BAPTISTES, SIVE CALVMNIA, TRAGOEDIA, AVCTORE GEORGIO Buchanano Scoto.

[figure]

LONDINI, Excudebat Thomas Vautrollerius, Typographus. M.D.LXXVII.

GEORGIVS BVCHA­NANVS, IACOBO SEXTO, SCOTORVM REGI S. P. D.

CVM omnes mei li­belli, postquam ti­bi erudiendo sum appositus, ad te fa­miliariter accedūt, salutant, confabu­lātur, & in tuae cliē ­telae vmbra conquiescunt, tum hic meus Baptistes, pluribus de causis, tui nominis patrocinium, audentius sibi poscere vi­detur: quòd meus, quanquam abor­tiuus, tamen primus est foetus, & ad adolescentes a vulgari fabularum sceni­carum [Page] cōsuetudine ad imitationem an­tiquitatis prouocet: & ad pietatis stu­dium, quod tum vbique fere exagita­batur, animos excitare pro virili con­tendat. Illud autem peculiarius ad te videri potest spectare, quod tyranno­rum cruciatus, & cum florere maxime videntur miserias dilucidè exponat. Quod te nunc intelligere non conduci­bile modo, sed etiam necessarium exi­stimo: vt maturè odisse incipias, quod tibi semper est fugiendum. Volo etiam hunc libellum apud posteros testem fo­re, si quid aliquando prauis consulto­ribus impulsus, vel regni licentia re­ctam educationem superāte secus com­mittas, non praeceptoribus, sed tibi, qui eis rectè monentibus non sis ob­secutus, id vitio vertendum esse. Det Dominus meliora, & quod est apud tuum Sallustium, tibi bene facere ex [Page] consuetudine in naturam vertat. Quod equidem cum multis & spero, & opto, Vale. Sterlino ad Calend. Nouem­bres. 1576.

PERSONAE.

  • Prologus.
  • Malchus Pharisaeus.
  • Gamaliel Pharisaeus.
  • Ioannes Baptista.
  • Chorus Iudaeorum.
  • Herodes Rex.
  • Herodias Regina.
  • Reginae filia.
  • Nuntius.

PROLOGVS.

VEteres poetae, fabulantur protea
Quendam fuisse, in omnes qui se verteret
Formas, nec vllis contineri vinculis
Posset, liquentes nunc in aquas dum fluit,
Nunc flamma stridet, nunc ferus rugit leo,
Viret arbor, horret vrsus, anguis sibilat,
In cuncta rerum transiens miracula.
At ego profecto, fabulam istam comperi
Longè Sibyllae veriorem oraculis.
Nam quotquot homines video, tot me Proteos
Videre vultus credo qui sumant nouos,
Sese (que) vertant in figuras quaslibet.
Subiecta quorum maxime calumnijs
Fortuna semper Scenici est spectaculi.
Nam si vetustam fabulam quis proferat
Turbant molesti, tussiunt, & nauseant.
At si nouam quis attulit tum protinus
Vetera requirunt, comprobant, laudant, amant.
Illiberali respuunt fastidio
Noua, & priusquam no scere queant exigunt.
Recte (que) dicta interpretationibus
Vitiant malignis: omnia in peius trahunt
Ipsi (que) somno dediti, ac ignauiae,
Vacui laboris, inuident laboribus
[Page 8] Aliorum, & omnem collocant operam suam
Vt deprehendant quod queant reprehendere.
Si quis sit error anteuortunt Lyncea
Visu, nota (que) perlinunt censoria.
Bene dicta surdis auribus praeteruolant
Horum seuera supercilia nihil moror,
Tristem (que) vultus tetrici arrogantiam.
At si quis adsit aestimator candidus,
Qui puriores promouenti litteras
Studeat benignus, & fauore subleuet,
Et (quando ab omni parte syncerum nihil
Humana gignit mens) leuibus erroribus
Ignoscat, illi fabulam afferimus nouam
Aut potius historiam vetustam interpolem:
Baptista quondam vt regia libidine,
Et inuidorum subdolis calumnijs
Oppressus, indignam innocens subijt necem.
Porrò vocare fabulam veterem aut nouam
Per me licebit cui (que) pro arbitrio suo,
Nam si vetusta est ante multa secula
Res gesta, veteres inter haec censebitur.
Sin quod recenti memoria viget nouum
Existimemus, haec erit prorsus noua:
Nam donec hominum genus erit, semper nouae
Fraudes, nouae (que) suppetent calumniae:
Liuor (que) semper improbus premet probos,
Vis iura vincet, fucus innocentiam.

Malchus & Gamaliel Rabini.

MIsera Senectus, & supremi spiritus
Propinqua meta, fata (que) infelicia
In hósne vitae longioris terminum
Tribuistis vsus seruiente vt patria
Polluta templa cernerem nefarie,
Profana sacra mista. Vidi imperuij
Arcana fani fracta, sacrum postibus
Aurum reuulsum: quicquid aut Gabinij.
Cupido rapere potuit, aut Antonij
Haurire luxus, perijt: ac ludibrio
Etiam Cleopatrae fuimus (infandum) gulae.
Ac ne deesset parte ab vlla indignitas
Rex Antipatri semi arabis pronepos
Crudele sceptrum saeuus Herodes gerit.
Iudaea Idumae seruit, Arabarchae Sion,
Solyma profano, populus impio Dei.
Tot sortis inter saeuientis vulnera,
In seruitute quamlibet graui tamen
Scintilla quaedam dignitatis pristinae
Adhuc supererat: Disciplinae & patriae
Vel qualecun (que) specimen, ipsis hostibus
Etiam verendum: coeperat victor ferox,
Et purpuratae non minima pars curiae
Honore leges prosequi Iudaicas.
Hac recreati spe caput vix tollere
[Page 10] Fessi miserijs coeperamus: quum nefas
Ortum repente est, vnde nullius mali
Metus imminebat. Ecce Baptistes nouus
Non è profanis editus parentibus,
Intérque cultus educatus exteros,
Sed gente noster, genere Leuites, Deo
Primis dicatus vsque ab incunabulis,
Pontificis ipse natus, ipse pontifex
Breui futurus, ni cupitae gloriae
Fructus acerbos rapere mallet, quam suo
Maturam honoris legere messem in tempore.
Is ergo ruris deuij solos colens
Solus recessus, sanctitatis tetricae,
Vulgus fefellit imperitum imagine.
Hirto capillo, terga opertus pellibus,
Victu ferino, & id genus praestigijs
In se ora vertit omnium. Plebs credere
Vatem repente redditum mundo nouum.
Et iam sequacis ille vulgi exercitum
Traduxit ad se: iam relictis vrbibus
Hunc populus vnum suspicit: proceres colunt:
Reges verentur. Ille, stolidae insania
Plebis superbus, alter vt Moses, noua
Dat iura: Lymphis expiare crimina,
Adulterare ritibus leges nouis
Audet vetustas: vt furore facilius
Vulgi fruatur, omnibus probris patres
[Page 11] Lacerat, secundis plebis vsus auribus.
Quod si furentis insolenti audacia
Latronis huius, nemo se conatibus
Opponat, illa celebris orbi sanctitas
Breui peribit, imo perit, imo perijt.
Gamaliel.
Professionem nil temere nostram decet
Statuere: mites lenitas decet patres:
Iuuenum temeritati dari venia potest.
At nulla nostram poterit excusatio
Velare culpam. Paululum da irae locum
Residat impetus, & dolor deferueat.
Malchus.
Et tu Gamaliel, hic sacrilegus quae facit,
Tua, vt videtur, approbas sententia.
Gamaliel.
O Malche, Malche, nec probo, aut damno, prius
Quam quale quod (que) sit sciam: quod vatem ad hunc
Spectat, vir adeo (quantum ego audio) malus
Non est, nec odio sic premendus publico.
Malchus.
O sidera, â coelum, ô solum. Huic etiam viro
Non deest patronus, esse qui malum neget.
Gamaliel.
Qui vitia carpit, qui docet mores bonos,
Praeit (que) primus quam indicat alijs viam,
Hunc esse mihi persuadeas malum virum?
Malchus.
[Page 12]
Qui iura spernit, qui docet sectas nouas,
Nouosque ritus, qui petit conuicijs
Populi magistros, Pontificibus detrahit,
Hunc esse mihi persuadeas bonum virum?
Gamaliel.
Si in nos seueri & tetrici aequè iudices
Essemus, alijs quam sumus saepe asperi
Minus paterent publicis conuicijs
Flagitia nostra. Blandiamur quamlibet
Nobis, beati praedicemur, coelites
Vulgo putemur, integri, casti, pij,
At nemo nostrum maximis vitijs vacat.
Malchus.
Vt haec Gamaliel vera sint, num cuilibet
E plebe fas est praesuli male dicere?
Plebs audiat: Plebs pareat: sit sobria.
Iniecta fraena non recuset: qui praeest,
Plebs si quid erret, eam reducat in viam.
Lex ipse sibi sit, si quid autem errauerit
Est qui scelestum cernat, & plectat Deus.
Gamaliel.
Et tibi videtur aequa lex haec?
Mal.
Maximè.
Gamaliel.
Quînam?
Mal.
Quia propria est plebis ignorātia,
Error, temeritas, imperitia, coecitas.
Gamaliel.
[Page 13] Eplebe media saepè deprehenderis
Qui principum non cesserit prudentiae.
Malchus.
Quin ergo cathedra cedimus opilionibus.
Gamaliel.
Opilio Moses, Opilio Dauid fuit.
Malchus.
Eos erudiuit cuncta spiritus Dei.
Gamaliel.
Hunc poterit idem qui erudijt illos Deus.
Malchus.
Nobis relictis erudiet illum Deus?
Gamaliel.
Non sceptra spectat, non parentum stemmata,
Decúsve formae, aut regias opes Deus.
Polluta nullo corda sed contagio
Crudelitatis, fraudis & libidinis
Hoc ille templo spiritus capitur sacer.
Malchus.
Equidem Gamaliel, fatear vt verum, mihi
Videre pridem sacrilegam hanc sectam tua,
Sententia probare. Non possum amplius
Caelare tacitus, cum tuis maioribus
Indigna facias: qui tueri debeas
Auctoritatem maximè vnus omnium
Nostram repugnas maximè: id (que) in gratiam
Iuuenis furentis: per Deum rogo edoce
[Page 14] Qua spe ista tentas: aut quid hinc captas lucri?
Forte ille honores, aut opes dabit tibi:
Qui dignitatem funditus nostri ordinis
Euertit omnem, nosque ad inopiam vocat.
Gamaliel.
O Malche vero procul aberras a scopo,
Nostram tueri dignitatem si putes
Nos posse fastu, viribus, superbia.
Non haec parentes ratio nostros extulit.
Malchus.
Vetusta veteres, nostra nos magis decent.
Suique viuat quisque more seculi.
Gamaliel.
Quin potius omnes bona bonos semper decent.
Malchus.
Si quid paterni spiritus nobis foret.
Gamaliel.
Et nos paternis viueremus moribus.
Malchus.
Poenas luisset morte nebulo hic, non minis.
Gamaliel.
Aliena nostro ab ordine est crudelitas.
Malchus.
Quicquid Deo praestatur, id sanctū & pium est.
Gamaliel.
Morti immerentes impia est pietas dare.
Malchus.
[Page 15]
Hunc immerentem cuncta qui euertit vocas?
Gamaliel.
Si peccat ille quin palam redarguis?
Quin lumen ingenij exeris illic tui?
Rudem peritus, doctus indoctum, senex
Aggredere iuuenem. Fors reduces in viam:
Et tibi apud omnes comparabis gloriam.
Malchus.
Curanda non est ista plaga molliter,
Sed fune, ferro, & igne: vel si quid scias
Quod fune, ferro & igne sit crudelius.
Gamaliel.
Sit ille qualem dicis, aut peior etiam
Si vis, dare vnum te tamen decet tibi
Vt ante moneas hominem amice & leniter:
Ne malle quisquam praecipitare te putet
Dubium salutis, dexteram quam tendere
Iam pessum eunti: plurimum interest tua
Ad famam, vt omnes inuidi etiam intelligant
Seruare te omnes velle, perdere neminem,
Nisi obstinata mente qui praeceps ruat.
Vnum oro saltem, te priusquam longius
Abducat ira, cogita quid assequi
Hac obstinata pertinacia queas.
Malchus.
Nempe illud, hostem vt opprimam, soler bonos,
[Page 16] Dubios (que) firmem, & impudentes terream,
Leges (que) patrias hoc cruore sauciam.
Gamaliel.
Quin potius illud assequere, vt omnibus
Grassatus esse viribus tyrannidis
Credare, sanctum donec opprimeres virum,
Ratione quem non potueris conuincere.
Malchus.
Sit sanctus ille, sit grauis quantum libet,
Diuinus illum spiritus non dirigit
Quando instituta prisca patrum negligit.
Et quando apud vos nil reperio praesidij
Contra ruinam regium auxilium petam.
Chorus.
Rectè Gamaliel admonet me iudice.
Et tu monenti obtempera. Sed consilij
Recti hostis ira mentis aciem obnubilat:
Aurem (que) monitis obstruit salubribus.
Gamaliel.
Ille abijt ira incensus, & fastu timens.
Ego quod licebat sedulo pro viribus
Monui furentem, spiritus nixus feros
Lenire verbis mollibus. Fidum dedi
Consilium: at ille tantum abest vt gratiam
Ingratus habeat, etiam vt oderit bene
De se merentem. Vulgo ita modo viuitur,
Nostri (que) coetus vitium id est vel maximum,
[Page 17] Qui sanctitatis plebem imagine fallimus:
Praecepta tuto liceat vt spernere Dei.
Contra instituta nostra si quid audeas,
Conamur auro euertere aduersarios:
Tollere veneno: subditis (que) testibus
Opprimere: falsis regias rumoribus
Implemus aures: quicquid animum offenderit,
Rumore falso vlciscimur: & incendimus
Animum furore turbidum: & calumnijs
Armamus irae saeuientis impetum.
Nullius ille nunc memor modestiae
Graditur ad aulam: comminiscetur nouas
Sectas oriri, sacra patrum deseri,
Auctoritatem regiam ludibrio
Patere: demum quicquid illi commodum est,
Honesta sceleri nomina obtendens suo.
His si moueri senserit regem parum,
Inueniet aliud saeuius telum: in caput
Iurata regis clamitabit agmina
Secreta fieri colloquia: nefarium
Facinus parari: consilia clàm concoquì:
Coetus coire nocte: priuatas opes
Per factiones impias augescere.
Haec ille finget, aut atrociora, vt est
Animi impotentis, barbarae (que) iugiter
Crudelitatis auctor. Haec in regias
Stillabit aures toxica ingenij sui
[Page 18] Hoc adeo cunctis penè semper regibus
Commune vitium, facile delatoribus
Praebere sese: quo quid est crudelius
Fictum, facilius creditur: vanos metus
Fingunt sibi ipsi: mobilis famae, leuem
Sequuntur auram: qui fideliter monet
Timidus habetur, languidus, torpens, haebes.
Virtutis olim vertimus iam nomina.
Virtute nulla splendidi, sed splendidis
Titulis superbi, fallimus vulgus rude.
Quod ad prophetam spectat hunc, modestius
Se noster vtinam gereret ordo, & cautius.
Si missus huc est ille, consilio Dei,
Humana poterit nulla vis obsistere.
Sin fraude tectum comminiscitur nefas,
Sese ipse gladio subito confodiet suo.
Interpraetetur quisque pro ingenio vt lubet,
Si quis sequatur hic meam sententiam,
Cruore pur as seruet innocuo manus:
Nec temere sancti prodigus sit sanguinis.
Ne quae statuimus in alios crudeliter
Exempla, recidant postea in nostrum caput.
Immanitatis non sat Herodes habet,
Ni facibus irae subditis, accreuerit
Animi furentis impotens crudelitas?
Chorus.
Quanta mortales latebris opacis
[Page 19] Nox tegit mentes? quibus in tenebris
Degimus lapsu celeri, fugacis
Tempora vitae?
Occulit falsus pudor, impudentem,
Impium coelat, pietatis vmbra,
Turbidi, vultu simulant quieta:
Vera dolosi.
Qui fuit tristi grauitate vultus,
Vnicum vitae specimen modestae,
Aestuat praeceps furijs, & atrox
Feruet in iras.
Qualis aethnaeis vapor è caminis,
Saxa conuoluit celeri rotatu,
Qualis arentem coquit in fauillam,
Flamma ve saeuum:
Talis hunc, coecus furor vltionis,
Cogit in vatem ruere innocentem,
Vt truci, nudam male veritatem,
Crimine vexet.
Tu mali tanti, genitrix Cupido,
Gloriae, vano tumefacta fastu:
Laus (que) fucati specie supernè
Spendida honesti.
Mentis vt regnum semel occupasti,
Fascinas blandis animos venenis:
Et relegata ratione, turbas
Pectoris aulam.
[Page 20] Te fugit verum, pietas, pudor (que)
Te fides, & quae melioris aeui
Hospes, infames vitijs reliquit
Vltima terras.
Si quis (ó) frontis nebulis remotis
Artifex, nudas daret intueri
Pectoris cur as, penitus reuelans
Abditae coecum penetrale mentis,
Cerneres miris variata formis
Monstra, non magno stabulare in antro.
Plura quam terris ferat in remotis
Nilus & Ganges, Libye (que) saeuis
Foeta portentis, latebris (que) nigris
Caucasus horrens.
Non ibi tigris rabies cruentae
Deesset, aut fuluae feritas leaenae,
Non sitim nulla saturata strage
Dira saeuorum ingluuies luporum:
Nec venenata basiliscus aura
Pestifer, longum (que) ferens soporem
Aspis, & caudae metuendus vncae
Scorpius telo, lachrymis (que) fictis
Personans seram crocodilus algam,
Nec doli vulpis, Phariae (que) fallax
Ludus hyenae.
Ficta crudeles pietas tyrannos,
Impios mores stola fimbriata
[Page 21] Celat, in panno tenui, recondit
Nuda se virtus, tuguri sub vmbra
Rustici, nec se titulis superbis
Vendit: insanos (que) fori tumultus
Ridet, & plausus popularis aurae.
Nec cliens magni foribus patroni
Assidet. Vitae tacitos beatae
Rure secreto sibi nota tantum
Exigit annos.
Regina, Herodes.
Tu lentus vs (que) auctoritatem regiam
Labare nondum sentis in tuum caput
Nondum parari coecus insidias vides.
Nam concitator iste vulgi, si alterum
Supersit annum, vincla, carcerem, cruces
Frustra mineris. iam suas circumspicit
Vires superbus. prosequentum iam grege,
Obscurat aulae regiae satellites.
Herodes.
A turba inermi quod times periculum?
Regina.
Secreta si conuenticula fieri sinas.
A genere nullo non timendum existimes.
Herodes.
At hic, ruentem sponte populum ad se, docet.
Regina.
Magis timenda est fusa late factio.
Herodes.
[Page 22]
Crimen refellit istud, hominis sanctitas.
Regina.
Hoc tecta velo, saepe flagitia, latent.
Herodes.
A purpuratis, vis timenda est satrapis.
Regina.
Et a seueris fraus timenda hypocritis.
Herodes.
Inops, inermis, vnda cui sedat sitim,
Dat sylua victum, terra, gramineum torum
Quem cogitare poterit, is, sceptris dolum?
Regina.
Vides amiculum: & cibum & potum vides.
At quod reclusum pectore gerit, non vides.
Herodes.
Conditio regum misera, si miseros timet.
Regina.
Si nil timendo praeda fit, miserrima.
Herodes.
Quid ergo tutum iam supererit regibus?
Regina.
Omnia, quieti si quod obstat, auferant.
Herodes.
Nempe hoc tyrannus interest regi bono,
Hic seruat hostes, hostis ille ciuium est.
Regina.
[Page 23] Vtrum (que) durum est, & perire & perdere.
Sed si eligendum est, praestat hostem perdere.
Herodes.
Cum non necesse est alterum, vtrum (que) miserū est.
Regina.
Tanto in tumultu nil agendum est aspere,
Quum concitatur mobilis vulgi furor:
Leges, religio, auctoritas (que) principis
Contempta, plebi est infimae ludibrio?
Caue, lenitatis falsa species auocet
Tibi mentem ab aequo: quae videtur lenitas,
Propius tuenti, summa erit crudelitas.
Dum parcis vni factioso & perdito,
Is perditum omnes, in caput quos hic tuum
Armare satagit: finge fieri, quod fore
Tandem necesse est, concitari mobile
Ad arma vulgus, cuncta passim lugubri
Ardere bello, vasta linqui praedia,
Vrbes cremari, virgines per vim rapi,
Manus (que) dubia conseri victoria.
Quum fraena legum ruperit licentia,
Damnabis istam sero tum clementiam.
Atque ecce coram pestis & mali caput.
Hic censor ille est. Hunc roga, plura audies
Ni fallor ab eo, fama quam vulgauerit.
Nec miror esse, sceptra qui spernant tua:
Quando ipse, prauos lenitate prouocas.
Herodes.
[Page 24]
Quum multa possis, facere viribus modum,
Regum bonorum est.
Reg.
Itáne, iam sceptris modū
Hic faciet? huius, regnum habendum arbitrio est.
Si regis esset animus in te.
Her.
quin abis.
Mihi haec relinque.
Reg.
quin abeo, ne denuo
In os vt ante contumelias feram.
Regina, multa quando cedit infimis,
Quae spes fouebit aequitatis caeteros?
Herodes.
Iámne abijt? abijt. Hoc agamus interim.
Non est quod id te moueat, aut nouum putes
Si laesa mulier nobilis, diues, potens,
Regina denique grauius aequo irascitur.
Vel ipse testis esse poteris optimus,
Quantum saluti fauerim semper tuae.
Nam (que) vniuersae plebis odium te petit,
Et ad luendas flagitat poenas reum.
Dolent (que) proceres, & sacerdotes fremunt.
Atque adeo quid sit, quod querelam publicam
Incendat, edam breuiter. Omnes ordines
Laceras maledicis concionibus palam:
Vulgúsque, veterum decipis legum rude,
Lethale spargens dogmatis virus noui:
Et turbulentis vocibus, regni statum
Tranquillitatémque labefactas publicam:
Parere prohibes milites duci suo:
[Page 25] Parere populum Caesari, vulgo noua
Dum regna spondes: liberos iugo extero
Fore polliceris, spe (que) vana concitas:
Gentem rebellem nec sinis quiescere.
Et calamitatum ceu tulissemus parum,
Romana demens arma rursus prouocas.
Nec dubito quid sis ausus absens, quum palàm
Mihi impudic as exprobraris nuptias:
Et odia populi nixus in me accendere,
Fratrem (que) mecum praelio committere
Tentaris, in te quod erat. Ac velut parum,
Scelerum patrasses, ausus omnia in omnium
Pariter salutem, bella iam coelo paras:
Et sacra, quibus hoc hactenus regnum stetit,
Abolere tentas. Haec populus omnis fremit.
Lentum (que) legum me queruntur vindicem
Patriarum. at in te durius nihil tamen
A me profectum est: & modo, quicquid fauor
Iudicis amici & beneuoli poterit dare,
Tribuetur a me liberaliter tibi:
Ne (que) enim tyrannum genuit auidum sanguinis
Vestri, pater me Assyrius, aut Aegyptius.
Et patria, & altrix, & parens eadem mihi
Vobis (que) terra est. infima quoties perit
De plebe quisquam, corporis membrum mei
Toties reuelli existimo: meus cruor
Mitti videtur. facilem & aequum iudicem
[Page 26] Herodem habebis. Si refellere caetera
Obiecta poteris, quic quid in me dixeris
Olim, meos (que) gratiam facio tibi.
Tu, teste populo, intelliges iniuriam
Negligere propriam, persequi me publicam.
Vtinam ipse reliqua diluas sic crimina,
Seueritatis, vt mihi nullam tua
Occasionem linquat innocentia.
Chorus.
Hac perge charus esse. Viues posteris
Clarus. Nec auro, nec cateruis militum:
Tam crede regna tuta, quam quae caritas,
Et aequitate parta defendit fides.
Ioannes.
Tenenda populi frena cui credit Deus,
Audire oportet multa: cuncta credere,
Necesse non est. quaestus, inuidia, fauor,
Timor, dolor (que) saepe vera supprimunt.
Eplebe si quis aut patrum, inclementius
Me credit in se prolocutum quippiam,
Vitam necesse est arguat prius suam,
Orationem quam meam culpet. mea
Haec ratio semper fuit, vti reprehenderem
Delicta publica publicè. occultè nihil
Facio, doceóve. Non latebras aucupor
Coecas. nec homines, sed vitia redarguo.
Cum me rogarent milites, quonam modo
[Page 27] Seruire possem pariter & regi, & Deo,
Pulsare vetui, rapere, vim facere, dolo
Circumuenire improuidos, componere
Cupidinem iussi, ad modum stipendij.
Nec spem nouarum praedico rerum, nisi
Quam vos, prophetis ex vetustis, creditis
Mecum. Nec vnus interim è tot millibus
Auctore me, qui principem contempserit,
Profertur. Ista, siue fama rettulit,
Seu finxit ira coeca, dum praeceps furit
Studio nocendi, nuda facile veritas
Per se refellet. Sacra quam pie colam,
Et instituta vetera, nullum certius
Indicium opinor, quam meorum criminum
Praeclarus index, quòd palam non prodeat:
Clam murmuret, vbi facile fit fictis locus.
Quod te negaui, posse fratris coniugem
Habere iure, id ipse tecum cogita
Vtrum placere tibi sit aequius, an Deo.
At (que) vtinam, is animus omnibus itidem foret,
Quicun (que) regum sese amicitiae dicant,
Vt vera malint proloqui ac salubria,
Quam blanda damno mox futura: quot malis
Praeclusus aditus esset, & molestijs!
Ego si quid olim liberius, ac verius
Dixi, tu, vt aequum est aequitatis vindicem,
Aequi boni (que) bonus & aequus consule.
[Page 28] Tuae (que) fines hos statue potentiae,
Mensura legum quos tibi praescripserit.
Quod ius in alios hic habes, in te Deus
Alios (que) reges omnium rex obtinet,
Proinde quicquid de capite statues meo,
Statuere id ipsum crede de tuo Deum.
Herodes.
Quum in astra venies, loquere tum coelestia.
Terrena iur a patere, dum terram coles.
Ioannes.
Terrena vereor regna, pareo regibus,
Aeterna patriam regna puto, regem colo.
Herodes.
Res ipsa clamat, regibus quam pareas:
Parere regem qui tuis vis legibus.
Ioannes.
Si ferre leges mihi liceat, edicerem
Parere populos regibus, reges Deo.
Herodes.
Sat litigatum est. rursus hunc abducite.
Perplexa res est. Donec cuncta certius
Comperta pateant, stat nihil decernere.
Chorus.
Qui de tyranni oratione se autumat
Perspicere mentis posse sensus abditos,
Nae, turbido se eredere speculo sciat.
Vtinam secundet cuncta coelestis parens:
[Page 29] Sed ominari metuit animus, quae timet.
Herodes.
Fortuna regum quam misera sit, & anxia
Nec fando poterit explicare oratio,
Nec cogitando mentis acies assequi.
Nos esse vulgus liberos solos putat,
Solos beatos, quos egestas obsidet,
Formido cruciat, misera seruitus premit.
Quodcun (que) populus diligit, cupit, timet,
Audet fateri libere. procul metu
Fruitur modestis opibus. at nobis foris
Persona honesta est induenda, cogimur
Vultu benigno humaniter promittere:
Palàm profari iusta: ficto pectore
Differre bilem: supprimere odia in suum
Tempus: minari maximè, cum maximae
Causae timoris anxium pectus premunt:
Spernit modestum principem plebs: asperum
Odere. Vulgo seruiendum est mobili,
Et imperandum. nil meo arbitrio gero.
Hunc si prophetam perdo, populum offendero.
Si seruo, regno consulo parum meo.
Quid ergo agendum est? id ne dubium est? imperi
Habenda ratio est. ipse mihi sum proximus.
Si ob sceptra populo seruiendum est, stultius
Quid esse poterit, regna quam pessum dare,
Placere vulgo dum studes? plebs gaudia,
[Page 30] Iras (que) temere sumit, & temere abijcit.
Nunc stat, cruore auctoritatem regiam
Stabilire: vulgus facile post placabitur▪
Si serpere malum latius praesens sino,
Remedia vincet, ausus est videlicet,
Mihi impudicas exprobrare nuptias,
In os: id illi impune si permisero,
Non stabit illic hominis impudentia.
Iam sceptra, leges ad suas flecti volet:
Iam vincla captis induet. Iam non regi,
Sed regere cupiet, iura regibus dabit,
Confundet imis summa. gliscenti malo
Statim medendum est. antequam crescat, recens
Flamma opprimenda est. contumelias nouas,
Veterem, ferendo, prouocas iniuriam.
Populo secundo, si expetere poenas queam,
Populi fauentis gratiam, non negligam.
Si nequeo, regno cuncta stat postponere.
Quid Malchus iste garriat de legibus,
Quas curiosas quaestiones, litibus
Inexplicatis iactet, id nihil mea
Referre credo, modo populus vnam hanc sciat
Legem tenendam, praeter vt leges, mihi.
Licere quiduis, esse legitimum putet.
Chorus.
O spatiosi conditor orbis!
Cuius trepidant omnia nutum,
[Page 31] Coelum nitidis ignibus aptum,
Tellus vario florida cultu,
Tumidum refluis aestibus aequor,
Nonne ad nostras pertulit aures
Fama, prioris conscia secli,
Aeui splendida facta prioris:
Cum tu, validae robore dextrae,
Auro atque opibus, regna superba
Ipsa extinxti, a stirpe reuellens,
Illorum vt nos agro insereres:
Agro haud ense aut iaculis nostris,
Aut consilio, vi (que) parato.
Sed nos coeli fauor omnipotens,
Per fera tutos agmina duxit:
Non tu rex ille Isacidarum?
Non tu gentis Deus Hebraeae?
Cuius ductu, perfida castra
Proculcauimus, hoste perempto:
Non confisi robore nostro
Sed duce & auspice te, praeclaras
Saepe retulimus patriae palmas.
Nunquid penitus deseris, olim,
Genitor, populum tibi dilectum!
Nunquid fabula linquimur hosti.
Spreta est pietas: religio iacet,
Fraus, purpurea regnat in aula.
Populus, tanquam victima, sanctus
[Page 32] Dat pia saeuae colla securi:
Vates pereunt ense, tyranni
Nostris gaudent luctibus hostes,
Et pietatis sub praetextu,
Meriti poenas, regna gubernant:
Meritos regnum poena coercet.
Exurge, tuo populo fer opem:
Exurge parens optime, & hosti
Da te talem cernere, qualem
Te viderunt aequore patres
Rubro, Pharios mergere currus.
Qualem vatis fatidici olim
Te puer oculis vidit apertis,
Dantem igniferis fraena quadrigis,
Totis flammas spargere campis.
Te caligine pulsa erroris
Humanae qui lumina mentis
Obruta coeca nube recondit,
Et quae primo sole tepescit
Tellus, & quae mergere ponto
Cernit rutilae lumina flammae,
Vnum agnoscat cuncta potentem.
Malchus.
Sic se profecto res habent mortalium,
Vt optionem si tibi obtulerit Deus,
Incertus erres quid recuses, quid velis:
Opes, honores, rem tibi & tuis cupis,
[Page 33] Quae perdiderunt saepe voti compotes,
Hosti imprecaris vincla, carcerem, fugam,
Quae saepe pariunt maximam illi gloriam,
Tibi (que) damnum, quod adeo verum meo
Didici periclo, exempla ne longe petam.
Nam cum remotis montium degens iugis
Baptista vulgus fascinaret hic nouus,
Plebis (que) secum credulae traheret gregem
Ego Pharisaeae dignitatis vindicem
Me praestiti vnum caeteris cunctantibus,
Nec experiri cuncta desij prius
Quam dura sontes vincla presserunt manus,
Hostem (que) carcer publicus compescuit.
Aulam (que) totam criminum impleui. At nihil
Vt video prosunt vincla, carcer, crimina.
Sic plebis animos occupauit impiae
Vis dira pestis, omniúmque pectora
Lethale virus perbibere, vt illius
Clades honorent, ingemant periculis.
Quacun (que) pergo, me execrantur, indicant
Me digito, iniquo me intuentur lumine,
Illi fauetur sacrilego, qui sustulit
Rerum vniuersa & ordinum discrimina,
Et excubatur ante clausum carcerem.
Nihil miserius esse nobis arbitror,
Qui nos omissis rebus alijs commodo
Populi dicamus, quisquis illi mancipat
[Page 34] Se, collocatam gratiam sciat male:
Vt qui maligno semper ingenio solet
Fauere prauis, optimates spernere.
Quo conferam me? quid quaerar primum? quibus
Potissimum irascar? cui opem primum? feram?
Pseudoprophetam populus impius colit:
Mussant rabini: conniuet rex, negligunt
Proceres. ruentes solus his humeris ego
His fulcio humeris patrios ritus, manum
Nullo admouente: publicam solus vicem
Doleo. quid igitur? deseram munus? sacra
Leges (que) prodam, dignitatem (que) ordinis?
Meque esse patiar hostibus ludibrio?
Patiar, profecto. Nam quid aliud iam queam?
Feràmne solus, ferre quod cuncti abnuunt!
Et me ruinae publicae obijciam? Deus
Sua tueatur, quando iam sic viuitur,
Vt quisque caueat sibi, ego mihi sum proximus.
Si male gero rem publicam, in meum caput
Ruina verget. qui fauent nunc maximè
Stanti, iacentem calcibus primi petent,
Si bene geram rem, gratiam male collocem,
Nihil parabo, praeter inuidiam mihi.
Nunc Gamalielis serò consilium placet,
Nisi forte serò nemo resipiscere potest,
Malo ego requirant hic meam constantiam,
Quam re peracta temeritatem puniant.
[Page 35] Quod cui (que) visum est sentiant: molestijs
Ego me explicabo, & gratiam resarciam
Hoc cum propheta. nec animi simplex homo
Renuet opinor. Duriorem si mihi
Se ostendet, omnes admouebo machinas,
Ne populus illum credat artibus meis
Perijsse. populum si reconciliauero,
Non vndequa (que) cesserit res pessimè.
Atque ipse opinor, ipse nimirum est. vide
Qui coetus illum sacrilegum sequitur comes.
In vrbe media nos inanes interim
Inter cathedras desidemus. at libet
Audire primum quid magister hic ferat.
Ioannes.
O magne rerum rector, auctor, arbiter!
Te quicquid aer continet laxo sinu,
Quaecun (que) tellus educat, quicquid suis
Fretum sub vndis nutrit, agnoscit Deum,
Sentit parentem, legibus semel datis
Obsequitur vltro, tramite immutabili,
Iussu tuo, ver pingit arua floribus,
Fruges dat aestas, fundit autumnus merum,
Hyems pruinis vestit albicantibus
Montes, in aequor curua voluunt flumina
Moles aquarum, mare reciprocat vices,
Noctem diana, Phoebus incendit diem,
Et inquieta lustrat orbem lampade.
[Page 36] Nil denique vsquam est sine coelo, seu solo
Quod non libenter pareat regi suo,
Amet parentem, & officijs quibus potest
In conditorem studia declaret sua.
At solus homo, quem caeteris longe magis
Gaudere decuit, & obsequi iussis Dei,
Contemptor vnus inter omnes maxime est:
Praecepta spernit, fraena legum reijcit:
In omne praeceps facinus it: libidine
Metitur aequum: ponderat ius viribus.
Malchus.
Principia rectè sese habent tibi hactenus.
Ioannes.
Nec tam per orbem deuias miror vago
Errore gentes, quam populum qui se Dei
Haereditatem iactat, & conuicijs
Incessit alios, impios (que) clamitat:
Quum nulla, qua sol cum (que) terras aspicit
Gens orbe toto viuat effraenatius.
Malchus.
Sanè locutus cuncta vere est hactenus.
Ioannes.
Nec ista vulgi culpa tantum est mobilis,
Leuita longe veste fulgens candida,
Legis (que) scriba turgidus scientia,
Et vos verendi aetate matura senes,
Obliquus error deuio flexu abstrahit,
[Page 37] Viduae, orphani (que) causa vestra ad pulpita
Succumbit, opprimit (que) diues pauperem.
Iniqua iuxta & aequa sunt vaenalia.
Malchus.
Disrumpor ira. tacitus haec vt audiam?
Ioannes.
At vos rabini sanctitate caeteros
Praestare qui simulatis & scientia,
Et vos sacerdotum sacrata dignitas,
Princeps (que) sacri pontifex collegij
Decimatis omne terra quod profert holus.
Non vos anethum, menta, ruta, & allium,
Vrtica non vos aut viride foenum fugit,
At si legendum, si docendum scilicet
Responsa vatum, & sanctioris orbita
Monstranda vitae, vestra demum auctoritas
Est muta, muti non latratis hic canes,
Circumfrementes vestra non ouilia
Lupos abigitis. quid lupos dixi? lupi
Vos estis ipsi. vos gregem deglubitis.
Vos lana vestit: lac sitim sedat: famem
Carò: gregem non pascitis: vos pascitis.
Malchus.
Facessat hinc in maximam malam crucem
Concordia. egóne patiar amplius meo
Sic insolenter contumeliam ordini
Fieri? Deus me si ex olympo mitteret,
[Page 38] Hac lege, vt haec sint audienda, deseram
Mandata potius ista, quam dici audiam.
Malchus.
Durare nequeo vlterius. Heus tu vir bone,
Turbae magister vnice, haec nempe est tua
Doctrina? populum incallidum sic instruis?
Ioannes.
Si probus es, ad te haud attinent quae dicimus.
Malchus.
Ad te, sacerdotem attinet traducere?
Ioannes.
Bene puto dici, cum malis dictum est male.
Malchus.
Parere iuuenem conuenit maioribus.
Ioannes.
Parere cunctos conuenit magis Deo.
Malchus.
Te iussit igitur ista proloqui Deus?
Ioannes.
Iubet profari vera cunctos veritas.
Malchus.
Tacuisse vera saepe multis profuit.
Ioannes.
Cum scelere iuncta nil moramur commoda.
Malchus.
Scelus videtur in scelus dicas tibi.
Ioannes.
[Page 39]
Scelus videtur, tot perire millia
Spectare, possim cum reducere in viam.
Malchus.
Reducere? gregis nónne pastores sumus?
Ioannes.
Si res quidem eadem est pascere & deglubere.
Malchus.
Rerum tuarum satage, nostra desere.
Ioannes.
Vicina cum res agitur, agitur & mea.
Malchus.
Quis tandem es oro auctoritate hac praeditus?
Tune ille Christus patribus promissus es?
Ioannes.
Non sum.
Malc.
Propheta es ille?
Io.
Non sum.
Malchus.
Es Helias?
Ioannes.
Nec Helias sum.
Malc.
Si nihil es horum, ne (que)
Spes nostra Christus, nec propheta, nec Helias,
Quinam auctor audes esse baptismi noui?
Quem te esse tandem perferemus? indica.
Ioannes.
Vox sum in remotis montium clamans iugis,
Viam parate, facite rectas semitas
Veniente domino: cuius aduentu cauae
[Page 40] In plana valles explicabunt se, solo
Saxosa montes culmina aequabunt. ego
In nomen eius abluo populos aquis,
Cui detrahendis seruus etiam socculis
Indignus essem. nemo quem agnoscit, licet
Versetur inter vos, & vsque obambulet.
Malchus.
Quos iste laqueos nectit, atque ambagibus
Eludit? istam quamtibi sic vendicas
Auctoritatem quo probas miraculo?
Ioannes.
Possem ego vicissim te rogare etiam, tuam
Auctoritatem quo probes miraculo?
Malchus.
Vt contumax est, quamlibet caeles, tamen
Quid in furorem te rapiat, omnes sciunt.
Nostra profecto crescere inuidia cupis,
Rem comparare gloriam (que) incommodo
Nostro, artibus (que) vis potens fieri malis.
Nec decipis nos. ipse tete decipis.
Nec primus ista es fallere aggressus via.
Postremus vtinam debitas poenas luas:
Aut potius animum in melius admonitu meo
Mutes: & auctor vt fuisti errantibus,
Mutatus auctor sis reuertendi in viam.
Vidi seueram veste sanctimoniam
Praese ferentes, vt facile facerent fidem
[Page 41] Animi modesti & simplicis, post artibus
Vbi his honores comparassent & opes
Nudare sensim ingenia: probitatem prius
Bene simulatam propalam contemnere,
Et fraena veris moribus permittere.
Quod si hac honorum tendis ad fastigia
Rerum, imperitum fallit ignorantia.
Non isto ad altam tramite itur gloriam,
Ni me fefellit pessime non pessimus
Magister vsus, & senecta vsus parens
Famae, rei (que) consules melius tuae,
Si tuta potius appetas quàm splendida.
Ioannes.
Si vera dico, recta facio, cur mihi
Quisquam imperare debeat silentium?
Sin falsa, doctus imperito id indica.
Malchus.
Horum pigebit, morte quum poenas lues.
Ioannes.
Isthaec minare fata formidantibus.
Malchus.
Si viuo longum, faxo non laetabere
Hac contumacia. Scies quid sit senes
Negligere, scribas iurgijs proscindere,
Dictis rabinos prouocare procacibus,
Et quando amicos nos habere negligis,
Quid possit odium forte cognosces senum.
Chorus.
[Page 42]
Ad furta qui se comparat,
Nocturna vitat lumina.
Odit facem sicarius,
Sui furoris consciam.
Puer recusat pharmaca,
Condita amaro absinthio,
Abhorret a salubribus
Vulnus resectum emplasmatis,
Occulta cui mentis mala,
Secreta rodunt pectora,
Huic est molesta veritas,
Quae cor reuelat turbidum.
At vos seueri hypocritae,
Quos fronte duros tetrica
Lucrum iuuat nefarium, ex
Errore vulgi creduli,
Quantum libet recondita
Caelaueritis crimina,
Quanuis tegatur sordida
Sentina mentis impiae,
Vos vestra conscientia
Secreta rodens arguit,
Vos clausus intra viscera
Occultus exest carnifex,
Duro flagellans verbere.
O ter beatum & amplius,
[Page 43] Qui purus animi, ad iudices
Non fit reus domesticos:
Clauso nec in praecordijs
Tortore, semper vapulat.
Malchus.
In rege nulla certa spes est, publicam
Suam (que) causam prodidit prauo ambitu,
Populo placere dum studet, dum gratiae
Vaenatur auram, lenitatis imagine
Me plebis irae nixus est supponere:
Suas (que) voluit vindicare iniurias
Meo periclo. Nempe Baptistae necem
Vt si videret aegrius ferre populum,
Populo paratus capite confestim meo
Litare. populus si tulisset leuiter
Nouae interemptum factionis principem,
Quod se vltus esset maxima cum gloria
Credi volebat, callide, sic exhibent
Alterna reges ciuium de sanguine
Spectacula sibi, & caede ludunt mutua,
Quodcun (que) vulgus approbat sibi vendicant:
A se patratum praedicant: laudi suae
Nostri laboris arrogant industriam,
Popularis aura si fauoris flexerit
Secus ac putabant & petebant, transferunt
Culpam in ministros: & cruore innoxio
Anima (que) vili crimen auertunt suum,
[Page 44] Superest doloris sola nostri particeps
Regina, tigris orba ceu catulis furens,
Baptista thalami quod prioris foedera
Polluta coram rege non probauerit:
Palam (que) vetitos lege damnarit toros
Cum vxore fratris. Flamma dum recens calet
Irae aestuantis, turbidae menti faces
Supponam: alam (que) commodis sermonibus,
At (que) ecce sese in tempore offert commode.
Chorus.
Nunc flamma flammae, toxicum nunc toxico
Accedit: instat vltimum periculum.
Malchus.
Regina salue splendidum gentis decus,
Et sola regni digna tanti culmine.
Regina.
Et tu rabine Malce, sed quid tristis es?
Malchus.
Idem quod animum vt arbitror pungit tuum.
Regina.
Fortasse, sed tu quid sit ede apertius?
Malchus.
Ec quid animo aequo fers dignitatem tuam
Sperni? per orbem sacrosanctam regij
Auctoritatem nominis vilescere?
Et sceptra vulgi subijci ludibrio?
Regina.
[Page 45]
Quid ergo faciam? quod remedium sit doce.
Malchus.
Iras & animis, & tuis natalibus,
Thalamis (que) dignas corde tandem concipe.
Regina.
Iandudum id actum est, rumpor ira, lachrymo,
Obiurgo, clamo. Sed nec ira & lachrymis
Promoueo quicquam. verba venti dissipant.
Malchus.
Si auctoritate qua decet apud coniugem
Esses, inultas sic tuas iniurias
Tulisset, aut vt verius dicam, tuas?
Regina.
Studia ipse populi Malce cernis. Forsitan
Hac rex putauit posse poena spiritus
Acres retundi, & mitigari audaciam.
Malchus.
Tu si feroces spiritus coercitos
Putes latroni huic vinculis & carcere,
Erras. Ferarum saeuit acrius furor
Quas fracta fudit cauea, quam quas deuijs
Silua alta semper educauit montibus.
Quid liberatus non aget, cuius colit
Nunc vincla populus? prouocata accenditur,
Non mitigatur ira. contumelijs
Elatus animus ad furorem impellitur.
Regina.
[Page 46]
Quin lenietur potius hoc beneficio,
Quod qui perierat pertinacia sua,
Sit liberatus regia clementia.
Malchus.
Quod tu beneficium, ille putat iniuriam
Sese (que) vinctum quam solutum saepius
Per te meminerit.
Reg.
Asperū ingenium refers.
Malchus.
Id pene cunctis insitum est mortalibus,
Quod bene patraris gratia ilico perit,
Quod male patraris nullus obliuiscitur,
Odere cuncti propemodum beneficia,
Quorum memoriae iuncta sunt maleficia.
Baptista quoties memor erit meriti tui,
Meminisse toties sceleris eum sui puta,
Se scelere credet non solutum, sed tuo
Animo nocentem, liberum prauo ambitu,
Poenam remissam, in tempus iram supprimi.
Regina.
Ingenia saeua mitigat benignitas.
Malchus.
Longo quod vsu in peius vsque induruit,
Multo facilius fregeris quam flexeris.
Regina.
Quin ergo dubiam, quid sit è re praemones?
Malchus.
[Page 47]
Reddam expedita haec facile si credas mihi.
Regina.
Modo praemoneto, nulla erit per me mora.
Malchus.
Quaerendo, agendo, prouidendo, haud ocio
Res magnae aguntur.
Reg.
Si nihil promoueris
Quaerendo, agendo, prouidendo, non magis
Praestat quiesse, quam negocium vt tibi
Frustra facessas, & alijs sis risui.
Malchus.
Quod saepe vis non perficit, vincit labor.
Nec alta quercus icta subito sternitur:
Nec vertit aries bellicus primo impetu
Muros. frequenter quae putaris perfici
Non posse, tempus expedit: quae non potest
Plerun (que) ratio, expugnat importunitas,
Proinde prensa: lacrymis misce preces:
Iras (que) monitis: blanda dicta iurgijs,
Ambi maritum sedulo omnibus modis.
Occasiones vsquequa (que) amplectere.
Si peragi aperte res nequit, tendas dolos,
Quod spectat ad me, certa stat sententia
Nisi re peracta, neutiquam desistere.
Chorus.
Tandem liuor, & impijs
Accensus furijs dolor
[Page 48] Vires saeuitiae suae
In vatem exeruit pium,
Illinc saeua calumnia
Dirae iuncta tyrannidi,
Pugnat fraude nefaria,
Hinc innoxia veritas
Nullo fulta satellite,
Spernit terrificas minas,
Tot telis petitur caput
Vnum. tot pariter doli
Intentant iuueni necem,
Ille vt tunsa furentibus
Ilex dura aquilonibus,
Aut rupes remeabili
Quam fluctu mare verberat,
Nullo concutitur metu.
O numen venerabile
Cunctis candida veritas!
Quam nec bellica vis metu
Nec fraus insidijs potest
Firmo pellere de gradu.
Sola non metuis graues
Fortunae instabilis vices.
Non obnoxia casibus
Vllis pectora robore
Armas insuperabili,
Et vitae dominam & necis
[Page 49] Parcarum indomitam manum,
Nobis esse vetas grauem.
Sed cesso vatem conuenire, nuncio
Vt impleam aures omnium miserrimo.
Atque eccum ante ipsas carceris stantem fores.
Propago sanctis sanctior parentibus,
Et innocentiae vna pristinae fides,
Incolumitati dum tempus sinit tuae,
Consule. Rabinus Malcus intentat dolos
Occulte. inops regina consilij furit,
Blanditur aula. rex suam sententiam
Dissimulat. alij vera mussant dicere,
Iam tempus instat vltimi discriminis.
Ioannes.
Quid est pericli?
Chor.
mortis vrget terminus.
Ioannes.
Haec summa nobis imminentis est mali?
Chorus.
Quo nullum in hominem cadere possit amplius.
Ioannes.
Vt vis tyranni cesset, ac dolus, feret
Hanc sponte nobis temporis longinquitas,
Prauo timendam, at innocenti optabilem.
Chorus.
At tu salutem negligas tuam licet,
Te ratio nostri tangat. istos spiritus
Paulum remitte, precibus animum regium
[Page 50] Flecte. per amicos non inexorabilem
Spero futurum.
Io.
Sedulo nónne hoc ago?
Chorus.
Vtinam tibi istam praebeat mentem Deus.
Ioannes.
Nihil precari est opus. is animus iam diu est.
Explere properat rex meo iram sanguine.
Nec ego recuso. qui magis regem queam
Placare, quam quum volumus eadem & nolumus?
Chorus.
Bona verba.
Io.
Quid igitur mihi auctor es? duo
Reges vtrinque facere pugnantia iubent:
Coelestis alter, misericors, clemens, bonus:
Terrenus alter, impotens ferox, malus.
Mortem minatur alter: alter me vetat
Mortem timere. Pollicetur praemium
Vim non timenti. Corpus alter perdere
Potest: at alter corpus vna & spiritum
Torquere flamma poterit ineuitabili.
Hi quum repugnent, consule vtri paream.
Chorus.
Placare nunquam postea Herodem datur,
Oblata si nunc praetereat occasio:
Dei sed ira semper est placabilis.
Ioannes.
Diuina quanto saeuit ira lentius,
Hoc mota poenas exigit seuerius.
Chorus.
[Page 51]
Sic fata spernis, quae Deus mortalibus
Timenda voluit esse? néve corporis
Animi (que) sanctum dirimeret consortium
Oblata temere causa, vinclo mutuo
Amoris animum corpori connexuit.
Ioannes.
Non sperno mortem: at morte momentanea
Fugio perennem: quem Deus lucis mihi
Concessit vsum reddo repetenti libens.
Chorus.
Itáne relinquis orphanos parens tuos?
Ioannes.
Nu [...]quā orphanus erit, qui Deum credit patrē.
Chorus.
Nil te propinqui nil amicorum mouent
Lachrymae, impotenti quos tyranno deseris?
Ioannes.
Non desero, sed potius ab eis deseror.
Nam (que) institutam ab initio mundi viam
In fata curro. Nempe lege hac nascimur,
Quicun (que) lucis fruimur almae munere
Conditio cunctos vna cohibet, tendimus
In mortem: eo nos singuli ducunt dies,
Mortem esse poenam voluit improbis Deus,
Bonis (que) portum: terminum longae viae,
Ad longioris vitae initium ianuam,
[Page 52] Quae nos perennis splendidam ad lucis domum,
Mittat renatos verius quam mortuos,
De carcere hic est exitus mortalibus:
Et ad carentem morte vitam transitus,
Hac vniuersus praeijt coetus patrum:
Cuncti sequentur. quis vbi liquit carceres,
Non cursor animo rapitur ad metam? freto
Quis aestuso nocte tenebrosa vagus
Portu recuset se quieto condere?
Quis exul errans per peregrini soli
Deserta tesca, doleat in patriam cito
Sese reuerti? laetus ergo tramite
Decurso ad ipsam stare metam me puto.
Iam prope peractae liber è vitae freto
Prospicio terram, de peregrino solo
Domum reuertor, optimum primum patrem
Visurus: illum nempe patrem, qui solum
Reuinxit vndis: induit coelum solo:
Regit (que) certas mobilis coeli vices,
Seruator, auctor, rector vnus omnium,
Cui cuncta viuunt viua iuxta ac mortua.
Vt flamma sursum sponte voluit vortices,
Vndae deorsum perpeti lapsu ruunt,
Proprium (que) pergunt ire cuncta ad fomitem,
Iamdudum anhelat spiritus coelo editus,
Rerum ad parentem lucis aeternae incolam,
Quem contueri est vita, mors non cernere.
[Page 53] Non si pruinis obstet horrens caucasus,
Aer procellis, vnda tempestatibus
Tractus (que) nimijs inuius caloribus
Eo ire pergam? non tot vt videam duces,
Reges, prophetas, iudices pios, via
Rumpenda, vel si mille mortes obstruant?
Ergo recluso corporis de carcere,
Eo euolare spiritus liber cupit,
Quo cunctus ibit orbis serius ocyus.
Nam longa vita nil opinor aliud est,
Quam lenta duro seruitus in carcere.
O mors laboris vna laxamen grauis!
O mors doloris portus, & mali quies!
Notum (que) paucis commodum mortalibus,
Formido prauis, & bonis votum, tuo
Sinu recepta naufragum hoc corpusculum,
Et sempiternae duc quietis in domum,
Quo non sequetur vis, dolus, calumnia.
Chorus.
O te beatum hac pectoris constantia!
O nos misellos, quos iners animi metus,
Felicitatis priuat hoc consortio!
Quando igitur ipse quod opus est facto tenes,
Salue vale (que) sempiternum dicimus.
Quam discors hominum tramite dispari
Versat lis animos? non metuit mori
Qui nil commeruit, qui meruit mori,
[Page 54] Si vanis leuiter mors crepuit minis,
Exanguis trepidat degeneri metu,
Quam mortem fugiunt grauiter improbi.
Per flammas, per aquas, saxa (que) deuia,
Tam mortis cupidi praecipitant boni
Illustres animas dura per omnia.
Nempe ignota malis commoda mors habet.
Et fati comes est vita beatior:
Nec toti morimur: sed melior rogos
Nostri pars auidos spernit, & aethera
Sublimis patrium scandit: & igneos
Inter caelicolas certa animas manet
Sedes innocuas. at male conscios
Manes exagitant sulfureo in lacu
Crinitae colubris Eumenides nigris,
Et ieiuna auidi guttura cerberi,
Et nunquam saturi copia Tantali.
Hinc formido malis: Hinc bona spes bonis.
Et vitae fragilis prodiga pectora
Dum vitam properant infragilem sequi,
O Syren magicis illecebris potens,
Et fallacis amans vita fugax boni,
Tu nobis teneris blanditijs mali
Vicinum effugium claudis: & obstruis
Portum perpetuae pacis amabilem:
Nullus terror vbi martius increpat:
Nec rauco reboant, classica murmure,
[Page 55] Nec pirata rapax aequora territat:
Nec latro tacitum trux nemus obsidet:
Nec sceptri imisera praedo cupidine
Insanus populis exitium creat:
Nec Felix placido solus vt ocio
Torpescat, tenues cladibus obruit:
Nec viles animas qui miserabilis
Vulgi pro titulis mutet inanibus,
Sed tranquilla quies, alma (que) faustitas,
Et simplex probitas omnia possidet.
Et ferri in tenebras indocilis dies:
Et vita alterius nescia funeris:
Et luctus queruli nescia gaudia.
O dulce hospitium corporeae domus!
Et vitae nimium carcer amabilis
Iam tandem magicis exue nexibus
Mentem caeligenam, quam patriae suae
Oblitam gremio amplecteris ebriam
Lethes somniferae deside toxico,
Et laetam thalami degeneris iugo.
O fallax lutei tegmen amiculi,
Vanesce in cineres rursum abiens tuos!
Vt rursus patrio reddita mens polo,
Puri se radijs luminis expleat.
Et te pestiferis morte laboribus,
Et mentem anxiferis solue molestijs.
Regina.
[Page 56]
Pharisaeus igitur spem fefellit: rex pari
Se vanitate pariter & me prodidit.
Vulgi loquacis dum timet rumusculos.
Formido misere, nata quid rerum gerat.
Saltationis nuper in conuiuio
Cui rex frequenti praemium sposponderat
Quodcun (que) peteret. illa Baptistae caput
In lance pepigit se petituram, & feret,
Feret profecto, nisi parum notus mihi
Sit regis animus. Liber inuidia, necis
In me odia populi vertet vt reor libens,
Et ego peracta re, libenter id feram.
Odium vltionis gaudio, maculam lucro
Pensabo, turpe est esse atrocem foeminam.
Turpe: nisi reges esse multos, turpius
Foret. Sed ambo proferunt pedem domo
Rex & Puella. quo propior est spes, metus
Hoc grauius vrit, cuncta fortunet Deus.
Herodes, Puella, Regina.
Deliberatum quid rogares iam tibi
Satis videtur?
Puel.
sic satis, si quidem satis
Promissa regum certa sint, & regia.
Herodes.
Ne metue firma: testibus coram, fide
Sancita, regni posce dimidium mei,
Vel siquid animo carius regno est tuo,
[Page 57] Feres. volentem nulla vis auerterit.
Puella.
Istud breui iam quale sit videbimus.
Herodes.
Iam posce, certum est.
Puel.
nil opus regno tuo
Mihi est, quod aequè, rege te, meum reor,
Ac si ipsa teneam. rem facilem & aequam peto.
Herodes.
Non ego, sed ipsa ne feras tibi in moraes.
Puella.
Da in hac recisum lance Baptistae caput.
Herodes.
Quod verbum ab ore temere tibi virgo excidit?
Puella.
Nō temere.
Her.
donum virgini indecēs petis.
Puella.
Non indecorum est facinus hostem perdere.
Herodes.
Hic igitur ira dignus hostis regia est?
Puella.
Is dignus ira est, scelere qui hanc meruit suo.
Herodes.
Quod nunc remedium plebis odio reperiam?
Puella.
Parere populi est, imperare regium.
Herodes.
Aequa imperare regium est.
Pu.
quod iniquū erat
[Page 58] Prius imperando facere rex aequum potest.
Herodes.
At imperandi lex facit regi modum.
Puella.
Si principi quod placuit est ius, iam modum
Non regibus lex, legibus sed rex facit.
Herodes.
Pro rege fama me tyrannum perferet.
Puella.
At sceptra metuit.
Her.
Metuit: & garrit tamē.
Puella.
Compesce ferro.
Her.
Regna male seruat metus.
Puella.
Et regna vertit facile scelerum impunitas.
Herodes.
Securus est, quem ciuium seruat fides.
Puella.
Necesse reges est timeri, diligi
Necesse non est.
Her.
Odia crudelem premunt.
Puella.
In rege vulgo lenitas contemnitur.
Regina.
Haec tota opinor tendit huc oratio,
Promissa vana vt effluant. Nondum mihi
Regum videre nosse quae sint munera.
Si honesta credis esse regi & turpia,
Quae honesta vulgus credit esse & turpia,
[Page 59] Falleris: amici, proximi, socer, gener,
Fratres, sorores, ciuis, hostis pauperum
Sunt vincla: vana regibus vocabula.
Diadema quisquis induit capiti semel,
Vulgaris omnes ponat officij gradus.
Nil arbitretur turpe, quod regi vtile.
Nullum indecorum facinus esse existimet,
Suae salutis quod facit causa. Salus
A rege populi pendet, igitur consulit
Populi saluti, quisquis in regem est pius.
Tantine sanguis huius erit hómunculi,
Vt tu diebus sollicitus ac noctibus,
Non conquiescas? deme nobis hunc metum,
Sceptris pudorem, vastitatem moenibus,
Armis rapinas, ciuicum bellum omnibus,
Statuere magno oportet exemplo & nouo,
Vt sacrosancta regna sint mortalibus.
Scelus patrauit: scelere pessum eat suo.
Si nil patrauit coniugi pereat tuae.
Da coniugi hostem. coniugem si negligis,
Promissa redde filiae rex & parens.
Herodes.
Promissa certum est optima reddere fide,
At illa si me consulet sapientius
Optabit.
Reg.
At si consulet me, ne tua
Consilia mutet.
Her.
Itáne? sic ne oportuit
Iurasse temere? sic puellae me meam
[Page 60] Obstringere fidem? sic salutem, regnum, opes,
Vitam, necem (que) foeminae committere?
Regina.
Promissa regum, certa firmet veritas.
Herodes.
Quando negare non licet, quod modo licet,
Admoneo rursum, & oro nequid sanguine,
Sexu (que) vestro & regio culmine parum
Dignum, patrare cogat iracundia.
Regina.
Haec mitte, nostrae linque curae caetera.
Herodes.
De vate si quid statueritis durius,
Vestra illa culpa, vestrum erit periculum,
Regina.
Iam vindicata dignitas est regia,
Ne pateat vlli in posterum ludibrio,
Iam faxo populus peruicax de regibus
Loqui modeste, vel malo discat suo:
Et siue reges aequa, iniquáve imperent,
Aequo ferenda populus animo omnia putet.
Chorus.
Dauidis regnum, Solymae (que) turres,
Et locupletis Solomonis arces
Vnde tam dirus furor in prophetas?
Sanguinis iusti sitis vnde saeua?
Quam decet normam pietatis esse,
[Page 61] Vnicum est vitae specimen scelestae.
Furta, vis, caedes, dolus, & rapinae
Sunt tuae tirocinium palestrae.
Non sacerdoti pietas nefandis
Fraudibus suadet cohibere dextras,
Cultor idoli populus reliquit
Omnium rerum dominum & parentem.
Pro Deo lignum colitur, lapis (que),
His calent arae vitulis & agnis.
Et suae dextrae simulachra adorat
Artifex: vitam sine lege truncum
Poscit, a muto eloquium precatur,
Pauperi diues, dominus ministro
Supplicat: ritus pereunt vetusti,
Te prophetarum cruor innocentum
Iudicis magni rapit ad tribunal,
Pauperes clamant, viduae (que) coelum
Quaestibus implent.
Ergo te iustae manet vltionis
Poena, non mendax nisi fallor augur.
Nam (que) qui fastus premit insolentes
Arbiter coeli, maris, at (que) terrae
Spectat ex alto, lachrymas (que) plebis,
Et preces tristes meminit, manu (que)
Vindice infandi sceleris propinquas
Exiget poenas, quibus intumescis
Insolens victor tibi vertet arces.
[Page 62] Barbarus miles tua possidebit
Praedia: externo domino refundet
Vinitor fructus tuus: alta qua nunc
Surgit in coelum solomontis aedes
Exterus messem faciet colonus,
Ergo dum praebet tibi poenitendi
Numinis fauor spatium, relictis
Turpiter vitae vitijs peractae,
Exteri ritus simulachra pelle,
Et sitim fraterni auidam cruoris,
Et famem argenti cohibe profanam,
Sed nec exactae male poenitebit
Te tuae vitae, ne (que) sacra ab aede
Exteri ritus simulachrapelles,
Nec sitim fraterni auidam cruoris,
Nec famem argenti fugies profanam.
Ergo te pestis vitiosa carpet:
Te fames, bellum, macies, egestas
Opprimet, donec merito rependes
Sanguine paenas.
Nuncius, Chorus.
Quis indicabit vbi reperiam gentium
Comites prophetae nuncium vt tristem feram?
Chorus.
Nisi forte properas, siste paulisper gradum.
Eloquere paucis. scire quid feras iuuat.
Nuncius.
[Page 63]
At non iuuabit scisse, scire quod cupis.
Chorus.
Vt vt se habent res, ne moram inuide breuem.
Nuncius.
Scisti puella ab rege quid petiuerit.
Chorus.
In lance vatis sibi caput caesum dari.
Nuncius.
In lance vatis abstulit caesum caput.
Chorus.
O facinus atrox! ille coelestis vigor,
Decus (que) vultus morte tristi emarcuit.
Et ora nuper plena sacro numine
Clausit perenui dira vis silentio.
Nuncius.
Quid fles? inanes mitte questus fundere.
Chorus.
Quum flenda videam & audiam, flendū negas.
Nuncius.
Si flenda mors est, mortuos illi fleant
Quorum sepultae spes iacent cum corpore,
Qui post soporis terminum breuissimi
Reditura membra non putant: & alteram
Superesse vitam. Mortuos miseri fleant,
Miseros (que) tantum. Neminem facere potest
Fortuna miserum: similis insontem licet
Sontem (que) maneat terminus vitae, tamen
[Page 64] Male morietur nemo, qui vixit bene:
De genere miseros exitus si iudices,
Miseros putabis tot patres sanctos, quibus
Crux, ensis, vnda, flamma clausit spiritum.
Nam veritatis qui satelles occidit
Pro religione, patrijs (que) legibus,
Omnibus illum prosequi bonis decet,
Votis (que) vitae poscere similem exitum.
Chorus.
Vere profecto es elocutus omnia,
At nos opinio, quos & errores trahunt
Dum fata fugimus, fata stulti incurrimus.
Ignis pepercit, vnda mergit, aëris
Vis pestilentis aequori ereptum necat.
Bello superstes tabidus morbo perit.
Differre, non vitare fata dat Deus,
Et foeneramur mortis indies moras
Morbis, periclis, luctibus, molestijs
Nec longa vita est aliud, ac longi mali
Cathena, mortis nexa ad vsque terminum
Serie perenni. Nec ligati hoc vinculo
Seruire miseri nos putamus: exitum
Quam seruitutem potius exhorrescimus.
FINIS.

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. This Phase I text is available for reuse, according to the terms of Creative Commons 0 1.0 Universal. The text can be copied, modified, distributed and performed, even for commercial purposes, all without asking permission.