CAP. I.

INgenii tui commentationes (Digbeie) quae typis non ita pridem divulgatae in homi­num manus pervenerunt, fa­ciunt vt non modò de Can­tabrigiensi Academia sperem optimè, sed etiam Angliae gratuler vniversae. Habuit Anglia plurimos semper excellenti inge­nio, cos (que) sic e Philosophorū Schola per­politos, vt maximarum artium penè infi­nitam vim animo & cognitione compre­henderent. At verò qui cogitationes suas ad illustrandam philosophiae disciplinam referrent, etsi eorum plerique ad ornamē ­ta multiplicium doctrinarum gloriam ad­jecerunt ornatissimae dictionis, tamen vel omnino nulli, vel certè paucissimi extite­runt. Etenim illos nescio quae religio te­nuit, [Page 16] quo minus quod prudenter sentie­bant, id politè expressum & eleganter, literarum monimentis cōmendarent. Ve­rebantur fortasse ne si texendis volumi­nibus operam transmitterent, id ad osten­tationem ingenii arroganter, non ad alio­rum vtilitatem sapienter facere putaren­tur. Ac proinde eorum industria, cùm ad summam laudem in vulgus emanare po­tuisset, sese ab hominum oculis continu­it intus & delituit: tanquam hercle ipsos umbrae quàm soli, & scholae quàm foro aptiores natura genuisset. Theologia verò debet illa quidem Anglis hominibus non parum, quod eandem & perennibus con­cionibus ad amplificandam Christi glori­am diligentissimè excoluerint, & partim labe aspersam mirificae vanitatis, partim acucullatis homunculis nefariè proculca­tam ad pristinum nitorem & majestatem elegantissimis scriptis vindicarint. In quo certè est cum theologia actum praeclaris­simè, cum caeteris artibus incommodiùs: quòd cùm Anglorum ingenia limarint vehementer & expoliverint, ipsae tamen ab Anglis nullam ferè lucem, nullum or­natum [Page 17] acceperint. Quapropter (Digbeie) dum te intueor, dum tuam excellentem diligentiam attendo, dum eandem cum aliorum in isto genere tarditate comparo, gratulor mehercule literarum disciplinis, & gratulor vicissim Angliae tuae. Nā si laus illa exornādae Latinis literis Philosophiae nata e vestrorum hominum Vigilijs flo­ruit aliquando: tu profectò, cùm defloru­erit jam & consenuerit, eidem succurrere & velut ab interitu nescio qua divinita­te ingenii tueri aggrederis: Sin verò An­glorum lucubrationes nihil antehac ad Philosophiam splendoris, nihil ornamen­ti attulerunt, sed ea ferè sola uti consue­verunt, quama a Gallis, Germanis, Italis ac­ceperunt, quemnam te esse dicam Dig­beie, qui gloriam istam poliendae in arti­bus disciplinae Cantabrigiam transferre, & languescenti jam Galliae eripere cona­ris? Nae tu praeclarum aliquod & divinum meditaris. Si enim cui exculta mens est ab ornamentis sapientiae, & a subsidijs in­structa omnium doctrinarum, ei nihil de­esse posset aut ad vtilitatem insigne, aut illustre ad dignitatem: quis ita affecti in­genij [Page 18] est? ita alienus ab humanitate & li­teris? ita publicae vtilitati inimicus? qui non illi, a cujus ingenio expolitionem & velut palaestram quandam literae asciverūt, plurimum esse tribuendum arbitretur. Verumenimvero ut iis merces proposita est amplissimae gloriae, qui concinnè id ip­sum & perscienter praestant: sic qui ad tra­ctandas disciplinas non florem ingenii, nō lucem exquisitissimae veritatis, non ac­curatissimi pondus judicii, non deni (que) or­dinis elegantiam afferunt, ii collectis te­stibus inscitiae suae labem contrahunt non mediocris ignominiae. Quid enim? qui ar­chitectum cōstringendum putamus, si ni­hil venustatis & artificii in fabricam trās­fuderit, sed eandem vasta planè agresti (que) partium compositione dedolarit: an ope­ratium in percolendis disciplinis baju­lumue feremus? Si pictori crimen delirii intendimus, a quo non est illa, quam par erat, floridiusculis coloribus ad dignita­tem expressa effigies, sed in eandem sum­ma deformitas implicata penecillo & im­pressa: an possumus eum sapientem usur­pare, qui ad artem pulcherrimae rei potiùs [Page 19] sordes conquisierit, quàm ornatum sapi­entiae accersiverit? Equidem qui devul­gatis libellis vanitatem jejuni sophisma­tis quasi in oculis defigit universi orbis, eum ego statuo non modò ipsum sibi ar­rogantiae ac stultitiae notam inurere, sed etiam injuriam litteratae juventuti gravis­simam inferre. Studet enim eandem ab usu excellentissimae praeceptionis ad nu­gatoriae argutiolae theoriam, a copia & ubertate Academiae ad aridā in Lycaeo & exilē acroasin, a Platone deni (que) ad Dor­bellam avocare. Quid? an ista in te conve­nire dicam Everarde? non audeo hercle de tam suavi homine. At si ista magistris illis attribuerim, a quibus es ad logicae prudentiae disciplinam institutus, non verebor ne convitium potius in illorum nomen petulanter effudisse, quàm verum crimen meritò contulisse videar. Peregri­nanti mihi anno superiore in Parisiensi Academia incidit in manus jam tum emis sa in lucem Analytica theoria. Qualis tan­dem? specie illustris illa quidem & mag­nifica. Nō enim plebeium aliquid & vul­gare jactat, sed diadema pollicetur & mo­narchiam. [Page 20] Quem non splendor tam divi­nae inscriptionis commoveret? quem non ad persequendam Analyticae theoriae sa­pientiam alliceret? Nae ego, dum illam in­tuebar, divinitatem Platonis, acumen A­ristotelis, subtilitatem Zenonis cōtemne­bam. At verò siquis ab illa tam excellenti inscriptionis specie cogitationem parum­per avertat, & cûm res ipsas ad tractādum propositas, tùm etiam tractationis elegan­tiam attendat: quid, an exclamabit vt ille? [...]. ut ille? ô coelum, ô terra. ut ille? ô tempora, ô mores. exclamabit sine dubio, & in theorico illo artifice postquā est audaciam aliquandiu de miratus, caeci­tatem judicii vehementer deplorabit. Nam mehercule illud orationis genus cō ­sectatur, ut non e rhetorum officina pro­diisse, sed e schola Aquinatis emersisse, & quae barbaries explosa jamdiu ac profli­gata evanuit, de eadem revocanda cogi­tasse videatur. Eas verò rerum subtilitates complexus est, earum ut multas propter reconditam scientiam potius admirari possimus, quàm quales sint intelligendo consequi. Profectò dum hujus analyticae [Page 21] monarchiae opificium contexebat, cepit eum theoria mirifica illa quidem & planè singularis. Quae enim non conquisitae ar­gutiarum deliciae? quae non somniata con­cinnitas? depictae ad oculum demonstra­tionum imagines: expressae lineamentis ad illustrandam apprehensionem figurae: adornatae etiam Pyramides & horizon­tes. Quid commemorem illas insignes theses? de extrinseca perfectione princi­pii: de intellectu ad simplicitatem con­tendente: de statu interni luminis: de cō ­munione animae cum objecto metaphy­sico. Quid loquar de supremae distinctio­nis primo effluxu? quid de mundo supra­supremo? Mitto portas, per quas ascendi­mus ad intelligentiam. Daemonas illos Serapim, Samael, & Mahazael libenter praetereo. At verò bene sit philosophorum filio: cui, si istas elegantias procuderit; me­liorē mentē opto: si nunquam attigerit, de fae­licitate gratulor. Taceo de discursu nec e­mittente nec retinente, sed deferente sci­entiae: de productione mundi sensibilis, & complexa notione demonstrativi princi­pii nihil dissero. Nónne ista egregia? nón­ne [Page 22] mirabilia? nónne divina sunt? Compi­lavit certè filius iste philosophorum om­nem a primis postremisue philosophis sapientiam: & quicquid ubique erat my­sterii, id in analyticam theoriā solertissime illigavit. Probavit sine dubio industriā suā hominibus a disciplina Scoti & Toleti nō leviter cruditis: & vehementiùs equidem probavisset, si non modò sophismatum a­cervos corrogare, sed Ramum refellere voluisset. Debes (Everarde) plurimum Sorbonistis, qui theoriae tuae nonnullorū contumeliis afflictae vehementer & per­culsae frequenter subvenerunt, eamue a gravissimis hominibus acerrimè reprehen­sam summa laude exceperunt. Quid verò de tuae mysteriis theoriae non ita pridem Basileae inaudierim, si id palam referrem, remitteres credo aliquid de illa magnifica opinione quam tibi analytica monarchia attulit, nisi tuum ingenium doctissimorū praeclarissimis judiciis anteferres. Sed ecce quod aliis magnopere displicebat, id tibi video vehementer placuisse. Ac proinde tanquam analysis illa ad scientiarum mo­narchiam Digbeiana fuisset apud omnes [Page 23] Academias propter excellentem utilita­tem corollas & lauream consecuta, secun­do jam edito libello quasi in scenam de­nuò prodiisti. Miri profectò cerebri es Digbeie. Nā perinde ac si a Parnasso nu­per descendisses, essesue cum ipsis Musis saepiusculè collocutus, ita facilè & expe­ditè volumen conficis. Cum paucis ab­hinc diebus Basilaea in Angliam trajecis­sem, & ad procuranda quibus distinebar negotia in urbe Londinensi consedissem, proripuit sese e typographi officina dia­logus tuus, contra unicam P. Rami metho­dum valde subtiliter concinnatus. Memi­ni tum illius tuae tam delicatae theoriae: cujus recordatione cùm ipse me suaviter aliquandiu oblectavissem, facilè adduce­bar ut quibus ornamentis Monarchiam tuam distinxisses, eadem te putarem tran­stulisse in dialogum. Nec me sanè multum fefellit opinio. Nā Digbeiū ita mihi scitè in eo ac luculēter expressisse videris, nullā ut analyticā the oriam ad effigiē Digbei­ani ingenii referendam desiderē. Siquidē cùm nō desit ad apparatū dialogi aut the­orica eloquētia, aut theorica subtilitas, aut [Page 24] theorica optimarum rerum sapientia, quis est cui novas theorias Digbeianae Vigiliae non videbuntur excudisse? Ferri tamen eclogariae istae theoriae potuissent praeser­tim cùm sint non ita multarū pagellarum terminis circumscriptae, nisi audacter nimis irruere in unicam methodum voluissent P. Rami. Nescis Everarde, nescis quàm dif­ficile & arduum negotium susceperis. Tu­ne macilentus rhetorculus cum oratore disertissimo, clamosus Dorbellista cum ex­cellentissimo logicae disciplinae magistro, homo in schola & umbra delitescens cum philosopho in clarissima luce diu mul­túm (que) versato, Everardus Digbeius cum P. Ramo congredi ausus es? Túne eum la­cessendum censes, cujus immortalitate dignum ingenium, cujus incredibilem virtutem, cujus divinam in restaurandis ornandís (que) disciplinis industriam omnis posteritas & gratissima memoria usurpa­bit, & illustri praedicatione celebrabit? Túne cum eo ad pugnā descendes, quem non Adriani Turnebi limata subtilitas, non Joachimi Perionii in dicendo facultas, nō aestus Jacobi Carpentarii, non acumen [Page 25] Gallandii, non metaphysica Schecii sapi­entia frangere potuit & obruere? Sed quid penè est quod nō audeat is, qui ad sophis­mata Tartareti, ad commenta Javelli, ad nugas Clictovii velut ad scopulos aliquos ingenium suum passus est adhaerescere? Quid si te istis insistentē vestigiis, & som­niantem theorias diutius feramus, procu­detur fortasse propediem tertia the oria. Quapropter quia & P. Ramo plurimum debeo, & methodi disceptatio nescio quid secum praeclari affert, te de unica methodo retinēda analysi subducta dialogi tui pau­cis admonere visum est: non quòd admo­nitionem adolescentis apud hominem (ut audio) maturae aetatis, aut Navarreni apud Anglum ponderis aliquid habituram esse existimem, sed quòd praecipiti in divul­gandis sophismatis temeritati ne silentio quidem suffragandum esse putem.

CAP. II.

DIALOGVS tuus duabus fere rebus vertitur: quarum altera methodi praeceptionem cōplectitur, altera [Page 26] verò praxin. In persequenda methodi dis­ciplina id agis, ut eandem bipartitam esse demonstres, & P. Rami pervellas unicam. Multa passim tua in disceptatione occur­runt, quae propter ridiculam subtilitatem non ponderanda accuratè, sed aut planè omittenda aut levissimè decurrenda sunt. Age igitur, demonstratio bipartitae me­thodi ad unicam refellendam quàm est a te enucleatè & elegāter informata? Equi­dem multa dialogi tui minutula capita, in quibus nugatoria futilium quaestionum exornatio instituitur, methodorum quan­dam varietatem quasi parturiunt: reliqua, etsi erant fortasse Musae invocatae, nondū tamen duplicem methodum videntur pe­perisse. Non potuit sine dubio methodorū aut numerus expediri, aut illustrari natu­ra, nisi rerum variarū prolusio accessisset. Quae igitur illa sunt & quàm egregia, qui­bus proluditur? Agitur de iis, quae unicui­que antè sunt cognoscenda, quàm ad na­turam methodi percipiendam accedit. Qualia tandem & quot? tria hercle per­eximia. ‘ [Page 27] Qui ad methodum (inquis) discendam acce­dit, is debet praenoscere, primò esse rationē, quae est Dignitas. Secundò esse rationem a principio ad finem artificiosè procedentem, quae est propria methodi passio. Tertiò rati­onem artificiose procedentem, esse metho­dum: quod est subjectum.’

QVAM tu nobis rerum ante methodum cognoscendarum partionem effingis Eve­rarde? Ratio artificiosè procedens est tibi propria methodi affectio: at (que) eadem ratio artificio quodā procedens, est & ipsa me­thodus & subjectum methodi. An tu in Cantabrigiensi celeberrima Academia e­ducatus es, ubi cùm in provectioribus A­cademicis plerae (que) disciplinae sunt matu­ritatem consecutae, tum florem esse praedi­cant literatissimae juventutis, & tamen au­des tam singulare partitionis delirium in vulgus obtrudere? Suscipe quaeso vel ad punctū temporis cogitationē hominis li­beri & acuti▪ potéstne facultas ridēdi esse & propria hominis affectio, & tamen ea­dem facultas esse homo & subjectū homi­nis? opinor refragabere. potéstne igitur ratio illa, quae arte quadam progreditur, [Page 28] integram methodi essentiam complecti, & tamen sic in methodum cadere, illius ut sit non solùm propria affectio, sed etiam subjectum? Aliud est res ipsa suis e causis constituta; aliud adjuncta rei affectio: a­liud subiectum. Horum natura ita dispar est & sejuncta, ut confusa invicem & tem­perata esse nequeant. Amandanda itaque partitio ista, aut saltem politius climāda: immo verò & intelligentia animi tui di­sertiùs explicanda. Nam ubi & quae est il­la dignitas quam requiris? qualem deinde artificiosam progressionē intelligis? Scio axioma clarissimae veritatis a quibusdam nomine dignitatis appellari. Utrum [...] inventionis, enuntiati, syllogismi prae­cepta dignitatis appellatione comprehen­dis? Cui hercle inventionis universa ratio animo decursa usuue pertrectata est, qui non est in enuntiati disciplina peregrinus, qui denique instructus est ab artificiis syl­logismi, nō video quid in eo aliud ad cog­noscendam methodi naturam desideres. Satis is mihi amplo apparatu ad methodū perdiscendam accedit. Sin verò non ea quae exposui, sed quiddam aliud dignitatis no­mine [Page 29] interpretaris, nae tu aedilitatem a­liquam meditaris, qui non vernaculis re­bus & domesticis contentus es, sed longè arcessitis & aliunde comportatis uti vis. Ad laudem profectò tuam parum inter­est, quid dignitatis voce complectare. Nā si Dignitas ista artem inventionis & judi­cii notet, quid dici potuit inconcinnius? sin alia quaedam designet, nimis remota & aliena consectaris. Utcun (que) sit, nimio acu­mine & brevitate obscuritatis elenchum peperisti. Porro de illa artificiosa progres­sione quid dicemus? si methodus sit, ut tu affirmas, cur quae eadem omnino sunt, eo­rum naturam tam confidenter distrahis? vis artificiosa progressione essentiam me­thodi contineri: & tamen vis artificiosae ꝑgressionis cognitionem aliunde ad me­thodum intelligendam afferri. Si etiam ratio ex arte procedendi fuerit methodi affectio vel subjectum, etsi sit illa quidem ad methodi intelligentiam multum alla­tura, eam tamen extrinsecus repetere ne­cesse non est, cùm possit methodi praece­ptione subtiliter comprehendi.

CAP. III.

VIDES jam Digbeie in rerum earum partitione, quae tibi ad methodi vim consequendam videntur aptissimae, quan­topere erret illa ingenii tui & peregrine­tur theoria. Quid? an lautius aliquid dein­ceps & exquisitius affertur? Disseris nihil abs (que) methodo sciri posse. at quid ita tan­dem? Rerum certè cognitio vel dispositi­one enuntiati statim elucet, vel e syllogis­mi dianoia efflorescit. At verò collocatio­ne methodica non rerum notitia exquiri­tur, sed ordinis illius, quo res notae jam ac judicatae constringuntur, illustratur ele­gantia. Definitio rei naturam e causis & e caeteris aliquando argumentis tam diluci­dè interpretatur, ut etiamsi res definita nullo ordine digeratur, tamen clarissimae existat scientiae & judicii. Si Epicurum scis­citantē quid esset voluptas, aut Stoicum de natura virtutis percontantem juberes rerum ordine disponendarum methodū ad notionem voluptatis & virtutis eno­datiùs explicandam adhibere, certè ille te [Page 31] ex hortulis suis abigēdum, hic e stoa prae­cipitandum esse clamaret. Sed est fortasse, quo paradoxon istud tueri queas. Quin igitur nos imperitos edoces? postquam quid sit scire exposueris, quod hercle est abs te sine methodi subsidio explicatum, continuò propositam thesin eleganti syl­logismo disceptas:

UBI Everarde acumen tuum? ubi mē ­tis analytica theoria? Consule de syl­logismo isto vel e Cantabrigiensi Acade­mia in dialecticis tyrunculum aliquem, vel ex agro Melibaeum, vel e campo & a­cie militem: horum sanè nemo est, qui a te non majorem in disserēdo requiret sa­pientiam. Certè Academicus ille, qui nu­diusquartus ad excipienda theoremata [Page 32] accessit logicae disciplinae, Digbeium qua­si dormitantem vellicabit, admonebit­ue aut antecedentem syllogismi istuc inani consilio aliunde obrepsisse, aut si id secus fuerit, complexionem ex ante­cedente instar portenti emersisse. Ali­ud enim est in propositione & assumpti­one propositum: in complexione verò inculcatum aliud. Sic cùm monarchiam polliceris, praestas anarchiam. Sed remitti­mus tibi ista leviuscula, homini praesertim nihil nisi altum & magnificum cogitanti, adeo ut gloriae tuae melius fortasse con­sultum putes, si ista potius contemnere quàm scire videare. Verùm quomodo tā ­dem institutam quaestionem conficis? Vi­deo conclusam enthymemate: cujus pro­positio artificio Digbei veluti able gata si revocetur, continuo Digbeiani judicii ac­curatio elucebit: est verò ejusmodi:

Qualis est illa syllogismi tui proposi­tio? [Page 33] quàm sci [...]a & delicata? vin' tu metho­dum ita natura comparatam esse, rerum ut omnium causa sit? Nae illam methodum beatam videri necesse est, quae per res uni­versas fusa latissimè sese ad constituendam singularum naturam dispertiverit. Quòd si rei cujuslibet causas methodo contineri non placet, nihil argumento isto ad dis­ceptandam quaestionem assequeris. Sin verò idipsum contendis, vide ne cujus be­neficio hanc lucem aspexisti, illa homi­nem dicatur ex methodis contextum pe­perisse. Sed ecce: video quid egeris. Ani­madvertisti scilicet persimili vel eodem potius syllogismi judicio concludi posse, omnem ex Everardi cognitione scienti­am manare:

AGNOSCO hercle philosophorum fi­lium. Is sine dubio est, in quo ut omnis ab eo scientia tanquam a fonte derivetur, idcirco a natura innexae rerum singula­rum [Page 34] causae & implicatae sunt. Quanquam illud per mihi mirum videtur, quòd cùm tanta causarum & tam ampla supellecti­le instructus sit, non tamen intelligendi vim satis subtili definitione comprehen­derit.

EXPECTABAM hercle dum diceres in­telligendi facultate etiam centesimam ra­tionem a quingentesima, quing entesimam a millesima, millesimam a causarum my­riade discerni. Non est (Everarde) non est humanae intelligentiae facultas ita angu­stis definita regionibus, ut ad distinctionē rationis a ratione & ad syllogismi tribu­nall alligata non possit latiùs excurrere. Commentum hercle Themistii est, arrep­tum e cogitationis delirio, non e disseren­di usu prudenter observatum.

CAP. IIII.

GLORIARE jam si placet & quaqua­versus praedicato, nihil esse quod in­telligi sine methodo percipiue possit. Quinetiam methodi cognoscendae diffi­cultatem quantum potes exorna, at non pigmentis, non inani splendore, non fu­catis coloribus. Methodum (inquis) scire res est difficilima. Immò verò siquis prae­ceptionum illarum subtilitatem animo complexus fuerit quae viam quandam de­scribunt inveniendi argumenti, siquis e­nuntiati vim omnem rationemue per­calluerit, siquis syllogismi excellentissi­mas leges cognorit & pergustarit, ei vide­bitur methodi intelligentia illustris adeò facilisque, ut nihil in ea reconditum & ab­strusum esse dixerit. Tu verò quibus tan­dem istam difficultatis thesin argumentis demonstras?

SATIS profectò acutè, sed non ita mag­no judicio ista disseruntur. Quid enim causae est, cur tibi de propositione assenti­remur? Nam in quarum rerū praxin mo­lestiarum asperitas variaeue difficultates effusae redundarunt, earum non ita semper retrusa cognitio & impedita fuit. Galliae peragratio quantae contentionis est? quan­ti sudoris & molestiae? & quid tamen fa­cilius quàm universae Galliae peragrandae viam nosse? si modò oculis obversetur to­tius regionis luculenta idea, si delineata in tabulis ratio itineris, si descripti Moean­dri, si notata diverticula. Sic methodum a schola & umbratili theoria ad commen­tationum quasi palaestram & curricula deducere, eam (que) vel ad leviora ac solutio­ra inventa dimittere, vel ad lucem artibus splendidissimi ordinis dignitate afferendā trāsferre, profectò hoc opus, hic labor est: hîc (Digbeie) Socraticos amores perli­benter agnosco. Veruntamen ut illam di­vinam [Page 37] vim methodi exploratam animo & scientia comprehensam habeas, inest in eo non illa difficultatis incredibilis mag­nitudo, sed facilitas certè haud mediocris.

CAP. V.

AT quous (que) tandem ista futilium quae­stionum altercatio producetur? quan­do susceptam pro duplici methodo con­troversiam insequêre? Ecce nugis adhuc ad methodi ornatum aggregandis sum­mo studio insistis. Philosopharis more tuo de methodi oppositis terminis: de discen­te & docente rhetoricaris pueriliter: de duplice disciplina plumbeam acroasin, de artis & naturae ad methodum affectione flaccescentem subtilitatem, de principatu & magisterio dialecticae misellam theori­am protulisti. At quamdiu ista sese sophis­matis accumulandis jactabit insolentia? quamdiu nos hujuscemodi eludent theo­riae? Nihil te Everarde logicarum legum majestas? nihil gloria existimationis tuae? nihil gravissimorum hominum judicium? nihil haec ipsa, qua de agimus, disciplinarū [Page 38] magistra methodus? nihil te Cantabrigi­ensium tuorum ora vultúsque movent? Redi aliquando ad te: confice de metho­dorum numero propositam thesin: huc fontes ingenii tui aperiantur & deriven­tur: huc omnem judicii gravitatē, omnem vim lumen (que) affer syllogisticae sapientiae: huc suadae medulla neruíque omnes elo­quentiae tuae deducantur & expromantur. Sed cur te tam solicitè admoneo? Ecce ad­est illa Methodi disceptatio quam requi­rimus. Nam methodi dialecticae duas par­tes, tria instrumenta, quatuor causas qua­tuor breviusculis, sed valde delicatis capi­tulis complexus es. Quanquam hercle vel ego inani opinione ducor dum capitum istorum ambitu tractationem methodi conclusam esse auguror, vel si rectè divi­narim, tua certè insipida in istis capitibus est & putidiuscula theoria. Quid enim? an tu rerum disponendarū methodo vim inventionis & facultatem judicii velut membra affingis? an tu definitionem, divi­sionem, syllogismum ad imprimenda re­bus clarissimi ordinis vestigia methodi in­strumenta esse ponis? an tu methodi mate­riam [Page 39] vocibus secundae intentionis, finem habitu scientiae profecto cōtineri arbitra­ris? Non est ita Everarde. Etenim qui me­thodi naturam inventione & judicio par­titur, educit ille quidem methodum e sep­tisiis, quae ipsa sibi praestituit, cùm illa a­lieni juris princeps esse nolit, sed conser­vatrix sui. Ac perinde facit ac si gramma­tista aliquis illam in grammaticis de con­venientia generis & numeri praeceptiun­culam in Etymologiā & Syntaxin parti­retur. Uter (que) hercle qoud totius artis na­turam plenè cumulate (que) complectitur, id unicae in arte particulae inelegāter ascribit. Quid definitio, divisio, syllogismus? eae ꝓ­fectò res sunt, non quibus uti methodus ad res perturbatas suis locis distinguēdas consuevit, sed in quibus ad ordinis cōcin­nitatem revocandis methodus elucet ipsa. Priora duo ad inventionis acumen & ad naturam rerum illustrius exponendam va­lent: illud verò posterius ad judicandam subtilitatem consequentiae. Quid dicam de vocibus secundae intentionis? praedi­bilia opinor & praedicamenta intelligis. At illa tibi, si loqui possent, ꝓfectò litem [Page 40] intenderent, quod tanquam ex caemento & lapidibus domum, sic ex ipsis methodi fabricam coagmentari velis. Quòd si ipsa in enuntiatum aut syllogismum illigata vis etiam ordine quodam collocari, non valde repugnabunt. Illud verò quale est, quod habitum scientiae perfectum, me­thodi finem esse affirmes? Methodus mu­neri suo cumulatissimè satisfecit, si res cō ­fusas in unum & nulla certa lege constri­ctas singulas singulis locis pro claritate notitiae disposuerit: adeò ut ordinis prae­stantissimi spectet solummodo & intuea­tur dignitatem. Quanquam non inficior si illa perinsignis variarum rerum collo­catio accesserit, summam intelligendi fa­cilitatem existere. Verùm erravi ego for­tasse, nec ista abs te ad methodi dispositi­onem referuntur, sed de arte dialecticae generatim disseruntur. Id si ita est: pul­chrum nobis testimonium dedisti judicii tui. Video nimirum te in id unū vehemē ­ter incubuisse, non tam ut propria & ger­mana sapienter attulisse, quàm ut longè disjuncta conquisisse & aliena ad presen­tem causam detorsisse videare. Cum tibi [Page 41] duplicis methodi adversus P. Rami uni­cam confirmatio adornanda sit & argu­mentorum praesidiis munienda: quorsum dialecticae subjectum attingis? quorsum e­leganti partium distinctione eandem il­lustras? quorsum definiendi concîsam ra­tionem, distribuendi artificium, syllogis­mi dianoiam istuc advocas? quorsum lo­gicae doctrinae causas omnes attexis? Ec­quid non animos nostros demonstratio­ne bipartitae methodi satis obtundere po­tuisti, nisi istuc rerum alienarum redun­dantia ad eosdem enecandos accessisset? Ecquid tua non modò fastidiis adhaeres­cere, sed etiam ad vim incitandam valere vis justissimae iracundiae? Sed sustineo ipse me. Video enim te non sine causa causas dialecticae induxisse. Vis enim illarum vi­ribus methodi varietatem constitui & la­befactari unitatem.

CAP. VI.

BENE est. Deventum est tandem aliquā ­do ad tractationem institutae contro­versiae. Quid igitur ad methodorum mul­titudinem [Page 42] vindicandam affers? quid ad unitatem methodi dissipandam? equi­dem mirifico quodam syllogismo confe­cta penè res est & profligata.

QUID tibi homini tam analyticè [...] dicam? Credo hercle te a M. Ciceronis Antonio in secundo oratorio admonitum ad hunc texendum syllogismū accessisse. Vult ille sese efferat in adolescente faecū ­ditas: ut esse possit in eo unde aliquid am­putet. An tu rhetor Antonianus factus es? equidem profudit sese & ejecit faecūditas ingenii tui. Quid enim? Binarium metho­dorum numerū efferre decreveras: at pro tua faecunditate quaternariū extulisti. Vis tu unamquam (que) causam esse methodum: & vis opinor quadripartitum genus cau­causarum existere: unde necesse est qua­tuor [Page 43] genera consequi methodorum. At­qui verò quae se nimium profuderunt re­vocanda censet Antonius, & velut inutilia sarmenta amputanda. Et certè quae in tui ingenii ubertate inest luxuries, ea quanto adolescentem Antonii aetate antecedis, tanto magis depascenda est. Sed quid est quòd unamquam (que) causam esse methodū existimes? nulla in efficiente & materia, nulla in forma & fine admonitio est, quid primo loco disponendum, quid conjicien­dum in medium, quid ad postremum re­servandum sit. Sunt inquam istae causae ejusmodi nullam ut methodicae colloca­tionis formulam interpretentur, sed quae ipsae, sint suis quae (que) sedibus ad methodi le­gem distinguendae. Nec si causarum aliae summae sint, aliae, mediae, aliae infimae, idcir­cò e varietate causarum methodorum va­rietas enascetur. Quid? generum annon est valde dispar ratio? aliud generalissimum, interjectum aliud, aliud infimum existit. Adjuncta etiam annon dissimilem natu­rae affectionem obtinent? quaedam e­minent & patent latissimè, quaedam ve­lut depressa sunt & dejecta inferius. [Page 44] Nec tamen cuiquam aliquando venit in mentem pro generum & adjunctorum differentia methodos differentes commi­nisci. Ac proinde non causarum discrepā ­tia methodum discrepantem parit (unius enim & ejusdem methodi praecepto res gradu & ambitu dissimiles possunt pere­leganti ordine collocari) sed multiplex formula easdem res ad quandam ordinis dignitatem redigendi, facit ut methodus in dissidente & multiplici genere verse­tur. Quòd si eaedem causae, eadem genera & adjuncta vario methodicae dispositio­nis modo digeri potuissent, sic ut ordinis instituti splendore intelligentiae nihilo­minus & memoriae consuleretur, profe­ctò hisce collocationum generibus non minus quàm unicae Rami methodo tribu­endum putarem. Quare utcunque cona­tum ingenii tui amplectar, non possum quin judicium tuum vehementer deside­rem. Vides aliis tibi argumentis ad unita­tem methodi convellendam opus esse. Ac profectò nisi divinitatem quandam inau­ditae theoriae attuleris, nisi cohortem Tho­mistarum, Javellorum, Dorbellarum, Tar­taretorum [Page 45] excitaveris, nisi denique inte­gram monarchiam in campum & aciem eduxeris, nunquam unica P. Rami metho­dus vel oppugnata cedet, vel expugnata corruet. Sed ecce gravem huic, quam tan­topere amplectimur, unitati plagam con­sequentibus telis inflixisse videri vis. Sic enim cum P. Ramo congrederis, Aeserni­nus nempe cum Pacidiano.

VIN dicam quod sentio? Id statuo te aut nescire quid confusum & perturbatum dici debeat, quid contrà eleganter distin­ctū & loco positum, aut si discrimen illud non vulgariter calles, P. Rami dialecticas reliquas (que) commentationes nunquam at­tigisse, nedum legendo percurrisse. P. Ra­mi tanta prudentia fuit in constituendis quodam ordine temperandisque discipli­nis, ut hodie vigeat non modò Lutetia, sed tota ferè literaria respublica Rami institu­tis [Page 46] servandis & quasi vestigiis perse quen­dis. Quis poëta in numerosa verborum conclusione quàm Ramus in artificiosa integrae disciplinae collocatione illustri­or? Immo P. Rami unaquae (que) commenta­tio, est tanquam disertissimi rhetoris ora­tio, in qua nihil inest verborum concur­su asperum, nihil hiul cum, nihil diductū vastius, sed omnia delicatissimis astricta numeris excellentem quandam & propè divinam suavitatem efficiunt. Quidvis itaque arripiendum potius fuit ad contu­meliam, quàm objicienda confusio. Sed instas scilicet & premis acerrimè, ut nem­pe non maledictum sed criminis verita­tem attulisse ad Ramum convincendum videare. Nota igitur elenchum confusio­nis: illustra etiam argumento:

[Page 47] Propositio hujus syllogismi quàm est a te egregiè exornata? quàm verè & acutè demonstrata? equidem in arcem totius quaestionis invasisti, quam si analyticis insidiis & theorico strategemate captam expugnaveris, Everardo non modò lau­rea & triumphi, sed etiam inaurata statua decernetur: fortasse etiam de monarchia cogitabitur. Excita itaque divinitatem ingenii tui, & quicquid habes argutiarum ac subtilitatis, id omne ad gloriam tuam exprome. Doce quanta e methodo ab universalibus progrediente confusio ori­atur.

Quid splendore hujus tuae theoriae po­test admirabilius fingi? quid cògitari ma­gnificentius? Sed nó est Everarde integrū P. Ramo inventis jā uti tuis. Erravit enim: non gustavit istam tuam theoriam: saepe in regia cathedra homo stultus metho­dum ab universalibus ductam singu­laribus [Page 48] verbis praedicavit. Talaee, pudet me tui: quid est quod Ramaee methodi digni­tatem tentatam ab aliis & sophismate op­pugnatam tantopere vindicare studueris. Anthoni Foqueline, Arnalde Ossate, P. Bergeroni, I. Poitevine, quae vestras aeta­tes iniquitas fortunae excepit? quae vestra ingenia anilis cogitatio irretivit? utinam hunc audissetis tam excellentem hominē, tam eruditum magistrum, tam scientem opificem logicae disciplinae, priusquam tā ­tus error de unica methodo animis vestris insedisset. ô stultos Martinios, Rhodingos, Beurhusios, Oltingeros, Severinos: amen­tem Freigium, hebetem Scriboniū, nulli­us consilii Makilmanaeum, bardos deni (que) & stupidos, quicunque illam Aristoteli­cam Rami ab universalibus methodum laudibus aut privatim exornarint, aut pu­blicè celebrarint. Sed quoniam de istis ho­minibus actum est, quin pergis (elegantis­sime philosophorum fili) Cantabrigien­sem juvētutem ad haec tam luculenta prae­cepta erudire? non dubito quin illam fa­cultate eloquentiae tuae, si deflexerit a cur­riculo veteris disciplinae, revocare possis. [Page 49] Verumenimvero Everarde quid agis? cur te is perditum? cur existimationem inge­nii tui tam inconsultò projicis? Scilicet tu sapientior quàm Socrates, eruditior quàm Plato, acutior quàm Aristoteles, ea con­temnis quae illi idiotae proeclara duxerunt. An oblitus es quas laudes Aristoteles generalibus attribuat? Generalia sunt [...]. quòd si igitur generalia in se rerum speci­alium causas complectantur, si eas ad illu­strandas mirificam lucem adferant, si prin­cipiorum vim obtinere & imitari naturam judicentur: ubi est illa generalium obscu­ritas? ubi tenebrae? ubi confusio? Num cau­sis quic (que) illustrius esse potest? quicquam ab obscuritate remotius? illae sunt quarū admirabili luce res abstrusissimae eruun­tur & intelliguntur, involutae explicantur, caligine obsessae collustrantur. Quid res speciales? an explicari possunt & intelligi non explicatis intellectisue generalibus? Non possunt hercle. Cùm itaque explica­tio specialium e generalibus derivetur, a­deò ut nisi ab eisdē lucem aliquam acce­ceperint specialia, eorum difficilis intelli­gentia [Page 50] futura sit & perobscura: quid est quòd generalia tanquā obscuritatis ple­nissima arguantur? quomodo possunt esse [...] & [...] quàm sunt speci­alia, si fuerint obscurissima? Cur id por­ro difficilius intelligitur, quod simpli­cius est & pauciora complectitur? Cur denique ex universalibus oriri confu­sionem opinaris? universale quaecun­que habet, ea ad specialia transmittit: quo fit ut specialium essentia partim ob ascitas a generalibus affectiones, partim ob suas & proprias sit e pluribus concre­ta illa quidem & temperata. Quae est ista tanta confusio? ut primò generali­um natura ad res plures communiter dif­fusa eleganti & succincta definitione pro­ponatur: deinde in duas partes subtili­ter distincta spectetur. Tibíne literae intelligentia confusior quàm syllabae, & syllabae quàm orationis videtur? Tibi­ne argumenti natura ad intelligendum perturbatior quàm enuntiati, & enun­tiati quàm syllogismi est? Habere na­turam quae ad res plures subjectas ge­neratim attineat, non est id quidem [Page 51] perturbatum esse & confusum: praeser­tim cùm haec generalis natura definita & partita membris exhibeatur. Quòd si rerum variarum dissidentes affectio­nes permisceri in generalibus & confun­di summa ratione▪ diceres, quas natura alias ab aliis sejunctas esse voluit, tum demum de confusione non gravatè as­sentirer. Aut si illa essentiae in genera­libus communione vel intelligentiam ipsorum impediri vel specialium obscu­rari naturam constaret, facilè adduci potuissem, ut tibi universalibus confu­sionem tribuenti concederem. Intue­re P. Rami artem grammaticam: atten­de parumper rhetoricam: dialecticam perlustra diligentiùs: inquire in Arith­meticam & Geometriam: has equi­dem singulas disciplinas eo artificio conformatas a P. Ramo & eo digestas ordine deprehendes, ut primo genera­lissima, deinde subalterna, postremo specialissima collocentur: & tamen nihil in illis confusum & impeditum, nihil perturbatum, nihil accersita ob­scuritate spinosum reperies.

[Page 52] Quid igitur? Satin' refutata videtur uni­versalium obscuritas? Assentiri te dices, universalia esse clarissima, sed natura, non autem nobis.

SICCINE adolescentum ingeniis vanis­simae distinctionis commento illudendum esse censes? Quasi verò quae naturae clari­tate antecellunt, ea nequeant esse nobis clarissima. Nónne obsecro universalia sunt nota nobis? si neges, confiterete in dialecticae praeceptis plumbeum esse ad­huc & planè hebetem: agnosce te tanquā humi stratum elegantem illam lineae, su­perficiei, corporis, & rerum aliarum ma­thesin suspicere potiùs & admirari, quàm cujus generis & naturae sunt, mente com­prehendere: negate in physicis, etsi in eis­dem ferè consenueris, plus tamen propter generaliū difficultatē incredibilem profe­cisse. [Page 53] quàm Aesopi corniculam in musicis. Sin verò tibi logici artificii scientiā vendi­care, si assumere laudem perfecti in Geo­metricis magistri, si deni (que) summam phy­sicae sapientiae cognitionem arrogare vis: quae est ista tam inverecunda, tam theori­ca, tam somnolenta distinctio? dicere ni­mirum, universalia esse lumine naturae suae notissima, nobis verò haudquaquam nota. Videmus humanae cognitionis ergo arti­um disciplinas, quae illae cunque tandem sint, & paulatim eseminario naturae succre visse, & ad aliquam penè maturitatem per­venisse: & tamen homines dicemus mini­mè posse istam rerum generalium, quae sunt artium praeceptis explicatae, tam ex­cellentem & notitiam complecti & clari­tatem intueri? Quòd si igitur non modò specialia, sed etiam universalia nobis nota & nostram subire intelligentiam dican­tur, nova tibi e schola Aquinatis accersen­da distinctio est: novae theoriae nova fabri­ca dedolanda. Vides eam jam existere quaestionem, cum utraue sint nota, utrum eorum illustrius sit & notius. Huc redeunt illae pro universalium clarissima luce Ari­stoliae [Page 54] laudes, quòd universalia nempe sint [...], ido­que ad specialium illustrationem adhibe­antur. Nam quòd istuc similitudines quasdam ad removendam a nobis rerum generalium notitiam aggregaveris, nihil jam ab illis periculi metuendum est. Vis ut oculum solis lumine, sic mentis aciem universalium splendore obtundi vehe­mēter & praestingui. Atqui verò nō magis mihi physiologus videris, quàm dialecti­cus. Equidem si non ab aliis (qui tamen sa­tis multi sunt) saltem a Velcurione fami­liari tuo discere potuisses versari in genere valde dispari sensus mentisue naturam: illius perimendi in excellenti objecto vim inesse: hanc, quanto clariora occurrunt, tanto magis velut excussa caligine ad in­telligendum excitari: & quo sese vehe­mentius ad lucem universalium aspicien­dam intenderit, aeo acutiorem reddi so­lere. Vide porro quid contra te ista ex si­militudine arripiam. Ut lux solis propter acceptam a natura mirabilem claritatem est oculis nostris maximè conspicua: ut etiam solaris lucis beneficio res prope­modum [Page 55] infinitae sub aspectum cadunt: sic generalia propter insitam ipsis & nativam lucem ab hominibus intelliguntur facili­mè: sic etiam eorum lumine res speciales tanquam collustratas intuemur. Ubi jam universalium illa tantopere a theorico do­ctore jactata obscuritas? ubi illius tuae contra methodi unitatem conclusionis gloria? Dum caput dialogi tui ista de con­troversia decimum sextum intueor, dum illius postremum versiculum attendo, ri­sum mediusfidius continere non possum. Inducis nempè Ramistam (sic enim ap­pellas) confitentem errasse se jamdiu, & planè agnoscentem methodum non esse unicam. Ita videlicet hominem acumine tuo perculisti: ita valentem & nervosam theoriam adhibuisti: ita admirabili & sin­gulari eloquentia perorasti. Nam

QUAE tuum ingenium (analytice metho­dorum architecte) tam foecundae & adipa­les Musae obsederunt, cùm ista cudeban­tur? Ut methodus pro rerum disponen­darum notitia & lumine conformetur, ut ab universalibus quae & ratione naturae suae & nobis sunt notissima inchoetur, ut descendat, progrediatur, & ordinem apta collocatione texat: ista omnia approbo, exorno, amplector: & in unicam P. Rami methodum eleganter convenire disputo. At verò qua fronte philosophus dialecti­cis imbutus, analyticae theoriae sapienti­am venditans, spirans denique majestatem praestantissimae monarchiae, dicere audebit methodum aliquam esse quae a caligine & tenebris progreditur? istud profectò tale est, summo ut studio certasse videare, ne quis Everardū vel Dorbella vel Scotista delirio insulsissimi sophismatis aliquando superaret. Quid de methodo regrediendi & a singularibus sensu perceptis ad gene­ralia ascendendi dicam? Quid de retexen­di ratione? utra (que) haec methodus accura­tiùs deinceps excutietur, & infantissimi elenchi convincetur.

CAP. VII.

VIDES (Everarde) methodi unitatem nondum ingenii tui theoriis dissipa­tam corruisse. Attamen quasi re confecta palmam lemniscatam expectares, pro au­thoritate monarchiae tuae methodum par­tiris, & generum varietate distinguis. Me­thodus (inquis) distribuenda videtur qui­busdam habita ratione nostri vel rerum subjectarum. Sanè verò qui methodum sic e rerum ipsarum natura metiuntur, ut quae lumine notitiae caeteris antecellit, ea pri­mam sedem obtineat, quae claritate natu­rae proxima est, ea secundo loco colloce­tur, & ita deinceps: ii certe id unum agunt, ut magnam nostri videantur rationem habuisse. Nam ista tam prudente rerum dispositione non modò intelligentiae no­strae, sed etiam memoriae consulitur prae­clarissime. At si quis pro varietate homi­num quòd alii agrestes sint & impoliti, a­lii alacri ingenio & ad humanitatem libe­raliter instituti: aut pro rerum discrepan­tia, quòd aliae illustres natura claraeue [Page 58] sint, aliae in quadam obscuritate versentur: siquis (inquam) pro ista dissimilitudine multitudinem methodorum confingen­dam esse statuat, is hercle ex illis est quē musae dialecticae nondum ad ullam judicii accurationem expoliverint. Non asse­quitur animo Rameae methodi dignitatē: non utilitatem & necessitatem intuetur. Sed quid est cur non methodorum fabri­cator iste parem diligentiam in caeteris dialecticae partibus adhibeat. poterat cō ­simili ratione inventio argumentorū pro genere personarum dupliciter distingui, adeò ut alia imperitis, alia doctis tradere­tur. Verum perge & methodi primam di­stributionem propone.

QVAENAM est methodi tam incon­cinna distributio? Si dixeris enun­tiati aut syllogismi disciplinam aliam ad sensum communem accommodari, aliam verò politiùs esse & subtiliùs informatā: annón te populares tui risu & sibilis ex­cipient? eisdem enim praeceptis in veri­tate [Page 59] pervidenda, eisdem legibus in judicio consequentiae uti possunt & illi qui nul­lius elegantiam disciplinae attigerunt, & illi qui Academiam profitentur. Sic me­thodus non est certis definita personis, nō ad res certas alligata, sed una eadē (que) ad rerū universarum collocationem, sive ge­nerales sive speciales fuerint, potest & de­bet ab oībus, sive sit tradenda disciplina imperitis, sive eruditorū exaggeranda co­gnitio, semper adhiberi. Quantum enim de unica illa ab universalibus via detrahi­tur, tantum de rerum facili intelligentia & memoria imminuitur. Non ignoro ab o­ratoribus & poëtis methodi quandā [...] interdum scienter institui: sed occultatio ista quae non totius methodi absoluta in­versione, sed partium quarundam vel el­lipsi vel redundantia vel praepostera di­spositione efficitur, occultatio (inquam) ista scenae profectò est & palestrae, aut po­tius ad permovēdū quaesita, quàm ad do­cendū instituta. Quare popularē illā, quam appellas, mihi pro methodo admittere re­ligio est: sit si placet methodi quaedā [...]. Quid si rhetor aliquis in artis exquisita [Page 60] descriptione pronuntiandi artem in rectā & visitiosam partiretur, aut ethicae doctri­nae magister justitiam eas in partes didu­ceret, quarum altera veritatem justitiae cōplecteretur, altera justitiae adulterinam imaginem referret: ecquid aut illum sic pueriliter rhetoricantem, aut hunc de ju­stitia contra legem justitiae philosophan­tem ferre potuisses? Removeatur ita (que) illa tua popularis methodus: cujus est abs te nō satis dilucide explicata definitio. Nam ‘Popularis methodus est (inquis) quae materi­am subjectam secundum communis pru­dentiae regulam absolvit.’

QUID tandem est materiam subjectam absolvere? an eam definitione tractare? an distributione evolvere? an syllogismo disceptare? at ista naturam methodi non attingunt. An igitur absolutio subjectae materiae idem est quod materiae aestimatae jam ac judicatae dispositio? si sit, peregrinā loquendi formulam valdeue alienam af­fers. Agedum exacta methodus quid est? in illius explicatione more psittaci dictata [Page 61] recitas. Bis ternae istuc exactae methodi de­finitiones sunt aliunde repetitae. Quarum certè aliae inanes sunt & heterogeneae: aliae ad referēdam methodi effigiem velut ty­pi quidam rudes & inchoati: nulla verò integram illius naturam & suis absolutam numeris proponit. Non satis est dicere methodum esse praecedentium & conse­quentium artificiosam dispositionem, nisi etiam quo modo sit informanda disposi­tio, quibus gradibus distinguenda, quem ad usum concinnanda, explicetur. Equi­dem ista tanta definitionum copia lubri­cam in te & fluctuantem de methodo o­pinionem arguit. Quid sit methodus di­cerem nescire Everardum, nisi philoso­phum celeberrimas theorias ostētantem, & de methoho texentem dialogos in de­finienda methodi natura habetem esse & imperitum, prope incredibile videretur. Qui conclusionis necessitatem exactae me­thodo propositam esse contendit, ecquid huic philosopho compertam esse metho­di rationem & exploratam dicemus? nulla hîc vigilantis sana oratio, sed somniantis inane phantasma.

CAP. VIII.

SED excita tandem (Digbeie) conso­pitam illam intelligentiae tuae faculta­tem: evoca aliquam mágnificam theori­am: nec patiare nos desiderio diutius lan­guescere suavitatis tuae. Quanquam her­cle non inficior quin te hactenus satis li­beralem experti simus. Etenim exhibui­sti nobis pleráque methodi ornamenta. Proposuisti methodum speculantis, me­thodum agentis, methodum demonstrā ­tis, methodum docentis, methodum cre­dentis, methodum dubitantis, metho­dum lucis, methodum tenebrarum, me­thodum mentis, methodum sensus, me­thodum nostri, methodum naturae, me­thodum descendendi, methodum ascen­dendi, methodum progrediendi, metho­dum regrediendi, methodum texendi, methodum retexendi, methodum popu­larem, methodum exactam. Non pos­sunt istae methodorum deliciae, quas tuae Analyticae Musae quasi uno partu exclu­serunt, sine aliqua grata commemoratio­ne [Page 63] praeteriri. Quae jam supersunt me­thodi? Methodus tibi una est a notiori­bus nobis, altera a notioribus natura. Suade ista vel potius persuade.

MIRIFICA hercle suasio, eáque di­gna rostris vel rastris potiùs. Primum quae est illa natura, quam nobis tantope­re oppositam esse vis? an ratus in rerum universitate & constans ordo? opinor repugnabis▪ an rerum generalium na­tura? ea certe est. Sed quid ita? num pro­pter obscuritatem? at docuimus eti­am ratione nostri generalia lumine no­titiae praecellere. Num quia a nobis tan­quam a principio ad generalia tanquam ad aliquod in arte extremum progredi­mur? At inquam in perdiscendis disci­plinarum artificiis nec a nobis, nec ad nos progressionem ullam instituimus: atque ut generalia extremum in artis [Page 64] conformatione locum obtineant, id a te quasi concessum temerè arripitur, non ra­tione demōstratur. Deinde concedatur si placet, nos & naturam in oppositos termi­nos concessisse. Quid an inde duplex me­thodus consequetur? ut hujus consecuti­tionis sapientia clarius elucescat, res ad formam integri syllogismi revocata, pro­ponatur.

NUN QUID te ista pungunt? num the oriae tue jejunitatem produnt? propositio isti­us syllogismi si generalem sententiam cō ­plectatur, sophismate offendit inanissimae falsitatis: sin verò particularem, non es in texendo syllogismo syllogismi legibus obsecutus. Ut enim sese parum verecun­do mendacio constringit, qui a quibusli­bet oppositis terminis duas oriri metho­dos affirmat: sic qui propositionem syllo­gismi [Page 65] in prima Aristotelis figura dispositi particularem efficit, is non ad syllogisticae praeceptionis formam accommodate dis­serit, sed ad fraudem & captiunculam tur­pissimè deflectit. De Assumptione quid dicam? illius antea satis est demonstrata vanitas. Cùm igitur in syllogismi tui par­tem antecedentem tam insignes elenchos conjeceris, adduci non possum tibi ut de complexione assentiar. Quid est (Digbee) quòd tibi homini acuto tam obtusa, in­structo a logicis tam [...] sapiēti tam insi­pida exciderint? Multa tu quidem de op­positis terminis fabulare. Hinc est quod aliam docenti, aliam discenti metho­dum attribuas: quasi a magistro disci­pulus non eadem methodo ad perci­piendam artis disciplinam ducendus es­set, ad quam ars ipsa exaedificata est. Si ars a summis per intermedia ad infima des­cendit, primùm summa illa a doctore tra­denda discipulo: deinde decurrendum ad intermedia: postremò de infimis cogitan­dum. Ne (que) verò inversa illa rerum collo­catione, quae a specialissimis inchoata ge­neralium decursu terminatur, discipuli [Page 66] imbecilitas sublevatur, sed variis rerum praepostero ordine confusarum difficulta­tibus penè obruitur. Sit igitur discipulus is, quem abhorrentem a literis natura ad tarditatem finxit ingenii, qui sese abjecit ad dedecus, qui est potiùs ad stivam rele­gandus quàm ad Academiam transmit­tendus: attamen si refragantibus Musis ad alicujus degustandam acroasin disciplinae aliquando se cōtulerit, unica illa ad hunc informandum P. Rami methodus affere­tur. Quae itaque generalissima existunt, ea primū sunt huic tam vasto & hebeti Cory­doni inculcanda: deinde impingenda sub­alterna: ad extremum specialissima obtru­denda. Quòd si discētis industriam gene­ralium obscuritas retardaverit, est ea non modò facili interpretandi genere minu­enda, sed etiam familiarissimis & illustris­simis exemplis dissipanda. Atque hanc a generalibus viam expedit perpetuò & ab omnibus adhiberi: cùm praesertim sit ac­curatissimi compendii, & res universae isto ordine prudenter colligatae facilimè pos­sint cognitione comprehendi hominum (que) memoriis insidere. Cōtrà autem si quis ar­tis [Page 67] praecepta ad hūc ordinem redegerit, ut res specialissimae velut prima acie dispo­nantur, subalternae in mediam turbam di­mittantur, generalissimae postremo agmi­ne concludantur: dici non potest quanta & quàm gravia sit in artem sophismata illaturus. Primò intelligētiam mentis di­strahi vehemēter & perturbari necesse est, cū ea in specialiū explicatione cōfundan­tur, quorū cognitionē e generalibus repe­tendā esse constat: cū (que) ab▪ antecedentibus praeceptis consequentia illustranda sint, quae esse potest in rebus ad hanc metho­dū dispositis perspicuitas, in qua generalia specialium causas cōplexa ideo (que) ad lucē eisdem afferendam aptissima ad infimum in arte gradum deprimuntur? Deinde quae tandem ex ista methodo non oritur diffi­cultas memoriae? quî fieri potest ut fre­quentibus & cōfusissimis obruta tautolo­giis non languescat ac succumbat? Nam cū sit generaliū demōstratio nondū informa­ta, necesse erit ut in singulis specialibus communes affectiones minimae illae quidē definitae adhuc & explicatae iterentur. Quid ergo Everarde? cum ex P. Rami [Page 68] methodo (ut de artis ordine isto dispositae eleganti brevitate taceā) duae summae uti­litates nascantur, expedita nimirū rerum intelligentia & facilima memoria: num eā a specialibus viā, quae a te methodus no­tior nobis methodus (que) discentis appella­tur, meritò tibi abjudicare & rejicere vi­demur? utpote quae perturbatione intel­ligentiae, memoriae confusione, rerum tra­ctu longiore nimium (que) excrescente offen­dat gravissimè. Verumenimvero partitio illa rerum notiorum Aristotelica Everar­dum decepit & in fraudem induxit: immò mirificae ex eadem tenebrae sese multas ad artes diffuderunt. Inquiramus igitur in eam parumper: spectemus num satis logi­cè prudenter (que) facta sit: & si sit, num ex ea methodus bipartita deduci possit videa­mus. Notius ita (que) ut placet Aristoteli, du­plici ratione distinguitur: aliud est notius nobis, aliud notius natura. Dico Everarde notioris partitionem istam esse ab orga­nicae disciplinae magistro potius somnia­tam, quàm cogitata institutam ratione & judicio. Etenim in ea modus notitiae cum homine cui res nota sit perinscitè [Page 69] comparatur. Quid si artifex medicinae in rerum salubrium distributione diceret, a­lias esse hominibus salubriores, alias verò natura: annon risum prudenter intelli­gentibus commoveret? Si musicus e duo­bus sonis propositis illum acutiorem no­bis, hunc natura acutiorem esse conten­deret, annon Musicum istum planè dere­lictum a Musis esse diceres? Dic jam Digbeie hunc sonum esse natura acutissi­mum, sed nobis ne acutum quidem: Dic hunc colorem esse natura splendidissi­mum, sed nobis valdè obscurum & tene­bricosum videri: Dic errasse Aristote­lem, cùm disserit id esse absolutè & na­tura bonum, quod viro bono tale sit: id absolutè salubre, quod hominibus cor­pore bene affectis salubre sit: & id simili­ter natura & absolutè notum, quod no­bis mente eleganter compositis notum existat. Dic etiam Jacobum Carpentari­um, cui tu plurimum tribuis, delirasse, qui primo suae physicae descriptionis capite docet eadem esse omnino & natura noti­ora, quae sapienti notiora sunt. Quò si in hisce non erravisse Aristotelem, non lap­sum [Page 70] esse Carpentarium, sed utrun (que) verè philosophatum esse arbitrere, rejicienda ꝓfectò illa est tam inepta rerum notiorū comparatio, statuēdúm (que) quae natura no­tiora sunt, eadem ipsa esse nobis notiora. Pluribus istius partitionis infantiam re­fellerem, nisi eandem essem & antea satis fusè sexto capite persecutus. Age verò, quid cōmentitium est, sit illud tamen si placet veritati consentaneum: sit ista legitima & sapienter confecta partitio. Quomodo tādem ex ista partitione binarium metho­dorum numerū deduces? Vin' in arte con­stituenda ut a specialissimis ad generalissi­ma progrediamur? eae enim tuo judicio nobis sunt notissimae. At (inquam) si rebus specialissimis singulares & sensu percep­tas comprehendis, ab iis artem exordiri vis quae nullam in artem excepta Astro­nomia cadunt. Sin subalterna intelligis, minimè illud, quòd proposueras, asseque­ris. Nam subalterna ista, cùm naturam ob­tineāt ad res multas generatim diffusam, erunt etiam vel tuo judicio ad rationem naturae nota & illustria. Quid dicam de incommodis quae ex ista a specialibus ad [Page 71] generalia progressione redundant? Dis­serui de perturbatione mentis & intelli­gentiae: memoriae confusionem inde na­tam demonstravi. Quapropter Aristo­telica notioris distributio ut anilem sub­tilitatem redolet scholastici ingenii: sic ad duplicem artium conformandarum me­thodum constituendam est longè inep­tissima.

CAP. IX.

SED ecce e duplici in homine prin­cipio duplicem methodum exilere vis.

QUAE tandem lucis & tenebrarum voca­bulis principia interpretaris? Quantum ex oratione tua divinare possum, lucem pro mente, tenebras, pro sensu posuisti▪ [Page 72] Quid tibi in mentem venit ut sensum cum tenebris tam inconsultò conferas? Vis specialia esse nobis clarissima, aut quia sensu apprehenduntur, aut quia sensui vi­cina sunt: & vis etiam isto tenebrarum (ut appellas) principio res distinctè & particulariter (sic enim loqueris) discerni ac judicari. Quomodo igitur, cùm sensi­bus cognitionem, cùm vim accuratiùs di­stinguendi ac judicandi eisdem concedas, quomodo (inquam) sensibús cùm tene­bris tanta cognatio intercedit? Verùm re­mitto istud tibi: sit sensus principium, sit mens etiā principiū scientiae & cognitio­nis acquirēdae. Quid tum? an hinc duplex methodus existet? hujus tam frigidae con­sequentiae judicium quis ita stupidae men­tis est aliquando ut probet? Agnosco e sensuum observatione & rerum inducti­one omnem cognitionem defluxisse. At verò res singulae, postquam subsidio sen­suum & mentis lumine cognitae fuerint, si volumus ipsas ordine aliquo devinciri, sunt illae quidem unica P. Rami a gene­ralibus methodo digerendae. Aliud est sensus mentisue beneficio ad rem intel­intelligendam [Page 73] pervenire: aliud res in­tellectas methodo disponere. Neque si acquirendae cognitionis via in multiplici genere sita sit, idcirco rerum jam cogni­tarum dispositio in varias ac repugnantes species distinguetur. Quòd si rationem parandae scientiae quae per sensum effici­tur, methodum appellas, & idem de men­tis ad rem cognoscendam actione statuis: duas hercle praeclaras methodos consti­tuis: quarum utraue tantum abest a ve­ritate methodi, quantum abess evidemus aut vanitatem contorti sophismatis a lau­de sapientiae, aut Everardi analyticā the­oriam ab ornamentis excultissimae disci­plinae.

CAP. X.

SI quantum voluntate contendis, tan­tum studio & facultate potuisses, eam hercle ad magnitudinem theoria dialogi tui excrevisset, ut quod nunc Analyticae tuae monarchiae proprium est, nempe ut a nemine ferè sumatur ad legendum, id ei cum dialogo tuo commune extitisset. [Page 74] Sed praeclarè cecidit quod in excitanda monarchia maximam partem ornamen­torum & sapientiae tuae consumpseris: a­deò ut ad exornationem dialogi paucae duntaxat reliquiae superessent: quae ta­men eas sophismatum ineptias comple­ctuntur, ut aliis miserandae, aliis deri­dendae videantur. Earum jam multas, cùm indignae essent quae verbo refelle­rentur, tamen uberiore oratione discep­tavimus. Restant & aliae pari elegantia quisquiliae ad unitatem methodi abrogā ­dam aliunde istuc comportatae.

SICCINE hallucinari placet? Cùm de artificiosa rerùm, quae jam inventae sunt & separatim judicatae, collocatione agatur, quae te tam praeceps theoria impellit, ut ad convellendam methodi unitatem ar­tium inveniendarum methodum oppo­nas? equidem pro tua in logicis singula­ri [Page 75] sapientia duplicem nobis ex hac inve­niendi methodo elenchum peperisti. Nam & rem falsam proponis, & si max­imè vera esset, tamen alienam. Vis ar­tium inventionem a finis deliberatione oriri, & sic a summo fine per media ad infima descendere. Quo quid dici po­tuit homine philosopho indignius? om­nes enim disciplinae, postquam naturae per sensum observatio accessisset, ex ac­curata specialium inductione per sub­alterna ad generalissimum ascendendo effloruerunt. Sic grammaticae elegan­tiam adhibita inductione observatio peperit castissimae dictionis. Sic di­alectica non est e commentis nata scho­lasticae theoriae, sed ab imitatione ex­cellentissimae in usu disserendi rationis per inductionem derivata. Sic Mathe­sis numerorum & magnitudinis: sic splendor universae physiologiae velut e naturae igniculis inductione speciali­um ad generale constituendum ante­gressa emi cuit primò & illuxit. Hinc Hyppocrates, cum medicinae singulares quasdam observationes in Aesculapii [Page] delubro consecratas esse vidisset, genera­lia medicinae, theoremata constituisse di­citur. Eadem est Aristotelis de artium inventione sententia: a quo certè homi­ne tua jamdudum vehementer aberrat o­ratio. Ille in posterioribus Analyticis ob­servationem, experientiam, inductionē, quod ab hisce omnium artium instituta procereentur, copiosè magnificèue cele­brat. Ille in ethicis finem assumendum, non de eo consultationem ineundam esse disserit. Tu contrà in artibus inveniendis de fine adhibendam deliberationem esse contendis. Sed facio injuriam Everardo. Aliud est illi a summo fine per media ad infima descendere: aliud ab universali­bus per subalterna ad specialissima. Ac proinde quod ipsi doctrinarum a genera­libus ad specialia descendendo inventio­nem attribuerim, crimen fortasse mihi il­latae calumniae subéundum est. Vult enim in eo culpa vacare, in quo P. Ramum re­prehendit.

QUID (ut de barbarismo taceam) istis futilius? Quid illotum magis & inqui­natum fieri cogitaríve potuit? primo in­fantissimae distinctionis commento tibi­ipsi imponis. Nam finis ille, quem in deliberationem cadere vis, annon toti ar­ti inveniende communis est? & media generalissimo fini proxima, annon etiam subalterna dici possunt? possunt hercle. Atque hac ipsa a generalibus ad specialia methodo accuratam disciplinarum invē ­tionem institui disertissimis verbis affir­mas. Recognosce mecum verba tua, quibus demonstras methodum ab uni­versalibus [Page 78] ad singularia esse accommo­datiorem scientiis exactè inveniendis & docendis, quàm nobis instituendis. Tuo igitur judicio artes a generalibus ad spe­cialia descendendo inventae funt. De­inde quid est quod Rami dialecticam tam sine verecundia calumniere? Ille­ne methodo a generalibus artium inve­niendarum rationem contineri aliquan­do diceret? Illéne tecum Everarde tam pingue & lutulentum sophisma tuere­tur? Illéne quae toto genere accuraris­simis praeceptis distinxit, ea tam ani­liter & ineruditè confunderet? Ma­gnam in hominem divinissimi ingenii, sed publico triginta annorum testimo­nio refutatam calumniam contulisti.

Postremo quale illud est quod isti me­thodo affingas? esse nempe eam scien­tiis docendis quàm nobis instituendis accommodatiorem. Monstrum quod­dam & portentum narras. Qui unquam tradendarum scientiarum artifices non eam in discipulis suis ad cognitionem e­rudiendis methodum secuti sunt, ad cu­jus legem ars illa, quam tradiderunt, [Page 79] descripta esset? si modò methodus illa artis praecepta ad clarissimum ordinem redacta gradibus quibusdam ad intelli­gentiae & memoriae facilitatem elegan­tissimè distinxisset. Vides grammati­cae praecepta eo ordine digesta, ut pri­mo grammaticae definitio proponatur: tum partitio in etymologiam & syntax­in subsequatur: deinde tota etymolo­giae ratio utilissimis comprehensa the­orematis exhibeatur: postremò expli­cata jam etymologia vides universae syntaxeos disciplinam eodem ordine pertractari. Tu fortasse homo sapiens & variarum methodorum lautissima su­pellectile abundantissimus, si tibi ali­quot discipuli essent ad grammatici ar­tificii sic descripti scientiam informan­di, eisdem opinor primo syntaxin tra­cto a postremis illius praeceptis initio ad discendum proponeres: deinde gradatim ab ultimis ordiendo etymo­logiae instituta peragrares. Equi­dem remitterent tibi istam diligenti­am discipuli tui, & se cum tua nova [Page 80] methodo libenter carere, tum ista dispo­sitae artis methodo erudiri facilè pateren­tur. Sed attende ipse tecum (ô philoso­phorum fili) & diligenter intuere, quem ad finē artes excellentissimi ordinis splen­dore illustrentur. Annon ut confusione dissipata ipsas & intelligentia & memoria facilius complecteremur? Id si ita est, cur non quae methodus disponendis artibus accommodatissima perhibetur, eadem ad alios instituendos videri debet aptissima? Sed ut ad institutam thesin revertar, per­vicit ratio, & authoritas Peripatetica con­firmavit singulas artes e specialium indu­ctione ad generale constituendum adhi­bita effluxisse. Veruntamen praeceptorū inventionem facto a generalibus a speci­alia progressu caepisse, cui ratio commu­nis vehementer reclamat, tanquam ve­rissimum obtineto. Quid hinc conseque­tur? an duplicem esse methodum, unam artis inveniendoe, alteram disponendae? pu­det me tui Digbeie. Ars inveniaendi & artes ipsas & caetera omnia est a P. Ramo in prima dialecticae parte luculentissimis decretis informata. Nulla hî de artium [Page 81] inventione, sed de tota ipsarum ad ordi­nem conformatione quaestio est. Parti­tus ille est in duo membra universam di­alecticae naturam, inventionem nempe & judicium. Inventionis vim ad res om­nes inveniendas sive illae artium genere concluderentur, sive ab artibus essent a­liae, generatim dispertivit. Deinde om­nem judicii facultatem enuntiato ad ve­ritatem judicandam, syllogismo ad dis­ceptandam consequentiam, methodo ad ordinem imprimendum comprehendit. Qui igitur ad labefactandam Rameae me­thodi unitatem methodum artis inveni­endae opponit, equidem non proposi­tam quaestionem attigisse, sed cidem ter­giversando & rem alienissimam oppo­nendo egregium sophisma videbitur suf­fudisse. Contendit Ramus unicam esse artis jam inventae & separatim enuntiato aut syllogismo judicatae ad ordinem re­vocandae methodum. Tu eum ad refel­lendum affirmas duplicem esse metho­dum, unam collocandae artis, alteram e­jusdem inveniendae. Perinde est ac sicō ­tra rhetorem verissimè affirmantem rhe­toricae [Page 82] pronuntiationis rationem bimem­brem esse, eamue voce aut gestu conti­neri, illico opponeres eandem esse tri­plicem, unam vocis moderandae, alteram gestus conformandi, tertiam orationis per tropos exornandae. Quapropter ar­tis inveniendae ratio a quaestione de artis inventae ac judicatae methodica collo­catione removeatur.

CAP. XI.

NON adhuc methodorum varieta­tem theoriae tuae procrearunt: non adhuc Rameae methodi unitatem evertere potuerunt. Veruntamen ita magni ani­mies, ut nondum cedendum esse, non­dum hastas abjiciendas putes. Quibus ergo praeterea argumentis pro multipli­ci methodo decertatur?

Atqui (inquam) synthesin hanc, quam anteà methodum nobis notiorem appel­lavisti, docuimus esse non concinnitate ordinis insignem, sed ejusdem inversione praeposteram, perturbatione intelligen­tiae odiosam, memoriae confusione dete­stabilem. Istam methodi partitionem po­tiùs ut monarcha imperas, quàm ut po­litus e schola magister demonstras: ideó­que statim ad alia quaedam digrederis. Conaris igitur primùm in laudem me­thodi analyticae velut panegyricum sed illum breviusculum concinnare: quòd nempe sit divina virgula: quòd gressus dirigat mortales ad lucidum veritatis fontem: quòd sit Homeri aurea catena: quòd per eam ad Chrystallinum scientiae coelum ascendamus: quòd fidem nostrā non imploret: quòd sit certa ratio & in­dubitata: quòd sit methodorum exac­tissima. Magnae profectò laudes. Sed vide quàm parum constanter egeris. Ad­dis enim hanc ipsam methodum nobis esse obscurissimam, & dialogi tui decimo sexto capite, eandem authorem confusi­onis, plenam tenebrarū, summi erroris [Page 84] & ignorantiae abyssum appellas. At quî fieri potest ut methodus analytica sit no­bis instar divinissimae virgulae? ut illius ductu ad fontes excellentissimae verita­tis & scientiae veniamus? ut vestigiis no­stris ad rerum optimarum cognitionem dirigendis magistra sit & princeps? si no­bis ipsam insequi cupientibus non modò summam caliginem & tenebras offude­rit, sed ita praeiverit, ut nos a scientia ad inscitiam, & a veritate ad errorum por­tenta deducat. At longè secus est: ele­gantissimae methodo gravissimam contu­meliam inuris, sed a nobis sexto capite refutatam. Nugaris deinde de multi­plici Analyseos potestate: ubi a P. Ramo quatuor analyseos species factas esse as­seris. Carpentarii figmentum agnosco: tuam & credulitatem reprehendo, & in Ramo legendo diligentiam desidero. Isthuc varias ineptias accumulas. Saepi­us antea disseruisti methodum analyti­cam descendere: hîc tamen quaeris u­trum methodus analytica sit ascensus an descensus. Potes certe de Everardo, postquam antecellere eum gloria sapi­entiae [Page 85] edocueris, eadem ratione quaerere sitne Everardus sapiens an stultus. Per­gis deinceps analyseos & demonstratio­nis differentiam interpretari. In cujus explicatione differentiae, duplicem elen­chum subjecisti. Nam analysis ista, cu­jus a demonstratione discrimen expli­candum suscepisti, naturam sortita est a methodi instituta quaestione alienissi­mam. Quis enim ita bardi ingenii est, ut putet methodum a quaestione procedere per proximam causam, ab hac ad terti­am, perpetuò causam aliam ex alia retex­endo? Quod verò ad demonstrationem attinet, cùm sit commentitia subtilitas non frugifera disciplinae praeceptio, nata in peripato, non observata ex usu ratio­nis, alta in sophistarum umbraculis, non educata in curriculis sapientum, adhibi­ta ad pompam & speciem, non ad usum evocata: non fuit de analyseos ab illa discrimine tantopere laborandum. De­monstrationem esse syllogismum placet Aristoteli, sed ita contextum ut quae­stio [...] concludatur. At hujus syllo­gismi neque materia ulla est neque for­ma. [Page 86] Vt enim nulla propria causa reddi potest, per quam subjecto inesse dica­tur propria affectio: sic cùm ad quae­stionem [...] concludendam incubueris, concludes illico [...]. Hujus demonstra­tionis sapientiā Peripateticus sexti ethi­ci contemplator ethicae disciplinae audi­toribus commendavit. Quis non exi­miam contemplationem & planè admi­rabilem esse dicet, in texendo videlicet syllogismo demonstrativo per omne tempus aetatis operam studiumue con­sumere? Equidem in texenda fabrica tam divini syllogismi apparebit sudor Sysiphi, sitis Tantali, amor Narcissi. Nā contemplator ille:

MITTE itaque analyseos a demonstra­tione differentiam: mitte etiam de ana­lytica [Page 87] methodo tam incultam & levicu­lam theoriam. Non enim methodus generalia in particularia resolvit: non integrum in membra, aut finem in me­dia distinguit: non a quaestione conclu­sa progreditur aliam causam ex alia re­texendo donec ad primam deventum sit. Sunt ista ingenii tuì commenta in methodicae collocationis quaestione ni­mium peregrinantis. Nam methodus hasce res priùs & eleganter definitas & in membra perartificiosè distributas pro naturae in singulis claritate, ordine, & loco disponit. Quin & in eo vehementer er­ras, quòd demonstrationem esse methodū perfectissimam arbitrere.

QUID huic tam delicato pro demon­stratione argumento fiet, si demonstra­tio umbra duntaxat sit, si somnium, si figmentum? Sed fingamus non modò esse demonstrationem, sed esse singula­ri utilitate dispersam per artes & pro­pagatam. Quid an quia propriam af­fectionem subjecti per propriam perfe­ctamue causam concludit, ideò sibi vim noménque methodi perfectissimae vendicabit? Vtinam quae esset me­thodi natura compertum aliquando ha­beres: nunquam in istis minutiis per­sequendis tam graviter laberere. Pu­det profectò, hominem Cantabrigi­ensem res gravissimas & splendore cujus­vis monarchiae optabiliores pollicen­tem, toties de rebus minimis admone­re. Vin' tu syllogismum esse metho­dum? at demonstratio syllogismus est. Vin' tu methodi praeceptis non ordinis accurationem informari, sed vim dedu­ctae e propositione & Assumptione conclusionis judicari? Vin id, quod methodi lege ad ordinem redigi po­test & debet, methodum rerum suis [Page 89] locis collocandarum usurpari? At syllo­gismus, in quo non dispositio rerum pro lumine notitiae suae ad ordinem effici­endum, sed ars quaestionis cum tertio ar­gumento disponendae attenditur, metho­do potest, ut caetera omnia inventa ac ju­dicata, disponi. Quapropter refer aliquan­do te ad meliora: implora Apollinem & Musas, ut te vagantem jamdiu & quasi in­certis sedibus errantem domum dedu­cant, ut possis qui & ubi sis agnoscere, nec non rejecta sophismatum vanitate a poli­tioribus literis erudiri.

CAP. XII.

ECCE eadem rursus sophismatum pa­radoxa occurrunt, quae antea non pa­rum saepe obtrudebantur. Methodus ex­actissima (inquis) non est nobis aptissima: quia est plena confusionis & tenebrarum: Caput 30. Quo, quid dici potuit a digni­tate philosophiae alienius? Verum esto confusionis plenissima & tenebrarum. At­tamen si te 30. cap. philosophantem au­dire volumus, non possumus in aliquam [Page 90] ista methodo incidere aptiorem. Tuo enim judicio intellectus noster (sic enim ais) melius se habet ad tenebras quàm ad lu­cem. Hujus paradoxi concinnitas a te su­perius proposita & a nobis plenius refu­tata, nimium sese effudit. Occupavit ca­put 30. Influxit in caput 31. inde ad cap. 32. est derivata. Hinc in cap. 33. traducta aliquando constitit. In capite tricesimo secundo, nescio quae praeclara occurrit & quasi lucet theoria, eà (que) hercle ab Everar­do disceptata divinitus. Disserit analyti­cam methodum non esse discenti propo­nendam sed aliam faciliorem. Id isto syl­logismo vicisse se putat Everardus.

QUID tibi vis Digbeie? cur haeres in de­monstrationis sophismate? proposita ti­bi est de methodo rerum disponendarum controversia. Tu a methodo ad anilem il­lam & metaphysicam syllogismi demon­strativi [Page 91] sapientiam delaberis. Sed enim sit Aristotelica demonstratio idem quod methodus: quae tamen non magis natu­ram methodi attingit, quàm tua analyti­ca theoria viam ad monarchiam scienti­arum demonstrat. Sit tamen illa, si placet, methodus. Quid annon a demonstratio­ne ordiendum est? A fine scientiae (in­quis) nemo incipit. Doceri cupio. Equi­dem cùm finis scientiae ita comparatus sit, ad eum ut sint omnes scientiae partes communiter referendae, cur non est ex A­ristotelica lege [...] initio totius ar­tis proponendus? Sic grammatica, rheto­rica, dialectica, mathematica per finem reliquis causis conjunctum principio de­finitae progrediuntur. Quid Assumptio hujus syllogismi qualis est? Demonstra­tio (inquis) est finis scientiae. Cujus obse­cro? an Grammaticae, Rhetoricae, Mathe­maticae, Astronomiae, Musicae? opinor per­negabis. Cujus ergo? an dialecticae? Sane verò. Deus bone, ubi sensus tui? ubi in­telligentia? In propositione finem cu­juslibet scientiae generatim intelligis. In assumptione a generali finis notione [Page 92] ad finem dialecticae delapsa argumenta­tio est. Sic aliud proponis, assumis ve­rò concludisue aliud. Quòd si verò ne­gem (ut jure optimo negare possum) demonstrationem esse logicae finem dis­ciplinae, quid huic tam misero syllogismo fiet? Nunquid artis dialecticae finis dice­tur, ad quem non tota ars, sed artis parti­cula refertur? at demonstrationi ex omni­bus argumentis causa, ex omnibus causis propria duntaxat & necessaria primo pri­mae figurae modo conclusa inseruit. Nun­quid etiam dialecticae finis is erit, qui non intra potestatem artis continetur, sed ad fortuitum eventum alligatur? At ut res de­monstretur, id viribus dialecticae nō sem­per efficitur. Vide igitur quā non sis quod voluisti assecutus. At assequêris fortasse in iis quae deinceps disseruntur. Videamus quàm id scitè efficias. Doces capite 33. methodo nobis facilima artes esse discen­das. Id & tu anteà frequenter monuisti, & ego perlibenter audio. Doces etiam a no­tioribus nobis hanc facilimam methodū proficisci. Id similiter amplector & orno. At doces specialia esse nobis notissima, [Page 93] obscurissima verò generalia. In eo mihi tecum non convenit: id non laudo: immò id totum abjudico & repello. Quibus id faciam adductus rationibus jam demon­stravi. Doces praeterea id Ramo vehe­menter placere, ut methodus a notioribus nobis, id est, ut tu eruditè interpretaris, a specialibus progrediatur. Sic enim (ut lo­queris) in dialecticis institutionibus scri­bit.

ID omnino voluisse P. Ramum, & illius orationi nullam aliam sententiam sub­jectam esse posse summopere contendis. Quid igitur faciam? quid consilii capi­am? si vera praedicas, si non illudit tua aut hallucinatur theoria: inanem operam in P. Rami methodo ab impetu analytico vindicanda navasse me intelligo. Sin verò id secus fuerit, si P. Ramus universalia esse & natura & nobis clarissima asseveret, si id excellenti ratione, persaepe summo stu­dio suadere conatus sit, si denique Eve­rardus [Page 94] Digbeus Rami methodum & ab universalibus perpetuò progredi & a no­tioribus semper institui, & tamen esse u­nicam fateatur, eám (que) decimo sexto dia­logi sui capite refellat: quae est ista in de­pravandis Rameae disciplinae institutis tam inaudita vel inscitia vel audacia? Quid lo­quar de barbara & illiterata orationis for­mula, quam P. Ramo summo latinè & or­natè dicendi magistro affingis? Metho­dus clarius procedit, obscurius sequitur: quod est abs te nullo judicio ter iteratum. Po­test P. Ramus quòd olim adversus Jaco­bum Schecium, id nunc multò justius tuis barbarismis commotus dicere:

VERUM mittamus ista: & sapientiae tuae ad propositam thesin explicandam adhi­bitae artificium excutiamus. Disseris eam esse P. Rami sententiam, ut a specialibus initium methodi trahendum esse putet, quia methodum a notioribus vult pro­gredi. [Page 95] Primò idipsum similitudine qua­dam illustras.

O infantissimae conclusionis judicium. Quòd si aptissimae similitudinis lucem at­tulisses, tamen ad tam audacter conclu­dendum timidè & diffidenter accedere debuisses. Nunc autem cùm similitudi­nem alienam, cùm malè cohaerentem, cùm mancam & quasi nervis illisam esse con­stet, an tantum nectendae conclusionis au­daciam ferendam arbitraris? apponatur similitudinis redditio ineptiae ut magis e­lucescant. Methodum ingressurus ho­mini e domo in viam ingredienti com­paratur: & viae gradibus gradus methodi. Ut igitur homini viam ingredienti pro­pria domus est notior reliquo itinere: [Page 96] sic discipulo methodum ingredienti quid obsecro notius erit? opinor locus ille, in quo commoratur & pernoctat, omnibus methodi gradibus notior erit. Quo quid excogitari potuit ineptius? Deinde ut pri­mus itineris gradus secundo notior est, se­cundus tertio: quanto autem quisque ab initio remotior est, tanto obscurior exi­stit: sic in methodo primi gradus secun­dis, secundi tertiis notiores sunt: & quo quisque remotiorem sedem sortitur, eo in majore obscuritate versatur. Ecquis un­quam fuit Everardo consideratior? ecquis unquam sapientior? Docere voluit me­thodum P. Rami a specialibus principium ducere. At ista similitudine res pro clari­tate notitiae suae disponi demonstravit: a­deò ut quae notissima sunt, ea primo loco; quae obscurissima postremo; quae interme­diam naturam sequuntur, medio sint col­locāda. Hanc dispositionis formulam a no­tioribus institutam in methodum ab uni­versalibus aptissimè convenire disserui. At (inquies) specialia sunt notissima. Id her­cle Everarde similitudine tua illustrandū fuit: in eo caput controversiae positum est. [Page 97] Tu verò a proposita quaestione deflectis, probás (que) non illud, specialia nempe lumi­ne notitiae praestare generalibus, quòd ad tuae de P. Ramo sententiae confirmationem inprimis valebat, sed illud, methodū a no­tioribus inchoatam ad ignotiora ꝓgredi: in quo tibi non tua claudicante similitu­dine adducti, sed summa ratione persuafi vehementer assentimur: cùm tamen in illo a specialibus progressu acerrime tibi re­pugnemus. Quare illud es hujus similitu­dinis ornamento assecutus, ut te jam refra­gātibus musis methodum attigisse existi­memus. Quid, an in caeteris aliquid lucu­lentius consectare? Das hercle operam: sed mira theoriae tuae infaelicìtas. tali enim judicio concludis.

QUAE est ista de Rami opinione tam per­tinax, [Page 98] tam ridicula, tam obesa disputatio? cùm ipse opinionem suam & Lutetiae fre­quenter in regia cathedra quasi legē ele­gantissima suasione ꝓmulgarit, & divul­gatis libellis toti Europae illustrem ac te­statam reddiderit. Siquis a te de notiori­bus nobis disserente sola intelligi & nota­tari generalia constanter affirmaret: annō ipsum testes colligere stultitiae suae, annon furenter debacchari diceres? cùm vbíque notiora nobis pro specialibus in dialogo tuo personent. Ramus istam tuam si vive­ret in re clarissima tam putidam diligenti­am vel risu vel commiseratione excipe­ret: immo si de syllogismo tuo audire pro singulari facilitate gravaretur, propositio­nis consequentiam a se detestaretur: ut­pote qui rerum generalium clarissimam lucem naturam (que) notissimam tantopere antehac in summa hominū celebritate & conventu praedicarit. Verùm progredere, & quae reliqua sunt ea festinanter expedi ac evolve. Etenim ista me excruciat & conficit theoria.

Vtinam tibi prudenter disserendi laudem gratulari aliquando potuissem. Ista tua logici judicii inopia facit, ut quidlibet ad somniandam conclusiunculam arripias. Quis tibi de propositionis consequentia sententiam ascribet suā? Quis eam a Can­tabrigiēsis Academiae pholosopho effin­gi potuisse judicabit? Excita quaeso acu­men tuum, & aliquid accuratius aliquan­do profer. Protulisti certè quiddam accu­ratissimum. Sic enim pro tuo theorico a­cumine disseris.

Facio non libenter, ut te hominem novas monarchias molientem, toties de conse­quentiae imbecillitate admoneā. Sed ecce [Page 100] hujus tam affectae & deploratae consequen­tiae adminiculum.

PROPOSITIO syllogismi hujus si de in­tegrae artis scientiae singulis partibus cog­nitione comprehensis intelligatur, est cer­tissimae veritatis. Sin verò particulae alicu­jus scientiam designat, abhorret illa qui­dē a vulgari sensu. Atqui verò in Assump­tione mirificae deliciae sunt. Nullum enim dubium est, quin cognito generalissimo, nempè artis principe definitione aut par­titione, tota ars omnibus mēbris singilla­tim evoluta subtiliter ac plenè cognosca­tur. Hanc tu rationem opinor Everarde in artibus cognoscendis secutus es. Libasti e singulis disciplinis quod erat clarissimum natura & generalissimum: quo intellecto tibi necesse non fuit res caeteras in arte tra­ditas ingenio & industria persequi. Via mehercule ad scientiam maximè compen­diaria. O te beatum cui soli ex omnibus [Page 101] istam percipiendarum artium viam natu­ra patefecit. O nos infoelices & miseros, quorum cogitationes in singulis proposi­tae disciplinae partibus prius elaboraverūt, quàm aliquem pulcherrimae scientiae gu­stum haurire potuerunt. Verumenim vero utinam musas illas, que artibus praesident, in consilium cogitationum tuarum adhi­beres: utinam te ab illis institui sineres ad philosophandi sapientiam. Non istae te di­utius sophismatum argutiae torquerent: non in theoriis tuis perpetuò delirandum censeres.

CAP. XIII.

SED quous (que) tandem dialogi tui deli­catissimae theoriae protrahentur? quous­que corrogandis in unum quisquiliis in­cumbes? De facilima methodo rem trans­actam repetis: Quid sit prius ad nos balbu­tire non desinis: de cognitione e sensibus orta disputas: ubi te de experientia & in­ductione ad artes constituendas philoso­phantem amplector. En cap. 3. 7. iterum adest compositoria methodus, seue ad capita consequentia liberaliter diffudit. [Page 102] Docetur ergo compositionem praecedere analysin: compositione artes esse discen­das: compositionis & analyseos usum esse quaerentem ab initio itineris ad optatum finem perducere: definitionem & divisi­onē esse methodi perficiendae instrumen­ta: quid definitio sit & quid divisio: quis usus definitionis & divisionis.

CAP. XIIII.

INSIGNE problema agitur dialogi tu? capite 44. utrum nempe definitio artis sit primò tradenda ac discenda. Disseris pro tuae sapientia theoriae, definitionem non esse primò discentibus proponendā. Argumenta in hanc sententiam tua bre­viter subjiciam, ea (que) puerulis qui diale­cticam vix primis adhuc labris attigerūt discutienda relinquam & refellenda.

DICI non potest quàm eleganter. deinde

Acumen tuae agnosco excellentissimae dianoiae. quid tum?

QUID ad tollendam definitionem potuit cogitari divinius? Perge.

O beatam celeberrimi philosophi theo­riam. quid restat?

CAP. XV.

VERUM quid reliquum est? Disseritur qua methodo in simplici themate, qua in composito utendum sit.

ATQUI verò mirificè methodorum ar­chitecte de rei ad tractandum propositae natura argumentis logicae inventionis e­nuntiato aut syllogismo dispositis illu­stranda imprudens disseris. Nihil ad hu­jusmodi explicationem e methodo subsi­dii petendum est. Sed postquam disseren­tes institutam the sin & illustri definitione sapienter complexi sint, & eandem in mē ­bra partiti subtilissimè: postquam omnem efficientis rationem evolverint, & rei ma­teriam, formam, finem luculenter expli­carint: postquam ejusdem cùm levius­culam e divérsis discrepantiam, tum graviorem e disparatis ac contrariis ma­gisue incensam pugnam politissimè descripserint: postquam splendore pa­rium, [Page 106] exaggerata majorum ac minorum gravitate, lectissimis similium & dissimi­lium elegantiis, luminibus generum & specierum, pondere gravissimi testimo­nii, eandem ad enuntiati & syllogismi praecepta accommodatè confirmarint & exornarint: tum demum ad istas tot res, tam varias & discrepantes, ordine dige­rendas methodus adhibenda est. Immo omnia quibuscunue aut simplicis the­matis natura subtilius enodatur, aut vis compositi thematis exponitur, omnia (inquam) una & eadem methodo sunt disponenda. Sed quando ista de methodo quaestio concludetur? propositum tibi fuit duplicis solummodo methodi demō ­strationem instituere: at magnū metho­dorum numerum confecisti. Poteras bi­partitae methodi tractationem dilucidè & strictim conclusisse: at eandem infini­tis tautologiis refersisti ac confudisti. Ac ne tibi falsum crimen intulisse videar, non gravabor numerū methodorum et illam tautologiarum infinitatem conjunctim tibi velut ob oculos proponere.

CAP. XVI.

DIALOGI tui bipartita ratio est. Nam aut de methodo praecipit, aut de praxi methodi constitutae loquitur. Prae­ceptionis mirificam elegantiam & omni expositione distinctam vidimus. Sequi­tur jam methodi praxis: de qua necesse nō est, multis ut disseram: praesertim cùm meā de methodorum tuarum praeceptis sentē ­tiam satis lōga oratione exposuerim. Ve­runtamen illud non illibenter dixerim, te [Page 114] in praxi ista delineanda & a methodi in­stituta superius praeceptione descivisse, & multa aliena infersisse. Quid? composito­ria illa methodus, qua in descriptione grā ­maticae, dialecticae, arithmeticae, geome­triae usus es, annón tuis de methodo cōpo­sitoria institutis repugnat? ais in primo di­alogi tui libro permultis capitibus synthe­sin istam a nobis notioribꝰ & specialibꝰ ad generalia & natura notiora proficisci. At tua harū artium cōpositio ejusmodi est, ut earum unaquae (que) a generalibus ordiatur. In grammatica vis literam syllabae, syllabā voci, vocem orationi praeponi. Sic in com­positione dialecticae placet tibi ut argu­mētorum ratio primò explicetur: deinde enuntiati doctrina subsequatur: postremò syllogismi natura enodetur. Sic in Arith­metica ab additione, subtractione, mul­tiplicatione, divisione ad reliqua ꝓgrede­ris. Sic in Geometria vis ut linea superfi­ciem, superficies corpus antecedat. Haec il­la est (Digbeie) Ramea accuratissimi com­pendii, intelligētiae, memoriae via: in quā tu aliud meditans incidisti. Expēde ista pau­lo quàm soles diligētius. Deprehendes in grāmaticis naturā literoe ad plura diffusam [Page 115] esse quàm syllabae: & syllabā voce, vocem oratione generaliorem existere. Quin & in logicis argumentū enūtiato, enuntiatū syl­logismo latiùs patet natura (que) prius est: a­deò ut in hac utra (que) arte explicatio conse­quentiū e disciplina antecedentiū oriatur. Idē de Arithmetica & Geometria intelligi volo. Nónne te igitur methodorū praeclarū artificem habemus, qui aliud praecepto cōprehendas, aliud usu praxi (que) exprimas? Disseris praeterea analyticā methodum ab universaliū tractatione exorsam, singula­rium circūscriptione terminari. At cum ana­lyticae methodi typū tuo artificio effictum exhibere vis, universalia praepositis singu­laribus ad infimā sedē deturbanda censes. Haeccíne facere hominē Anglū & Canta­brigiēsē & volumina magnificis inscripta titulis divulgantem convenit? Nae tu quid in methodo universale, quid speciale dici debeat, planè ignoras. Ad istā de methodo disputationē sic accessisti, ut caecus ad fe­rendā sententiā de coloribus. Annon quid in jureconsulto civilium causarum actore Crassus primo oratorio insectetur, memi­nisti? Ait eū gravissimè offendere & existi­mationi [Page 116] suae labem inferre, qui cùm quid suum, quid alienū, quid civis aut peregri­nus, quid liber aut servus sit, ignoret; tamē volitare audeat in foro, haerere in jure ac praetorum tribunalibus, judicia magnarum rerum obire, jactare se in causis centum­viralibus, deni (que) de rerum gravissimarum jure perorare. Quid? quantum abesse dice­mus ab isto Jureconsulto Everardum? In grammaticis pueriliter haesitat: utpote qui solaecismos frequenter intexat. In rhetori­cis eam gratiam, & venustatem consecta­tur, ut ornamenta ad risum commovendū attulisse, non ad poliendam orationē quae­sisse videatur. Quòd si quis tertia epistolae methodorum tuarum elegantiis praefixae bene longam periodum excutiat, perspi­ciet te eloquentiae tuae confidentia depa­stum e tenera pectoris tui tellure non mo­dò rerum magnarum seminaria profudis­se, sed etiam ad decorandam methodi dis­ciplinam Maii flores virides & redolentes Aprilis scatebris irrigatos prae amore edi­disse.

IMMO verò cùm & illius periodi singu­larem [Page 117] eloquentiam soloecismi ornamento instructam & in caeteris trium epistolarū partibus exquisitissimas rhetoricae elocuti­onis delicias notaverit, tibi aliquo Ala­bandensi Apollonio opus esse intelliget, qui te ad aliam artem dimittat, & de abji­ciendo studio orationis faciundae & poli­undae prudenter admoneat. Quid? in dia­lecticis quantus es? profectò tantus, ut nō praedicamentorum gurgustio concluden­dus, sed in transcendentium numero re­ponendus judicêre. Calles enim spinosu­las praedicabilium argutias: non ignoras quàm sint delicatulae in praedicamentis lautitiae: mirificam illam de quatuor topi­cis praedicatis cantilenam canere didicisti: modalium & conversionū contortula so­phismata commentando decoxisti: in­dustriam tuam ad syllogismi demonstrati­vi honorificam theoriam exercuisti: me­thodorum omnem sapientiam gustavisti. Nónne ergo toto apparatu instructus es logici artificii? Ego certè (non loquar ut artificio inanis assentatiunculae auribus tuis dem aliquid) te ad scholam Dorbellae & Scoti aliquam ingenii vim indolem (que) [Page 118] attulisse statuo, ab eadem verò exiguam illius partem eam (que) nimis vacillantem & affectam retulisse. Attamē, cùm sis in grā ­matica [...], in rhetorica [...], in logi­cis [...], non solitudinem & umbram quae­ris, sed audes in oculis civium & clarissima luce versari, insidere in subselliis praestan­tissimorum hominū, venditare te in gra­vissimis disciplinarum mysteriis, de expe­ditissima ad scientias via gloriari, polliceri deni (que) monarchiam, Ista tanta confiden­tia fecit, ut quae de methodo praecepta tra­didisses, ab eisdem in praxi vehementer aberrares. Fecit etiam ut rhetoricā & dia­lecticam nō modò suis coloribus illustra­res, sed etiam deformares alienis. Quid e­nim arti rhetoricae cum inventione, dispo­sitione, memoria? quid cum praeceptis ex­ordii, narrationis, confirmationis, epilo­gi? Nō potest (fortasse inquies) formari ad dicendum oratio, non causa in foro pero­rari, nisi acumen inveniendi, disponendi prudentia, memoriae subsidium accesserit, Quid tum? ideóne artium leges permiscē ­dae & cōfundendae? reclamat Aristotelica lex [...] Nō patitur quod uni arti ꝓpri­um [Page 119] cognatum (que) est, id alterius disciplinae membrū esse. Istam tantam cōfusionem, tantam [...] ferre non potest. Si pictor in delineanda hominis imagine & articu­lis distinguenda, non germana membra depingeret, sed a brutis animalibus ad ex­politionem picturae aliena accerseret, u­trum pro imagine hominis labes picturae tanta ac tam gravis probaretur? nullo cer­tè modo. An itaque in artem eloquen­tiae tantos rerum peregrinarum elenchos transferri oportebit? Non appetit rhe­torica alterius artis patrimonium: non vult in alienum irruere: suis & conces­sis & traditis contenta est. Da illi exor­nationem per tropos & figuras & nume­ri eleganter demensi suavitatem: Da o­rationis sic exornatae pronuntiationem: nihil a te requiret amplius. Quinetiam dialectica remittet tibi praedicabilia & praedicamenta: non vult sese ad alter­cationem topicae quaestiunculae totam alligari: non patietur modalium, oppo­sitionum, conversionum sophismatis sese diutius onerari: distributionem aut locorum in personas & res, aut argumen­tationis [Page 120] in syllogismum, enthymema, in­ductionem, exemplum vehementer im­probat: aequivoca & univoca & ejusmodi faeces planè aversatur. Ait sese P. Rami sin­gulari ingenio a tanta sophismatum col­luvie repurgatam, & pristino nitori, avitae etiam dignitati restitutam, non passuram deinceps, aliqua ut sibi labes e talium so­phismatum sordibus contrahatur: ne (que) ut ab ulla commētatione, ab ulla actione sive publica sive privata, ab ullo congressu, ab ulla celebritate curiae aut rostrorū, ab ulla acie & campo avocata, & scholarū finibus circumscriptam delitescat. Veruntamen si P. Ramum in refellendis praedicabilibus, in dissipandis praedicamentis, in modaliū, oppositionum, conversionum argutiis cō ­vellendis, in caeteris quibuscun (que) e logico agro extirpandis, in tribus illis promulgā ­dis legibus [...], er­rasse & hallucinatum esse docueris, tibi libenter cedet, & P. Ramum insaniae con­demnabit. Habes jam (Digbeie) meā de unica P. Rami methodo retinenda admo­nitionem, nō perfectam illam quidem in­genio, quis enim ego sum? non elaboratā [Page 121] industria, quam hercle praeciderunt occu­pationes meae: sed eam tamē (ut spero) quae ad nascētem methodorum multitudinem coercendam satis in se virium & nervorū habere videatur. Vtinam verò tantum a­pud te valere potuisset, quantum ad inci­tandam in te curam existimationis tuae, & commovendam vim majoris diligentiae satis esse possit. Equidem dum analyticam theoriam, & dialogum tuum intueor, vi­deris mihi animi in laude colligenda & in contemnendis de tuo ingenio hominū ju­diciis nimium profectò dissoluti. Histrio non antè in scenam prodit, quàm frequēti usu suavitatem vocis & in reliquo motu summam elegantiam acciverit. Nec athle­ta priùs in arenam descendit, ut se populo det, quàm sese ad rationem & plagae per­scienter inferendae, & eleganter vitandae, diligentissimè exercuerit. At quid ita? ille sibilum, hic adversam acclamationē me­tuit: uter (que) inspectātis populi judicio per­movetur. An igitur erit vel actor in thea­tro consideratior, vel athleta in palaestra sa­pientior, quàm philosophus in schola & vita communi? Equidem per mihi turpe [Page 122] videtur, qui tuendae existimationis & tradendae sapientiae disciplinam profite­tur, eum minus sapienter agentem ab in­famia non multum abesse. Meditaris vo­lumina Everarde. Probo hercle. Quid enim aliud agere convenit hominem in­genio & otio abundantem? meditaris e­adem in Cantabrigiensi Academia longè (ut audio) florentissima. Quid tum? gra­tulor equidem Cantabrigiae. Emittis eti­am in publicum. Ne id sanè reprehendo. Quid enim, cùm patriae natus sis, melius agere potes, quàm ut patriae utiliter con­sulas? Inscribis etiam separatim magna­tibus. Placet & illud. Nam quorum ma­gnificentia literoe & satae primò sunt & postea floruerunt, eisdem literarum ve­lut primitiae sunt meritò consecrandae.

Sed quae meditaris domi volumina, quae emittis in publicum, quae magnatibus in­scribis, ea barbariem redolent, sapiunt vietam & diffluentem theoriam, jejuna & horridiuscula sophismata comple­ctuntur. Hîc in te illam prudentiam, illā diligentiam desidero, quam in oratore in­esse vult Ciceronis L. Crassus. Vult ille [Page 123] oratorē timide ad dicendū accedere: vult solicitū de hominū judiciis, & plurimorū expectatione commotum exalbescere in principiis: & etiamsi optimè dicit idue facilimè at (que) ornatissimè facere potest, ta­men ne aliquid ne (que) dignū re, ne (que) dignū nomine oratoris, ne (que) dignū hominū au­ribus efficiat, magnopere perturbari. Vbi Everarde cùm tui divulgādi libelli essent timor iste? ubi anxietas? ubi studium satis ornatissimorū hominū judiciis faciendi? Ecquid tibi in mentē non venit de illius, in cujus nomine apparuerūt vigiliae tuae, amplissima dignitate cogitare? Magnū no men Christopheri Hattoni & illustre jam­diu fuit, nec vobis Anglis duntaxat notū, sed etiā apud exteras regiones celeberri­mū. Quae illi virtus? quis splendor? quod ornamentū deest? vides gravissimā ab eo personā sustineri: vides in administratio­ne reipublicae vestroe assiduè versari. An igitur audebas tantū hominē, tā excellē ­tē Senatorē, tam vehementer districtum negotiis praeclarissimae reipublicae, frigi­diusculis theoriis & inanissimis lucubra­tiunculis compellare? poterant certè [Page 124] deterruisse te ab instituto isto eruditissimo rum hominum in transmarinis nationibus judicia. Sed mitto J. Sturmiū, cujus omnia certè sunt scripta dulcissimè: mitto Zuin­gerum, Volsium, Simlerum, Gualterum, Bezam, Simonium, Portū, Schecium, Bo­dinum, viros certè acumine & eruditione propè singulari. Praetereo J. Thomā Frei­gium, Schorum, Scribonium, Rhodingum, Mikilmanaeum, Salignacū, Beruhusiū, Fo­quelinū, Ossatum, Minoem, Bergeroniū, Martinium, quibus hominis nihil ferè ex­cogitari potest limatius, nihil elegantius. Quinetiam taceo de Oxoniensi Acade­mia, quae clarissimarum artium gloria an­tecellit. Quid? ut ad Cantabrigienses tuos veniam: annon Cantabrigiensis Acade­miae, in qua quot sunt gymnasia, totidem inesse videntur consessus principum, a­cerrimum & literatissimum judicium ve­rebare? Est (ut ferunt) Cantabrigiae Comes Essexius, adolescentulus ille quidem, sed ita eruditus a literis, & ita compositus ad splendorem & dignitatem, ut siquid in a­dolescentulo ad commovendam admira­tionem quaeras, id omne in Comite Essex­io [Page 125] eminêre dixeris. Nihil te ille movere potuit? Nihil illa lumina & ornamenta vestrae Academiae Bartholomaeus Cler­cus, Levinus, Bingus, Dodingtonus? a qui­bus siqua scribuntur, ea ita perscribuntur divinitus, ut illis loquentibus Ciceronem non desideres. Nihil te complures alii in Cantabrigiensi Academia moverunt? quos esse audio excellentis ingenii, exquisitae doctrinae, excultissimae sapientiae. Debue­runt isti tot ac tam praestantes viri tibi in mentem venisse Everarde. Debuit de illo­rum judiciis suscepta cogitatio tibi prae­cipitem illam publicandi libelli cupidita­tem excussisse. Ego certè pro eo quo An­glos complector amore singulari, & quia gloriae Cantabrigiensis Academiae vehe­menter faveo, tibi integritatem nominis & famae, laudem prudentiae & con­silii, P. Rami in quolibet ar­tis genere divinitatem exopto.