THESES PHILOSOPHICAE.

INter Philosophos extitere, qui ex professo omnem omnino scientiam e medio sustulerunt. Horum aliqui, novi putá Academici, certitudinem solum proscribentes, verisi­militudinem admiserunt. Pyrrhonici verò hanc etiam verisimilitudinem pernegarunt, omnia ex aequo incerta atque obscura statuentes. Nihilominus verum est omnes hasce opiniones, nullibi unquam fuisse, nisi in sermonibus, disputa­tionibus & scriptis, neminemque unquam serio iis fidem obstrinxisse; nam post omnes discursus, quibus conati sunt ostendere somnum a vigilia, sanam mentem a dementia non posse discerni, si tamen tan­tillum candoris iis residuum sit, fatebuntur se neutiquam istis argutiis fidem habere potuisse, etiamsi ex animo ad laborassent.

II. Si quis unquam eo usque processerit, ut dubitârit, an vigilaret, an Sui compos, esset, an esset Sol, Luna, aut caetera externa, nemo saltem unquam dubitare poterit, quin ipse existeret, & cogitet; nam sive dormiat, sive vigilet; sive mens illi sana sive aegra sit, sive falla­tur, sive non, certissimum ad minimum est, eum cogitare, & existe­re; cum impossibile sit, eum, qui cogitat, non esse. Atque ex hac cognitione clarâ, certâ, & indubitatâ, regulam formare possumus, ad eas omnes cogitationes pro veris & certis habendas, quae, hujus in­star, clarae & distinctae deprehenduntur. Quare

III. Praecipuum omnium scientiarum & solidissimum fundamentum merito habetur. Quicquid facultates nostrae de rebus clarè & distin­ctè perceptis pronunciant, est verum. Quamvis principio huic sit firmi­ter adhaerendum, probari tamen non potest; cum omnis ratiocina­tio illud necessario praesupponat. Quare magnum Cartesium in circulo lusisse opinamur; quando abideis Deum esse, & ab existentia Dei ve­ritatem nostrarum facultatum astruere suscepit, veritas enim haec est necessario praesupponenda, antequam ad certitudinem divinae existen­tiae assurgere possumus. Nihilominus certitudo, quae facultatum ve­ritate nitìtur, absolutè infallibilis non est; fieri enim poterit, ut ta­les a natura simus comparati, ut nos semper fallant, etiam in iis, quae maximè clara & distincta apparent. Verum nuda haec possibilitas as­sensum nostrum in clarè perceptis suspendere non debet, nedum labe­factare. Non enim minore cum animi firmitudine iis adhaeremus, quae clarè à facultatibus nostris proponuntur, quam si nulla talis possibilitas esset; nec majore certitudine opus est; sufficere enim debet, quod talia in mentibus nostris principia reposita habeamus, quibus assensum negare non possumus. Quamvis omnes plus vel minus de principils hisce participent, plurimi tamen iis male utendo sibimet miserrime im­ponunt, & mentes, nescio quibus, idearum monstris pro veris rerum imaginibus replent. Est igitur munus & officium verae Philosophiae, nos docere verum facultatum nostrarum usum, quod maxime exequitur, quando nos monet ab omni temerario & praecipite judicio sedulo esse cavendum, neque assensum praeterquam clarè perceptis esse adhiben­dum.

IV. Compendiosissimam viam ad scientias ingreditur, qui ab iis investigandis abstinet, quorum comprehendendorum spes nulla rationa­bilis superest. Ex horum numero sunt omnes quaestiones istae de Dei optimi maximi potentia, & generaliter illa omnia, quae de Infinito participant; mens enim nostra finita cum sit, ad infinitatem caecutit. hinc commodissima & brevissima solutio peti potest multarum quaesti­onum Metaphysicarum, de quibus nunquam non disputabitur, quam­diu disputandi prurigine inficiemur: Quia cum sint abstractae nimis, & a principiis claris, & notis, valde remotae, solutiones nunquam in­venient, ac proinde tutissimum cuique erit respondere se nescire, ne­que hoc viro Philosopho est indignum: quia ut tenet vulgare diver­bium, Nescire quaedam magna pars sapientiae est. Sunt nihilominus plu­rima, quorum modus essendi est incomprehensibiliis, cum tamen exi­stentia sit certissima. Quomodo illa esse possint, nequimus concipere; cum tamen quod sint, clarissimè cognoscamus. Quid aeternitate in­comprehensibilius? Quid tamen certius? Adeo ut qui horrenda cacitate ipsam Dei cognitionem delevere, coacti fuerint Materíae, entium om­nium vilissimo, eam attribuere.

V. Stoici Philosophorum durum genus, & asperum, in eas virum prudentem angustias conjecêre, ut dolere nec posset aliquando, nec laetari, nec ullis moveri visis. Imo tales volebant homines, qui, quamvis Phalaridis inclusi tauro, nullam vocem proferrent, quasi mar­morei essent, et omnis sensûs expertes, quod dum praecipiunt, quan­tum in ipsis est, cor homini detrahunt, convelluntque Lycurgaeo more virentes Naturae campos, ac utilia simul cum inutilibus exscindunt. Quare cum Academicis, Peripateticis, omnique pene humano ge­nere censemus, Immoderatas passiones oportere corrigi, at ubi ratio­ni deserviunt, utiliter retineri; omnino vero stirpitùs convelli, nec posse, nec expedire. Suadet enim experientia, mortalium functio­nes, passionibus valde juvari. Pronunciat enim Plutarchus, lib. de Virtute Morali, passiones (inquit) si ex animo tollantur, ipsam rationem, in multis segnem futuram, perinde ac nautam a vento, vel aurigam a vehiculo destitutum. Sunt insuper mareria virtutum, & sicut, absumpto pabulo ignis extinguitur, ita passionibus avulsis, iners remanet virtus & otiosa.

VI. Quamvis Justitia sit inter cardinales virtus praecipua, caeterarum­que decus & splendor, suam nihilominus praestantiam & originem, quasi ducit a corruptis hominum moribus. Inclinat ad jus suum cuique tri­buendum. Atque cum fundetur non in gratia, ut voluêre olim Anabap­tistae, nec in pacto, ut perperam supponit Hobbius, sed in natura ra­tionali. Hinc colligere licet, inter homines & bruta animantia justi­tiam strictam locum habere non posse. Potest tamen in ordine ad infan­tes, & ratione laesos: quia in iis, quamvis facultates sint ligatae, sublatae tamen non sunt. Atque cum supremus rerum omnium Dominus suum obtineat dominium ex titulo creationis, & non a placito, aut arbitrio suo, certum est illum non posse dominium suum alienare, aut novum aliquod aliunde acquirere. De dominio duorum in solidum in unam & eandem rem, num scil, detur? Plurimùm contendunt Scholastici, ast qui in partem affirmantem inclinant, videntur propius ad veri­tatem accedere: utcunque tamen iis fervide semet opponunt Juristae; sed quo jure, aut qua ratione, non constat; cum illi, instans dun­taxat donationis intelligant, hi vero tempus notabile. Ast si quis dixe­rit dominium in solidum duorum aut plurium, posse per plura ali­quando instantia perseverare, qua ratione refelli poterit, non novi­mus.

VII. Quamvis consuetudo vulgo dicatur lex non scripta, si tamen fuerit in re illicita, & intrinsecè mala, vim legis habere non potest: lex enim vim habet obligandi, atque certum est neminem obligari posse ad malum. Neque consuetudo alicujus privatae personae, aut familiás transire potest in legem; cum penes illas non sit legislativa potestas. Sola igitur consuetudo totius Reip. Civitatis, Provinciae, aut alicujus communitatis ascendere potest ad dignitatem & naturam le­gis, neque hec de quavis consuetudine est intelligendum, sed illa dun­taxat quae est antiqua, a Principe non prohibita, & circa res graves & honestas, atque a populo constanter observata: hoc enim in casu omnia adsunt saltem virtualiter & interpretativè, quae ad constitutio­nem legis requiruntur.

VIII. Jus Gentium (definiente Justin.) est jus positivum, quod, usu exigente, & humanis necessitatibus, Gentes sibi constituunt. Di­stinguit semet a jure civili; quia jus hoc Provinciam duntaxat, aut regnum aliquod, nunc, vel olim uni Principi subjectum respicit; il­lud vero ad omnes, vel pene omnes Gentes sese extendit. At distin­ctionem instituere inter jus Gentium, & jus naturae, est opus difficul­tatis plenum. Nullam enim novimus Legem, quae omnes, vel pene omnes Gentes obligat, quae non est de jure naturali. Lex equidem omnis, saltem positiva, vel est a superiore aliquo, vel ex mutuo Gen­tium consensu; atque manifestum est jus Gentium, quatenus a jure natu­rali distinguitur, a neutro hoc fonte fluere, aut dimanare posse, quia nul­la Gens libera, agnoscit aliam se superiorem, neque constat de gene­rali aliquo consensu omnium Nationum, imo videtur moraliter impos­sibile, ut omnes in uno aliquo consentiant, cùm tanta sit inter illas, cum morum, tum opinionum varietas. Concludimus igitur, vel nul­lum omnino dari jus Gentium, vel si detur, neeessario coincidere cum jure naturali, & ab illo, solo nomine differre.

IX. Viam apperuit clarissimus Cartesius, ad universi partem cor­poream meliore Physiologia explicandam, quàm noverint priora sae­cula; mundum enim aspectabilem in simplicissima principia, Materi­am nempe varsè figuratam, & Motum diversimode implicatum resolvit. Et post investigatas Geometrico calculo figurarum, moruumque pro­prietates, totius Naturae Historiam cum Legibus motus, & figurarum tan­tum non consentientem exhibuit. Sed cum nihil sit ex omni parte perfectum, magnum hoc magni hujus viri molimen a plurimis vellica­tur, nec immeritò; ad leges enim Mechanicas cuncta rerum Phoeno­mena expendit, cum tamen pauca, si ulla, sine Ministerio alicujus principii immaterialis, commodè explicari possint: insignis nihilomi­nus est Mechanices usus in negotiis naturae, sed qua parte deficit, est procul dubio aliunde supplendum.

X. Prima Cartesianae Physiologiae Hypothesis, & caeterarum omni­um veluti fundamentum & basis, est, omnem & quamlibet extensionem mente intelligibilem, veram atque perfectam substantiam esse, verum & solidum corpus, ipsamque denique materiam: Cum autem mens clare percipiat infinitum quoddam & immensum spatium existere, nul­losque in ejuscemodi extensione fines & terminos occurrere debere, in­finitam illam dixit, saltem dicere debuit Cartesius; vox enim Indefini­ti, quam usurpat, aliter explicari non potest; certum enim est men­tem manifesto videre nullos posse esse fines aut terminos in extensione; at si indefinita tantummodo esset, sciret profecto aliquos in ea fines & terminos esse debere, etsi eos assignare, vel demonstrare non posset. Id videns Benedictus Spinosa, vir emunctae naris & Cartesianis mysteriis haud leviter initiatus, audacter Materiam, substantiam infinitam pro­nunciavit. Jam vero dum Mens infinita spatia cogitat, nihil in iis reperit, quod eorum causa esse potuerit, ergo aeterna esse videt, at quicquid a se existit, infinitum planè est, sive substantia infinitè per­fecta, atque adeo ipsemet Deus; per se enim, ceu a se existere, id­ipsum est, quod Mens, ut excellentissimum & perfectissimum cogitare queat, & quo nil excellentius aut perfectius sibi fingere potest. En ut ex tantilla re, quale est spatium male intellectum, ens prorsus infi­nitum, i. e. Deum Opt. Max. necessaria consequentia deduximus. Quamvis plura debemus piis Cartesii manibus, quàm ut magnum illius nomen turpi aliqua nota inureremus (novimus enim illum in rebus fidei cautum admodùm suisse) fatendum tamen est illum, fundamenta jecisse, super quibus absurda & detestanda haec dogmata eriguntur, vel saltem erigi possent.

XI. Usum & utilitatem Philosophiae experimentalis, plurimis evin­cit argumentis magnum illud Regiae societatis ornamentum, Robertus Boyll. Neque meliore modo genuinas rerum causas nos indagare posse existimamus, quam si eosdem mirificos naturae effectus, & operatio­nes, quas ipsa per se, & insito quodam instinctu praestat, nos juxta in­tentam naturae prototypae analogiam solertis artis industria exhibere­mus. Intimam nihilominus rerum omnium naturam, essentiam, & proprietatem, singularumque rerum intimas compositiones, mixturas, occultosque proprietatum nidos penetrare, nulli mortalium concedi­tur. Unde experimentorum ope tametsi adinstar simiarum, naturae prototypon nonnihil imitari conemur; veras tamen hoc ipso & legi­timas naturae operationes, nisi per quandam similitudinis umbram, at­tingere non valemus. Atque ex hisce apparet mirum non esse Philo­sophiam Naturalem, tot tenebris involutam, tot placitorum monstris deformatam, in hunc usque diem permansisse. Philosophi siquidem Scholastici, universali principiorum cognitione contenti, uti ad cau­sas proximas rerum non descendunt, îta quoque non nisi remotam & planè abstractam, de compositione, & resolutione rerum naturalium cognitionem mundo exhibere potuerint.

XII. Plurimas debemus gratias foelicissimo hujus seculi ingenio, quod inter alia summi acuminis, ac utilitatis inventa nobis Microsco­pium, propinaverit, beneficio cujus mundum novum in antiquo soler­tiores nonnulli detexetunt. Oculus hoc vitro munitus facile videbit in semine plantarum, ipsasmet plantas, cum omni partium varietate, quae in iis adultis cernitur. Ita quando semina terris committuntur, non tam nova generatio, quam accretio, & partium insensibilium expan­sio est expectanda. Num vero Hypothesis haec in animalibus etiam obtineat, sunt qui dubitant. Fatemur tamen non deesse, qui opinan­tur etiam in eorum semine esse ipsamet animalia, cum omni organo­rum apparatu, atque rem ita se habere, audacter affirmat Ioannes Lewen­hook, atque profitetur se in semine masculo plurium animalium haud semel plures animalculorum myriades vidisse. Sed num revera viderit, au se duntaxat vidisse somniaverit, non moror: nam sive res ita se habuerit, sive non, praecipuam tamen de animalium Genesi difficultatem intactam dimisit, nempe, quodnam sit Agens illud, quo materia dirigitur in animalculis hisce primùm formandis.

XIII. Quamvis anima in primo, quo creatur, articulo, unitur; & per necessarias unionis leges corpus afficit, & ab eodem rursum affi­citur; & quamvis reciprocus hic influxus sit perpetuus, & interpella­tionem nullam admittat, cum tamen se habeat non per modum effi­cientiae, sed potius per modum mutuae dependentíae, nullus poterit legitimâ aliquâ consequentiâ inde inferre, animam in statu unionis esse in perpetua aliqua cogitatione: nam ut actu cogitet, requirit idone­am corporis dispositionem, quam cum in embryone & foetu nondum edito non obtineat, videtur sponte suâ cadere controversia ista, tanto cum animorum motu in confoederatis Provinciis non ita pridem agita­ta; nempe num infans in utero peccare, & vitiosos habitus ante par­tum factum contrahere poterit?

XIV. Plurimas debent gratias bruta animantia Ignatio Pardies Math. Paris. & Thomae Wallis. Med. Doct. qui perceptionem per injuriam a Cartesio diu illis ereptum, nunc tandem restituerunt. Qui­bus ex uberiore gratia ratiocinandi facultatem saltem aliqualem, con­cedunt alii. Ne tamen quis putet Authores hosce quidquam humanae dignitati detrahere, cum rationalitas (ut optimè observat Helmont. & post illum Charleton.) non est differentia hominis, neque praedi­catum maximam illius perfectionem exprimens; sed quid ab illo se­parabile, & ei cum aliis commune. Nimium tamen est beneficio­rum prodigus Fran. Glisson. qui in Tract: non ita pridem edito, de Vita Naturae, per universam universi materiam non perceptionem modo, sed appetitionem etiam promiscua manu dispergit. Ast assertiones hasce, non possumus non plurimum damnare, cum videantur impie ex­cogitatae ad mentes humanas, & res cunctas immateriales è rerum uni­versitate funditùs tollendas.

XV. Quamvis Astrologia sit humani ingenii maximum vanitatis monumentum, per omnia tamen soecula, magnum nomen, & pri­mariam inter sublimiores scientias sedem vix unquam non obtinuit. Paganicae Orientalium superstitioni natales debet. Apud hosce sydera inter praecipua Deorum numina habebantur: quare mirum non est, si rerum humanarum curam iis demandaverint. Hunc Ethnicismi foetum ipsis Ethnicis saepe suspectum, avidê nimis amplexi sunt Chri­stiani, & miris indies incrementis auxerunt. Nullo tamen in aevo defuere nonnulli delicatioris ingenii, qui rancidam hanc artem, prae­sertim Genethliacam & horariam nunquam non nausearunt. Necro­mantiam vero, & Geomantiam aliaque illicita putridi hujus stemma tis germina prorsus damnarunt. Atque post quam novum Naturae Sche­ma, & clariorem Coelestium Corporum notitiam in mundum Philo­sophicum introduxerat Clariss. Cartes. haec scientiarum spectra, tanqua [...] noctis umbrae, ad Solis adventum avolarunt.

Decerminae haec Philosophica A. D O. M. propugnabunt supranomina juvenes, sub Praesidio ANDREAE MASSAE I in Auditorio Publico, die Julii 11. Ann. arae Christianae, 1687.