UT principia Philosophiae nostrae feliciùs ac faci­lius ex praecedentibus exemplis e [...]uantur, quae­dam, quae praesenti instituto magis accommoda vi­dentur simpliciter sine aliquâ confirmatione, hîc subjiciemus; quorum licet maxima pars priùs descri­pta sit in variis Sympathiae & Antipathiae complica­tionibus clarioris doctrinae grati [...]ea rursus describe­re haud videbatur inconveniens, sic aut [...]m se ha­bent.

Accipe terrae virginis quantum satis, quae nun­quam semine animalis, vegetabilis, aut mineralis impraegnata fuerat, & colloca in concavis puteorum recenter extructorum fontiumque saxis porosis Cry­ptisve carbonum; & si pluviâ irroretur in istis locis, terra ista virgo ingravidabitur absque semine, radice, aut pollutie seminali: his herbis & non aliis; vid. Adiantho, Capillis Ven [...]ris, Scolopendriâ, Sym­bellariâ, Hepati [...]à.

In rimis murorum si ista terra locetur, uti priùs dictum, ingravidabitur his & non aliis plantis, vid. Parietariâ, Salviâ vitae, leucoio, absque ullo semine, &c.

In tegulis seu tectis domorum si terra talis loce­tur, uti dictum, in eâ producuntur Sedum omnis gene [...]is, Herniaria, & Millepedes. Si radices [Page 52] aliarum plantarum putà Hyoscyami, Angelicae, &c. illic plantentur, destruunt fermentum proprium loci.

Si terra ista locetur in loco alto in summitate pali aut in vase aliquo longè à seminali aliquâ misturâ successu temporis ingravidabitur semine herbarum naturaliter illic subtus jacentium, & crescentium, ex earum evaporationibus, & hoc serio notandum quòd post productas plantas remaneat terra virgo, in eodem pondere & quantitate.

Per sex ferme mensium spatium à coitu, Gallinae ova prolifica pariunt sine ulteriori cum Gallo cum­mer [...]io, neque potest genetura Galli tamdiu in o­vario corporaliter remanere.

In uteris quadrupedum viviparorum (uti opti­mè annotavit doctissimus Harvaeus) à coitu, non rem [...]net seminis corpus. Nam in Cervis, Damis, Ovibus, &c. uno aut altero mense à coitu vidit uteros vacuos, quicquid [...] dicat Highmorus.

In lacu Hiberniae quem Lochneich vocant lapi­descit lignum in eum projectum minimo temporis spatio.

In rupe Scotiae Septentrionalis lapidescit aqua il­lic guttatim decidua: Si autem aqua ista extra ca­vernam in aere aperto locetur no [...] lapidescit, licet vim habeat lac coagulandi.

Ex Anate putrefacta sub fimo fiunt bufones▪

Ex pilis equorum in aquam projectis fiunt An­guillae.

Ex stercore equino Scarabei, &c. hujusmodi.

Ex uno pane vi diversorum stomachorum sit caro [Page 53] porcina, equina, bovina, canina, humana, &c. Item pisces diversi.

Item ex vino, pane, oleribus, leguminibus, car­nibus omnium generum, piscibus, herbis, fructi­bus fit unus chylus diaphanus ex talibus multorum colorum in stomacho hominis, & ex isto chylo fi­unt centum fortassis partes specie & proprietatibus diversae.

Piper recens in Italiâ plantatum fit hedera. Se­men bordei in locis incultis mutatur in avenas.

Veratrum in agro Tridentino vi purgativâ orba­tum est.

Rhabarbarum apud nos ignaviter aut parum pur­gat.

Papavera apud nos vi lethali orbata sunt, licet regio sit Thebis decuplo frigidior.

Zinziber extra patrium solum non crescit.

Triticum in avenas & lolium, Ebulus in Sam­bucum, Ilex in Quercum, Adianthum in Scolo­pendriam, Imperateria in Angelicam, Rapa in Raphanum transplantari possunt, si propè crescant.

Picae, serpentes, araneae, bufones, ranae, ve­spae, &c. venenata in Hiberniâ, neque sponte, ut in aliis regionibus, proveniunt; neque illic vive­re queunt, si ex aliis locis portentur.

In insitionibus arborum surculus convertit succum radicis alterius speciei in suam naturam, mutatis omnibus ejus proprietatibus, tamen in quibusdam remanent, ut surculus Pomi in Rhamno aut Meze­reo acquirit vim purgativam, &c.

Apud cavernas serpentum & bufonum herbae cor­diales, [Page 54] putà Buglossum, Borago, Melissa, Violae induunt qualitatem deleteriam.

Mercurialis & Mezereon juxta vinum plantatae, vim ei purgativam communicant, sicut Cicuta, Hy­osciamus & Solanum ei vim narcoticam indunt.

Animalia quae vescuntur piscibus, putà aves ma­rinae, sues, anseres, Gallinae, &c. induunt qua­litates piscium, nam eos redolent.

Anseres in Scotiâ Septentrionali ex lignis abie­tinis crescunt redolentes ea.

Vitis Brassicae applantata arescit, vel se in adver­sum slecit, &c. exempla similia prius descripta.

Sublimatum vel Arsenicum apposita venenatis ulceribus, duo venena se mutuò ligando curant ulcus.

Si liquori Sublimati instilletur Oleum Tartari duo ignes se mutuo ligando relinquunt Balsamum dulce, sic Oleum Vitrioli & Tartari agendo in se relinquunt Tartarum Vitriolatum, sic etiam Oleum Arsenici & Realgaris relinquunt Balsamum pa­regoricum.

Vox ▪Pavonis item fraxini folia ligant serpentes.

Succus Betulae Martialis solvit impotentiam ve­neream.

Saliva canis rabidi in carne à dentibus relicta, red­dit homines, & caetera animalia hydrophobiae haere­des, &c.

Item cerebrum Cati comedentes mores & gesti­culationes ejus praese ferunt.

Tarantulae ictus reddit homines & bruta instar Tarantulae inquietos, & in motu continuò saltan­tes, [Page 55] & urinis eorum cernitur aliquid simile telis A­ranearum.

Ferino sanguine epoto ferini mores induuntur.

Carnes animalium rapacium, ut sunt Lupi, Corvi, Accipitres, &c. imprimunt saepè comedentibus mores eorum; multa istiusmodi exempla annotabit lector in praecedentibus complicationibus.

Ex primis quatuor exemplis liquidò constat ter­ram virginem post natas plantas remanere in quan­titate & pondere pristinis, ideoque eam non ingredi plantarum illîc nascentium compositionem: Relin­quitur ergo plantas istas ex solâ aquâ fieri aut ex ni­hilo, non verò ex somniatis mistionibus quatuor e­lementorum. Si fortasse dixerit aliquis terram cres­cere, rogonum eadem sint Caeli phaenomena nunc & ante mille annos, & si sunt eadem, oportebat ter­ram condensari, & unus maniplus nunc esset gravior multis ante tempora Noachi, & licet ista exempla clarissimè illud demonstrent, in tanto (ut videtur) paradoxo describendo ne nimis jejuni videamur, alia ex naturae promptuario habebis. Si mense martio, perforaveris Betulam, Queroum, Fraxinum, &c. extillabit aqua limpida, clara, & pura obscurum ar­boris saporem & odorem referens, quae spatio 12. aut 14. dierum praeponderabit arbori cum ramis & racidibus; ideoque sequitur arbores ex solâ aquâ fieri, quam ex terrâ sugunt sale nitro impraegnatam. 2. Ex aquâ guttatim deciduâ in cavernâ Scotiae se­ptentrionali videmus petram albam fieri sine aliquâ sensibili misturâ alterius rei. 3. Chymicorum sal, Sulphur, & Mercurius migrant in aquam claram, [Page 56] inspidam, & aequiponderantem corpus in eam dis­solutum, quod Chymicis peritis notissimum. 4. Ca­davera mortuorum in Caemiteriis in aquam migrant, nam si in cinerem & terram migrarent, caemiteria in immensum crescerent, quod experientiae quotidianae repugnat. Praeterea, si ex mistelà quatuor ele­mentorum omnia corpora re [...]ultarent, tunc aurum, & caetera, metalla, marchasitae, & lapides non prae­ponderarent terrae, quod liquido patet. Licet obstre­pant nonnulli, mussitantes nescio quid de terrâ pu­râ, quae non nisi in centro reperitur, atque eam esse omnibus mistis graviorem. Sed contrà sic arguo. Ubicunque fiunt metalla, lapides, &c. ibi est ter­ra pura, At in istis locis terra est levior istis, Ergo. Si igitur ex aquâ solâ fiunt omnia corpora quae mista creduntur, utrum sunt Vegetabilia, Mineralia, vel Animalia, unde existentiam suam mendicabit Chimericum illud monstrum Mistio, atque omnes salibrosae & inextricabiles difficultates, atque in­compatibiles contradictiones, quae ingenia Philoso­phorum acutissimorum hucusque torserunt, exinde natae, quis quaeso contrariis elementorum in misto qualitatibus (quibus omnis generatio & dissolutio rerum falso ascribitur, cui neque insunt neque ines­se possunt) dabitur locus? Et si neque mistioni, neque contrariis in misto (quod nunquam extitit) qualitatibus detur locus in naturâ unde originem suam habuerunt temperamentorum tot diversae complicationes, &c.

Licet ex aquâ tanquam unico principio materiali omnia quae mista priùs fuisse putabantur, fiant; [Page 57] tamen omnia fieri ex unico principio simpliciter mi­nimè dicendum est: Quia tunc nulla esset distinctio inter principium & principiatum, & ambo essent il­lud unicum, ideoque in exemplis istis ulterius inve­stiganda sunt alia.

Secundo igitur ex quatuor praeallegatis exemplis patet locis omnibus à creatione indita esse principia quaedam activa spermatopoetica in aevum duratura, quae neque sunt calor, frigus, &c. aut contempe­ratio istarum qualitatum inter se pugnantium, aut influentiae solis, lunae, aut caeterorum syderum, nam si hoc esset, quodlibet ex quolibet fieret, & id pro­miscuè in omnibus locis, nec hîc capillares herbae, segetes, uvae, illîc Blitum, Sedum, Leucoion, & sic de caet. Sol autem per suum calorem inservit productioni istorum vegetabilium, excitando nimi­rum & fovendo ista principia ut impraegnent virgi­nem suam terram eorum seminibus, ista autem prin­cipia subjectantur in odoribus concreatis aut perce­ptibilibus à sensu aut aliquando non ut in experi­mento quarto, quae medio isto odore contagio quo­dam per totam massam substratam serpunt masculi­num robur illi impertientes. Ut in panificio, v. g. fermenti grana aliquot inficiunt contagio suo m [...]s­sam farinae maximam, & in suam naturam transmu­tant. Sic saliva canis rabidi in minimâ quantitate mutando humores spiritus partes, & consequenter actiones hominis aut bruti demorsorum inducit Hydrophobiam. Sic Tarantula ictu suo sere ob exilitatem aculei insensili mores suos & gesticulatio­nes ad hominem aut brutum transplantat. Sic aqua [Page 58] decidua in terram virginem à fermento tegularum vertitur in Sedum, à contagio puteorum in Adi­anthum, Capillos Veneris, &c. Ita ut istis prin­cipiis nullum nomen meliùs quadret, quàm si fer­menta vocitentur; quae priùs à solo Helmontio viro in multis perspicacissimo satis perfunctoriè, leviter, & obscurè delineata sunt. Ergo horum anatomi­am ex propositis exemplis eruere pro virili conabor, & primùm de locis fermentorum producentium ve­getabilia, animalia, &c.

Loca fermentorum, ut ex exemplis constat, vel sunt in terrâ, Aere, Aquis, Vegetabilibus, Ani­malibus vivis & mortuis & eorum partibus, & Mi­neralibus.

Secundo loca fermentorum in terrâ, aere, a­quis, &c. sunt vel in▪

Septentrione, ut Taxus, Cochlearia, Anseres abietini.

Oriente, ut Piper, Aloe, Sarcocolla.

Occidente, ut Petum, Mirabilis Peruviana, Iber herba, nux vomica.

Austro, ut Stachas, Laserpitium, Euphorbium, Rhabarbarum.

Tertiò, loca fermentorum sunt in particularibus regionibus, ut Sassafras in Floridâ; Radix China in Chinâ, Malabathrum & Agallochum in In­diâ, Schaenanthus in Arabiâ, nec alibi, Theamides lapis in AEthiopiâ, Mirabilis Peruviana in Pe­ru, Rhabarbarum in Ponto, Cochlearia & Saxi­fragia minima in Britanniâ, Opium in Thebe, Manna in Calabriâ, Senna in Alexandriâ. Sic [Page 59] dantur herbae Italic [...], Syriacae, AEgyptiac [...], Cre­tic [...], Graecae, Virginianae, Americanae, Massili­ [...]nsis, Belgic [...], AEthiopicae, Lusitanicae, B [...]asilia­na, Persicae, Illyricae, &c. quae passim in libris herbariorum extant. Sic etiam de animalibus & mineralibus dicendum.

Quartò, fermentorum loca sunt in particulari­bus locis omnium fere regionum, tali autem sunt.

Prata, ubi fiunt Orchis, Trifolium pratense, Pentaphyllon bacciferum, &c.

Uda loca, ubi fiunt Iuncus Verbenaca.

Sylvestria, Carlina.

Aquatica, Nymphaea, Plantago aquatica, Pi­peritis, Flammula.

Olida & uliginosa, Spatula faetida, Cotyla fae­tida, Atriplex faetida.

Palustria, Caltha palustri [...], Rannunculus, Spon­dilion, Scordium.

Stagnantia, Persicaria, Cannabis agrestis.

Umbrosa, Cyclaminus, Dracunculus major.

Fracida. omnia Tuberum genera.

Arenosa, Ononis, Plantago, cornu Cervi.

Maritima, Cochlearia, Brassica, Soldonella, Erin­gium, Scylla.

Arida, Saxifragia, Pimpinella, Lonchitis.

Saxosa & petrosa, Acanthus, Thymum, Ser­pyllum, Rosmarinus, Clinopodium, Chamaedrys.

Inculta, Sysimbrium, Carnocopus.

Aspera, Salvia major, Satureia, Baccaris, Cha­maemelum, Lithospermum.

Pingui [...], Centaureum majus, Clomatis.

[Page 60]In colliculis, Vitis, Centaureum minus, Smyr­nium, Meum.

Subsepibus, Thlaspi, Dracunculus minor, A­ron, Alliaria, hedera terrestris.

Apud rivulos, Alanus, ligustisum, Iris, Ca­lamus, Salix.

Inter segetes, Cyanus, lolium, Papaver Rheas, Rapistrum, Antirrhinum, Artimesia.

In ripis, Chelidonium minus.

Ericeta Ros Solis, Tormentilla, Cauda vulpin [...].

Apud aquarum scaturigines, Quinquefolium, Equisetum.

Apud flumina, Ulmus, Petasites.

Apud rudera, Digitalis, Erisimum Marru­bium.

In aliis herbis, Cuscutha, Epithymum.

In fontibus, nasturtium aquaticum, Becabunga, Erinum.

In Vallibus, lilium convallium, botrys.

Apud radices arborum, Polypodium.

In arbore, Agaricus, auricula Judae, Viscus quercinus, hedera.

In superficie aquarum, Potamogeiton.

Sub aquis, Sion Heliotropii species.

In tectis & tegulis, Sedum, Blitum.

In parietibus antiquis, Leucoion, Salvia vitae.

In montibus, Ptarmica Gentia [...]a, Chamaeleon, Calamentha, Asclepias.

In concavis Cryptarum & puteorum, Adianthum, Capillus Veneris, Symbellaria, Hepatica.

In homine, pediculi, lendes, vermes, & in spinâ ejus demortui anguis.

[Page 61]In fraxino fiunt Cantharides; In Pino Buprestis, sic omnes arbores, frutices & herbae habent erucas sibi peculiares sicut animalia pediculos.

Animalia sicuti Vegetabilia habent sua loca de­terminata & fermenta. Sic Cancer, Cochleae, & te­stacea omnia in saxis marinis generantur; Trutae in [...]ivulis, Anguillae in stagnis, Percae, Lucii in lacubus.

Ex Anate putrefacto sub fimo fiunt bufones.

Ex pilis equinis in aquam projectis fiunt an­guillae.

Ex stercore columbino aut anserino urinâ hominis macerato fiunt pulices.

Ex stercore equino Scarabei fiunt.

Ex stercore humano lumbrici.

Ex vapore sudoris fiunt cimices lectularii.

Ex vitulo mortuo occlusis meatibus fiunt apes.

In lanâ fiunt tineae.

Ex frumento fracido fiunt glires & mures.

Animalia etiam quae fiunt ex parentibus licet non nascantur ex fermentis locorum, tamen non vivunt neque generant in omnibus locis, ut sunt Simiae & Psittaci in Britanniâ non generant. Echinus non vivit nisi sub sepibus, &c.

Quaeritur, cum Vegetabilia & Animalia ex fer­mentis locorum sine parentibus provenientia habe­ant sua determinata loca in aero, aquâ, terrâ, Se­ptentrione, Occidente, Oriente, Austro, in par­ticularibus regionibus & in locis diversis omnium fe­re regionum, uti dictum, cur multa imò fere omnia ubique crescant? Respondeo id fieri per transplan­tationem aut insitionem artificialem aut accidenta­lem, [Page 62] ut cum Rhabarbarum, Mirabilis Peruvia­na, Tanacetum Americanum transplantantur de suis locis ad nos, & cum crescunt in fundo nostro fit nova insitio, quandocunque aliquid sive sit planta, animal vel minerale transplantatur de loco ubi natu­raliter proveniebat fit insitio cum crescit & vescitur alibi & aliis succis cibis, & aere, & licet fortassi [...] crescant in iis locis tali alimento, tamen naturaliter illîc non provenirent, ex loci fermento, & vel par­tialiter vel totaliter immutant loci naturam, vel à loci succo mutantur; ita ut Vegetabilia, & sic de Animalibus, & Mineralibus judicium esto, propri­is locis provenientia fortiora sint & meliora, quàm si transplantentur, nam adventu fermenti extranei de­bilitantur & morbida redduntur, sicut animalia aere, & cibis insolitis & extraneis & venenis vescentia, [...]ut in locis contagiosis degentia, morbos aut mor­tem incurrunt. Ista igitur transplantatio merito insitio dicenda erit quae nunquam priùs cognita fuit nisi in arboribus, & uno famoso exemplo de naso im­posititio ex carne alterius, & ut sunt arbores quae cu­jusvis alterius insitionem admittunt, ut Castanea, & Malus punica, sic multae sunt regiones in quibus ve­getabilia fere omnia crescunt exceptis paucis Schae­nantho scilicet, Zinzibere, &c. & ut sunt multae arbores quae multorum conjugia repudiant, quales sunt Nux & Taxus, sic sunt multae regiones quae non admittunt insitionem eorum quae fere in omni­bus aliis locis proveniunt, ut in Hiberniâ, ubi vene­nata animalia, ut sunt angues, serpentes, ranae, bu­fones, picae, araneae, &c. neque naturaliter pro­veniunt [Page 63] ut alibi, & si ex aliis regionibus eò porten­tur, continuò moriuntur. Item sunt multa vege­tabilia quae non crescunt nisi in suis locis & regioni­bus, ut auricula Iudae in Sambuco, Epithymum in Thym [...], Agaricus in Cedro & aliis arboribus & non alibi, Schananthus in Arabiâ, Radix Chin [...] in Chinâ, &c.

Omnis igitur emphytismus, sive sit ab insemina­tione, implantatione, impositione, irrigatione, ines­catione, aut approximatione, vel est,

Primò, Vegetabilium, ut videre est in insitionibus arborum, ut in Pom [...], Pyro, Castaneâ, &c. Item quando vinum redditur laxativum à Mez [...]reo Mer­curiali, soporiferum à Solano, sic per insitionem, fructus unius arboris possunt reddi purgativi, vo­mitivi, cordiales, deleterii, sudoriferi, adstringen­tes, &c.

Secundò, Vegetabilium cum animalibus exempla sunt in venenis Vegetabilium ab animalibus assum­ptis medi [...]amentis purgantibus, alterantibus, &c. & in cibis & in potibus ex Vegetabilibus desumptis.

Tertiò, Animalium cum Vegetabilibus, ut herbae cordiales apud cavernas serpentum & bufonum ve­nenatae fiunt, item [...]a Vegetàbilia quae succo alicujus venenati animalis irrig [...]ntur, vel halitu inquinantur, ut in salv [...]a ab halitu bufonis. Item morbi Anima­lium transplantantur in Vegetabilia per mumi [...]m, ut loquuntur.

Quartò Mineralium cum Vegetabilibus, ut Ve­getabilia super aurifodinas, &c. induunt qualita­tes Minerali [...]m illîc latentium, ut Kermes & Isatis [Page 64] sylvatica super ferri fodinas crescentes redolent e­jus naturam, & praeservant ac corroborant Magne­tem [...]què ac ferrum.

Quintò, Mineralium cum Animalibus, ut sunt ve­nena & medicamenta omnium generum ex Metallis, Marchasitis, & lapidibus confecta.

Sextò, Animalium cum Animalibus, exempla sunt in cibis & medicamentis ex iis confectis, & etiam venenis, qualia sunt morsus canis rabidi, ictus Ta­rantulae, Viperae, Scorpionis, cerebrum Cati, extre­mitas caudae cervinae, Cantharides, spuma Bufo­nis, &c.

Septimò, Animalia & Vegetabilia in certis locis naturam & proprietates loci induunt.

Atque omnis insitio Animalium, Vegetabilium, aut Mineralium vel est substantiae solidae, ut in plan­tis rami, folia, fructus, acini, radices, semina, suc­ci. In animalibus totum, caro, ossa, excrementa, morbi, naevi vel ex effluviis ex talibus afficientibus propinqua quaecunque ut immutent vel immuten­tur.

Factâ igitur per transplantationem insitione, ut dictum est, res per fermenta in seinvicem agunt, potissimùm quatuor modis.

Primò, se mutuò adjuvant, ut Asparagus gau­det associari Arundini, si Lilia Rosis, applantata sint, fragrantiores fiunt & meliùs crescunt, &c. In Sympathiâ Vegetabilium, Animalium & Minera­lium.

Secundò, res per fermenta se mutuò ligant & solvunt, ut in exemplis de Arsenico & sublimato [Page 65] appositis venenatis ulceribus duo venena se mutuò ligant, & curatur ulcus. Item succus Brassicae vi­ni vim inebriativam ligat, Pavonis vox serpentes, Bufo Mustelam, serpentes Alaudam, item succus Betulae martialis solvit impotentiam ad venerem.

Tertio, res perfermenta se mutuò destruunt, ut vi­dere est in Vite & Brassicâ Filice & Arundine, & caeteris ejusmodi.

Quartò, se mutuò transmutant, transmutatio autem omnis triplici modo f [...]t.

Primò, qualitates (ut loquuntur) tantum mu­tantur, manentibus formâ & figurâ externâ, ut apud cavernas serpentum & foveas bufonum & ve­nenatorum animalium herbae cordiales deleteriam induunt qualitatem, item cordiales plantae irrigatae succis Solani, Napelli, Cicut [...]. Item Cicuta, So­lanum, Napellus, Mezereon, Mercurialis in vi­neto reddunt vinum particeps suarum qualitatum, manente figurâ vitis & uvae: item animalia quae ves­cuntur piscibus, ut porci, anates, anseres, gallinae, redolent pisces, & non solùm caro eorum, sed & ova gallinarum halecum intestinis pastarum, item anseres ex Abiete nascentes in Scotlâ eam redolent.

Secundò, transmutatio fit mutando formam & etiam figuram externam, remanentibus quibusdam proprietatibus, in quibusdam magis, in quibusdam minùs, ut in exemplo allato, quando anseres ex abiete fiunt, forma & figura abietis pereunt, rema­nentibus sapore & odore: item quando Buprestis ex Pino, & Cantharides ex Fraxino fiunt, item in istis animalibus quae vescuntur piscibus forma perit, [Page 66] remanente odore, &c. Ab isto transmutationis modo omnia seminaria morborum originem trahunt ab assumptis cibis, potu, medicamentis, venenis, aut ab inspiratis ab aere aut contagiis aliunde haustis, aut haereditariorum in fermento seminum parentum latitantium; nam qualitates istae ambulatoriae, vel à debilitate partium coctioni subservientium, vel ab exaltatâ suâ virulentiâ indomabili restitantia in vis­ceribus, vel in toto corpore per generationem univo­cam, producunt sibi simile in specie quod contraria­tur fermento animalis, & secundum gradus suae vi­rulentiae Symptomata saeviora vel mitiora, morbos vel mortem inducunt. Sic inspiratio aeris fermentis venenatis vel infestis contaminati generat simile in nobis, ut in peste, contagiosis morbis, lippitudine, phthisi, &c. item ex parentum semine calculosi, calculosos, podagrici podagricos, epileptici epile­pticos, &c. generant.

Quaeri hic potest, cum omnes morbi ad hunc transmutationis modum referri possint: nempe ad qualitates remanentes ab assumpto cibo, potu, &c. uti dictum, & cum à tot rebus diversis oriantur, u­trum detur medicamentum universale, quod sit par extinguendo omnia fermenta morbifica etiam maxi­me contraria; Chymici acriter uno ore contendunt dari, atque eorum Antesignanus Vanhelmont di­cit esse liquorem Alkahest, Mercurium Diaphoreti­cum, &c. & ut hoc contra Galenistás evincat, dicit morbos omnes debellari posse tribus modis, primo extinctione Idea. 2. Per sedationem arckaei commoti. 3. Per ablationem materia occasionalis, [Page 67] & dicit ista praeposita remedia morbos superare se­cundo modo, quem etiam sequitur Osualdus Grembs in sua arbore.

Sed Contra 1. etiamsi detur morbos curari pos­se tot modis, tamen Idea ista excitatur à fermento (quod causam occasionalem appellat) & quomodo potest ista extingui, supe [...]stite fermento, nam si centies extingueretur, toties repullularet praesente adhuc fermento eum producente; idem dicendum de Archaeo commoto eum non posse sedari praesente fermento cudente Ideam à quâ commovetur exem­plis res erit manifestior, v. g. si spina infigatur di­gito alicujus sua praesentia turbando spiritus loci, causat dolorem, pulsum celerem, febrem, &c. si igitur aliquis adhiberet remedium spiritibus turbatis remanente adhuc spina; vel Ideae furiosae mederetur & non extraheret spinam quae utriusque fuerat cau­sa (quod perficitur adipe leporino) incassum labo­rans operam & oleum perderet. 2. Ponamus ali­quem à cane rabido demorsum esse cujus spiritus sa­tis sedati erant, tunc à fermento hydrophobico, in saliva canis gliscente ligantur hominis fermenta vel destruuntur (pro quorum modulo operantur spiri­tus) in quorum vicem subit fermentum hydrophobi­cum & spiritus hominis furentes reddit, si in hoc casu aliquis adhiberet remedium sedando Archaeo, remanente fermento hydrophobico in corpore, spiri­tus fortassis magis depauperaret, uti saepius contin­get in febribus malignis, exhibito laudan [...] opiato aut sulphure Anodyno Vitrioli dum spiritus feroci­entes & sylvestres paululum ligantur & cicurantur [Page 68] virtute medicamenti narcotica, interea fermentum febrile insidiatur vitae & patientem de medio tollit; remedium autem extinguens fermentum hydropho­bicum fit ex jecore ipsius Canis, Cinere Cancrorum, radice rosae Caninae, Hyaenae corii particula, quae cum cane adhuc vivens antipathiam habuit. Sic de taran­tismo Catismo lycanthropia, &c. & cum supponi­tur ante adventum istius fermenti spiritus fuisse sa­tis sed [...]tos, cur non erant igitur pares extinguendo istud venenum sine remedio? Et cur cesserunt fer­mento extraneo jam sedati, quod à remedio sedati secundum Helmontium expellere possunt: cum fa­cilius multo sit, ut vulgo dicitur, non admittere quam jam admissum inimicum expellere, spiritus au­tem aliquando sine aliquo remedio solent morbum expellere quando fermentum morbificum debile est, neque satis virium habet ad ligandos, destruendos aut transmutandos nostros spiritus; ex his igitur patet quod solum verum remedium sit extinctio fer­menti exotici, non veró extinctio phantasticae Idea, aut sedatio commoti archaei, remanente adhuc com­motionis caus [...].

Cum igitur ab expulsione fermenti morbifici so­lùm [...]i [...]t proprie dicta curatio, & quia quot simpli­cia sunt in mundo tot diversa sunt fermenta, & cum morbi ab iis fiant uti dictum qui specie differunt, quomodo potest fermentum unius rei omnia destru­ere & expellere, praesertim cum sint quidam morbi à depauperatione spirituum, ut Apoplexia, syn­cope, Lipothymia, Lethargus, Corus, Catoche, quae fiunt à fermento Narcotico & anodyno? Qui­dam [Page 69] etiam morbi fiunt à Conturbatione spirituum, ut febris, dementia, delirium, hydrophobia, Ma­nia, vertigo, phrenitis, &c. à fermento furente, tremulo rotante, &c. quidam tandem morbi ab inquinamento spirituum & partium, ut sunt Ele­phantiasis, psora, lues venerea, Cancer, à fer­mento excoriante, ulcerante serpente, &c. quo­modo potest unum medicamentum Conturbato [...] spiritus sedare? Depauperatos insta [...]rare? Et in­quinatos depurare? & v. g. cum Apoplexia à fe­bri exorta abigitur, & se non patiuntur in eodem subjecto, quomodo potest uterque uno & eodem medicamento expelli, sic dicendum de laethargo & phrenitide, &c. praeterea frustra creata essent sim­plicia Caephalica, neuritica, hepatica, stomachica, Antiscorbutica, antiepileptica, anticterica, &c. quas virtutes istis simplicibus Betonicae, Vincpervin­ca, Hepaticae, Absinthio, Cochleariae, Chelidoniae, Peoniae, & valerianae agresti, inesse, certo no­runt omnes practici, quicquid in contrarium adfe­rantii qui primis qualitatibus omnia ascribunt. Et tandem licet omnia fermenta morbifica in hoc con­veniant quod operentur conturbando, depaupe­rando, & inquinando spiritus, & sic puca saltem, si non unum remedium sufficerent, tamen omnes mo­di praedictorum specie distinguuntur, & sic plura re­quirunt remedia; v. g. spiritus conturbantur in Phraenitide, febre, vertigine, &c. à diversis specie fermentis, & licet in hoc conveniant quod omnes conturbent spiritus, tamen hic uno modo, alius a­lio, ita ut quod extinguit fermentum febrile, non [Page 70] poterit extinguere fermentum vertiginosum & con­tra. Sic de iis quae depauperant & inquinant spiritus dicendum; & non solum, sic sed & diversa simplicia unum & eundem morbum per fermenta sua excitan­tia, diversa remedia postulant, pro eorum defermen­tatione, ut videre est in Convulsionibus ortis à Na­pello assumpto, & ab Apio risus & sic de caeteris e­jusmodi fermentum Napelli destruitur ab Antitho­ra, non vero Apii risus qui à Melissa abigitur, quae non attingit fermentum Napelli: quod si vero me­dicamentum sedativum spirituum solùm sufficeret ad omnes morbos abigendos, cur fit cum Antithora vel herba paris sedant spiritus commotos à Napello vel aconito, quod non etiam sedant spiritus ab omni­bus aliis rebus ferocientes: Unde ex his omnibus liquido constat eos qui in aliquo uno simplici utut re­ctificato, spiritualizato & ad ultimum perfectionis gradum perducto quaerunt remedium universale, haurire aquam cribro: sed fruantur sua opinione de­cepti isti adeptorum nomine superbientes. Interim non inficias eo quando fermenta plurium morborum in aliquo omnibus communi conveniant, posse ra­tione symboli uno & eodem medicamento superari, v. g. ex lapidibus Cancrorum praeparatis fit diure­ticum, febrifugum, & vulnerarium, medicamen­tum optimum, nam isti morbi in hoc conveniunt quod acorem habeant praeternaturalem spiritibus summè infensam ac molestam, qui actione sua in la­pides Cancrorum eos dissolvere tentans, & in suam naturam convertere, acorem amittit & dulcificatur humor; ut videre est in dissolutione corallorum, [Page 71] perlarum, & cerussae, à spiritibus acidis ac [...]ti, au­rantiorum, &c. ammittunt acorem per suam a­ctionem mutuam & dulcificantur: at lapides Cancro­rum quocunque modo praeparati & exhibiti, non attingunt fermentum Apoplecticum, Epilepticum, Lethargicum, &c. Neque negandum est diversa rerum fermenta unius morbi fermento ita adversari ut simul vel separatim exhibita eum curent, ut v. g. Icteri fermentum superatur à Chelidonio majori, Cuscutha, stercore, anserino, & millepedis ani­malculis, &c. inde tamen neque omnem morbum uno remedio, neque unum omnibus curare seque­tur.

Tandem Osualdus Grembs ex Helmontio hoc argumento probat dari medicamentum universale, datur unicus vitae moderator hîc male se habens in­tegritatem naturae lacerat, ex qua subsequuntur impuritates vitae insidiantes: est itaque unitas naturae alteratae, unitas sanitatis laesae, & unitas spiritus su­per morbum agitati consideranda, non autem mul­tiplicitas varietatum occasionalium, si una natura humana alteraretur, & una sanitas laederetur, & uu [...]s spiritus agitaretur ab unicâ re, optime seque­retur unicum requiri tantum remedium (cujus con­trarium ex jam dictis elucet) at tunc non opus es­set recurrere ad Helmontii & adeptorum secretum, nam quodcunque unum morbum curaret ex Vege­tabilibus, Mineralibus aut Animalibus, omnem mor­bum curaret ob eandem rationem: & quod impu­ritates vitae insidiantes oriantur à spiritu male se ha­bente, falsum est, nam istae impuritates male affici­unt [Page 72] spiritum qui ante earum appulsum bene satis se habebat, ut palam fit in fermentis externè adveni­entibus, ut in Hydrophobico, Tarantismo, &c. & internis, ut in Epileptico, Apoplectico, vertigi­noso, &c.

Cum igitur propriè sic dicta curatio, neque sit extinctio Ideae in morbis non requisitae, neque seda­tio Archaei (nisi dicas palliativam & per accidens) sed solum ligatio, transmutatio, aut destructio fer­menti aut intùs geniti aut advenientis▪ externè, & cum tot diversa sunt specie fermenta quot morbi, & cum id quod unius rei fermentum destruit, alterius non attingit (etiamsi ambo eundem morbum cau­sent) Consequens erit nullum dari medicamentum universale, aut omne remedium esse universale.

Tertiò transmutatio fit totalis, tum quoad for­mam & omnes qualitates, tum quoad figuram ex­ternam, ut quando cibi & potus transmutantur per­fectè in stomacho sine ullâ qualitate superstite ut cer­nitur in herbis quae contactu mutuo in seinvicem commutantur ratione symboli, ut Imperatoria in Angelicam, Rapa in Raphanum, Triticum in loli­um, mutatio Cinamomi in Laurum, si extra propri­um locum plantetur, mutatio Pipe [...]is in Haederam in Italiâ & alia quae fiunt per metamorphosin, ut cum erucae mutantur in Chrysalas & Crysalae in Papiliones, & cum conceptus in utero ab excellenti imaginatione transmutantur in Anatem vel glirem, &c. neque ullum exemplum reperiri potest quod non sit reducibile ad aliquem ex praedictis modis fer­mentorum in se agentium. Notandum autem est [Page 73] quando dicimus formas mutari, nol [...]mus formas in se mutari, ita ut una ab aliâ specie differat, sed di­versificari actiones unius & ejusdem formae ratione diversorum fermentorum supervenientium, ut po­sterius in discursu formarum patebit.

Cùm mutatio omnis tum in generatione, tum in corruptione sit vi fermentorum, uti dictum, paucis agendum est de generatione, & videndum est num distinctio ista solennis generationis in univocam & analogam sit admittenda; dicunt enim, cum effe­ctum continetur in suâ causâ efficiente formaliter, & ab eâ producitur sibi simile in unâ determinatâ specie, esse generationem univocam, ut ignis ignem, glis glirem: cum autem effectum continetur in suâ efficiente causa eminenter tantùm & quae producit multa alterius speciei, esse generationem aequivo­cam, ut quando sol producit glirem, murem, ver­mem, &c. ex putri (ut loquuntur) materiâ, ali­quando dicunt causam aequivocam esse nobiliorem effecto, ut statuarius statuâ, aliquando ignobilio­rem, ut Sol ignobilior ranâ, muscâ, &c. dicunt utramque causam esse principalem & habere in se vires producendi effectum.

Videndum autem num haec vera sint, & primùm rogo, si Sol sit ignobilior istis animalculis, & ratio est, quia ista sunt viventia, Sol autem non, quomodo ignobilius & non vivens potest nobiliori & viventi tradere formam per quam vivit & est nobilius? Secundò quaero, etsi concederetur solem non vi­ventem concedere viventibus formam, quomodo si­mul & semel in uno & eodem loco diversas imò con­trarias [Page 74] poterit formas dare? At audio [...]os dicentes pro divers [...] materiae dispositione solem diversas dare formas, quod dissonum etiam ipsis auribus peripa­teticis, nam sic tota formarum specifica differentia non proveniet ab ipsis formis, sed à materiae variis dispositionibus. Tertiò, quae [...]o à quonam dispo­nitur materia tam diversimodè? v. g. in uno ster­quilinio siunt muscae, vermes, lacerti, araneae, ranae, & centum generationes animalium specie differenti­um ex unâ aqua, ut dictum, & qui fit ut in uno horto simplex aqua pluvialis amarescat in Rutâ, Aloe, Absynthio, Calocynthide, dulcescat in li­quiritia, uvis, pomis, acescat in Berberis, Ace­tosâ, Ribis, insipdia reddatur in lactucâ, Portu­lacâ, Spinachio: acerba, in Gallis, Mespilis, Sor­bis: austera, infructibus immaturis: aeris in Nastur­tio, Sinapi: [...]alsa, in Cochlearia, Statice marina in quonam diversi [...]icantur praedictae qualitates in singu­lis individuis, ut specialis sit amaritudo in Ruta: a­lia in Aloe, alia in Absynthio, &c. Item specialis sit sapor aromaticus in Cinamomo distinctus, à Cardy­ophillis, Cardomo [...]is, Cubebis, &c. Item quid est quod aquam istam reddit purgativam in Rbabar­baro, Tit [...]ymalo, Colocynthide, Senna, Agari­co, &c. vomitivam in Asaro, Gratiol [...], Sambuco, Sedo minimo: adstringentem in Granatis, Tor­mentillâ, Bistortâ, C [...]ntinodio: emollientem in violis, malvis, parietariâ: antidotalem in Scor­dio, Scorzonera, Pentaphyllo, Dictamno, Genti­anâ: ven [...]natam in Aconito, Solano, Cicutâ, A­pio risus: Cephalicam in Betonicâ, Salviâ, Rore­marino, [Page 75] Marjorana: splenicam in Tamarisco, Cappari, Scolopendrio, lupulo: uterinam in Ma­tricariâ, Artimesiâ: stomachicam in Menthâ, Ab­synthio, Centaureo minori: Bechicam in Hyssopo, Tussilagine, Enula, Liquiritiâ: cordialem in Boragine, Buglosso, Rosis, Violis, Melissâ: an­tiepilepticam in visco quercino, Tiliae sloribus, Poe­onia: antiictericam in Chelidoniâ majori & Cuscu­thâ, &c. ejusmodi. Potestne unus calor vel lux solis tam diversimodè materiam disponere? Si hoc foret, tot essent in sole specie distincti calores quot sunt effecta diversa; nam quorum effecta specie di­stinguuntur, eorum causae aequè distant. Calor autem per se, quicunque is sit, tantum calorem pro­ducit, per accidens autem exsiccat, liquefacit, va­pores elevat; aliud autem nihil praestat. Praetereà omnia promiscuè in omnibus essent, nec fierent hîc segetes, illîc uvae, Blitum, Sedum, &c. Ut igitur veritas in tantâ caligine elucescat. Primò dicendum causam absolutè proximam un [...]c [...]m tantum esse in uno effecto, licet plures esse possint causae remotae & instrumentales. Secundò dicendum, ubi duo effecta nullo modo inter se differunt, ea ab unâ & eádem causâ proximâ & immediatâ procedere ne­cesse est. Tertio dicendum eam esse causam prin­cipalem, non instrumentalem, quae habet vires ex se producendi effectum, & à seipsâ non autem ab alio movetur. Quartò dicendum, ut in exemplis priùs descriptis patet, neque in viviparis neque oviparis à coitu remanere semen corporaliter, ut eleganter de­monstravit doctissimus Harvaeus, nam in uteris Cer­varum, [Page 76] Damarum, Ovium, &c. nihil remane­re vidit ad unum aut alterum mensem, & Gallinae ex uno coitu cum gallo sine ulteriori commercio ova prolifica pariunt. Quintò dicendum, sicut vivipa­ra per calorem matricis & ovipara per fotum incuba­tionis, aut per balneum aut calorem pulveris vel fi­mi equini producuntur, sic ista, utrum sint animalia vel vegetabilia, quae fiunt sine parentum semine in suis determinatis locis, requirere tantùm calorem solis ut producantur; & si Sol aliquid aliud iis prae­ter calorem tribueret, non hyeme calore balnei crescerent, quod frequentissimum est. Adde quod vegetabilia extiterint ante natum solem ex 1. Ge­neseos.

Cùm igitur neque in viviparorum neque ovipa­rorum uteris maneat, multò adhuc minus in ovis, neque parens actu praesens esse potest in eo quod non remanet, & si detur quod remaneat, non mo­veri poterit ab eo fortassis absente, mortuo, com­busto, aut putrefacto, ut in vegetabilibus effaetis, Dicendum est semen non esse causam instrumenta­lem parentis in generatione, sed à se moveri, & esse causam principalem & immediate proximam, ideo­que animal non generat animal, ut neque planta plantam, sed tantum semen ad plantam & animal. Et cum matrix nihil tribuat viviparis praeter fo­tum, quem incubatio, balneum & calor solis aliis tribuit, restat igitur immateriale & invisibile fer­mentum remanere, quod contagio quodam serpit per m [...]ss [...]m substratam, eam organizando & singula membra & partes delineando & distinguendo, quo [Page 77] impraegnabantur uteri parietes, & attactu uteri sic impraegnati sanguis illic deciduus (vel materia alia lactea, ut quidam volunt) fermentatur, utero fo­tum praebente: & istud fermentum suscitatum à calore quovis moderato impraegnat ovi omnes partes & opus suum aggreditur, membra pulli delinean­do. In locis fermentorum particularium in terrâ, terra uteri vicem gerit impraegnata à fermento, a­quâ illîc cadente materiam & calore solis fotum suppeditante, & sic nascitur animal, minerale, ve­getabile, bufo, glis, mus, musca, adianthum, sedum, leucoion, aurum, argentum, aes, ferrum, lapis marchasita pro diversitate locorum & fermen­torum inibi latitantium. Cùm igitur immateriale fermentum sit causa immediata & proxima in omni generatione, & mus, glis, serpens, rana, capil­lus Veneris, Adianthum quae producuntur à fer­mentis sine parentum semine in suis locis, nullo modo differant ab iis quae fiunt ex parentum semine (nam aequè apta sunt ad producendum sibi simile ut illa) igitur Conclusio erit vel omnem generationem esse univocam vel nullam.

Quod autem ex semine unius animalis fit aliud ejusdem speciei, figuras partes, & proportiones eas­dem habens, fit quia semen est deciduum ab omni­bus partibus corporis plantae vel animalis, in plantis v. g. quia succus ejus ascendendo per radices ramos & successivè per totam plantam, servat Characteres & sigilla omnium partium in motu ad superiorem plantae partem sibi inusta; ita ut sit quasi magisteri­um totius plantae, continens substantiam & pro­prietates [Page 78] ejus: sic etiam semen animalis testium suctu ab arteriis & venis, & harum à reliquis partibus, & caetera, provenit à distantissimis, vel potius quia testes ex sanguine formant semen, qui sibi alimen­tum quaerit ex omnibus partibus eas depraedando (ut pulch [...]è demonstrat Glissonius in sua anatomia hepatis) & sic retinet naturam & proprietates o­mnium partium cum proportionibus debitis & fer­mentis, neque proprietates fermenta, & caet. ma­gis confunduntur quam virtutes forte quadraginta simplicium in uno medicamento commistorum, quo­rum alia purgant, alia corroborant, alia aperiunt, alia corrigunt, alia respiciunt stomachum, caput, re­nes, uterum, hepar, splenem, & caet. agentia per modum lucis quae agit impermistis radiis, ea autem impermistis virtutibus: Nam à spiritibus nostris se­parata unumquodque suum pensum absolvit sine al­terius impedimento, & amicè conspirant ad hostem expellendum, & amicum corroborandum quaedam fores aperiendo, quaedam hostes ligando, quaedam attrahendo, quaedam expellendo, & caet. hâc eti­am similitudine pulchrè demonstratur, edificetur do­mus absque fenestris, foraminibus & rimis, ita ut sit tota tenebricosa, tunc in uno loco perforetur tere­bello ita ut lumen & solis radii per istud foramen in­trent, tunc extra domum colloca effigiem hominis variis coloribus depictam in tabula, intra domum autem colloca aliam tabulam in qua nihil sit depi­ctum in loco apposito, ut sit in certa distantia à fo­ramine, videbis omnia membra lineamentis & co­loribus variis correspondentia effigiei in tabula de­pictae [Page 79] extra domum, si vero tabulam istam intra domum propius admoveas foramini, membra o­mnia cum suis proportionibus & coloribus quasi confunduntur, & nihil apparet in tabula praeter lu­men, ita ut in foramine lineamenta & colores sunt misti, & quasi consusi nobis apparent, sic fermenta membrorum & divers [...]um partium corporis hu­mani s [...]nt mist▪ indistincta & confusa in semine: in matrice autem à calore & v [...] plastica ordine sepa­rantur, ut unum ex sanguine vel materia lactea ut quidam volunt caput, aliud cor, aliud stomachum, intestina, testes uterum, nervos, hepar, & caet. effici­ant, licet ut dictum non remaneat corpus seminis, nam satis est si [...]emel tetigit vel impraegnavit uteri parietes: homo igitur est quasi arbor inversa, sto­machus est radix, solidae partes cum venis & arte­riis sunt quasi truncus, Massa sanguinea est [...]ro fo­liis & frondibus, purior ejus pars descendens per arterias & venas ad testes flos est, ex quo semen in testibus generatur, veresimile autem est sangui­nem ex quo fit semen impressiones omnes mem­brorum tempore formationis ipsius faetus accepisse▪ aliter mutili & membro aliquo truncati tales generarent; sicuti morbi, naevi, & mores, quibus fermentatur semen parentis, ad seros nepotes [...]ansplantantur: quomodo autem tales impressio­nes fiant posterius fusius declarabitur spinosas ali­as difficultates de generatione & semine agitari solitas consulto praetermittimus de iis alibi dicturi.

Ut ulterius prosequamur causas Sympathiae & Antipathiae operae praetium erit deortu qualitatum [Page 80] paucis disserere: & ad confusionem in re tam arduâ ac difficili evitandam. Primo, Ponemus emunctio­rum Philosophorum hac in re disquisitiones brevi­ter & succincte, ne animus lectoris diutius suspen­datur. Et primò dicunt ut investigent omnes qualitates ordine & methodo debitis, in mixto considerati posse Rei substantiam, substantiae mo­dum & accidentia

2. Dicunt substantiam aliam esse totalem, ipsum scilicet ens Physicum, aliam esse partialem, ma­teriam videlicet & formam.

3. Dicunt materiam posse vel considerari ut est pura potentia indifferens simpliciter ad omnes for­mas, vel ut est prima materia elementaris, quae ignea, aerea, aquea, & tertea dicitur.

4 Dicunt modum substantiae esse duplicem, alterum substantiae totius entitatis Physicae, ut sub­sistentia, existentia, & unio. Alterum dicunt esse modum substantiae solius materiae primae, non ut est pura potentia, sed ut sigillata ex praecessisse formae elementaris in illâ, &c.

5. Dicunt accidentia quae superveniunt in mix­tis alia produci à formâ ut est mixta, alia ut est vi­vens, alia à formâ, ut nec mixta nec vivens, sed ut est forma specificè talis.

6. Dicunt, quae producuntur à formâ ut mista, producuntur ab ea ut continet virtualiter eminen­ter elementa, ut sunt quatuor qualitates primae, calor videlicet, frigus, humiditas, siccitas, & qualitates quae earum interventu superveniunt, ut sunt secundae, quae sequuntur calorem, sunt facul­tates [Page 81] aperiendi, rarefaciendi, attenuandi, inciden­di, & caer. quae sequuntur frigus: incrassandi, re­pellendi, condensandi, & caet. quae sequuntur hu­miditatem: emolliendi, relaxandi, & quae siccita­tem: indurandi & caet.

7. Accidentia quae producuntur à formâ ut vi­vens, sunt facultates quae operantur sub aliquo vitae gradu determinato, vegetabili, sensitivo viz. aut rationali.

8. Quae verò sequuntur & fiunt à formâ ut nec est mixta nec vivens, sed, ut est specificè talis, nec sunt primae qualitates, nec quae interventu illarum superveniunt, nec potentiae contentae sub aliquo vitae gradu determinato (aliter omne mixtum & vivens haberet eas) ut est vis▪ antiepileptica in paeoniâ, trahendi ferrum in magnete, & caet. Sed sunt vires & potentiae formae ut praecisè talis, nam per substan­tiae modum particularem determinatur forma ad qualitates debitas & specificè coaptatas, ita ut licet forma informet materiam secundum alios substantiae modos, non producat in illa talem qualitatem, ut apparet in Rhabarbaro, quod in partibus tenuiori­bus habet vim solvendi ventrem, & in crassioribus adstringendi. Lentiscus in unâ parte solvit. Sic quae­dam animalia in una parte habent venenum, in aliâ antidotum. Notandum affectus provenientes à facultate quae pullulat à formâ ut specificè tali, dici mirabiles quia non percipitur eorum causa sicut reli­quorum, & quia non immutant aliquem sensum externum, ut affectus reliqui determinantur à totâ substantiâ, quia proveniunt à formâ ut taliter de­terminatâ [Page 82] à materi [...], ut virtus magnetis, & caet, non dicuntur occulti, quia non omnin [...] cognoscun­tur, sed quia ab externo sensu non percipiuntur.

Speciosa equidem haec sunt verba, sed fragili fun­damento innixa, ex sabulo peripatetico, quo à tem­pestate sublato proculdubio mole suâ corruent. Et primo supponentes omnia corpora esse mista, & ex congregationibus elementorum fieri, experientiae & s [...]nae rationi vim maximam inferunt, cùm corpora quae creduntur mista esse, solius aquae impraegnatae fermento fructus sunt, uti priùs in principio hujus tractatus satis clarè inductione exemplorum manife­storum demonstratum est: & cum non entis nullae sint passiones, quomodo possunt qualitates oriri à formâ misti nunquam existentis? Et si hoc ve­rum, unde suum ortum mendicabunt qualitates istae quas primas vocant, calor, videlicet, frigus, hu­miditas, & siccitas, quas immediatè ex sinu misti deducunt? Nam istae qualitates exaeque compe­tunt omnibus rebus, & non primò elementis, ut loquuntur, quia omnia corpora, & etiam aer, a­qua, terra, sunt capaci [...] c [...]loris vel frigoris, & c [...]t. immutatis eorum essentiis, & etiam ignis calor in­tenditur & remittitur, & radii solis sunt ex se cali­di & sicci & non ab igne; ratio autem consequen­tiae istius est, quia dicunt mista habere in se istas qua­litates, quatenus continent elementa vel formaliter, ut quidam volunt, vel virt ualiter & eminenter, ut alii, quae in misto in actum reducuntur adventu for­mae misti, & praetereà si qualitates istae dicerentur primae, quia primis corporibus insunt, nempe ele­mentis, [Page 83] tunc etiam gravitas & levitas quae motrices dicuntur, essent primae, quia istis insunt, neque dependenter à primis supple, calore, frigore, & caet. nam gravia & levia se indifferenter gerunt ad calo­rem & frigus, & multa sunt gravia & levia in qui­bus ne vel calor vel frigus potentiales percipiuntur. Si autem gravitas aut levitas fierent à frigore & ca­lore, & caet. tunc res quò plus haberent ignis essent leviores, cujus contrarium elucet in ferro candente▪ lapidibus ignitis, & caet. ▪quae ab igne nihilo leviora sunt, & terra esset gravior auro, stanno, ▪cupro, & caet. quia cum ex eorum suppositionibus mixta sunt, plus habent ignis quàm terra, uti priùs di­ctum. Neque gravitas & levitas mediatè ab iis fi­unt: mediante nempe raritate, & densitate, nam sic oleum densius esset levius aquâ, & oleaginosa non supernatarent aquae, & caet▪ & si qualitates istae primae, ut vocant, ab istis quae elementa communi­ter vocantur, non oriantur, unde eorum supposititii faetus originem suam derivabunt? Qualitates nempe quae secundae vocantur, quas interventu primarum supervenire volunt, quod probatu esset impossibile, etiamsi daretur calorem, frigus & caetera esse pri­mas & primis corporibus primò inesse. Nam si à pri­mis fierent, exactum posset dari judicium ex iis de qualitatibus primis, quod simpliciter impossibile esse ostendo inductione. Et primò à coloribus non datur judicium de primis qualitatibus, nam singulae fere herbae facultatibus diversissimoe, viridi colore dotatae sunt. Albedo est in nive frigidâ, & Ar­senico adurente, item in flore papaveris albi, & [Page 84] flore Galanga Matricariae, & caet▪ succus lacte­us in Esula & Tithymallo adurentibus, & in Ci­chore [...], So [...]cho & Lactucâ frigidis. Secundò, neque à saporibus datur de primis qualitatibus judi­cium, nam▪ opiur [...] amarum refrigerat & Camphora piperis calidi saporem nacta, & succus papaveris Rheados amaru [...] refrigerat. Acida, ut acetum, oleum sulphuris, Vitrioli, aurantiorum, succus berberorum, & caet. calefaciunt; Nam dissolvunt coralli [...], lapides, perlas & Conchylia, & dissolu­tio & penetratio sunt caloris actiones. Tertiò, ne­que ab odoribus datur judicium de primis qualitati­bus, nam primò homini inter animalia odoratus ob­tusissimus obtigit, & multa odorata frigida sunt, ut Camphora, opium, cicuta, & caet. & multa ino­dorata calida, ut Arsenicum, Mercurius, AE­rugo, Cantharides, & caet. Denique à densitate, mollitie, duritie, crassitie, subtilitate, ariditate, lubricitate, lentore, friabilitate, asperitate, & caet. non datur judicium de primis qualitatibus, nam nul­la earum magis à frigore quàm à calore dependet, ut experientiâ constet, nam multa erassa sunt calida, & multa frigida, & sic de caeteris. Qualitates au­tem tertii ordinis, quas occultas vocant, non pos­sunt provenire à sigillatione materiae, a formis ele­mentorum in mistione, etsi daretur mistio, sigilla­tio formae ignis tantum calorem produceret, aquae humid tatem, & caet. & sic istae nullo modo occul­tas qualitates producere possunt, nam ipsis fatenti­bus à primis non oriuntur. v. g. si virtus Antiepi­leptica inest Paeoniae quia p [...]aedeterminatur forma e­jus [Page 85] à praecessisse formarum elementarium, istud est vel à formâ terrae vel aquae, vel ignis, & caet. vel à complicatione trium, duarum, & caet. atque hoc nullo modo fieri potest ob rationem suprà allatam, neque vis solvendi ventrem in tenuioribus Rhabar­bari partibus quà talibus consistit, neque adstringen­di in crassioribus & in lentisco, aliter omnia compa­cta & crassa hoc sibi tanquam peculiare v [...]ndicarent, & etiam tenuia, quod experientiae contrarium. Et quod dicunt qualitates non dici occultas quòd non omnino cognoscantur, sed quod ab externo sensu non percipiantur, ut reliquae; vel visio non est sen­sus externus aequè ac tactus, vel si sit, cur vis attra­ctiva ferri magnetis quae visu clarè discernitur, ma­gis occulta est quàm humiditas in aquâ vel calor in igne & sole quae percipiuntur à tactu. Et cùm nemo demonstratione à priori adhuc investigare potuerit cur ignis sit calidus vel aqua humida, magis quàm quare magnes attrahat ferrum, & caet. vel igitur omnes qualitates erunt occultae vel nullae. Nam si primae quae maximè videntur sensibus subjici non cognoscantur plus quàm occultae, multó adhuc minus secundae ab iis ortae. Praetereà quaecunque ab uno & eodem principio fluunt, una e [...]um non potest dici magis occulta, alia minus: At ab uno principio siunt omnes istae qualitates, Ergo, &c. Nihil est in composito praeter materiam, formam, & fermentum, at forma est una & eadem in omni­bus (homine solùm excepto) ut postea dicetur, igitur diversae qualitates ab ea haud provenire pos­sunt, materia est etiam una & eadem in omnibus [Page 86] nempe aqua, & ob eandem rationem non potest es­se radix et fons tot diversarum qualitatum, Ergo à fermento tanquam scaturigine fluunt odores, [...]apo­res, colores, proportiones, et figurae diversae, item vis attractiva, repulsiva, sympathetica et antipa­thetica, et caet. vel à nihilo. Nam aqua ante fermenti adventum, neque sapida, odorata, co­lorata, neque tot diversis proportionibus dotata, neque purgativa electivè, nec deleteria, nec anti­dotalis, neque cephalica, hepatica, splenetica, ar­thritica, et caet. sed pro diversitate fermentorum quibus nubit, capax est recipere myriades signatu­rarum hîc minerascit in auro, colore fulvo, in ar­gento albo, in minio rubescit, in Vitriolo viridescit, vel caerul [...]us evadit, illic plantescit in rut [...] coloris vi­ridantis, flore luteo, amarescit odore grav [...]olenti qua­litate venenis resistente & Brassicae antipathetica, istic animal [...]it in Tarantula subfusci coloris instar araneae, cum qualitate hominibus infesta, et caet. particula­riter autem investigare quomodo fermenta ludendo tot diversas signaturas et proprietates producant non est hujus loci.

Hisce igitur positis ad ortum formarum devenien­dum, qui adeo obscurus et incognitus est ut tota doctrina de sympathia et antipathia hucusque incul­ta manserit, ut veritas (si possibile sit) in tam ab­strusis mysteriis elucescat, operae pretium duxi o­mnes sententias celebriores examinare, quaenam na [...]rae phaenomena meliùs explicet, et postrem [...] propriam de formis sententiam ponere, fortassis non non priùs auditam.

[Page 87]Prima igitur sententia est Peripateticorum conten­dentlum dari formas substantiales in sensitivis & Ve­getabilibus, quae cum materiâ constituunt compo­situm, dicuntque esse immateriales & incorporeas, hoc est, non constitui ex materiâ tanquam parte es­sentiali, tamen esse materiales, quatenus depen­dent à materiâ in esse, fieri, & operari, neque nôrunt quid vocitent, nam si materiales, tunc ne­que erunt generabiles neque corruptibiles, quia ma­teria neque generatur, & caet. Neque possunt materiam informare, aliter idem seipsum informa­ret; si immateriales, tunc non erunt corruptibiles, adeóque nec generabiles. Ex nihilo nihil fit, at nihil habent ex quo orirentur formae nisi sit mate­ria vel ejus accidentia, at non à materiâ tanquam ex parte essentiali (ipsis fatentibus) constituuntur, ergo vel accidentibus ejus vel nihilo▪ non ab acci­dentibus ejus, quia tunc accidentia non solùm pro­ducerent substantiam sed ex nihilo crearent. Prae­tereà forma non esset principium, cum ab alio pro­duceretur.

Dicunt formam ex nihilo fieri, id est nihilo sui, non vero ex nihilo subjecti. At haec distinctio diffi­cultatem non tollit, cum nolint eam fieri à subjecto, id est materiâ tanquam parte essentiali, ideóque ex nihilo adhuc essentialiter fit.

Si forma educeretur ex potenti [...] materiae, vel existeret materia vel non existeret. Non posterius; quia (ut dictum) ex nihilo nihil fit. Si prius, existentia ejus vel erit Physica vel Metaphysica: non Physica, quia materia est pura potentia, Phy­sica, [Page 88] existentia est actus. Si sit Metaphysica tan­tùm, uti distinguunt, quomodo forma acciperet à materiâ existere Physicè, cum nullus dabit quod ipse non habet.

Distinguant licet in aeternum de potentiâ materiae eductivâ & receptivâ, ego nihil prorsus audio nisi formam educi ex gremio, sinu, vel potentiâ mate­riae, id est, materiam hab [...]re in se aptitudinem ad recipiendam formam, si quis dede [...]it, non verò fa­bricandi formam, ideoque forma non educitur ex materia, sed in materiam inducitur.

Alia sententia est Epicureorum, qui, quia vide­runt Aristotelis opinionem non posse benè defen­di, & formae substantiales iis imperscrutabiles vide­bantur, eas dari negantes pro constitutione & ge­neratione corporis naturalis ad Atomos se conferunt, dicentes duo esse principia Concretorum▪ Atomos & Inane, existentiam atomorum evincentes ex eo, ni­mirum considerando quidn [...]m singulis horis iis quae lentè crescunt adveniat, & quid singulis horis de­ced [...]t ab iis quae sensim imminuuntur: ut in nutritio­ne Vegetabilium & Animalium, & in insensili decre­mento, interim non attendentes quot rami, folia, flores, fructus, & semina quotannis in arbore fiant, ut, singulis exact [...] in staterâ libratis, aliquot unci­as singulis horis alimenti eas consicere confiteri necessum sit. Idem eveniet etiam in nutritione Animalium, si quantitas cibi & potus ingestorum conferatur cum excrementis omnibus (& praetereà in arboribus praeter folia, & caet. truncus arboris quotannis grandescit) qui ista requirere indivisibiles [Page 89] atomos, & non aliter fieri posse existimat, [...]um sensuum testimonia repudiare concludendum, [...]um nihil, ut probatum, requiratur ad nutritionem ve­getabilium praeter aquam.

Secundo dicunt istos Atomos, uti vox sonat, esse indivisibiles, & ob identitatem substantiae quam sor­titi sunt, prorsus ejusdem esse naturae, unde nulla disparitas. Praetereà dicunt eos habere magnitu­dinem, [...]iguras, gravitatem, & unum esse alio ma­jorem. Sed quomodò Atomorum pariter indivi­sibilium unus potest esse alio major & gravior, & diversas sortiri [...]iguras, nempe Sphaericam, Cubi­cam, Hexaedricam, Heptaedricam, lenticularem, & caet. Credat Judaeus apella. Si autem quaera­tur quomodo hoc mani [...]estum sit eos habere diver­sas [...]iguras, cum atomi non possint sensari, & con­creta corpora [...]iguras & proportiones sortiantur à formis perfermenta, ut dicetur, non autem ab istis atomis non existentibus.

Tertiò dicunt, Atomos qui non possunt dividi, non habere inane in se, sed omnia concreta, prout sunt duriora vel molliora, plus aut minus vacui pos­sidere: quod non dixissent si attendissent quod ex eorum placitis necesse sit atomos raresieri. Nam dicunt ignem, formas, spiritus animales brutorum, effluvia magnetis, succini, & caet. sieri ex flore materiae, & ex atomis multò subtilioribus quàm sunt corpora reliqua. Hinc sequeretur corpora quò compactiora & duriora & plus materiae participarent eò esse activiora, spiritus formas, & caet. quia mul­tum vacui possident, esse minus activa; quia va­cuum [Page 90] nihil est, nihil autem nihil activitatis habet. Praetereà, idem seipsum informaret: nam raritas & densitas non inferunt differentiam specificam, &, si spiritus animales perciperent omnia in brutis (nam illos ab animâ, & animam à temperamento non di­stinguunt) simile à simili perciperetur, nempe ato­mi subtiliores qui sunt anima, perciperent alia sen­sibilia ex atomis minùs subtilibus. Quarto dicunt, atomorum conjunctione res omnes generari, & se­gregatione corrumpi & interire, atque inter se va­rio modo agitatos, conjunctos, segregatos, & di­spositos, proprietates omnes naturae originare, expli­care, & ab innatâ sibi gravitate moveri, ascribentes iis proprietates generales, nempe magnitudinem, figuram, identitatem substantiae, gravitatem, at­que etiam proprietates specificas, ut sunt diversa species figurarum, planities, acuties, angularitas, asperitas, obtusitas, orbicularitas: & dicunt istas omnes congenitas esse proprietates, & inesse iis quà tales. Alias etiam ascribunt iis proprietates quae possunt abesse vel adesse; & quae insunt quate­nus concurrunt ad generationem & corruptionem concretorum, ut sunt concursus, positio, connexio, ordo, numerus.

Quaero primò, si magnitudo, figura, & caeterae proprietates generales, & proprietates specificae, ut sunt figurarum species rotundae, oblongae, orbicula­res, hexaedron, heptaedron, & caet. inter se con­currant, connectantur, & caet. an unquam aliam ali­quam qualitatem ab iisdem diversam generabunt? Nam magnitudo, gravitas, figurae diversae, ut pla­nities, [Page 91] angularitas, & caet. diversas dimensiones secundum longitudinem, latitudinem, & profun­ditatem producent: at nunquam odores, sapores, colores, atque alias qualitates manifestas aut occul­tas (ut loquuntur) licet iis etiam jung [...]tur calor (quem aliquando atomis à creatione impressum, aliquando à motu atomorum levissimorum oriri vo­lunt) nam qualitates sibi similes qualitates gene­rant, neque alias, ut calor calorem tantum per se producit; item diversae species figurarum connexae vel disjunctae diversas figuras producunt, praetere à autem nihil. Licet in istis absurdi superlativè sint, ta­men dicunt se meliùs aliis Philosophis explicare na­turae phaenomena. At si interrogentur unde pro­cedat sensatio in brutis, dicunt à variâ connexione & concursu atomorum subtilissimorum inter se. Si autem interrogentur, qualis vel qualium sit con­cursus, vel quare à concursu horum potiùs quàm aliorum, [...], ipsis fatentibus in obscuro latet. Ne­que similitudo desumpta à connexione, ordine, & transpositione literarum Alphabeti aliquid evincit praeter hoc, ut ex istis literis variae app [...]ritiones fi­unt à diversis positionibus, & variae syllabae & verba fere innumera, à diversis connexionibus, sic dato quòd sint atomi, & quod habeant tales proprietates generales & speciales per connexionem, congrega­tionem & segregationem, diversae erunt & paenè in­numerae species figurarum, sed quid aliud nobis ad­huc incognitum? Quinto, ut probent atomos mi­rabiles posse producere effectus hoc utuntur argu­mento satis fragili. In inanimatis relucent stupen­da [Page 92] effecta quae à solo temperamento proveniunt, Ergo in brutis, judicare, meminisse, appetere, fu­gere atque ejusmodi provenire possunt ab eorum temperamentis, id est à materia & qualitatibus vi­vacissimis, id est, à materiâ & materiâ: & suppo­nit actionem fieri ab inanimato, cujus contrarium probabitur, & dari temperamentum, cujus contrari­um in praecedentibus elucet. Sexto, dicunt species vi­sibiles & odores fieri ex aporrhaeâ atomorum, &, ut vitent hoc absurdum, corpota ista continuo mino­rari dicunt ex aliis corporibus alios in locum eorum substitui, obliti quòd omne corpus constet tali & non aliâ connexione talium atomorum, ideoque a­tomi ex aliis corporibus vel non possunt apponi, vel si fit, mutabunt formam & colorem eorum quibus apponuntur, & sic nihil esset idem hodie cum seipso cras: videmus autem Magnetem per multos annos emittere effluvia [...] nihil autem de pondere amittere, licet senio virtus ejus, nisi benè praeservetur, labe­factetur. Item videmus argentum vivum & Anti­monium millies aquam aut vinum impraegnare sine aliquo ponderis sensibili dispendio.

Quaero▪ cum in uno horto sexaginta forsitan plantae crescant, utrum quaelibet earum attrahat succum ex tali atomorum commistione quae sibi sit conveniens, vel si sibi consiciant ex uno succo mate­riam alimoniae. Si prius dixerint, omnia sunt in omnibus cum Anaxagora, vel diversae plantae succes­sivè non crescerent in uno numero loco, sibi attra­hendo succos diversos, v. g. Buglossum & Aconi­tum, Fraga, & Absynthium, ergo necesse est di­cant posterius, nempe ex uno succo consicere ali­menta; [Page 93] & si hoc, tunc principium transmutativum plantis inesse fatendum est. Hoc principium igitur erunt Atomi vel quid ab iis diversum: non atomi, quia si omnes eorum qualitates tum generales, ut sunt identitas substantiae, gravitas, & caet. tum speciales, ut sunt species figurarum diversae, tum ac­cidentia communia, ut sunt connexio, numerus, ordo, & caet. nihil producere possunt per varias mutationes somniatas, ut dictum, praeter acciden­tia ejusdem speciei, ut videri potest, si omnes com­plicationes possibiles qualitatum istarum percurras, ergo fatendum est aliquid diversum ab Atomis esse in plantis, & caet. transmutationis principium. Item supponendo viginti animalia specie & proprietatibus diversa uno cibo vesci, cum quaedam ex eo faciunt venenum, quaedam antidota venenorum, quaero uttum tot prop [...]ietates cibo, vel num rectiùs in sin­gulis istis animalibus inerat fermentum transmuta­tivum cibi in tot diversas species, & multa alia istius fu [...]furis, quae brevitatis causà omitto.

Neque concipi potest quomodo materia sit ex se activa, & si hoc fieret, quomodo ex atomorum concursu fortuito (etiamsi animati essent) essen­tiae rerum, quas sixas esse constat, unde differentiae specifice oriuntur, coalescere possunt?

Alia sententia est Helmontii asserentis in omni composito dari formam, & eam distingui pro gra­dibus rerum diversis. Primus gradus est eorum quae formam essentialem habent, ut in lapidibus, mar­chasitis, metallis, vegetabilibus effaetis, & eorum partibus, ossibus aridis, & caet. Secundus gradus [Page 94] est eorum quae formam vitalem possident, ut in plantis crescentibus. Tertius gradus est eorum quae formam substantialem habent, ut in sensitivis. Quartus gradus denique eorum quae substantiam formalem habent aeternae durationis, ut in creaturis rationalibus. Istâ formâ semper exceptâ dicit reli­quas esse medias inter substantiam & accidens & creaturas neutras, & esse de prosapiâ luminis & specie distingui, eas autem non generari, aut ex materiâ per ejus dispositiones produci aut fabricari (generationes rerum omnes causae efficienti ascri­bens) sed ex nihilo à Deo creari, qui pater est lu­minum, & in instanti creationis in materiam à fer­mento prius dispositam infundi, & ex materiâ & formâ per fermentum compositum fieri, viz. vel animal vel vegetabile vel minerale, quae vocat pro­ducta seminalia, & dicit corrupto composito for­mas sponte annihilari, & haec sententia licet veritati magis consona sit, tamen multis haud levibus scatet erroribus. Et primò, haec distinctio (omissâ sub­stantiâ formali) in formam essentialem, vitalem, & substantialem inepta est, quia omnia formam ha­bentia vi [...]unt & sentiunt, licet alia obscurius alia luculentiùs, gradus autem rei non infert differenti­am specificam, ideoque si unum habeat formam substantialem, alia habere necesse est. Nam infe­rendo animalia quia vivunt & sentiunt habere for­mam substantialem, tunc, si omnia sentiant, ut in­fra probabitur, omnia habebunt formam substan­tialem. Secundò, dicere formas omnes specie di­versas de novo semper creati, praeter quod contra­dicit [Page 95] sacrae Scripturae dicenti Deum sex dierum spa­tio totum opus creationis finivisse: vult Deum im­mediatè praesentem esse in productione cujusvis muscae, apis, crabronis, sine concursu causae secun­dae, confundens modum productionis animae humanae, cum productione talium vilissimorum ex sterquili­niis productorum. Praeterea dicit formas annihila­ri per se aut per accidentia, cùm tamen neget acci­dentia posse eas producere, & tamen requiritur eadem potentia pro annihilatione, quae requisita erat pro creatione.

In tantâ rerum caligine liceat mihi (candide le­ctor) libertate philosophicâ uti, ut inter alios sen­tentiam meam liberè proferam, ad quam stabilien­dam primò repetenda sunt quaedam de fermentis, nempe inesse aliquid locis omnibus iis coaevum & concreatum subjectatum in odoribus vel fracedine quod praeparat materiam ad suam ultimam perfe­ctionem recipiendam ex unione cum formâ, quam dati contra Atomistas probavimu [...], nec educi ex materiae potentiâ aut dispositionibus contra Peri­pateticos, nec de novo creari & rursus annihilari suâ sponte contra Helmontium. Ne asymbolos videar repetenda primùm sunt quaedam exempla 1. Saliva canis rabidi ex morsu carni impressa, homi­nem, boves, oves, canes, equos, corvos, gallos gallinaceos, & caet. rabidos reddit, & mores & gesticulationes canis▪ latrando, ringendo, aqu [...]m timendo, & caet▪ habent.

Item comedentes cerebrum Cati ejus mores induunt.

[Page 96]Tarantulae ictus reddit homines & bruta Ta­rantulis similes, inquietos, & in motu perpetuo saltantes.

Ferino sanguine epoto ferini mores induuntur.

Carnes animalium rapacium, ut lupi, Corvi, Aquilae, Accipitris, Vulpis, leonis, si saepe come­dantur, mores proinde eorum in aliis generant: ut carnes leporis saepe comestae qui timidum & melancholicum est animal eadem producunt in homine symptomata.

Aspidis morsus praeter alia prava symptomata gesticulationes ipsius serpentis inducit, ut sunt cre­bri hiatus, volatutio corporis & membrorum, &c.

Lascivientium animalium carnes, ut sunt pas­seres, Schinci, & caet. lascivos reddunt omnes comedentes, nt missas faciamus mutationes factas in hominibus & brutis per Vegetabilia & Mine­ralia.

Hisce igitur positis dico 1. Quando anima sen­sitiva hominis (nam animam immortalem & ra­tionalem ista venena non attingunt, saltem imme­diatè) & brutorum demorsorum, punctorum, & pastorum supra dictis, easdem operationes habent, quas canis rabidus, Tarantula, Catus, Aspis, lu­pus, & caet. & non solum operationes vitales sed & naturales mutantur, ut videre est in hydropho­bo [...]um urinis scatentibus vermibus capitibus ca­ninis, & Tarantismo affecti aliquid simile telis a­ranearum in urinis & excrementis habent. Fa­tendum igitur est vel duas in illis esse formas, nem­pe formam, canis, bovis, corvi, & caet. vel esse [Page 97] animam canis rabidi & caet. à quâ proveniunt tale [...] operationes, & sic de caeteris judicium esto. Fa­tendum est aliter operationes canis rabidi non ab e­jus formâ fieri, sed aequè benè à formâ galli, bovis, ovis, & caet. fieri posse. 2. Fatendum est, for­mam canis rabidi non esse in salivâ ejus nec sic posse transplantari. 3. Fatendum est, quòd boves, oves, galli gallinacei, & caet. demorsi non careant pro­pria formâ, &, ut anima canis non est in salivâ e­jus, sic neque anima Tarantulae est in veneno ejus, neque in ca [...]ne animalium▪ rapacium aut ferarum sanguine, & caet. aliter ad generationem non opus esset semine, nec sexuum diversitate, quod absur­dum, etiamsi animae fierent ex traduce.

Consequens igitur erit (cùm operationes quae fiunt in bove, corvo, & caet. demorsis à cane sint prorsus eaedem cum operationibus canis rabidi (& sic de caeteris exemplis) nec anima canis, Tarantulae, & caet. possit transplantari per morsum aut punctu­ram, & si possibile esset eam transplantari, tamen illîc essent duae animae simul & semel in qualibet par­te corporis & reliqua absurda) animas brutorum prorsus easdem esse nec distingui specie ex se & suâ naturâ, omnem autem distinctionem fieri à diversis fermentis supervenientibus. Animam autem ve­getativam non distingui à sensitiva demonstrant ani­malia quae fiunt in arboribus, ut sunt Buprestis in Pino, Cantharides in Fraxino, Erucae, Papiliones, nam materia & forma arbotis Pini à fermento Bu­prestis superveniente, mutatur in Buprestim, rema­nentibu [...] [Page 98] formâ & materiâ arboris, sed aliter operan­te in Bupresti quàm in arbore.

In vegetativis id palam videtur, nam herbae cor­diales apud cavernas serpentum veneni serpentini dotes explicant, item vinum [...]axativam vim accipit à Mercuriali remanentibus eorum formis non muta­tis, cujus rei innumera fere exempla proposuimus in fermentorum distinctionibus. Fermenta igitur formas rerum reddunt sequaces, & pro diversitate fermentorum diversificantur operationes, & conse­quenter formae actionum authrices. Haud aliter sol durat lutum & liquefacit ceram, & per fenestram vi­tream splendens variis coloribus depictam, viz. rubro, caeruleo, flavo, viridi, nigro, &c. pro diversitate co­lorum diversificatur sol ipse immutatus in suâ essentiâ.

His posit is demonstrationibus, ut videtur, satis sensu perceptibilibus, cùm dari formas substantiales nullus (Atomistis solum exceptis) dubitet, neque aliquo ex praedictis modis fiant aut producantur, ut probatum, nec specie differant magis quàm mate­ria unius rei & alterius, consequens formam dari universalem (animâ hominis immortali et rationali se­mel et semper exceptâ) sicut datur materia talis, in principio creatam, immaterialem, ne (que) dimensionum vinculis astrictam, per totum mundum extensam [...]ntitative (hîc obscurè vivens in vegetabilibus ef­faetis, illîc, clarius in vegetabilibus crescentibus, il­lîc sentit in animalibus, illîc minerascit, & sic de caet.) licet non quantitativè, rebus quibuscunque divisibilibus indivisibiliter praesentem, & in omni ge­neratione & corruptione, quae potiùs mutationes [Page 99] dici debent, nulla est productio novae entitatis aut destructio propriè sic dicta, & licet variae sint trans­mutationes, tum quoad qualitates, remanentibus formâ & figurâ externâ: tum quoad formam & fi­guram, remanentibus quibusdam qualitatibus: tum quoad figuram & formam & omnes proprietates, ta­men id solùm à fermentis variè materiam disponen­tibus▪ provenit, quòd forma sit susceptiva tot diver­sarum mutationum, in se tamen non mutatur. Nam si dentur operationes & qualitates omnium rerum quibus ab aliis distinguuntur, neque aliter discerni queunt, ut sunt sapores, odores, colores, & caet. & si mutatis istis semper mutaretur forma; vel si quando plures diversae qualitates insunt uni rei, tot essent diversae formae, ut quando vinum laxativam facultatem accipit à mercuriali, quando caro por­cina pisces redolet, & caet. tunc formae rerum, quas stabiles esse & permanentes constat, essent in per­petuo fluxu, & semper differrent à seipsis, & diver­sae formae imò contratiae unum compositum informa­rent, quod superlativè absurdum. Neque hinc tol­litur distinctio animae humanae immortalis ab anima­bus▪ brutorum: nam anima hominis ex substantiâ coelesti creatur, & in instanti generationis à DEO Patre luminum infunditur: animae autem reliquo­rum, vegetabilium, brutorum, mineralium, simul cum materiâ creatae sunt, & cùm materia sit incor­ruptibilis quod à formâ accipit ut sit hoc aliquid▪ quid absurdi etiam est si dicatur forma [...] esse incorru­ptibiles? Praetereà de fide credimus in die extrem [...] judicii mundum non annihilatum iri, sed tantum re­novar [...] [Page 100] secundum Apostolum Heb. 1. 11, 12. Rom. 8. 19, 20, 21. at animae seu formae brutorum, & caet. sunt mundi pars integrans, ideoque contra Apostolum aut annihilabitur mundus, aut formae istae non peribunt.

Igitur in animalibus, vegetabilibus, mineralibus, iisque effaetis, & in ossibus aridis, & omnibus rebus & locis mundi ubi fermenta gliscunt, adest forma. Nam nulla est res tam mortua quae sensus aliqualis vitae & consequenter formae, non sit particeps, ne­que ullus est locus mundi ubi operationes animae non sentiuntur per vegetationem, nutritionem, sensum evidentiorem aut obscuriorem, ut probabitur in­ductione singularium. Cum igitur res quae mor­tua prorsus videtur agit, actio non est solius fer­menti, sed est formae per fermentum in materiâ, ideoque sequitur tot esse gradus formae participan­dae quot sunt gradus rerum quas informat, non quod forma in se habeat gradus (nam accidens non est) sed quod pro majori aut minori perfectione re­rum per fermenta dispositarum luculentiùs aut ob­scuriùs percipiatur in suis operationibus, nam omnia quamdiu suis fermentis non omnimodè destituun­tur, aliqualiter saltem formae capacia sunt, ut vi­dere est in quibusdam rebus quae mortuae prorsus vi­dentur, tamen certò vivunt, & sibi simile in specie producunt ut Conchylia exsiccata, contrita, & in arenâ seminata alia producunt, serpens mortuus se­minarium aliis serpentibus, Raphani minutim cor­cisi & terrae commissi Raphanos producunt, & sic de caeteris ejusmodi. Sensu etiam atque imaginatio­ne [Page 101] pollere ea quae maximè mortua videntur, expe­rientiâ irrefragabili constat. Nam cùm quatuor sint gradus rerum in natura, uti priùs dictum (de sen­sitivis & rationalibus nullum est dubium) igitur de duobis aliis, nempe de vegetabilibus vivis & de effae­tis, atque animalium partibus & mineralibus▪ 1. In partibus animalium demortuis, ut Physa piscis, & hirundo marina retinent etiam exsiccatae post mor­tem, virtutem se convertendi ad eam plagam coeli ex quâ spirant venti, quâ qualitate pollebant pisces viventes. Concepta inimicitia ovi cum lupo rema­net in pellibus & intestinis, ut superius dictum. Item inimicitia remanet in pennis à morte, ut videre est in aquilarum pennis & caeterarum avium, sic stragulum ex pelle voracis Gulonis efficit somnia de epularum voracitate. 2. In metallis, ut videre est in magnetismo inter aurum & Mercuvium, in­ter magnetem & ferrum, inter polum & magne­tem, item in Antipathiâ inter lapidem Theame­dem & ferrum, & caetera ejusmodi multa in exem­plis. 3. In vegetabilibus effaetis, ut armilla ex corallo rubro si carnem mulieris hystericae aut flu­xu menstruo laborantis tetigerit, pallescit & obscu­ratur; attactu autem carnis benè valentis pristinum recuperat splendorem, fraxini succus retinet qua­litatem resistendi morsibus serpentum, quae inerat arbori dum vegetaverat, in succis Brassicae & Vitis remanet Antipathia eadem quae inerat frutici & herbae crescentibus. 4. In vegetabilibus crescenti­bus, ut in filice & arundine, & caet. in exemplis praedictis. His positis ad demonstrandum procedo. [Page 102] In quibuscunque effecta sensus clarissimè elucent, illa revera sentiunt; At in animalium partibus, me­tallis, lignis aridis, vegetabilibus vivis & effaetis, effecta sensus clarissimè patent, ut ex exemplis cla­rissimè constat, Ergo, & caet. Minoris ratio est, amor, complacentia, hostilitas, repugnantia, sunt effecta sensus & haec in iis reperiuntur: Ergo, & caet. Probatur, ubicunque sunt motus, inclinatio, tra­ctio, fuga, expulsio, declinatio, aversio, ibi est amor, hostilitas, & caet. At in istis rebus talia ef­fecta cernuntur, Ergo omnibus rebus inest sensus. Cum nihil sit in toto naturae amplexu quod non sui conservationi studeat, nam philautia cubat in gre­mio naturae, ideoque omnia sensu pollere necesse est ut adjuvantem à laedente distinguant, & non solum ut sensu polleant, sed etiam electionis quadam spe­cie, ut magnes praesentibus duobus objectis nempe alio magnete & ferro, ad unum neglecto altero se convertit, istud voca instinctum vel ut libet, modo res sit, non erimus soliciti de nominibus, nam no­mina sunt propter res, non contrà.

His igitur positis, nempe dari formam universa­lem, & proinde formas rerum (formâ hominis semper exceptâ) non differre specie; & omnia, imo ea quae videntur mortua, habere formas, & proinde sensum & vitam, & per sensum & vitam sui conservationi studere percipiendo hostem quia ab eo timet suam destructionem vel partialem aut totalem transmutationem, ab eo declinat, & in adversum fle­ctitur, percipiend [...] autem amicum, cujus sodalitio qua­si roboratur & confortatur cum intuitu lucri & vo­luptatis, quasi ad eum inclinat, ut mutuis amplexibus [Page 103] consortio mutuo fruantur, ut videre est in Vite & Brassicâ, Nymphaeâ & Ranunculo, Asparago & Arundine & caet. Consequens igitur erit omnem omninò consensum aut dissensum rerum, utrum sit in distans immediatione virtutis, aut per contactum immediatum suppositi, per motum localem trahen­do vel pellendo, aut per simplicem (ut loquuntur) alterationem, a sensu rerum mediante fermento de­pendere, & ab hoc fonte unicè originari. Nam omnes res inter sphaeras sensationis (quae variae sunt) positae, per fermenta in seinvicem agunt, adjuvan­do, transmutando, vel destruendo, uti prius dictum.

Sicuti philtra seu potiones amatoriae quae fiunt ex spermate, menstruo sanguine, radicibus aut semini­bus herbarum, aut animalium partibus, qualia sunt Orchis species, Eringium, Erucae, passeres, Schin­ci, testiculi animalium falacium, sudore hominis ir­rigata, & sic exhibita, conciliant amorem, ita ut co­medentes sequi cogantur eum cujus sudore imbuta sunt. Sic caseus detentus sub axillâ hominis donec madescat si canibus exhibeatur, eos sequaces reddit. Sic avis Cacavora Indiae sequitur continuò aves quarum stercore pascitur, & ratio est, quia in sudo­re, stercore, aut spermate restat tinctura saltem fer­menti ejus ex quo decidua sunt, quo fermentantur humores, partes, spiritus, & caet. recipientium, & consequenter formae redduntur sequaces istius fer­menti, uti dictum. Et cum quisque seipsum amat, & pars suo toti conjungi gaudet, pars ista ferments in philtro & caet. recepti gaudet conjungi cum ho­mine ex quo venit, & animam recipientis quasi se­cum [Page 104] rapit, ideoque amborum animae eodem modo operantur in duobus corporibus ratione unius fer­menti symbolizantis, & sic compatiuntur. Sic spi­ritus sanguinis alicujus viventis, vitro hermeticè clauso, impositus monstrat sanitatem & morbos ejus cujus est sanguis licet longè absentis, mutatione co­loris in turbidum, lividum, clarum, rubrum in Fe­bribus, Ictero, Melancholiâ, & caet. Sic Vegeta­bilia & Mineralia intra suas sphaeras posita, quorum fermenta symbolizant, neque se mutuo transmu­tant aut destruunt, & caet. [...]ed se amicè amplectun­tur, ut caprificus ficum, Palma mas foemellam, magnes ferrum, & mutuo sodalitio gaudent, ut Nympbaea & aqua, lilia & rosae, & caet. vel con­tactu radicum seu suppositi, aut contactu virtutis ex iis effluentis fermentum unius conjungitur cum al­terius: & sic unum alterius redditur sequ [...]x, aut ambo ad seinvicem inclinant, aut mutuo consortio gaudent, ut priùs dictum de philtris.

Antipathia, seu odium, fit contrà inter ea quae fermenta habent asymbolica & mutuò se ligant, transmutant aut destruunt, & discordant ratione lo­corum in quibus fiunt aut dissimiles effectus produ­cunt. Et, licet ea quae mutuò se destruunt & caet. non possint compati per sympathiam aut seinvicem amare in totâ specie, tamen particularia individua quae maximam antipathiam exercent, possunt longâ consuetudine consentire, ut patet in purgantibus crebrò exhibitis alicui: nam non solum non detur­bant humores, sed sunt quasi cibus ordinarius. Sic quidam usu continuo veneni eodem utuntur sine [Page 105] noxâ, ut in Mithridate, sic tygres, ursi, l [...]o [...]es, lactantes lactis mulieris continuo usu cicurantur: at haec sympathia perit cum individuo, nec ulteriùs ad totam speciem extenditur, sed verisimile est sympa­thias & antipathias quae omnem speciem & singula ejus individua complectuntur, provenisse ex fermen­tis locorum se mutuò penetrantibus & afficientibus ante productionem alicujus individui.

Atque haec dicta sufficient de causis amoris & odii, inter ea quae agunt per contactum molis & per con­tactum virtutis, intra certam sphaeram; de iis au­tem quae in distans agunt ulteriùs inquirendum, quo­rum scrutinium multorum clarissimorum virorum hactenus torsit ingenia, magneticam virtutem appel­lantes, similitudine sumpta à virtute Magnetis. Qui­dam dicentes fieri per modum soni adaequatè clausa corpora in momento penetrantis. Quidam per expi­rationem effluviorum vel Actinobolismum, ceu qua­litas odorifera herbarum. Alii dicentes esse faculta­tem influentiis similem agentem per irradiationem in objectum sibi appropriatum: alii per phantasiam ecstaticè suscitatam, alii denique ab Atomis. Qua­rum sententiarum celebriores, ut veritas magis elu­cescat, hîc examinare statui: sed quia sympathiae ab amore & odio, & amborum à magnetismo nulla ad­huc posita est distinctio, ideo breviter de iis agemus.

Ex omnibus exemplis priùs descriptis in diversis complicationibus Sympathiae & Antipathiae liquet ea quae in seinvicem agunt, sive id sit adjuvando, cor­roborando, trahendo, pellendo, inclinando, aver­sando, destruendo, & transmutando diversimodè, [Page 106] vel certas suarum virium & actionum sphaeras agno­scunt, vel nullum intra mundi polos terminum sibi positum habent. Quae sphaeram agnoscunt, vel ope­rantur in distantia certa (ut magnes attrahit fer­rum, succinum Gagates, Mastiche paleas & festu­cas, & ea quae consortio mutuo delectantur, ut nymphaea & ranunculus, lacerti & homines; vel consortium mutuum aversantur, ut Brassica & Vi­tis, Cervus & Aries, & sic de caeteris ejusmodi) vel operantur per contactum molis tantùm, & ea vel exterius tangunt, ut caprificus & ficus, palma mas & faemella: vel internè exhibita, ut venena & alexiteria. Ea quae nullum terminum suarum actio­num agnoscunt, vel uno affecto afficitur alterum, ut in exemplis de spiritu vel sale sanguinis cum san­guine, & de vino florente cum vino in cadis & caet. vel uno affecto non afficitur, ut magnes & polus, heliotropia & Selenitropia varia cum sole & lunâ, nam affecto polo non afficitur magnes & è contra & caet.

Helmontius dum distinguit Magnetismum à Sym­pathiâ & Antipathiâ, dicit omnem Magnetismum esse Sympatheticum vel Antipatheticum, sed non è contrà omnem Symp. & Antip. esse Magnetis­mum, sed verbi gratiâ▪ cum quercus ol [...]ae adversa­tur, Vitex Satyrio, Nymphaea hyperico, & Aspa­ragus arundines amat, ruta ficum, & sic de caete­ris. Quando uno affecto ab aliquâ re laedente aut juvante non afficitur alterum, non propriè Sympa­thia dici potest, sed amor aut odium, discordia aut concordia; Sympathia autem propriè sic dicta est, [Page 107] quando aliqua duo amoris vinculo ita conjuncta sunt, ut affecto uno per compassionem afficiatur alterum, sive id fit in distans (ut sevum ursinum repositum in vase clauso augmentatur eo tempore quo ursi in latibulis suis pinguescunt, terra ex Nilo sumpta fit gravior eo tempore quo fit Nili inunda­tio mense Iulio, pilorum pellis phocae erectio eo tem­pore quo [...]uit mare, item spiritus sanguinis humani morbos ejus ex quo extractus fuit sanguis monstrans mutatione coloris, item testacea omnia longè à ma­ri eo fluente aperiuntur, refluente clauduntur, & infinita fere similia) sive contactu mutuo ut palma ma [...] & faemella, Caprificus & Ficus, &c. Exemplo res erit manifestior, v. g. Spiritus sanguinis in qua­vis distantia servatus in vitro hermeticè clauso, & singuis reliquus in venis ejus de quo desumptus erat per Sympathiam compatiuntur: nam si exhibeatur aliquid homini quod malè eum afficiat, mutant spi­ritus in vitro suum colorem; si verò exhibito anti­doto homo à morbo liberatur, liberantur & spiritus singuinis in vitro recuperando pristinum splendorem, illic Sympathia est inter spiritus sanguinis in vitro & in venis; discordia autem inter hominem & vene­num, vel venenum & antidotum, concordia seu a­mor inter hominem & antidotum. Omnia igitur quae concordant aut discordant, non exercent Sym­pathiam vel Antipathiam propriè sic dictam, neque Sympathia magnetismus dici potest, nam licet ma­gnes agat in distans, & quoad sphaeram attractionis & virtutis ut Sympathetica; tamen neque magnes neque polus afficiuntur ab alterutrius affectione, uti [Page 108] dictum, sicuti Sympathetica. Igitur cum amores & odia rerum, nominibus Sympathiae & Antipa­thiae appellantur in principio hujus tractatus, id tan­tùm abusivè, non strictè & philosophicè loquendo. Hoc serio etiam notandum quod Sympathia illa quae ad distantissima terminatur, semper est inter par­tem & totum, amores & odia non semper sic. Denique ut summatim repetam convenientiam & disconvenientiam inter Magnetismum, Electricismum, amorem & odium, fascinum et ligationem, sympa­thiam et antipathiam, sic hab [...]; Magnetismus in hoc concordat cum Electricismo, amore et odio, quod agat intra certam sphaeram attrahendo et repellen­do, et discordat cum electricis, quod ea quae attra­hit aut repellic participa reddit suae virtutis: Ele­ctrica autem non sic▪ sed ea quae se amant aut ode­runt inter vegetabilia et caet. vel se amplectendo, ad seinvicem inclinando aversando, et caet. mutuo com­municant sibi virtutes; Virtus Magnetis ad ferrum et ferrea & alium Magnetem tantum se extendit, virtus electrica attractiva ad omnia se extendit. Ele­ctrica corpora indigent, ut plurimum, frictione ut be­ne t [...]ahant; Magnes verò & ea quae exercent odium vel amorem, non, virtus magnetis penetrat omnia etiam compactissima & durissima corpora: Electri­ca verò interposito aliquo corpore non trahunt, neque ea quae odium aut amorem exercent. De­nique Magnes non solum▪ habet orbem attractionis quo intra certam sphaeram agit, sed etiam habet or­bem virtutis, convertendo se semper ad polum in quavis distantia, qua concordat cum heliotropiis & [Page 109] Selenitropiis, quae semper se convertunt ad solem & lunam, vel singulis diebus, vel annuum eorum cur­sum sequentia. Sympathetica verò cum amore & odio specialiter sic dictis concordant, quod seinvi­cem alterent: cum Magnete verò Heliotropiis, & Selenitropiis, quod agant in distans & penetrent adaequatè clausa corpora, neque dimensionum legi­bus astricta: Et praetereà hoc habent sibi peculiare, ut uno affecto benè aut malè ab eo cum quo concor­dat aut discordat, eodem modo afficiatur aliud in distans: ligatio autem & fascinum fit inter ea quae se mutuo amant vel oderunt. Atque haec de distin­ctione sympathiae, amoris & odii & magnetismi di­cta pro praesenti sufficient. Nunc veniunt istae opi­niones examinandae de actione in distans. Et primò, Van Helmont. ut inveniat causam ejus, dicit in ho­mine exteriori, id est, sanguine & spiritibus esse po­tentiam quandam ecstaticam, & non solùm in ho­mine, sed in brutis, vegetabilibus, & eorum parti­bus etiam à morte, quae cum somnoienta sit, exci­tatione indiget ab imaginatione accensa à vehementi desiderio, aut arte aliquâ pari, ut in unguento aut pulvere sympathetico virtus ecstatica in sanguine ex­travenato in paxillo, excitatur ab unguento, & ex­ugit noxam ex labris vulneris ejus cujus erat sanguis, & ut ista actio vehatur in distans, dicit latere in uni­verso spiritum quendam quem magnale magnum ap­pellat, qui sympathiae & dyspathiae leno, confabu­lator, & actionum promotor existit, & ratione cu­jus magnetismus (ut dicit) ad distans objectum tanquam vehiculo extenditur, quod probat magne­tismo [Page 110] chordarum duarum testudinum in unisono concordantium, quòd pulsata una in distans subsili [...] altera caeteris immotis & caet.

Sed contra hanc opinionem dico primò, eum ponere entia sine necessitate, nam ut tales opera­tiones siant, non est opus fingere istum spiritum diversum à formis, quem magnale magnum ap­pellat, & proinde non probat dari, neque cum principiis ejus consonat; nam animam mundi seu formam universalem dari negat, cùm dicit omnem distinctionem specificam à formis immediatè oriri, dicendo formas esse lumina & specie differre, & à patre luminum in instanti generationis de novo creari, & rursus annihilari ab accidentibus vel sponte, & quid sit istud magnale nisi mimam mun­di vocitet vel cul usui inserviet ex principiis ejus, etsi daretur, certè confite o [...] me non capere. Se­cundò, etsi daretur quod talis spiritus existeret, & leno esset istarum actionum, impossibile esset ve­getabilia, animalia irrationalia & corum partes emittere suas phantasias ad tantam distantiam, li­cet concedamus omnia vivere, & consequenter sensus aliqualis & phantasiae participa esse, tamen cùm ea quae vivunt magis manifestè ut animalia & quae ratione utuntur ad tantam distantiam suâ phantasiâ non pertingant. Neque operantur, quo­modo possunt talia sic operari, nam quibus nobili­or phantasia obtigit, ea est magis operativa; quod adfert exemplum de cho [...] dis instrumentorum in unisono concordanti [...]m, si à phantalia vecta ma­gnali, ut vult, fieret, in quavis distantiâ percipe­retur [Page 111] & ubicunque una pulsaretur in quavis mundi plagâ chorda illi unisona moveretur, quod absur­dum est, & experientiâ constat quod in certâ tan­tùm distantiâ concordant, ut extra eam non per­cipiatur motus, quod verò dicit de phantasiâ ve­nenatorum animalium, & veget abilium transmu­tante nostram in suam, ut phantasia canis rabidi, Tarantulae, & phantasia aconiti assumpti transmu­tante costram in anates, anseres, & mergos etsi con­cederetur verum esse, nihil infert de magnetismo phantasiae ad loca distantissima, nam in omnibus istis requiritur vel contactus molis vel virtutis in­tra certam sphaeram, at interim non negandum est phantasiam hominis circa rem unicè desideratam vehementer occupatam, licet longè distet, eam aliqualiter adumbrare, coram sistere, & in rem cupitam quasi transformari, sed quod phantasia ecstaticè suseitata mille leucas ad rem desideratam vehatur non facilè inducar ut credam, cum exem­pla ab ipso allata nihil tale convincant. Exemplum quod adfert de puero quodam in civitate Juliensi ex Martino Del [...]io, qui vehementi desiderio fla­gtans videndi parentem in ecstasin raptus, vidit eum multis miliaribus distantem. Dico, ut su­pra, quod parens representatus fuit ei sub aliquali adumbratione, non verò, quòd ejus phantasia, re­lictis organis corporeis, per quae agit & sine quibus non potest operari, ad tantam distantiam veheretur: exemplum autem quod adfert de acu notante polos sine contactu magnetis nihil in­fert, nam virtntem eam provenire ab ipsis polis, [Page 112] & à virtute telluris magnetica pulchrè demonstrat Kircherus, non verò ab imaginatione facientis, a­liter non opus esset, dum adhuc candet ferrum ut unâ extremitate ad Austrum, alterâ ad Boream di­rectè locaretur; Et non solùm acus, sed & omne ferrum hoc praestaret: & praeterea videtur ista vis conversiva ad polos in lateribus qui diu in pavimen­to fuerunt sic locati, ut uno extremo Boream, alio Austrum respicerent: & tandem etsi concederetur quòd phantasia ecstatica ad distans veheretur, tamen non operaretur per se in amicum vel inimicum, infe­rendo tot diversas compassiones, ut fit in Sympa­theticis, cùm omnes actiones (praeter ea quae sunt animae propria) fiunt à fermentis.

Nisi fere omnibus in ore esset, phantasiam ex se omnium rerum transmutatricem esse, plura nunc non adderem: idcirco ob hanc solam rationem pau­ca de ejus actione per transennam breviter attingere opere pretium duxi: quod ut melius fiat quaedam ejus exempla describam. Sic autem se habent.

Panni diversorum colorum avibus aut aliis anima­libus tempore vel coitus, conceptus, vel incubatio­nis, antepositi, pullos & foetus diversicolores red­dit, ut Iacobo contigisse legitur, Genes. 24.

Cervi, lepores, coturnices, perdices, vaccae, oves, à colore nivis in septentrione & in Alpibus dum coeunt, pullos & foetus generant albicantes. Sic AEthiops saepè à muliere tempore conceptus visus, nigrum foetum causat & caet. ejusmodi.

Ex diuturnâ corporis circumgyratione item rota­rum vel aquarum & similium celeri motu, fit vertigo,

[Page 113] Asari folia, item Ebuli & Sambuci extremita­tes, servant sibi impressum characterem à carptio­nis sensu, nam sursum evulsa vomitum causant, de­orsum excerpta per secessum purg [...]nt.

Sanguinis fluentis aspectus pusillanimis lipothymi­am causat, cum oscitantibus oscitamus, affligimur cum afflictis, ad cantantes canturimus, cum maestis maesti, cum laetis laeti sumus, & caet. ejusmodi.

Medicamentum Narcoticum contrariis motibus in mor [...]ario pistillo circumactum, imprimit easdem species cerebro accipientis, & inquietum somnum adfert.

Sanguis occisi ad praesentiam occisoris è venis ex­ilit, à sigillo vindictae spiritibus impresso, ut fit in asari foliis, & caet.

Figura cerasi quo percussa erat mulier praegnans imprimitur foetui.

Transformatur foetus in glirem, murem, ana­ [...]m, anserem, piscem, suem, canem, & caet. vel totaliter vel partialiter si mulier ab iis inopinatò per­territa sit tempore conceptus.

Quodcunque edulii genus abhorrebat mulier tem­pore gestationis, aut conceptionis, abhorret ut plu­rimum faetus toto vitae tempore.

Quosdam purgativa solum visa vel odorata pur­gant.

Lippitudo alteri lippitudinem causat solo intuitu.

Aspectus vel odor maris, quibusdam vomitum provocant, praecipuè iis qui navigantes in eo vomitu tentantur.

Intuitus felis, carnis porcinae, casei, aut nau­seativae [Page 114] cujusdam rei, & caet. iis qui cum talibus assumptis odium exercent, lipothymiam causant.

Quando aliquid intense appetitur à praegnante, faetus ejus figura pingitur.

Quando praegnantes non accipiunt id quod in­tensè appetebant mancus vel mut [...]lus sit embryo, & caet. ejusmodi.

Hypochondriaci à specierum varietate phantasiae impressarum varie delirant, nam quidam se putant esse reges, alii vates, alii vitreos, testas fragiles gra­na tritici à gallinis devoranda, alii ceram igne liqua­bilem, canes, feles, lupos, cuculos, luscinias, ho­rumque aut aliorum animalium voces imitantur, alii se mortuos credunt nec edunt nec bibunt, alii min­gere non audent ne diluvium inde oriatur, alii se capite truncatos, alii ingentem se habere nasum, serpentes ranas, catos, glires, mures, & alia ani­malia in ventre habere & infinita insulsa similia.

Injuriae illatae species phantasiae impressa, causat rabiem.

Metus & horror subitaneus, gravidis abortum, aliis fluxum, aliis uteri suffocationem, hemicraniam, epilepsiam, & mortem saepe attulit.

Quartana, tertiana, podagra, paralysis repen­te à terrore abiguntur, & caet.

Ut ergo modum inveniamus quomodo haec omnia fieri pòssunt.

Notandum est omnia praedicta vel fieri à rerum praesentium & sensu perceptibilium motu, figura, defectibus, colore, odore, & aliis signaturis, fer­mentorum [...] dotatis: vel ex rerum absenti­um [Page 115] valida & forti cogitatione, memoria per species sibi prius in istas praedictas signaturas motum, calo­rem, odorem, & caet. repraesentante vel à prola­tione nuda quae omnia primo fiunt à charactere & sigillo odii vel amoris indelebili spiritibus matris tempore conceptus violenter impresso, & in foetum transplantato, quod sigillum non solum resuscita­tur à visu, gustu, aut odoratu talis rei, sed si forte sit sigillum odii, & pars cum qua discordat debilis, vel nuda denominatio rei exosae sigillum prius im­pressum somnolentum excitat, v. g. si mulier con­ceptus tempore vomituriebat à conspectu alicujus rei nauseativae ab impresso spiritibus ejus, humori­bus & consequenter foetui, (dum humores ei in ali­mentum cedunt) sigillo odii spiritus stomachici foetus, vel à sola denominat one istius rei figuram ejus pin­gunt, & ab ista figura praesenti, excitatur sigillum odii prius impressum, à quo sic excitato conturban­tur spiritus stomachici, & subsequitur vomitus: sic etiam de iis quae lipothymiam vel tremorem faciunt vel sudorem ut prolatio carnis porcinae & similium dicendum.

Secundò quaedam fiunt ab excellenti & vehe­menti passione, aut spirituum conturbatione, à ta­li re prius laesorum: uti continget, dum vulnerati plagae, non solum ad praesentiam vulnerantis sed ad ejus nominis prolationem (specie depicta in spiri­tibus, qua excitatur sigillum vindictae prius impres­sum) sanguinem plorant & recrudescunt; sic de sanguine occisi sluentis ad praesentiam occisoris di­cendum.

[Page 116]Sic recordatio rei periculosae vel abominabilis, tre­morem facit & horripilationem.

Tertiò quaedam fiunt à vehementi assidua & fixa cogitatione rei amatae aut exosae, qua imprimitur species talis rei phantasiae, spiritibus, & caet. quae species seu imago eodem modo operatur ac si res ipsa praesens esset, unde pollutio nocturna à specie mulieris prius cupitoe, impressa spiritibus, sanguini, vasis spermaticis, & caet. sic spectrorum apparitiones contingunt pusillanimis & perterritis pro specie aut figura imaginis, ab iis intensè cogitantibus, in spi­ritibus impressae, ita ut ab ipsis solum videantur, non vero ab adstantibus, nisi etiam illi cogitabundi & perterriti, eandem sibi imaginem in spiritibus de­pingant. Haud ab simili modo, ab assidua & fixa cogitatione, hypochondriaci imaginem ejus rei si­gillant in phantasia & spiritibus adeo firmiter, ut spiritus & consequenter ipsa anima operetur pro modulo istius imaginis, ut dum se putant esse reges, vates, canes, lupos, anseres, cuculos, luscinias, & caet. gestus & voces eorum prae se ferunt ac si es­sent tales, huc referendae sunt noctambulonum acti­ones, adeo fi [...]miter fixa est phantasia, circa imagi­nem sibi impressam rei desideratae in somno, ut co­gantur reliqua membra phantasiae sic in objectum propensae prompte mandata exequi; huc etiam re­f [...]renda sunt terrisica insomnia, & ephialtes seu in­cubus sub diversis figuris hominis, canis, cati, dia­boli, & caet. similia. Species seu imagines omni­bus praedictis modis phantasiae & spiritibus impressae operantur sicuti fermenta, rerum assumptarum aut [Page 117] exterius admotarum, nam si fortes sint spiritus no­stros & consequenter animam sequaces reddunt.

Igitur cum motus motum imprimit ut in exem­plis de Medicamento Narcotico▪ de oscitatione, de Carptionis sensu in asaro, de sanguine occisi ad prae­sentiam homicidae, & caet. & color colorem gene­rat ut in exemplis de AEthiope cervis, leporibus, per­dicibus, ovis mutantibus colores suos à rebus praesen­tibus coloratis, & caet. similia.

Et figura figuram sigillat, ut in cerasi specie in embryonem inusta, macula luniformi, item quando transmutatur foetus in glirem, murem, piscem, & caet.

Et defectus defectum imprimit, & redundantia redundantiam, ut cum praegnans appetit id cujus non fit particeps, & quando mutili à conceptu, mutilos generant, & quando qui duplicia habent membra tales generant, & caet.

Et aliae qualitates & signaturae quaecunque tales producunt, ut in exemplo de virtute purgativa me­dicamenti aspecti vel odorati, de lippitudine, & caet. omnia similia & cum praefata omnia non solum in conspectu & praesentia, sed & vehementer exosa & desiderata dum absunt, per recordationem, & nu­dam denominationem, memoria (ex suis speciebus prius impressis, in conceptione, vel à vehementiâ passionum puta irae, odii, terroris, amoris, & caet.) ea repraesentante, ut fit in iis qui à nuda prolatione car­nis suillae syncopizant, aut à recordatione rei nau­seativae, puta mucilaginis, puris, Chymi, Chyli, & similium vomunt vel nausea tentantur: & quando à vulnerantis non solum praesentia sed denominatione [Page 118] vulnerati plagae cruorem effundunt▪ & non solum qu [...]ndo characteres prius impressi erant in concepti­one a specie, spiritibus & sanguini mulieris sigillata, aut à vehementia praeteritarum passionum, sed eti­am ab assidua super objectum aliquod cogitatione, imago seu species in spiritibus sigillata transformat hypochondriacos in canes, catos, vitrea vasa, gra­na tritici, saltem uti ipsi putant. Sequitur phanta­siam per se non esse transmutatricem omnium rerum, sed quod species seu imagines rerum praefatis modis impressae phantasiae (quae lucida cum sit, & diapha­ni ad instar speculi) similes species in ea producunt, istae vero sic productae similes in spiritibus sigillant, istae similes in humoribus & illae similes in faetu, stoma­cho, Corde, Capite, & caet. producunt & sic o­mnia producunt sibi simile; istae autem omnes spe­cies sic impressae retinent rei sensibilis fermenti tin­cturam, adeoque ab eo fiunt vel proximè (ut spe­cies rei coloratae, figuratae, moventis, purgativae, de­leteriae, & caet.) vel remote ut quando imago rei, vel denominatio, producit tales effectus sicuti res ipsa praesens, virtute sigilli prius impressi. His adde ut supra saepius dictum, per animam seu formam res tantum sentit & vivit, & caet. non autem alterat, m [...]l [...]o adhuc, minus transformat; Ergo neque ejus unica potentia, phantasia Praeterea si phantasia talia per se faceret, poterit novam entitatem producere, quod soli creatori infinito optimo maximo competit, vel omnia rerum seminaria in se contineret, quod ae­què absurdum.

Ex his clarissimè patebit, quomodo tum semen [Page 119] fiat, tum ex eo in utero generetur embryo, tum quomodo ab aliena specie impressa phantasiae mulie­ris, transformetur in utero, quomodo autem im­pressiones omnes sigillantur in semine prius dictum, in discursu de generatione, igitur tempore coitus, fermenta in semine continet membra singula cum suis proportionibus, lineamentis, & connexionibus, item colores, odores, sapores, dispositiones, incli­nationes, gestus, naevos, maculas, defectus, re­dundantias, & seminaria morborum haereditario­rum, puta Epilepsiae, podagrae, Apoplexiae, & caet. illa bentem autem materiam ex matre in uteri cavi­tatem, omnes & singulae istae signaturae sigillant suis characteribus, impermistis virtutibus, uti dictum prius de motu, defectu, coloribus, figura, & caet. impressis imaginationi. Si autem mulier terretur ino­pinato à glire, cane, vel pisce, sigillantur figura pro­portio & caeterae omnes signaturae gliris, & caet. in imaginatione mulieris, quae imprimuntur spiritibus, istae humoribus, hi autem sic sigillati illabentes in uterum [...]d nutricationem embryonis, fermenta duo cum diversis figuris sigillatricibus in seinvicem agunt, & debilius à fortiori vel ligatur & transmutatur, ut in charactere gliris, muris, sanguinis, cerasi, & caet. impressis membro alicui embryonis, remanente ad huc forma & figura ejus vel: dest [...]uitur debilius to­taliter, ut quando ex semine humano à peregrina impressione superveniente sit glis, mus, anas, im­pressione belluina destruente & obliterante huma­nam totaliter. Neque mirum est tales impressio­nes recipi in semine, & tenello embryone, cum ho­mines [Page 120] toto vitae spatio, ab impressionibus similibus fermentorum extraneorum haud sunt immunes, uti videre est in tarantismo, hydrophobia, & omnibus morbis contagiosis, quae licet formam externam ho­minis non immutent (cum organa corporea magis solida sint quam ut tales recipiant) tamen mutando spiritus, qui facile peregrinis impressionibus a uscul­tant, operationes formae totaliter, vel partialiter, immutant.

Cum autem morbi dicuntur produci à phantasia quae siu [...]t à passionibus modum excedentibus, est error inconsiderantiae; nam fiunt à terroris, pavoris, tristitiae, sigillis impressis spiritibus, sicuti ut dictum, motus motum producit, color colorem, figura fi­guram, sic terror terrorem, metus metus sigillum, & ira iram, per se tantum producunt, per accidens autem morbos, quia si per se producerent morbos, unus & idem morbus à diversis passionibus non ori­retur neque diversi morbi ab una passionum, non solum in diversis constitutionibus, sed & in eadem penderet, rabies vero, abortus, diarrhoea, uteri suffocatio, & reliqua similia; sequuntur igitur tan­tum per accidens ad commotionem passionum, non vero à fermento, contagio aut veneno à spiritibus sic turbatis confecto aut profluente, sed quia isto­rum morborum semina prius impressa erant, in se­mine avito, materno, paterno (sic de aliis à tali­bus passionibus ortis judicandum) vel quia iis labo­rarunt prius, & ex levi occasione recidivant, & sic irrumpunt in spiritus nostros jam à valida & subita­nea perturbationum procella debilitatos & ligatos▪ [Page 121] & pro modulo sigilli ex semine impressi utrum id sit Epilepticum, Apoplecticum, vertiginosum, & caet. captivi trahuntur spiritus, ob im [...]ecillitatem nimi­um sequaces redditi cuivis impressioni cedunt: ut in uno Epilepsiam, in alio diarrhoeam, in alio Cepha­lalgiam uteri suffocationem, rabiem, & caet. pro­ducant.

Quartana, tertiana, podagra, paralysis, & caet. à terroris vel timoris specie fortiter spiritibus im­pressa, curantur etiam per accidens, quatenus ni­mirum impressio terroris subitanea & fortis, expel­lit istas debiliores, & etiam quod spiritus concentra­ti à terroris specie, fortiores redduntur: ita ut erumpentes ad loca affecta pares siant ad extinguen­dum hostile morbi fermentum, quomodo autem per se ab una & eadem specie terroris sic impressa, quar­tana, podagra, & paralysis curari possunt, cum à diversissimis causis oriantur, vix ac ne vix concipi potest.

Alii, ut probent dari operationem in distans, di­cunt primò, ab omnibus corporibus radios emitti, in quibus anima operatur praesentia suâ, & dat iis [...] operandi, & corporeos esse istos radios, & habere in se spiritum vitalem, & non solùm tales radios sed & excrementa retinere spirituum vitali­um portionem, ideoque vivere, & vitam eorum esse eandem cum vitâ animalis cujus sunt effluvia & excrementa. Secundò dicunt inter corpus & excre­menta esse quandam concatenationem [...]adiorum istorum in omni distantiâ, licet maximâ, & similem etiam fieri inter sanguinem & aliquam aliam cor­poris [Page 122] partem separatam ab eo in quavis distantiâ.

Sed contra primò, dato quod sint effluvia ex san­guine venoso, & in excrementis, impossibile est, si sint corporea, dari concatenationem eorum in quavis distantiâ, nam si corpus etiam maximum ra­refieret ad vel invisibiles atomos, non sufficeret ad effluvia suppeditanda pro mille leucis, & etiamsi hoc daretur quod su [...]hcerent, cum tamen nullum aliud certum vehiculum iis assignent in via certo defice­rent. At si dixerint concatenationem istain ab a­nima sieri, si hoc daretur, sequeretur quamlibet a­nimam replere totum mundum à polo ad polum, & etiamsi hoc absurdum daretur quod anima se exten­deret ad omnem locum, effluvia ista corporalia non poterunt illam concomitari ob rationem modò alla­tam, praetereà videmus sanguinem & excrementum extravenatum in pyxide non minorari, quòd sieret si effluvia continuo emitterent corporea ad tan­tam distantiam. Deinde cum dicunt excremen­ta vivere, hoc verum fateor: sed eandem esse cum vitâ animalis nempe hominis animâ rationali infor­mati Atheum non Philosophum Christianum decet asserere. Ut demonstrent effluvia sua dicunt caepe & allium è longinquo lachrymas ex oculis elicinnt ex pipere, Iride, Ptarmica sit sternutatio à Croco, Hyoscyamo, Solano, Opio conciliatur somnus, eti­am è longinquo, homo per effluvia unius noctis mul­to▪ levior evadit, & innumera hujusmodi, attamen hoc universaliter non tenet, nam ista effluvia siunt tantùm violenter ex corporibus calorem actualem habentibus, & in iis quae aqueis humiditatibus sca­tent [Page 123] à calore solis aut ignis, & caet. quod evincunt Mercurius & Antimonium per infusionem semper menstrua sua impraegnantia, & nihil per multos an­nos ponderis amittentia, item Moschus, Z [...]bethum, Asa, magnes, & alia, effluvia & odores emittunt, nihil autem de pondere perdunt: at si hoc esset e­missione corpusculorum, leviora sanè essent, quod experientiae repugnat, nam advenientibus aliis fer­mentis labefactatur eorum virtus, aut senio conta­bescit: sed de quantitate & pondere pristinis nihil amittunt; ideoque sequitur ista effluvia non esse corporea, nisi violenter à calore interno aut externo fiant. Sed quòd fermenta in suis locis, vel in rebus, in quocunque sunt loco, per suos radios spirituales certam sphaeram constituunt, quae sphaera▪ tam latè patet quàm ut aliqua eorum virtus sensari queat. Qui radii vestiuntur am [...]ctu aut vaporum violenter excitatorum ex ipsis à calore interno in animalibus, & externo in caeteris quae non actu calent, aut aliis ex terrâ ipsâ elevatis: cùm verò radii isti exeunt de aliis quae nullo ex praefatis modis emittunt effluvia corporea, ut magnes succinum caepe, allium, & caet. dum è longinquo operantur, crediderim sanè non esse emissione corpusculorum, quia non minorantur, & caet. sed tantùm fermentatione vaporum aqueo­rum in aere suscitatorum, & sic de aliis ejusmodi: cum autem emissio vaporum sit actio violenta prae­cipuè in iis quae actu non calent, non possunt talia effecta constantia ut videntur ab iis quae sympathiam aut antipathiam exercent ab eâ ori [...]i. Praetereà ex excrementis viventium jam à corpore separatis, ni [...] [Page 124] sit à calore externo non possunt talia effluvia susci­tari. Igitur talis concatenatio saltem non erit hye­me, atqui hyems non impedit quo minus sympa­thetica agant. Ergo non valet eorum argumentum, affecto excremento afficiuntur cacantis nates vel in­testinâ in quavis distantiâ, quia datur concatenatio effluviorum corporeorum continuò ex ambobus e­manantium.

Tertiò venit Atomistarum opinio examinanda, sed cum fusè satis, dum deformis sermo esset, eorum principia ventilavimus, non opus erit hîc ea repete­ [...]e, ut verò ex eorum principiis actionem ad distans inveniant, magisterialiter quasdam positiones vio­lenter in Philosophiam intrudunt, dicentes eos ra­tionis expertes qui non credunt. 1. Quod omnes actiones fiant ab atomis discrepanti modo motis, fi­guris suis proportionato. 2. Quod constans detur effluvium talium atomorum ab omnibus corporibus compressione corporum circum jacentium, & caet. & quod possint effluvia ex magnete & caeteris videri ope microscopii. 3. Quod Atomi isti sint diversa­rum figurarum & quidem sint adeò exiles & subtiles, ut omnia media pervadant, sine aliquâ oppositione ut in peste, & caet. Alii sunt majores qui alios prae­terire facile non possunt. 4. Quod omnia quietem ament permanendo in suis locis. 5. Quod quae­dam sint loca magis apta ut recipiant tales atomos quàm alia, ut atomi morborum animalium bruto­rum, bruta aggrediuntur non hominem & è contra, & concordantia haec inter poros & atomos dicitur cognatio. 6. Quod Atomi nullibi quiescant nisi [Page 125] in cognatis poris. 7. Quod nulla distantia impe­diat motum atamorum ad propria loca, nam nulli alii pori possunt eos retinere ob appulsum proprio­rum atomorum quibus expelluntur, donec ad pro­prium corpus pervenerint. 8. Quod quò magis appropinquant atomi suis domiciliis, minor fit resis­tentia ex parte objecti ad quod tendunt, & pressura fit major, ideoque motus est velocior & contrà. 9. Datur conjunctio atomorum qui in peregrina­tione volant in dorso aliorum & operantur simul. Atque his praemissis & consideratis dicunt contactum in distans esse tam realem quàm solis emittendo suos radios ad tot mille leucas, & cùm medicamentum sit corpus constitutum ex multis particulis (nam de unguenti armarii vi & energiâ loquuntur) sequetur quod constans effluvium atomorum ex eo expiret per assertionem secundam, & per assertionem no­nam oportet ut conjungantur cum atomis extrave­nati sanguinis in paxillo & comitentur eos in fuga, & sic à constante calore atomos semper emittunt, & per sextam & septimam assertionem necessariò pel­luntur ad partem affectam seu vulneratam quamvis longè distantem.

Ad ea quae superius dicta contra Atomorum exi­stentiam solum unieo argumento agam. Omnes Atomistae in principiis suis constituendis vel confu­giunt ad partes homoeomeras Anaxagorae, vel cum Lucretio dicunt omnes atomos esse similes, diversas autem operationes fieri ab ordine, connexione, fi­guris, & caet. diversis. Sed contra primos sic ar­guo, Cùm Leo, Vulpes, lupus, ursus, accipiter, [Page 126] corvus, canis, sus, & centum animalia carnivora unumquodque eorum unâ librâ carnis bovinae ves­citur, & suppone hominem & reliqua omnia uncias quatuor alimenti habuisse ex una ista libra, erantne in unâ libra carnis tot diversi atomi quot comeden­tes, certè hoc non dixerint cum in unâ librâ ponde­rante duodecim uncias hoc computo erunt quadrin­gentae unciae: si verò refugiant cum lucretio ad diver­sas positiones atomorum, assignent rationem quaeso cur omnia non pascuntur omnibus, & cur quod uni alimentum alteri venenum. Nifallor▪ responsio erit ob diversitatem atomorum, vel si dicant provenire à diversa connexione, cur fit cum dicunt species vi­sibiles, andibiles, odorabiles, & caet. fieri ab a­porhaeâ atomorum, ut vitent hoc absurdum, cor­pora sic continuò minorari volunt ex aliis corporibus alia in locum eorum substitui. Ponamus v. g. ho­minem, & venenatas plantas, putà aconitum, hy­oscyamum, & caet. in uno loco perpetuo esse ut ef­fluvia ab herbis deperdita suppeditentur ab aporhaeâ ex hominibus & contrà, & tamen non mutantur se­cundum eos, quia mutatur situs atomorum adveni­entium, cur igitur pari modo dum homines vescun­tur talibus plantis non possunt diversas connexiones atomorum eorum mutare in suam substantiam, cum major vis transmutativa in stomacho residet quam in externâ superficie corporis, ubi fit necessario appo­sicio atomorum deperditorum. A page cum talibus nugis, inventum sanè puerile homine philosopho in­dignum▪ de cognatione atomorum & pororum ni­hil di [...]; nam datis semel atomis, cum levissima [Page 127] sunt corpuscula vel minimo oris spiritu à terrâ ad so­lem, à polo ad polum penetrando saxa, montes, mar­mora, ferrum, & quid non: dicto▪ citiùs meant & remeant obsequiosi ut mandata à suis patronis acci­piant ad omnes possibiles actiones obeundas non so­lùm ut extraneas peregrinationes subeant magis a­ctivi & veloces, sed ut pigriores, hebetiores & de­sides premant, a'que eos in itinere fatiscentes & claudicantes dorsa & humeris portent & sublevent, proculdubio omnibus aliis philosophis palmam prae­ripitis, qui naturam adeo obsequiosam vobis nolit velit redditis, sed de his satis quae vel fidem Peri­pateticam transcendunt.

Ultimò, auctor Philosophiae Mosaicae dicit omnes actiones naturales fieri immediatè à spiritu Dei in­cumbente aquis, & quia Spiritus iste incorruptibilis, aeternus, infinitus, & caet. ideo suae actionis nul­lum habet terminum, & hinc concludit nullum esse rebus naturalibus in agendo virtutis orbem positum, quia hoc spiritu animantur qui agit in quavis di­stantiâ.

Contra eum sic arguo. Sires non per se sed per istum spiritum infinitum, & caet. operarentur, nul­lae essent rebus virtutes propriae, & vires rerum naturalium non essent iis concreatae, & frustranes esset omnis Philosophia, & v g. cum ignis com­burit, non erit ignis actio sed Dei aut Spiritus in igne, & cùm aliquod medicamentum purgans ex­hibetur, purgatio non erit actio naturalis medi­camenti, sic de attractione magnetis, & caet. & sic omnes actiones erunt supernaturales, & proinde [Page 128] nulla dabuntur accidentia, sed cum haec sint ma­ximè absurda, refutatione non egent. Dum haec scribo non poslum silentio pertransire argumenta quaedam Kircheri eum refutantis in arte suâ magne­ticâ tanquam patronum unicum unguenti armarii, nam primò licet ex principiis ejus inferre liceat, unguentum agere in distantia infinita, nempe quia fit à spiritu isto infinito virtus ejus [...]anativa, tamen alii qui id defendunt, dicunt virtutem ejus exten­di ad certam distantiam tantum intra mundi polos, ideoque non esse simpliciter infinitam. 2. Dicit, si sphaerae rerum esset infinita in agendo, tunc ne­mo Romae esset tutus à basiliicis Lybicis, à dipsa­dibus AEgyptiacis, draconibus Africanis, eorum­que virulento flatu, nemo à contagione pestis Ger­manicae, aut ab effluvio Napelli Alpini, & caet. in aliis regionibus esset tutus à vertigine. Neuter eorum se intelligit, unus quid defendat, alter quid refutet. Nam primò, si hoc esset verum quod actiones omnium rerum essent indeterminatae & in quavis distantiâ agerent, tunc contra auctorem Philosophiae Mosaicae habet intentum Kircherus, sed ideone illicitum est istud unguentum quia in­ [...]ulsus ille non bene defendit? Non dicendum est res omnes haberetam amplam sphaeram operatio­num, sed tantùm determinatam, & sphaeras re­rum distingui, & ea quae agunt per odium vel amo­rem non habere tales, sed ea quae sympathiam exer­cent, quae non fit inter omnia praedicta, sed tantùm inter totum & partem. Quod dicit inter omnes res creatas hoc solum indulgendum huic ungnen­to [Page 129] quòd in tantâ distantiâ curet; omninò falsum & contrarium in plurimis exemplis constat, prius de­scriptis, nempe Sympathia Conchylium in quavis distantiâ cum mare fluente & refluo; ost [...]eo [...]um & pupilli oculi cati cum lunâ, vini & cervisiae in ca­di [...] cum vino & hordeo florentibus in campis, Ce­rasi species impressa in embryonem per imaginatio­nem internam mutat colores cum aliis in ar [...] oribus, & caet. Et cum dicis à pacto aut explicito aut impli­cito fieri cum diabolo an & ista etiam ut sentian ami­cum aut inimicum indistantia pepigerunt cum eo foe­dus? Ut probet nullam dari actionem in distans negat Sympathiam inter polum & magnetem, & dicit magnetem esse partem terrae homogeneam & genui­num ejus filium & è se [...]ne terrae & naturali fieri, & habere totam suam vim à terra, & sicuti tellus ad polos mundi, ita magnetem ad polos terrae di [...]igi▪ Si sit pars terrae homogenea, cur igitur reliquae partes non aequè participant vim attractivam, repulsivam, & conversivam. Cur contra Gilbertum negat ter­ram esse magnetem? Et si tellus, ut vult sit totius virtutis magneticae fons, certe ipsa terra erit magis magnetica, quomodo quis dabit quod non habet in se? Proinde magnetem fieri ex semine terrae & suo & esse partem terrae, nescio quomodo hoc fieri po­test, nam terra cum ex ejus principlis sit elementum, nullum semen habet. Si verò dicat semen habere in terrâ, cur reliqua semina non idem faciunt quae sunt in terrâ? Ignorat magnetem sicuti reliquos lapides fieri ex aquâ semine lapidifico impraegnata, ut & ipsa terra ex suo semine, uti in principio hujus tractatus [Page 130] probatum. Ideoque dico si benè distinxissent inter sympathiam & concordiam & discordiam & concor­dia [...] & discordi [...]s▪ in eas quae contactu & in distans operantur, neque magneti inter ea uni tantum tri­buissent, neque omnia magneticè agere dixissent promiscuè, neque Kircherus librum suum mundum magneticum appellans eos reprehendis [...]et, nam non video qu [...] ratione mundum magneticum magis ap­pellaret quàm mundum Caltheticum.

Eos qui à stellis & sole virtutem istam sympathe­ticam deducunt j [...]m refutavimus in principio tracta­tus, ubi ostendimus res nullo modo dependere ab iis ut tales vel tales sortiantur virtutes, nam terra ha­be bat in se ante productum solem fermenta omni­um vegetabilium, & consequenter omnes virtutes.

Cùm igitur Sympathia non fiat in distantissimis lo­cis à phantasiâ rerum ecstaticè suscitatâ, ut vult Hel­montius, neque ab atomis, neque per concatenati­onem effluvio [...]um corporeorum, vel ab animâ extra proprium corpus ope [...]ante, neque à spiritu illo in­finito aqui [...] incubante, & cat. Ut modum igitur in­veniamus quomodo flat illa compassio cùm ex innu­meris exemplis constet talem dari. Primò ex praece­dentibu [...] liquet omne compositum constare ex ma­teria, forma & fermento: à materiâ habet suam quant [...]tatem & consistentiam, à formâ habent quod vivat & sent▪ at luculentiùs aut obscurius, uti pri­ [...]s probatum, & à fermento omnes aliae actiones quaecunqu [...] dependent, ut & mutationes omnes ad bonum vel malum. Hinc igitur p [...]tet quomodo af­fecto sanguine & spiritibus intra venas hominis, fer­mento [Page 131] icterico vel melancholico afficiatur spiritus sanguinis in vitro hermeticè cl [...]uso etiam, mutatione coloris in lividum & slavum (& sic de caeteris ejus­modi exemplis judicium esto) quod simili modo ab eodem fermento iste spiritus afficiatur quo affici­tur sanguis in venis licet in maximâ distantiâ: & cum istud fermentum non possit produci per se in­tra vitri parietes, oportet illud advehi, unde etiam p [...]tet fermentum penetrans vitrum hermeticè clau­sum, dimensionum legibus non esse astrictum, quod etiam patet in magnete penetrante marmora, saxa, montes, & caet. Secundò, cùm constet ex praedi­ctis formas rerum in se non differre specie sed nume­ro (omnem autem differentiam provenire à fer­mentis) & esse quasi radios formae universalis quam demonstravimus dari, radii autem isti in centro uni­versalis formae conveniunt & un untur. Hinc patet primò radios formarum totius & partis compatien­tium simul convenire & cum affecto uno eodem modo afficitur alterum (sive id sit totum sive pars) neque forma unius per se alterius radios sic permu­tare potest (cum res non alterent se per animam sed tantùm vivant & sentiant.) Restat cum radis unius formae fermentum (cum sit spirituale) alte­rius affecti in distans ferri, ut recipro [...]è colloquia privata habeant▪ ut unum aliud bene aut malè affi­ciat, totum attrahendo ad se aegritudinem partis, pars etiam aegritudinem totius, vel illi communican­do robur & sanitatem sibi ab alio amico praesenti communicatam: licet non sit utrique praese [...]s, suf­ficit ut vel toti vel parti ad [...]ibeatur, & sic de mor­bis [Page 132] ab inimico uni vel alteri implantatis dicendum. Prioris exemplum erit quòd testacea ferè omnia procul etiam à mari, fluente, eo, aperiantur & contrà, Alterius exemplum erit quod nalus insititius mor­tuo eo de cujus carne desumptus erat de facie ejus ubi vegetaverat Gangraenâ affectus decidat, atque innumera alia ejusmodi superiùs descripta. Vel sic quia sigillatur forma rei ab inimico affectae, fer­menti specie & imagine; & istud sigillum sic for­mae inustum. retinet fermenti & rei sensibilis vim & effica [...]m: & penetrando radios formae amici si­g [...]ll [...]m in ea si [...]ile producit (uti sit in colore, sapo­re figura, motu, & caeteris signaturis prope conspectis produ [...]en [...]us in subjectis appropriatis & dispositis signaturas sibi similes) sigillatur primo in rei compa­tien is phantasia & spiritibus, & successivè reliquis partibus imprimitur, v. g. suppone Brachium ho­minis G [...]ngraena affectum esse, vel ipsum hominem mo [...]i [...]undum, de cujus B [...]achio nasus insititius de­sum [...]u [...]erat, fermentum Gangraenosum▪ & morti­ferum, sigillum suum inurit humoribus, phantasiae, & spiriti [...]us, hominis moribundi aut Gangraenâ af­fe [...]: qui spi [...]itus (cum si [...]t uti formae reliquorum ex form [...] universali) sic sigillati in centro obviant radiis spiritus partis, nempe nasi, & pro modulo sigilli iis p [...]ius impressi, sigillant istos spiritus nasi, & cum totum moritur, moritur etiam pars, & sic de aliis exemplis ejusmodi.

Hinc igitur clarè sequitur, eos qui tot simplicia se­lecta in compositione Unguenti Armarii, aut pul­veris Sympathetici congerunt, penitus errare, cre­dentes [Page 133] istis solum simplicibus in tali quantitate com­mistis inesse talem virtutem: nam quod pulvis vel unguentum agant in distans, non fit ratione ingre­dientium, nam non requiritur medicamentum quod ex se vel sua virtute, agat in distans, sed satis est si habeat in se virtutem curativam cum non vehatur suis alis; nam adhibitum vni vel alteri quae compati­untur vis curativa vel destructiva, fertur radiis for­mae spiritualis (uti dictum) ad amicum ut eum participem reddat g [...]udii aut terroris & tristitiae: quod vero in distans fiat talis perceptio amici vel ini­nici, cum gaudio & tristitia solum à forma provenit, quae dat omnibus ut sentiant uti probatum, curatio autem destructio, ligatio, aut transmutatio pro­venit à fermentis cum forma advectis.

Quando in ictero, Scorbuto, & caet. exhibe­tur tantillum sanguinis aut urinae patientis cibis com­mixtum canibus, canes non trahunt aegritudinem, neque transfertur ad eos (ut falsò putant nonnulli) nam non sunt capaces istius morbi, sed si sanetur morbus (quod saepissimè continget) est quia in sanguine & excrementis, pars fermenti morbifici à Canibus, & caet. commesti, destruitur à fermentis eorum fortioribus vel ligatur, & sic affecta ista por­tiuncula fermenti morbifici à cane commesti, affi­citur totum quod erat in homine, & perit aegritudo. Sic etiam quando Vegetabile aliquod aut ejus se­men homini vel particulari membro amicum, & morbo ejus contrarium irrigatur mumia morbi & terrae committitur ut crescat, ut v. g. in Ictero Chelidonia grana Juniperi, & caet. in Hydrope Ab­synthium, [Page 134] Ebulus, in Pleuritide Papaver Rheas, Hype­ricon, in Peste Scordium, Scorzonera in ulceribus & vulneribus Persicaria maculata, panax: illic pars fermen­ti ligatur vel destruitur à fermentis istarum eam vin­centibus & sic debellatur reliquum aegritudinis in homine: quod vero perhibetur istam herbam tali modo à fermento morbifico irrigatam homini aut alteri animali exhibitam communicare iis morbum nullo modo verum est, nisi fermentum morbificum quo irrigata erat planta transmutaverit virtutem herbae sanativam, totaliter aut partialiter in suam naturam deleteriam, ut continget in Salvia ab hali­tu Bufonis infecta, & in herbis prope serpentum Cavernas, sed si hoc fiat, morbi vis intenditur quod alias abigeretur. Si autem herbae aut eorum semina ir­rigantur mumia morbi, quae habent virtutem pro­ducendi talem morbum (sic de Animalibus, Minera­libus, & eorum partibus judicandum) intenditur tunc aegritudo: ut v. g. si urina, aut sanguine, & sudore, & caet. febricitantis irrigetur anacardis aut ejus semen, intenditur febris; sic lolium eodem modo usurpatum intendit vertiginem, sic asarum intendit vomitum, & caet. ea autem Vegetabilia, Animalia Mineralia & eorum partes quae intus exhi­bita, venena homini sunt puta Hyoscyamus, Cicuta, Aconitum, Arsenicum, & caet. si mumia hominis alioquin benè valentis irrigentur corrumpendo & destruendo portjunculam fermenti in mumia ratione compassionis reliquum in homine destruunt aut transmutant diversimodè pro diversa uniuscuiusque natura: & multa alia ejusmodi mirabilia per trans­plantationem [Page 135] resultantia inveniet curiosus lector.

Debuissem huic tractatui subnectere Curationis methodum, clariorem per Sympathiam, sed de eâ aliàs [...] dabitut occasio disserendi.

Atque haec sunt benevole lector quae ex primâ in­spectione naturae in speculo Animalium, Vegetabi­lium, & Mineralium nitentis delineare poteram, visu disgregato deficientibus coloribus vivacibus, & ex intensâ nimis cogitatione spiritibus paene exhaustis non abs re erit caeptis paulisper desistere, refocilla­tis autem spiritibus languentibus, oculis ablutis & coloribus novis probè instructus, propediem, ut spero, secundò opus aggrediar. Si autem ex praedi­ctis facilior pateat aditus ad naturae occulta myste­ria, DEO Opt. Max. à quo descendit omne do­num bonum, gratias age. Vale.