VETVSTVS omniū gentiū oīum (que) nationū potētissime rex ab ipso creati mūdi principio mos seruatus est: vt nu ptiarum solemnis dies mag no non modo coniugum ip­sorum / verum etiam parētum / cognatorū / affinium / deni (que) vicinorum gaudio celebretur. Id quod etiam quātūuis humili fortuna plebeij: qui (que) victum in diem opere quaeritāt: famē (que) diurno sudore pellunt: obseruare solent: vt nu­ptias vel vicinorum feriati frequentent. Adeorem omnium quas natura mortalibus largita est: iucundissimā: non sūmis honorare studijs nefas esse ducūt. Verum enim vero si priuato­rum nuptijs quarum ad vicinos raro commo­dum attinet: certatim pro se quis (que): tibijs infla­tis alij: alij pulsatis fidibus: hij cantu: saltatio­ne illi: suum testantur gaudium: quantam so­lemnibus hijs principum tātorum nuptijs ex| hiberi laetitiam par est? ex quibus non duobus modo regnis totius Europae florētissimis: sed etiam horum finitimis populis pace stabilita concordia speratur. De quarum vtilitate de (que) [Page] cōmoditate magnam Europaepartem contin­gente prius (quam) dicere aggrediar: de matrimonij laudibus pauca sūmatim delibanda censui. In qua materia tā vberi tam (que) laudum foecunda / copia ipsa quae vel elingui cuiuis orationē sup­peditare posset: dicēdi mihi facit inopiā / hae­sitanti non parum: quas potissimū ex tot con­iugij virtutibus quae sunt pene innumerabiles in presentia tractem: postea (quam) omnes recēsere nec tempus nunc suppetit: nec si maxime sup­peteret: vna eas capiat oratio. Caeterum quē ­admodum flosculos per amoena prata legēti­bus vsu venire solet: vt cum placitos eligerīt: alijs nihilominus elegantiores existimētur re­liquisse: sic mihi futurū animaduerto: vt cū ex tanto aceruo quaedā excerpsero: nōnulllis ap­tiora praeterisse videar: quādo vt alia alijs magis placeant: et non eadem omnes suspiciant: natura mortalibus est insitum.

Sed vt rem aggrediamur: vnde quaeso matri­monij laudes potius auspicemur: (quam) ab ipsius authore deo: re (rum) omnium opifice: qui cum hominem initio finxisset elimo: collocasset (que) in Paradiso: prorsus iniucundam et inamoenam [Page] soli vitā putauit futuram: nisi coniugem adiū ­geret: quā ꝓtinus ex Adae sopiti costa quadā exempta formauit: nō eluto: velut virum: quo nihil omnino cōiuge charius / nihil cōiūctius / nihil desyderatius / esse homini debere: nobis significaret. Quam coniunctionē de somno is experrectus diuino (que) afflatus numine: cū astā tem cerneret vxorem: posteritatem hiis verbis docuit. Hoc (inquit) os ex ossibus meis / et ca­ro de carne mea. Quamobrem reliquet homo patrē et matrē / et adherebit vxorisuae / et erūt duo in carne vna. Quae verba ipsa cū Christus in euangelio / dei fuisse memoret: cui nō euidē ­ter liquet ab initio creati mūdi ꝑ os Adae deū illa pronunciasse? Quid inter mortales vs (que) parentibus est charius? Quid honoratius? Quid magis amplectendum? An nō deus iubet ho­norari parentes? At hiis ipsis anteferenda est vxor. Hii propter cōiugem deserendi. Foederi coniugali charitas parētum cedit. Quis igitur tam sanctum matrimonij viculum proteruus contemnat? quod pietati in parētes deus ipse praefert. Varia religionis genera sanctis viris accepta multireferre solent. Augustinū alij: [Page] alii Benedictum praeferūt. Multi Domini­cum. Sunt qui Franciscum sectentur. Verum hii / et si qui sunt eiusmodi: quātumlibet in­stitutis suis glorientur: dūmodo nullum ho­rum matrimonio sit antiquius: nullum vene­rabilius: nullum pari authore inductum: nul­lum: quod certiorem viuēdi normam huma­nae vitae praebeat. Nisi caecutientes forte pu­tamus: melius hominibus homines (quam) deū: et sanctos viros: (quam) sanctorum caput potuisse consulere. At cum caetera sacramenta quibus ecclesia Christi partim ad praesidium partim ad remedium vtitur: religiosa quadam obser­uantia veneramur: cui non manifestū est huic plurimam deberi venerationem: quod pri­mum omnium est institutum? siquidem alia omnia in terris: hoc in Paradiso: alia ad tol­lendum peccatum: hoc ante commissum: alia subleuādae lapsae naturae: hoc ad huc stanti su­stinendae fuit inuentum. Etenim creato ma­re et foemina mox deum optimū / maximum / hijs dixisse sacrae litterae memorāt: Crescerēt: ac multiplicarentur: terram (que) replerent. Qui­bus verbis nedum in ipso mundi primordio [Page] propagandis hominibus: sed etiam post di­luuium reparandis mandatum dedit: quando paucis illis ab internitiōe generis humani ser­uatis: nempe Noe et filijs / itidem dictū fuisse liber Geneseos explicat: vt cuiuis facile appa­reat: nō semel instituendi matrimonij deo cu­ram fuisse. Quis non videt: si labentem quo­tidie mortalitatem coniugij foecūditas nō in­stauraret: tot morbis: tot bellis: tot casibus (vt de senio taceam) genus humanum populan­tibus: breui nō futuros homines? Etenim si in lucem nati homines immortales futuri fu­issent: Aut desinere oportuisset generationē / repleto terra (rum) orbe: cū alioqui finitus mūdus generationi infinitae alēdae sufficere nō potu­isset: Aut vna cum ipsis aeditis nouas a natura terras velut colonias produci: quae nouā sub­inde sobolem nascētem exciꝑent: Aut decur­so aetatis definito spacio transferri hinc homi nes ad meliora genere aliquo mutationis: vel sūmae illius: qua glorificatis corporibus / sācti fierēt sicut in caelis angeli: vel in ferioris alicu­ius: quae meliorē haberet statum: (quam) habet hoc corpus. Nunc vero quoniam primi parentis [Page] nostri peccatum capitalem dei meruit senten­tiam: qua multo sudore quaerendum illi victū pronunciauit: donec in terrā: ex qua formatus erat: resolueretur: ꝙ puluis esset: et reuertere­tur in puluerem: damnata ad mortē vniuersa posteritate: quod aliud resarciēdae mortalita­ti: quod restituēdis hominibus remedium habemus? nisi coniugium. Hoc familias laben­tes restituit: hoc cognationes reparat occidu­as: hoc nationes: hoc gentes moribundas ꝑ­ennes facit. Hoc deni (que) vita defunctos mor­tales immortales reddit: dum ꝑ relictos libe­ros mores et ora patrum referentes / ipsi supe­resse quodammodo videantur. At (que) in hac cō iugij societate tam mortalibus vtili / tam (que) ne­cessaria cum alia innumera / tum tria praecipue bona libet admirari. Nempe fidem / prolem / sacramentū. Proinde si fides apud omnes gentes tam est seruanda: vt nec hostibus eam vi­olare sine scelere liceat: (quam) fugiendum est: ne in cōiugio promissa pudicitia temeretur a cō ­iuge? Proles flagranti amore suscepta studio­se nutrienda est: educanda religiose. Sacra­mētū facit: ne diuertere liceat: ne distrahatur [Page] coniugium: ne foedus perpetuum diuortio rumpatur: cum euangelicum dicat oraculum post coniugale pactum amplius nō duos esse sed vnam carnem: ne (que) homini fas esse sepa­rare: quod deus ipse cōiunxit. Quippe vnā viri et vxoris carnem interpretantur theolo­gi / seu propter foeminae originem sumptā de viri latere: seu ꝙ ex duobus mare et foemina fit vna in prole caro: seu propter carnalem cō ­iunctionem: vt sicut qui se spiritualiter dili­gunt: vna amima esse dicuntur: hijs verbis testāte Luca. Multitudinis credētium erat cor vnū / et anima vna. Sic vir et vxor / inter quos mutuus est amor carnalis: vna caro esse dican­tur. Sacramentū hoc matrimonij magnum esse diuus Paulus Ephesios docuit in Christo et ecclesia. Nam sicut Christus vs (que) adeo di­lexit ecclesiam: vt se ipsum morti traderet pro ea sanctificanda: ita quo (que) et viri diligere de­bēt vxores suas: vt sua corpora. Et sicut Chri­stus ecclesiae caput est: qui autem de ecclesia sunt: membra sunt corporis Christi: itidem vir mulieris est caput. His accedit: ꝙ sicut ecclesia subiecta est Christo: ita viris mulieres in [Page] omnibus. Cuamobrem quoniam theologi ita sacramentum finiunt vt sit sacraerei sig­num: et iuisibilis mysterij forma visibilis: de­sponsatio haec ecclesiae ad Christum: quam se non deserturum vs (que) ad saeculorum finem ꝓ­misit: nulla in re verius aut aptius / (quam) in matri­monio significatur. An quod propter vxo­rem deserēdum esse patrem: quod matrem re­linquendam Christus mortales docuit: non ipse mystice praestitit? Quid cum de caelis ad terram descendit: nonne quasi patrem dese­ruit? An non matrem reliquit: dum in cre­dulam Synagogam cōtempsit? An non vx­ori sanctae ecclesiae adhaesit: qui nec supplicio crucis ab eius amore potuit deterreri? Quid illud? an non duo in carne vna Christus et ec­clesia in vno corpore? Porro quemadmodum Adae sopito ex latere creata est vxor: ita ī pas­sionis somno formata est sponsa Christo: de cuius pendentis latere / sanguis et a qua ma­nauit: quandoquidem per sanguinem redem ptionis et baptismatis aquam venit ad redi­mendum nos a peccati captiuitate. Quae [Page] dum ecclesia credit: experrecto de somno mortis per resurrectionem Christo sponsa copu­latur. Quoniā de diuinitate Christi tres sunt qui testimonium dant in caelo: Pater / Ver­bum / et Spiritus sanctus / et hij tres vnum sunt. Et rursus de humanitate / tres sunt qui testimonium dant in terra / spiritus / aqua / et sanguis: qui desponsatam Christo sanctā ecclesiam testantur. Quanta autem venera­tione sint habendae nuptiae: Christus in Cha­na galileae mundo testatum reliquit: quando eas non modo dignas existimauit: ad quas ipse cum matre et discipulis accederet: sed eū quo (que) honorem hijs habitum voluit: vt di­uinitatis suae specimen / mutata in vinum a­qua: primum illic praeberet. Quo miraculo quid significatur aliud: (quam) vilem illum et va­gum meretricium amorem / rem velut aquam spernendā / sancta et pudica cōiugali charita­te quasi nectare cōmutari. Age nūc quisquis es: qui nō omnē in nuptijs tristitiam deponis: nū Christo vis esse seuerior? Is nuptias hila­ris dignatus est inuisere: tu frōtis ī hiis nubilū [Page] seruas? Is miraculo (rum) primitiis nuptias coho­nestauit: tu nullum hiis honorē deberi putas? Quid ꝙ Christus ipse ex coniugata nasci ma­luit: num parum ea res commendat matrimo­nium? At virgo illi mater erat. Erat quidem: sed coniugata: sed sociata marito. Etenim nō alia ratione melius redemptionis nostrae my­sterium: ne id daemones resciscerent: caelari po­tuisset: (quam) ꝙ Ioseph pater nati Christi putare­tur. (quam) (quam) ea re pudori quo (que) virginis recte con­sultum fuit: quando alioqui iudei diuini ig­nari consilij velut adulteram lapidassent Ma­riam. Quid ꝙ mulieribus parum pudicis prae­repta est occasio culpam obumbrādi? si Chri­sti quo (que) matrem falsis suspicionibus infama­tam memorare possent? Iam fugiturae in Ae­gyptū virgini quod fuisset solatium viro de­stitutae? Qui sane maritus tantū vocabulo: re autem vera virginitatis simul et custos et te­stis illi datus est. Cuius in libris sacris nulla nunc esset mentio: sī nō illum Mariae nobili­tasset cōiugiū. Quātaeigitur excellētiae quātae dignitatis ordo cōiugato (rum) est habendus? in quē adscribi filii dei mater nō recusauit.

[Page] Et (quam) (quam) sacris testimoniis nostra adhuc nixa est oratio: nō haec matrimonium sola cōmen­dant: immo illis missis abunde erit: quod lau­des. An non quotannis quadam connubii spe cie caelo terram maritari videmus? Quid cum veris initio sub solis accessu cuncta virent? ar­bores frōdescunt: vites pubescunt pampinis: segetes frugum vbertatem spōdent: prata flo­ribus vestiuntur: laeta florent omnia: nonne caelum ipsum terram velut spōsam praegnan­tem facere? Rursus (que) solis recessu: dum arbo­res comam: dum prata gramina ponūt: dum inculta iacent arua: dum squalent cuncta: dū frigora saeuiunt: nōne terra ipsa velut coniūx diuertente marito contristari videtur? An nō coniugii speciem quandam aminantia cūcta: quae caelo: quae terra: quae mari continentur: seruant? (quam) (quam) caetera: vt tulit libido: prona ad generandum ferūtur: alia delectis maribus: alia gregatim: pro sua quae (que) natura. Homi­nes vero non ritu ferarum quotannis nouas foeminas sectantium / alias ex aliis quaerunt coniuges: immo sibi certissimam matrimonii dixerunt legem: vt quam semel amplexus est [Page] quis (que): viuus non dimittat. Memorat Vale­rius: cui Gellius astipulatur: post vrbem Ro­mam conditam quingentis viginti tribus an­nis nullum visum repudium: Spurium (que) Carbilium: qui primus vxorē sterilitatis causa di­misit: (quam) (quam) tolerabili ratione motus videbatur: repraehensione non caruisse: ꝙ liberorū cupi­ditatem cōiugali fidei praetulisset. At qui si boni viri famam apud populū aucupamur: vnde facilius acquiri: (quam) ex coniugio possit? Nā mo­destiae opinionem cuiuis vel petulantissimo scortatori statim secum affert ipso nuptiarum die. Existimationis autem in ciuitatibus lon­ge maioris coniugati semper sunt visi: quan­do si caelebs sāctissimis sit moribus: si vita modestissima: si grauitatem praese ferat Stoicam si dictum / si factum illius / nullum non laude dignum: si canos fundat e vertice: non dum adolescentiae deferbuisse videtur ardor: (quam) diu caret coniuge. Age dū in petendis honoribus si ad comitia candidati cōueniant coniugatus et caelebs: vter horū citius patietur repulsam? Genus / opulentiam / possessiones / fortunas / acta / et maiorum / et sua / iuxta vter (que) ostētat: [Page] ineantur: si libet: suffragia. Quis non eum ci­uem magnis rebus gerendis aptiorem puta­bit: qui certissima fidei suae pignora coniugē & liberos reipublicae dabit: (quam) qui nihil ho (rum)? Saepe nam (que) solicitatis ad proditionem magistrati­bus cūctationē dederūt liberi: et quos patriae nihil mouit: filiorum deflexit charitas. Iam si a populo in senatū quem (quam) adsciri placetquis non coniugatum praefert caelebi? Illum affe­ctus compositos: hunc adhuc concitatos. Il­lum sedatos mores: hunc nō dum paratos ex­istimat habere. Age quando in concilium itur et dissidente senatu / singulorum expendūtur / tum personae / tum sententiae: nonne grauita­tem quandam et pondus adij cit dictis aucto­ritas coniugij? Quot punctis: quot calculis superatur ibi caelebs? Illud vero palam in cōfesso est / rebus secundis coniugum ingens oblectamentum addere. Nam sī nemo suam imaginem / vel repraesentatam in speculo / vel in tabella depictam / nō gaudet intueri: quan­tum voluptatis ex liberis: in quibus viui pa­trum referuntur vultus: capere necesse est? si­quidem oblectationem illa exiguam: hii im­mensam: [Page] illa inanem: hii solidam: illa bre­uem: hij diuturnam afferunt. Quantus au­tem laetitiae cumulus accedit: quum et vxorem et liberos adhilaritatem inuitantes habeas cō sortes? Cur quaeso festa iueunda? nisi ꝙ plu­res ea concelebrant? Cur laeta sunt conuiuia? nisi ꝙ gaudij fit cōmunio? An amoenitati lo­ci cuiuspiam multum non demit solitudo? Ita (que) si cum multis quantumuis externis par­tita gliscit laetitia: quantum cum domesticis / cum vxore / cum liberis / communicata crescit? Rursus si fortuna saeuit: si procellam immit­tit: vt saepe solet his: quibus est fida maxime: si deiectum te premant aduersa: vnde maior erit dolenti cōsolatio: (quam) ex matrimonio? An coniūx: an liberi: cōsolantes afflictum: vt ma­ior sit dolor: (quam) vt sanare possint: vna tecū moe rentes eum nihil minuent? An vxor communi fletu vehementiam testans amoris moestitiae non auferet partem? Quid adulti liberi patris miserantes sortem: nonne ipsa pietate: dum sibi partē vendicāt: eleuabūt vim moeroris? Vt enim onera gestatu grauia multis subeūtibus feruntur facilius: ita natura comparatum est: [Page] vt dolor qui multos tāgit: minus miseros cru­ciet. In magnae classis naufragio singulos aequi us casum ferre videmus: dum se nō solos a for tuna prostratos cernunt. Nec tamen eorū cui­libet lucri quic (quam) addit aliorum iactura. ꝙ si fracta naue caeteris in portum delatis / vnus quispiam naufragium facit: is se miserum cla­mat: is suum queritur fatum: is dolori succū ­bit. Quantum autem voluptatis ex infātibus capitur filijs: dum patrem venientē agnoscūt: dum arridentes amplexum petunt: dum fari primum incipiētes ridiculis quibusdam sonis verba nostra student imitari: dum breues su­mentes iras saepe inter se de nucibus / velut re­ges de regnis certant: et maius est: (quam) vt possit: et notius: (quam) vt debeat: dici. Verūtamē: vt for­tuna laeta semꝑ arrideat: quis tā re (rum) humana­rū inscius est vs (quam): vt sibi vitae longaeuū tempus a morbis tutum spondeat? qui sane: quo quis lautioribus studet epulis: eo quem (que) saepius / vt pote ex multo suborientes luxu molestant. Quotū enim quē (que) corpus a natura tam bene constitutum habere videas: vt morbis nō in­festetur? Quibus non nun (quam) ingruentibus / ac [Page] subinde monentibus nos esse mortales: quod tam fidum cuius (quam) ministerium? quae tanta vl­lius de remediis est solicitudo? (quam) assidentis cō iugis? (quam) filiorum nus (quam) a latere patris discedē ­tium? quorum de eius instauranda salute spes omnis pendet: quorū officio sa pietas: tametsi nullam opem aegrotanti possit ferre: demulcet tamen animum: aequiorem (que) reddit ad tormē tum ferendum. ꝙ si quis tam integra / tā fir­ma est valetudine: vt nullis morbis obnoxiū sortitus sit corpꝰ (qui certe si quis est: phoeni­ci merito est comparandus) At illi tamen ipsi sensim obrepet senium / ingentem secum affe­rens morborū cateruam: ipsum plane potius morbus insanabilis: et ex quo nulla medico (rum) arte quis (quam) vn (quam) conualuit. Tunc sane tunc maritale coniugū / nulli alioqui non aetati gratū / fructus sui promit vberimos. Etenim vxor si natu minor est: properantem indies citatius mariti senectutem sedula cura retardat. At si aequalis est viro: vel ut aedifitia duo contigua longo aeuo rimas agentia: quorum alterum de moliri non possis: vt non vtrum (que) labefactes: mutuo se sustentant. Nam liberi cum in tota [Page] vita parentibus iucundi: tum ingrauescentis senectutis: quum eorum singula membra pristino vigore destituta suum detrectant offici­um: firmissimum habentur tum adiutorium / tum praesidium: vt quā ab hijs per aetatem im­becillam pueri curam acceperunt: grata qua­dam naturae vicissitudine reddāt senio torpē ­tibus. Deni (que) si nullum omnino vulnus gra­uius infligi potest senectuti / (quam) orbitas: ma­ius illi e diuerso solatium / (quam) ex liberis / nullum erit. Iam quid magis homines ad vicos fre­quentādos: ad oppida cōdenda: ad vrbes ha­bitandas cōtraxit: (quam) cognatio? At haec ex matrimonio. Q multi reges conciliati sunt con­nubijs? Q multa stabilita foedera? quot reg­nis: quot populis inter se dissidentibus saepe pacem instaurauit vel vnum coniugium?

Horum exempla tam sunt in prōptu: vt nemo vlla desyderet. Quamobrem ne rem apertam confirmare videar: caetera transeunda censeo: quādo vnum hoc cōnubium: quod hodie cō ­ficitur: argumēto esse potest: quantum ad cō ­ciliandos reges valent nuptiae. De quo quāta in posterum expectatur commoditas: quāta [Page] futura vtilitas: non modo principibus ipsis hoc iunctis matrimonio: sed amborum quo (que) parentibus: eorum (que) regnis et populis: addo etiam finitimis: immo vero toti Europae: quis explicare queat? Etenim si cōiunctorum per­sonas solas expēdis. Despondetur hodie Ma­ria Francisco: Britanniarum regis filia Galli­arum regis filio: clarissima potentissimo: spe­ciosissima pulcherimo: rubens rosa lilio: ex lō ­go regum stemmate genus ducēs / ex regibus oriūdo. At si fructū si cōmodū ha (rum) nuptia (rum): si rem ipsam vocas ad calculū: duo reges potē tissimi cōciliantur. stabilitur cōcordia duobus regnis latissimis. duo foedere coeunt populi finitimi: ne (que) ignaui hij at (que) ignobiles: aut quos pacatos esse tantum ipsorū referat: sed quo (rum) saepe dissidium non minus finitimos: (quam) ipsos infestauit. Ipsa nā (que) regna non magno diuisa freto natura sic inter alias locauit nati­ones: vt nō nisi magno alio (rum) vel incommodo bellū gerere: vel cōmodo pacē agere: inter se possint. Cui nō nimis est notū superioribus bellis turbulēta fuisse omnia? classibus arma­tis obsessa maria: spoliatos aliarum nationū [Page] mercatores: naues nō hostiū modo / sed socio­rū quo (que) cōpilatas: nihil nō ausos praedones: ad haec alia (rum) gētiū piratas his se immis cuisse: vt eo praetextu grassarētur in omnes licentius: tandem pene interclusum totius Europae cō ­mertium. Nam quae terra inuicem damna sunt illata: quantum armentorum abactum: quan­tum protritum segetum: quot agri populati: quot incēsae villae: quot oppipa direpta: quan­tum esfusum sanguinis: quantum miseriarum exhaustum: omitto recensere: ne publicam lae­titiam partam nobis hiis nuptijs intēpestiua temporum illorum commemoratione videar interpellare. Nunc contra regna haec nō bel­lo modo / verum etiam omnis belli suspitione remota / fide data at (que) accepta foedere iungē ­tur. Pacata erūt maria. Mercatores securi sine vllo praedonum metu: quocū (que) libeat: nauiga bunt. Impune amplius nō grassabuntur tru­culenti pirate. mutabūt genus vitae nisi paenas dare malēt. Viduae: quae bello maritos amise­runt: nubēt iterum. Amissa bello restituetur iuuentus. Fuga deserti colētur agri. Pecudes per saltus furem nō timentes errabunt. Villae [Page] oppida extruentur. instaurabuntur incensa [...] Leges vigebūt. valebit aequitas. Reipublicae disciplina florebit. Feruebit religio. Quaestus artiū erit vberior. crescet opulentia. Discipli­nis liberalibus erudientur iuuenes. Senectus trāquillo fruetur ocio. Famē nō timebit pau­pertas. Vilitas annonae redibit. Augebitur ex istimatio bonis. Malis licentia minuetur. Sed quid facio: qui bona pacis enumerare conten­do: quasi nō plura sint: (quam) vt vllus ea sermo possit assequi: quando Christus ad superos redi­turus nihil: quod discipulis relinqueret: maius habebat: (quam) pacem. At illam nobis certam pe­pererunt hae nuptiae. Illam hoc coniugium in posteros dabit. Illam tu Maria regnis hiis cō ­firmasti: O (quam) felicibus nata nobis auspicijs: quae duobus regibus pignus data es pacis. Quantum fortunae debes: quae in te / nō modo quae foeminis clarissimis tribuere solet: sed et quae potest: omnia cōtulit. Tu regis filia regis futura es vxor: tu reges (vt auguramur) mūdo es aeditura. Tu patrē regem potētissimū felix ostentare potes (vt parce coram dicā) cū caete­ris virtutibus regijs ornatū cumulatissime: tū [Page] in liberos pietate pene plus (quam) paterna: cui nō minor vn (quam) de filia sancte instituenda: (quam) de a­lenda / cura fuit. Tu reginā matrem foeminam sanctissimā aetatis nostrae singulare pudiciciae exēplū es nacta: cui maius est de te caste edu­canda studiū: (quam) de aedenda in lucem solicitudo fuit. Q hij dies noctes (que) nihil curāt: nihil student: nihil cogitant aliud: (quam) quomodo te sum mo loco natā pari marito copulēt. id quod dei virtute tandem praestiterunt. Desponderunt marito regis opulentissimi filio: cui post mortem patris regnum debetur Galliae: qui ex om nibus fortunae bonis: quae certe sūt ei maxima: nihil ostentare potest vel sublimius velsplen­didius: (quam) ꝙ tu cōiunx illi contigisti. Quantula pars est tuae dotis pecunia promissa marito? Quā tu formae venustatē afferes in thalamū? quae nimirū ī te tam est visenda / tā insignis: vt vel sine dote maritū / at (que) eum ipsū regē fuerit īuētura. Q est venusta facies? Q vultus pu­dicus? (quam) frons verecunda? Quāta oculo (rum) gratia? Quae genae rubicūdulae? Quae rosea labella? Qui dētes ebur cādore superātes? Quae lactea ceruix? Q singula mēbra siciter se cōposita: [Page] sic apte respondentia? vt cum te formaret: se­cum ipsa natura certasse videri possit. Vt ma­iestatē patris: vt matris pudiciciā: vt vtrius (que) cōstantiā ipso refert ore? Q īgēs pietatis specimen tenella hac aetate praebet? Vt viso patre se proripit e nutricis sinu? vt nihil festinātem moratur: donec euadat ī collū? Quos tūc am­plexus? quae primulis labellis suauia praebet oscula? Q discessuro diuellitur inuita? nec nisi reditū spondentē dimittit. Ne (que) hijs minores ostentat affectus in matrē. Cui nō haec in parē ­tes pietas fidē facit certissimā: maritū hanc in posterū sancte deamaturam. Has tu Maria dotes deferes ad sponsum. Ad haec ex Britan­nia feres tecū in Galliam id: quod omnem dotem superat: fidā pacē / stabile foedus / et nullis obtrectatorum fraudibus violabile: quo nihil Gallicis populis esse potest optabilius. Huiꝰ tu pacis viculū: tu nodus es futura. Si Helena: que funestis nuptijs tot natiōes ī bellū traxit: de Troia incēsa / de expugnata patria / post tot saecula male audit: (quam) ingenti apud posteros fama tuū celebre nomē erit? quae tot cōcordi foe­dere gētes cōciliasti? Tu noua affinitate vete­rem [Page] Britānico (rum) et Gallico (rum) regū cognationē iam ꝓpe obsoletā renouabis. Tu patriae: tu fi­nitimis instaurabis pacē. Quātū debes patri: qui nihil molitur magis: (quam) tuā amplitudinē? Quātū? ꝙ ꝑfecit: vt ante felix esses: (quam): quid es­set felicitas: ꝑ aetatē posses scire? Multi filias ad olescere: multi grādescere sinunt: nec de collo­cādis est studiū. At hic adhuc infanti parauit iam maritū: ne (que) eum nō aequalē: sed nec aetate dispari: sed sūmo loco natū: sed late regnatu­rū. Quātū fatis debes: ꝙ hoc matrimoniū du­o (rum) amplissimo (rum) viro (rum) sacri senatus cardina­liū Sedis Aplicae de latere legato (rum): quos innu­merae virtutes ad tātū hono (rum) euexere fastigiū honoratur praesētia? Quo (rum) alter Eboracensis pōtifex ex sacro fōte tibi rursus nascēti fidei sponsor cōtigit: cui (certo scio) ꝓ charitate illa immēsa: qua te velut spiritualis pater ample­ctitur: prae nimia laetitia praecordia saliunt: ꝙ te pro tua dignitate videt collocatam. Qua in re mira tum sedulitate tum prudentia confici­enda / et singularis inte pietatis / et fidelissimi in regiam maiestatem obsequij / specimen ex­hibuit. Superest: vt cū vtro (rum) (que) principum [Page] horū parentum propēso in pacem animo cō ­fectae sint hae nuptiae: deum omnipotentē / op­timum / maximū / votis nūcupatis placemus: vt eas fortunare: vt ratas esse velit. Quem pia mente bene sperantes precamur: vt faustū fe­lix (que) sit hoc matrimonium coniugibus ipsis: ambo (rum) parentibus: eo (rum) regnis: populis Bri­tannicis et Gallicis: finitimis deni (que) Christia nis (que) omnibus. vt concordi connubio vitam cōiuges transigant. vt plurimam sobolis pro­paginem hijs nō grauetur largiri. vt huic no­uae sponsae det vteri foecunditatem: quo non modo natos ex ea: sed nepotes quo (que) et ꝓne­potes / et deinceps caeteros / multo regnantes honore / posteris videre liceat.