum non solum ingratitudinis, uerum etiam per­fidiae quoque arguit. Et ne Hunfridus de literatis tam benè meritus inglorius esse uideretur, transtulit in Latium Politiae Platonicae libros, ac, addita lu­culenta praefatione, opus undecunque tersum, ele­gans, splendidum Hunfrido suo dedicauit. Plura de hoc tam claro Duce dicemus libro tertio de uiris illustribus. Hoc enim opus magna diligentia, cura, & labore congessimus, atque adeò iam in tomos quatuor digessimus, ne Britanniae nostrae, fama tot eruditorum, & elegantium scriptorum deperiret. Quotus enim quisque est hac nostra aetate, uel in­ter eruditos, qui rectè norit quos literarum flores Britanniae hortus protulerit. Certè ut ingratitudinis notam multi in hac parte eluant, nunquam profectò desidiae maculam abstergent. Hunfridus Curiae Eadmundi in publico cōuentu. 25. anno regni Henri ci sexti miserrime interfectus erat eo loco, quo Xe nodochium Seruatori sacrum est. Polus Dux Sudo uolcarum, homo inuidiosissimus, at (que) idem sordidis simus, carnificis parte-agebat. Is autem adhaerebat lateri Henrici Sexti regis pij, at non perinde rerum humanarum experientis, & Gallo fauens, à quo for [Page] sitan pecunia corruptus erat, ita cum Principe egit, ut impetraret ab eo Andegaulam Gallo restituē dā permutationis nomine, tanquā [...] Et quo minus haec permutatio procederet, solus Hunfridus obstitit, miseratus tum simplicitatem ne potis, tum pub. cōmodum. Sudouolcus hoc uidens fretus (que) nobilitate, popularibus suis, & fide seruo­rum, erat enim in umbilico ditionis suae, insidijs cru orem innocentis, patriae hostis, fundendum curauit▪ Legi aliquando Hunfridum cōficto crimine maie­statis imminutae appraehensum fuisse à Bellomonta­no Comite Vicario, ac Equitum Angl. Praefecto, cō iuncto Duce Boccano iniquo facti teste. Hinc fama refert eū moerore perijsse, in Xenodochio Seruatori sacro. Refert haec eadem suffocatū fuisse eum ui cul citram plumeam inuoluentium. Ab eo tempore sen sim decreuit Anglorum felicitas. Deus ipse tanti sceleris tandē ultor erat. Pessima interijt pessimus Polus morte, detrūcato in littore Dorensi capite. Poligenus omne concidit. Hūfridi fama, eruditio, fides, gloria etiam florent, perpetuo (que) florebunt.

Hydropolis, uulgò Dorcestre, urbs ad Tamam flu. sita. olim quidem Romanis nota, ut liquidò, non modo ex monumentis terra erutis, uerum etiam ex numismatibus, apparet. Hîc si quis me roget cur ur bi Graecum nomen attribuam, huic ego respōdebo non potuisse nomen aut aptius, aut significantius, facilè inueniri, quod decorū uocabuli ad plenū ex­plicaret. Hydor Graecum bellè exprimit illud con­tractum Dor Britannicum. Cestre siue Castre à La­tina descendit origine. Attamē Saxones nō hoc uo cabulū locis tātū castris munitis, uerū etiā et ciuita­tibus: [Page] quanquam alterum hoc minus proprium attri buebant. Certè, quantum ego ex idiomate Britanno rū deprehendo, non habēt uocabulum, quo signifi­canter urbem appellēt, Aliqui dicunt Dinas ciuita­tem significare. at rationem nominis nullam red­dunt. Alij dicunt Cair urbem esse, cum sit interim et castorum, et locorum omnium saxorum robore cir­cumseptorum communis appellatio, descēdens, ut ego arbitror, ab Hebraeo fonte. Alcaire urbs fama apud Egyptios notissima est. Saxones dicunt se habere suum Stede, siue State. At ego hoc nomen locis frequenter non admodum celebribus inditum scio, ut in Polste de. Nevvstede. Hamstede: at ciuita tibus nostris uel rarò, uel nunquam. [...] Graecum est, idem refert, quod ciuitas. Nihil igitur periculi si Graeca Graecis cohaereant. Certè rectius hoc quàm Latina Graecis miscere, id quod manifestè in Dorce ster apparet. Birinus, de quo superius scripsimus, li­beralitate Cunegilsi regis Visisaxonum dorcester tunc opibus, & iustis spatijs ciuitatem florentem in sedem episcopalem accepit.

Alexander uerò Lindianus uidens Durocastri deso lata esse omnia, collegium Canonicorum Augusti­nianorum ibi instituit.

I.

Iberigens fama celeberrima, sic dicti ab Ibero flu. qui apud Cantabros oritur: unde & Iberia, quae nunc Hispania. Ex Iberis ingens turba commigra uit in insulam quandā occidentis, cui nomen poste à [Page] dedit. Nostra aetas non Iberiam uocat, sed Hiberni­am uocabulo aliquanto recentiori. Poëtae mentionē faciunt & Iuuernae, & Iernae, quae uerba, ut ego in­terpretor, Hiberniam, de qua nunc tracto, denotāt. Syluester Giraldus, uir suo saeculo inter literatos nō parui precij, scripsit topographiam totius Hiberniae, quam, comes Ioannis, posteà regis Angliae, & uidit, & peragrauit. Ille quidem distinctione operis tertia docet Heberum, nisi corruptè scriptum sit pro Hi­bero, & Hermionem fratres insulae imperium inter se diuisisse. Addit praetereà borealem partem cessis se Hebero, australem uerò Hermioni.

Itius portus, alias Iccius, & Icius de quo Caesar in commentarijs, nunc Calice. De portu ut non dubi­to, ita facilè non possum adduci ut credā hunc esse locū, quem Latini autores Gessoriacum appellant. Beatus Rhenanus liquidò probat ex antiquissima charta militari Gessoriacum eam esse urbem, quae nunc Bononia dicitur. Vnde breuissimus est in Bri tanniam traiectus: Id quod periti rei nauticae adfir­mant. Quanquam nuper accepi à Dori ad portum Icium breuissimum esse transitum, quod tamen nō temerè adfirmo. Legi aliquando Anglum quēdam tempore Henrici secundi delatum in Itium portū locum curiosè collustrasse, recedentem (que) dixisse, futurum aliquando, ut illinc flagellum enasceretur, quod uel perpetuùm Gallos urgeret. Paulus Aemi lius unicum eloquentiae Romanae nostro saeculo de­cus, cuius floribus, quantum ad res Gallicas perti­net, Polydorus historiam adornauit suā, scribit sep­timo historiae Gallicae libro Philippum Bononiae Co [Page] mitem Itium muniuisse. Eadueardus à Gulielmo Magno eius appellationis tertius longa obsidione urbem expugnauit, expugnatā auxit, auctam de in­tegro muniuit, & munitum conseruauit. At Henri­cus Octauus unus instar multorum tantum muniti­onis, tantum splendidae structurae, tantum apparatus militaris urbi contulit, ut gloriam Regum omniū, qui illic dominati sunt, superauerit, & multis quidē no minibus.

Isca flu. uulgò Eske. Oritur in Scotia, delabitur (que) in aestum Soluathianū, alias Sulvvath. Vadū, ad quod nuper pugnatū est inter Anglos & Scottos, Sandi­sica appellatur. Perpetuò meminerint Scotti sangui nis sui eo loco effusi, & turbae nobiliū uirorū captae.

Isis flu. Britannicè Ise. Saxonicè Ouse. Tres sunt in mediterranea Angliae parte huius appellationis celeberrimi flu. quorū qui primus Isidis uadū, uul­gò Oxforde, sed corruptè pro Ouseforde. Alter ue­rò Boccinum nobile oppidum, alias Bukkenham, cui nomē à damis masculis inditum, alluit. Tertius coniugio Vri nobilis Isurouicū, quod & Eboracum alluit. Sunt & alij in Britannia fluuioli eiusdem no­minis, quos breuitatis studio in praesentia omitto, cō tentus tantū praedictorum originē cōpendio quodā repetere. Isis fluuiorū rex oritur in Cotesuoldia spa ciosa admodum Claudianae gentis planitiae plus mi nus mille passibus ab oppidulo, cui nomen Tetocu ria, alias Tetbyri nec longius à Fossana uia, ut inter alios multos testatur Maildunēsis quidā monachus, qui Eulogiū historiarū scripsit. Scio aliter sētire, et scribere Polydorū uirū multis nominibꝰ clarissimū, [Page] Nam originē flu▪ attribuit parti limitaneae, quà Co­tesuoldia Vincelocomū penè attingit. At nihil mi­nus, quam nominis loci meminit. Noui Pennocum agrum Hailesianae ditionis, amniculi (que) fontem ui­cinum. Sed ortus Isidis eo planè non est loco. Gau­debant Hailesienses suum agrum nobilem Isidis ori gine reddere. Ego quidē ingentē numerū scriptorū tractātiū res Britānicas diligenter excussi▪ Inuentus tandē unꝰ, aut alter obscurae notae scriptor, qui Poly doro in hac parte subscriberet. Vtinā Polydorus tā oculatus fuisset testis in rebus Britannicis, quam in­terim est tersus, nitidus, elegans. Nae ille tū exegis­set opus immortalitate planè dignissimū: modo & eadem opera cognitionem utriusque linguae, uide­licet Britannicae, & Saxonicae tanquam ad coronidē adiecisset. At ille interim laudandus plurimum, qui domi sedens, & numeroso ueterum autorum de re­bus in Britannia gestis scribentium praesidio desti­tutus, praestitit in tanta angustia, quanta potuit alius quisquam maxima. Haec ego de Polydoro modestè satis, ut arbitror, & candidè retuli, quem interim a­pertè de me mali loqui, et sentire certò scio, id quod sus (que), de (que) fero. Nec enim quicquam est cur Ita Ium censorem antiquitatis, gloriae, maiestatis Britan nicae iniquissimum metuam. Dies tandem lumē te­nebris afferet, & ueritas erecta suo praenitebit fasti­gio, etiam si Vrbinas, uel ad rauim usque reclami­tet▪ Sed ad Isidis cursum redeo. Hic flu. paucis à fontibus progressus miliaribus Coui Berchelegani amnem in se recipit. Sic auctus cursum continuat, ac Corinum fluuiolum antiqua fama clarum, à quo [Page] Corinium urbs Dobunorum prima, alias Churne cester, corruptè Cirencester, corruptius Cicestre, di cta est. Tum pleno petit alueo Crecoladam, non in­signem olim, ut uulgus indoctum somniat, Graeca­nicis scholis. Inferius paulò allambit Aquaedunum, uulgò Aeiton, castellum nobilissimi Stipiticij, alias Zouche. Deinde etiam & Lechenladam, ac conti­nuo loannitium pōtem, locum inter prata humilem, & aquarum copia pressam intersecat. Hinc Rode­cotanum pontem, auicularum nidum notissimum, penetrat, Nouum (que) pontem, ac Insulam, alias Egne sham, & Einesham, ab Ealmero Coriniorum Princi pe olim illustratam. Postremò diuortium patitur, ac in cornua diuisus, hac Botelegam, et Hinchesegā, traiectu celebres, petit: illac Deilocum, alias Gode­stovv, rursus inbrachia fractus, quae paulò inferius, facta insula, coēunt, ambit, & sui nominis insulas, ac urbem literarum cognitione super ethera notam in uisit▪ Credas data opera sic in insulis lusisse Isidem, ut loci cum amoenitate, tum celebritate urbis cap­tus, cursum, alioqui rapidum, spectandi gratia, remo raretur, Confluxus autem brachiorum cernitur loco palustri non longè admodum ab Isidis uado dissito. Quod reliquum est defluxus, Cygnus me tacente Isiacus quaerentibus, ut est totus candidus, ac facilis, abundè ac lucidè ostendit.

Nunc alterius Isidis decursum breui oratione perstringā. Oritur prope Stenum ubi olim uilla Mu rolegi, deinde Braij, & Sannaei, ac defluit Brachilegā, quondam nobile Auoniae mediterraneae oppidum, quod Latinè Filicetum sonat. Hinc praepete lapsu [Page] Boccinum, uulgò Buckenham, unde & regio uici­na Boccinia, peruenit. Nec contentus nomen alicu­ius fluminis coniugio mutare. Stratofordam Steni­cam, Neoportum Paganellicum, ac Budefordam antiquum fama emporium petit, ac omnem citus prouinciā ab eo dictam penetrat, quousque peruen­tum sit ad Ernulphi curiam, alias Eines byri, forum non infrequens, quod nunc Fanum Neoti appella­tur, situm uerò in ipso limine Venantoduniae, alias Huntēduneshire. Deindè iam profundus, & uagus Gumicastrum antiqua nobile fama, & monumentis insigne Romanorum, Venantodunum etiam, à qua urbe, latè circūiacens regio, nomen accepit, ac Sle­pam, quae et Fanum Iuonis Persae, allābit: hinc dex­trum latus Anguillarianae insulae, alias Elig, auctus Granta flumine: hinc sinistrum Auona tumidus re­cepto implicat. Tum uerò in cornua diuiditur Fen­nicolas perlustrans. Denique cornibus fere omni­bus ad unum rursus alueum recurrentibus. Linum celebre emporium mercatorum terra, mari (que) adue­nientium perpetuo beat officio, ac tandem Oceano se committit.

Restat tertij Isidis cursus ab ipsis fontibus ad o­stia deducendus. Quare opere praecium erit primum Vri flu. sinuosos maeandros describere, ut postea nomine, & alueo iuncti, uterque suis eniteat colori­bus. Vrus extima parte Richomontaniae prouinci­olae Brigantum Occidentem uersus oritur. Nomen autem loco, ut quidam praedicant Muscomaria, ut autem alij uolunt Coterinus mons, quorum opinio­ni ego quo (que) accedo. Defluit per ignobileis pontes [Page] Bainum, & Aiscaranum, ac aliquanto inferius Ven [...]olacēsem pontē arcubus insignem alluit, deuius (que) statim Mediolamum olim castellum Radulphi filij Ranulphi relinquens, Vriuallem locum sui nomi­nis uicinum petit, pontem (que) Childegramensem. Hinc per Massamensem pontem, Tanfeldam olim Marmioniorum castellum, & Nortobrigum impe­tu quodam delabitur, Ripodunum in Schelli ripa si tum rauco salutans murmure. Tum uerò Vicanum pontem paulo inferius situm penetrat, ac Isuriū, prae­lato Isidis nomine, uenit. Ptolemeus ubi de Brigan­tum urbibus loquitur, inter alias Isurij meminit. An­toninus etiam Isuriam Brigantum celebrat in Itine­rario suo. Cōcidit autē eo tempore, quo Danica uis totam ferè Angliam ferro, & flamma deuastabat. Nunc seges est, & uilla rustica ubi Isurium fuit. Ru­dera murorum, & numismata Romanorum hîc fre­quentiusculè ab aratris eruuntur. Nomen loco nūc Aldeburge, quod uetus oppidum significat. Pons Burgēsis ad Tudeladum amnem celebris cōflictu, quo, teste Gulielmo Pachenduno illustri scriptore, captus est Thomas Comes Mediolanensis, ab Al­deburgo non longè distat. In campis huic admodū uicinis extāt quatuor Pyramides ex solido saxo, Ro manorū, ut quidam indicant, trophaea. Stant autē ad leuam uiae Vetelingianae, siue ut alibi lego Eathelin gianae, ut nomen à nobilitate sumat, uersus occiden tem, quà itur à Burgensi ponte Luguballiam. Hîc unum est, quod me implicat arcto nodo. Nā sunt ex indigenis qui prorsus adfirment Isidem, aliquāto in ferius Burgensi ponte, Vrum in se recipere, quod [Page] mihi quidem nō fit uerisimile, cū antiquitus Isuriū, ut manifestè ex uocabulo colligere licet, utriusque fluminis nomen praeferat. Minora uerò flumina ma iorū nomina subinde cōcipere, nō, tā in Isuro, quam in Tamesi liquet. At à defluxu flu. per Burgensem pontem longissimo iam tempore Vri nomen, ▪dum plebs breuitati studet, omninò sublatū perijt, & Isis prima dictionis compositae pars integra mansit: ita tamen ut pro Ise, uulgò Ouse appelletur. At si quis penitius excusserit etymon huius nominis Yore­vvike, quod contractè Yorke, intelliget quidem il­lud no men ab Isurevvik, retēta prima litera, abiecta uerò secunda, & tertia in o mutata, sumpsisse. Ne (que) ego tamen interim Eboracum tollo, cuius iam fre­quens apud ueteres mentio. Suo per me quisque u­tatur iudicio, ita ut & mihi meum relinquant libe­rum. Vnum hoc constat Graecos, & Latinos pere­grinae linguae uoces, dum suae linguae decoro, & cō ­positioni student, prodigiosè corrupisse. Quin nūc quod reliquū est cursus Isidis expediam. A Burgen si ponte defluit Monachodunū, ubi in se recipit Ni­dum flu. Hinc properat Eboracum reginam Britan niae aquilonaris urbem, ubi oriētem uersus Fossam amnem Calaterij nemoris alumnum placido acci­pit alueo. Tum uerò nauiger, & Guerfa flu. dextror sum auctus, Cauodam nobile archiepiscooi Ebora­censis castellū alluit. Deni (que) Vrosullo, castello nu­per Perciorū tū elegātissimo, tum splendidissimo sinistra longiusculè relicto, Doruenta fluuio super­bus comite, ad Abrū, alias Humbrum notū illi, Du­no praetereà, & Terēto fluminibus celeberrimis ho spitiū petit: unde uia ad Oceanum recta.

[Page]Isidis insulae. Anglicè Ousenege, et Ouseney. Hi mediamnes loci penè inglorij ante aduentū Roberti Oilij Nortomani, cuius ditionis tota Isia corum pro uincia, beneficio Gulielmi Magni, fuit. Ille autē eò, tanquam in secessum amoenissimum, à castello suo uicino frequentiusculè transibat. Erat autem Rober to frater Nigellus nomine, de quo fama nō admodū multa refert. At eius filius Robertus nepos, & haeres Roberti primi, qui sine liberis obijt, uir maximi pre­cij erat, cuius uxor Editha Forna foemina incomparabilis Isidis insulas magni meritò fecit. Contigit aliquando, ut Picarum chorus arborem insidens E­ditham in insulis spatiantem consono quasi strepitu salutaret, quod cum frequenter, & uni illi fecisset, augurio tacta Radulphum Canonicum Fani Fredis uidae consulit. Ille magnum in augurio pondus in­esse respondet, ac heroinam solicitè rogat, ut tem­plum ibidem Seruatori consecraret. Illa hoc idem à marito petit, & impetrat. Hinc fundamenta coeno­bij iacta, quod tandem creuit in immensum. Tho­mas Vicanius in annalibus suis hoc factum adfir­mat anno D. 1129. Sic fama, sic gloria, sic honos in­sulis partus. Multa debēt igitur Oilijs insulae Isiacae.

Isiacus possessiuum ab Iside aptissimè deriuatū ▪ quo nomine non ineleganter appellabit aliquis ac colam propter Isidis uadum habitantem. Defuit iā longo tempore aptum, elegans, & Latinum genti uocabulum. Fas igitur sit mihi per cādorem, & gra­tiam eruditorum, eam à bonis literis optimè audi­entem Isiacos, nomine in hac parte nouo, at interim apto, & significanti posteritati cōmendare.

[Page]Isidis uadum Saxonicè Ouseforde, & Ousen­ford, corruptè Oxforde. Hic forsitan obgannient scioli omnis antiquitatis, & politae literaturae ignari me corruptorem esse ueteris linguae Saxonicè, quā illi interim qualis fuerit ignorāt prorsus. Per me uel ad rauim usque oblatrent canum stupidam imitan­tes rabiem, qui Lunam nitidè elucentem, et nihil ta­le curantem, assidua insectantur uociferatione. Nō equidem scribo huiusmodi tenebrionibus, cōtentus interim paucis, at cādidis, eruditis, denique iudicio ualentibus placuisse. De Isidis uadi origine, multi multa praedicant: inter que, historia circūfertur ad­firmans hanc urbem olim ab amoenitate situs Bello situm dictam fuisse. Ioannes Rossus Verouicanus, accola Guidonici cliui hinc edoctus, hoc idem affir mat. Ciues urbem suam quàm illustrissimā reddere cupientes Vortigerium Britannum, conditorem nescio, an instauratorē, urbis depraedicāt. At qua id faciant autoritate, luculentam non reddūt rationē. Historia rerum memorabilium, quam academia Isi­aca religiosè seruat, apertè pronunciat scholas fama antiquitus insigneis à Graecolada, quae rectius Cre­colada, Lechelada, & Lathelada fuisse Bellositum translatas. At quo tempore, quo autore, qua causa id factum sit, silentium planè ingens. Secutus est & Rossus Verouicanus, uir maioris longè diligentiae, quâm iudicij, hanc quale cunque de scholarū trans­latione opinionem. Crecoladenses accolae ripae Isa­icae conseruant nescio quos uersiculos obscuros in Fano Sampsonis, hanc originem asserenteis, quorū nisi me fallit memoria, hic primus est.

[Page]Postquam Pallas humi furiēs prostrauit Athenas. Reliqui uerò exciderunt mihi, sed dispendio penè nullo. Isiacae academiae historia prorsus nullā facit de Ealfrido mentionē. Sunt tamen alij scriptores, & fidei approbatae, qui institutionem scholarum Isia­carum manifestè illi asscribant. Videtur hoc etiam Asserius Meneuensis tectè suppresso Isidis uadi no mine, significasse. Sed is nec Graecoladae, nec Leche ladae, nec Lathelade uocabulorū merè Saxonicorū, ut neque transmigrationis meminit, ne per umbram quidem. Quin ipsa uerba autoris apponam, ubi de educatione filiorum Ealfridi regis Visisaxonū lo­quitur: Eathelueardus omnibus iunior, ludis litera­rijs diuino consilio, & admirabili Regis prudentia, cum omnibus penè totius regionis nobilibus infan tibus, ac etiam multis ignobilibus, sub diligenti ma gistrorum cura traditus est. In qua schola utrius (que) linguae libri Latinae scilicet, ac Saxonicae assiduè le­gebantur. Scriptioni quo (que) uacabant, ita ut ante­quam humanis artibus uires haberēt, uenatoriae sci­licet, & caeteris artibus, quae nobilibus conueniunt, in liberalibus artibus studiosi, & ingeniosi uideren­tur. Et alibi, ubi de diuisione fortunarum Ealfridi agit, haec scribit: Tertiam partē scholae, quam ex mul tis propriae suae gentis nobilibus pueris, & ignobi­libus studiosissimè congregauerat, dedit. Rossus Verouicanus in libello de Academijs affirmat prin cipiò tantū fuisse treis scholas in Isidis uado, quarū prima grāmaticis, secunda philosophis, tertia theo­logis consecrata est. Haraldus Leuipes Danus An­gliae rex infestus tum ciuibus, tum eruditis Isidis ua [Page] dum incolentibus, quòd Danos nobiles fugienteis ad Fani Fredisuide pyramidē, consilio Eadrici pro ditoris scelestissimi occidissent, armatū militem eò misit, qui urbem strenuè diriperet, & collegia bonis artibus dedicata confringeret, scholasticis hinc, il­linc moetu fugientibus. Chronica Fani Fredisvvidae referunt Isidis uadū, regnāte Eathelredo, insignem accepisse cladem. Robertus Polenius uir ad bonas literas natus studiorum in Isidis uado resuscitauit, post cladē acceptam, alacritatem, tempore Henrici Belloclerici regis Angliae. Hinc Polenius Romanā urbē petijt, ubi & Cancellarij dignitate functus est. Non possum liquidò pronunciare an Isidis uad um muro fuerit cinctum ante imperiū Gulielmi nothi regis Angliae. Illud constat Robertum Oilium, eius appellationis primum, castrum, quod olim fortissi­mum fuit, in ripis Isidis uel à fundamentis construx isse, anno à Christo nato 1071. teste Thoma Vicanio sidei optimae scriptore. Nos ista, dum antiquitati studemus, in gratiam Isidis uadi, memoriae sacro­sanctae consecrauimus. Exhibebimus autē de his fusiora, et lucidiora in libro de origine, & incremēto bonarū in Britānia literarū, & libro de Academijs.

L.

Limenus flu. Britannicè Limene. Refert hoc no­mē originē Graecā, quod pleno defluens alueo por­tum efficiat. Est enim portus, littus, sinus maris Grae cis [...]. Eadbertus rex Cātiorū Limeni meminit in quadā donatione facta. anno D. 741. Chronica Fa­ni Neoti de Limeno sic loquūtur. Limenus fluuius currit de sylua magna, quae uocatur Andredes­vvalde. [Page] Habet autem ea in longitudine ab oriente in occidentem miliatia. 120. & eò amplius, in latitu­tudine autem triginta. Graius in opere cui titulus Scalechronicon Andredesuualde meminit, & Sige berti regis Visisaxonum ab upilione ibidem inter fecti. Henricus Venātodunensis quarto libro histo riae de regibus Anglorum haec refert, ubi de Danis, fretus autoritate Mariani, agit: Posteà redijt in An gliā ille magnus exercitus cum omnibus rebus suis ad portum Limene cum 250. nauibus, qui portus est in orientali parte Cantiae, iuxtà magnum nemus An dredeslege, quod centum & uiginti miliaria in lon­gitudine, triginta in latitudine continet. Egressi ue­rò construxerunt castrum apud Apletre. Hactenus Venantodunensis. Saxonibus id Apletre est, quod Latinis malus nota arbor. Et quoniam in mentionē Andredesvvaldae, cuius apud Marianum clara est memoria, incidimus, lubet hîc obiter significare Henricum Venantodunensem Andredescastri ur­bis, ut ait, olim celeberrimae, at ab Ealla primo rege Sudosaxonum funditus euersae, nō sine honoris prae fatione magna, primo historiae suae libro, meminisse. Nomen Limeni nostris prorsus incognitum tempo ribus. Constat tamen eum fuisse fluuium, quem ho­die Rotherum uocant. Oritur autē in Argasio mō ­te, non procul ab Aquaedunensi saltu, alias Vvater don, loco Sudosaxonibus notissimo. Vnde labitur uicinum in campum, cui nomen indit, uidelicet Ro therfelde. Hinc Vicanum, alias Hichingham, petit, ac Robertinū pontē. De hoc uico recentiores qui­dam scribunt de nomine nil dubitātes. At mea cō ­iectura [Page] est Rotheri pontem in Roberti pontem de­generasse. A ponte Rotherino rectà decurrit Bodi­amum, olim Dalenrigij, posteà Leuchenoriorū ca­stellum. Deinde Nouiodunū pagum, & Oxinegā, ubi traiectus, alluit. Postremò Apletream uasto de­fertur gurgite, ac mox aperto mari se committit.

Limodomus uulgò Limehouse, cui nomen à re inditum.

Lomithis, id est sinus luteus, siue Lamithis, uul­gò Lamehithe, notissimus Tamesinae ripae locus, de quo nihil antiquius legi, quàm quòd Canutus Fortis rex Angliae hîc inter conuiuia, & pocula, ut refert Henricus Venantodunensis libro sexto hi­storiae suae, diem obiuerit supremum. In confesso est archiepiscopos à tempore aduentus Nortomanno­rum in Angliam, hîc sedem habuise. Balduinus, & Hubertus archiepiscopi nobile fanum Lamithi e­rexerunt, decreuerant (que) Praebendarios, ut uocant, ibidem statuere. Durouernenses monachi hoc aegrè ferentes cum Ro. pont. de Fano diruendo egerunt. Postremò, monachis uictoribus, ruinam locus pas­sus est, & quidem magnam. Palatium archiepisco­porum iam ad senium deuergerat. Ecce praesto est Ioānes Moridunus, &, absterso senio omni, florem, ac iuuentutem, renouato, & aucto operi magnificè reddit. Hîc ego iuuenis studio eloquentiae, et bona rum literarum totus cōflagrans Thomam Houertū Principis Icenorum filium Latinè loqui industria, qua potui maxima, perdocui.

Luguballia. Britannicè Cairluel. corruptè Cair­lile. Haec urbs ad Vetelingianam uiam sita est, allu [...]tur (que) [Page] a borea Aquaeduno, & à meridie Calodeua flu minibus non ignotae famae, quorum confluentiaspe ctabilis paulo inferius urbe. At unde urbi nomē in­ditū à nullo hactenus discere potui. Coniecturam interim meam non grauabor publicam facere. Sus­picor fluuium, qui nunc Aquaedon, alias Eidon, o­lim dictum fuisse Logum, siue Lugum. Ballia à ual­le V. litera in B. facilè mutata, originem sūpsit. Sunt & qui scribant uallia, nō ballia▪ Familiare quidē est indigenis. Aquilonaribus ualles praeposito fluminis nomine appellare, ut Glindale, Vveredale, Tiueda le, Alandale, Rhidale. Sic enim Luguballia Lugi uallis erit. Nisi quis rectius appellationem ortam putet à Lough patrio uocabulo, quod lacum, aut stagnum significat. Abundat enim aquis Lugubal­liae situs. Ptolemaeus Luguballiae corrupto nomine Lucopibiae meminit, uidetur (que) eam genti Nouan­tum attribuere. Meminit etiam huius urbis Antoni nus in suo Itinerario. Quo tempore Beda floruit in precio haec urbs quidem fuit: nam et eius mentio­nem. 27. cap. libri. 4. historiae suae facit. In libello quo que, quē de Cutheberti uita carmine, et prosa scrip sit, honorificè de Luguballia haec praedicat: Ecfri­dus rex ad Luguballiā ciuitatē, quae à populo An­glorū corruptè Luel uocatur, uenit ut alloqueretur reginam, quae ibidem in monasterio suae sororis euē tum belli expectare disposuit. Postera autē die de­ducentibus eū ciuibus prodijt, ut uideret moenia ci­uitatis, fontē (que) in ea miro quodā Romanorū opere extructum. Haec ille. Concidit autem Luguballia ca lamitate Danici belli, et deserta moerebat totos du­centos, [Page] & eo amplius, annos. Aluredus Fibrolega­nus historiographus suo saeculo clarus scribit hanc urbem instauratam fuisse sexto anno imperij Guli­elmi Rufi regis Angliae. Praedicat hoc idem Houe­denus. Adijcit Venantodunus, Gulielmum Rufum regem colonos ab austro huc misisse. Nec desunt qui scribant Flandros quosdā diluuio suis sedibus pulsos, ab Anglo, tanquam colonos, huc missos, qui & posteà, ne quid cum Scottis commune haberent, Penbrocum translati sunt ut Rossos rebelleis per­domarent: id quod fecerūt, teste Syluestro Giraldo.

M.

Mauditi castrum, uulgò saincte Mavves. Erat autem Mauditus ex Hibernia ortus, &, ut ferunt, e­piscopus. Vixit parcè, ac duriter, sanctitatis nomine clarus, non longe à Falensi portu, ubi nunc uilla pis catoria, & fanum illius nomini consecratum. In colae ostentant in coemeterio fano adiacenti cathedrā ex solido saxo, qua frequēter sedebat, fōtē (que) superstiti one celebrem. Forma castri in ipsis portus faucibus pene orbicularis est, & situ subsidet, ut serpentes aerei certius irrūpenteis feriant hostes. Trefrius qui structurae castri praefuit, uir ad bonas artes, & huma­nitatem natus, tum praetereà amicus, & summus qui dem meus, à me flagitauit, ut latè quadratis saxis in­signia Henrici octaui nūquā satis laudati, & Eadue ardi Principis incōparabilis, ferētibus, paucos opor tunè uersiculos affigerē, quibꝰ altè insculptis poste ritas nobile tāti Regis opus meritis extolleret prae­conijs. Feci quod uoluit. Tali autē amico quicquā pnegare planè religio fuisset. Accipe cādide lector inscriptionū notas. Prima sic habet. Henricus oct. [Page] Rex Angliae, Franciae, & Hiberniae inuictissimus me posuit presidium rei publicae, terrorē hostibus

Secunda inscriptio.

Semperhonos Henrice tuus, laudes (que) manebunt.

Tertia.

Imperio Henrici naues submittite uela.

Quarta.

Gaudeat Eduardo Duce nunc Cornubia felix.

Quinta.

Exprimat Eduardus fama, factis (que) parentem.

Haec nos in Henrici octaui Regis incompara­bilis gloriā aeternitati consecrauimus.

Mediamnis, uulgò Medemenham monasterio­lum Bernardinorum, quod Isiburnam Bedanforda­nam, alias Ouseburne, parentem agnoscebat.

Mons acutus, uulgò Montegu, nomen loci apud Gallos celebris: unde & nobilissima eiusdem appel lationis apud Anglos familia originem duxit. Ri­chardus Burdegalensis Rex Angliae gloriam Mon tis acuti, alioqui claram, clariorem reddidit, Seueri­ani Comitis titulo adiecto▪ anno eius imperij. 21.

Mons diues, Gallicè Richemont, urbs famae cō ­spicuae, à qua & regioni, quam possidet nomen. Brigantes olim hîc sedes habuêre, utpote cultores totius Isuriae, uulgò Yorkeshir, cuius et haec pars fuit, ut plurimum montana, at interim quà ualles subsi­dent foecūda utcū (que), fluuijs (que) irrigua, uidelicet Vro, Suala, & Couero. Gulielmus nothus rex Angliae, dū Eboracum ciuitatem eius imperio non audientem obsidet, Alanum nepotem suum Comitem Britan­niae cōtinentis, Matilde regina exorante, huiusmo­di [Page] illustrauit donatione: Ego Gulielmus cognomi­ne Bastardus rex Angliae do, & concedo tibi nepoti meo Alano Britanniae Comiti, & haeredibus tuis in perpetuum omneis uillas, & terras, quae nuper fue­runt Comitis Eadvvini in Eborashira, cum feodis militum, & alijs libertatibus, & consuetudinibus, ita liberè, & honorificè, sicut idem Eadvvinus ea tenu it. Data in obsidione corā ciuitate Eboraci. Capta, spoliata, & incensa urbe Brigantum domina, ac gen te in potestatē Gulielmi redacta, Alanus uir maximi animi studens prouinciā acceptā solidè sibi conser uare, castrum, iuxta Gillingham uillam suam, fortis­simum extruxit, quo se muniret contra impetus nō modo Anglorum fortunis spoliatorum, uerum etiā insultus Danorum. Operi autem absoluto Riche­montis nomen quodam consilio inditum est, uel à loci magnificentia, uel á castro Britanniae cōtinen­tis aliquo eiusdem appellationis. Rodolphus Dice­tensis in historia sua meminit Richemontis castelli Armoricae regionis. Ego cū, annis ab hinc aliquot, auidis hoc castrum oculis collustrarem, uiderem (que) ambitum urbis intra moenia ipsa exiguum esse, coe­pi cogitare urbem sensim creuisse in extima castri area, quod tamen non refero tanquam cognitum. Nunc ut splendor, & gloria Comitum Richomon­tanorum fusius eniteant, operaeprecium duco eorū ab origine stirpem repetere, & serie quadam ad sae­cula recentiora perducere. Eudo Comes Britanniae cōtinentis Gallofridi filius tres genuit filios Alanū Rufum, alias Fregaunt, Alanum Nigrum, & Ste­phanum, qui singulatim, eo mortuo, Britanniae prae­fuerunt, [Page] & Richomontaniae. Vterque Alanus sine liberis perijt. Stephanus uerò filium Alanum no­mine genuit. Hîc autem Conanum haeredem reli­quit, cui nupsit Margareta Gulielmi Scottorum re­gis filia, peperit (que) ei Constantiam, posteà coniugio Gallofridi filij Henrici secundi regis Angl. felicē. Genuit Gallofridus Arturium, quem loannes rex Angl. eius patruus ob moetum, ne Angliae regnum iure suo peteret, insidijs, ut quidam scribunt interfi­ciendum curauit. Constantia secundò nupsit cuidā Rodolpho, à quo adulterij crimine infamis diuortio mulctata est. Hinc tertiò nupsit Guidoni Tearcho, & ex eo peperit Adeliciam, quae Petrum Malocle­ricum in coniugem accepit, & ei peperit Ioannem. Ioannes filius Ioannis Comes Richomontaniae acce pit in uxorem Beatricem filiam Henrici tertij regis Angliae, quae maritum Arturio, Petro, & Ioanne pa­rentem fecit. At Ioannes pater ultimus erat Richo­montaniae Comes ex stirpe Alanica, cuius si quem iuuat antiquitatem, quae Eudonis imperio praecessit cognoscere, legat Gulielmum Gemeticencem re­rum Nortomannicarum illustratorem. Recentiores Richomontaniae Comites omitto breuitatis studio, hàc lege tamen, ut illos in memoriam redigam in o­pere quod de nobilitate Britannica, dijs uitam mihi fortunantibus, in Procerum gratiam propediem scripturus sum, & aediturus. Intereá Richomonta­niae uale dicam.

Morini, gens Gallicae Belgicae, quorum urbs ce­leberrima Teruana erat, quam ego potius Treuen­tam nominarem à Tre, quod oppidum ueteri Gal­lorum [Page] lingua significat, & guin quod album, illu­stre, & splendidum sonat. Morinorum meminit Cae sar in commentarijs suis. Meminit eorundem Gra­tius poêta in libro de uenatione, de quo Ouidius. Apta (que) uenanti Gratius arma daret.

Mortuus lacus▪ uulgò Mortelake, uilla lōgo qui dem tēpore archiepiscoporū Durouernēsiū, at nūc Regis, ꝑmutatione fūdi facta, uilla eximiè splēdida.

N.

Nauticus sinus, Saxonicè Reatherhith, locus o­lim nautis tantū hospitium praebens. At nunc, quia urbi uicinus est, coepit nitidis superbire uillis, & sor des nauticas quasi contemnere. Sunt qui adfirment Henricum eius appellationis quartum Anglorum regē hîc delituisse, ut medicorū opera in lepra, qua foedè aspersus fuerat, curanda uteretur.

Neoportus, siue Nouus portus. Anglicè Nevv­porte, statio carinis satis fida, ubi etiā & cōmodus in Vectam insulam aditus. In Neoportu emporium est, & unicum totius Vectae, quod & eodem cense­tur nomine. Attamen, ut ego aliquando accepi, Me dena oppido antiquum nomen erat.

Nouantes, de quibus Ptolemaeus, oram littoris Britānici occidētalē accolebāt, ea parte, quà nunc Lugouallia Scottomastix illa floret, & Cādida casa, quae nunc Fanū Niniani, Gallouinorum sedes pri­maria caput attollit. Non possum hîc certè satis ad mirari, quid sibi uoluerit Hector Boethius Scotti­cae scriptor historiae, cum Gallouiniam sedem Bri­gantum fuisse contra communem tum Graecorum, tū Latinorū omniū consensū affirmet. Eiusdē farinae et illud Hectoris est, quo loco Dobunos, de quibus [Page] Ptolemaeus mentionem facit, eam fuisse gentem scribit, quam nostra aetas uulgò Darbeshiremenne appellat. Notum est Corinium eam fuisse urbem, quam Saxones Churnecestre uocabant, & nostra aetas corruptè Cirencestre, & Cicestre. Sedes etiam Dobunorum primaria ibi olim fuit, ubi nuuc pars Claudianae, ad Coteuoldianum campum, prouinciae. Sunt & aliae eiusdem notae in Hectore maculae, quas uulgus lectorum tanquam stellulas suscipit.

Nullisecunda, nouū ab excellentia operis nomen inditum loco uernacula lingua Nonesuche dicto. Hîc magnificentissimus Henricus Octauius tam e­leganteis, tam uenustas, tam denique splendidas e­rexit aedes, ut quo cūque prudens floridae architectu­rae aestimator oculos conuerterit suos, has dixerit in­ter caeteras quascunque facilè palmam ferre. Quan­ta illic Romanae antiquitatis aemulatio? Quantū spe­ciosae picturae? quantum auri? quantū denique omnis generis ornamentorum? Diceres coelum esse stellis interpolatum. Floreat aeternum Princeps, qui nullis parcit impensis, quo minus artificum ingenia, mira cula rerum, mentes, atque oculos hominū sua qua­dam maiestate rapientia, exhibeant.

P.

Pendinas, id est caput montis, locus adiacens Fa lensis portus ostijs occidentem uersus, ubi nunc stat castrum in loco aedito, non longë ab aedibus Cheli­greui uiri humanissimi, qui & eiusdē Praefectus est. Cuius operis gloria, quanta quanta est, Henrici Oc­taui Regis propria est.

Petropolis nunc Peterburch, at nomine anti­quiori [Page] Medeshamstet Saxonicè dicebatur: cuius & loci Beda. 6. cap. 4. libri suae historiae meminit. Erat autem in primitiua Merciorum ecclesia in ho nore planè maximo. Operaeprecium ergo originem monasterij olim undecunque clarissimi, uel ab ouo repetere. Qua parte non grauabor Hugonem Albū rerum Petroburgi gestarum luculentū planè scrip­torem in suscepti operis euocare partē. Fidem ille lectori faciet. Ego uerò quod ille fusè scripsit in cō ­pendiolū redigam. Auona siue Auena fluuius, qui uulgò Nene pro Auene sublata A. capitali litera, & V. sequenti in N. uerfa, Petroburgum alluit, in cu­ius aluei medio uorago quaedam incognitae profū ­ditatis. Quo etiam & loco fons ebullit, cui nomen Medesvvelle. Cum uerò Saxones in ripa fonti ui­cina aedes posuissent ueteri nomini nouum uideli­cet Hamsted coniunctū est, atque ita coaluit Medes vvelhamstede, quod nomen longo posteà seruauit tempore, detruncata tantum breuitatis studio ses­quipedalis vocabuli syllaba media, ita ut pro Me­desvvellehamstede pronunciarēt Medeshamstede▪ Ham uerò domum. Stat, siue stet ciuitatem Latinè significat. Collucet autem in ipsis penè Giruiorum paludibus. Giruiorum meminit Beda. Paludes inco lebant. Nomen Giruiorum nostro obscurum saecu­lo. Dicuntur hac aetatae Fennicolae. Appellationē ac cepêre Giruij à Gyr Saxonico uocabulo, quod La­tinë paludosum, & altè luculētum locum significat. Hactenus de loci nomine. Nunc reliqua strictim di­cemus. Penda rex Merciorum, siue Mediterraneo­rum Anglorum reliquit treis filios Peadam, Vvol­pherum, [Page] & Ethelredū, quorum singuli co mortuo regno Merciorum praesuerunt, id quod confirmat Gotcelinus Bertinianus in uita Milburgae uirginis. Vvolpherus detestatus impietatem, qua non dum Christianus Vvolphadū, & Rufinū filios suos Chri sto a Ceadda initiatos, consilio Verbodi è medio su stulit, monasterij fundamenta amplissimi Medes­hāstedae iecit, quod Deo Optimo Max. & Petro cō secrauit, unde Petriburgus nomen loco poste à indi tum, ac Saxulphum religiosis praesidē ibidē statuit. At imperfecto obijt opere. Ethelredus eius frater unà cū sororibus suis Chineburga, et Chinesvvitha incepto operi manum supremam addidêre. Longo post temporis interuallo Dani gens piratica à bo­reali littore toto miserè spoliato, in mediterraneas Angliae partes pergrassati sunt, ac inter infinita alia crudelitatis exempla Medeshamstatēse monasteriū totius Britanniae facilè primum funditus euerterūt. Haec rerum humanarū est uicissitudo. Ausim pro­nunciare, exceptis tantum ludaeis hominū omnium fecibus, nunquam uspiam terrarum fuisse gentem unam, quae maiorē alteri calamitatem intulerit, quā Dani Anglis. Clades illa miseros flagellabat spatio ducentorum, & penè quinquaginta annorum, quam quartam Britanniae plagam fuisse scribit Houede­nus in libro Annalium, ita ut praecesserit Romana, Pictica, & Saxonica. Eadgarus tamē monarcha An­glorum utcunque immunis erat à Danicis irrupti­onibus. Quo tempore Ethelvvoldus Philomona­chus episcopus Ventae Simenorum cum Principe suo ita egit, ut ille miseratus loci desolationem, e­rat [Page] enim tum temporis stabulum pecoris, noui mo­nasterij fundamenta ingentia ibidem poneret. Al­dulphus etiam Eadgari Archigrammateus luculen tissima operi dona contulit, ductus iusta poenitudi­ne quòd filius, quem unicum habebat, ab eo, & uxo re somno, et uino grauatis, suffo catus fuisset. Factus hîc posteà Aldulphus primus abba Petroburgen­sis coenobij instaurati, & tandem archiepiscopus Isurouicanus. Deinde Eadgarus aedificato nouo oppido diploma emporij contulit. Quid multis? Eò diuitiarum, splendoris, famae, magnificentiae, denique gloriae accreuit Petropolis, ut Chryso­polis à multis appellaretur, quod nomen Saxo­nicè sonat Gildenburch. Viceratiam Gulielmus Nortomannus, & imperio Angliae potitus est. Ecce Chrysopolis, tot congestis multorum annorum spa tio opibus, praeda fuit Hereuardo Anglo, ac Da­nis Anguillariam insulam, alias Elig, ui defenden­tibus, & Gulielmo regi obaudientibus. Iusto mihi hoc factum uidetur Dei iudicio. Nam monacho­rum saltem bonorum partes fuerant tantos in el [...]e­mosynam thesauros à pijs erogatos nō sordidè sibi conseruare, uerum larga manu oportunè, & in loco pauperibus distribuere. Meminerint igitur ecclesi­astici, uel perpetuò, sordidum hoc exemplo admo­niti. Turoldus Nortomannus beneficio Guli­elmi Victoris, cuius & nepos, ut quidam scribit, erat, abba tū Petropolitanus facinoris Hereuar­dini admonitus, Stenoforda urbe relicta, ad suos armato milite, ut fortem decuit abbatem, cinctus [Page] redijt. Tum verò partim dispendio rerum mona­sterij, & oppidi incensi, partim etiā Anguillarianorū uicinitate uulneratus, ut piscis ictus, sapuit, ac ca­stello sui nominis Gallicè Monturold dicto, strenuè erecto futurae prospexit cladi. Hucusque ut pluri­mum ex historia Hugonis Albi. Henricus Octauus rex potentissimus splēdorem nouum Petroburgo, iam dignitate episcopi illustrato, contulit.

Petrus Rupinus, Gallicè de la roche dictus. Hic fuit Ventae urbis Simenorum episcopus tempore Henrici tertij regis Angliae, homo tam inuidiosus, quàm qui unquam maximè fuit. Hic erexit Londini in suburbio, cui Sudouerca nomen, xenodochium. Porrò in Auonia meridiana instituit alterum xeno­dochium, eo loco, quo stat oppidum in ostijs Portus magni, cuius Ptolemaeus meminit. Instituit etiam duo coenobia, unum Tichefeldae, alterū Letelegae, quae uulgò Neteley.

Placentia, Gallicè pleasaunce. Nomē palatio ab Hunfrido duce Claudiano instaurato à loci amoeni­tate inditum, quod modò perijt, resuscitata ueteris Grenouici memoria. Has aedes Hunfrido mortuo coluit Eadueardus eius appellationis ab imperio Nortomannorum quartus. Cygnus de hac Placen­tia magnificè personat in mellita sua cantione.

Pontes numero plurali oppidū, ut ego coniectu­ram facio quod Saxones Readige, & Reading, sic enim in uetustissimis exemplaribus scriptum inue­nio, sua lingua uocabant. Antoninus Pontium me­minit. Quanquam miliariorum numerus qui in Iti­nerario elucet à pontibus Londinum, non conuenit [Page] Readingo. At ego experiētia didici corruptos iam esse in Antonino numeros, et Alaunodunum uicū, qui nunc Maidenheued, et Vxinum pontem, ac Colunum Saxonicè Colunbroke corruptè Cole­broke, recentioris memoriae esse, quam ut Pontium referant antiquitatem. Et eo loco tantum nominat urbes, ac celebris notae oppida: cuiusmodi nisi Ra­dingum recta uia nullū à Cunetione, alias Marle­byri, Londinum. Reading nomen meo quidem iu­dicio à copia, & confluxu aquarum apud Saxones coepit. Et huius nominis pagus est ad Limeni, alias Rotheri fluminis, ripam, qui Cantios à Sudosaxo­nibus ex parte disterminat. Fluuius uerò Readin­gū intersecans Romanis Cunetio, Saxonibus Ke­net dicitur. Oritur autem in Vilugiana prouin­cia ad radicem tumuli terrae in usus bellicos olim egestae, cui nomen Selburgus. Hinc profluens, Cu­netionem celebre sui nominis oppidum, Hungre­fordam, Spinas, alias Neocuriam, ac Readingum al luit, ac mox in Tamesim delabitur. Haec confluen­tia aliquid facit ad nominis etymon. Idem praestat & Cunetio, qui antequam oppidum penetret in cor nua propter Beram uillam splendidam se diffindit, ac maiori alueo per pontē qui Readingi est ad me­ridiem defluit: minori uerò quem sacrū amnem uo­cant, borealem oppidi partem alluit, ac mox coeun­tibus cornibus, fit unus alueus. Huc etiam accedit, quòd & illa duo brachia rursus diuortijs quibus­dam▪ uel in medio ludunt oppido, ac insulas planè amoenas efficiunt. Postremò neque hoc alienum à nominis significatione. Saxones riuum Rhe com­muni [Page] appellatione uocant, & subinde scribūt Hrie. Hinc Rhegate id est riui cursus, Ouerrhe ultra riuū Rheford riui uadum. Rhidune oppidū prope ri­uū, Suderhe ad meridiē riui: unde & prouinciae no­men, quae australi Tamesis ripae adiacet. Readingi primus, quod egò sciam, Asserius Meneuensis illu­strem in Annalibus suis mētionē facit, ac sui collau dat Ealfridi regis Visisaxonū uirtutē, qui Danos a­perto marte eò in castellum fugauit. Huius castelli nec rudera, nec aliqua certa hodie extāt inditia. At platêae Castellanae nomen in memoria quo itur uia publica ab hoc oppido ad Spinas occidentē uersus. Cōstat ex historia Roberti Beccensis Henricianos pessūdidisse castellū, quod Stephanus tyrannꝰ Rea dingi firmauerat. Ealfritha secunda regis Edgari uxor poenitudine ducta, quòd priuignū Eadueardū regem adhuc impuberē occidendū insidijs curauis set, monasteriū uirginibus sacrū Readingi instituit, eo, ut fertur, loco, quo [...]nūc Fanū Mariae in precio est. Henricus eius appellationis primus coenobiū mo­nachorum ad orientē posuit locū sepulturae suae, cui contulit. Virginū praedia, ac latifundia tum collegij Chausegani, tū monasterij Leonis.

Pontifices magistratus nomē à re sumēs, uidelicet pōtibus uel cōstruēdis, uel reficiēdis: cuius generis sunt praefecti duo Lōdinensi ponti, habēt (que) in Sudo uercano suburbio domū āplissimā, utpote armamē ­tariū rerū ad tantū opus pertinētiū. Rodolphꝰ à Di ceto in sua refert historia Petrū de Colechirche sa­crificulū iecisse prima fundamēta noui pōtis▪ Sed e rāt illa leuia. Quare regijs, & ciuicis accreuit posteà opibus. Hîc cādidi lectores obstrepit molesta scio­lotum [Page] lorū turba, cuius & unus obscurior reliquis, homo notioris loquētiae, quàm eloquētiae, et [...], me feedè in enumeratione arcuū Londinensis pōtis errauisse asserit. Incuriā in qua parte meā cēsor scili cet acutus, idē (que) rarus, cōuellit, lācinat, lacerat etiā pro imperio, si dijs placet, suo. Cui ego tantū in prae sentia, alias oportunius eius intolerabilē male iudi­cando arrogantiā pressurus, & cōculcaturus, respō deo: Pluris ualet oculatus testis unus, quàm auriti decē. Ciuis Londinēsis sum, nec me patriae poenitet meae. Spero (que) aliquando futurū, ut nec illā sui qualis cun (que) poeniteat alumni. Edico tibi male concilia­te Geta.

Fac periculū in eruēda penitiori illa antiquae urbis nostrae celebritate. Doctior hoc nomine, nisi te disce re suppudeat, forsitan euaseris me autore. Quin pō tis causam perago? Cataractae in ponte Londinensi viginti, quàse ab austro in boreā extendit. Atarcus ex solido saxo incuruati tantū nouendecim conspi­ciuntur. Tabulatā illam, & planam pontis figuram ex asseribus cōpactā, & machinis tractilibus, si usus postulet, subleuādā, ne aditus hosti pateat, arcū nec possum, nec uolo, sed ne (que) per rationē debeo certè appellare. Sperabas, tu quidē magnū de me in hac re triumphum. At ego à te conceptam spem omnē illam his uerbis facilè tibi praeripio.

I nunc Geta, & inter compotores tuos uiginti ar­cus Londinensis pontis uictor depraedica.

[Page]Polus, illustris familiae nomen, cuius ego talem fuisse originem à fide dignissimis didici. Michael Polus humili loco natus mercaturae operam dedit. Regioduni in ipsis Hulli fluminis ripis siti ubi no­bile emporiū. Nauigauit autem frequenter ad ori­entales urbes Germanorū, tanta (que) dexteritate, suc­cessu, felicitate quoque rationes omneis suas sub­ducebat, ut breui diuitias ingēteis sibi compararet. Hinc fama inclarescere coepit, & Richardo secun­do Anglorum Regi non modo cognitus, uerum e­tiam familiaris, & charus, atque adeò à cōsilijs esse. Vffenfordiorū Sudouolciae Comitum gloria, defi­ciente haerede masculo, inclinationem patiebatur. Richardus studens Polo quàm gratissimus esse, illū australibus praefecit Volcis, anno regni sui nono, & inter familiarissimos habuit. Polus ubi persense­rat se in flagrantissima esse apud Principem gratia, strenuè rem auxit, & indicia nobilitatis non pauca prae se tulit. Inter quae illud uel palmarium obtinuit, quod nullum non lapidem mouerit, ut Regiodunū suum quàm clarissimum faceret. Constat oppidum illius cum opera, tum impensis auctum insignium numero aediū. Nā tempore Eadueardi regis ab ad uentu Nortomannorū in Angliā tertij Regiodunū oppidum piscatorium erat, solius Hulli praeterlabē ­tis, ut ego arbitror tunc nomine gaudens. Poli aedes instar palatij adhuc elucent Regioduni, unà cum muris oppidi latericijs, quà Fanum Mariae occiden­tem spectat. Praetereà duas alias conspicui decoris aedes in oppidi umbilico, & tertiam ad Hulli ripam posuit. Nec sic contentus egit cum ciuibus ut oppi [Page] dum muro cingerent: id quod factū est. Locus ubi lateres in muri usus cocti Tegularius adhuc dici­tur. Postremò a rege Richardo in ciuium gratiam li bertatis diplomata exosculanda impetrauit. Hacte­nus fortuna propitiam se parentem Polo exhibuit. Iam Richardi imperiū, & maiestas ciuili turbata se­ditione sensim decrescere coepit, unde & Polus no­uus homo, idem (que) inuidiosus unà etiam decreuit. Princeps uolens nolens coactus est nobilium insti­gatione publicum totius regni conuentum ad cer tum diem designare. Hoc confessu Verus Comes Isiacorum, & Polus Sudouolcarū publico decreto, tanquam corruptores Principis, exulabant. Vter (que) Lutetiam Parisiorum petijt. Richardus magno illo­rum tenebatur desiderio. Polus mutatam sortem ae­gerrimè ferens, obijt Lutetiae. Verus opes eò à Po­lo adductas inuasit: atque haec Poli finis. Filij eius meliora tempora nacti patris haereditatem accepe­runt: & non longo post tempore haeres ex asse Du­cis insignem sibi comparauit titulum. Tandem Ead mundus imminutae maiestatis Hēricianae reus, se, ac nobilem unà familiam funditus perdidit▪ Quin & haec tragaedia paulo ante à Lindiorum Comite eius fratre natu maiori bello interfecto, aut Terento sub merso, orta est, patre nesciente, & crucem filijs im­precante.

Portunia insula, uulgò Portelāde, sita est ad me­ridiem littoris Durotrigum non procul à Vagae flu. ostijs, unde tenui diuiditur aestuariolo. Quà Ocea­no alluitur in montes consurgit, at meditullio plana est, ferax etiam frugis, graminis, ac pecoris, at arbo­rum [Page] prorsus indiga. Hanc aestimant circuitu septem milliaria cōficere. At si quis lineam per ipsas insulae radices, quas mare alluit, circūduceret, decem milli aria computaret. Planities insulae ut plurimū saxosa. Littora horrenteis rupes ostentant. Coniunctae tan­tum uno insulae uico aedes, ubi & ecclesia. Reliquae sparsae. Olim piscationi praeter caetera accolae stude­bāt, nunc uerò aratro. Fūda, qua se incolae exercent, plurimū ualent, feriunt (que) hostem fortiter. Henricus Octauus impensis maximis castrū hîc posuit monu mētū nobile, & iustū insulae praesidiū. Plura de Portu nia dicemus in libro de insulis Britāniae adiacētibus.

Profundum uadum, Angl. Depeford, tantū uilla piscatorū paucis ab hinc annis, Henricus Octauus Principum decus omnium Nauale conseruādis, & reficiendis nauibus hîc instituit, armamentarium (que) iuxta posuit, ac nuper splendidas etiam aedes Greno uicanis famulas excelso erexit fastigio.

Putenêga, locus nō alio, quod ego sciā, nomine me morabilis, quā quòd amoenas ad ripā aedes ostētet.

R.

Regiodunum Tamesinum, sic dictum, quod ad Tamesini flu. ripam situm sit. Fama praedicat uetus oppidum collocatum fuisse paulo inferius eo, quod nunc cernitur, Shenā uersus loco humili, et excres­centibus aquis obnoxio, atque hinc adeò aliò tran­slatū fuisse. Ethelstanus, Eadvvinus, qui & Eadvvi­us, ac Ethelredus reges hîc imperij sui corona redi­miti sunt, testibus Henrico Venantodunensi, et Ro gero Houedeno. Accepi olim hoc medio factum fuisse foro, erecto altè tabulato opere, quo latê à nu­merosa plebe uiderentur: quod tamen tanquam re­ctè [Page] cognitū non affirmo.

Regius burgus Saxonicè Cuningburg, corruptē Quinborovv. Castrū hoc sitū est in littore, quā Oui­nia, alias Shepaega, insula Tamesini, et Vagani flu. o­stia aspicit. Instauratorē Eadueardū Vindelesoranū agnoscit, & Gulielmū Perottū Vicanū posteà Sime norū episcopū praefectū operis celebrat. Deni (que) & Hēricū octauū firmiora iam nactus robora extollit.

Regiodunū Hullinū à flu. praeterlabēte ad differē tiā alterius sic dictū. Saeculis ab hinc aliquot elapsis piscatoriū tātū fuit oppidulū, & appēdebat paroeciae Hasilleganae, unde traiectꝰ in Lindiā superiorē. Incre mēta urbis paulò ante in uita Poli Sudouolcae ostēdi mus. Tū praetereà Hulli flu. originē, et cursū depinx imus, adeò ut in praesētia eadē repetere suꝑuacaneū.

Ruber cliuus uulgo Reddecliffe. Gulielmus Gui donis filius huius loci alūnus nouā uiculo addidit lucē cōstructis duabꝰ elegātis notae aedibus. Idē scho lā grāmaticā insigni quadā tū liberalitate, tū pietate ac Hospitiū pauperū receptaculū ibidē instituit, des tinato uel perpetuùm in tam sanctos usus praedio.

Regnorū meminit Ptolemaeus, qui, ut ego conie cturā facio, Tamesini flu. australes ut plurimū ripas, et īteriora excolebāt. Nūc regioni nomē Sudorheia

S.

Sabaudia, aedes magnificae appellationē à Petro Sabaudo Leonorae reginae cōiugis Hērici tertij auun culo acceperūt. Hēricus tertius rex hunc Richomō taniae titulo insigniuit, et castella nobilium aliquot ei seruanda tradidit, quae, cum aliquandiu seruasset, declinans Anglicae nobilitatis inuidiam, regi re­stituit. Ioannes Gandauensis Dux Mediolanensis [Page] longo post tēpore Sabaudi aedes incoluit, in cuius cōflagrabāt inuidiā orta Cantiorum seditione.

Schelfega, uulgò Chelsey. Nomen autem uillae inditum à dorso excrescentis arenae in alueo flumi­nis. Morus accola illustris uillae famam auxit. At postquam pertinax esse coepit, & decretis publicis fidem abrogare, famam uillae partam labefactauit. Sed posteà noua loco accessit gloria. Henricus Oc­tauus regum splendor unicus, cōspicuas aedes ibi­dem nuper posuit.

Shenum, uulgò Sheene. Vnde autem nomē in­ditum, si non à splendore, non possum satis cōiectu ta consequi. Angliae reges taedio urbis adfecti fre­quentiusculè huc concessêre tanquam ad secessum longè amoenissimum. Certum est Eadueardum ter­tium hunc locum coluisse, ibidem (que) obijsse. Eundē coluit & Richardus secundus eius nepos. Contigit autem anno D. 1397. ut Anna Regina Richardi secū di uxor longè charissima diem Sheni obiret supre­mum. Ille uerò tanta perturbatus clade loco temerè mala omnia imprecatus est. Nec sic contentus, uim etiam, si dijs placet, aedibus intulit. Henricus Quin­tus desolationem loci undecun (que) amoeni nō ferēs, splēdorem illis suum reddidit. Postremò Henricus Septimus Regum omnium sui temporis cum ditis­simus, tum prudentissimus bonitate soli, uenustate situs, fluminis commoditate, & uicinitate urbis ille­ctus, tale ibi opus à fundamentis erexit, quale prio­res non uiderunt: quale etiam & huius saeculi deli­tiae in immensum auctae collaudant. Princeps uerò magnificētia operis mirificè delectatꝰ Richemōtis [Page] nomine nouā regiā appellauit, quo dignitatis titu­loante acceptū regni imperium clarissimus enituit.

Sinnodunum mons editus in ipso uallis limite, cui nomen ab Albo equo, situm est. Distat enim à Caleua plus minus mille, & quingentis passibus, & fossa cingitur profunda. Referunt Atrebates fuisse illic, Britannico imperio florente, castrum ingens, & memorabile totius prouinciae opus. Cecidisse uerò illud adfirmāt eo tēpore, quo Danica rabies totā la­tè prouinciam deuastabat. In praesentia ne leuissima quidem ullius structurae extant ibi uestigia. Coloni numismata Romanorum aratris hîc saepe eruunt. Manifestum quidem hoc signum loci hominum fre quentia olim celebris. Sunt tamen qui putent Da­nos hîc castrametatos fuisse, orbiculari (que) uallo tute­lae causa locum cinxisse. Sion, à Sione monte speciosissimum coelum desig­nante appellationem accepit. Locus ille quidē ubi nunc Sion famae tantum plebeiae erat antequam Henrici Quinti regis inuictissimi liberalitatem sen sisset, Brigidianae uirgines, chorus, ut tunc temporis uidebatur, pius collegium ambiebat. Princeps ratus positurum se opus posteritati spectabile, collegium magnis instituit sumptibus. lam debellauerat Gal­los, & coenobiola in Anglia non pauca erant, quae tanquam appendicia, Gallorum coenobia, unde & deriuata sunt, capita sua agnoscebant. Senserat Prin ceps in illis fraudē, dolum (que) subesse, male (que) de eius sentire contra Gallos triūphis Quare consilio quo dam suppressis illis, praediorum quae possidebant partē Brigidianis, partē literatorū collegijs cōtulit.

[Page]Sudouolca Dux australium Volcarū, nomen ab excellentia sumptum, ut Anglus pro rege Anglorū. Folke autem Saxonicè id significat, quod uulgus, & plebs promiscua Latinè.

Sunningum imminet Tamesinae ripae, dextror­sum paulo inferius Readingo. Fuit olim pontificū sedes, & cathedra. Nouem hîc numero pontifices fuisse Seuerianae ecclesiae historia apertè docet. Eorum primus erat Ethelstanus. Postremus uerò Hermannus. Hîc beneficio Eadueardi regis filij Ethelredi Shireburnēsem nactus episcopatū, utrū que coniunxit, ac unicā sedē Shireburnae cōstituit.

T.

Tama fluuius oritur Bulburnae in radicibus Ca­tyeuchlanicorum mōtium, qui locus aliquot passuū millibus à Pennolega uilla splendida Rodolphi Ve ronegi Equitis clarissimi, et amici nostri, dissitus est. Defluit per Trengofordam uillam rusticam, per ual lem Eilecurianā, & Crenodunensem pontem uici­num Tamae emporio, cui nomē indit. Deinde Vete leganū pontē, & Durocastrum petit, ac mox pene­trato ponte Isidem, ulnis complectitur, suum (que) no­men superbus praefert. Hinc fluuij coniuncti cursum deducentes uno Tamesis nomine coalescunt.

Templū, locus militibus Hierosolymitanis olim cōsecratꝰ. Hîc multi nobiles uiri sepulti inter quos nobilissimus fuit ille Gulielmus senior Polemar­chus Angliae, & Penbrochiae Comes, cuius hoc epi­taphiū in Thomae Rodeburni historia etiānū extat. Sum, quem Saturnum sibi sensit Hibernia, Solem Anglia. Mercuriū Normannia. Gallia Martem.

[Page]Thornega, Saxonicè Thornege, & Thorney. La tinè spinarum insula, nunc Vvestminstre. Locus erat horridus, & incultus. Sunt qui adscribant tem­plum Thornegae D. Petro positum & consecratum, Mellito Londinensi episcopo, & cuidam ditissimo eiusdem urbis mercatori. Ego haec aliquando legi Thornegae in pensili tabula, Sebertum regem ori­entalium Anglorum filium Sleddae, & Riculae filiae Ethelberti Magni construxisse monasteriū Petri in Thornega anno à Christo nato. 604. Cui & subscri­bit Ealredus abba Rhiaeuallēsis in libro, quē de uita Eadueardi regis filij Ethelredi infortunati aedidit.

Trenouātū Troia noua Gallofrido. Sunt qui op­pidum Nouantū interpretentur. Illud interim ne ad umbram aliquam ueri accedit, quod Polydorus ta­men affirmat, ut Trenouantum sit oppidum Bri­tanniae mediterraneae, quod uulgus contracto nunc uocabulo Tranton appellat. Constat Ptolemaeo autore Trenouantes gentē fuisse maritimā ad oriē ­tē, ubi nunc Mediosaxones, & Ostrosaxones. Inter quos fuêre duae illustres tantum urbes, quarū prima recētiori saeculo, Romanis in Britānia imperātibus, Londiniū à Cornelio Tacito dictū est, secūda uerò Camudolanū, quae rectius Colunodunum à Coluno flu. posteà Coluncester, uulgò, & corruptè Colche­ster. Erit mihi igitur Londinum ueteri appellatione Trenouātū, id est urbs, uel oppidū Nouātū, donec cruditissimi, & in Britānica antiquitate exercitatis­simi, maturo iudicio certiora referant. Quod autem Ptolemaeꝰ Lōdinū Cātij ānumerat urbibus, aut parū rectè illud à cosmographis didicit, aut urbs scripto­rum incuria suo luxata loco. Cōstat enim his, qui uel [Page] summis labris leuiter Britanniae descriptionem at­tigerunt, Tamesim perpetuò Cantios à Nouanti­bus disparasse. Quid Londino cū Cātiorū urbibus? Vt concedam Londinum suum nomen uel à prin­cipio retinuisse: An non igitur erit Trenouātum, id est oppidum Nouantum gentis antiquissimae inter quos & sita est? Nihil planè obstat, cum in confesso sit Londinū inter Nouantes, non Cantios fuisse. Cognitum est Nouantes, eas incoluisse regi­ones, ubi nunc Mediosaxones, & Ostrosaxones. De hac diximus aliquanto fusius in Syllabo dictionum antiquarum, quē adiunximus libello de natali Ead­ueardi Principis. Hîc me nūc etiā iuuat non inuenu stos uersus cuiusdam poetae, qui epitomen Britāni­cae historiae scripsit, in medium producere:

Aemula Troiae

Tuêsis ciuitas antiquissima rectè Ptolomaeo de nomine cognita. Hanc nostra aetas Bervvike cor­ruptè mea quidem sententia pro Abervvike uocat, quod uocabulum sonat ostia sinus, uel fluminis. Be­da, 12. cap. 1. libr. Anglosaxonicae historiae, ubi de o­rientali sinu Isthmi, qui Scottos ab Anglis diuidit, loquitur, Tuëdi meminit. Fuit olim Tuêsis, atque adeò hinc maritima omnis ora ad Perthā ubi nunc [Page] Fanum Ioannis urbs celebris, quam & muris cinxit rex Eadueardus Longus Scottomastix ille, in An glorum ditione usque ad Ecfridi regis Berniciorū occasum. Scottus posteà Abreuicum inuasit, lōgo (que) retinuit tempore. Eadueardus Longus rex Angliae, & Scottorum debellator urbem recuperauit, & An glis solicitè conseruādam tradidit.

V.

Vecta, siue Vectis, Britannicè Gueid, uel Guith, Anglicè Vvighte insula cum Latinis, tum Graecis scriptoribus cognita. In primis autem Ptolemaeo, Plinio, & Antonino. Samuel Beulani discipulus, qui annotationes in Nennij Britanni historiam scripsit, haec, dum Vectae interpretationem significanter ex cutit, refert: Quam Britones insulam Gueid, uel Guith uocabāt, quod nomē Latinè diuortiū dici po test. Forma insulae ouo simillima. Lōga quidē est ui ginti passuum millia. Lata uerò decem. Vtrun (que) insulae promōtorium, siue extentio usque adeò isth­mi figuram exhibet, ut peninsulā faciat. Cōmodus in Vectam traiectus à Portu magno ad Retham, in­teruallum septem milliarium est. At ab Hurstano ca stello, quod ostijs Auonae fluminis, & aestuario adia­cet, ad Sharpenoram, spacium plus minus duorum milliariorum interiacet. Rupes habet littus horren­teis. Terra frugum fertilissima, nec syluae indiga. Amniculis aliquot cōmodè alluitur. Neoportus, a­lias Medena unicum insulae emporium. Villae prae­tereà plus minus. 24. in quibus ut plurimū non uica tim, sed sparsim habitatur. Cairbro nobile olim Rigi diorū, qui Gallicè Readuers, dicti, castrū in ipso penè [Page] insulae umbilico situm est. Vespasianus qui posteà imperator Ro. hanc primus insulam Romanis uecti galē fecit. At quid in Vecta egerit penè incertum. Disperijt nobis pars illa historiae Cornelij Taciti in qua scripsit de aduentu Vespasiani in Britanniam. Quae si nunc extaret, Vectae antiquitas, atque adeò Britannia ipsa longè clarius eluceret. Suetonius Tranquillus in Vespasiano haec scribit: Insulam Ve ctem Britanniae in deditionem redegit. Henricus Huntendunensis secundo suae historiae libro docet quo pacto Cerditius primus Visisaxonum rex co­mitatus Kinricio filio suo bello deuictos Britannos Vecta expulerit: ut (que) post quartum uictoriae annū eandem dono dederit Stufae, et Vvitgaro suis nepo tibus. Quo in loco mihi quidem uidetur Asserij au­toritatem sequi, qui eadem significanter in Osbur­gae reginae Visisaxonum, et matris Ealfridi regis ge nealogia exprimit. Seruierat iam diu Idolis Vecta imperio regulorum Saxonici generis audiens, con­culcata ui barbarorū Christiana religione, cum Ced ualla Britannus Arualdum regulum, filios (que) eius­dem duos uictor è medio tolleret, & suo insulam adijceret imperio. Hinc Vecta Christianismum re­cepit, predicante euangelium Hildila, eò ab Vvilfri do episcopo Ceolesegano, quod nomen Latinè uitu lorum marinorum insulam sonat misso, unà cum Be orvvino Vvilfridi episcopi nepote. Partem uerò in sulae dedit Princeps Vvilfrido, quem impensè dili­gebat. Haec Beda. 15. cap. quarti libri historiae Anglo saxonum. De Vecta fusius dicemus in libro de insu lis Britanniae adiacentibus.

[Page]Venta Belgarum. Britānicè, ut nunc loquūtur, Cair Oder nāte badō. Vnde, licet cōiecturā facere nomē urbi recētioribus saeculis Oderam fuisse. Additum uerò est nante Badon, perinde ac si diceres, in ualle Badunēsi. Nam Balnea urbs celebris memoriae hinc distant decem millibus passuū. Nante propriè signi ficat uallē in qua fluuius labitur. Ego igitur dicerē nante Auon à flumine, potius, quā Badon: id quod lucidius, & significantius esset. Odera nomen flu▪ cuius & appellationis aliquot & hodie in Britānia, ac Germania esse dignoscūtur. At Auonam flu. qui hanc urbē alluit, nomine Oderae aliquādo dictū fuis sè legi planè nunquā. Est coniectura ex uno Antoni ni loco Auonae etiā nomē urbi inditū fuisse. Sed ua­leāt coniecturae. Ptolemaeum in praesentia sequar. Il­le uerò sic scribit: Dobunis subiacent Belgae, & ur­bes Ischalis, Aquae calidae, Venta. Ex hoc loco ut­cun (que) apparet Ventā eam olim fuisse urbē, quā Sax ones Brightstovve posteà appellabāt. Sonat enim Latinè illustrē locū, quae uox nō multū à Vēta ablu­dit. Guine, siue Guēne Britānicè id significat, quod album, quod pulchrum, quod cōspicuū Latinè. Erāt et aliae tres praeclarissimae ciuitates famae in Britan­nia hoc cognomento celebres. Quarum una Vēta Sylurum, quae nunc Cairguēt, ut ex Antonino colli­go, erat. Haec tota concidit. Rudera apparent in De­metia, qua itur à Strigulia alias Chepestovv, ad ciui tatem Iscanae legionis. Et quoniam in Striguliae mentionem incidi, lubet Nechamij de hac urbe di­stichon non inuenustum ex eius de Sapientia diui­na libro desumptum promere.

Annotauerat haec quidam in margine codicis: Stra­ta Iulia, cuius pontem construxit Iulius, quod uulgò Strigolium dicitur. Sic ille▪ Mihi tamen uix placet annotatio. Nō me fugit Pliniū alio Sylures statuisse loco, uide licet ad Cāterrenū Scotiae promōtoriū, un de breuissimus in Hiberniā traiectus. Secūda est Vē ta Simenorum, quae modo Vvincestre, quam & ali­qui Bristolliae urbi ascribunt. Tertia Venta Iceno rum nomine gaudebat, quā hodie appellāt Northe vvicke, cuius nominis antiquitas etiamnum appa­ret in flu. urbē alluente, quem uulgus Vvennesunne uocat. Venta Belgarum initio urbs ampla non fuit. Aucta est à Saxonibus. Postremò, ponte facto, Ru­ber cliuus ad sinistram Auonae ripam urbi additus, & muro septus forti, quo tēpore Gulielmus Comes Claudianae praefuit prouinciae, & maximè Ven­tae suae▪

Verolamium, siue Verulamium, Saxonicè Vver I am cestre, & Vvateling cestre, ut scribit Henricus Venantodunensis. 1. historiae suae libro ubi de qua­tuor uijs publicis tractat. Legi aliquando urbem à uicino flu. Verlume nomen primitus accepisse. Ex Verlume fecerunt recētiores Vere, decurtata alte­ra uocabuli parte. Et mox Verus flu. sublata Elite ra, et M. praefixa fit Murus, quae appellatio uel hodie extat, habet (que) palatium sui nominis opus planè re­giū Angl. More dictū. Vilibaldus Anglus qui Boni facij Angli episcopi Moguntinensis uitā septingē ­tis ab hinc, et eò amplius annis, scripsit, Muri flu. [Page] meminit. Admiror interim quid sibi uelit Gildas Britannus, qui, nisi codex mendosus, pro Muro Ta mesim in sua historiola, ubi de Verolamio loquitur, supposuit. Hinc facilè crediderim recentiotes imbi bisse errorem, qui uel adhuc multos possidet, uide­licet Tamesim olim alluisse Verolamiū, quod cer­tè absurdius est, quam ut confutatione prorsus ulla sit conuincendum. Constat antiquitus ingentem fuisse lacum propter moenia Verolamij, qui Offae regi Merciorum potentissimo uectigal pendebat. Fluuij uerò in illis Catyeuchlanorum finibus cele­bres nulli praeter Verlumū, alias Murū, Lugiam, qui Cerui uadū nobile oppidum, et Durum, à quo Duri uadū, uulgò Stourford, nominat̄ uicus nō icelebris. Cornelius Tacitus haec de Verulamio libro. 14. hi­storiae suae refert: Eadem clades municipio Verula­mio fuit. Vnde & Britannicè, teste Nennio in cata logo urbiū, Cair municip dicta est. Ptolemaeus etiā hanc urbem celebrat, attribuit (que) Catyeuchlanorum genti. Porrò & Antoninus eandem depraedicat. A­lexander Nechamius in libro de sapientia diuina encomiastico carmine Verolamiū percelebrat. Ste­tit urbs fama clarissima usque ad Saxonum aduen­tum, & aliquanto post, ut apparet ex Anonymo, qui facta Albani historiae eleganter commendauit. At toties Saxonicis cōcussa bellis tandē subito caput demittere coepit, us (que) adeo, ut paulo post spelunca latronum uiam Vetelinganā obsidentiū esse coepe rit: quo tempore Offa Merciorum rex potentia in­ter Saxones summus Fanum nobile D. Albano in Holmehurste, loco extra muros Verolamij eius [Page] martyrio sacro, posuit. Tum urbis & aedificia, & mu ri minantia ruinam partim subuersa sunt in usus no­ui tēpli, & coenobij. Vtque officinae coenobij indies augebantur, sic decreuit Verolamium. Oppidulum quoque inceptum ad Fanum Albani multum latissi morum laterum, ex quibus ueteris urbis aedificia to­ta penè cōstabant, detraxit. Dehinc et Vvolsinus sex tus abba Fani Albani infinitam uim laterum, et sax orum eò abduxit, ut nouum oppidum Fani Albani augeret. Refert Matthaeus Parisius in libro de anti­quitate Fani Albani quo pacto Ealfricus abba septi mus, et Ealredus eius successor, et Eadmaerus nonus Verolamij ruinas, ad se traduxerint in usus noui tē ­pli ibidem ponendi: quod opus à Paulo Cadomensi posteà absolutum est, adiuuāte Lanfranco, ut refert Eadmerus, Cantiorum archiepiscopo. Haec cursim ex penetralibus antiquitatis depromsimus.

Vinchelsega oppidū in ipsis ostijs portus Lime­ni situm, Fuit antiquior ea, quae nunc extat Vvinchel sega, loco quidem humili sita, & uiolentis fluctibus oceani mirum in modum obnoxia. Hinc factum ut cum accolae nec sūptibus ullis, nec ingenio calamita tem, quae à mari oppido imminebat, repellere cōmo dè possent, cogitarent tandē de cōmigratione. Edi­tus erat locus non longo admodū interuallo distans ab oppido. Et is cuniculos aluit, domino suo Trego sio nō contemnendum fructum referens. In hūc ac­colae ueteris oppidi omnes, oculos, et mentes conie­cerunt. Consilio Eadueardi Lōgi, qui tunc Anglis imperabat, situm futurae urbis dato pretio coëmunt [Page] quem Chronicon Fani Albani tā belle depinxit, ut prae oculis posuisse uideatur. Fit magnus artificum concursus. Praeficitur operi Ioannes Chirchebius episcopus Anguillarianus Regi à thesauris. Trās­ferūt eò ex ueteri oppido quaecū (que) usus postularet. Temporis successu, id est annis sex, uel septem ex­creuit nouum in immensum oppidum. Additi de hinc muri, & portae. Rex ipse inuisit locum, et operā laudat: dum (que) altiorem urbis partem foris equo in­sidens collustraret, caballus crepitaculo uentimolae territus regem concutit. Ille calcaribus usus equum exasperat, unde per crepidinem unà cum equo in uallem cecidit, desperantibus de eius uita famulis. At ille superum gratia incolumis inuētus. Hoc ego scriptū nuper legi in Chronicis incerti autoris, quae à Fano Albani ad Tinnense monasterium delata sunt. Placuit noua urbs suis conditoribus. Vetus oppidum paulò post omninò desolatum, ac relictum ludibrio furentis maris. Ab illo tempore Vinchelse­ga antequam suae originis uicesimum plenè numeraret annum, duplicē passa est calamitatem, semel Frā corum irruptione, iterum (que) Hispanorum à Pharolega inuadentium impetu.

Vindelesora oppidum antiquum, nobile, magni­ficum, & situ denique tam amoenum, ut cum alio quocunque iure optimo de palma contendat, quam & mihi uel in ipso castri uertice, quo sol splendi­dius planè nihil aspicit, decētissimè gestare uidetur. Vetus illud oppidum, ne quis ignoret, aliquanto re­motius stabat à castro, quàm nouum. Sed nec [Page] eius nomen adhuc perijt. Illud certè mihi mirum ui detur, quòd, cum non paucis ab hinc saeculis tanquā regia Saxonum sedes re ipsa in magno steterit pre­cio, cum aucupij, tum uenationis titulo, tam rara de eo fiat mentio apud ueteres historiae scriptores. Di­dici à luculento quodam teste Eadueardum regem Ethelredi infortunati filium Vindelesoranum ca­strum celebrasse. Ab eo tempore gloria loci perpe­tuò floruit. Nec quisquam hinc regum fuit cuius nō arriserit oculis. Longum profectò esset hîc connu­merare res ibi gestas. Eadueardus eius nominis ab imperio Nortomannorum in Britannia tertius, quē Gulielmus Pachendunus historiographus à loco natali Vindelesoranum appellat, nouo splēdorē op­pido addidit, idem (que) ita castri gloriam uel ad ipsa maiestatis fastigia extulit, ut omnibus facilè ingenti admirationi esset. Iā uictor iugū Gallorū, & Scotto rum duris ceruicibus imposuerat, et annus à Chri­sto nato. 1364. defluxit. Ecce Princeps potentissi­mus, atque idem partis spolijs ditissimus animo ar­debat, ut aedito opere aliquo illustri, magno, memora bili denique se, suum (que) nomen posteritati uel claris simum facere. Senserat situm castri Vindelesorani, cuius alumnus erat, tam amoenū, quám quod maxi mè. Sed tempus edax rerum splendorem, iuxta ac robur operis incredibile quantum uitiauerat. Edi­cto igitur conuocat ingentē artificū numerū. Tur­res, ac muros uetustate fatiscenteis dirui iubet, & amplioribus circinatis spatijs, alta noui operis fun­damenta iaciēda curat, quibus posteà fastigia omni maiestatis genere elucentia fuêre superimposita. [Page] Erat Gulielmus Perottus nobilis Odoualli alumnus à Vicano oppidulo Auoniae australis originem du­cens, uir rerum experientissimus in flagranti tunc temporis apud Eadueardum gratia, cui cura, et tan­ti operis moles commissa. Tandem curriculo pau­corum annorum castrum regium sumptibus infini­tis supremam artificum manum accipit. Erat in ca­stro uetus templum religione sacrum, & Diuae Ma­riae, ut memini, dedicatum. Hîc instituerat Henricus Belloclericus rex Angliae quin (que) presbyteros qui rem diuinam curarent. Pietatem boni Principis op­timus Princeps laudauit, secum (que) cogitare coepit, quo titulo illustre opus illustrius redderet. Inito ma turè consilio statuit noui operis templum sacrum D. Mariae, et Georgio martyri. Praesidem quoque ibidem, ac duodecim Canonicos ex ea secta, quos praebendarios uocant, instituit: utque collegij sui splēdor nouo, et nitido dignitatis calculo latius elu­ceret▪ nobilissimam conscripsit societatem Equitū, auream Perisceliden sinistra tibia ferentium, cui hic uersiculus Gallicè in scriptus erat: Honi soit qui mal y pense. Iam agebatur annus imperij Eadueardini [...]. cum chorus uiginti et sex Equitum Perisceliden ferentium bonis auibus, et laeto omine designaretur. Rex demissis chlamidibus ex tenui et molli panno colores nunc roseos, nunc uiolaceos, purpureos u­trosque praescripsit. Interior pars chlamidis regiae ob ducta sindonae alba, sed byssina. Reliqui Equites sa crae uestis interioreis sinus pelliculis niueis, quas uulgò Armineos uocant, bellè exornant. Praesidis chlames numerosa, et collucente periscelide orna­tissima [Page] principiò extitit. Reliquorum, ut quis (que) titu lo dignitatis enituit, ita & in talari ueste praescriptū periscelidum numerum religiosè obseruabat. Cu­cullus etiam unà cum prominula appendice olim egregio & capitis & colli ornamento cultui Equi­tum superadditus. Accessit ad splendoris coronidē Periscelis aurea gemmis adamātinis, ueluti quibus dā stellulis, interpolata, quod & Regiū fuit. Caeteri autē tibiā laeuā aurea tantum periscelide cingebant. Numerus Periscelidū in ueste longa nō comparet: unica nūc insignis est. Color in ueste unus Violace­us restat. Huius sodalitij gloria ab eo tempore in im mensum us (que) adeò excreuit, ut reges, & Coesares Pe riscelidis famā, decus (que) ambitiosè expetiuerint. Quae renti mihi saepiusculè de Periscelidis origine, relata sūt incerta multa, us (que) adeò, ut nondū apud me con stituerim quid potissimū admittā. Longè praestat si­lētio originē rei parū mihi constantis praeterire, quā incerta pro certis pronūciare. Profectò uerisimile est praeclarū fuisse aliquod facinus, quod nobilissi­mae societati primordia tam augusta pepererit. Sūt qui Periscelidem interpretē tur tesserā belli designa re. Cincturae species ea est. Cincti milites sua obibā [...] munia. At quāta interim discinctorū infamia. Exau­ [...]orati illi quidem erant. Sūt rursus qui dicāt Eadue ardū signo Periscelidis in sortē dato hostē uicisse. Sūt porrò qui ex Periscelidis circulo orbem uirtutū apprimè necessariū Principibus uiris colligant. Ead ueardus Quartus Plantagenista uictor collegium Periscelidis mirum in modū fouebat, & praedijs, ad­aucto ministrorum numero, donabat. Ne (que) hoc me­rito [Page] finem beneuolētlae imposuit. Ad occidētē tēpli ab Eadueardo tertio cōstructi nouum & ille erexit priori longè magnificentius: sed imperfecto opere obijt. Reginaldus Braius Eques magni nominis te­cto, & fastigijs noui templi, ut ego accepi, manū ad­hibuit. Quoties autem auidis hoc templū collustro oculis, toties mihi uideor absolutum elegantis stru­cturae opus uidere. Stabat ad huc uetus tēplū ab Ead ueardo tertio positum: sed cum Henricus Septimus rex sui saeculi Phoenix unicus memoria mortis ta­ctus, locū sepulturae suae aptū quaereret, diruto Eadue ardino templo ueteri illo, nouū à fundamentis loco eodē construxit, quod & hodie uacat. Mutauerat e­nim de sepulchro sententiā, ac alterū, miraculū orbis uniuersi Visimonasterij inchoauit. Illud nō est silen­tio praetereundum, quod idē adiūxerit occidentali parti areae superioris ubi maximè castrum nitet, no­uum, et elegans quadratissimorū saxorū opus. Sed ne (que) eius filius Henricus Octauus flos regū, quot­quot Britānia unquā uidit, minus de Vindelesora est cōmeritus. Primis etenim regni sui annis portam maximā, qua ingressus in primā castri areā à fūda­mentis quadrato extruxit saxo. Sed quo me rapu­it oratio? Quam aegrè diuellor à Vindelesora aurea quidem illa.

Viridis sinus. Saxonicè Grenevviche. Erat hic lo cus antiquitus statione nauium celebris potius, quā ullo illustrium aeditum titulo. Non nullam sibi olim peperit famam ex castris, quae Dani in super cilio ui­cini montis posuêre. Huius rei gestae clara apud Henricū Venātodunensē in Suēnone his uerbis mē tio est: Turchillus uerò similiter iussit dari uictū, & [Page] censum exercitui, qui erat in Grenevvike. Possem hîc multa et ea clarissima in medium de loci celebri tate adferre. At in praesentia haec suffe cerint: quādo quidem Cygnus accuratè alias Regiam, quam sub­limem habet, suis coloribus omnibus depinxerit. Volucrum domus. Saxonicè Fulenham. uulgò Fulham. Asserius Meneuensis scribit Danorum turmas hac ripa in hyber­nis fuisse. Fuit haec uilla multis ab hinc annis, atque adcò nunc est hospitio Lon­dinensis episcopi notissima.