I.

QVorum est idem obiectum formale, nôn sunt di­stinctî habitus.

1. Logica docens & vtens sunt vnus idem (que) habitus, ratione tantùm distinctus.

2. Cum identitate reali habitus, possunt consistere actiones diversae.

3. Logicae usus activus est, non passivus.

4. Syllogismus factus in Physiologia à duplici habitu procedit, Logicae, & Physicae.

5. Artes Mechanicae duplicem facilitatem requirunt: At Logica non exposcit, nisi intellectus facilitatem, per quam singulares etiam operationes efficit.

6. Nec Logica docens, nec in usu posita, scientia est.

II. Particularia principia Logicae, praesupponunt communia: & posteriora habent necessariam & intrinsecam connexionem & dependentiam ex prioribus.

1. Logica est unus specie habitus.

2. Una sola generatione generatur, postea verò ge­nitus extenditur; multoque perfectior redditur.

[...]. Partes Logicae ma­terialiter sunt diversae, for­maliter verò habent uni­tatem specificam.

3. Logicae habitus perfectus omnium rerum Logica­rum exactam cognitionem nobis praebet.

4. Longè differunt formae homogeneae ab heteroge­neis, perfectae ab imperfectis.

IIJ. Jn Petro idem reipsa est esse hominem, & hunc hominem.

1▪ Ergo nec unitates, formalis nimirum & numerica, sunt reipsa distinctae.

[Page]2. Natura unitatem formalem, quam habet à parte rei, communicat individuis.

3. Haec unitas non est indifferens, & multis communis, sed cui (que) individuo propria.

4. Ergo nec attributa essentialia sunt communia à parte rei omnibus individuis.

5. Natura vniversa à parte rei non est vna & com­munis positivè, imô nec negativè.

6 Non est formaliter vniversa, nisi quatenus habet esse obiectivè in intellectu.

7. Notio universi expressa, aut per species intelligibiles, aut per naturam illuminatam à phantas­matibus, secundum suum esse singularis est: secundum repraesentationem verò vel praedicationem, vniversalis.

7. Ergo neque extra Intellectum datur for­maliter singulare.

8. In homine dormiente non est vniversale actu, sed tantùm habitu, repraesentatum habitualiter per speciem.

9. Jpsa natura vniversa est objectum intellectus, notio verò, solùm modus seu conditio obiecti.

JV. Natura humana quae est in Petro & Iohanne divisa est per differentias eorum individuales.

1. Repugnat aliquid esse in Petro, quod non sit hoc numero.

2. Sicuti tot sunt in Petro vnitates formales ratione distin­ctae, quot sunt gradus naturae ejus, ita omnes sunt individuae.

3. Hinc est, quòd tantùm ratione distinctionis virtualis, quae ex diversa radice provenit, potest intellectus percipe­re vnitatem formalem, non conceptâ numerali vnitate.

4, Singulis gradibus entitatis correspondent suae vni­tates, non tamen distinctae, nisi per intellectum.

5. Non quaecunque non sunt distincta in aliquo, di­cuntur in eo convenire.

V. Vniversalitas est relatio rationis ad individua.

[Page]1. Vniversale non est nomen absolutum, sed respectivum.

2. Non sit vniversale Logicum actu & formaliter, nisi per comparationem naturae ad individua.

3. Natura repraesentata in specie intelligibili, est vna tantùm vnitate negativâ.

4. Universale in potentia est actu intelligibile.

5. Cumque siat vniversale per simplicem mentis o­perationem, non compositam; natura prius est vniver­salis, quàm actu praedicetur.

6. Judicium intellectus, quo cognoscit naturam esse in individuis, non est formale & expressum; sed solùm virtuale.

VI. Modi praedicandi, non solum fundantur, in modis es­sendi, abstractè & absque singularitate; sed etiam in modis in­existendi in alio vniversaliter.

1. Etsi duo tantum sint vniversalia in essendo, quinque tamen sunt in praedicando.

VII. Negatio non est de essentia & ratione entis positivi.

1. Non includi in vltimis differentiis, non est de ra­tione generis.

2. Consequitur tantum, veluti proprietas, ejus naturam & essentiam.

VIII. Respectus oppositi, non possunt eidem sub eâdem ra­tione formali convenire.

1. Nec species vniversalis est subjicibilis; nec, vt sub­iicibilis, est vniversalis.

2. Respectus subjicibilitatis accidentalis est.

3. Homo & Leo, vt species subjicibiles, non sunt animalia.

4 Nec species subjicibilis qua talis, est singularis.

5. Ergo datur medium inter vniversale & singulare.

IX, In rebus materialibus prima radix totius potentiali­tatis est materia; vt actualitatis forma.

1. Etsi in iis genus & differentia, sumantur formaliter [Page] à tota natura concepta sub gradu imperfecto, vel per­fecto; radicaliter tamen genus à materia, differentia à forma sumitur·

2. Quin & in spiritualibus, genus sumitur ab aliquo habente similitudinem materiae, nempe à natura conce­pta sub gradu magis remoto ab existentiâ actuali; diffe­rentia vero ab aliquo habente similitudinem formae, nem­pe à natura sub gradu proximo eidem actuali existentiae.

X. Genus se habet vt potentia determinabilis, differentia vt actus determinans.

1. Licet genus dicat determinatum gradum naturae, indeterminatè tamen & quasi confusè eum includit; dif­ferentia verò modo determinato & distincto.

2. Omnis differentia elevat genus ad altiorem gradum essendi, vel saltem perfectiorem modum essendi actualem & determinatum.

3. Omnis differentia est no­bilior suo genere.

4. Ergo & species genere nobilior erit.

3. Perfectior est gradus sen­tiendi in animalibus etiam imperfectissimis, quam in genere animalis.

5. Principia non sunt semper nobiliora principiatis.

XI. Species est tantùm [...] secundum rationem vir­tualem qua á multis participatur.

1. Proprium non est vniversale respectu solius speciei, sed in ordine ad individua, vt participant speciei rationem.

XIJ. Omnia individua habent inter se proportionem quan­dam in ratione individuali, propter quam potest ab illis abstra­hi unus conceptus Analogicus individui in communi.

1. Jndiuidua sunt similis prorsus perfectionis essenti­alis, ejusdemque essentiae affectiones habent.

2. Diversitas, si vlla sit; provenit ratione alicujus dis­positionis materialis, quae accidentalis est illi individuo.

XJJJ. Proprietates fluunt à natura subjecti.

[Page]1. Quum non oriantur per verum motum Physicum; saltē per quandam simplicem resultantiam & emanationem.

2. Substantia potest esse immediatum principium actio­nis Metaphysicae, etsi non Physicae.

3. Ab essentia subjecti actu vna, multiplici secundum virtutem, variae proprietates prodire possunt.

4. Subjectum est solum potentia purè receptiva suarum proprietatum, non receptiva & passiva simul.

XIV. Accidens cum sit vniversale tantùm habet esse ob­iectivè in intellectu.

Haec est praedicatio falsa & in materia impossibili; haec albe­do est accidens, sicuti & haec, est per accidens, quantitas est accidens

XV. Concretum significat naturam confuse saltem & in po­tentia continens conditiones singulares, abstractum eandem, vt à singularibus omnino praecisam.

1. Abstracta significat naturam per modum partis, Concreta per modum totius.

2. Abstracta non sunt genera & species, sed eorū principia.

3. Humanitas est animalitas falsa est, haec vera, homo est ani­mal.

4. Non sufficit ad veritatem propositionis, quod at­tributum includatur in subjecto.

5, Haec praedicatio, anima rationalis est sensitiva, est concreti de concreto, vt & haec, Albedo est color.

6. Abstracta accidentium, solùm vocantur abstracta in ordine Physico, non Metaphysico.

XVJ. Actionis & Passionis rationes formales in eodem motu reali reperiuntur.

1. Non est distinctio realis inter praedicamenta.

2. Nec sunt primo diversa secundum entitates reales.

XVII▪ Substantiae creatae in hac substantiali perfectione con­veniunt, quod per se existant, sine dependentia tam à subiecto quam omni alio complente rationem substantiae.

[Page]1. Substantia sic sumpta omnibus vnivoce convenit.

2. Hic gradus substantiae vnivocus, nec spiritualis est, nec corporeus: nec ex se simplex, nec compositus.

3. Jnter simplex & compositum non datur medlum in re, datur tamen in intellectu.

XVIIJ. Numerus à nobis concipitur, vt essentialiter consti­tutus per vltimam unitatem, tanquam per formam, & a­ctum essentialem aliarum vnitatum.

1. Hujus conceptus fundamentum est in ipsa natura partium, quae talis est, vt sit vnibilis in unam essentiam.

2. Numerus, vt est à parte rei, dicit multas res quantas, vt à nobis concipitur, est vna essentia, & vna quantitas.

3. Unitates numeri secundum terminos quantitativos sunt divisae, per conceptum tamen intellectus fiunt indi­visae, & vnum essentiale; ac licet sint separatae separatio­ne continui, sunt tamen vnitae vnione discreti.

4. Non est eadem vnitas, nec idem vnius modus in omnibus praedicamentalibus.

5. Quae in vno genere sunt entia per accidens, in a­lio sunt entia per se.

XIX. Tempus est continua duratio, habens partes priores & posteriores copulatas communi termino [...].

1. Habet propriam & intrinsecam extensionem à mo­tu, mobili, & spatio distinctam,

2. Dependet à causa efficiente motum, non tanquam causâ, sed causatione.

3. Philosophus 5 Metaphys. numerat tempus inter quanta per accidens, quia non habet extensionem om­ninò absolutam, sed in ordine ad aliud, nempe motum.

XX. Officium copulandi partes est reale & positivum.

1. Jndivisibilitas puncti est modus positivus, quo co­pulantur partes lineae, licet ad eum sequatur negatio con­tinuitatis & divisionis.

[Page]2. Punctus est ens reale positivum.

XXI. Genus quantitativae extensionis dicit aliquid intrinse­cum & formale.

1. Denominatio extrinseca non potest esse novus gra­dus perfectionis.

2. Locus formaliter à superficie non distinguitur.

3. Non quaecunque distinguntur ratione mensurae, sunt distinctae species quantitatis,

22. Linea, superficies, corpus, sunt diversae species disiunctae per positivā extensionē, secundum propriā extensionis rationem.

App. Pro formali dicunt vnam tantùm extensionem, alias de materiali.

23. Cum efficiens relationis sit extrinseca, à finali, seu ordi­natione ad talem terminum sumit distinctionem specificam.

1. Terminus est extrinsecum, ordinatio verò ad illum quid intrinsecum.

2. A fundamentis sumuntur species relationum, quasi causaliter, à terminis formaliter.

XXIV. Corpus album non s [...]mile, per productionem novi albi sit simile.

1. Acquirit formam realem relativam.

2. Relatio est res à fundamento distincta, si non distin­ctione rei, saltem modi.

3. Nova entitas realis potest acquiri sine subjecti per mutatione propria.

4. Relatio non de novo oritur per actionem ad se terminatam primò & per se, sed secundariò & quasi ex consequenti.

XXV. Ex distinctione objecti in esse scibilis, sumen­da est scientiarum distinctio.

1. Obiectum in esse scibilis est prius scientia.

2. Licet denominatio scibilis actualis, & relativa à scientia sumatur, virtualem tamen & quasi radicalem à [Page] propria natura habet.

XXVI. Tria sunt verbi munera: significare, adsignificare, & consignificare.

1. Jn omni propositione verbum, est, significat exi­stentiam, & adsignificat tempus.

2. Essentiale etiam est verbo, vnire extrema consig­nificando tempus, at ea vnire pro tempore significato est tantùm accidentale.

3. Propositiones essentiales, licet semper formentur sub aliqua temporis differentia: ad nullam tamen certam determinantur.

4. Non repugnat verbo semper significare tempus, a­liquando tamen absolvi à tempore.

XXVII. Conceptus complexam veritatem non habent, nisi suppositâ ordinatione intellectus & constitutione eorum in ra­tione subjecti & praedicati.

Non solùm enunciatio vocalis & scripta, sed etiam men­talis est formaliter ens rationis.

XXVIII. Intellectus nequit efficere propositionem identicam, nisi distinguendo ea quae à parte rei non sunt distincta.

1. Ergo per plures conceptus intelligit, & eorum v­num alteri attribuit.

2. Enunciatio non est vnus simplex conceptus.

3. Phantasia & intellectus possunt ex duplici conceptu simplici, diverso, elicere tertium etiam simplicem, reprae­sentantem plura per modum simplicis expressionis; sed non per attributionem & compositionē vnius cum altero.

XXIX. Causa libera liberè se determinat ad operandum.

1. Dum operatur, non necessariò, sed liberè & contin­genter operatur.

2. Ipsa operatio, aut affectus etiam dum sit, vel prae­sens est, habet esse contingens simpliciter.

3. Erit tamen necessarium ab extrinseco, ex determ­natione [Page] temporis.

XXX. Omnis actio est realiter idem cum suo termino.

1. Ergo & Jllatio cum conclusione.

2. Iudicium Jllativum non est realiter à conclusione distinctum.

3. Judicium Jllativum, in se est simplex actus; licet sup­ponit plures, qui se habent, vt ipsius materia.

XXXI. Jllatio specificatur à formali ratione concludendi.

1. Praeter Syllogismum, dantur aliae species argumenta­tionis, essentialiter inter se, & à Syllogismo distinctae.

2. Est per accidens, quod Jnductio & Enthymema ad Syllogismum reducantur.

XXXII. Raectum per se convenit lineae, & par numero.

1. Potest esse propositio [...], quae non est [...].

2. Formales rationes [...] & [...] sunt diver­sae, nec omnis Propositio, [...] est demonstrativa.

XXXIII. Ex objecto quod percipitur, & formali ratione illud percipiendi constituitur, vnum objectum totale & completum, tanquam ex quo, & quod.

1. Intellectus eodē actu fertur in conclusiones & principia.

2. Assensus principiorum non solùm praesupponitur, sed etiam formaliter includitur in assensu conclusionis, tan­quam terminus dependentiae essentialis huius assensus ab illo.

3. Notitia conclusionis, sit ex praeexistenti notitia prae­missarum, praesupposita ut (quod) sed inclusa [...]t (quo).

4. Differentia specifica vel numerica, non tollit modum inclusionis, tanquam extrinsecum.

5. Nec hinc sequitur, per actum & habitum scientiae intellectum assentiri principiis.

XXXIV. Assensus principiorum, est quasi semen, á quo pul­lulant conclusionum germina.

1. Assensus conclusionis eodem instanti sequitur, ex assen­sibus praemissarum.

[Page]2. Hi assensus se habent ad modum vnius.

3. Error etiam radicatus non impediet assensum conclu­sionis, nec habitum scientiae qui per illum producitur: sed simul cum eo permanebit, quovsque, multiplicatis demon­strationibus, omnino expellatur.

4. Non repugnat habitus contrarios remissos, simul per­manere in eodem subjecto.

XXXV. Intellectus non est potentia purè naturalis, sed subjicitur imperio voluntatis, quantum ad applicationem eius ad operandum.

1. Non necessitatur intellectus ad operandum circa par­ticulare verum.

2. Habito assensu principiorum, convincitur intellectus ad assentiendum conclusioni; qùantum ad specificationem actus, sed non qùantum ad exercitium.

I.

INtellectus, quamdiu est in corpore, nihil cognoscit, ni­si per sensum.

1. Per se sola corporea intelligit, spiritualia per species corporum.

2. Adaequatum & proprium ejus subjectum est corpus.

3. Fortius & prius movent sensum accidentia corporis, quam specialia accidentia: ac prius singulare corporis à sensu percipitur, quam singularia speciei infimae.

4. Prius saltem natura vel tempore brevissimo, cognos­cet vniversalius praedicatum, quam speciem atomam.

5. Sicuti cognitione actuali distinctâ vniversaliora sunt nobis notiora; potentiali verò distinctà, minus vniversalia: Ita actuali confusà, primum cognitum ab intellectu est vni­versalius praedicatum corporis.

[Page]6 Species infima non est propinquior sensibus.

7. Causa naturalis non impedita, non statim producit effectum quem potest perfectissimum.

II. Sicuti per se agere praesupponit necessariò existentiam Agentis; ita per se pati, existentiam passi.

1. Materia habebit actum substantialem, n. existentiam.

2. Nihìlominùs tamen, vel non componitur ex potentia & actu; vel compositio non essentialis, sed substantialis est.

3. Haec compositio non tollit simplicitatem essentialem materiae; nec quin essentialiter sit pura potentia, & primum principium materiale.

III. Potentiam naturaliter sequitur inclinatio & propensio, in quibus consistit formalis ratio appetitus.

1. Materia non solùm habet appetitum ad formam sub communi ratione amissibilis, sed etiam ad quascunque in particulari.

2. Illam respicit primariò & adaequatè, has secundariò, & inadaequate.

3. Desiderium praesupponit carentiam boni non habiti, vel primariam & adaequatam; vel secundariam & inad­aequatam.

4. Quumque appetitus materiae fundetur in ejus po­tentia, aequaliter omnes formas respicit.

5. Quin-etiam verè & propriè appetit formas, quas amisit.

6. Jmpossibilitas naturalis eas iterum recipiendi, pro­venit ab extrinseco, non intrinseco.

IV. Motus vel mutatio, est via inter duos terminos, à quo & ad quem, ita vt ab illo recedat, & ad hunc accedat.

1. Non potest sine vtro (que) esse, nec intelligi.

2. Uter (que) dicetur ei intrin­secus.

3. Privatio est principium [Page] intrinsecum & per se, gene­rationis naturalis.

4. Non ens potest esse prin­cipium entis.

1 Primum esse mobilis in termino ad quem, est pri­mum non esse motus.

2▪ Motus non recipitur in termino ad quem, sed rea­liter [Page] est in mobili, vt subje­cto.

3. Motus localis per se ter­minatur ad vbi, non ad lo­cum, nisi ex consequenti.

V. Natura est ipsius rei substantia, ars accidens superadditum.

1. Natura est principium motus activum, vel saltem passivum; ars tantum directivum.

2 Ars non potest efficere opera naturae, proprià virtute tanquam causa per se: sed solum tanquam causa sine quâ non, applicando activa passivis.

VI. Finis verè impossibili [...], apprehensus tanquam possibilis; movet voluntatem ad veros actus reales & physicos.

1. Ad essentiam causalitatis finis, sufficit bonitas realis apprehensa, licet ad terminationem requiritur vera.

2. Finis non existens nec possibilis, essentialiter causat.

3. Motio finis ejusque causalitas, non est intelligenda ad modum causarum modo materiali causantium.

VII. Natura intendit producere effectum secundum omnem perfectionem debitam suae speciei.

1. Non potest monstrum per se à naturâ intendi, prima­riâ intensione, licet secundariâ,

2. Diversa ratione est effectum per se, & etiam casualis.

VIIJ. Locus est essentialiter immobilis▪

1. Non est immobilis per accidens, nec sufficit esse immo­bilem per aequivalentiam.

2. Cùm superficies passim varietur, non in solâ super­ficie consistit ratio loci.

3. Praeter superficìem, includit respectum praesentiae ad spatium verum, vel imaginarium; & distantiae ad partes mundi fixas, nempe, centrum & polos.

4. Locus sic sumptus immobilis est, nec variari potest; sed quocunque variato, variatur.

[Page]5. Mutata sūperficie non mutatur locus Turris, sed de­finit esse, & ei succedit alter.

6. Turris habet diversa loca, non quae ipsa mutet; sed quae circa eam succedunt.

JX. Locus est vltima superficies corporis continentis.

1. Suprema sphaera nullo modo est in loco actu, sed potentiâ.

2. Non specificatur á centro terrae, vt loco in quo, sed puncto circa quod.

3. Quod non est actu in loco, potest actu moveri.

4. Distinguendum inter motum Rectum & Circularem.

5. Tota sphaera, nec locum, nec situm, nec praesenti­am, imo nec vbi mutat, nisi solum secundùm modum se habendi: at partes mutant fitū, praesentiā & vbi partiale.

6. Motus partium, quasi mixtus est ex recto & circulari; totius verò purè circularis est.

X. Deus & Angeli, ut materia & corporis, ita loci om­nis sunt expertes.

Coelum Deo & beatis mentibus sedes attribuitur, tri­plici Analogiâ durationis, situs, & lucis.

XI. Mundus hic sensibilis, omnes rerum creatarum gra­dus, horum omnium genera, species, & individua continet.

1. Nihil vspiam est, quod Mundus sive primâ sui fabrica­tione, sive successivae durationis ambitu continere jure non dicatur.

2. Omnium tamen rerum creatarum formas in se conti­net, non vnitate essentiae conjunctas; sed varietate multi­tudinis diversas: nempe, extensione & divisione loci, tem­poris successione, mutuaque qualitatum repugnantia.

XII. Sicuti Coelum est sublime, lucidum, [...], solidum sui plenum, ita etiam simplex est & im­permistum, nulla impurioris corporis contagione affectum.

Appen. Dum Philosophus 4.1. Meteor. puritatis & [Page] sinceritatis gradus quosdam in Coelo agnoscit, perfectio­res in superioribus, imperfectiores quà cum inferiori mun­do copulatur; id non ad substantiam & naturam, sed affe­ctuum & effectuum varietatem referendum est, quos me­liori potiorique modo existere in superioribus, tanquam principiis secundis, credere par est.

XIJ. Elementa, quae concretis corporibus materiam omnium figurarum capacem praestant, nullam sibi naturalem aut propriam obtinere debent.

1. Meritò Philosophus, non cuique suam ab aliis diffe­rentem, sed vnam circularem omnibus communem tribu­tā vult; cum vt suis locis sese facilius accommodarent, tum vt naturae suae vnitatem, quae in globo excellentius conser­vatur, perfectius retinerent.

2. Perperam Plato Pythagoraeos sequutus, igni pyrami­dem aeri octaedron, aquae Icosaedron, terrae cubum tan­quam propriam figuram assignavit.

XIV Orbium coelestium contiguas superficies, laevore, quātum natura efficere potuit, perfectssimo expolitas, omnes intelligunt.

1. Qua alter alterum secum promoveat aut retardet, nulla omnino est extremitatum contiguarum inaequalitas, quae mutuam attritionem pariat.

2. Non moventur per contactum, sed à sua quisque Jn­telligentia assistente.

3. Prima movet suum orbem solâ sui intellectione, cite­riores verò mentes gemina movent intellectione, vna sui, qua suos rotant orbes: altera cum intelligunt primam, quâ cum hac vnum fiunt per praesentiam intellectionis, quasi irradiationē mutuam; vt illius imitentur & sequantur con­versionem.

4. Longè falluntur, qui orbium coelestium conversio­nem ex sola superficierum attritione, quam mutatio contactus efficiat, fieri autumant.

XV. Coelum non affectu & formaliter, sed effectu calidum est

1. Raritas & densitas, quae Coelo insunt, non sunt se­cūdae qualitates, sed alia suae originis primordia vendicant.

2. Non necesse est, quemcun (que) effectū raritas & densitas in sublunari mundo pariunt; eundē in orbe coelesti edant.

XVI. Raritas fit, nulla re de novo accidente. 4. Phys. 9. context. 84.

1. Quod secundum se totum rare fit, omnes ejus particulae, quantumvis exiguae, extensiores fiunt.

2. Est magis perfecta quantitas tantum accessu novae perfectionis & modi.

3. Eadē quātitas sub novo modo redditur quātitas major.

5. Non omne quantitatis incrementum, fit appulsu novae quantitatis.

5. Nec rarefactione acquiruntur nova puncta, sed quae prius inerant, denuò respondent alijs, quibus antea non respondebant.

6. Non est absurdum tot esse puncta in minore, quot in majore quantitate.

XVIJ. Sicuti nutritione reparari oportet ex alimento, quod nativi caloris pastu absumptum est; ita quamdiu plùs reponitur qùam depastum est, augentur corpora: cum tantundem, consistunt in perfectione aequabili: cum minus, senescunt ac diminuuntur.

1. Tres tantùm viventium aetates agnoscit Philosophus 12.3. de anima; ex triplici nutritionis differentia distinctas.

2. Haec tamen aetatum discrimina; non in omnibus aut sin­gulis, vel periodo pari vel simili modo & tenore definiun­tur: sed ex constitutionis, sexus, regionis, Coeli, solique si­tus, victus, temperamenti, & aliarum plurium circumstan­tiarum varietate subinde mutantur.

XVJJJ. Ad organorum & dissimilarium partium, ex quibus animal integratur, varietatem constituendam, eorumque munia obeundi; sussicit una forma totius cum diverso temperamento, situ & figura.

[Page]1. Partes hae accidētarias solū definitiones diversas habēt.

2. Non semper ex actionibus specie distinctis, arguun­tur formae specie distinctae.

XX Ventriculum membraneum & nervosum esse oportuit, facilis distensionis & coarctationis, ut pro cibi quantitate porri­gi & coarctari possit.

1, Proprio calore non admodùm abundat, quamvis mem­brorum calentium vicinitate, ejus concoctioni commodè sit provisum.

2. Alimentum in stomacho à majoribus recrementis, in jecore à minore faece purgatur.

3. Facultas naturalis quoad vim sanguinis conficiendi residet in jecore.

XX. [...]. 10.7. Eth. Consuetudo, à Galeno lib. 2. de motu musculorum, natura adven­titia vocatur: & ut in caeteris fere rebus, ita in ratione victus, & àlimenti miram vim habet, in lib. de assuetùà. Idem testatur Hippocrates 2. de rat. vict. acutorum. Praesertim cum Alimen­tum agat in ventriculum, ipsum suis qualitatibus afficiat, & ex parte sibi similem reddat.

1. Quoniam a simili non sit laesio, postquam longo usu & ass retudine ventriculus cum his aut illis cibis, aut eti­am cum veneno, affectionum convenientiam cognatio­nemque obtinuit; simul consequutus est, vt ab his aliòqui natura suâ contrariis & noxiis non laederetur.

2. Hinc Mithridates hausto bis veneno interire non potuit Gal. lib. de theriaca ad Pis. 29. lib. 1. de Antidot. 1. & 2.52.

XXI. De ventriculi nutritione dissentientes audio Medicos, an chylo alatur vel sanguine, inquit. Andreas Laurentius. 20.6. Avicenna exteriorem tunicam sanguine, interiorem chylo nu­triri putat. Zoar. superiorem partem nervosiorem chylo, infe­riorem carnosiorē sanguine ali scribit. Valesius idem affirmat-Quin & ex Neotericis docti quidam, Thomas Ueiga & Lau­rentius [Page] Jobertus, tenuiore chyli portione ali ventriculum mul­tis rationibus contendunt, imo & ipse Andreas ex Galeno nu­tritionem ventriculi ex chylo, si non perfectam, saltem imper­fectam illius aemulam, agnoscit.

Ringant igitur, disrumpantur aestuent quidam, licet i. da­to, quod ventriculus aliquam chyli portionem vendicet, & in propriam substantiā convertat; postea tamen ex sangui­ne ab hepate trāsmisso vberiorē nutritionē capit: & si vllus hic error est, (certe haeresis non est) erranimus cū Medicis.

XXIII. Tota latitudo primarū qualitatū in subjecto est expleta.

1. Qualitas passiva quae elementis infra summum gradū convenit, contrariae permixta est.

2. Natura corporis simplicis, non arguitur ex simplicitate qualitatum.

3. Non quaevis qualitatū convenientia efficit symbolica.

3. Haec tertia qualitas, nec ad reciprocam elemento­rum actionem, nec naturalem locorum ordinem exigitur.

XXJV. Species intèntionales sunt à naturà insitae, tantùm vt sint principia cognoscendi.

1. Non habent vim producendi qualitates reales.

2. Actio, qua corpus per antiperistasin movetur ad quali­tatē sibi naturalē, non fit ministerio specierū intentionaliū.

3. Proxime est à formâ substantiali ipsius corporis, re­motè à generante,

4. Actio per Antiperistasin non propriè est reflexa, licet modum quendam reflexionis habeat.

XXV. Genera Animarum ex solis essentialibus, gradus verò ex ordine ad subiecta n. Animata, potentiae denique â diversis modis operandi desumuntur.

Tria sunt genera Animarum, quatuor gradus animatò­rum, & quinque genera potentiarum.

XXVI. Omnes partes corporis exercēt aliquā operationē vitálē.

1. Anima quae cunque informat omnes partes corporis

[Page]2. Est in qualibet parte secundum essentiam, etsi non secundum omnes partes integrantes, nec omnes potentias.

3. Jntellectus & voluntas sunt in singulis partibus, etsi non adaequatè & immediatè mediâ saltem animâ, quae habet praesentiam adaequatam in toto corpore per infor­mationem, inadaequatam in singulis ejus partibus.

4. Non est absurdum animam esse in pluribus locis par­tialibus & inadaequatis.

5. Ratione praesentiae partialis quam habet adaequatam in toto spatio, & inadaequatam in singulis partibus; potest simul moveri contrarijs motibus, & etiam moveri & quie­scere inadaequatè.

XXVI. Impossbile est, Spiritum quasi recto tramite egressum ab oculo, & eodem modo ad illum reversum objectum à tergo videntis positum tangere.

1. Ergo vnitur per speciem ab eodem objecto egressam, & in speculo reflexam, ac per reflexionem producentem aliam in eâdem potentiâ.

2. Visio sit per receptionem speciei emissae ab objecto in potentiā, qua media vnitur objectum potentiae, a quibus sic vnitis per modum vnius principii elicitur visio propria.

3. Objecta in majori distantia, imperfectiorem producunt speciē, ac imperfectius movent potentiam; ita vt appareant partes, & consequenter totum, habere minorem extensio­nem quàm reverâ habent.

I.

BOnum est objectum appetitus, & vnumquodque eatenus appetitur, quatenus est vel putatur conveniens.

1. Bonum qua bonum, ex sua formali ratione sig­nificat i.e. ationem convenientiae.

[Page]2. Definiendum erit bonum quod cuique est conveni­ens, quam convenientiam sequitur appetibilitas, vt pro­pria affectio.

3. Definitio Aristotelis non à priori, sed à posteriori tradita est.

4. Homines non appetunt mala, nisi vt induunt ratio­nem boni: nec spectat ad libertatem voluntatis, vt possit tendere in malum qua malum, alio (que) posset vagari extra metas sui obiecti.

5. Dum libertatem suam hac in re experiri vult, vult malum sub ratione boni iucundi, seu quatenus ab experi­entia libertatis delectabile est.

6. Qui inimicis optant mala, ea optant vt media, ad ca­piendam vindictam, aut talem finem obtinendum, à quo obiectum aliquam boni similitudinem mutuatur.

7. Bonum igitur divisum in honestum vtile & jucundum, non minus latè patet, quàm volibile seu appetibile.

II. Quum bonum habeat vim alliciendi appetitum, vendicabit etiam rationem finis.

Appen. Etsi bonum & finis non sint idem formaliter, sunt tamen idem quoad fundamenti reciprocationem, si non actu, saltem potestate.

III. Finis est omnium causarum prima, & nisi moveat nulla erit efficientis motio.

1. Omnia agentia agunt propter finem, ad quem, vel seipsa dirigunt, vel ab authore naturae diriguntur.

2. Magis specialiter agere propter finem, dirigendo se ad illum, est proprium intellectualis naturae.

JV. In moventibus per se ordinariis, quorum vnum ab alio pendet in causādo; necessariò deveniendum est ad aliquod primum.

1. In finibus etiam consistendum in aliquo vltimo.

2. Omnium hominum actiones in summum bonum ten­dunt, licet ad ipsum eas actu explicito non dirigant.

V. [...]. 12.1. Ethic.

1. Honor non est proemium virtutis.

2. Sicuti nec puer, nec improbus; ita nec artifex vllus ho­norat, aut honorandus est.

VI. [...]. 8.1. Ethic.

1. Bona naturae & fortunae, sunt necessaria pro perfectá faelicitate hujus vitae assequenda, conservanda & illustranda.

2. Non est absurdum, faelicitatem quoad perfectionem ac­cidentariam, pendere aliquo modo à fortuitis eventibus.

VII. Rebus naturalibus corruptioni obnoxiis, non solùm con­venit vis ad consectanda sibi convenientia, & fugienda aduersa, sed etiam ad resistendum contrariis.

1. Duplex erit vis sensitiva appetens Concupiscibilis & Irascibilis.

2. Illa tendit in bonum sensibile absolutè, haec in illud qua tenus difficile & arduum.

3. Sunt duae potentiae realiter distinctae.

4. Ira constat ex tristitia, non vt parte componente, sed quia ex illa nascitur vt efficiente, sicuti odium dicitur ira in­veterata in fensu causali.

5. Ex appetitibus concupiscibilis, oriuntur perturbatio­nes irascibilis quae tamen absolutè praestantior est con­cupiscibili.

6. Opitulatur irascibili cupiditati, auxilio regio, non seruili.

VIIJ. Quando causae sunt ejusdem rationis & speciei, si inten­sior potest effectum producere, etiam & remissior, modo resisten­tia patientis non superet agentis actiuitatem.

1. Per quemlibet actum moralem bonum, etiam remis­sum, potest gigni habitus virtutis moralis; nisi ex parte sub­jecti sit aliquod impedimentum.

JX. Homo est [...] natum uiuere in coetu & congres­sibus hominum, praesertim amicorum.

[Page]1. Dum caret amicis destitutus est postrema perfectio­ne, ad quam per naturam non depravatam facilis est.

2. Vir amicis destitutus, non omni ex parte felix est.

3. Dilectio amici & honesta actio respiciens amicum, est portio quaedā faelicitatis civilis

4. At Vir probus non eget ami­cis ad for mandam suam pro­bitatem, sed ejus vsum.

3. Felicitas Theorica eget amicis, tanquā connexo & consequente.

4. Est sibi satis pro attinen­tibꝰ ad essentiā, at non pro cōnexis & consequētibus.

I.

AQuas in prima creatione totam undique terram coope­ruisse notum est, quousque Dei opisicis imperio congre­gatae sunt in unum locum.

1. Causam in genere efficientis, sed primam & uni­versalem, aquarum in unum locum concedentium, & intra suos limites sese continentium; aeterni opificis verbo ac praecepto iure optimo ascribimus.

2. Non tamen hic necesse est perpetuum miraculum agnoscere, quasi citra particularis cáusae ministorium & concursum, immensa illa aquae moles solâ virtute divinâ intra suos limites coerceatur.

3. Causis igitur secundis, veluti repagulis, etiam in pri­maeva illa separatione coercitae sunt aquae, ne universam terram inundarent.

4. Quae repagula qui posuit, cū voluit, uti potuit in Noe cata clysmo dimovit, aut invertit: deinceps non tollet ex pacto.

II. Ex Ptolomaei calculo, totius globi convexa superficies est, 161079545. millium passuum quadràtorum: Et si continen­tem [Page] Europae, Asiae & Africae penes longitudinem & latitudi­nem in se ductas dimetiamur; erit 57660000 milliarium qua­dratorum, America pari modo dimensa, dabit 26754240 mille passus quadratos.

1. Si terrarum hodiernis navigationibus quaquaversum exploratarum, mensuram, quanquam rudiorem ineamus: Eam (que) ex totius globi, terrae & aquae, dimensa superficie deducamus, facili coniectura assequemur, minorem illi­us portionem aquis tegi, vt terrarum quam aquarum super­ficies maior sit 7748935 passuum quadratorum millibus.

III. Ptolomaeus Solem. 170. Terra maiorem esse vult, Re­giomontanus 166. Copernicus 162. Rheinoldus. 167. Tychon Brachaeus 140.

1. Hanc sententiarum varietatem peperit diversa So­laris à terrestri globo distantiae mensura, singulis vsurpata: ex qua diametrorum ratio inquisita, cubicè ducta anologi­am ipsorum corporum dedit: variam autem distantiae men suram parallaxium Solarium discrimen induxit; & defectuum Lunarium incerta observatio: in quibus vmbrae terre­nae in loco transitus Lunae, longitudo, ac latitudo, non ci­tra summam difficultatem & erroris suspitionem observari ac inquiri solet.

2. Errarunt Veteres, sive crassiunculà tantum conie­ctatione ducti, sive observationum errore lapsi, dum So­lem plus quam millies terra maiorem statuerunt.

IV. Saturnus subiectum aerem imbecilliori lumine malignius illustrat, Iovis verò illustrius lumen aerem candore inficit, Mars denique validiori radio aerem opacum illuminat.

1. Sicuti Veneri fulgidum colorem ex luminis copia & Mercurio varium ascribunt Astronomi, ex luminis nimia imbecillitate: ita Saturno lividum Jovi clarum, Mar­ti igneum seu rubescentem.

2. Hos colores insitos & innatos non obtinent, sed in [Page] opaco aere ex admistâ luminis qualitate intensiore aut re­missiore, obiiciunt oculis.

V. Veteres Astronomi ex Diametris maximarum fixarum ad Solis diametrum comparatis, illarum quamlibet huius vicesi­mam portionem esse rudius collegerunt.

1. Hinc pro ratione distantiae earum à terrâ, hac 107 maiorem esse existimarunt, & reliquarum deinceps diffe­rentiarum magnitudines, successivâ deductione sextae partis, per singulas classes determinarunt: adeo vt minima stellarum fixarum octodecies terra maior sit.

2. Longè accuratius Tychon, constituta primum iner­rantium certa á terris distantia, singularum classium visi­les diametros instrumentis exploravit: tum ex illius ad octavi orbis circumferentiam, terrae semidiametris dìmen­sam analogia, singulorum orbium magnitudines collegit, & primae classis stellas 68. tantum terra maiores, minimis vero terram ter maiorem esse vult.

VJ. Motuum localium soli rectus & circularis, sunt simplices.

1. Motus qui fit per Helicen, non est simplex.

2. Non omnis corporis naturalis simplicis, motus sim­plex est.

VJJ. Extimum Coelum perpetua ac uniformi conversione in se revolvitur, non se toto sed per partes, quae non in loco sed toto moventur.

1. Nulla pars coeli hoc modo immobilis est.

2. Non vere, sed Geometrice & abstractione mathe­matica, poli quiescere dicuntur: vt & reliqua coeli puncta praeter polos, circulos describere.

VIII. Demonstrant Mathematici in sphaera recta, sub paral­lelis ab Aequatore semotioribus longiora, in vicinioribus breviora crepuscula fieri.

1. Necesse est in Aequatore minima, in Tropicis maxi­ma contingere.

[Page]2. Quanquam sub aequatore perpetuum sit aequinoctium, si non verum saltem vulgare, inaequalia tamen semper sunt crepuscula, nec ea tamen magna.

3. Maximum quod sit, Sole in Tropicis posito, est vnius horae 19. minut. Minimum in ipso aequatore unius horae 12. ita vt toto anno vix. 7. incres cant aut diminuantur.

JX. Ortus Helìacus, est prima cuius (que) sideris è radiis Sola­ribus post synodum emersio; occasus, prima eius, vbi ante coitum radios Solares subit, occultatio.

Sicuti vterque matutinus vel vespertinus esse potest, ita dispar siderū magnitudo, inaequales motuum periodi, va­riata subìnde latitudo, dissimilis partiū Eclipticae in eodem Horizonte nunc rectior nunc obliquior ascensio & descen­sio, varia deni (que) Eclipticae ad diversos Horizontes inclina­tio: adeo incerta emersionum & occultationum etiam eiusdem sideris tempora, & in ecliptica intervalla efficiunt: vt statis definiri metis nequeant.

X Si Lunae sua lux esset, quae lumen effunderet, quod sit efficax ocuiorum obiectum; in crepusculis, valentîore Solis lumine aerem occupante, potius lateret, nocturnis tenebris efficacius luceret, & in visum incurreret, ut reliqua sidera: nec tantùm in proxi­mis Novilunio diebus & quadraturis, etsi malignius sed etiam u­trin (que) gibba ante & post oppositionem parte opaca discerneretur.

1. Luna praeter foeneratum illud à Sole lumen, suam nativam & insitam lucem non habet.

2. Quod in defectu suo discernatur, causa est, quia cum in umbra terrae tota deficit, rubet, pallet, aut livet, alios (que) colores induit, ex Solis radiis in vapido aere ad vmbrae la­tera refractis; è quibus, species luminis malignior umbram incursans colores variat, prout à centro aut mucrone um­brae longius aut propius dissita est.

3. Hinc est quod in vmbra altior aut lateribus propior ru­beat, terrae vel umbrae centro vicinior nigrescat, in mediis demū centri & mucronis umbrae distantiis palleat.