THESES PHILOSOPHICAE, quas propitio Numine Adolescētes Philosophiae alumni ex ACADEMIA EDINB. hac vice cum Laureâ emittendi pro virili propugnabunt ad 3. Kal. Aug. in AEde sacra Regii Collegii.
PRAESIDE GVLIELMO REGIO.
- Adamus Coltaeus.
- Adamus Penmannus.
- Alexander Cumminius.
- Andreas Brusius.
- Arthurus Muirhedius.
- David Heriotus.
- David Rovaeus.
- David Vetchius.
- Franciscus Liddellus.
- Gavinus Iustitius.
- Georgius Sydserfius.
- Gulielmus ab Aula.
- Gulielmus Hopaeus.
- Gulielmus Rovaeus.
- Gulielmus Wardlawus.
- Iacobus Beusolaeus.
- Iacobus Loganus.
- Iacobus Somervellus.
- Ioannes Brusius.
- Ioannes Campbellus.
- Ioannes Sinclarus.
- Ludouicus Lauderus.
- Nicolaus Whytaeus.
- Robertus Cuninghamus.
- Robertus Smithaeus.
- Samuell Makgillius.
- Thomas Ihonstonus.
EDINBURGI, EXCVDEBAT ANDREAS HART, 1616.
Viro eximiae pietatis, ac prudentiae, D. HENRICO WARDLAWO, MILITI DE PITTRAVIE, &c.
Adolescentes Magisterii candidati S.
NON ignoramus (Domine Ornatissime) acria Criticorum atatis hujus ingenia, & Aristarchis suis hoc saeculum abundare, idcirco ne sine Theseo (quod aiunt) ex Philosophiae palaestra in aciem Martis Philosophici prodiremus ad tui unius clientelam, ac paetrocinium confugimus: & Theoremata haec Philosophica, non tam spoliorum quàm campi praeliaris, aut [...] appellatione donanda sub nominis tui splendore oculorum arbitrio committimus, aequa atque iniqua variorum judicia non iniquo animo praestolaturi. Ac imprimis nos invitabat singularis tua in literatos humanitas, propensa in Academiam nostram benevolentia, vitae morumque integritas, prudentia in negotiis, ac religua ingenii animi (que) tui decora & ornamenta. Deinde singularis in praeceptorē nostrum affectus, cui tametsi ex aequo nos respondere posse diffidimus, in parte tamen gratiarum reponendum est non ingratos esse conari. Ad haec rationum momenta accessit, quèd filius natu maximus optimae spei adolescens per fanum virtutis honoris aedem hactenus ingressus, ejusdem praeceptoris discipulus, ejusdem Academiae alumnus fuit: tum natu secundus, ejusdem Musae aemulus, ac in iisdem castris meruit, quare omne hoc bellum militabitur in spem gratiae tuae. Quibusnam igitur undis tam barbaram [...] notam abluere poterimus, nisi tot beneficiis & auctoramentis tuis obstricti, votivâ tabellá corū memoriam testemur? Ideò jaciendā potiùs aestimationis aleam quam faedam ingratitudinis notam subeundam duximus. Quare offerimus tibi hanc paucarum noctium lucubratiunculam, vt devotissimae mentis pignus ac monumentum, quae non exigui muneris instar haberi potest, si non suo pretio, sed animo (siquidem animus plenus est gratiarum significatione) affectuque aestimetur: ac ut sereno vultu aspicias oramus, & communem hāc nostram parentem Academiam & praeceptorē (quod sedulò facis) fovere & amplificare pergas. Cui voto, si annueris nullae erunt disputantiū tantae insidiae, nulli petitionum cuniculi, nullae Argumētorum tantae tenebrae, quae non illicò affulgente nominis tui ceu numinis splendore, retegantur, eludantur, evanescant: nostrae (que) positiones tam forti munitae tutelâ nō magis quàm Troia Palladio sospite poterunt expugnari. Diu foelix vive & vale.
THESES LOGICAE.
THESIS I.
MENS humana execrabili hominis apostasiâ deprauata, tametsi igniculos ac semina quaedam diuinitatis, & scintillulas ac stricturas primaevae puritatis in se retinuit: clarum nihilominùs & ab ipso lucis fonte petitum jubar (veritatem videlicet) vlteriùs sustinere non potuit; quin & exercitatissima ingenia in rerum causis indagandis miserè cespitant, ac in errorum scopulos nauem impingunt: & infinitae sunt cum intellectus à vero tum appetitus à bono deviationes.
- APP. 1. Huic tam periculoso morbo nullū à mortalibus medicamen excogitari poterat, nisi [...] Logica mentem nostram laesam, impetitam, ac densissima ignorantiae caligine obnubilatam in se recepisset resarciēdam, quae cernens rationem de curuli deturbatam, ac falsitatum inquinamētis faedissimè deformatam; consopitam rationis fauillam in purissimam flammam excitauit, vt nihil turbidi vel fumosi tantam possit claritatem deuitiare.
- 2. Subjectum aut objectum, vt loquuntur, informationis, in quo excalendo Logica versatur, erit ratio, seu intellectus humanus [Page] ejus functiones & actus, quatenus per praecepta Logicae perficiuntur & ad rerum cognitionem diriguntur: secundarium verò objectum, oratio, qua veluti interprete vtimur, cujusque ductu in sapientiae penetralia penetramus.
- 3. Cum Logica cognitionem mentis alia cognitione quae reflexa dicitur tanquam Canone & Regula gubernet ac regat, ne in deuios errorum anfractus incidat, nec circa directum mentis conceptum nimirum conceptus rerum sed conceptuum conceptus seu rationis notiones secundas versetur, iis meritò assentimur qui Logicam, non tam habitum objectiuum, quam directiuum, seu disciplinam directricem nuncupandam censent.
- 4. Logica est supellex cunctis disciplinis apparata ad vtendum cuique pro suo commodo ac facultate, immò Logica artificialis & perfecta, etsi non sit necessaria ad esse, vt caeterae disciplinae comparentur, est tamen necessaria ad benè esse, & summopere vtilis vt facilè & sine errandi periculo add scantur.
THESIS II.
OMNE vniuersale est respectiuum, & suam ei qualemcun (que) essentiam tribuit intellectus, non directo sed reflexo actu, concipiens scilicet naturam quae est vniuersalis non conceptis singularibus.
- APP. 1. Uniuersale formaliter solùm est objectiue in intellectu, nec aliud habet esse quam cognosci ab intellectu attribuente vniuersalitatem naturae quam cum indiuiduis comparat.
- 2. Uniuersale formaliter sumptū nō est aeternū, vt nec materialiter secundū actualē existētiam in inferioribus: sed tantū secundum essentiā & praedicata essentialia ei debita, etiamsi nullibi sit actu, sed solùm objectiuè in intellectu diuino actu cognoscente, quin & virtualiter est vniuersale in diuina omnipotentia à qua produci potest in suis singularibus.
- 3. Cum vniuersalitas sit relatio rationis naturae communis ad indiuidua, natura fit actu & formaliter vniuersalis per comparatiuam mentis cognitionem, nec datur aliqua unitas formalis positiua aut negatiua, actualis aut in potentiae, nec unitas praecisionis [Page] quae conueniat naturae realiter, aut essentialiter, vel tanquam propria passio per quam dicatur multis communis ante operationem intellectus.
THESIS III.
IN praedicamentis duo sunt, materiale nempe res prima quae in praedicamento disponitur, & formale scilicet gradus per quem disponitur.
- APP. 1. Licet haec in singulis conjungenda sunt, nec à se inuicem separari possunt, gradus tamen [...] quadam in Porphyrii Commentariolo praenoscuntur.
- 2. Praedicabilia non vendicant sibi peculiarem locum Logicae in systemate, nec Porphyrii Isagoge distinctum Logicae membrum constituit, sed Commentarii vice Categoriis praemittitur.
THESIS IV.
ENs rationis est, quod sola mentis cogitatione ad modū entis realis fingitur, & extra eam nihil est.
- APP. 1. Cum ens rationis non semper eo modo sit quo esse possit, sed aliquando incipiat esse, idque non à se, sed ab alio, nec temerè, sed boni alicujus gratia, statuendum omninò ens rationis habere causas quarum vi existat.
- 2. Causa efficiens erit intellectus quatenus ad modum entis realis fingit & excogitat aliud ens quod in se realiter non existit: materia sunt simulacra entium realium in intellectu existentia, ex quibus intellectus format entia rationis: forma consistit partim in ipsa fictione, partim in Analogica affectione quam ens rationis habet ad ens reale, finis denique cujus gratia excogitatur est, vt noster intellectus in se debilis & imperfectus juuetur & per ficiatur, & vt ens reale adumbret saltem & ob oculos nobis ponat.
- 3. Cùm sit merum figmentum intellectus, siue concipiatur per modum substantiae siue accidentis realis, hallucinantur admodum qui negant omne ens rationis esse accidens.
- 4. Nec in minori errore versantur qui ens rationis obiectiuè tantùm esse in intellectu, nullibi verò subiectiuè contendunt.
THESIS V.
QVEMADMODVM differentia specifica pertinet ad constitutionem speciei, ita species contrahitur ad indiuidua per differentiam singularem pertinentem ad singularis essentiam, quam Philosophi non ignobiles haecceitatem vocant.
- APP. 1. Differentia indiuiduans, etsi quidditas seu essentia non appelletur, cum non attingatur in definition bus, nihil tamen impedit, quo minùs sit pars essentialis indiuidui, vt differentia specifica speciei.
- 2. Cum species non dicat formaliter & actu indiuiduam differentiam, non continet totam essentiam indiuidui, nec completè praedicatur.
- 3. Rudiori Minerua expresserunt quidam distinctionem specificam praedicabilium, generis nempe & speciei, per praedicationem completam & incompletam.
THESIS VI.
GENVS & differentia sumuntur à tota natura specifica, seu tota ejus entitate sub diuersis gradibus considerata, verùm hoc discrimine▪ genus sumitur à tota natura rei sub ratione uniuersaliori & imperfecta, perfectibili verò per eandem naturam sub speciali gradu consideratam: differentia verò à tota natura ut determinata atque perfecta.
- APP. 1. Hinc efficitur: tam genus quam differentiam significare totam speciei naturam, illud quidem sub ratione contrahibilis, hanc verò sub ratione contrahentis.
- 2. Genus sumptum ut totum potentiale longè diuersum est à seipso considerato ut parte actuali.
- 3. Cum genus praedicetur de speciebus ut uniuersale, & superius ab iis abstractum, de illis praedicatur non ut pars actualis, sed qua totum potentiale contrahibile per differentias.
- 4. Licet genus praedicari dicatur incompletè de specie ratione rei, [Page] quia tantùm praedicat naturam genericam, quae est pars speciei: ex parte tamen modi completè potiùs praedicatur, quia eandem communem naturam praedicat, non per modum partis, sed per modum totius, non actualis, sed potentialis & perfectibilis, per gradus differentiales.
- 5. Commune illud Philosophorum classicum, modum essendi sequitur modus praedicandi, non intelligendum est de modo essendi absolutè & in se considerato, sed prout à nobis concipitur: nec enim res praedicantur prout sunt ex parte rei, sed prout à nobis hoc vel illo modo cognoscuntur & apprehenduntur.
- 6. Atque hinc est quod differentia cum à nobis concipiatur ad modum qualitatis, non accidentalis quidem, sed essentialis [...] praedicari dicatur.
THESIS VII.
COMPOSITIO speciei ex genere & differentia, non est Physica & realis, sed Metaphysica ex conceptibus non formalibus in intellectu inhaerentibus, sed objectiuis, qui per formales repraesentantur.
- APP. 1. Genus & differentia non sunt diuersae res etiam partiales, sed diuersi conceptus obiectiui eiusdem rei.
- 2. Nec ipsa species ex iis composita est res ab utroque diuersa, sed conceptus quidem totalis, & completus, ex corum conceptibus compositus.
- 3. Conceptus generis erit potentialis, imperfectus, determinabilis & perfectibilis per conceptum differentiae: conceptus rursus differentiae habet modum actus, eum determinantis ac contrahentis.
- 4. Genus ex imperfectiori naturae gradu desumitur, differentia verò ex perfectiori.
- 5. Cum radix totius potentialitatis sit materia, actualitatis verò forma, ideò in rebus Physicis in quibus compositio Metaphysica ex genere & differentia praesupponit tanquam fundamentum compositionem Physicam ex materia & forma, genus à materia, differentia à forma desumi dicitur.
THESIS VIII.
CONCEPTVS generis tria connotat sibi intrinseca, esse limitatum, extra rationem differentiarum, imperfectum & per alium essentialiter perfectibilem.
- APP. 1. Haec omnia dicunt intrinsecam imperfectionem.
- 2. Immensitas diuina, infinita eius perfectio & purissimus eius actus haec omnia excludunt à Deo, etiam vt à nobis imperfecto modo intelligitur.
- 3. Non potest dari in Deo conceptus à nobis formatus qui sit vniuocus, imò Deo & creaturae minùs potest dari aliquid commune vniuocum quam substantiae & accidenti.
- 4. Possibiles esse plures Deos vel naturae lumen refragatur.
- 5. Quam inconsideratè quidam Deum inter vniuersalia connumerant.
- 6. Substantia genus generalissimū abusiuè tantùm de Deo dicitur, nisi intelligatur Analogica & praedicamentali superior: sicuti relatio praedicamentalis falsò de eo praedicatur cum sit accidens, relatio verò in communi formaliter & verissimè.
- 7. Summum genus Categoriae substantiae erit substantia completa & finita corruptibili & incorruptibili communis.
THESIS IX.
[...], &c. 2. cap. lib. Categor.
- App. 1. Definiendum est accidens per modum essendi in alio.
- 2. Sicuti sola ita & omnia accidentia sunt [...].
- 3. Formae materiales non sunt in materia [...], quia, etsi non sint partes ipsius materiae, sunt tamen partes compositi ex ea constituti.
- 4. Licet habitus, actio transiens & locus sint extra subiectum denominationis, extra tamen subiectum suae existentiae subsistere nequeunt.
- 5. Nec odor pomi è subiecto evolat, sed cum subiecti partibus subtilioribus transvolat, nec per se migrat de uno corpore in aliud, sed per accidens▪ quatenus pars corporis odorati vel adhaerescit alteri corpori, vel in halitum resoluitur cum quo postea ad aliud corpus defertur.
- [Page]6. Radius solaris, cum nil aliud sit quam lumen à sole in aëre, vel alio corpore perspicuo productum, non erit accidens, sed effectum solis: nec propriè à sole per aerem in terram motu locali deferri dicitur, sed metaphoricè, ipsius productione per emanationem simplicem.
THESIS X.
OMNIS contrarietas aut est respectu subjecti in quo duo sese non compatiuntur, aut inter ipsa duo quatenus sese interimunt.
- App. 1. Substantia cum nec dicat ordinem ad subiectum, nec una immediatè agat in aliam, neutro modo una repugnabit alteri.
- 2. Solùm per accidens habere potest contrarium.
- 3. Cum contrariae qualitates profluant à contrariis formis, nihil obstat quominus vera contrarietas primò & virtualiter reperiatur in substantia tanquam prima radice, licet non formaliter.
- 4. Licet formalis contrarietas repugnet eius perfectioni, nihilominus [...].
- 5. Haec sunt accuratè distinguenda, habere contrarium, & recipere contraria seu esse contrariorum subiectum.
THESIS XI.
PRIMVM quod de quanto concipimus est extensio partium, necesse enim est ut primum habeat partes extensas, quam in eas diuidatur, aut per eas mensuretur.
- App. 1. Propria & formalis ratio quantitatis in extensione partium consistit, quam diuisibilitas & mensurabilitas tanquam propriae passiones insequuntur.
- 2. Dum Philosoph. in Metaph. quantitatem per [...] definit, non formalem, sed radicalem diuisibilitatem denotat: quae est prorsus idem cum extensione partium.
- 3. Cum motus propria non aliena extensione sit quantus, per se quantus erit, & in Categoria quantitatis per se reponendus, quicquid contra alii sentiant.
THESIS XII.
POTENTIA est qualitas secundum quam ens aptum est ad agendum vel patiendum.
- App. 1. Impropriè & [...] de potentia Dei increata dicitur, quae est [...]: & proprietas essentialis, non realiter, sed ratione, & secundum nostrum concipiendi modum ab essentia distincta.
- 2. Potentia alia est actiua, alia passiua.
- 3. Inepta est diuisio potentiae actiuae in connatam & acquisitam, cùm potentia diuinitus infusa aduentitia sit, non tamen acquisita.
- 4. Cum potentiarum diuersitas non aliundè colligatur quam ex diuersitate actuum, hallucinantur qui contendunt unam & eandem esse potentiam diuersorum actuum.
- 5. Etsi non grauatè concederemus ipsum ens quod habet in se potentias rationales esse sua natura liberum, & indifferens tam ad actus quam obiecta contraria.
- 6. Hinc est quod homini à Philosophis duplex libertas attribuatur, una contrarietatis, altera contradictionis.
- 7. Cum Deus sit ens perfectissimum, & simpliciter immutabile, in eum propriè nulla cadit potentia.
- 8. Ac proindè respectu cultus, & religiosae ad rationis, Deus non propriè habet rationem patientis, sed tantùm obiecti circa quod ille cultus citra ullam propriè dictam Dei passionem occupatur.
- 9. Maximo in errore versantur, qui potentiam & potestatem pro una eademque re sumunt, ac confundunt inter se entia quae sua natura debent esse distincta.
THESIS XIII.
SACRA SCRIPTVRA testatur DEVM primum fuisse [...], & libera sua voluntate quibusdam rebus à se creatis proprias & conuenientes appellationes attribuisse, quas posteà ADAM tacito consensu usurpare coepit, & pro sua sapientia etiam ac libero arbitrio singulis animantium speciebus propria nomina imposuit. Similiter ante aedificationem turris BABYLONICAE sola HEBRAICA lingua fuit in usu, [Page] posteà verò in paenam superbiae, linguae aedificātium fuerunt confusae, & nova linguarum idiomata extitêre.
- APP. 1. Probabile est eos quibus mens erat unius vrbis ac regionis societatem inire, post dispersionem inter se conuenisse, & ex communi pacto ac consensu rebus vocabula indidisse, quibus possent animi cogitationes communicare.
- 2. Diuèrsitas linguarum non ex naturae ordinatione, sed ex solo libero hominum colloquentium consensu ac instituto originem traxit.
- 3. Cum vocabula non sint eadem apud omnes, non erunt signa naturalia, sed arbritraria ex sola institutione voluntaria, mutuoq, colloquentium consensu & arbitrio vim significandi habentia.
- 4 [...] (scilicet [...]) [...].
- 5. Et nihilominùs licet vocentur sunt signa arbitraria, Analogiam tamen habent cum rebus signatis, vt patet ex vocibus per [...] factis.
- 6. Facultas loquendi, & ipsa sonatio seu soni prolatio, est homini naturalis, innata, & ex solo naturae principio orta: ipsa verò loquela▪ seu sermo quatenus exprimit animi conceptus per voces articulatas homini non est innatus, sed docendo & discendo acquiritur.
- 7. Linguam Hebraeam homini naturalem esse, ita vt si quis ab infantia nullum doceretur sermonem tandem fore, vt sua spontè Hebraice loqui inciperet, [...].
- 8. Nihilo foeliciores sunt, qui verbis, vel prolatis, vel scriptis adscribunt naturalem aliquam vim efficiendi, quae propriè & per se adscribenda est, vel ipsis rebus quas significant, vel imaginationi, quam homo de quibusdam verbis falsò habet.
- 9. Damnamus totum incantationum genus, vt vanum, superstitiosum & impium: & quae de illarum vi & efficacia narrantur maligna sunt, quatenus Cacodaemonis interuentu fiunt, & falsa, quatenus reuerà non ita fiunt, licet à superstitioso vulgò facta esse credantur.
THESIS XIV.
CONTRADICTIO est causa, & veluti mensura reliquarum oppositionum, maximamque habet terminorum repugnantiam & distantiam.
- APP. 1. Formaliter spectata omnium oppositionum prima est, & maxima.
- 2. Licet oppositio priuatiua, magnam cum ea cognationem habeat, triplex tamen statuimus inter eas discrimen, priuatiua includit negationem ad certum subjectum determinatam, contradictio verò absolutam: rursus priuatiua admittit medium non tantùm negatiuum, sed positiuum, contradictio omne medium excludit: & denique priuatiua requirit certi temporis determinationem, quò habitus per naturam suo subiecto inesse potest, vel debet, contradictio verò minimè.
THESIS XV.
EXPERIENTIA circa actualem tantùm conjunctionem praedicati cum subjecto versatur, necessitatem verò, vel contingentiam conjunctionis non discernit.
- APP. 1. Cùm principium sit cognitio primò & per se attingens necessitatem connexionis inter principii terminos, nequit principaliter ab experientia causari.
- 2. Licet principia perfectè non cognoscantur nisi praecedente experimento, seu inductione tanquam manuductione & conditione disponente ac juuante intellectum, vt majori cum promptitudine assensum praebeat: praecipua tamen & absoluta assentierdi principiis causa & ratio non est inductio, sed lumen intellectus cum perspicua terminorum penetratione.
- 3. Cùm verus discursus postulet, vt antecedens cognitio sit causa per se, & ratio assentiendi conclusioni, notitia primorum principiorum per inductionem, seu experientiam comparata non erit discursiua, vt passim testatur Philosophus.
- 4. Inductio tùm demum erit verus discursus, quando illius antecedens [Page] est praecipua causa, & continet rationem motiuam approbandi consequens, non autem quando solùm est conditio adhibita ad tollendam formidinem intellectus in ferendo judicio.
THESIS XVI.
[...]. 11. cap. 1. lib. Soph. [...]. 1. cap. 1. lib. Top.
- App. 1. Propositionis Dialecticae attributum poterit esse quodlibet, siue ens, siue non ens, modo probabilitatem quandam prae se ferat.
- 2. Philosophus quatuor tantùm, tanquam digniora & praecipua inculcauit, quae inseruiunt ad generales locos constituendos, & ex quibus praesertim eruuntur argumenta Dialectica.
THESIS XVII.
[...].
- APP. 1. Nihil intactum relinquit Sophista, quo sibi sapientis aestimationem conciliet, ac proinde Protei instar sese in omnes formas vertit, ac modò se Physicum, modò Metaphysicum, modò Dialecticum videri vult.
- 2. Dialectici munus erit non modo à Sophismatis tanquam imbellibus & illegitimis armis abstinere, verùm & Sophistarum vanam gloriam & lucrum affectantium sophismata, ac tela retundere.
- 3. Non immeritò Sophistica Aristotelis in qua fallaciae & retia Sophistica explicantur, & solvuntur partibus Logicae connumeranda est.
THESES PHYSICAE.
THESIS I.
ENs qua ens, teste Philosopho. 7. Metaphys. est adaequatum objectum intellectus.
- APP. 1. Ea sunt magis intelligibilia, magisque secundū naturam nota, quae sunt magis entia.
- 2. Sicuti ordine generationis, intensionis, ac perfectionis, notiora natura dicuntur: ita etiam quae magis participant actum entis.
- 3. Non est inconueniens eadem iisdem, & natura priora, & posteriora esse.
- 4. Nec eadem simul nobis & natura nota, non solùm in Mathematicis, verùm & in Physicis.
- 5. Propositio Aristotelis, [...], restringenda est ad materiam subjectam, nempè ad magis & minùs uniuersalia, de quibus sic determinamus. Primò, si spectemus distinctam cognitionem totius essentialis, seu actualis magis uniuersalia sunt nobis notiora. Secundò, si totum uniuersale & potentiale consideremus minùs universalia sunt nobis notiora. Tertiò, si loquamur de confusa cognitione intellectus, utrum nempè intellectus rudis, & nondum informatus, priùs percipiat species & notiones minùs universalium, vel magis universalium: dicimus, Primò adhibitis iis quae necessaria [Page] sunt ad perfectam cognitionem sensitivam, & remotis impedimentis, inter universalia species infima priùs & faciliùs ab intellectu sub statu naturali apprehenditur▪ & quo quaeque sunt minùs uniuersa eò sunt nobis notiora: tùm quia sensibus propiora, & faciliùs abstrahuntur, tùm etiam quia causae naturales non impeditae, concurrentes ad primum actum eliciendum notionem perfectissimae naturae producunt. Secundò quoties ad perfectam notitiam in sensu aliquid deest, vel ex parte medii, vel objecti, tunc quae sunt magis universalia, sunt nobis notiora, & priùs ac faciliùs cognoscuntur. Tertio▪ in perfecto statu intellectus, postquam per impressas rerum species habitum universalia cognoscendi sibi comparauit, si nihil desit ad perfectam cognitionem aequè nobis facilia cognitu sunt magis & minùs uniuersalia.
THESIS II.
IN nullo causarum genere datur progressus in infinitum, sed necesse est tandem peruenire ad aliquam unam primam causam, quam nulla alia in eo genere antecedat.
- App. 1. Materia prima non est Aristotelis commentum, sed primum principium materiale omnium corporum naturalium▪ ex quo Deus totum hunc iundum visibilem produxit.
- 2. Est substantia non incorporea, sed corporea & corpus.
- 3. Non est inconueniens unum corpus esse principium alterius.
- 4. Manifestam implicat contradictionem, statuere materiam primam corpus materiatum, cum immediatè ex nihilo prima materia sit producta.
- 5. Ex diametro pugnant, nedum cum Sacra Scriptura, verùm & cum recta ratione, ac principiis Philosophicis, qui tuentur primam materiam Deo fuisse coaeternam, & non aliquando ab eo creatam.
- 6. Agens aeternum non semper sibi requirit patiens coaeternum, quod veram & realem passionem ab eo recipiat.
- 7. Agens & patiens propriè dictum non semper, nec per se sunt [Page] relata: sed tum demùm, cum agens extra se agit in aliud, quod veram & realem passionem ab eo recipit.
- 8. Deus est agens aeternum quatenus intra se agit, non autem quatenus extra se aliud producit.
- 9. Nullam necessariam [...] habet ad materiam primam.
THESIS III.
PHILOSOPHVS passim & sparsim primo enti seu DEO, ascribit infinitam virtutem agendi.
- App. 1. Ac proinde etiam potentiam ex nihilo producendi aliquid, & aliquid in nihilum destruendi.
- 2. Commune Philosophorum classicum, ex nihilo nihil fit, non in peruersum & alienum, sed in proprium & genuinum Philosophorum sensum est trahendum: vt intelligatur verum non simpliciter, sed secundùm quid, nempè partim de substantiis, partim de virtute naturae quam tanquam Dei famulam agnouerunt, & de virtute causae secundae, quae primae subordinatur.
THESIS IV.
PROPTER diuersas causae considerationes, & diuersos prioritatis modos, causa & prior est & simul cū causato.
- App. 1. Ad controuersiae ita que decisionem, haec ponimus theoremata. Primò, causa absolutè consider ata sine relatione ad causatum ordine naturae est prior causato, Secundò, causa relatè considerata quà causa est simul naturâ respectiuâ cum suo causato. Tertiò, omnis causa ordine cognitionis perfectae & distinctae prior est causato, licet ordine congnitionis confusae saepè sit eodem posterior. Quartò, omnis causa ordine dignitatis praecedit causatum, si utrumque relatè consideretur, at si absolutè, non semper causa est nobilior causato.
THESIS V.
LOCALITAS est essentiale idioma solius entis creati, magnamque imperfectionem in locato arguit.
- App. 1. Cum primum ens sit [...] propriè esse in loco non dicitur.
- [Page]2. Dogma illud scholasticorum de triplici modo inexistendi in loco repletiuè, definitiue, & circūseriptiuè, plurimis vitiis scatet.
- 3. Cum omnis creatura sit finita, & certis naturae limitibus circumscripta, ubiquitas nulli creaturae communicari potest.
- 4. Limitationes quorundam asserentium creaturam posse esse ubique, non per se, sed per accidens: non modo naturali, sed supernaturali: non proprictate naturae, sed vi unionis hypostaticae: nil aliud sunt quàm latibula grauissimorum errorum, & [...] hominum lucem veritatis apertis mentis oculis aspicere non valentium, aut saltem nolentium.
- 5. Quare omnis creatura erit in loco, incorporea quidem modo spirituali, sine extensione, occupatione, aut repletione alicuius spatii, cùm omnis quantitatis extensiuae sit expers: Corporea verò modo corporali, cum extensione, & repletione certi alicuius spatii.
- 6. Locus est spatium in quo est corpus, & extrinseca circumscriptio facta à terminis alterius corporis separari & abesse ab eo potest salua manente eius essentia.
THESIS VI.
TEMPVS est duratio simpliciter finita, & mutabilis entis creati.
- App. 1. An non perspicuè ab aeternitate distinguitur? quae est duratio simpliciter infinita, immutabilis, & absoluta entis inereati.
- 2. Non immeritò asseritur, in tempore sumus, & quid sit tempus ignoramus.
- 3. Cum ens rationis suam essentiam & existentiam habeat imaginariam, consequenter etiam talem habet durationem.
- 4. Sicuti datur tempus verum & reale, ita & imaginarium.
THESIS VII.
VNANIMI PHILOSOPHORVM consensu, Coeli motus fit ab intelligentia, quae est substantia immaterialis Coelo assistens, liberâ & volūtariâ intellectione mouens.
- [Page] App. 1. Motus Coeli non est purè naturalis, sed potiùs voluntarius: nec data est Coelo forma naturalis ad mouendum vt perficiatur, sed forma voluntariae intellectionis ad mouendum, vt perficiat haec nostrati [...].
- 2. Nihilominùs substātia Coeli propter figuram quam habet Sphaericam, & quia libera est à contrario, & mutatione, grauitate etiam & leuitate, naturalem quandam inclinationem habet ad motum circularem in genere.
- 3. Licet ad varias species motus circularis indifferens sit substantia Coeli, ac pro voluntate, & intellectione motricis intelligentiae varios motus circulares habere potest.
- 4. Hinc est quod inferiores orbes, varus & quodammodo oppositis motibus ferantur.
- 5. Nec hinc sequitur intelligentias hasce velut Jxionas quosdam orbibus Coelestibus, veluti rotis affigi & affligi, cum libera & voluntaria intellectione moveant.
- 6. Quocirca duplicem statuimus connexionem formae assistentis cum subiecto, unam per appetitum, praelectionem, & ad libitum, vt nauta assistit naui, aut auriga currui: alteram per naturam & propriam conditionem, vt intelligentia Coelo.
- 7. Connexio intelligentiae & Coeli, cum immunis sit ab omni violentia seruatur aeterna, at in altera connexione, quae fit ad libitum, mobile per violentiam mouetur, & tantùm dependet ab assistente vt ex fine.
THESIS VIII.
MVNDVS est compages Coelestium & sublunarium corporum, quae summa arte digesta admirablem sui Archetypi referunt pulchritudinem.
- App. 1. Quam certum est unum esse, idque unione ordinis: tam plures esse posse, & quidem alios aliis perfectiores.
- 2. Absolutè verò posse infinitos creari, et si non sit indubitatum, est tamen vero simillimum.
- 3. Et tamen in hoc mundo nihil desideratur ad perfectionem, cum essentialem, tum a cidentalem: tam ab essentia fluentem, quam [Page] adventitiam, vt patet ex naturarum varietate, & distinctione, & partium ordine.
- 4. Etsi novae species possunt à Deo creari, iis tamen non eget mundus ad eam perfectionem quam in hoc statu exposcit.
- 5. Sive natura, sive ars subinde novas proferet, easdē virtute in suis causis jam continet.
THESIS IX.
QVICOQVID est actu, aut est actus, aut habens actum.
- App. 1. Cùm Coelum nec sit purus actus▪ siquidem qualitatem habet & movetur: nec pura potentia, cùm ag at actumque habeat perfectum, erit quid conflatum ex potentia & actu, materia nempe, & forma.
- 2. Materia non est data primò & per se à natura ob transmutationem ad generationem, adeò vt ubicunque sit materia, ibi etiam sit generatio & mutatio: sed ad sustinendam quantitatem, propter motum localem, & figuram in substantia.
- 3. Volente Deo non repugnat naturae corporis Coelestis posse dis solvi: et si enim secundum substantiam aeternum sit futurum, huic tamen aeternitati finem imponere potest is qui aeternum esse voluit quando volet.
- 4. Coeli materiam non modò ejusdem rationis esse secundùm speciem, verùm & eandem numero esse cum materia sublunarium, quid est quod dubitemus?
- 5. Cùm forma Coeli, nec sit contraria sublunaribus, nec contrariis affecta qualit atibus, materia sublunarium non est in potentia ad formam Coeli.
- 6. Proprietas materiae in se spectatae, est appetitio perfruendae formae: quae si illi plenè satisfaciat mutationem abhorret, sin minùs mutationem appetit.
THESIS X.
CALOR in his sublunaribus fit per attenuationem in aëre factam motu veloci corporis solidi.
- App. 1. Id quod calorem primò recipit est aër interceptus ceu allisus, qui calefactus corpora ipsi contigua calefacit.
- [Page]2. Motus non est formaliter calefactio, sed causa caloris per accidens & per aliud, distrahendo nempè & attenuando parte▪ aëris, ac raritatem inducendo, quae praeparatio est ad calorem in subjecto recipiendum.
- 3. Causae caloris sunt soliditas corporis, & velocitas motus.
- 4. Coelestia non affectu sed effectu, nec formaliter, sed virtute tantùm calida sunt.
- 5. Sol non producit calorem tanquam agens separatum ab aliis orbibus, sed fit hic motus a toto Coelesti globo, cui inest una vis mouendi hunc inferiorem mundum: cujus tamen maxima pars Soli tribuitur, quod sit stellarum maxima & lucidissima, unde densissima, plurimumque materiae in se continens.
- 6. Aqua quiescens fit calidior, non quod quies sit per se causa caloris, sed quia firmius recipit actionem agentis calefacientis, repercussionem scilicet radiorum Solis.
- 7. Similiter de speculis dicendum, siquidem radiisolares, non in momento, sed in tempore calorem producunt, & magis calefaciunt cum diutiùs immorantur in ea parte quam feriunt, ac in eadem reciprocantur, ac geminantur, tunc enim radii anteà dissipati in unum congregantur.
- 8. Aër tempore aestivo flabello motus nosrefrigerat, quia aër qui nos ambiebat nostroqne contactu calefactus erat, discutitur, eique alius frigidior succedit: sicuti & aqua calida susque deque mota magis refrigeratur, quia calidum vaporem exhalat, & vicini aëris frigiditati patefit.
- 9. Longè alia est ratio caloris in animalibus, siquidem ambulante animali, transeunt spiritus ab interris partibus ad externas, & ex magno spirituum concur su externae partes incalescunt.
THESIS XI.
RADII solares in terram projecti▪ resiliunt à terra refracti, & in aëre duplicātur ascendētes & descendētes, ex quorum collisione inter se extenuatur aër, extenuationem autem necessariò sequitur calor.
- [Page] APP. 1. Media aëris regio, cùm simplices tantùm habeat radios, non duplicatos, frigida censenda est.
- 2. Ex diuersitate duplicationis radiorum Solis provenit diversitas temporum anni, siquidem Sol sublimior projicit radios in terram perpendiculariter, & ad angulos rectos, adeò vt quilibet angulus reflectatur & reduplicetur in seipsum, idemque fiat radius ascendens & descendens, unde maxima radiorum collisio & aëris attritio, ac proinde etiam vehemens calor: dum verò Sol humilior incedit, non decidunt radii ad perpendiculum, sed ad angulos inaequales acutos & obtusos, & minor est calor.
- 3. Radius ex directo & reflexo compositus magis incalescit, quàm solus directus.
- 4. Lumen seu radius, cùm sit accidens, moveri & reflecti dicitur, non vera reflexione, sed tantùm Metaphorica: antequam enim vis radii in directa projectione exhauriatur, incidit in corpus opacum nempe terram, & longiorem suum progressum compensat, redeundo in se & reflectendo seu duplicando.
- 5. Calor, frigus, & hujusmodi dicuntur qualitates primae, non simpliciter, sed tantùm inter eas quae corporibus sublunaribus tanquam propriae & peculiares conveniunt.
THESIS XII.
COLOR est qualitas secunda ex primarum temperamento consurgens.
- App. 1. Cùm Coelum immune sit ab omni mistione, & primis qualitatibus, errant errorem non ferendum, qui Coelum verè coloratum esse contendunt.
- 2. Ceruleus seu Sapherinus color reuerà Coelum non imbuit, etsi ludificato aspectu imbuere videatur, propter distantiam objecti visibilis.
- 3. Color in Coelo tantùm est apparens▪ lux nempe certa ratione attemperata, nostro visui sese exhibens.
- 4. Coelum est visibile, non per colorem, sed per lumen.
- 5. Similiter planetis colores attribuuntur, quia propter apparentem opacitatem subjecti aëris, cui eorum lumen est admistum [Page] hujusmodi colores habere videntur, quorum diuersitas provenit ex diuersitate luminis misti cum opaco.
- 6. Alii sunt colores veri qui sunt in corpore opaco & visum terminante, alii verò apparentes, qui cùm non insint, inesse tamen videntur ob distantiam objecti visibilis.
THESIS XIII.
ELEMENTA non mouentur à generante, impressione occultae virtutis motricis, nec etiam impulsione, cùm etiam moveri possint, aut non praesente, vel etiam corrupto generante, neque per modum sequelae.
- APP. 1. Elementa non moventur ab aliquo externo, sed proximè & per se à suis formis, ac motorem internum habent.
- 2. Non est necesse, vt quicquid per se movetur constet ex parte mouente, & parte mota: sed solùm quae perfectè, & per se à se ipsis moventur, cujusmodi sunt animata.
- 3. Elementa ab animantibus in hoc distinguuntur, quod haec non solùm motus sui principium activum, verum etiam (vt loquuntur) initiativum in se habeant, cùm & à se moveantur, & à se incipiant moveri: illa verò etsi moventur à se, nempe à propriis formis, non tamen à se incipiunt moveri, sed ab externo, generante nempe, aut removente impedimentum.
- 4. Cùm Aristoteles negat elementa à se ipsis moveri, nil aliud vult, quàm ea non eo modo moveri quo animantia, quae undecunque, quocunque, & quandocunque volunt seipsa movere possunt.
- 5. Forma elementorum non movet cum interna resistentia, sed ita vt resistentia solùm sit externa ratione medii.
THESIS XIV.
GENERABILITAS & corruptibilitas, sunt affectiones corporis caduci de eo demonstrabiles, non per principia indiuiduorum, sed universalium.
- APPEND. 1. Primò & per se profluunt ex specierum principiis.
- [Page]2. Non minùs universalibus quàm singularibus competunt.
- 3. Ad tollendam omnem difficultatem duplicem agnoscimus potentiam, unam originalem & universalem, quae primò uniuersali competit: alteram proximam & contractum, ac varietati obnoxiam, quae singularibus competere dicitur.
- 4. Similiter actus vel refertur ad suum principium primum & originale, vt actus communis (gigni) & ita est ipsius universalis: vel refertur ad proximum principium executionis, & hic actus singularis est & singularium proprius.
THESIS XV.
IDEM compositum animatum habet duos distinctos & sibi quodammodò aduersantes motus naturales, motum nempe progressivum, qui fit ab animâ, & motum elementi praedominantis.
- APP. 1. Duae saltem erunt distinctae formae in animali, quae horum motuum sint principia activa.
- 2. Nil vetat in eodem composito plures esse formas substantiales sibi invicem subordinatas.
- 3. Non semper fit resolutio usque ad materiam primam in mutatione substantiali animati.
- 4. Hinc est quod animata intereant duplici corruptione, quarum una mors, altera putrefactio dicitur: siquidem per mortem extinguitur calor vitalis, antequam calor temperaturae seu elementaris, qui debilior est, per putredinem corrumpatur.
THESIS XVI.
MATERIA inferiorum & sublunarium teste Philosopho, nec actu calida est in se, nec frigida, humida, nec sicca, sed haec omnia potestate, quae potestas in actum reducitur per motum, & immobilitatem seu motus carentiam.
- APP. 1. Per continuum Coeli motum inferior hic mundus redditur actu calidus, & per defectum motus actu frigidus.
- 2. Corpora Coelo ejusque motui viciniora etiam calidiorasunt, remotiora verò frigidiora.
- 3. Sublato COELI motu hic inferior mundus non esset [Page] calidus, sed ob priuationem motus, seu ob immobilitatem esset actu frigidus.
- 4. Cùm immobilitas ex Aristotele sit causa actualis frigoris, vt & motus caloris, qualitates primae necessario dependent ab externa causa.
- 5. Dicuntur naturales elementis, non quod eorum naturas insequantur tanquam causas primas, sed tanquam proximas, & quia sine iis existere nequeunt.
THESIS XVII.
IN eodem littorum tractu iisdem horis hîc fluit, illic refluit, Luna eundem verticalem obtinente, ac in oppositis ac longè dissitis littoribus isto ortum, illo occasum spectante, fluit ac reciprocatur: similiter quantumvis obliquos radios Luna in Oceanum dimittat semper alicubi plenus erit affluxus, & quātumvis rectis incumbat alicubi refluxus erit, nec minùs fluunt ac refluunt maria Luna infra Horizontem delitescente, & in interluniis, quam eâdem lucente & plenâ.
- App. 1. Aquae marinae tam statâ ratâque varietate fluxus & refluxus, nec motu, nec lumine à Luna ducuntur.
- 2. Cum Lunae influxus communicatus his inferioribus nullus sit, nisi per motum aut lumen: minimè iis assentimur, qui mare, motum diurnum Lunae sequi contendunt.
- 3. Etsi non grauate cōcederemus magnam esse, tùm Solis, tùm Lunae vim in extenuandis aquis vt intumescant, quas intumescentes, ubi campo uberiori & aperto fruuntur, in littora excurrere necesse est: certa etiam procursus ac recursus tempora, statasque vices, utrumque sidus suo motu ac lumine moderari, sed efficientia universali, quâcum quae concurrunt causae particulares magnam aestus varietatem pariunt, loci scilicet angustia, littorum coarctatio, situsque declivior aut acclivior, Oceani in unam aliquam plagam incumbentis moles, ventorum impetus, & hujus generis alia, quibus fit vt neque omnia maria aestuent, vt mare Hyrcanum, seu Caspium, neque ubique pari tempore, vehementia aut quantitate.
THESIS XVIII.
IRIS est arcus in nube rorida & concava, partiumque dissimilium ex radiorū Solis oppositi reflexione, vel Lunae, multiplicem coloris speciem ostentans.
- App. 1. Colores Iridis non sunt veri & naturales, sed tantùm apparentes, habentes speciem colorum, vt meritò [...], ab Aristotele dicantur.
- 2. Colores hos phantasticos quibus sensus eluditur, cum à solo lumine secundum diuersum modum inflixo seu infracto consurgant, & veluti penduli in medio diaphano oberranies consistant, nonfirmi stabilesque: veras esse luces▪ nec à lumine differre tuemur.
- 3. Cùm ad primū Iridis ambitū tāquam maximū acriùs aspectus reflectatur, fit vt in eo videatur color phoeniceus, in secundo verò ambitu & minori color viridis, & in tertio denique color purpureus apparet.
- 4. Iridem extitisse ante diluvium non est dubitandum: etsi Deus tunc demum symbolum dederit factae sponsionis, terram aquis nunquam coopertam iri, nec aquas datas leges transgressuras.
THESIS XIX.
TONITRVS est ingens aliqua aridae exhalationis copia quae comprehenditur in mutatione vaporis refrigerati, quaeque concursu nubium exprimitur, ac in expressione, ob attritum & nubium collisionem accenditur, fulmenque vocatur.
- App. 1. Licet ignis seu fulmen sequatur sonitum, priùs tamen videtur fulmen quam auditur sonus.
- 2. Oculorum sensus multò velocior est & acutior, quàm aurium.
- 3. Illa fulmina sunt periculosioraquae cum tonitru simul videntur, cùm sint prope.
- 4. Fulminum tria statuuntur genera, alia sunt sicca quae non adurunt, sed dissipant: alia humida quae obfuscant: quaedam clara mirificae naturae subtilia & flammea, quae mollia facilè penetrant, [Page] pervadunt duriora, reluctantia comminuunt, ac illaesa cute & integris ossibus animalia interimunt.
THESIS XX.
VENTVS est exhalatio calida & sicca, vi Solis & terrae in mediam aëris regionem elevata, à nube frigida vehementer deorsum depulsa, ac partim à suâ naturali levitate, partim ab aliis exhalationibus continenter descendentibus ne rectâ deorsum feratur impedita, obliquè cum aëre à se impulso & exagitato, movetur lateraliter è loco unde coepit moveri in oppositum, ad aërem repurgandum, corporaque animantium recreanda.
- APP. 1. Causa efficiens naturalis ventorum, est cùm frigus mediae regionis, tum nubes propellentes vapores ascendentes, easque infernè agitantes ne in sublime ferantur.
- 2. Ventorum tranquillitas, aut provenit ex nimio frigore, aut ex nimio aestu.
- 3. Venti propriâ conditione sicci erunt, humidi verò per accidens, ac pro varia loci unde profluunt temperie, tēperati, aut intemperati sunt.
THESIS XXI.
EX Philosophi sententia, ratio sensus adminiculo indiget.
- App. 1. Cùm cerebrum sit rationis sedes, cerebro etiam vim sentiendi inesse existimamus.
- 2. Cùm neque objecta ad cerebrum, multò minùs ipsum ad obiecta moveri possit, natura neruorum propagines instituit sensionis vi praeditas, quibus animus externa sensilia apprehenderet & acceptam ab iis notionem intrò assumeret, inque cerebrum consignaret.
- 3. Duos ad hanc functionem oculos natura concessit, vt uno defuncto alter superstes tam necessario munere fungatur, vtque visio à duobus perspicacior eliciatur, & denique vt rerum distantias coniuncti percipiant quas unus solus non dignoscit.
THESIS XXII.
REs aliqua quantumvis prope oculum in obscuro loco sita, nullo modo ab homine cernitur, neque in densissimis tenebris ullum lumen in oculis hominum apparet.
- APP. 1. Illorum oculis lux inest, quibus noctu utilior est visio, hominibus verò frustrà inditum esset à natura lumen, cujus noctu nullus usus existeret.
- 2. Ut color à visu dignoscacur necesse est visus organum lucidum esse, non tamen ab insito lumine illustratur, sed ab eodem qui colores vehit, externo lumine oculos subeunte.
THESIS XXIII.
VISIBILE per se aspectum mouens, vel proprium est, vel commune, & illud vel propriè & per se mouet visum, ut lux, vel lucis tantùm accessione, ut color.
- App. 1. Unius sensus plura possunt esse objecta materialia, etsi ratio formalis unica sit.
- 2. Visibilitas profluit à quopiam innominato quod lumini, colori, caeterisque quae sub aspectum cadunt commune est.
- 3. Aer lumine actu collustratus est per se visibilis, licet à nobis non conspiviatur ob defectum necessariae densitatis.
THESIS XXIV.
PHILOSOPHVS 6. c p. lib. 2. de Anima, asserit sensum circa proprium sensile non posse errare.
- App. 1. Cùm non rarò contingat, vt circa ubi seu locum rei, visus hallacinetur, locus seu ubi inter objecta communia adnumerandus est.
- 2. Aristoteles non omnia communia sensibilia sigillatim enumerat se [...] [...]unque tantùm summa capita ad quae catera revocari possant.
- 3. S [...]ti non omnia quae à perspectivis ingeruntur, ita nec paucioaqua [...] Aristoteles statuenda existimamus.
- 4. Motus licet perfectè ab intellectu cognoscatur, imperfectè tamen [Page] [...] [Page] [...] [Page] & quodammodò materialiter ab externo sensu percipitur cura ullam partium inter se collationem.
- 5. Similiter solius mentis opus est numerare, & per unitatum incrementa & decrementa numeros augere & minuere, sensus tamen externus, confusam multitudinem percipit, & plura veluti discreta, non quatenus unum indistinctum faciunt.
- 6. Quies sensu percipitur, non quod ipsa peculiari actione sensum moveat atque mutet, sed negativè quatenus res eodem loco semper constans firmaque subsistere cernitur.
- 7. Cùm simul motus & temporis sensum habeamus, idcirco tempus sub motu comprehendimus.
THESIS XXV.
LVMEN quo momento temporis penetrat molle diaphanum▪ eodem transverberat vel durissimum, cujusmodi sunt corpora coelestia.
- App. 1. Incorporeum igitur est cui durities corporis non obsistit.
- 2. Neminem conturbet, quod dicamus lumen moveri ac ferri, cùm petior loquendi forma non habeatur quo lucis naturam manifestemus.
THESIS XXVI.
APTA organi seu sensorii compositio, quam propria functio postulat, non solùm in figura idonea, sed etiam in exquisitâ quâdam primarum secundarumque qualitatum [...], ac moderatione quam, [...] Philosophus appellat, consistit.
- App. 1. Cùm excellens & vehemens sensile hanc rationem penitus aut ex parte labefactet, fit vt ipsa facultas organo insita pariter vitietur.
- 2. Iniqua est quorundam expostulatio redarguentium naturae authorem pravae institutionis, cùm ipsa sensibilia organum non laedant, sed tantùm ex accidente cùm nimirùm ad exsuper antiam deflectunt.
THESIS XXVII.
SENSILIA cōmunia propriâ imagine sensorio inustà sensum excitant.
- [Page] App. 1. Species communium sensibilium à specie sensibilis proprii reipsâ non distinguitur, & objecta communia veluti appendices sunt propriorum, quae proprias species sensibus imprimunt, ab iisque aliquid remanet in sensu, quo proprii sensibilis species attemperatur, & communt sensibile verè & per se cognoscitur.
- 2. Hinc facile est inter SCOTVM affirmantem, ac THOMAM negantem sensibilia communia proprias imagines producere, foedus constituere: ille enim astruit veras illorum sensibilium formas, hic vero negat à speciebus sensibilium reipsâ distinctas, quorum utrumque rationi, & veritati consonum est.
THESIS XXVIII▪
SPECIES sensilium, nō tam sunt firmae qualitates, quàm perennes quaedam actiones, & objectorum conatus, quibus continuò potentias ad agendum exstimulant.
- App. 1. Cùm sublato objecto intercidat actio, ipsae species, quae nil aliud suat quam protractae ac perennatae actionis affectiones, amoto objecto illicò evanescunt.
- 2. Sensuū externorū species non nisi praesentibus etiā sensilibus brevissimo tempore cōservantur, quantūlibet intensae fuerint: nec sine perenni effectricis causae impulsu momento temporis subsistere possunt.
- 3. Inter species & firmas qualitates hoc interest, quod hae firmum existendi modum accipiant, illae verò à continuâ emanatione ac causae praesentiâ dependent.
- 4. Et nihilominus saepè internus sensus tam efficaciter sibi quaedam affingit vt ea externo sensu percipere videatur.
- 5. Objecta duobus modis in externos sensus agunt uno intentionaliter, dum propriam imaginem in organo obsignant, altero realiter, cùm violentâ motione organum excitant: prior actio sublato objecto pariter occidit, haec verò causâ etiam cessante aliquandus perseverat.
THESIS XXIX.
AGENTIA naturalia necessitate quâdam naturae in proprias actiones feruntur, nec sublatis impedimentis possunt non agere in omne illud spatium, quod iis natura concessit, quodque Sphaeram activitatis nuncupant.
- App. 1. Unaquaeque pars corporis colorati agit in omnem partem medu circumfusi, quousque tandem positis à naturâ finibus terminetur.
- 2. Hinc est quod corpora colore infecta, quo maiora sunt eo longiùs actionem protendunt: & grandiora corpora è remotiori loco cernuntur quàm minora.
- 3. Ex thesi etiam efficitur plurimarum rerum imagines in idem centrum glacialis humoris unà convenire posse.
- 4. Unus oculus simul plura obiecta videt, non tamen omnia aequè perspicuè & explanatè, cùm unum solum punctum distinctè videatur in quod amborum luminum acies concurrunt.
- 5. Plures formae unius rei etsi in multis oculis numero sint distinctae, habent tamen eandem vim reprasentandi propter exactam similitudinem, quam à rebus à quibus profectae sunt acceperunt.
- 6. Et hinc est quod sensus internus duabus rel pluribus speciebus excitatus unius tantùm rei notionem effing at.
THESIS XXX.
ANIMA rationalis cùm omnia corporea cognoscat, null [...]m corporis naturam habeat necesse est: nec per organum corporeum proprias functiones obit, cùm determinata illius organi natura aliorum cognitionem non admitteret.
- App. 1. Anima rationalis est incorporea non modo [...], sed etiam [...].
- 2. [...], excludit non tantùm quae sunt corporea in caetegoria quantitatis, verùm etiam quascunque qualitates.
- [Page]3. Quandoquidem nihil operatur nisi ens actu, anima haec rationalis [...] quaedam sit oportet.
THESIS XXXI.
INTELLECTIO actio immanens est, non transiens.
- App. 1. Anima intellectiva est forma corporis informans, non superveniens: nec solùm operationem, sed etiam essentiam homini tribuens.
- 2. Cùm intellectio haec, quae est actus secundus, multiplicetur pro numero individuorum, actum primum, seu animam multiplicari necesse est.
- 3. Absurdum est quorundam delirium asserentium unam esse numero animam humanam in tota specie.
THESIS XXXII.
OMNIS forma [...] non solùm totius, sed etiam cujuslibet partis est perfectio.
- App. 1. Cùm anima substantia simplex sit & individua, in qualibet parte integram esse pronunciamus.
- 2. Licet non inficiamur praecipuam eius sedem, & quasiradicem esse in corde, à quo non modò secundum facultates, sed etiam secundùm essentiam per totum corpus, & quamlibet eius partem diffundi asserimus.
- 3. Omnis difficultas commodae huius distinctionis adminiculo tollitur▪ si dicamus singulas animae facultates originaliter, seu respectu originis singulis corporis partibus inesse, non autem subiectivè, seu respectu subiecti.
THESES ETHICAE.
THESIS I.
H [...]. cap. 8. lib. 6. Eth. Idemque est utriusque subjectum.
- APP. 1. Sicuti prudentiae, ita civilis Philosophiae adaequatum subjectum, sunt actiones humanae ex hominis libertate prodeuntes.
- 2. Voluntas, consultatio, praeelectio, habitus virtutum moralium, sunt subiecti principia: humanae perturbationes materia interna, res contingentes humanae libertati subiectae externa, finis denique cuius gratiâ summum bonum.
- 3. Reiectâ trimembri divisione Philosophiae moralis, bimembrem ac Aristoteli familiarem divisionem, in partem communem, & propriam approbamus.
- 4. Libri Oeconomici sunt tantùm appendices librorum de Republicâ.
- 5. In parte communi, seu libris de moribus non bonum singulorum hominum, sed praesertim bonum publicum explicatur.
- 6. Recta institutio viri probi primò universè ac quo ad fundamenta probitatis, pertinet ad libros de Moribus: proximè tamen & publicè debet fieri per leges rectè conditas, & particulares institutiones in rectè formatâ Republicâ.
- 7. Cùm nihilominus leges, nil aliud sint nisi praecepta iustitiae & foetus prudentiae, ratio principalis earum condendarum elicitur [Page] ex libris moralium: licet nonnulla propria praenoscenda pro condendis legibus pertineant ad libros de Republicâ.
- 8. Pars haec communis, cùm virtute & eminentiâ alter am includat & dirigat, absolutè praeserenda est.
THESIS II.
K [...] 1. cap. 1. lib. Eth.
- App. 1. Causa efficiens appetibilitatis non alia est, quam bonitas, quae enti inest, aut saltem inesse videtur.
- 2. Nullum bonum quâ bonum aversantur homines, sed quatenus induit rationem mali: nec malum appetunt, sed quatenus induit rationem boni.
- 3. Obiectum voluntatis ex naturâ rei, est id quod suâ naturâ & absolutè bonum est: ex parte autem nostri id quod nobis videtur bonum.
- 4. Hinc obiectum voluntatis ex naturâ rei certum & definitum est, ex parte autem nostri indefinitum & incertum, quia varium & inconstans est iudicium hominis, & eatenus solùm definitum quâtenus servat umbram & imaginem boni.
- 5. Ideo Tyranni dicuntur agere non quod volunt, sed quod iis mentecaptis videtur, ac stimulo perciti violento, unde impotentissimos esse concludimus.
THESIS III.
VIs appetens, cùm ex se sit caeca, nihil persequeretur vel vitaret, nisi excitaretur ac dirigeretur à facultate cognoscerte: sicuti inane esset judicium boni & mali, nisi ei juncta esset facultas illa assequendi vel vitandi.
- App. 1. Facultas cognoscens & appetens re & subiecto idem sunt, solâ ratione distinguuntur.
- 2. Facultati cognoscenti respondet obiectum sub ratione veri & falsi, appetenti verò optabile sub ratione boni vel mali, iucundi vel molesti.
- 3. Perturbationes, quum sint motiones iudicium sequentes, proximè ad facultatem appetendi pertinent, non ad cognoscentem nisi vt ad excitantem & dirigentem.
- [Page]4. Nec menti insunt, nisi vt in origine, ac principio dirigente, & ratione objecti quod adeam partem pertinet.
THESIS IV.
T [...]. 1. Rethoric.
- App. 1. Sicuti honor est bonum publicum, teste Philosopho 8. Moralium, paratum in gratiam virtutis: ita is solus qui est rectus judex, actionum virtutis, & in cujus manu positae sunt illaeres quae sunt congruens signum probitatis, ejusmodi signum congruenter prabere potest.
- 2. Vir improbus, nec honorari potest, quia caret virtute, nec honorare, quia depravatum habet judicium.
- 3. Honor pro signo exposcit honorem pro re significaeta, cùm in honorante, tum in honorato, licet vario modo.
- 4. Honor publicus, praesertim & primò censendus est honor.
- 5. Et nihilominus viri probi ducentes vitam privatam honore digni sunt.
- 6. Honor, cùm sit civile praemium proximè & proprietate quadam ad civiles virtutes refertur, virtutibus verò mentis potiori quodam & eminentiori modo competit.
- 7. Honor in individuo non est positus, sed latitudine praeditus quaein gradus distribuitur, ex parte meritorum, ex parte conditionis eorum quibus tribuitur, & denique ex parte eorum quae tribuuntur.
- 8. Sicuti pueris non ob rem, sed spem, ita nec defunctis ob res praesentes, sed ob praeteritas eorum virtutes munerumque functiones competit honor quidem latè sumpius, seu fama in voce & ore hominum posita.
THESIS V.
FORMATVR vir probus per universam virtutem Moralem, constituitut verò princeps & civis probus per universam justitiam, quae sola ratione ab universa virtute secernitur.
- App. 1. Cùm vir probus & civis probus eadem formentur virtute, eadem est eorum princeps forma, essentia & conditio.
- [Page]2. Distinguuntur solùm per propria officia, ac nonnulla quae proprias conditiones consequuntur.
- 3. In ea Republica quae pro hominum facultate recta est, vir probus & civis probus idem sunt, ac vtriusque eadem est virtus.
- 4. In depravata civili administratione differt vir probus à cive probo, ac distincta est vtriusque virtus.
- 5. Ea justitia, quâ praeditus est bonus Civis in depravatâ Republicâ absolutè est injustitia, & iustitia viri absolutè probi in huiusmodi Republicâ iniustitia est.
- 6. Datur iustitia quae sit Jniustitia, & quaedam Iniustitia quae sit iustitia.
THESIS VI.
H` [...].
- App. 1. Praeelectio (sicuti & consultatio) in re dubia, vt in propria materia ver satur.
- 2. Praeelectio rei perspicuae [...] dicitur, quia facultate, eminentiâ, & virtute id includit quod consultatio ei praebere possit, videlicet approbationem partis.
- 3. Ratione modi & formae potiùs est electio, ratione autem eminentiae & virtutis est praeelectio.
- 4. Licet consultatio & praeelectio propriè sumptae, nec naturae nec separatis mentibus cōvenium: si tamen sumantur pro eminentiâ & virtute, it a seorsim ab omni imperfectione competunt separatis mentibus, naturae verò quatenus eas supponit, ab iisque dirigitur.
THESIS VII.
VOLVNTAS est principium actionum humanarum, liberè & cum delectatione objectum sibi ab intellectu sub ratione boni monstratum appetens, in eoque quâ bonum acquiescens.
- App. 1. Distinguitur ab intellectu, cùm respectu obiecti, hic enim eminens quâ verum, illa quâ bonum, & sibi conveniens respicit: tum respectu actus, siquidem mens obiectum suum intra se recipit eoque apprehenso, & sibi unito conquiescit: voluntas [Page] verò obiectum suum extra se positum persequitur, eique se applicare, & coniungere nititur.
- 2. Mens quteti, voluntas motui similior est.
- 3. Si res in quam vt bonum suum fertur voluntas ipsâ animâ sit praestantior, respectu huius obiecti voluntas mente nobilior est: absolutè verò & [...], mens vt ordine est prior, sic dignitate est potior.
- 4. Cùm proprium voluntatis ac essentiale sit liberè ferri in suum obiectum, vis ipsius naturam prorsus evertit.
- 5. Qui voluntatem cogi posse asserunt, oppositum in opposito statuunt.
THESIS VIII.
MOENIA urbis non Rempublicam, sed sedem quandam Reipublicae externam constituunt, Cives sunt proxima Reipublicae materia, Magistratuum ordo & conditio ac praecipuè constitutio primi magistratus est forma Reipublicae, leges denique sunt anima & spiritus ex quarum usu vita Reipub. consurgit.
- App. 1. Si leges rectè fuerint institutae & formatae, ex iis vita Reipub. optima prodit, deterrima verò si secus se habuerint.
- 2. Legis duplex est forma, unapopularis & externa vt quod sit publica praeceptio prodiens ex voluntate & decreto principis: altera principalis & interna, vt quod sit consentanca mandatis DEI, aemuletur naturae ordines, & ad id bonum dirigat quod verè & suâ naturâ bonum est.
- 3. Leges primâ formâ praeditae aequivocè tantùm leges dicuntur, quae verò alterâ, verè & suâ naturâ leges sunt, etiam si non adsit approbatio, & mandatum principis, ex vtrâque autem absolutissima lex consurgit.
- 4. Omnis reverâ & suâ naturâ lex est recta, bona & iusta, [...].
- 5. Sicuti & leges absolutae internâ legis formâ constitutae, eadem sunt apud omnes, si non absolutè saltem secundum Analogiam, cùm semper servetur congruens, & recta legis ratio.
- [Page]6. Et nihilominus verae & absolutae leges ex varietate temporum & occasionum mutari extrinsecus possunt, quatenus servatâ analogiâ congruenter rebus variis aptantur: at non intrinsecus in attinentibus ad rectam rationem.
- 7. Conformatio legum cum occasinum varietate revera non mutatio, sed conservatio earum est, non tamen fieri debet nisi argente necessitate, longa praecedente consultatione, & à primo Reipublicae Magistratu.
THESES ASTRONOMICAE.
THESIS I.
COMMVNI Astronomorum calculo, utrobi (que) terrâ mariq, sub eodem parallelo quindecim graduū differentia unius horae anticipationē & retardationem in ortu & occasu siderum, ac eclipsium apparitione parit, & sub eodem meridiano 62. millium passuum iter, poli elevationem uno gradu variat.
- App. 1. Siderum ortus & occasus, polorum elevatio & depressio, eclipsium observationes, sive terrâ, sive mari fiant, eandem ubique Analogiam servare deprehenduntur.
- 2. Hinc efficitur terram & aquam continuatis ubique extremitatibus in unum globum coïre, & sibi invicem quaquaversum [Page] mutuo amplexu cedere & excipi, licet unita moles non tam Sphaera, quâm [...] sit.
- 3. Cùm pondera terrae, ita & aquae ex eodem loco è sublimi demissa liberè ubique per eandem rectam lineam ad centrum gravitatis descendant, idem erit utriusque gravitatis centrum.
- 4. Ergo etiam magnitudinis, cùm in Sphaeris idem sit centrum gravitatis & magnitudinis: vt demonstrat Cōmandinus propositione 16. libro de centro gravitatis solidorum.
- 5. Nihilominus, cùm terra gravior sit, locum centro propiorem occupabit.
- 6. Sicuti sub omni aqua necesse est terram subesse, non contra, ita Analogia profunditatis & gravitatis sufficienter evincit, multò minus esse aquae quam terrae.
- 7. Quàm ridiculè quidam aquas censent mole terra maiores ad universi centrum subsidere, ac in his terram innatare, non tamen fluitare, propter vastitatem, & quam his tribuit opifex stabilitatem.
- 8. Quin & vero simillimum est maiorem terrae partem ab aquis liberam esse, vt patet ex mensurâ terrarum exploratarum deductâ ex totius globi terrae & aquae superficie.
THESIS II.
IGNIS & aëris circumductus non à propriâ intelligentiâ, sed coelestis conversionis tractu, & impulsu fit: nec is quidem uniformis est, sed mixtus, hîc concitatior, illic remissior.
- App. 1. Nec est violentus motus, nec naturalis: sed praeter naturam, & à causà perenni cohaerēte, nempe conversione coelesti perpetuus.
- 2. Plotini sententia tam igni quàm Coelo motum circularem naturâ insitum esse asserētis, triplici ex causâ providentiae divinae, naturae, & necessitatis, sapit pigmenta Platonicorum, quibus in fronte plus inest venustatis: quàm in recessu veritatis.
THESIS III.
VISIO nostra corporeo addicta & exercita organo, actionem certis quibusdam circumstantiarum quasi terminis definitam, ac circumscriptam à natura obtinuit: quos ultra citrave sese expedire, aut officio defungi nequit.
- App. 1. Multis modis eam hallucinari necesse est, ex sua intemperie, vel medii, obiecti quantitate vel situ, aliarumque circumstantiarum vitio.
- 2. Hinc parallaxium & refractionum varietas, hinc dispares plerumque Astronomorum in siderum magnitudine & motu observandis dissentientes sententiae, vt nisi vivaciore mentis operâ ad Geometricarum demonstrationum trutinam expendantur, certi quicquam de iis vix statui queat.
THESIS IV.
VTRVMQVE sidus Veneris & Mercurii in periodicâ excentrici revolutione est Solis [...], [...], & eadem omnium trium est medii motus linea.
- App. 1. Neutrum unquam à Sole ultra epicicli sui magnitudinem digreditur, Venus 28. gradibus, Mercurius 29. ac nunc orientales mane Solem antecedunt, nunc occidentales vespere Solem sequuntur.
- 2. Errant qui Venerem alternis annis Solem anteire, & subsequi volunt.
- 3. Licet tam Mercurius quàm Venus Solis [...] & [...] subinde sit, haec tamen sola Luciferi & Hesperi nomina obtinuit: quia magnitudine extra omnia alia sidera est, & tantae claritatis vt unius huius stellae radiis umbrae reddātur.
THESIS V.
SIDERA quaelibet in omni Coeli plaga, ut aequali semper à terris radio absunt, ita aequalia videntur.
- [Page] App. 1. Discrimen illud variatae distantiae, & magnitudinis, in eccentricis & epicyclis, non nisi exactorum organorum usu, & ope sensuum innotescit.
- 2. Sol reliquaque sidera in ortu & occasu videntur maiora, non ex distantiae inaequalitate, quae insensilis est: sed crassiorum vaporum interjectu, qui frequentiùs juxta Horizontem quàm Meridianum exurgunt, & exceptos Astrorum radios majori sub angulo refractos ad visum transmittunt.
- 3. Interjectus vapor ad intuentis visum non continuatur. sed duplici superficie hinc indè terminatur, unâ intuenti, alterâ sideribus obversâ: ita vt horum radiiè Coelo rariore transmissi, primùm in aërem crassiorem, tùm in vaporem aëre constipatiorem, denique in aërem vapore tenuiorem, & visui proximum incurrant.
- 4. Triplex hic fit radiorum refractio, una in extimâ aëris supremi, altera in extimâ vaporum, tertia in extimâ proximi aëris superficie: quarum duae priores stellarum species & magnitudines contrabunt, tertia diffundit.
- 5. Quin & sudo Coelo maiorum siderum diametri, distantiae & altitudines, versus Horizontem augentur propter obliquiorem radiorum in aëre iuxtà Horizontem refractionem, & quod maiori sub angulo incurrant.
THESIS VI.
CAVS AE effectrices tot motuum coelestium, tantâ periodi, polorum, axium, & inaequalis conversionis varietate differentium, adeòque dissimilium effectuum in singulis ex motu, & lumine, ejusdem rationis ac similis naturae esse non possunt.
- App. 1. Diuersi orbes eorumque sidera inter se specie differunt, ac sua cuique orbium forma est, quae dat esse & moveri, sive insit, sive adsit.
- 2. Cùmque contigui, non continui sint orbes coelestes, non erunt partes eiusdem homogenei.
- 3. Diversorum orbium & siderum inter se ratio & natura eadem [Page] est genere, non Physico, sed Metaphysico, & transnaturali.
- 4. Coelo nihilominus est suus actus & potentia, non transmutationis ad esse, & non esse, quae est soboles privationis contradictoriae, sed receptivitatis ad sustinendam formam, ex quibus quae fit compositio, sufficit ad generis Categorici constitutionem.
- 5. Universum Coelum est quintum corpus simplex non specie, sed genere unum.
THESIS VII.
COmetam a. d. 1577▪ tribus fere mensibus cōspicuam, ex uniformi ejus motu tardiore Lunari, ex ductu maximi circuli quem proprio motu designavit, ex Parallaxi minori Lunari, & interdum vix sensili: plerique magni nominis Astronomi in aetheris regione Lunâ superiori constitisse evidenti & firmâ demonstratione collegerunt.
- App. 1. Non solùm sacrae literae, quae testantur Solem pugnante IOSVA tribus horis constitisse, ad optionem EZECHIAE 15. gradibus regressum esse, stellam novam Magis apparuisse: sed etiam novorum siderum, & Cometarum procreatio, inordinatae in Coelo mutationes eius mutabilitatem arguunt.
- 2. Cur non profiteri licebit Coelum coelestiaque corpora, nec eius perfectionis esse, quin mutari, nec eius divinitatis, quin sicuti vestimentum veterascere possunt, quanquam nec eo modo, nec tam brevi periodô, quâ caduca & sublunaria?
THESIS VIII.
ERVDITISSIMI Astronomi profitentur sicut demonstravit COPERNICVS variari maximas Solis declinationes, & augeri ad 23. gradus 52. minuta, minui ad 23. gradus 28. minuta, ut accrementi & decrementi differentia sit 24. minutorum.
- App. 1. Statuendum Solem, aut non eandem semper Eclipticam describere, aut si una eademque dicatur, latitudinem quandam obtinere: sed quae tantula sit, vt in sensum non incurrat: nec altitudinum aut umbrarum meridianarum, aut amplitudinis ortivae, aut occiduae ullam sensilem mutationem pariat.
- [Page]2. Quocirca pro simplici lineâ usurpari potest, à quâ Sol secundum iudicium sensus non exorbitet.
THESIS IX.
APVD CALDAEOS & AEGYPTIOS, qui judicia Astrorum exercuerunt, invaluit ea fati opinio quae ex corporum coelestium influxu, & efficientia inferiora haec omnia connexâ quâdam consequentium causarum serie sic necessariò affici & peragi statuit, ut ne humanas quidem actiones hujus fatalis necessitatis exortes esse voluerint.
- App. 1. Hinc sublata omni è rebus sublunaribus contingentiâ, & consilii humani libertate, superstitio illa praedictionum Astrologicarum nimia credulitate animos hominum occupavit.
- 2. Damnamus huiusmodi Astrologos tanquam professione infames, quos legum constitutionibus damnatos supplicio [...]ffici aequum est, nisi fobriè sapiant, & artis, quae solis coniecturis innixa est, iustis finibus sese contineant.
THESIS X.
DEMONSTRANT optici radium umbrosum, cum radio luminoso à quo procedit in directum extendi, unam (que) efficere rectam lineam in eodem plano positam.
- App. 1. Axis vmbrae terrenae & radii Solis ad centrum pertinens, in eodem eiusdem maximi circuli plano constituuntur, & vmbrae mucro eundem cum Sole circulum maximum percurrit, sed in oppositam, Solique semper adversam Coeli plagam incidit.
- 2. Hinc est quod Luna quae Solis lumine illustratur tantùm deficiat, dum per Coeli regionem Soli adversam decurrens in terrae umbram incurrit.
- 3. Deficere Luna nequit, nisi noctu, & ab iis percipitur quibus summotus ex Horizonte Sol noctem induxit.
- 4. Nihil impedit, quominùs per refractiones Horizontales, quibus in vapido aere radii reflexi Solem sub finitore constitutum, tanquam adhuc emineret videndum exhibere possunt, in occasu deficere possit, utroque luminari supra Horizontem existente.
THESIS XI.
CORPVS Lunare opacum, solidum, & impervium tersâ & exquisitê levi superficie extimâ illatos Solis radios ad nos reflectit, ut speculum convexum.
- App. 1. Qui [...], non [...], Lunam lumine Solari imbui volunt, ipsi sibi somnia confingunt.
- 2. Licet à circulo plano tantum luminis solùm reflectatur quanta est interior linea dimetiens: à globo tamen seu Sphaera plus reflectitur.
- 3. Dato Lunam Solis idolum & imaginem, vt speculum convexum referre, in tantâ tamen Solis à Lunâ, & Lunae à nobis distantia non videtur.
- 4. Longè alia ratio est idoli Solaris & luminis reflexi, illud enim remotior distantia ita minuit vt non percipiatur, hoc cùm ex lucis natura, cujus species est, sit sui diffusivum latiùs effunditur, quanquam in maiori inter vallo languidius & dilutiùs diffundatur.
THESIS XII.
SICVTI zonas ex primarum qualitatum, Climata ex maximorum dierum aliorumque [...] varietate: sic ex similium [...] communione & parium mutatione, Geographi tres situs differentias in terrae globo annotarunt Perioec [...]n, Antoec [...]n & Antipodum.
- APPEND. 1. Qui sub eodem Meridiano & parallelo positi, paralleli Diametro distant, Perioeci sunt: qui sub oppositis parallelis, ac eiusdem Meridiani eâdem semisse non integrâ degunt Antoeci seu [...]: qui deni (que) ejusdem Meridiani Diametro opponuntur Antipodes, seu [...] appellantur.
- 2. Non interest qui primi censeantur quorum comparatione reliqui sic nominentur, nisi cum Cleomede nos [...] absolutè dicamus, quorum respectu reliqui Perioeci, Antoeci & Antipodes nominentur.
- [Page]3. Singulis horum situum differentiis pleraque sunt similia, ac etiam dissimilia, licet Antipodibus prater cōmunem finitorem, & aequalem latitudinem, sed ad diversas Coeli plagas inclinatam, paria etiam dierum & noctium incrementa, caetera omnia dissimilia sint.
- 4. Quae de Perioecis, Antoecis, & Antipodibus traduntur ad Sphaeram obliquam propriè pertinent, siquidem Sphara recta sub AEquatore Antoec [...]s nullos admittit, & Antipodes eosdem cum Perioecis habet: similiter in parallela sub polis Sphara, Perioeci nulli, Antoeci iidem qui Antipodes sunt.