Hebraismorum Cambro-Britannicorum SPECIMEN.
HONORANDIS ANTIQUAE BRITTANICAE GENTIS PRIMORIBUS, ALIISQUE EI BENIGNIS MECAENATIBUS ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ.
EN conspectui vestro, Viri Honorati, humiliter exhibeo opusculum, tenue quidem, sed hactenus desideratum. Constrictum, exiguumque hic vobis dedico manipulum, primitiarvm tamen, eoque nomine spero non ingratum fore ingenuis delibandum proponi, ut si placuerit messis sit semen uberioris. Cùm Hebraicis studiis aliquantisper incumberem, Patriarchas priscos, & Prophetas sanctos Cambro-Britannicè loquentes, & nostro idiomate Magnulia Dei patefacientes, mihi visus sum andire. Huic miraculo silentii velamen obducere haud pium judicavi. Praesertim cùm tantae sancti sermonis reliquiae penes gentem toto orbe divisam, & olim bellicosis calamitatibus diutinè depressam, & tunc temporis literaturâ parum cultam, tam perspicuum sacrae Scripture testimonium dant de primitiva unitate humani generis linguae, & parentelae. Imò nonnihil solaminis patriae me allaturum existimavi, notificando praeter quorundam doctorum opinionem, & contra omnium ferè mortalium incredulitatem, primaevae linguae eam tantum retinuisse. Plus equidem, ut opinor, ipsamet hac in parte sibi potest vendicare, quàm aliquae aliae gentes, licet eruditissimae. Aliquantulum etiam ad pietatem colendam sit nostris incitamenti, ut lingua sacra divinis, & sibi idoneis inserviat negotiis. Vt Deus Opt. Max. caelestibus vos, & patriam ditet beneficiis ex animo optat, & quotidiè precatur
Lond.
Decemb. 24. 1675.
Faelicitatis vestrae studiosus CAROLUS EDWARDS
AD LECTOREM.
Ecce candide Lector, Phrases & Sentententiae Hebraicae, Plaeraeque è Bibliis Sacris, ubi plurimae hoc genus scatent, excerptae, etiam nunc apud vulgus Cambro-Britannorum facilè intelligibiles.
IN primâ Columnâ latinam Hebraicarum sententiarum collateralium versionem collocavi, ut earum significationes & cum appositis dictionibus Britannicis consensus sierent lucidiores. Praemonitus fis etiam me in transcribendo nonnunquam lectionem, quandoque aliter Scriptionem sequi Hebraicam, prout congruentia utriusque linguae ad alterutram ingenue putabam invitare: & aliquâ me uti licentiâ, utpote Septuaginta, aliique interpretes praebuerunt exempla. Scias item voces parallelas, Hebraicas scilicet, & Britannicas, esse univocas, videlicet ejusdem, vel similis sensus & soni, etiamsi alicubi nonnullarum literarum figuris jam usitatis discrepare videantur.
Hebraismorum Cambro-Britannicorum Specimen.
| LAT. | HEB. [...] | BRIT. |
| E Leva lucem facierum tuarum. Psal. 4. 7. | NEsah auor paneicha. | NEsa awyr peneu chwi. |
| Os ex ossibus meis, & caro ex carne meâ. Gen. 2. 23. | Hasem em hasemai u basar im besari. | Asen om hasennaui a brâs om brâs i. |
| Luctus Misraim in transitu Jarden. Gen. 50. 11. | Aobhel Misraim be heber haiareden. | Osal Misraim be haber hi lorddonen. |
| Novissimum ejus usque ad perditionem. Num. 24. 20. | Acharithvo hade obhed. | Ochoredd fo hyd ofid. |
| Desiderium meum. Hosh. 10. 10. | Auuathi. | Awydd i. |
| Venisses in occursum mei. 1 Sam. 25. 34. | Tebhoti licerathi. | Ddyfot ti lle cerdda i. |
| Pluvia sua. Job 37. 12. | Gaenen ourvo. | Gaenen oer fo. |
| Descendentes cisternam. Psal. 88. 5. | Ivoredei bhor. | I wared i fôr. |
| Sicut vir non fortitudo. ibid. | Ec gebher aen aeial. | Ac gwr an all. |
| Arbores justitiae. Jes. 61. 3. | Aeiel hasedhec. | Wiail y swyddoc. |
| Omnes execrationes pacti legis. Deut. 29. 21. | Choal alouth haberith hathorah. | Holl alaethau y brut athro. |
| Idola ejus. Jes. 10. 11. | Elileiha. | Ellylleu hi. |
| Servus suus, vel ancilla sua. Exod. 21. 20. | Habhedhvo aou amathvo. | Ufydd fo, au famaethfo. |
| Firmitas temporum tuorum. Jes. 33. 6. | Aemunath inteicha. | Ammynedd hyntau chwi. |
| Usque quò Psal. 13. 2. | Had anah. | Hyd yna. |
| Quò ibis. Jud. 19. 17. | Ana thelech. | Yna delech. |
| Non cogens. Est. 1. 8. | Aen aones. | An annos. |
| Amentia, & caecitas. Deut. 28. 28. | Isgoahvon u giwaron. | Ysgoefon a gwirion. |
| A faciebus perjurii luxit, aruerunt amaena loca. Irm. 23. 10. | Ampenei alah obhelah iabhesuu neavoth. | Am benei ei lw ofala, wyfws nefoedd. |
| Vir excandescentiarum. Parab. 22. 25. | Ais chemouth. | âs chwimwth. |
| Aflictus, & moribundus. Psal. 88. 16. | Angini eu gouan. | Angheni, a gô-wan. |
| Ecce ego fundator in Sion lapidis, lapidis probati, pretii. Jes. 28. 16. | Hineni iisad be Sion aebhen aebhen bochan iicerath. | Yna ni iosod be Sion faen, faen bychan, ai gwerth. |
| Commovebunt custodes domus. Eccl. 12. 3. | Iaosugu semerei habaith. | Osgou swmmerau y bwth. |
| Replebuntur domus tuae, & domus omnium servorum tuorum. Exo. 10. 6. | Amelau bathecha u bathei chol habhedhecha. | Amelhau bytheu chwi, a bythau holl ufyddau chwi. |
| Flebunt & lamentabuntur. Jechesc. 27. 31, 32. | Bachu counenuu. | Bachu, cwyna nhw. |
| Fugiendo ipso a facie fratris sui, mortua est Debora nutrix Ribecah. Gen. 35. 7, 8. | Beborechvo impenei achiu: tamath Deborah em ienceth Ribecah. | Bebroch fo am beneu ach ef, dyfeth Deborah mam ianceth (ienctid) Ribecah. |
| Dicendo, postquam senui voluptas? Gen. 18. 12. | Leamor acharei belothi hedenah. | Llafareu, ochoreu balloddi hoedena? |
| Inveterata adulteriis. Jechesc. 23. 43. | Balah niuphim. | Balla nwyf. |
| Usque ad quercum Moreh. Gen. 12. 6. | Had eloun Moreh. | Hyd lwyn Mre. |
| Respondit Jahacob timui. Gen. 31. 31. | Iangan Jahacob iarethi. | Yngan Jahacob waredd fi. |
| Non vivat coram fratribus nostris. Gen. 31. 32. | Loa iicheieh engedd acheinu. | Llai iachau yngwydd achau ni. |
| Terminus ipsi Bahala, ipsa Ciriath Jeharim. Jehos. 15. 9. | Hagebhul Bahala hi ciriath Ieharim. | Ynghyfyl y Bala, hi ceurydd Iearim. |
| Brutescit omnis homo propter scientiam. Irm. 10. 14. | In bhehar chol Adam im dahath. | Yn fâr holl ydom am ddoeth. |
| Respondit Jiob, appendendo appenderetur ira mea. Job. 6. 1. | Iangan Jiob ascol iascel cangesi. | Yngan Iob, yscol i yscoli cynghaws i. |
| Terrores ordinaverunt se contra me. Job 6. 4. | Biguthei iangarchuni. | Bwgythieu in gwarchae ni. |
| Sollicitus ero a peccato meo. Psal. 38. 19. | Aedheoag mechattathi. | Eiddigaf mhechodaeth i. |
| Vir tener, malignabit oculus ejus in fratrem suum. Deut. 28. 54. | Hais harach terag genvo achaiu. | Hawis y wrach, drwg gên fo i achau ef. |
| Ipse manet e regione mei. Num. 22. 5. | Hua ioshebh im ummyli. | Hwy a saif im ymmyl i. |
| Si fortè potero percutere eum, & expellam eum. Num. 22. 6. | Auulai aucal naccheh bho au agareshenuu. | Wallai y gall nychu fo, au gyrws nhw. |
| Maledictus erit. ibid. | Ivar. | I fâr. |
| Sunt viri Jehudaei, quos constituisti eos super opus Provinciae Babel. Dan. 3. 12. | Ithai gebherin Jehudhaion idd mannitha iathehoun al habhidhath medhinath Babel. | Ydiw gwerin Juddewon, ydd y mynniti iddyn ar ufyddaeth Meddianoedd Babel. |
| Quaerebam omne hoc. Dan. 7. 16. | Aebhenea chol denah. | Ofynna holl dyna. |
| Terrores tuos timebo. Psal. 88. 16. | Aemeicha aophunah. | Ammeu chwi ofnaf. |
| Tolle volumen, Jes. 8. 1. | Cach gilaioun. | Cech olwyn. |
| Mane donec ablactes eum. 1 Sam. 1. 23. | Sebhi had gomelech otho. | Sefi hyd gymellech iddo. |
| A faciebus increpationis. Jes. 30. 17. | Impenei gaharath. | Am beneu cerydd. |
| Ab increpatione ejus. Job 26. 11. | Im gaharathvo. | Am gerydd fo. |
| Ossa ejus fistulae, ossa eius sicut virga ferrea, Job 40. 13. | Hasamaiu aphicei geramaiu ac emetil baresel. | Asennau ef aphigeu, grymieu ef ac ymatal bresol. |
| Ecce ego eiicio. Exod. 34. 11. | Hineni goresh. | Yna ni gyres. |
| Palpavimus sicut caeci parietem. Jes. 59. 10. | Negasesa ac giverim cir. | Ni gosws caer ac gwirion. |
| Tunc accessit ad ostium fornacis. Dan. 3. 26. | Be adain cerebh li thera atun. | Bu wedi hyn cyfer le ddor odyn. |
| Cognitio mea, decor meus, splendor meus. Dan. 4. 33. | Maneddeni hadhari siui. | Mennydd i, hardd i, sywi. |
| Duces mei quaesierunt. ibid. | Hadabherai iebhanoun. | Y dewr rai i ofynen. |
| Vivisicasti me. Ps. 30. 4. | [...] Jchiia [...]hni. | Iachadd ni. |
| Urbs rebellis provinciis. Hesr. 4. 15. | Cireia marada medhinan. | Caerei frada fyddinan. |
| Propter magnificentiam fuerunt timentes. Dan. 5. 19. | Min rebhutha havau dachalin. | Mwyn ryfeddu, y fau dichlin. |
| Ego Deus Omnipotens▪ Gen. 17. 1. | Ani ael Saddai. | Yni all sy dda. |
| Attenuabitur gloria Jahacob. Jes. 17. 4. | Iidhel cebhoudh Jahacob. | Eiddil cyfoeth Jacob. |
| Vivent mortui tui. Jes. 26. 19. | Iacheu metheicha. | Iachau mêth chwi. |
| Vade in conclavia tua. Jes. 26. 20. | Elech chadereich. | Elech i chadeiriau chwi. |
| Absconde te velut paululum. Ibid. | Achebi cimeant. | Achubi cimaint. |
| Veniet usque ad complendam purificationem. Levit. 12. 4. | Tabhoa had emleth taharah. | Dyfu hyd amledd Dyheuro hi. |
| In a grotando ipsum, & revixisset de a [...]gritudine sua. Jes. 38. 9. | Ba chalothvo au iechi em choleivo. | Bu clafeddfo, au iachau ou glwyfo. |
| Vivens, vivens, ipse confitebitur tibi. Jes 38. [...]9. | Chai chai huua ioudhecha. | Iach iach hwy addef chwi. |
| Benedicat tibi Dominus habitaculum justitiae. Irm. 31. 23. | Iebarechecha Iehovah neveh sedhec. | Iehofah barcha chwi nef swyddoc. |
| Secundum subversionem Sedom, & Gomorah, quas subvertit Dominus in naso suo, & in fervore suo. Deut. 29. 23. | Ec amhepheceth Sedom auGamorah asher haphac Iehovah be apvo u chamathvo. | Ag ymhafogeth Sodom, a Gomorah, ys yr hafogodd Iehofah, be wepfo, a chwimwthfo. |
| Ipse revelans, novit quid in tenebrositate. Dan. 2. 22. | Huua golea iadhah mah ba chasouca. | Hwy goleua a wyddai mae ba cwscu. |
| Est Deus revelans. Dan. 2. 28. | Ithai aelah gaoleh. | Ydiw allu goleu. |
| Splendor ejus praestans, [...]tans contrate, & sorma ejus. Dan. 2. 31. | Siueh iathir, caem le cabhelache, eu reueh. | Syw ef aruth, cameu lle cyfyl chwi, au ryw ef. |
| Ne fortè irascatur; pereatis. Psal. 2. 12. | [...]Pen ieenaph thobhedhu | Pan ei anafo, diweddu. |
| Coram caeco offendiculum. Lev. 19. 14. | Liphenei giuer misel. | Flaeneu gŵyr masel. |
| Non suscipies faciem pauperis. Lev. 19. 15. | Loa tiasa penei edhal. | Llai dewisi beneu eiddil. |
| In faciendo splendere, ad lumen ejus. Iob 29. 3 | Be hilo leavorvo. | Be heulo, leuferfo. |
| Lapis adjutorii, huc usque auxiliatus est nobis Jehovah. 1 Sam. 7. 12. | Aebhen hageser had henah gaserenw Iehovah. | Faen ygysur hyd hynny Iehovah gysuren nhw. |
| Tu nosti causas meas, & causas tuas. Jehos. 14. 6. | Atah iadhaheat odvothai eu odvotheicha. | Ti wyddait odfeydd i, au odfeydd chwi. |
| Thesauros fecit omnium vasorum concupiscibilium, & stabula. 2 Paralip. 32. 27, 29. | Oustorouth naseh chol celei chemedah, eu va routh. | Ystoroedd wnaes ef i holl celfi cymodi, au fuarth. |
| Non proderunt thesauri impietatis, & justitia eruet a morte. Parab. 10. 2. | Loa iounilu ousterouth resan, u sedhacah atstil im amveth. | Lai ynnillau ystoroedd resyn, a swyddocca attil om ymfeth. |
| Expectavinus ad lucem, & ecce tenebrositas. Jes. 59. 9. | Encaueh laavor hinneh chosec. | Yn cofio lleufer, yna cwsc. |
| Iniquitates tuas in niserando afflictorum. Dan. 4. 24. | Gauaiathache be imchan anganin. | Gwaetha chwi be ymechwyn angenion. |
| Ecce prolongatio paci tuae. Ibid. | Hen arecha selevethache. | Hyn eiriacha sylwedd chwi. |
| Ecce catulus leaenarum in occursum ejus. Jud. 14. 5. | Hinneh cephir oa [...]ioth licearthvo. | Yna gafr eirth lle cerdd fo. |
| Collis pinguis. Jes. 5. 1. | Ceren seme [...]. | Cyrn saim. |
| Elongent se bestiae. Dan. 4. 11. | Tenud chewtha. | Tyned a chwtha. |
| Dicendo, faedus inter me & inter te. 2 Paralip. 16. 3. | Leamor berith bheini u bheinecha. | Llafar, brit fewn i a fewn chwi. |
| Vade irrita faedus tuum cum Bahasa. Ibid. | Elche hoapher berithecha aeth Bahasa. | Elech, ofera brit chwi ath Bahasa. |
| Holocausta tua coram me. Psal. 50. 8. | Golothecha le engeddi. | Golwytheu chwi lle yngwydd i. |
| Opulentia & gloria in multitudine. 2 Paralip. 17. 5. | Gosher eu cabhoudh larobh. | Gysur a cyfoeth lawer. |
| Praeparatum est ministerium domus. 2 Paralip. 29. 35. | Ticon habhoudhath beith. | Digon ufyddaeth bwth. |
| Cumulus testimonii. Gen. 31. 47. | Galehedh. | Gâl hêdd. |
| Venit exercitus. Gen. 30. 11. | Bagad. | Bagad. |
| Quid profuit. Chabbac. 2. 18. | Mah hounil. | Mae ynnill. |
| Fac holocaustum tuum, & expia. Lev. 9. 7. | Naes golethecha eu capher. | Naes golwytheu chwi, ynghyfer. |
| Sonitus exsultantium. Jes. 24. 8. | Seoun galisim. | Swn glwysion. |
| Urbs exsultabunda. Jes. 22. 2. | Cireiah galisa. | Caer glwys. |
| De filiis nequitiae. | Mibenei beliiahal. | Meibion ball ei hywl. |
| Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? Psal. 22. 2. | Aeli, Aeli, lamah gasbetani. | All i, All i, llyma gosbiti ni? |
| Dominus noster venit. 1 Cor. 16. 22. | Maran atha. | Maer in addaw. |
| Catulus senectutis. | Gor iscenath. | Gor escennydd. |
| Sine Deo. | Aen adon. | Anudon. |
| Proles Gog. | Valad Gog. | Wlad God, Gogledd. |
| Venalis acervus. | Mecher ned: | Marchnad. |
| Heu percusserunt. | Hoi hicchu. | Hai hwchw. |
| Collis elationis visûs. | Ceren Mohal mreh. | Cyrn moel fre. |
| Splendoris filius. | Beri nin. | Brenin. |
| Murus cousulendi. | Gader idaros. | Gader Idris. |
| Fortis contentio. | Ribh el. | Rhyfel. |
| Terra. | Adamah. | Ydom. |
| Homo. | Adam. | Ydom. |
| Liquefactio. | Temes. | Tamesis, afon yn treio. |
Peculiaris etiam est Hebraeis & Cambro-Britannis in cantu symphonia. Audivi Judaeos in Synagogâ hymnos canentes modulationibus apud nostros Cambrenses consuetissimis.
FINIS.