ANALYSIS. PSAL. I.

QVaestio disceptata in hoc Psalmo à Propheta, huius­modi est:

• An solus pius [...]it beatus.

In huius quaestionis disceptatione id sibi propositum habet Propheta, vt doceat quis sit è tam infinita hominum multitudine, in quem cadit beatitas: ex consequenti verò, vbi conuenire in eum solū qui pietatis studio tenetur beati nomen constiterit, cohortetur ad vitae sanctimoniam. Si enim quem fingunt Stoici, aut quem admira [...]tur Peripa­teti [...]i, aut de quo somniat Epic [...]us, in beatorum tribum transferendus non sit, sed is duntax at qui pietatis & iustitiae officia secutus legis diuinae institutis parere studet: aequum est, si beati esse volumus, vt sepositis mundi delicijs, & ab­iudicata vanitate, piè viuendi rationem persequamur. Nam Prophetam disputantem de Beato, & quis eo tam honori­fico nomine dignus censendus sit pro Spiritus sancti iudicio statuentem, sic interpretari conuenit, ac si in hanc senten­tiam dissereret:

• Si soli pij sint beati: qui beati esse volunt, eos studere opor­tet pietati▪
• At soli pij sunt beati.
• Qui igitur beati esse volunt, eos studere oportet pietati.

Propositio est deductum è recepta apud omnes Maxima consectarium: viz. Qui obtinere quid eo (que) frui vult, par est vt medijs ad id consequendum accommodatis vtatur.

Assumptio est Psalmi, quem in manibus habemus, sub­iecta quaestio, & duobus Psalmi prioribus versiculis com­prehensa.

Conclusio Syllogismi est omnium Psalmorum conse­quentium argumentum: cum eorum quilibet fit instar ex­cellentissimae concionis apud Dei populum habitae ad per­suadendum [Page 3] de studio pietatis.

I am verò priusquam ad disputandam propositi Syllo­gismi assumptionem seu ad Psalmi primi the sin vers. 1. & 2. comprehensam, accedit Psalmista: exhibet nobis hominis pij descriptionem insignem ab effectis. Nam pius iste

• 1. Partim ab illicitis actionibus se continet. vers 1.
• 2. Partim ad actiones pietatis incumbit. vers. 2.

Illicitae actiones, à quibus se cohibet, gradibus quibus­dam distinguu [...]tur singulae, notatis insuper fingularum effi­cientibus singulis▪ sic:

• 1. Hortatu improborum statuere quid ac concludere de violatio­ne legis diuinae. Atque hoc idem est quod ambulare in con­silio improborum.
• 2. Consilo capto peccata committendi, eisdem studiosè indulgere: ad ea animo & cogitatione quasi adhaerescere, nec inde abduci se pati monitis aliorum. Atque hoc idem est quod in via peccatorum stare.
• 3. Ex inueterata peccandi consuetudine & quodam impietatis habitu, ludibrio habere officia pietatis & iustitiae, immò publicè profiteri tradendae nequitiae disciplinam. Atque hoc idem est quod sedere in cathedra derisorum.

Atque haec est descriptionis pars prior de actionibus quas declinat & auersatur pius.

Actiones, ad quas in vulgari vitae consuetudine praestan­das se refert, sunt per Synecdochen membri omnia legis diuinae munera & officia. Sed duo tantùm in hominis pij descriptione recensentur, viz.

• 1. Prosequi amore legem Iehouae, & in ease vehementiùs oble­ctare, ver. 2. in principio.
• 2. Delege Dómini meditari assiduè. v. 2. in fine.

Exposita hominis pij descriptione, para [...] se Psalmista ad quaestionis institutae explicationem. Quaeritur ergo quis è tam incredibili homin [...] numero Beatus dicendus sit. Pro­pheta hoc tam illustre nomen & magnificum soli pio tri­buendum esse contendit. Eum igitur de hominis pij causa & dignitate amplissin a perorantem audiamus. Proposi­tam controuersiam Syllogismo tali conficit ac definit:

• [Page]Cui omnia foeliciter succedunt in hac & futura vita, is bea­tus est.
• At soli pio omnia foeliciter succedunt in h [...]c & futura vita. vers. 3. in fine.
• Solus igitur pius est beatus. vers. 1. & 2.

Propositio omissa est: vtpote quae descriptionem com­plectatur hominis beati adeò notam & insignem, vt in om­nium ferè oculos incu [...]rat.

Assumptio est vers. 3. in fine. Tertij versiculi postremam clausulam sic exponendam esse, constare potest è collatio­ne facta clausulae huius cum vers. 4. & 5. vbi impij, quorum conditio ad piorum statum dissimilitudinis argumento il­lustrandum proponitur, Spiritus sancti iudicio pro ijs cen­sentur, quibuscum & in hac & in consequenti vita agitur infoelicissimè. Nam si vel glumae instar fuerint quam leuis­simus flatus dissipat, vel in eo statu versentur vt neque iudi­cij adhibiti, dum hîc viuitur, examen sustinere queant, nec commune quid habeant cum coelesti illa iustorum familia [...] quid illis in alterutra vita miserius esse potest? Quòd si igi­tur id Psalmistae propositum sit vt piorum conditionem o­stendat & illustret è notata dissimilitudine quae intercedit cum pijs: par est, si cum impijs in alterutra vita miserè & infoeliciter agi docuerit, Psalmistam d [...] pijs di [...]erentem sic interpretari, vt putemus demonstrari ab eo, cum pijs, siue huius siue futurae vitae tempus spectemus, agi praeclaris­sim [...]: non quòd semper vtantur pij rebus secundis & ad vo­luntatem fluentibus, sed quòd euenta singula sint totidem testimonia diuinae erga ipsos gratiae ac beneuolentiae. Sed Assumptio Syllogismi quomodo tractetur videamus. Nam in ea illustranda Psalmi pars reliqua tota consumitur. As­sumptionis igitur illustratio altera est à comparatis: ab ef­ficiente, altera. Comparatio duplex adhibetur: prior est à similibus, à dissimilibus posterior. Similitudo adhibita hu­iusmodi est:

• Quemadmodum arbor sata ad riuos aquarum profert fruct [...] suo tempore, & retentis folijs semper in suo genere vires viget (que).
• [Page 5]Sic homini pio vsu venit vt Iehouae gratia singulari semper vigeat, id est, ei succedant omnia in alterutra vita foeli­cissimè.

Protasis comparationis est versu tertio, vbi arboris no­mine per Synecdochen generis intelligitur Palma vel Oli­ua. Palmam describit Plinius, quemadmodum Prophetae arbor ista describitur: nempe è subiecto loco vbi conseritur: ab effecto, per temporis circumstantiam amplificato, fru­ctu nimirum quem oportunè profert: ab adiuncta denique perpetua viriditate ac vigore.

Apodosis est vers. 3. in fine. Hîc similitudinis allatae ac­commodatio spectanda est Interpretes referri volunt infi­tion [...]m nostram in Christum, plantatione arboris propter riuos aquarum: bonorum operum productionem, produ­ctione fructuum: perseuerantiam in fide, perpetua folio [...]ū viriditate. Commodè ista & perscitè dici agnosco. Id tamen tenendum est, comparationem in illo perpetuae viriditatis capite praecipuè [...]itam esse▪ Illud propositum est Psalmistae, vt doceat foliorum viriditate perenni, ea nempe quam nul­la frigoris aut procellae vis perimit, quasi ad oculum reprae­sentari perpetuitatem illam foelicis in alterutra vita succes­sus, quem homini pio obuenturum esse disserit.

Sequitur ad illustrandam Assumptionem comparatio à dissimilibus. Ea verò sic instituitur:

• Impius aduersa semper & misera conditione vtitur. vers. 4. in principio, & vers. 5.
• At homini pio omnia succedunt foeliciter. vers. 3.

Dissimilitudinis propositionem demonstrat Propheta ab adiuncto impiorum: sic nempe:

• Qui ex vi irae diuinae obnoxij semper sunt aeternae reiectioni, eorum conditionem deploratissimam & infoelicissimam esse necesse est.
• At impij ex vi irae diuinae obnoxij semper sunt aeternae reie­ctioni. vers. 4. in fine.
• Itaque impiorum conditionem deploratissimam & infoelicis­simam esse necesse est. vers. 4. & 5.

[Page 6]Propositio vt res comperta satis & illustris reticetur.

Assumptionem inclusam comparatione breuiuscula & complicatam reperiemus. vers. 4. [...]n fine▪ Impij (inquit) sunt paleae instar quam dispellit ventus. Comparatio ista, si euolut [...] & partibus suis distincta prodierit, exhibebit illico & Assum­ptionem de qua agitur, & Assumptionis insuper exornatio­nem à similitudine:

• Vt palea ( inquit) qua nihil contemptius esse potest, flatu quouis facillimè dispergitur:
• Sic impij, quos scilicet Iehoua contemnit insigniter & à qui­bus nihil ad alios▪ emolumenti redundat, sunt vi irae diui­nae obnoxij aeternae reiectioni.

Conclusio Syllogismi est comprehensa vers. 4. in princi­pio: sed versiculo quinto iterata & exposita luculentiùs. Si­quidem disertis verbis asseritur ac concluditur▪ impios scili­cet, quia paleae instar sunt, id est, aeternae dissipationi iusto Dei iudicio expositi, idcirco non substituros in illo iudicio, nec in coetu iustorum: id est, ad rationem perditissimae conditio­nis redactum in: quippe qui nihil commune cum pijs in praesentis aut futurae vitae excellentibus bonis habituri sint. Vocabulo iudicij notari statuo insignem illam & consola­tionis plenissimam conditionem▪ qua pij, dum haec vita agi­tur, è sensu diuini erga se amoris in rerum singularum sin­gulis euentis, fruuntur. Coetus verò iustorum est beatus ille in regno coelesti status.

Adhuc comparatio duplex ad Assumptionis superiùs pro­positae illustrationem adhibita est.

Superest eiusdem Assumptionis explicatio ab efficiente conditionis prosperae conclusa in hunc modum:

• Cuius institutam vitae rationem agnoscit Iehoua approbat (que), cum eo semper agitur foeliciter.
• At pius is est, cuius institutam vitae rationent approbat Ieho­ua. vers. 6. in principio.
• Itaque pius is est, cui semper succedit foeliciter. vers. 3.

Assumptio est amplificata à collatione parium contrario­rum: sic:

• [Page 7] Iehoua odit viam impiorum▪ vers. 6. in fine. Vbi è Metony­mia effecti intelligenda est efficiens: efficiens (inquā) ad nihilum redigendi vias impiorum. Ea verò est o­dium Iehouae aduersus improbos susceptum. Atque hac interpretatione retinebitur analogia prioris mē ­bri ad posterius, comprehens [...] versu sex [...]o.
• Itaque approbat viam iustorum. vers. 6. in princip.

Hactenus de hominis pij in alterutra vita foelici succef [...] producta disputatio est. Vnde sequitur in solum pium Beati nomen conuenire.

ANALYSIS. PSAL. 2.

Instituta est in hoc Psalmo à Dauide cohortatio vt omnes hominum ordines, siue Principes fuerint, siue subditi, sepo­sitis consilijs & machinationibus ad regnum Christi labe­factandum susceptis, Christo se subijciant, ipsum agnoscant & colant vt Dominum, ipsius legibus & institutis obtem­perent. Nam quod hîc ipse de se commemorat Propheta, id de Christo, cuius personam referebat, interpretari con­uenit. Refert historia sacra populi Isràelitici tribus decem, Philisteos etiam, Ammonitas & Moabitas cepisse aduersus Dauidem arma, eo consilio vt [...]reptam Dauidi, quam à Domino acceperat, Regiam dignitatem ad se transferrent. Sed perinde certum est Iudaeos eorumue Principes, sum­mos Pontifices, Scribas ac Pharisaeos vna cum Herode & Pilato, confilia aduersus Christum & ipsius regnum varia i [...]ijsse. Huius tam ne [...]ariae & perditae conspirationis typus periosignis fuit inita de interitu Dauidis multiplex coniu­ratio.

Princeps igitur quaestio, quam Psalmo isto explicandam suscepit Propheta, haec est:

• [Page 9] Par esse vt omnes hominum ordines tam Principes quàm sub­diti, sepositis aduersus Christum consilijs, se Christo & ipsius legibus subi [...]ciant. vers. 10. 11. 12.

Hoc illud esse, ad quod cohortatur Propheta, constat partim è facta apostrophe, vers. 10. ad Reges & Iudices ter­rae, partim è cohortationis adhibitae argumentis. Apost [...]o­phe conclusionem ex antegressa suasione deductam conti­net. Sic enim Reges & Iudices, id est, per Synecdochen, omnes hominum ordines affatur Propheta regius; Videtis suscepta à vobis aduersus Christū cōfilia diuinitùs intercipi semper & [...]ludi: exploratum certumue est Iehouam con­tulisse in Christum Regiae dignitatis splendorem, [...]úmque Ecclesiae suae regendae praefecisle: nec minus compertum est fore vt, si diutius reluctemini, grauissimas poenas luatis vestrae in hoc genere tam incredibilis contumaciae. Qua­propter ô Reges & Iudices terrae, nolite diutius cōtra Chri­sti principatum niti: sed positis armis & abiectis tumultu­andi consilijs Christum pro summo Principe agnoscite: ip­sum omni honore colite: & religionem ab eo inductam amplectimini. Atque hic sensus est instructae à Prophetae apostrophes. Animaduertite (inquit v. 10) & eruditionem percipite: id est, cognoscite praecipere vobis Iehouam vt ab omni deinceps contra Christi regnum tumultuandi cogita­tione desis [...]atis. Tum vers. 11. & 12. suadet vt & priuatim omnem Christo honorem cultúmque praestent, & publicè insuper profiteantur esse se Cbristi subditos, & religionis ab eo institutae legibus obtemperaturos. Publica, quae exi­gitur, professio Christum & ipsius instituta amplectendi, proponitur vers. 12. vbi de filij exolculatione praecipitur. Apud priscos superiori ab inferioribus praestitum o [...]culum erat agnitae ab ipsis subiectionis publicum, & insigne testi­monium, ac vt vulgò iam loquimur, tanquam perpetuae er­ga Principem fidelitatis iuramentum. Sed cultus istius & honoris, quem Christo deferre conuenit, formula quaedam vers. 11. è duobus adiunctis praescribitur. Etenim praesta [...]i debet cum summa animi & reueretia & alacrita [...]e. Exultate [Page 8] [...] [Page 9] [...] [Page 10] (inquit) cum tremore: id est, non seruile quid aut coactum [...]vobis requiritur, sed cultus huiusmodi, quià studio para­tissimae voluntatis & ab affectu animi in Iehouae amore ac gratia exultantis proficiscitur: exultantis tamen sic, vt eun­dem Iehouam semper memineritis esse & omnis iniustitiae vindicē, & infinita maiestate gloriosum: ac proinde in obe­dientiae & datae fidei curriculo cum tremore filiali progre­diendum esse.

Iam verò vt Principibus & subditis cuiusuis ordinis de obsequendo Christi imperio & institutis persuadeat, triplici argumento contendit. In hanc enim sententiam cum ipsis disserit:

• Successus consiliorum & conatuū vestrorum aduersus Chri­stum semper irritus futurus est: Christo Iehoua Regium sceptrum & summum in Ecclesia sua principatum detulit: & Christo vlterius reluctantes ipsivobis aeternum exitium accersetis, vers. 1. & 2. vers. 6. vers. 12.
• Quapropter abijcite ( [...] Reges Regúmque subditi) omnem de Christi regno conuellendo cogitationem, vósque Christo & ipsius legibus alacriter & reuerēter subijcite. v, 10. 11. 12.

Videmus quod Psalmo toto tractatur, id vno enthyme­mate comprehendi vniuersum. Enthymematis antecedens tria membra complectitur, tria nempe institutae suasionis argumenta, eaue separatim à Dauide exposita, & suis lo­cis demonstrata. Sed cum priori membro de consilijs & machinationibus contra Christum susceptis agatur, visum est Prophetae descriptionem conatuum istorum ante insti­tuere, quam ad propositam demonstrationem accedat. Co­natus igitur illi Principum ac populi describuntur:

• 1. Ab efficientibus, vers. 1. & 2. Dauide regnante, Principes ac populus decem tribuum, Philistei, Ammonitae ac Moabi­tae aduersus vnctum Iehouae tumultuari sunt: Christi au­tem tempore, Principes & populus Iudaeorum, Herodes & Pilatus Vnctum Domini persecuti sunt.
• 2. A notatis in specie conatuū partibus: quae sunt huiusmodi, viz.
  • 1. Tumultuari & fremere, vers. 1. in principio.
  • 2. Rationes & consilia inire de eo persequendo, & expe­diendo [Page 11] quod propositum est. vers. 1. in fine.
  • 3. Collectis copijs & explicatis turmis, in campo & acie consistere, vers. 2. in principio.
  • 4. Meditari vnà ad artes & stratagemata, quibus oc­curri possit inopinatis euentis, & rei susceptae executio foelicius fuccedere, vers. 2. in medio.
• 3. A subiectarum personarum designatione, aduersus quas sese parant & instruunt Principes & populus. Consilia & foe­dera inierunt non modò contra Christum, sed in Christi persona contra Iehouam ipsum: quo authore regnū Chri­sti constitutum est, vers. 2.
• 4. A fine conatibus proposito. Id vnum intuentur ac volunt con­foederati isti, vt scilicet Christi regnum labefactetur & cō ­cidat, vers. 3. Vbi per lora & funes disciplinam & leges, quibus Christi regnum continetur, oportet intelligere; Sed huic fini subijcitur exornatio à confoederatorum effecto▪ Inducuntur siquidem à Propheta alij alios mutuò cohor­tantes ad infringenda Christi instituta, ipsumque de regio solio deturbandum. Dirumpamus (inquiunt) lora isto­rum, & proijciamus à nobis funes istorum▪ Istorum, id, est Iehouae, Christi, & eorum omnium, qui religio­nem amplectuntur & colunt.

Descriptis foederatorum nefarijs conatibus, accedit Pro­pheta ad explicandum enthymematis antecedens. Sed an­tecedentis membra singula separatim tractantur. Prius illud de foederatorum irritis aduersus Christum conatibus sic de­monstratur:

• Si Iehoua conatus vestros minimi facit, eos (que) dissipaturus est: tum quicquid aduersus Christum molimini, id omne irri­tum futurum est.
• At Iehoua conatus vestros minimi facit, eos (que) dissipaturus est, vers. 4. & 5. vbi Iehouae tribuitur risus & subsannatio, vt inde constet quanto contemptu hominum impiorum co­natus excipiat. Propositum esse Iehouae vt hostes Christi ipsorum (que) facinorosas coitiones redigat ad nihilum, doce­tur vers. 5.
• Itaque quicquid aduersus Christum molimini (ó Reges Re­gúmque [Page 12] subditi) id on [...] irritum futurum est, vers. 1. & 2. V [...]unque vterque versiculus figuratae per interroga­tionem elocutionis habitu proponatur, dubium tamen non est quin easit, quam exposui, vtriusque versiculi vis & [...].

Ac ne perduellium sceleratissima factio opinion is errore in­ducta persuadea [...] ipsa sibi aut nō latis esse in Iehoua virium ad frangendos ipsorum impetus, aut credibile esse fore vt ipsos Iehoua nunquam ad supplicium vocet: Propheta facta amplificatione Assumptionis à duplici adiuncto, altero sci­licet potentiae in Iehoua, altero temporis quo dissipandae coniurationis nego [...]ium aggressurus est, buiusmodi opi­nionem▪ siquando in perduellium animis in [...]ederit, inanem & stultam esse conuincit.

Potentia Iehouae, qua est longè instructissimus ad quos­uis in coelis te [...]risve principatus conuellendos, significatur periphrasi illa Iehouae, quae in principio versiculi quarti ex­hibetur▪ Sedens (inquit) in coelis ridebit: id est, qui poten­ti [...] & maiestate infinita praeditus est, eorum conatus nihili aesti [...]abit.

Temporis adiunctum, quo rebelles istos vinculis con­stringendos & supplicijs excruciandos traditurus est Ieho­ua, principio versus quinti notatur. Tunc (inquit) alloquetur eos in [...]a sua, id est, eo puncto temporis, quod est ab ipso praestitutum & definitum.

Atque haec est prior [...]s membri, quod antecedente Enthy­mematis comprehensum esse diximus, demonstratio.

Secundum est de regia dignitate in Christum collata, v. 6. Atqui verò vnde constabit Iehouam de [...]ulisle Christo principatū, & in regio solio ad Ecclesiam regendam collo­casse? Ad istud euincendum attulit Propheta vim duplicis testimonij. Nam de re praesenti & Iehouam ipsum testātem [...]duxit, & decretum quoddam quasi in tabulas iamdiu re­ [...]tum, ac magno coeli sigillo consignatum produxit. Hinc [...]am est quòd è tanti & tam excellentis testimonij authori­tate in hanc formam concludit:

• Si Iehoua ipse affirmat vnctum à se esse Christum in summ [...] [Page 13] populi sui regem: si etiam solenne aliquod ea de redecre­tum constituerit: tum longe verissimum est Christum à Ie­houa regiam pot [...]statem accepisse in populum ipsius.
• At Iehoua ipse affirmat vnctum a se esse Christum in sum­mum populi sui regem: vers. 6: & solenne insuper ea de re decretum sanxit. vers. 7. Ena [...]rabo (inquit) decretum: id est, ego qui Dei filius aeternus sum, notum vobis (ô reges re­gumque subditi) decretum illud faciam quod de authori­tate regia mihi demandata constitutum est.
• Itaque longe verissimum est Christum a Iehoua regium im­perium accepisse in populum ipsius. vers. 6.

Decretum, cujus meminit Assumptio, illustrationē habet:

• 1. A causa instrumentali, à qua publicatum est.
• 2. A notatis partibus.

Causa instrumentalis seu is cujus vox adhibita est in pro­mulgatione decreti▪ est Christus Iesus. Nam àquo publicati­onem decreti oporteb at praestari, eum Iehoua in hunc mo­dum affatus est: Tu es filius meus. At hoc de nemine, si Chri­stum excipias, dici potest: vt patet è cap. 1. epist. ad Heb. v. 5.

Partes decreti quatuor sunt:

• 1. Designatio seu electio personae, cui regia potestas delata, est v. 7. Tu es ( Inquit Iehoua) filius meus, & ex consequenti summus Rex coeli ac terrae.
• 2. Publicatio fact [...]e designationis, vt apud quosuis innotescat, quem elegerit ac consecrauerit Iehoua in regem populi sui. Hodie (inquit) genuite. Quemadmodū vocabulo gignendi significari necesse est actionem illam, qua publicè innotui [...] consecratum ab aeterno esse Cbristum in Seruatorē & Re­gem electi populi: sic voce illa, Hodie, tempus notatur, quo Christi consecratio in Seruatorem & regem coepit mundo innotescere. Innotescere verò tum primū coepit, cum Chri­stus nasceretur: ac deinde, cum baptizaretur, Deo patre è coelis quasi concionante de Christi officio.
• 3. Regni Christo Iesu à Deo patre traditi descriptio. Regnum istud describitur:
  • 1. A notatione causae intermediae qua obtinebatur regnū, de quo agitur. Ea autem fuit Christi intercessio. Pete [Page 14] (inquit Iehoua) à me: & donabo gentes, &c.
  • 2. Ab adiuncta concessiregni qualitate seu genere: vtpo­te quod sit non possessio aliqua ad certū tempus reuoca­ta, sed haereditas nullis temporum finibus circumscrip­ta, ac proinde aeterna.
  • 3. Ab adiuncta concessi regni amplitudine: quippe quod sit non terminis Iudeae, sed complexu vniuersi orbis de­finitum. vers. 8.
• 4. Decreti pars quarta est de regni Christo cōmissi administra­tione. vers. 9. vbi per synecdochen membri, Christi admini­stratio integra intelligenda est, tam illa scilicet quae ad fi­deles verbo et spiritu regendos adhibetur, quàm illa, qua pro seueritate iudicij diuini coercentur impij & dissipan­tur. Hic comparatione similium mirifica Christi facilitas in conterendis impijs illustratur.

Etribus membris seu argumentis, quae enthymematis superius propositi antecedente continentur, duo exposita sunt. Superest iam tertium de aeterno Principum & populi exitio; si Christi imperio & legibus diutius obstirerint. Eue­niet (inquit) vt in via per [...]atis nisi filium osculemini: id est, certo & inopinato exitio addicemini, nisi Christum Iesum pro rege & seruatore vestro agnoscatis. Sed quo argumento docet Propheta fore vtreges regúmque subditi grauissimas poenas luant suae in Christum contumaciae? Exitij, in quod incidere ipsos necesse est, si Christo vlterius refragentur, no­tata efficiente causa, iustissima nimirum Iehouae ira aduer­sus Christi contēptores: thesin ha [...]c de luenda poena con­tumaciae erga Christum sic illustrat Propheta à collatione parium oppositorum:

• Qui Christo Christi (que) legibus se subijciunt, erunt beati. vers. 12. in fine. vbi synecdochic [...]s ex vna parte obedienti [...] erga Christum & subiectionis (fiducia scilicet in ipsum) inte­gra, quae à nobis exigitur, obedientia intelligitur.
• Qui Christo igitur Christi (que) legibus diutius aduersantur, gra-uissimas poenas luent contumaciae su [...]. vers. 12. in priore parte.

Hactenus demonstrata est primi enthymematis pars an­tecedens, [Page 15] de irritis scilicet Principum ac populi conatibus aduersus Christum: de authoritate regia in ecclesiā Christo delata: de exitio corum si qui sese Christo diutius opposue­rint. Hinc ergo, ex hoc triplici nimirum argumento, illustri illo quidem & ad persuadendum valde accommodato, con­cluditur Psalmi Princeps quaest [...]o, excellentissima nempe adhortatio vt Reges regúmque subditi fepositis aduersus Chri­stum confilus, se Christo & ipsius legibus subijciant.

ANALYS PSAL. 3.

Habe [...] inscriptionem [...]ic Psalmus. De ca primò viden­dumest [...] deinde de ipso Psalmo.

Inscriptio proponit nobis

• 1. Psal [...]i authorem, nempe Dauidem.
• 2. Adiunctam circumstantiam temporis, quo se Propheta ad Psalmum hunc texendum retulit, id autem fuit cum me­tu Abschalomi filij sui ex vrbe Hierosolymitana fugeret.
• 3. Occasionem siue causam, qua adductus Propheta ad Psalmum quem habemus in manibus, meditatus est. Causa, quae Pro­phetam ad huius Psalmi meditationē impulit, erat iustissi­mus quidam metus coniurationis aduersus personam suā & sceptri regij maiestatem ab Abschalomo initae. Cū e­nim de coniuratione ista Dauid inaud sset, compertúmque haberet subniti eant exquisitissimis artificijs & confilijs, excipi multorum praepotentium applausu & votis, proce­dere incredibili spe perficiundi quod Abschalomo proposi­tum erat, se denique derelictum ab Israelitis & amicorū praesid [...]s orbatum in extremum rerum omnium certamen & diso [...]imen incidisse: fuga fibi consulendum esse censuit. Hinc est quod sese ex Hierosolymis confestim proripuerit. Ac cum in periculo tam graut & imminenti nullam ad hostium consilia vel praecipienda vel dissipanda magis ex­plicatam promptámque rationem esse cerneret, qua illam prouotuendisese coram arca Iehouae, & ad illius opem sup­pliciter confugiendi: illico ad [...]reces conuersus, eas hoc Psalmo complexus est.

Quod ad Psalmum ipsum attinet: subiectum à Propheta in co tractatum, est instituta in hanc sententiam supplica­tio:

• Illustra gloriam tuam (o Iehoua) liberando me ab imminenti periculo coniurationi [...] aduersum me initae. vers. 8.

Priore parte versiculi octani petitionem istam compre­hendit Psalmistahisce verbis: surge & saluū me fac Deus mi. Precatio ista Dauidis v [...]semetur seu liberetur, quid aliud est quàm imminentis periculi deprecatio, cuise perfidia & sce­lere [Page 17] Abschalomi obiectum videbat? Ac dum Iehouam in­uocat vt surgat ad liberationem praestandam, quid aliud po­stulat quàm vt Iehoua [...]uam illam ad dissipandum initae cō ­iurationis consilium potentiam exerat & demonstret? Vt e­nim, dum patitur Omnipotēs homines flagitiosos & perdi­tos curriculum impretatis suae conficere, ipse interim quo­dammodo dormitare seue quieti capessendae tradere vide­tur: sic cum eorum flagitia sub publici iudicij examen re­uocare placet, & do ijs poenas sumere, quasi surrexisse vide­ri potest, & in tribunal suum iustitiae exercendae causa con­scendisse.

Sed quibus tandem argumentis sui liberationem ab hoc tam graui & imminenti periculo persuadere vult Prophe­ta' Repetens memoria auxilij promissionem, ijs à Domino factam qui ad ipsum confugerent, spemue omnem saiutis in co reponerent, cum apud se confidenter statueret fore vt Dominus in seruandis promissis fidem suam studiosissimè liberaret, in hanc sententiam proloquitur & disserit:

• Arg. 1. Si in angustijs periculisque constitutus gratiae ac libera­tionis consequēdae causa ad te solumô Iehoua confugio, il­lustra nomon tuum ferendo opem mihi, meque ab ista ho­stium meorum coniuratione liberando.
• At in angustijs periculisque constitutus gratiae ac liberationis consequendae causa ad te solum ô Iehoua confugio. vers. 4.
• Itaque nomē tuum illustra ferend [...] opem mihi, meque ab ista hostium meorum coniuratione liberando. vers. 8.

Propositio deest; sedvt de Prophetae argumento liqui­dius constaret, supplendam iudicaui. Consequentiam, quae propositione includitur, Domini explorata illa & constanti promissione ijs opem ferendi qui spem suam non aliunde suspensam, sed in ipso collocatam habent, niti videmus.

Assumptio est vers. 4. vbi profitetur Dauid, Iehouam esse sibi clypeum ad excipiendas & retundendas hostium peti­tiones & impetus: Iehouam esse, cuius praepotenti ope eam quam adeptus est gloriam tuetur aduersus omne dedecus & ignominiam: denique Iehouam esse, cuius velut manu extollitur ad exoptatam & illustrem vitae conditionem, [...]i [Page 18] quando prolabatur. Ista tam insignis de Iehoua praedicatio qua è tropo Metonymiae causam pro effecto notat Prophe­ta, fiduciae scilicet efficientem pro ipsa fiducia, quid aliud est quàm suae in Deum fiduciae clarissima professio? Versiculū quartum in hanc sententiam exponendum esse inde liquet, quòd vers 2. 3. 5. 7. supra memoratae Assumptionis illustra­tionem Psalmista comprehenderit.

Sed quae est illa Assumptionis illustratio? Triplicem vi­demus esse. Prima est à diuersis, sic nempè instituta:

• Hostium meorum incredibilis est multitudo, tibi (que), ô Iehoua, ad mihi succurrendum sermonibus suis impotentiā quan­dam a [...]ingunt, vers. 2. 3.
• At ego tamen spem omnem in te liberationis meae fiduciám­que colloco.

Huius à diuersis argumenti pars prima duo membra complectitur: quorum alterum vers. 2. alterum vers. 3. pro­ponitur. Quod vers. 2. de hostium multitudine dicitur, id admiratione raptus, & quasi obstupescens enunciat. Quòd enim ad propugnationem causae tam odiosae & nefariae, su­sceptae à filio contra patrem, & á subdito aduersus Princi­pem, tanta Israelita [...]um multitudo ita repente ac quasi mo­mento temporis se profuderit & coiuerit: id Dauidi omni fide maius & portenti simile videbatur.

Alterum illud deducti à diuersis argumenti membrum authore Caluino & Beza [...]ic interpretor, vt quos sermones hostibus suis attribuit Propheta, eos à magnifica opinione quam de suis viribus conceperūt profectos esse existimem. Etenim credibile est eò vecordiae perduelles istos deuenisse, vt conflatas Israelitarum copias diuinae potentiae anteferrēt, persuasi scilicet infirmiorem esse Iehouam, quàm vt Daui­dem contra exercitum tam egregiè instructum tueri possit.

Secunda Assumptionis illustratio est ab efficiente causa tantae ac tam eximiae in Propheta fiduciae. Ea autem fuit antegressis temporibus diuinae in se gratiae & opis collatae obseruatio. Ecuius recordatione in hunc modū concludit:

• Tu mihi antehac ô Iehoua, cum adte confugerem, gratiam o­p [...]mque praestitisti, vers. 5. Hoc versu dicitur prophetae sup­plicanti [Page 19] Iehouam è monte sanctitatis suae respondisse ac subuenisse. Sanotus hic mons erat mons Sionis, in quo arc [...] foederis, maiestatis scilicet diuinae repraesentatio, collocata substitit. Ad sacrae istius arcae domicilium, qui nomen Do­mini inuocare volebant, debebant ex instituto legis dum id adorationis munus obirent, oculos conuertere.
• Ad te igitur iam confugio certa spe adductus auxilij tui, v. 4.

Antecedenti istius enthymematis amplificationem sub­iecit propheta ab effectis suis:

• Si mihi confugienti ad te opem antehac non praestitisses, re­ferre me ad rempub. gerendam animo securo & à molesti­is vacuo minimè potuissem.
• Atqui animo securo & vacuo à molestijs me ad publici mu­neris procurationem retuli. vers. 6.
• Itaque confugienti mihi ad te antehac opémque imploranti succurristi. vers. 5.

Assumptio syllogismi, si sententiam ipsius spectemus, est actionibus illis cubandi, dormiendi, & surgendi comprehē ­sa & expressa. Ex ijs enim intelligi vult quàm soluto animo & libero ab omni metu rebus gerendis incubuerit. Qui in metu & angoribus versantur, ij sibi quietis & somni su [...]ni­tatem interrumpi & eripi sentiunt, adeò vt qui dormitionis quotidianae miniméque interruptae beneficio perfruuntur, id immunitatis cuiusdam in animo à grauiori periculorum imminentium metu argumento esse possit.

Sed Assumptionis exornationem, quam subiecit Pro­pheta, videamus. Ea est ab efficiente tam securi & confi­denns in ipso auimi.

• Sensi ( inquit) sustentari me quotid [...]e ac fulciri Iehouae singu­lari gratia & virtute. vers. 6. in fin.
• Itaque animo securo & à molestijs vacuo me ad publici mu­neris procurationem retuli. vers. 6. in princ.

Sequitur Assumptionis primo principali syllogismo cō ­prehensae illustratio tertia, nempe à comparatis, sic:

• Si hostium infinitae myriades in acie aduersum me consiste­rent, non timerem, sed in te ô Domine spem omnem confi­denter reponerem. vers. 7.
• [Page 20]Itaque dum se mihi aduersariorum minor numerus opponit multò maiori fiduciae & animo confirmatiori in Iehouam recumbam vers. 4.

Hectenus de argumento primo eiusue illustratione tri­plici.

Secundum argumentum, quo lehouae persuadere vult Propheta ad hostium [...]uorum dissipanda consilia impetus (que) frangendos, est à parium comparatione, sed adiuncto insu­per experientiae testimonio.

• Arg. 2. Antehac ô Domine, hostium meorum consilia & conatus ad nihilum redegisti, tuum (que) nomen in me liberando illu­strasti, vers. 8. in parte posteriori.
• Quocirca nunc itidem libera me ab hoc imminenti pericul [...] coniurationis aduersus me susceptae. Vers. 8.

Sed hîc se Propheta continere non potest. Videt enim versari se in summo & sceptri & vitae discrimine. Ac proinde aliud petitionis suae argumentum affert, ductum scilicet à contemplatione muneris & officij, quo creatorem regém­que coeli & terrae fungi oportet. Id autem eiusmodi est:

• Arg. 3. Est muneris & officij tui ô Iehoua, eos qui in periculis constituti ad te salutis obtinendae causa confugiunt, libe­rare. Vers. 9. in principio, vbi sic loquitur Psalmista: Iehouae est salus: id est, ad officium Iehouae spectat, vt afflictis & oppressis salutem & liberationē largiatur.
• Surge igitur, & ab imminenti periculo coniurationis [...]tbera me. Vers. 8.

Postquam Propheta Dominum de obeundo munere iu­stitiae & liberationis in principio noni versiculi admonue­rit, institutam supplicationem concludit adhibita comme­moratione fructus qui è praestita liberatione ad populum peruenturus est.

• Arg. 4. Si ( inquit) expetitae liberationis fructus ad populū tuum peruenturus est: noli mihi, ô aeternae Deus, hanc liberatio­nis gratiam recusare.
• At expetitae à me liberationis fructus ad populum tuum per­uenturus est. Vers. 9. in fine: vbi in hunc modum verba facit Psalmista: Super populum tuū erit benedictio tua: [Page 21] id est, quam mihi è singulari gratia liberationem prae­stabis, ea, vtcunque personae meae propria videatur be­nedictio, tamen vsu & fructu suo ad populum tuum diffundetur.
• Surge itaque ô Domine, mihi (que) grauissimis periculis & ho­stium crudelitati exposito succurre. Ver. 8.

Adhuc fuit Prophetae supplicatio, vehemens illa quidem & quatuor argumentis ad Iehouam permouēdam subnixa. Quod ad vocem illa Selah attinet, quae versiculis quibus­dam subijcitur, video de ea discrepantes esse interpretum sententiam. Sed non incommodè exponunt, qui eam Psal­morum versiculis nonnullis eo consilio additam existimant, vt admoniti occurriste rem valdè insignem, & quae à nobis attentiùs expendatur dignissimam, ad vocis & cordis eleua­tionem continuò excitemur.

ANALYSIS PSAL. 4.

Psalmi inscriptione notantur tria:

• 1. Psalmi author, viz. Dauid.
• 2. Psalmi cantor, Symphoniae nempe magister, is qui inter caete­ros eius generis cantores primas tenet: Huic Psalmus ad decantandum traditus est.
• 3. Toni seu modulationis species, qua Symphoniae magister in Psalmi traditi cantione vti debeat. Ea Neguinoth appel­latur. Varia est huius vocabuli Neguinoth interpretati [...]. Alij eo significari putant id musici instrumentum genus, cuius harmonia digitis symphoniaci artificiosè & scienter pulsantibus efficitur. Alij speciem toni eo notari existimāt ad quam sacri cantores Psalmos decantandos modulari volebant. In hac opinione versantur, qui Biblia non mul­tis ab [...]inc anais Gallicè reddiderunt.

Psalmi inscriptio sic est. In Psalmo ipso spectare oportet Psalmi componendi occasionem: deinde compositi subie­ctum. Componendi Psalmi occasionem hinc natam esse probabile est. Cum ij qui Saulem assectabantur magnates, quiue apud cum authoritate & gratia valebant, Dauidi omnem aditum intercludere cuperent, quo minus Regij sceptri maiestate potiretur, partim ementitis criminationi­bus & odiosis calumnijs in ipsius nomen irruebant: partim clandesti [...]is insidijs aut aperta vi Prophetae sanctissimi caput petebant. Hoc ille à se vt periculum depelleret, hostium (que) conatus eluderet, ad Iehouam vindicem scelerum & inno­centiae [Page 23] propugnatorem se recepit, Psalmum quem in ma­nibus habemus suauissimè fundens & concinens.

Psalmi compositi partes duae sunt:

• Prima est periculi, quod sibi ab hostibus intentatum videt, deprecatio, vers. 2.
• Secunda est adhortatio, qua aduersarijs persuadere vult, vt sepositis impijs consilijs, se ad meliora persequenda accom­modent. A princip. 3. ver. ad Psalmi finem.

Periculi deprecatio, vers. 2. generatim comprehensa & [...]er iterata proponitur. Exaudi (inquit) me ô Deus: gratiosu [...] esto mihi: audi orationem meam. Sub hac verò generali ora­tionis forma Synecdochic [...]s intelligi vult Propheta illam specialem periculi deprecationem; quam ab illo, ex allatis argumentis, quibus periculum deprecatur, in hanc senten­tiam conceptam esse liquet:

• Peto abs te, ô Iehoua, vt aduersariorum meorum consilia & conatus dissipes.

Vt hanc à Deo gratiam impetret, triplici argumento contendit. Primum eiusmodi est, desumptum scilicet à con­templatione excellentissimae cuiusdam actionis & muneri [...], quo Iehoua coeli terraeue iudex fungi debet:

• Arg. 1. Tu is es, ô Iehoua, qui te innocentiae meae vindicē esse profiteris. Ver. 2. hisce verbis: O Deus iustitiae meae, id est, O Deus qui meae & innocentiae & causae iustae pro tuo suscepto exercendae iustitiae officio ac mune­re propugnator es.
• Quapropter exaudi me, & inimicorum meorum consilia & conatus dissipato. Ver. 2. in princip. & fine.

Secundum argumentum deprecationis est ab effecto Prophetae, conclusum hoc enthymemate:

• Arg. 2. Opem tuam ô Domine imploro aduersus hostium meorū, consilia & machinationes. Ver. 2. priori parte.
• Exaudi igitur me, & eorum conatus ad nihilum redigite. Ver 2. in principio & fine.

Huius argumenti consequentia pendet ex illa gratuita & consolationis suauissimae plena promissione, quam à Do­mino ijs factam videmus, qui ad ipsum angustiae suae & af­flictionis [Page 24] die confugientes cum ex vera side inuocant.

Deprecationis a Propheta institutae argumentum postr [...] ­ [...]um est à comparatione parium: qua acceptae antehae à Domino liberationis memoriam complexus, cum scilicet de salute periclitaretur, in hunc modum concludit:

• Arg. 3. Tu mihi periclitanti antehac & in summis angustijs con­stituto liberationem & salutē largitus es. vers. 2. in medio
• Quapropter & nunc similiter exaudi me ô Deus, méque ab hostium meorum impiis conatibus vindicato.

Hactenus de periculi deprecatione, qua Propheta vsus est.

Sequitur adhortatio, qua Saulem Regem & aulae regiae magnates satrapasue compellat. Hos filios virorum no­minat: id est, viros summa authoritate & imperio praeditos, qui scilicet eam de potentia & opibus suis opinionem con­cepera [...]t, vt vna quasi supplosione pedis coelum & terram commouere se potuisse crederent; & caeterorum omnium impetus vel leuissimo oris sui spiritu refellere.

Adhortatio Prophetae bipa [...]tita est. Nam

• 1. Suadet aduersarijs, vt à confictis criminationibus & calum­nijs, quibus labem nomini ipsius & perpetuum dedecu [...] inurere voluerunt, refugiant deinceps & abstineant, v. 5.
• 2. Hortatur vt Iehouae sincero & integro corde seruiant, ver. 6.

Adhortationis pars prior, vers. 5. hisce verbis comprehen­ditur: Commou [...]mini & ne peccetis: examinate cor vestrum super cubile vestrum, & silete. Quasi diceret Propheta: Con­ [...]emiscite reuocata in memoriā, & ante oculos proposita poena, quam ij meritissimò luere debent, qui Vnctum Do­mini importunis calumnijs & contumelijs afficiunt; nolite cōmittere, vt isto vos scelere deinceps alligetis: ac postquā ex antegressa cordium vestrorum examinatione seria com­pertum habuetitis [...]eos esse vos tanti & tam atrocis crimi­ [...]is, silete, id est, ab hac perdita & orofligata calumniandi consuetudine linguas vestras continete Hoc sibi proponere Dauidem, vt nempe aduersarios suos ab odio [...]a ista contu­ [...]eliae in altos conferendae ratione dehortetur, primùm constatè versiculo tert [...]o, vbi & co [...] grauissimis verbis re­prehendit [Page 25] ob insanum illud in ipsis studium violandi decus exissimationis suae, quod tanti facit vt nomine gloriae suae appellet, & simul exponit quibus rationibus vsi nomini suo odiosissimae ignominiae maculam aspergere conarentur. Rationes autem quibus id efficere studebant, contine [...]i do­cet, amore falsitatis, & comminiscendi mendatij libidine. De­inde id Dauidi propositū fuisse, è postrema quinti versiculi particula [...]uinci potest: vbi aduersarijs suis consulit vt sile. ant. Silere verò quid aliud est, quàm à loquendo linguam continere? Taciturnitati autem isti, quam ab illis adhiberi suadet, quàm optimè conuenit cum verbis versus tertij, qui­bus mentiendi & calumniandi peccatum notatur & coar­guitur. Quod si igitur versu 3. eos mentiendi & calumnian­di nomine perstringat: credibile est quae ab illo instituitur persuasio versu 5. vt sileant, ea de lingua coercenda & ca­lumniandi procacitate refraenanda admonitionē contineti. Siquis silentij persuasione dissuasionem comprehendi a [...]bi­tretur ab ineundis aduersus Prophetae vitam consilijs & ma­chinationibus: siquis item quod vers. 2. dicitur de Prophetae gloria ignominiae exponenda, in eo reprehendi putet ad­uersariorum studia & conatus, ad praeripiendam ipsi & in­tercipiendam sceptri à Iehoua demandati maiestatem: si­quis, inquā, ista in hunc sensum exponenda esse iudicet, non repugno: dummodo quam ego illi interpretationis liber­tatem concedendam esse censeo, eadem mihi vt conceda­tur non iniquum esse statuat. Sed redeundum iam est ad propositum. Adhortationis igitur à Propheta susceptae pars prior huiusmodi est:

• Desistite à criminationibus & calumnijs, quibus labem & dedecus nomini meo inurere conamini, vers. 5. in princip.

Vt hac tam aequa postulatione apud aduersarios suos va­lere possit, in hanc sententiam cum illis disserit:

• Arg. 1. Vos multum temporis in oppugnanda existimatione & gloria nominis mei posuistis, ver. 3.
• Aequum igitur est, vtiam tandem calumnijs in nomen meū congerendis supersedeatis, ver. 5. in princip. & fine.

Enthymematis antecedens est vers. 3. comprehensum sub [Page 26] interrogationis formula, Quousque? quasi diceret, Iamdiu me populo odiosum iniquissimis criminationibus reddere conati estis. Antecedentis amplificatio est [...] notatione cau­sarum instrumentalium, quibus Saul & aulae Regiae mag­nates ad infamiam Dauidi conflandam vtebantur. Conclu­sio istiusmodi est:

• Vos excogitandis aduersus me mendacijs iamdiu incubuistis. Vers. 3. in parte postrema.
• Ac proinde in labefactanda nominis mei existimatione & gloria iamdiu elaborastis. Vers. 3. in parte priore.

Progreditur in hortationis institutae cursu Propheta. Non vult latere aduersarios suos, se esse eum quem Iehoua ad regni Israelitici procurationem è tot hominum millibus se­legerit, & cuius supplicationem pro singulari misericordia exauditurus est. Hoc duplici argumento ad persuadendum instructus, eos tali Syllogismo allo quitur.

• Arg. 2. & 3. Cui ex decreto Iehouae & electione, summa reipub. Israeliticae administrandae potestas demandata est, & cui supplicanti Iehoua subuenire vult pro infinito erga suos a­more, eum vos efficere probris & dedecore non oportet.
• At is ego sum cui ex decreto Iehouae & electione, summa rei­pub. Israeliticae administrandae potestas demandata est, & cui supplicanti Iehoua subuenire vult pro infinito erga suos amore. Vers. 4.
• Is ergo sum, quem à vobis affici probris & dedecore non opor­tet. Vers. 5.

Assumptio de Dauide loquitur, cum tamen vers. 4. mini­mè nominetur. Fateor quem Dominus electione facta po­pulo Israelitico praef [...]cit, eo versu dilectum appellari, seu [...]um quem Dominus benignè accipit. Sed è generis tropo species intelligenda est: è nomine scilicet Dilecti Propheta Dauid, in quem varia testimonia contulisse Iehouam amo­ris sui constabat.

Ac ne virorum illi filij, id est, aulae Regiae magnates sibi incognitum esse dicant, qua ratione id assequi possint, ad quod ipsos hortatur Propheta, viam, immò quibus vestigijs insistendum sit commonstrat. Viae commonstratio posita [Page 27] est in explicatione mediorum, quibus institui eorum men­tes & eruditi queant ad fungendum officio iustitiae & pro­bitatis. Media illa duorum generum sunt:

• 1. Metus scilicet & apprehensio p [...]nae, quae calumniarum & infamiae authoribus meritò debetur. Vers. 5. in principio. Vbi praecipit vt contremiscant, reuo cata scilicet in me­moriam, & attentiùs considerata poena, quam incurrit & iure sustinere debet calumniator.
• 2. Examinatio conscientiae ser [...]ò illa quidem & priuatim insti­tuta, ad disquirendum & explorandum, sintne rei crimi­nis istius & peccati, cuius arguuntur. Vers. 5. in parte media. Examinate (inquit) cor vestrum, &c.

Hactenus de priore parte adhortationis: sequitur iam posterior, à principio vers. 6. ad Psalmi finem. Huius poste­rioris cohortationis subiectum est tale:

Debere scilicet Saulem & aulae Regiae magnificos proceres Ichouae sincero & integro corde seruire. Ver. 6.

Officium istud Iehouae ex integra & sincera cordis affe­ctione seruiendi, duabus diuini cultus partibus vers. 6. ex­pressum comperiemus: quarum altera oblatione sacrificij illibati & puri, altera fiduciae in Dominum collocatione continetur. Sacrificium illud à Dauide sacrificium iustitiae dicitur. Id autem tale censetur, quod diuinae legis praescripto congruenter offertur, siue offerendi sacrificij materiam for­mamue, siue offerentis animum spectemus. Ad hasce di­uinae adorationis partes obeundas, id est, ad cultū Domino spiritu & veritate, nulla adhibita simulatione, praestandum, aduersarios suos Propheta cohortatur. Videamus itaque quo argumento susceptam cohortationem vrgeat & perse­quatur. Proponit certè hisce virorū filijs, aulae nimirum Re­giae proceribus suum ipsius exemplum, parium compara­tione tractatum in hanc formam:

• Ego Vnctus Domini Domin [...] coeli & terra ex integro & sin­cero cordis affectu seruio.
• Quapropter & vos Iehouae consimilem cultum praestate. v. 6.

Enthymematis pars antecedens expressa non est: sed antecedentis loco antecedentis demonstrationem subiecit [Page 28] Propheta, desumptam scilicet ab effectis, & sic conclusam:

• Ego à Iehoua totus pendeo, summum (que) bonum in illius erga me amore & gratia pono. v. 7. in posteriore parte ver [...]us.
• Ego igitur Iehouae ex integro & syncero cordis affectu serui [...]. Reticetur (vt obseruatum est) haec conclusio, fic ta­men vt pro conclusione illustratio conclusionis sub­stituta sit.

Sed vbi est (inquies) Dauidis professio issa collocandi in Iehouae erga ipsum amore & gratia fiduciam suam sum­mumue bonum? Aio contineri eam vers. 7. sub conceptae precationis formula. Attolle (inquit) super nos lucem faciei tuae Iehoua. Visum Prophetae est hoc orationis schema [...]e pro­fessionem tam excellentem complecti, quasi ad testandum aptissimo tanti à se fieri Iehouae amorem & gratiam, vt ni­hil cum ea conferendum esse arbit [...]etur. Prophetae petitio­nem istam sic exponendam esse, tāquam apertis & totidem verbis professionem illam, de qua loquor, complecteretur, patet ex an [...]ithesi professionis institutae ab alijs, quos in prin­cipio vers. 7. co nomine Dauid perstringit, quòd in huius vitae bonis summum bonum constituant: adeò vt credibile [...]it Prophetam hoc versu, quid inter se & alios in [...]un mi boni opinione ac definitione intersit, è dissimilitudinis com­paratione ostendere voluisse. Id si ita fuerit, versus ille si [...] explicandus est, vt comparationis analogia contineatur. Cum & varia verba & variae formae sint, quibus ad compli­catas animi notiones euoluendas exprimendas (que) vti liceat, nouum videri non debet siquando, qui elegantiae in elo­quendo & varietatis author est, Spiritus sanctus libertate, quam alijs concedit, vtatur ipse.

Sed ecce, vt constet profiteri vers. 7. Dauidem de collo­catione summi boni in Iehouae amore & gratia, professio­nis istius triplicem illustrationem subiecit.

Prima est à comparatione dissimilium.

• Multi ( inquit) summum bonum in huius vitae bonis collo­cant. Vers. 7. in principio.
• At ego in luce faciei tuae Iehoua, quam super me attollis, om­nem foelicitatem pono. Vers. 7. in fine.

[Page 29]Secunda est ab effecto diuinae erga se gratiae & amoris, in istud enthymema concluso;

• E contemplatione diuinae erga me gratiae, cor meum admira­bili quadam laetitia cumulari sentio. Vers. 8.
• Id igitur in quo summum bonum constituo hau [...] aliud est quàm Iehouae erga me amor & gratia. Vers. 7.

Enthymematis antecedens habet exornationem hanc è minoribus:

• Permagna est laetitia, qua alij è copiosa & abundanti messe & vindemia afficiuntur. Vers. 8. in fine.
• At quam ego percipio laetitiam è sensu amoris erga me tui & gratiae longè maior est. Vers. 8. in principio.

Tertia illustratio est etiam ab altero diuinae erga se gra­tiae effecto. Vnde in hanc sententiam concludit:

• Quo securus reddor aduersus omnem metum & pericula, in eo omnem meam foelicitatem colloco.
• At Iehouae erga me amore & gratia securus reddor aduersus omnem metum & pericula. Vers. 9. in principio. Vbi sub actionibus illis cubandi in pace, & dormiendi, no­tat Propheta singularem animi sui aduersus quaevis pericula & terrores securitatem, ortam scilicet & sus­ceptam è suauissimo sensu diuini erga se amoris & gratiae.
• Iehouae igitur erga me gratia id certè est, in quo omne meam foelicitatem colloco. Vers. 7.

Assumptio, ne plus ostentationis quàm veritatis comple­cti videatur, hoc argumento illustrata est:

• Quod solum tuetur me, & vindicat ab omni metu & peri­culo, id me securum reddit aduersus omnem metum & periculum.
• At sola Iehouae erga me gratia tuetur me & vindicat ab omni metu & periculo. Vers. 9. in parte posteriori. Vbi ill [...] loquendi formulâ ( tu facis vt securè habitem) apertè significatur defendi ipsum a Domino, & protegi con­tra omnes impiorum machinationes & impetus.
• Itaque sola Iehouae erga me gratia securum me reddit aduer­sus omnem metum & periculum. Vers. 9. in principio.

ANALYSIS PSAL. 5.

Inscriptio Psalmi

• 1. Loquitur de authore Psalmi.
• 2. Docet traditum fuisse magistro Symphoniae ad pneumatic [...] instrumenta, id est, illi qui primas tenet inter eos, quo­rum est in ijs instrumentis tractandis versari, quae oris spiritu inflata sonum edunt: cuiusmodi fuerunt Sacer­dotum tubae & Leuitarum buccinae. Nam Hebraeis Nechiloth dicuntur ea instrumentorum musicorum genera, quae tubulata & excauata sonum vi immissi spiritus edunt. Nonnulli voce Nechiloth toni seu Sym­phoniae apud veteres Hebraeos receptae speciem quan­dam designari putant.

De Psalmo ipso si percontetur quis, fueritne à Dauide contextus [...]um Saul, an Abschalomus ipsi infidias & capitis periculum crearet, quid respondendum sit video inter Psal­morum interpretes parum conuenire. Illud pro compe [...]to habemus, Prophetam grauissimi periculi, cui [...]e inimicorum perfidia & scelere obiectum animaduertit, contemplatio­ne adductum ad opem Domini & liberationem imploran­dam confugisse.

Psalmi huius duo membra esse video.

• In priori de audientia concilianda agitur. Vers. 2. 3. 4. Ete­nim frustra supplicatur, cum is, cuius gratiā imploramus, est animo auerso minime (que) ad audiendum propenso.
• In posteriori supplicationem proponit Dauid, eam (que) ardenter & sollicitè persequitur, à principio vers. 5. vsque ad ex­tremam Psalmi clausulam.

Audientiae quaestio hisce verbis explicari & summatim comprehendi potest:

• O Iehoua, quam tibi supplicationem oblaturus sum, eam opor­tuné [Page 32] & rerum mearum necessitati conuenienter exaudi. Vers. 2. 3. 4.

De audientia primò generatim agitur vers. 2. & 3. deinde singillatim & verbis expressis vers. 4. in principio. Quid in genere petatur, è postulatione vers. 4 comprehensa nobis constare potest. Hoc enim versiculo non indefinitè sed in­stantis necessitatis habita ratione audientiam postulat. Vult siquidem manè exaudiri orationem suam, id est, oportunè & absque procrastinatione, prout nempe rei praesentis con­ditio fert. Quòd verò ciusdem postulati i [...]eratione frequenti [...]tatur Propheta (erenim quater proponitur) inde iudicium facio de magnitudine periculi, in quo versatus est: de fla­granti desiderio quo tenebatur consequendae liberationis: denique de ipsius perseuerantia in diuini nominis inuoca­tione▪ Porrò obserua [...]e non alienum fuerit appellari ab ipso petitionem suam nomine verborum, meditationis, vocis, & vocis clamoris. Nomine verborum: eò quòd verba sint ob­latae petitionis interpretes. Meditationis: propterea quòd ad eam Domino exhibendam non sine [...]eria cordis medita­tione accesserit. Vocis, & vocis clamoris: quia in fundenda oratione vocis contentionem quandam adhibuit, eam sci­licet quae imminentis miseriae grauitatem & cordis vehe­mentius afflicti pathos exprimeret.

Verùm attendamus quibus rationibus vsus audientiam e [...]agitet▪ Prior est eiusmodi:

• Arg. 1. Si tu, ô Iehoua, Rex meus sis, & ego subditus tuus: tu Deus meus, & ego è populo tuo electo vnus: quam tibi petitionem oblaturus sum, eam oportunè [...]ine procrastina­tione & meae instantis necessitatis habitaratione exaudi.
• At tu, ô Iehoua, Rex meus es, & ego subditus tuus: tu Deus meus & ego è populo tuo electo vnus. v. 3. in priori parte.
• Quam itaque tibi petitionem oblaturus sum, eam oportunè absque procrastinatione & meae instantis necessitatis habi­ta ratione exaudi. Vers. 2. 3. 4

Porrò conciliandae audientiae studio prouectus Dauid Iehouam sic affatur:

• Arg. 2. Qui te, ô Iehoua, inuocat die afflictionis suae, eum te [Page 33] exaudire oportet oportunè, absque procrastinatioue, & ha­bita ratione afflictae conditionis qua premitur. Haec est illa Domini gratuita & excellentissimae consolationis promissio.
• At ego te Iehoua inuoco die afflictionis meae. Vers. 3. in par­te poster. Haec est conditionis, qua nititur Dei promis­sio, ex parte Prophetae praestatio.
• Itaque me oportet exaudiri à te oportunè, & habita ratione ad grauissimam afflictionem qua premor. Vers. 2. 3. 4.

Postrema ad conciliandam audientiam ratio est secundae admodum affinis: sed adiunctam professionem habet Ie­houae gratiam sollicitè & patienter attendendi. Conclusio haec est:

• Arg. 3. Ego adducta insummum discrimen salute mea, sollicitè & absque mora ad te confugiens, gratiam opem (que) tuam omni studio & vigilantia patienter attendo. Vers. 4. in posteriore parte.
• Quamobrem ô Iehoua petitionem, quam tibi oblaturus sum, absque procrastinatione exaudi, habita ratione afflictissi­mae conditionis in qua versor. Vers. 2. 3. 4.

Audientiae conciliandi quaestio hactenus explicata est. Superest ipsa petitio, cuius exauditionem v [...]ge [...] tantopere à Propheta videmus. Petitio hisce verbis summatim com­prehendi potest:

Liberame, ô Iehoua, ab hostibus meis, eos [...]subuerte.

Propositae petitionis duae sunt partes: quarum altera est de liberatione & salute Prophetae, altera de hostibus Pro­phetae delendis. Pars illa, quae est de Prophetae liberatione, comprehenditur vers. 9. vbi Iehouam in haec verba com­pellat: Deduc me in iustitia tua, & complana coram me viam tuam: id est▪ Peto ab [...] te ô Iehoua▪ vt pro co quo fungeris munere in distribuenda iustitia, me è periculo; in quod ho­stium meorum scelere coniectus sum, educas & eripias▪ pe­to vt omnes rationes & quasi vias liberationis meae sic ex­pedias & complanes, vt aditu patefacto & sepositis obsta­culis, tutò elabi possim è vitae discrimine. Hanc liberatio­ [...]s suae viam Iehouae viam appellat: vt inde constet, non▪ [Page 34] alium se salutis & liberationis authorem agnoscere quàm Iehouam.

Pars altera supplicationis institutae à Dauide de hostium suorum subuersione vers. 11. continetur: vbi à Domino di­sertè precatur, vt eos subuertat & per [...]at: vt eorum consilia & machinationes ad nihilum redigat: vt eos intra multitudinē transgressionum suarum detrudat & compingat. Sic enim hanc postremam clausulam vnà cum Gallicae versionis authori­bus reddo & interpretor. Conijci intra multitudinem trans­gressionum, idē est, ac derelinqui à Domino & in reprobum [...]sum trad [...], ad scelus ex scelere nullo habito discrimine cu­ [...]ulandum. Vt versiculi vndecimi priori membro hostium euersionem & interitum vrget: sic duobus succedentibus rationem viamue exponit, qua hostes sui euerti & deleri queant. Id autem [...]it, siquando & euentus consiliotum actio­numue susceptarum interceptus fuerit, & ipsi deliberatio­num principes rerumue actores omni mentis sanitate iu­stissimo Domini iudicio destituti, se ad omne scelus & im­pietatem proi [...]erint.

Intelligimus iam & quibus versiculis & qua orationis forma supplicationem suam comprehenderit Propheta. Re­stat vt quibus eam argumentis prosequatur videamus. Pri­mum sic conclusum reperiemus:

• Arg. 1. Tu (Iehoua) pro eo, quo fungeris, munere iustissimi iu­dicis, impios perditurus es. Vers. 5. in fine, & vers. 6. in principio: vbi ex more Scripturae nomen insanorum impijs attribuitur: vtpote qui tanquam coecitate & rabie quadam mentis agitati ad omnem impietatem ferantur.
• Libera itaque me ab hostibus meis, eos (que) perde. Ver. 9. & 11.

De illustranda enthymematis consequentia Prophetae minimè laborandum fuit: cum & ipsi & alijs Dei verè co­lendi studiosis compertum esset, ijs, qui odio Dauidis in­censi, eum aut vi expugnatum aut insidijs interceptum è medio tollere statuerunt, nihil praeter impietatem & flagi­tiosissimae vitae libidines sapere. Constare hoc quidē potest è descriptione illa facta hostium suorum vers. 10.

[Page 35]Quod ad enthymematis antecedentē attinet: est illa qui­dem dupliciter confirmata, à causa nempe▪ & inductione specialium. Confirmatio è causa praecedit, sic:

• Odisti pronaturae tuae infinita sanctitate omnes qui operam iniquitati dant. Vers. 5. in principio, & vers. 6. in [...]ine.
• Ac proinde eos perditurus es. Vers. 5. in [...]in. & v. 6. in princ. Inductio specialium sequitur:
• Perditurus es mendacem, virum sanguinarium, & dolosum, caeterosue eiusdem fatinae nefarios & impuros ho­muncu [...]os. Sic enim inductio adhibita per Synecdo­chen intelligenda & supplenda est. Quod autem v. 7. non de perdendo sed detestando virum sanguinarium & dolosum loquatur Propheta, idem est, si è causae Metonymia loquentem Dauidem interpretêre, ac si perditum iri à Iehoua virum sanguini & alijs circum­ueniendis auidiùs inhiantem affirmasset.
• Itaque impios, ô Iehoua, perditurus es. Vers. 5. in fine, & vers. 6. in principio.

Vt Iehouae persuadeat diuinus hic vates de illa, quā tanto studio implorat, gratia concedenda: commemo [...]atione facta cuiusdam effecti▪ id est, professione vsus testificandae in posterū suae erga Iehouam gratissimae voluntatis, in hunc modum disserit:

• Arg. 2. Hostibus meis perditis, & ab ijs tua ope, ô Iehoua, libe­ratus, acceptae à te liberationis gratiam ad nominis tui gloriam celebrabo. Vers. 8. Ego (inquit) in amplitudi­ne benignitatis tuae, &c. id est, vt tuam in me liberan­do & hostium meorum dissipatione singulatem gra­tiam agnoscam & praedicem, in sanctuarium nomini tuo colendo & ornando consecratum ingrediat, tibi­ue de me tam praeclarè merito omnem honorem ac gloriam deferam, idue eo animi affectu & reueren­tia quam in obeundo cultu tuo à nobis ex Lege af­ferri & praestari vis. Atque haec est illa reuerentia, quae reuerentia seu timor Iehouae à Dauide dicitur.
• Quocirca libera me, ô Iehoua, ab hostibus meis, eos (que) perde. Vers. 9. & 11.

[Page 36]Progreditur adhuc Propheta, & vt supplicationi suae sa­tisfiat, al [...]o argumento contendit:

• Arg. 3. Profiteris ô Iehoua, iustissimè acturum esse te & cum pijs & cum impijs. Vers. 9. hisce verbis: Deduc me in iusti­tia tua, id est, me è periculo mihi ab hostibus intenta­to deducpro ea, quam suscepisti, professione & mu­nere tuendi pios, & impios puniendi.
• Libera igitur me ab hostibus meis eos (que) perde. Vers. 9. & 11.

Eodem v. 9. subijcitur & alia ad petitionis institutae sua­sionem ratio: qua notato & Ichouae quasi in memoriam reuocato euentu, qui neglectam Prophetae liberationem & hominum facinoro [...]orum impunitatem cōsecuturus est, in hanc sententiam verba facit▪

• Arg▪ 4. Neglecta abs te (ô Iehoua) liberatione mea, & hostibus meis nullo supplicio affectis, impij obseruata hac, qua vte­ris, administrationis ratione ad triumphandum & nomi­ni tuo blasphemandum se comparabunt. Vers. 9. Vbi sic loquitur Propheta: Et propter obseruatores meas deduc me: id est, è periculo, in quo versor, deduc me, ne ho­mines profligati ac perditi▪ quibus magnae curae est in omnes administrationis tuae rationes & euenta inqui­rere, si quid fortè pro ipsorum sententia & expecta­tione successerit, inde ansam confestim arripiant a­gendi triumphi, & ea proloquendi, quibus nominis tui gloria immi [...]ui & obscurari possit.
• Quapropter libera me ab hostibus meis eos (que) perde. v. 9▪ & 11.

Eo studio tenetur Propheta consequendae gratiae & à Domino impertrandae liberationis, vt facere non possit, quin nouarum rationum momenta ad persuadendum afferat.

• Arg. 5. Omnia ( inquit) hostium meorum consilia & conatus ad meam perniciem & praesentem interitum spectant. v. 10.
• Aggredere igitur ô Domine liberationem meam, & hostium meorum euersionem. Vers. 9. & 11.

Enthymematis antecedentem hostium suorum illustri descriptione vers. 10. complexus est Propheta. Descriptio est ab effectis: vnde patere clarissimè potest quàm illi se flagitiosè erga sanctum Prophetam & immaniter gerant.

[Page 37]Effecta quadruplicia notantur à Dauide:

• 1. Non est (inquit) in ore ipsorum rectum: id est, mendacijs & calumnijs me persequuntur.
• 2. Intimum eorum haud aliud est quàm prauitates: id est, cor ipsorum haud aliud quidpiam machinatur & texit, quàm ad me perdendum fraudes & maleficia.
• 3. Sepulchrum apertum est guttur eorum: id est. Quemadme­dum sepulchrum quasi hianti ore ad cadauer excipi­endum & conterendum attendit: [...]ic hostes mei tan­quam in procinctu stant personae meae imminentes & inhiantes, ad eam astu aut vi oppugnandam ac de­lendam.
• 4. Lingua sua dolosè blandiuntur: id est, alios blanditijs suis allicere conantur ad perniciem mihi conflandam.

Postquam vers. 10. hostium suorum impietatem & mali­tiam luculenta descriptione proposuerit, posterius suppli­cationis suae membrum vers. 11. subijcit, amplificatum ar­gumento tali:

• Arg. 6. Inimici mei, dum mihi Vncto tuo se opponunt, bellum tibi ô Iehoua indixerunt. Vers. 11. in fine.
• Itaque ad eos perdēdos me (que) liberandum accingere. v. 9. & 11

Institutae petitionis suasio nondum est ad exitum per du­cta. Instat igitur Propheta & Iehouam de concessi postulati optatissimo euentu admonet hoc Syl▪ ogismo:

• Arg. 7. Si liberato me ab imminenti periculo, & deletis hostibus meis, futurum est vt sancti & fideles omnes laetentur, no­ménque tuum praedicent: non est quamobrem à liberando me, hostibus (que) meis delendis abstineas.
• At me ab imminentibus periculis liberato, & hostibus meis deletis futurum est vt sancti & fideles omnes laetentur, gloriámque tuam celebrent. Vers. 12.
• Libera igitur me Iehoua, & inimicos perde. Vers. 9. 11.

Assumptio hanc habet confirmationem:

• Concessa mihi quam tantopere cupio liberatione, & dissipatis▪ aduersarijs meis, illustre testimonium exhibebis paratissi­mae voluntatis ad tuis benedicendum, eos (que) à periculis vindicandum. Vers. 13. Quia iusto ( inquit) benedicis, [Page 38] & gratia circumtegis eum: id est, quoniam inde, nem­pe largiendo mihi salutem & liberationem, apertè testaris qu [...]m promptè & expeditè fidelibus, siquan­do pericluentur, succurras▪
• Itaque me ab imminentibus periculis liberato, & hostibus meis deletis, futurum est vt fideles omnes laetentur, tuā (que) gloriam celebrent. Vers. 12.

Confirmatio vers 13. proposita habet diuinae protectio­nis & gratiae amplificationem à similitudine, quae si parti­bus suis distinguatur & explicetur, erit eiusmodi:

• Vt scuto corpus nostrum aduersus petitionem & vim prote­gimus:
• Sic gratia & [...]auore suo protegit fideles Iehoua aduersus pe­ricula & sceleratorum impetus.

ANALYSIS PSAL. 6.

Monet Psalmi inscriptio fuisse ipsum & compositum à Dauide, & magistro Symphoniae traditum, vt caneretur ad eam toni seu modulationis speciem quae dicitur Negui­noth, sed adhibito instrumento musico chordarum octo, quod nomine Sheminith appellatur.

Psalmo hoc complexus est Propheta,

• 1. Deprecationem, quae morbo grauissimo laborans vtebatur. A principio vers. 2. ad finem vers. 8.
• 2. Sanctam quandam insultationem aduersus hostes suos, eo no­mine quòd praeter eorum spem à Domino exauditus pristi­nam sanitatem recuperarit. Vers. 9. 10. 11.

Prophetae deprecatio potest hisce verbis comprehendi summatim:

• Ne me Iehoua diutius castiges praesentis morbi acerbitate: sed pro misericordia tua ab eo me libera. vers. 2. 3. item 5.

Deprecationis membrum prius proponitur vers. 2. verbis hijs: Ne me in ira tua reprehendas. Reprehensionis nomine castigationem significat Propheta, prout versiculi secundi posteriori parte exponitur. Irae verò appellatione, per Me­tonymiam causae, morbum ab irato & excandescente Do­min [...] [Page 40] inflictū Dauidi, & di [...]ius haerentem, notari arbitror.

Supplicationis membrum posterius, vt scilicet à morbo liberetur, vers. 3. traditur, & eodem iteratur. Gratiosus (in­quit) esto mihi Iehoua. Quam hîc gratiam à Dauide implo­rari dicemus, nisi illam à morbo liberationis? Sanitatis re­cuperationem expeti sub illa generali gratiae petitione, inde constat, quòd statim eodem versu cum Domino suppliciter agat vt curetur & conualescat. Ac si D [...]uidi propositum fuisset, disertè & spectatim exponere, quid in genere sub gratiae nomine postulet. Morbi ingrauescentis & acerrimè pungentis, vel leuationem vel depulsionem requiri, liquet etiam è considerata prioris argumenti natura, adhibiti à Propheta ad instruendam suasionem gratiae exhibendae. Argumentum eiusmodi est (quemadmodum deinceps pa­tebit) vt multò aptius ad persuadendum relaxationē morbi quàm peccati remissionem seruire videatur. Statuo igitur generali illa gratiae petitione recuperandae valetudinis po­stulatum contineri, & secundo versiculo comprehensam supplicationem haud aliud esse quàm postulati istius illu­strationem quandam à Diuersis desumptam: ac si in hanc sententiam locutus esset Propheta: Ne me diutius morbo ex­cruciari sinas, effecto scilicet & testimonio irae grauissimae ad­uersum me tuae: sed esto mihi gratiosus, id est, ex gratia erga me tua me ab eodem liberato & curato.

Sed videamus quemadmodum apud Iehouam morbi ex­cutiendi & sanitatis recuperandae causam dicat Propheta.

• Arg. 1. Ita me vis morbi ( inquit) grauiter affligit, vt vires to­tius personae meae, corporis nempe & animae, fregerit & oppresserit. Vers. 3. in medio & fine: itemue in princi­pio vers. 4.
• Quapropter ó Domine ne me diutius castiges praesentis mor­bi acerbitate, sed pro misericordia tua ab eo me libera. ver. 2. 3. 5.

Enthymematis antecedens primùm verbis generalibus comprehenditur in medio vers. 3. deinde quod in genere de totius personae languore & eneruatione dicitur, id notatis personae partibus ijs, quas attriui [...] morbus & con [...]eci [...], in [Page 41] specie illustratur. Partes illae sunt corpus & anima. Corpu [...] ossium nomine Synecdochic [...]s significatur vers. 3. in fine. Ad totius personae amplificandam debilitatem, personae v­traque pars obstupefacta & examinata esse dicitur▪ id est, sic labefactata & conuulsa, vt omni spiritu, motu, & facul­tate obeundi munus suum orbata videatur.

Postquam admo [...]uit Propheta de totius personae suae prostratis & attritis viribus, queritur multum temporis in­terfluxisse, ex quo hosce tam graues cruciatus & angores perpetitur. Quod eo consilio facit, vt diuturni temporis in­tuitu Iehoua admoneatur de minuenda iam tandem graui­tate morbi, & restituenda sanitate.

• Arg. 2. Permultos iam dies (inquit) me ó Iehoua grauissimo hoc modo afflixisti. Vers. 4. in fine. Vbi sub interrogationis formula hanc sententiam enunciauit Propheta▪ Et tu Iehoua quousque? id est, quamdiu insidere visceribus meis, & haerere vis hoc tam graue malum? quasi di­ceret: acerbissimè iamdiu excruciat me morbus iste▪ adeo vt tempus ipsum de eo amouendo iure admone­re queat.
• Quocirca peto abs te, vt eo me pro tua singulari gratia leua­tum esse velis. Vers. 2. 3. 5.

Pergit adhuc Propheta, ac tanquam decreuisset nullum prosequendae supplicationis suae tempus intermittere, ne [...] conquiescere nisi perfecta re de recuperata valetudine, Ie­houam sic alloquitur:

• Arg, 3. Si morbum, quo propè conficior, non anioueris, nulla mihi in hac vita facultas dabitur, praedicandi clementiā ac bonitatem tuam. Propositio haec reticetur: sed in e­ius locum vers. 6. substituta probatio comperietur.
• Sed offerri mihi in hac vita oportunitatem aliquam magno­pere cupio celebrandi gratuitam illam tuam misericor­diam & bonitatem. vers. 5. vbi inhunc modum loqui­tur Vates: Saluum me fac propter gratuitam misericor­diam tuam: id est, libera me ab hoc morbo, vt resti­tutae sanitatis beneficio facultatem aliquam & oportu­nitatem assequi possim illustrandi gloriam misericor­diae [Page 42] & bonitatis tuae.
• Quapropter morbum, quo prope conficior, amoueto. vers. 2. 3. 5. Versu quinto, liberatio quam postulat à morbo, ap­pellatur Iehouae reditus ad ipsum, reditus inquam quo testetur apud Prophetam & profiteatur officia veteris gratiae ac beneuolentiae. Vt enim cum suos excipit asperius & affligit, recessisse ab ipsis interim videtur: [...]ic reuertisle Iehoua dici potest, simulac lumine vul­tus & antiquae gratiae in ipsos quasi refulgere coepe­rit. Quod autem adiungit vers. 5 Expedi animā meam: haud aliud est quàm petitionis vers. 2. & 3. compre­hensae iteratio, (dummodo animae liberatione synec­dochic [...] personae totius liberationem intelligamus) & quasi illustrior explicatio quid per lehouae ad se re­ditum significet.

Propositionem Syllogismi instituti omissam esse dixi: sed suppleri vicem ipsius adhibita confirmatione: quam re­periemus esse eiusmodi:

• Qui mortui sunt, ijs praedicandi nomen tuum inter viuos o­portunitas non datur. vers. 6.
• [...]t si morbu [...]s hunc à me non amoueris, futurum est vt in mortuorum numero sim. vers. 7. & 8.
• Itaque si morbum hunc à me non amoueris, mihi praedicandi nomen tuum inter viuos facultas non dabitur.

Huius prosyllogismi As [...]mptio nō est verbis disertis pro­posita, sed re & sensu comprehensa sub illustratione quadā ipsius, vers. 7. & 8. allata Siquidem hijs versiculis Propheta, ne simulationis artificio vsus ludere videatur, aperte se ex­tremo vitae discrimine periclitari ostendit, expositis nimi­rum mortis imminentis atque instantis quatuor indicijs. Ex hijs appropinquationem mortis suae sic concludit:

• Eò debilitatis redigor vt vix ingemiscere & suspirare possim: humor natiuus corporis mei planè exaruit: visus me defi­cit: & oculi mei retrusi interius ac quasi demersi in ca­put sunt. vers. 7. & 8.
• Itaque si me morbo isto neutiquam liberaueris, mihi conti­nuò ex hac vita migrandum esse video.

[Page 43]Antecedens Enthymematis illa quatuor, de quibus me­mini, mortis imminentis indicia complectitur.

• Primum indicium est in principio vers. 7.
• Secundum in posteriori parte vers. 7. Feci (inquit) vt natet per singulas noctes lectus meus: lachrimis meis spondam meam irrigaui. Sub hac locutionis forma vult innote­scere nobis Propheta, se dum hoc morbo conflictare­tur tam incredibilem interea lachrimarum vim pro­fudisle, vt corpori suo nihil supersit humidi natini, sed exhaustum planè sit & euanuerit.
• Tertium est vers. 8. in principio. Caligauit (inquit) prae an­gore oculus meus: id est, vi morbi, quo tantopere an­gor & tormentor, defecit visus meus.
• Quartum est in postrema clausula vers. 8. Confenuit (inquit) siue interius retrusus est oculus meus vi illorum omnium, quibus premor. Vt priori versus octaui membro ango­ris appellatio tribuitur morbo quo laboraret: sic in eiusdem ver [...]iculi parte posteriori eundem morbum nomine appellat rei, qua premitur, seu quae est cru­ciatus acerbitate insignis▪ Morbi ista periphrasis nu­mero plurali & addita nota vniuersali enunciatut, vt inde morbi huius notetur asperitas incredibilis ac prope singularis: quasi omnes omnium morborum acerbitates & crucratus hoc vno complican contine­rentur.

Hactenus Dauidis supplicatio exposita est: qua cum Ie­houa egit de recuperanda sanitate.

Sequitur pia illa, qua ad insolentiam hostium suorum refutandam & frangendam vtitur, insultatio. Exopta­bant illi interitum Prophetae, & sperabant fore vt à mor­bo tam graui nunquam conualesceret. Id cum ex singulari Iehouae misericordia & bonitate secus acciderit, ac illi opi­nione & [...]pe confinxerant, adhibita religiosa quadam insul­tatione corum malitiam & arrogantiam retundit. Insulta­tionem tali Syllogismo conclusit:

• Si Dominus exaudita oratione mea mihi sanitatem restituit: vos aduersarij mei, qui interitum meum consilijs, votis, & [Page 44] spe [...] estis prosecuti; quin erubescitis & ora vestra obstruitis? quin delusam spem vestram & irritos conatus consitemini?
• At Dominus exauditaoratione mea mihi sanitatem restituit. Hoc vers. 9. semel propositum, bis vers. 10. repetitur.
• Quin ergo vos aduersarij mei, qui interitum meum consilijs, votis, & spe tantopere estis prosecuti, ora vestra obstrui­tis? quin erubescitis & delusam spem vestram ac irritos con [...]tus confitemini? vers. 9. in principio, & vers. 11. Recedite (inquit) à [...]e; ac deinceps, E [...]ubescant & conturbentur valde inimici mei: reuertantur, pudefiant momento. In hunc modum alloquitur Propheta aduer­sarios suos, quasi diceret: Vos qui nequitiae operam nauatis, tempusue omne impietati transmittitis, cum [...]am▪ consiliorum & cogirationum vestrarum spem exauditae à Iehoua orationis meae & restitutae mihi sanitatis euentus [...]efellerit, refugite ab oculis & con­spectu eorum, quihuscum vota & consilia de meo in­teritu communicate, & apud quos exquisitis contu­melijs & calumnijs ipiquissimis violare nomen meum & proscindere vol [...]batis; agnoscite cum illusisse vos ipsis, tum me insigni iniuria affectum à vobis esse: ac proinde non parum subesse causae quamobrem me­ [...]ua [...]is, ne isto nomine & apud populares vestros ma­le audiatis, & mihi postquam ad summi imperij pro­curationem accessirationem scelerum vestroru [...] red­dere cogamini.

ANALYSIS PSAL. 7.

Psalmi inscriptione admonemur,

• 1. De Psalmi authore. Is autem fuit Dauid.
• 2. De genere Psalmi. Est verò ode mixta, si Tremellium au­dimus: id est, cantu multiplex, & per omnes modos musicae quasi oberrans. Gallicae editionis authores voce Siggaion significari volunt, canticum antiquitu [...] vsurpatum ab ijs, qui doloris aestu abrepti continer [...] se ab oratione intemperata & efferuescentium afte­ctuum impetu concitata non potuerunt. Mollerus illa [...]oce professionem innocentiae seu inficiationem ca­lumniae notari putat. Ac profectò; si Prophetae cons [...] ­lium spectemus, non incommodè sic exponi potest. Hoc enim ista in ode propositum Dauidi fuit, vt pur­garet se ab obiecto crimine, & de innocentia sua pa­làm profite [...]etur.
• 3. De occasione, qua adductus Propheta ad huius Psalmi medi­tationē accessit: ea fuit Cuschi Beniaminitae virulenta ca­lumnia & conficta ad Dauidem Maiestatis crimine ac­cersendum accusatio. Credibile est Beniaminitā hunc, quicunque tandem fuerit, siue cognationis vinculo Sauli coniunctus, siue è primoribus regni, & ex aulae Regiae purpuratis quispiam alius, Dauidi crimen in­tendisse affectati regni, & aduersus Sauli vitàm coniu­rationis cuinidam initae, illius scilicet, de qua se pur­gat Propheta. 1. Sam. 24. 10,
• 4. De fine compositae & decantatae odes: quippe quam cecinerit Iehouae: id est, de consilio (sic enim pace aliorum in­terpretor) [Page 47] vt Iehouae de sua innocentia, quantum ad crimen obiectum attinet, satisfaciat; & vitae pericu­lum deprecetur.

Psalmi partes duae sunt: quarum altera continet,

• 1. Petitionem liberationis ab hostibus: à principio versus se­cundi ad finem vers. 10.
• 2. Petitionis euentum: à principio vers. 11. ad Psalmi exitum.

Petitionis summa huiusmodi est:

• Libera me ô Iehoua ab inimicis meis. vers. 2. 7. 8. 10.

Vers. 2. petitio disertis verbis proponitur: sed vers. 7. & 8. sub ea specie & figu [...]a orationis, quae à solenni forma & consuetudine publici inter homines iudicij exercendae de­sumpta, ad id exprimendū transfertur, quod in liberationis suae negotio à Iehoua fieri cupit Propheta. Vrget igitur vt Iehoua quasi indictis & habitis comitijs tribunal cōscendat, & in eo le ad iustissimi [...]udacis munus obeundum compa­ret. Hinc est quòd vers. 9. tam sollicitè contendat, vt exper­gefi [...]t & surgat Iehoua tanquam è lecto diuturnae erga hostes suos patientiae, extollat (que) se ad compescendam & frangendam rabiem impiorum. Hinc etiam est quòd vers. 8. conuentus & comitia indici à Domino & haberi tantopere cupiat, vt esse possint administri aliqui & rerum expediendarum testes. Hinc porro est quòd eodem 8. versu petat, vt Iehoua reuer­tatur, & tanquam denuò ascendat in tribunal illud suum, vnde quasi ad accuratius disquirendum de hominum impie­tate & nequitia descendislet. Hinc denique est quòd vers. 9. & 10. cum Domino agat de ferenda ac pronuncianda sen­tentia in praesenti controuersia. Videmus notari à Dauide gradus quosdam in iudiciali processu obseruari solitos: sed quorsum tanto studio vrgetur istud à Propheta, vt Iehoua non modò paret se ad forum, sed pro tribunali sedens in conuentu amplissimo litem disceptet & dirimat? Annon hoc postulatur vt in controuersia quae Dauidi cum impijs intercedit ius dicat? At si inter litigantes istos ius dixerit Iehoua, sententiam ferri conuenit de absoluendo Dauide, id est, eo liberando ab hostibus, & de ijs condemandis, id est, supplicio tradendis, qui astu aut vi Dauidē è medio tollere [Page 48] voluer [...]t. Liquet igitur sub hac orationis specie & habitu, quae à similitudine & solenni formula publici in hominum foro iudicij constituti desumitur, id vnum peti à Dauide, vt ab inimicis suis liberetur. Postulatum istud vers. 2. & 9. nulla adhibita modificatae & translatae orationis forma proponi­tur: immo etiam extrema versus septimi clausula & ver. 10. non obscord comprehenditur. Euigilato (inquit) pro me ad iudicium illud quod decreuisti, id est, perage & exequere eam iusticiae partem, quae te decernente & authore meam ab hostibus liberationem & in regio solio inaugurationem spectat. Quod verò ait vers. 10: Deficiat quaeso malum impro­borum, & stabilito iustum: nónne hanc sententiam comple­ctitur? Domine dissipa quaeso & ad nihilum redige hominum facin [...]sum, id est, hostiunt meorum conatus: & eorum mali­tiam & fraudes sic coerce, vt progredi vlterius non queant: me verò, qui à crimine obiecto immunis sum, stabilito, id est, sic tuere & sustenta, vt quod mihi periculum & perniciem ma­chinantur, declinare possim & subterfugere. Nomine iusti, synecdochie [...]s ipse Propheta intelligendus est, vt qui in hoc, de quo eū inimici accusabant, omni prorsus culpa vacaret.

Prophetae petitio quae [...]it, & quibus comprohensa versi­culis, videmus. Superest vt institutae petitionis suasionem attendamus. Argumentum primum tale est:

• Arg. 1. Qui à te in liberationis suae negotio totus pendet ô Ieho­ua, [...]i tu aequum est vt liberationem ab hostibus largiare.
• At ego i [...] sum qui in liberationis meae negotio totus à te pen­de [...]. vers. 2, in principio.
• Quamobrem is ego sum, cui aequum est vt liberationem ab hostibus largiare. vers. 2. in posteriore parte.

Propositio reticetur: vtpote quae promissionis à Deo fa­ctae ijs, qui [...]xtremo discrimine periclitantes ad ipsum con­fugiunt, celebre illud & illustre axioma complectatur.

Assumptio, in quam Dauid professionem inclusit suae in Dominum repositae fiduciae, est conditionis illius, qua pro­missio diuina nititur praestatio.

Conclusione igitur, cum annexa promissioni conditio praestita sit, appellatur Iehoua & vrgetur de fide liberanda, [Page 49] qua se obstrinxit. Sed perle [...] Dauid salutis suae petitio­nem, hoc nempe mod [...]:

• Arg. 2. Si me ab hostibus liberare [...]audquaquam placeat, illi me crudeliter tractatum & immaniter mactabunt. ver. 3.
• Placeat itaque tibi ô Iehoua me ab illis liberare. vers. 2.

Antecedenti exornatio addita est à cōparatione similium.

Vt Leo ouiculam à pastore destitutam corripit & dilaniat:

• Sic in me ope tua & patrocinio orbatum irruent hostes mei, & pro singulari immanitate sua minutatim discerpent.

Supplicationis à Propheta oblatae suasio producitur ad­huc, tractata certè excellenti argumento professionia cu­iusdam, quam publicè instituere de innocentia sua ipsi vi­sum est. Conclusio eiusmodi est:

• Arg. 3. Si maleficij, cuius accusor, minimè reus fuero: eam in causa mea iustitiam adhibe ô Iehoua, qua liberer ab ac­cusatoribus & inimicis meis. vers. 9. in posteriore parte. Sic enim interpretor illam clausulam: Iudica me Ie­houa secundum iustitiam meam, &c.
• At maleficij, cuius accusor, minimè reus sum. Assumptio­nis loco illustratio ipsius substituta est. vers. 4. 5. 6.
• Eam igitur in causa mea iustitiam adhibe ô Iehoua, qua li­berer ab accusatoribus & inimicis meis. vers. 2. 7. 8. 10.

Huius Syllogismi primùm Assumptio, deinde proposi­tio à Dauide disputatur. Aslumptionis tractatio prosyllo­gismis duobus perficitur: quorum prior sic concluditur:

• Si criminis obiecti reus sim: & me acerbissimo supplicio ex­cruciatum mactanto, & labes aeternae ignominiae post mortem in nomine meo insideto ac inueterato. vers. 4. 5. 6 Propositionis istius membrum prius est vers. 4. ex­pressum bis: & postea vers. 5. repetitum: vbi Saul di­citur is qui pacem cum Dauide coluit: id est, is quem fingebant impij studiosum Dauidis fuisse, & ab iniu­ria ei inferenda longè alienum. Propositionis mem­brum posterius est, vers. 6. vbi poenae, quam ipse sibi imprecatur Propheta, pars prior hisco verbis compre­henditur: Conculcet in terra vitam meam, id est, me immani & barbaro more tru [...]det▪ Imprecationis pars [Page 50] altera sequitur expressa sic: Et faciat vt gloria mea in puluere habitet. Gloriae vocabulo intelligit nominis sui existimationem & decus: voce pulueris, abiectis­simam & i [...]famiae ple [...]am conditionem: nomine ha­bitationis, pe [...]ennem in ea commorationem.
• At nollem, si criminis obiecti reus essem, adhibita impreca­tione ipse me tam dirae poenae nullo cogente exponere & de [...]ouere. Assumptionem hanc conceptis verbis pro­ponere minime necesse fuit, cum nemo fuerit qui Prophetae de [...]a non assentiretur.
• Itaque criminis, cuius me insimulant inimici, reus non sum.

Innocentiae, quam profitetur Dauid, prosyllogismus al­ter sequitur:

• Quoties ferebant tempora, nunquam, oblata facultate, Sauli insalute ipsius à periculis tuenda defui. vers. 5. Hu­ius protestationis veritas 1. Sam. 24. 6. exponitur.
• Ac proinde sceleris seu coniurationis aduersus Saulis vitam initae reus non sum.

Assumptionis propositae, in qua de integritate sua tanto studio profitetur Dauid, Prosyllogi [...]mus duplex expositus est. Restat propositionis confirmatio. Ea in hanc formam instructa est:

• Tuum est, ó Iehoua, qui totius mundi summus Index es, i [...] dicere & tribuere populo tuo. vers. 9. in principio. Vbi Prophetam sic interpretari conuenit, ac si oratione directa Iehouam alloqueretur & compellaret, vt ex conclusione, quae eodem versu statim subijcitur, ap­paret.
• Me igitur, qui criminis obiecti reus non sum, secundum in­tegritatem meam ab inimicis meis libera. vers. 9. in po­steriore parte.

Vers. 10. repetitur (quemadmodum supra exposui) libe­rationis & salutis petitio, sed facta nouae commendationis accessione. Siquidem ijs titulis in versiculi fine Iehouam or­nat, quibus de iure dicundo admoneri possit ac debeat. Sta­bilito (inquit) & protege me, etiam tu Deus iuste & explora­tor cordium. Hîc ego Dauidem sic loquentem interpretor, [Page 51] ac si Iehouam in haec verba affatus esset:

• Si mihi homini innocenti & id quod aequissimū est postulanti īus haudquaquam dixeris & tribueris: id tuae aut volun­tati aut ignorationi integritatis meae ascribendum est.
• Sed nulla voluntatis culpa à iure dicundo & tribuendo refu­gies, cum sis naturâ & professione iustissimus. Nec verò ex vlla in te ignoratione innocentiae meae potest id accide­re, cum tibi, quicquid in hominis corde maximè recondi­tum abstrusum (que) fuerit, compertissimum sit.
• Ac proinde non dubit [...] quin mihi homini innocenti & quod aequissimum est, nempe salutem & liberationem postulan­ti, assensurus sis.

Hactenus de liberationis exoptatae petitione. Conse­quens est, vt de petitionis euentu inquiramus.

Petitionis exhibitae euentus triplex à Dauide describitur:

• 1. Certissima persuasio fore v [...] liberetur: id quod è Prophetico spiritu praeuidet.
• 2. Interitus hostium suorum: de quo per eundem Spiritū va­ticinatur.
• 3. Professio celebrandi Iehouam vtriusque beneficij nomine, viz. & misericordiae ergase, & vindictae in impios.

Quod ad persuasionem Prophetae attinet, fore scilicet vt ab inimicis suis liberetur, eam hoc Syllogismo niti com­perimus:

• Iustissimus ille Iudex, qui innocentem tuetur & impium supplicio afficit, me sine dubio tuebitur & liberabit ab inimicis meis.
• Iehoua quem iustitiae aduersus hostes meos obtinendae causa appello, est iustissimus ille Iudex, qui innocentem tu [...]tur & impium supplicio afficit. vers. 11. & 12. Protegi à Do­mino innocentem, quem Dauid rectum corde & iu­stum nominat, constat è fine versus vndecimi & prin­cipio duodecimi. Impium à Iehoua tradi supplicio docet vers. 12. postrema clausula, quae itae diuinae me­minit. I [...]a autem Dei, quid aliud est quàm diuinae iu­stitiae pars illa, quaimpijs poena infligitur?
• Iehoua igitur fine dubio me ab inimicis meis tu [...]bitur & li­berabit. [Page 52] vers. 11. in principio.

Interitum hostium suorum, qui est exhibitae supplicatio­nis euentus alter, proponit hoc Syllogismo Propheta:

• Si inimici mei in suis contra salutem meam impijs conatibus perstiterint, delebit ipsos perdet (que) Iehoua. vers. 13. & 14.
• At in suis contra me impijs conatibus perstant inimici mei. vers. 15. & 16.
• Iehoua igitur [...]os perdet & delebit. vers. 17.

Propositionis antecedens vers. 13. principio comprehen­ditur hijs verbis: Si impius non conuertatur: id est, per Sy­necdochen generis, si inimicus meus perstiterit in suis co­natibus, &c. Propositionis consequentem expressit Prophe­ta orationis specie quadam & forma; desumpta illa quidem ab apparatu militari. Nam Iehoua ad impios perdendum accinctus, militi ad hostes suos delendum accincto compa­ratur. Miles cum interitum afferre vult hostibus, gladium acuit, arcum contendit, sagittis aptandis & emittendis in­cumbit. Iam verò vt constet Iehouam ad impiorum interi­tum medita [...]i, immo ijsdem dissipandis & profligandis in­cumbere, tribuitur ei à Propheta habitus milita [...]is, gladius [...]cilicet, arcus, & sagitt [...],

Assumptio est vers. 15. & 16. vbi captum ab impijs de scelere perpetrando consilium, seu maleficij texendi ratio, foetus in vtero conceptioni & efformationi comparatur: co­natus & studium exequendi conceptam nequitiam parturi­tioni mulieris de excludendo foetu laborantis: actus ipse seu maleficij executio partim infantis partui, partim putei effos­sioni à venatore ad feram intercipiendam elaboratae. Atque haec est prima Assumptionis exornatio è comparatione si­milium. [...]da est è notatione inanis euiu [...]dam euentus, quem co [...]silia & machinationes improborum sortiuntur. Nam (vt ait Propheta) mendacium pariunt▪ id est, consilio euentus non respondet, sed irritus ac inanis redditur.

Conclusio est vers. 17. Malitia eius (inquit Propheta) re­dibit in caput eius: & super verticem ipsius descendet vio­lentia eius: id est, Iehoua sic impij hominis consilia & co­natus moderabitur ac disponet, vt ex ijs ipse sibi certain [Page 53] perniciem accersat.

Tertius petitionis à Propheta institutae eu [...]ntus, professio scilicet praedicādi nomen Iehouae, cum ob concessae salutis & liberationis beneficium, tum ob euersionem & interitum hostium suorum, comprehenditur vers. 18. vbi iustitiae no­mine tam misericordia Iehouae erga suos, quàm vindictae seueritas erga improbos intelligenda est.

ANALYSIS PSAL. 8.

Psalmi epigraphe loquitur,

• 1. De Psalmi authore, [...]empe Dauide.
• 2. De Psalmi can [...]ore, viz. Symphoniae magistro cui ad canend [...] tradebatur.
• 3, De genere instrumenti musici, quo in huius Psalmi decantae­tione Symphoniae magister vti debuit. Sic vocem à Pro­pheta adhibitam Gallicae editionis authores interpre­tantur. At Tremellius & Iunius voce illa notari putāt locum, vbi Psalmus à Dauide conscriptus est, nemp [...] Gitthaeam viam siue stationem & commorationem, tum sc [...]licet cum ex vrbe syluarum arcam Iehouae in domum Hobededomi deducendam cu [...]a [...]et. Alij eo vocabulo significari volunt tempus, quo Psalmus de­cantandus fuit: tempus nimirum torcularium seu vin­demiae, quod ad nominis diuini praedicationem cele­brari ab Israelitis solebat, factà beneficiorum, quae ad vita [...] alendam & tuendam à Iehoua accepissent, solenni commemoratione.

Ad Psalmum ipsum quod attinet: videmus regium Va­tem admiratione captum diuinae maiestatis in operibus na­turae & gratiae insigniter relucentis, hanc thesin disputan­dam suscepisse:

• Nomen tuum (Iehoua) est per vniuersum orbem admirabili­ter gloriosum & magnificum.

Thesis ista, euius explicationem aggreditur P [...]pheta, verbis disertis vers. 2. & 10. proponitur. Quòd verò vers. 2. de gloria Dei supra coelos collocata affirmatur, id hanc ha­bet vim: eam esse scilicet gloriae diuinae magnitudinem, vt orbis ter [...]ae finibus contineri nequeat, sed coelos ipsos simi­liter compleat: ac proinde tantam esse, vt ei ne mentis qui­dem cogitatione quicquam addi posse videatur.

Sed demonstrationem si placet thesis propositae attenda­mus, [Page 55] eam sic informatam reperiemus.

• Cuius laudem praedicant opera & naturae & gratiae, illius nomen est per vniuersum orbem admirabiliter gloriosum & magnificum.
• At tu is es ò Iehoua, cuius laudem praedicant opera & natu­rae & gratiae. A principio vers. 4. and finem vers. 9.
• Tu ergo is es, cuius nomen est per vniuersum orbem admira­biliter gloriosum & magnificum. v. 2. & 10. vbi synec­dochic [...]s terrae nomine tota vniuersitas intelligitur.

Assumptio duobus membris constat: quorum alterum est de operibus naturae, de gratiae operibus alterum.

De naturae operibus membrum illud, specialium exem­plorum inductione seu duplicis instantiae notatione illustra­tur. Instantia prior est de infantibus & lactentibus: posterior de sphaeris coeli & earum partibus. E priori instantia con­clusio deducta haec est:

• Quorum ore conuincuntur Athei, & agnoscere coguntur veritatem & gloriam diuinae prouidentiae, per eos Iehouae laus apud omnes publicatur & promulgatur.
• At infantes & lactentes ij sunt, quorum ore conuincuntur Athei, & agnoscere coguntur gloriā diuinae prouidentiae.
• Ergo infantes & lactentes ij sunt, per quos Iehouae laus apud omnes publicatur.

Propositio vt rem minimè dubiam complexa omittitut.

Assumptio est in tertij versiculi parte posteriori: vbi ore infantium Atheos conuinci asseritur primùm hisce verbis: propter hostes tuos: id est, vt hostes tui per lactentes & infan­tes refutentur & conuincantur. Deinde paulò apertiùs ha [...] [...]equenti clau [...]ula: ad compescendum inimicum & vltorem sui: id est, ad eum tam neruosa & illustri demonstratione refellendum, vt contradicendi facultate & argumento de­stitutus cogatur obmutescere, immò de prouidentiae [...] veritate & gloria confiteri. Athei & Epicuri isti Iehouae [...] & vltores sui à Dauide appellantur. Hostes: eò quòd Ieho­uae renuncient, ipsius legibus reluctentur, ipsius nomen ac gloriam obterant & proculcent. Vltores sui: quia admini­strandae iustitiae munus ipsi sibi ꝓriuatim & nullo authore [Page 56] [...]ssumunt, cum id quidem sit Iehouae proprium, & eorum quibus dicundi iuris authoritatem Iehoua delegauit.

Conclusio est in principio vers. 3. Sed quodnam est illud infantium & lactantium os, cuius versiculus tertius memi­nit? Est certè in illis vitae & viriū diuinitùs facta sustenta­tio, partim vi subministrati alimenti ab vberibus nutricis, partim ijs conseruandis & vindicandis à vitae periculis. Hoc ore & voce de Iehouae admirabili prouidentia & bonitate concionantur infantuli▪ Ex hoc ore dicitur Dominus laudem suam perficere, id est, potentiae, sapientiae & bonitatis suae gloriam hominibus exponere & annuntiare, non ex parte, & obscurè, sed ita illustri & luculenta ratione, vt non modò aures hominum ipsius laude ab infantulorum ore profecta circumsonent, sed ea etiam in luce omnium & oculis col­locetur. Haec igitur est gloriae diuinae singularis perfectio, cum & splendore tanta existit, vt nulla contradictionis labe obscurari, & sic ad diuturn [...]atem stabilis est, vt incurrentiū [...]alumniarum impetu conuelli nequeat.

Instantia posterior, ea scilicet quae est de sphaeris coeli earumue partibus, quales sunt stellae errantes & fixae, est comprehensa versu quarto. An igitur hoc versu asseritur à sphaeris coelestibus earumue adiunctis stellis promulgari Iehouae laudem perficiue? Fateor istam diuinae gloriae publicandae actionem non esse verbis distinctis & explica­tis propositam: sed (saluo aliorum interpretum iudicio) re­petendam è versu te [...]tio, & in quartum sensus explēdi gra­tia tran [...]ferendam esse intendo. Assentientur (credo) mihi interpretes propositam esse Dauidi vt Iehouae gloriā etiam à naturae operibus, è quorum numero infantuli sunt, prae­dicari doceat Id si demus: annon & versiculorum & sen­tentiae versiculis conclusae ap [...]ssima cohaerentia ac Prophetae [...] pereleganter inseruiens, euincet, id esse vers. 4 de [...] & stellis intelligendum, quod praecedenti versiculo [...] fantulis dicitur? Ait Propheta ex ore insantium & la­ctentium perfici Iehouae gloriam, id est, diuinae potentiae, sapientiae & bonitatis eos praecones esse. Quid est cur non idem coelis & stellis tribuendum esse arbitremur?

[Page 57]Sed quo tandem argumento demonstrat an [...]untiari à coe­lis & stellis Iehouae laudem? Sunt (inquit) opus digitorum tuorum: id est, si machinae coelestis & stellarum originem, essentiam, ordinem & vsum spectes, comperies opera esse tam admirandae & singularis praestantiae, vt in ijs ad sum­mam perfectionem nihil amplius desideres. Inde igitur est, quòd ab illis ornari Iehouae nomen & passim illustrari di­cat. Conclusio eiusmodi est:

• Opera digitorum tuorum, ô Iehoua, perficiunt laudem tuam; id est, de potentiae, sapientiae, & bonitatis tuae gloria per vniuersum o [...]bem concionantur.
• At coeli & stellae sunt opera digitorum tuorum. vers. 4.
• Itaque coeli & stellae perficiunt laudem tuam. Supplenda haec conclusio est in extrema parte ver [...]iculi quarti: vbi admissam ellipsio deprehendes.

Hactenus duplicis instantiae inductione, prioris ab infan­tulis, posterioris à coelis desumptae, demonstratum est prae­dicari ab operibus naturae gloriam Iehouae. Superest vt quemadmodum idem ab operibus gratiae praestetur, ex­ponat.

Celebrari ab operibus gratiae nomen Iehouae & per or­bem vniuersum annuntia [...] docetur itidem specialis exem­pli seu instantiae inductione. Siquidem in hanc sententiam à regio Vate disseritur:

• Hominem in Christo Iesu ad eum gloriae & dignitatis grae­dum extulisti, qui ipsis Angelis nō conceditur. v. 6. in fine.
• Itaque hoc gratiae opere tam excellenti & admirando nomi­nis tui laudem per vniuersum orbem illust [...]asti. v. 2. & 10.

Antecedens Enthymematis vers. 6. comprehenditur hisce verbis: gloria & maiestate coronasti eum: [...]empe, ea gloria, cuius Angeli participes non erunt▪ Notari oratione Prophe­tae hunc gloriae gradum liquet ex Epistola ad Hebraeos; vbi Apostolus è Psalmo octauo testimonium afferens, quo de­monstret Dominum fidelibus vnà cum capite suo Christo Iesu mundum futurum subiecisse, id est, perexcellentē dig­nitatis ac dominationis in omnes creaturas ipsis tandem subijciendas gloriam concessisse, disertè negat gloriā hanc [Page 38] cum Angelis communicandam esse. Quòd si igitur id ho­mini non Angelis ex singulari praerogatiua concessum est, vt gloriam dominationis in mundum futurum vnà cum Christo cōmunem habeant: consequens est, à Domino ho­minem gloria & honore supra Angelos coronatum esse, id est, credentes eum in Christo potestatis in mūdum futurum & dominij honorem adeptos esse, vt in eo ipsis Angelis praeferendi sint. Atque haec est thesis illa, quam Propheta regius à principio quinti versiculi ad decimum vsque dispu­tandam sibi & explicandam proposuit. Attendamus ergo quemadmodum istam de hominis supra Angelos dignitate & exaltatione thesin persequatur & illustret. Adhibita illu­stratio est multiplex:

• 1. A causa huius exaltationis & gloriae. Ea autem est Iehouae erga hominem immensa illa & gratuita misericordia, vt è vers. 5. patet. Quid est mortalis (inquit) quòd me­mor sis eus visites (que) eum? Hîc Dei in hominem amor planè gratuitus sub gratuiti amoris effecto significa­tur. Nam amica & officiosa visitatione quēpiam pro­sequi, memoremue esse conferendi in ipsum benefi­ [...]ij, est amoris non vulgare testimonium & effectum. Homo, si originem ipsius intueamur, est quiddam ipsa vilitate vilius: si cordis inclinationem, depraua­tissimus: si vitae actiones, ad omnem impuritatem fa­ctus quodammodo & proiectus. Ac tamen Iehoua maiestatis & gloriae splendore infinitus non eum à se repellit & amandat, sed, amicissimae cuiusdam visita­tionis officio prosequitur, seue illius memorem esse è gratuito & singulari amore profitetur.
• [...]. A comparatione dissimilium. In hac, vt quam Ichoua ratio­nem secutus est in hominis creatione secunda, eam eò magis ornet & exaggeret, exponit quid in prim [...] ip [...]ius creatione praestiterit.
  • In hominis creatione prima (inquit) hominem è pul­uere terrae crcando, Angelis paulo inferiorem feci­sti. vers. 6. in principio.
  • At in hominit regeneratione, dū scilicet eum è pretio­sissim [...] [Page 59] sanguine & Spiritu Messi [...] secundò cre [...] formas (que), hominem Angelis honore & gloria supe­riorem fecisti. vers. 6. in fine.
• 3. Ab adiuncto: notato scilicet in specie eo gloriae & celsissi­mae dignitatis gradu, ad quem euecti in Christo fide­les sunt. Dignitas ista & exaltatio fidelium supra An­gelos sic concluditur:
  • Quem dominationis in vniuersi orbis creaturas vnà cum Christo participem fecisti, is dignitatis & glo­riae conditionem supra Angelos sortitus est.
  • At homo is est, quem dominationis in orbis vniuersi creaturas vnâ cum Christo participem fecisti. vers. 7. Principatum de quo iam loquitur, interpre­tari conuenit, non de praesenti solùm sed defu­turo mundo. Heb. 2.
  • Ac proinde homo is est qui dignitatis & gloriae condi­tionem supra Angelos sortitus est. vers. 6. in fine.

Assumptio est confirmata ab inductione specialium:

• Hominis dominio subiecisti creaturas terrae, aëris & maris. vers▪ 8. & 9. Vbi per Synecdochen caeterae omnes crea­mrae tam coelestes quàm terrestres intelligendae sunt.
• Hominem itaque dominationis in orbis vniuersi creaturas vnà cum Christo participem fecisti, vers. 7.

ANALYSIS PSAL. 9.

Inscriptione docemur de Psalmi efficiente [...] de persona, cui decantatio eiusdem commis [...]a est: de modulationis spe­cie, qua in eodem canendo magister Symphoniae vti debet. Vox illa Muthlabben pro interpretum varietate variè expo­nitur. Mihi scita admodū & probabilis videtur interpretatio illa, quae monet Hebraeo vocabulo exordiū notari alicuius cantici ad laudem diuinae potentiae, iustitiae ac misericordiae celebrandam comparati. Dauidem verò praecepisse, vt pro huius cantionis modulatione, quae initium à voce Muthlab­ben capiebat, hic quem dictante Spiritu perscripsisset Psal­mus à magistro Symphoniae decantaretur.

Psalmi partes duae sunt: quarum priore gratissimam ag­nitionem suae ab hostibus liberationis, posteriore supplica­tionem quand [...]m Propheta complexus est: illam vers. 2. ad vers. 14. hanc vers. 14 ad Psalmi finem.

Gratissima illa acceptae liberationis commemoratio dua­bus rebus vertitur:

• 1. Celebratione quadam diuini nominis. vers. 2. ad 12.
• 2. Cohortatione aliorum ad idem [...]elebrandi Iehouae munus obeundum. vers. 12. & 13.

Celebratio diuini nominis à Dauide adhibita perficitur,

• 1. Notatione circumstantiarum quibus celebrationem illam persequendam esse censet.
• 2. Explicatione argumentorum, quibus adductus gloriam Ieho­uae [Page 62] praedicat.

Forma illa & adiunctae circumstantiae, quibus ornare diuini nominis celebrationem Dauidi placet, sic ab eo ex­ponuntur vt doceat praestari eam à se

• 1. Non ad speciem aut ostentationem, sed summa cordis integri­tate. vers. 2. in principio.
• 2. Non parcè aut dimidiatim, sed plenè ac cumulatè, expositis scilicet & in publicam lucem deductis, non aliquibus, sed ijs omnibus Iehouae admirandis actionibus, è quibus opor­tunè interpositis Prophetae ab hostibus liberatio consecuta est, vers. 2. in fine.
• 3. Non homini sed Iehouae integram gloriam salutis concessae tribuendo. Ait enim vers. 3. Laetab [...]r in te, id est, cum te solum liberationis meae authorem & Principē agnoscam, [...]acere non possum quin ijs terminis laetitiam meam cir­cumscribam quibus tuae ad me liberandum susceptae a­ctiones continentur.
• 4. Non interno tantùm & recondito animi sensu, sed externa corporis demonstratione & gestu. Nam vers. 3. ait velle se exultare & psallere nomini Iehouae: id est, quam è li­beratione praes [...]ita mihi abs te laetitiam capio singularem, eam non solùm mente & cogitatione persequar: sed etiam externa significatione & indicijs profitebor.

Argumenta, quibus adductus ad diuini nominis gloriam praedicandam accedit, duplicia sunt. Primum tali Enthyme­mare conclusum reperiemus:

• Tu [...] Iehoua, inimicos meos deleuisti, & me seruum tuum li­berasti. vers. 4. 5. 6.
• Ac proinde nomen tuum celebrabo. vers. 2. & 3.

Antecedentis pars prior, quae de hostibus Prophetae ex­pugnatis loquitur, est vers. 4. comprehensa, & sexto repeti­ta. Posterior, quae liberati Prophetae meminit, est his [...]e ver­bis vers. 5. expressa: Tu mihi tribuisti ius & rectum: sedisti in solio, [...] iuste Iudex. Hîc Metonymic [...]s sub causae nomine effectum significatur, Prophe [...]ae nempe ab hostibus libera­tio sub nomine adhibiti à Iehoua processus iudicialis, & [...]de profectae & administratae iustitiae. Sedisti (inquit Pro­pheta) [Page 63] in solio: id est, quasi citatione facta pro tribunali ho­stium meorum, ijsue conuictis immanissimi flagitij & sce­leris, ad absolutionis & liberationis in ea, quae me attingit, causa sententiam pronuntiandam & exequendam accessisti.

Secundum argumentum, quo velut fundamento aliquo suscepta à Dauide Iehouae celebratio nititur, est [...]iusmodi:

• Iehoua in aeternum regnat & dominatur. vers, 8. vbi Iehoua dicitur in seculum sedere, & solium suum ad iudicium comparasse. Hac loquendi formula à ciuilium in ter­ris magistratuum more petita, qui solijs ad iudicia comparatis insidere solent cum notum esse volunt di­ci ab eis ius & administrari, notat Propheta Iehouae regiam administrationem & imperium.
• Itaque Iehouae nom [...]n celebrabo. vers. 2. & 3.

Enthymematis antecedens triplicem habet exornationē.

• 1. A comparatione dissimilium, sic:
  • Inimici Iehouae funditus interierunt. vers. 7. in fine: vbi nullam eorum memoriam superesse dicitur: ita obruti planè & extincti iacent.
  • At Iehoua in aeternum regnat & dominatur. vers. 8. Dissimilitudinis propositio tractatur Dissimili, sic:
  • Nos salui sumus vtcunque minati illi sint & machinati interitum nostrum. vers. 7▪ in principio. Vbi Prophe­ta hostes suos compellans docet adhibito Sarcasmo ipsorum minas & conatus aduer [...]us Ecclesiam irri­tos esse. Ecquid vastitatem (inquit) quam nobis minatus es, reipsa intulisti [...] Ecquid ciuitates nostras radicitus extirpasti? quasi diceret, Ecce, longè fal­leris: ad nihilum reciderunt concilia & conatus tui. Nos gratia & beneficio Iehouae è periculo & in­teritu recepti consistimus.
  • At illi ipsi, hostes scilicet Iehouae funditus interieru [...]t. v. 7.
• 2. A subiecto regni & gubernationis diuinae. vers. 9. vbi monet exerceri à Iehoua imperium & potestatem in orbis vniuersi incolas & populos.
• 3. Ab adiuncta qualitate administrationis, qua vtitur Iehoua. Eam Propheta longè iustissimam & aequissimam esse pro­nuntiat. [Page 64] vers. 9. Ac ne quis de administrationis, qua fungitur Iehoua, aequitate dubitet: vult in eo nobis satisfacere Psalmista, & omnem calumniandi ansam praecidere. Haec igitur ab eo quaestio disceptatur:
  • Iehouae administratio est iustissima & aequissima.

Quaestionis propositae disceptatio duplici argumento perficitur: altero à partibus ducto iusti imperij & guberna­tionis: altero à iustae administrationis effecto. A partibus iustae administrationis singularem diuinae administrationis aequitatem sic concludit:

• Qui oportunè succurrit oppresso & in opprimentem animad­uertit, illi [...]s administratione aequius nihil iustiusve esse potest.
• At Iehoua is est, qui oportunè succurrit oppresso & in oppri­mentem animaduertit. vers. 10. Vbi etiamsi iustae ad­ministrationis pars vna tantùm nominetur, ea nempe, quae posita est in salute oppressis largienda: tamen & illam alteram, qua opprimenti poena infligitur, per Synecdochen significari & comprehendi, aequum est vt existimemus. Ad assumptionis exornationem com­paratur Iehoua cum arce edita seu propugnaculo.
• Iehouae igitur administratione nihil aequius iustiusve esse potest. vers. 9.

Ab effecto iustae gubernationis ad illustrandam gloriam administrationis diuinae sic disserit Propheta:

• Si Iehouae administratio non esset iusta, tribuens scilicet cui­que quod ius est: nollent pij obseruata diuinae administra­tionis aequitate, gratiae & opis consequendae causa tam in­trepidè ac fidenter se ad Iehouam recipere.
• At pij obseruata diuin [...] administrationis aequitate, gratiae & opis consequendae causa, se intrepidè & fidenter ad Ieho­uam recipiunt. vers. 11. Vbi pij describuntur partim ex eo, quòd Iehouae nomen agnoscant, id est, potentiam ipsius, sapientiam, iustitiam & misericordiam: par­tim ex co, quòd Iehouam quaerant, id est, ex vera fi­de inuocant.
• Ergo Iehouae administratio iusta est, tribuens scilicet cuique [Page 65] quod ius est. vers, 9.

Assumptio Syllogismi habet confirmationem ab effici­ente illius fiduciae, qua instructi & muniti fideles ad Domi­num confugiunt.

• Pij obseruato diuinae administrationis cursu deprehendunt gratiosè subueniri ijs à Domino qui ipsum inuocant. vers. 11. in fine.
• Itaque pij obseruato diuinae administrationis cursu, gratiae & opis consequendae causa se intrepidè & fidenter ad Ieho­uam recipiunt. vers. 11. in principio.

In celebratione diuini nominis quomodo se gesserit Pro­pheta vidimus: sequitur iam cohortatio, qua alijs persuade­re vult, vt Iehouae gloriam vnâ cum ipso similiter praedicēt.

• Psallite (inquit) Iehouae qui habitat in Sion: annuntiate in­ter populos res gestas eius. vers. 12,

Quòd Iehoua in Sion habitare dicatur, id habet hanc vi [...], vt inde doceamur partim de Iehouae distinctione ab impiarum Gentium idolis, quibus nulla cum Sione inter­cedit communio; partim de Iehouae erga eum quem elegit populum amore admirabili. Quid enim? Dum collocari domicilium suum in medio Israelitarum Iehoua vult, an­non omnibus Israelitis consilij, gratiae & subsidij sui copiam facit? nonne promptè ac familiariter adiri se ab ipsis velle profitetur? Quòd igitur Sionem sibi pro domicilio selege­rit Iehoua, in eo sui erga Israelitas amoris summi non vul­gare testimonium exhibuit. Quod ad Domini res gestas at­tinet, de quarum laude publicanda & illustranda agitur, du­bium non est, quin id à Dauide intelligatur, quod à Domi­no ad salutem suorum gratiosissimè ad interitum impro­borum iustissimè gestum est.

I am verò argumentum, quo alij ad istam in ornando Ie­houa societatem inuitari debeant, est huius conclusionis:

• Iehoua pro sua infinita bonitate pauperum afflictorum nun­quam obliuiscitur, sed eorum memoriam sibi charissimam esse profitetur, & ostendit. vers. 13. in fine.
• Ac proinde celebrate vnà mecum gloriam Iehouae. vers. 12.

Enthymematis antecedens [...]ic illustratur:

• [Page 66] Iehoua eos ad peenam deposcit & rapit, quorum fraude san­guis fidelium profunditur. vers. 13. in principio. Vbi Propheta ait, Inquirere Iehouam de fuso suorum san­guine, ac si de perpetratae caedis authore indagando, prehendendo, & ad supplicium rapiendo vehemen­tiùs laboratet.
• Iehoua igitur pauperum afflictorum nunquam obliuiscitur, sed eorum memoriam sibi charissimam esse ostendit. vers. 13. in fine.

Hactenus exposita est gratissima illa agnitio liberationis & salutis, quae Dauidi diuino beneficio contigit.

Superest Prophetae supplicatio. Ad supplicandum acces­sisse Prophetam credibile est, eò quòd compertum haberet noua aduersum se consilia iniri, quibus [...]ieret vt in dignitatis Regiae & capitis discrimen vocaretur.

Supplicationis partes duae sunt:

• 1. In priore petit vt ab imminenti periculo mortis liberetur. vers, 14. ad finem vers. 19.
• 2. In posteriore contendit vt impij expugnentur & deleantur. vers. 20. ad Psalmi finem.

Supplicatio, qua agit cum Iehoua de obtinenda liberatio­ne ab imminente morte, est hijs comprehensa verbis:

• Gratiam fac mihi Iehoua: respice afflictionem illatam ab [...] ­soribus meis: exalta m [...]è portis mortis. vers. 14.

De liberatione ab imminenti morte postulatum istud prioribus versiculi membris generatim proponitur: deinde eiusdem postrema clausula speciatim & disertè. Precatur si­quidem vt è portis mortis exaltetur. Portarum nomine tro­pic [...]s interdum Scriptura vtitur ad notandam potestatem & authoritatem magistratuum in ciuitatum portis iuris dicūdi causa pro more recepto considentium. Siquis dixerit portae vocabulo posse hîc etiam Metaphoricè potestatē quandam significari, non repugnabo. Quo enim tempore in petitio­nis institutae negotio versabatur Propheta, ita se septum vn­dique & implicatum periculis cernebat, vt traditus ab ho­stibus in potestatem mortis videretur. Sed fiue cancellis & potestate mortis conclusum Prophetam dicamus, vt ab ea [Page 67] confestim iuguletur: fiue in ipso vestibulo & aditu mortis constitisse, quasi in speluncam ipsius iamiam ingressurum: non vereor ne desciuisse à sensu Prophetae iudicemur. Quid igitur vers. 14. tam sollicitè & tam vehementi animi studio petatur, obscurum non est. Fac (inquit) gratiam mihi Ieho­ua. Quam tandem gratiam? Certè suauissimam illam exop­tatae liberationis & salutis. Respice afflictionem meam: id est, noli deesse mihi coniecto in extremum discrimen: noli oculos à meo grauissimo casu auertere, vt solent ij qui nullo studio tenentur succurrendi afflictis: sed me sic intuere, vt inde mihi salutem obortam esse sentiant.

Verùm attendamus quo argumento suam ab imminenti morte liberationem persuadeat Propheta▪ Vt hanc tam ex­cellentem liberationis gratiam consequi possit, commemo­rat finem, quamobrē de ea impetranda vsque adeo laboret.

• Libera ( inquit) me ab imminenti morte, vt nomen tuum ce­lebrare possim. vers. 15, in principio.

Finis istius, quem sibi Dauid proponit accepto liberatio­nis & salutis expetitae beneficio, amplificatio multiplex sub­ijcitur:

• 1. A loco, vbi Iehouae nomen celebraturus est: nempe in portis filiae Sionis, id est, in loco vbi ad cultum Iehouae obeund [...] conuenitur. Is autem locus est vrbs Hierosolymitana: cui nomen filiae Sionis ideo tribuitur, quòd esset vrbs illa & ciuium multitudo beneficio & vi diuinissimae doctrinae, quae è Sione primum effloruit, spiritualiter generata.
• 2. Ab adiuncta forma & modo celebrandi Iehouam. Exultabo (inquit) in salute tua: id est, peralacri & laeto affectu in nominis tui praedicatione versabor propter conces­sam mihi abs te liberationem & salutem. vers. 15.
• 3. A subiecto laudationis, quam ornare instituit. Subiectum concionis, quam in promulganda Iehouae gloria ha­biturus est, proponitur primò generatim ver. 15. hisc e verbis: vt enarrem vniuersam laudem tuam: id est, in­signes illas & aeterna laude dignissimas actiones, quas te in rebus salutem meam & dignitatem Regiam spe­ctantibus praestitisse video. Deinde speciatim, vers. 15. [Page 68] 16. 17. Laudationis institutae subiectum interpretatur, est autem illud tripartitum:
  • 1. Liberatio concessa Prophetae. vers. 15. in fine.
  • 2. Subuersio impiorum per illa ipsa consilia & machi­nationes, quibus interitum pijs afferre studebant. vers. 16. & 17.
  • 3. Vaticinium de futuris Iehouae iudicijs aduersus im­probos. vers. 18.

Quod ad liberationem at [...]inet concessam Prophetae à Iehoua de ea sic loquitur: Exultabo in salute tua: id est, Li­beratio illa à periculis, quam toties antehac beneficio tuo consecutus sum, erit argumentum orationis, qua in portis filiae Sionis, id est, in coetu populi tui ad illustrandam nomi­nis tui gloriam vsurus sum.

Subuersio impiorum per illa ipsa media, quae ab ipsis ad perniciem piorum comparata sunt, tractatur variè:

• 1. Adhibita similitudine duplici, altera à venatore, ab aucupe al­tera. Vt enim ille in foueam, quam feris capiendis effôdit, hic in tendiculas quas volucribus struxit, nonnunquam incidit: ita quae insidiae & fraudes ad pios intercipiendū excogitatae ab impio & adornatae sunt, eisdem irretitus ipse concidit. vers 16.
• 2. Not [...]to eventu, qui intereuntibus impijs illa ipsa machina­tione & fraude, quam pijs intendebant, existit. Is autens est quasi promulgatio quaedam in celebritate & conuentu vniuersi orbis, esse scilicet Iehouam iudicem longe iustissi­mum & sapientissimum. vers. 17. in principio.
• 3. Interposita admonitione de fine & vsu, quem proponere nobis conuenit, siquando Iehouam ad huius generis iudicia exe­quendum accedentem obseruemus. Higgaion Selah in­quit Propheta: quasi diceret: Ecce rem singulari animi affectu & summo studio meditandam. Vult igitur vt ob­seruatis iudicijs, quibus ipsi se conficiunt impij ac perimūt, Iehouae iustitium admiremur & praedicemus: vult vt ab ijs peccatis refugiamus, quorum perpetratio consimiles poenas accersit.

Vaticinium de futuris Iehouae aduersus improbos iudi­cijs [Page 69] vers. 8. exponitur, Retroagentur (inquit) improbi in infer­num: viz. omnes gentes oblitae Dei. Hoc versu impij; quos Psalmista ad inferos deturbatum iri praedicit, grauissimi cri­minis accusantur, vt qui memoria sui erga praepotentem Deum officij flagitiosè ac turpiter abiecta, se ad omne sce­lus & impietatem retulerint. Sed enim vaticinij propositi veritatem illustrat Propheta è comparatione parium:

• Iehoua suo tempore afflictis fidelibus in ipsum spem omnem reponentibus succurret, & de optima conditione prouide­bit. vers. 19.
• Impios igitur, quorum fraude & scelere fideles affliguntur, delebit & perdet. vers. 18.

Supplicationis à Propheta institutae pars prior hactenus exposita est: posterior sequitur, qua cum Domino agit de impijs excidendis & conterendis. Petitionis summa haec est:

Surge Iehoua, & coram facie tua iudicium exequere contra impios. vers. 20.

De surgendi vocabulo suprà Psal. 3. diximus. Quo dum hoc versiculo Iehouam affatur, perinde est ac si in hanc sen­tentiam verba faceret: Noli Iehoua pati vt impij diutius abu­tantur patientia tua: para iam te ad eorum audaciam coercen­dam: & quasi citatos pro tribunali scelerum (que) grauissimorum conuictos supplicijs addicito. Sed vrget Propheta vt iudicium aduersus impios Iehoua exequatur coram facie sua, id est, ip­so decernente & latae sententiae executionem quasi inspe­ctante, in quo perstringi à Propheta videmus hominum tri­bunalia: qui in ferendis iudicijs vel ignoratione causae, vel partium studio, vel muneribus adducti peccant saepissime: adeo vt qui luere debeant admissi flagitij poenam, ij iudicū iniquitate & vitio impunitatem plerunque consequantur.

Iam verò vt Iehoua persuadeat de exercendo aduersus impios iudicium: primò monet de euentu qui impunitatē consecuturus est: deinde de genere suppliciorum loquitur, quae impijs infl [...]genda censet.

E contemplatione grauissimi incommodi quod scelerum quibus se impij constrinxerunt, afferre impunitas possit, in hunc modum Propheta disserit:

• [Page 70] Si impios impunitos patiare, ij se & erga te insolentiùs & er­ga tuos crudelius gerent. vers. 20. Surge (inquit) ne se ro­boret mortalis: id est, ne impunitate proposita omnes impietatis & iniustitiae rationes acriori studio & con­tentione persequatur is, quem è vilissimo puluere con­flatum & natum ad dedecus & miserias minimè par est se Iehouae coeli ac terrae Domino opponere.
• Quapropter surge Iehoua, & iudicium contra improbos exe­quere coram facie tua. vers. 20.

Suppliciorum genera, quibus affici impium Propheta vult, duo sunt:

• 1. Vt impij metu iudiciorum, quae aduersus se exercentur à Ie­houa, perculsi, totis artubus vehementiùs contremiscant. vers. 21. in principio.
• 2. Vt experti singularem vitae ac conditionis suae imbecillitatem, agnoscant esse se non Semideos, sed eos quos Iehoua mise­rus & certissimae morti exposuit. vers. 21. in fine. Vbi gen­tium nomine appellantur impij, ad notandum non modò ipsorum in communi vita insignem barbariem, sed etiam exclusionem è sacro foedere, quod Iebouae cum suis pro gra­tuita & infinita misericordia inire placuit.

ANALYSIS PSAL. 10.

Quod Psalmo decimo explicatur à Dauide, haud aliud est quàm petitio in hanc sententiam concepta:

• Perde impios ô Iehoua, & populum tuum libera.

Petitionis membrum prius de exitio impiorum propo­nitur ver. 2. in fio. & repetitur ver. 15. Deprehendantur (in­quit, ver. 2.) in cogitationibus quas comminiscuntur: id est, quam fidelibus perniciem moliuntur impij, fac ô Domine vt in ipsorum capita recidat. Item, Frange brachium impro­bi: inquire in improbitatem eius donec non inuemas amplius, ver. 15: perinde ac si diceret, Adime improbo vim om­nem & facultatem irruendi in tuos: adeo fractum & deie­ctum redde, vt ingenij & prudentiae instrumento priuatus, ornamentis honorum spoliatus, orbatus praesidijs amico­rum & omnibus opibus exutus iaceat. Inquire in improbi­tatem eius, &c. Iehoua inquirere dicitur in improbitatem sceleratorum, dum interrupto adhibitae patientiae cursu eos quasi pro tribunali citat & supplicijs affectos pessundat. Sed vult Propheta non solùm concidere improbos, sed iusto Dei iudicio eò redigi, vt eorum nullum vestigium, nullae reliquiae supersint. Atque hoc illud est quod vrgetur hisce verbis: Donec non inueniantur amplius.

Petitionis membrum posterius de fidelium liberatione continetur ver. 12. vbi à Domino contendit Propheta vt sur­gat: vt manum suam attollat: vt pauperum afflictorum memi­nisse velit. Surgit Iehoua, dum se vel ad succurrendum suis, vel ad vindicandum hominum perditorum impietatem & tyrannidem comparat. Tum etiam attollere manum suam & ecclesiae suae meminis [...]e dicitur: cum nempe aut docu­mentum miscricordiae in propugnatione suorum, aut ex­emplum iustitiae in excidio improborum exhibet.

Agedum: petitionis exhibitae tractationem videamus▪ Primùm petitionis exornatio quaedam praemittitur à com­paratione [Page 73] dissimilum: sed proposita sub cuiusdam quere­lae & expostulationis forma Quid est (inquit) quòd te à no­bis tanto loci interuallo disiunxeris? quid est quòd hisce nostris difficilimis temporibus te abdideris, ac si nullam populi tui ra­tionem ducendam esse ce [...]suisses? Huius querelae seu expostu­lationis haec vis; haec mens est: viz. Continuisti te iamdiu ô Iehoua à ferenda ope ecclesiae tuae, & à plectendis impijs: At iam omni procrastinatione remota, & tuorum saluti pro summa misericordia prospice, & de impiorum interitu ad iustitiae tuae laudem cogita. Protasis allatae dissimilitu­dinis similitudine duplici illustratur. Nam Iehoua liberati­onem suorum & improborum poenas differens, compara­tur & ei qui in remotiori loco consistens non accedit ad id officij praestandum, quo tenetur: & ei qui tanquam in late­bris delitescens eo munere non fungitur, quo fungi par est. Sed dissimilitudinis protasi alia etiam adijcitur amplifica­tio ab adiuncto temporis: Video (inquit) deesse te nobis etiā iam, cum in summo discrimine salus nostra versatur. v. 1. in fin.

Sequitur lupplicationis institutae persuasio. Persuasionis argumentum primum est eiusmodi.

• Arg. 1. Improbus tuos acerrimè persequitur. vers. 2. in princip. Hanc sententiam amplificat Propheta ab efficiente causa, dum ait id fieri ab improbo è cordis sui super­bia.
• Quapropter noli Iehoua diutius differre, aut improborum exitium, aut liberationem tuorum. ver. 2. 12. 15.

Conclusioni huic implicauit Propheta, & intexuit exor­nationem ab intermedijs & instrumentalibus causis illius exitij▪ in quod conijci vult improbum. Deprehendatur (in­quit) & intereat: sed quibus tandem medijs? certè ijs ipsis consilijs & machinationibus, quibus ad piorum interneci­onem callidè excogitatis vti instituit. Ver. 2.

Pergit in propositae supplicationis suasione Propheta. Vt Dominum ad praestandam misericordiam alliciat, & o­dio impiorum vehementius incendat, eorum luculenta de­scriptione facta in hunc modum loquitur:

• Arg. 2. Impius gloriatur de foelici successu cogitationum & con­siliorum suorum: contemnit te ô Iehoua: & tuos crudeli­ter [Page 74] opprimit. A princip. v. 3. ad finem v. 11.
• Itaque perde impios istos, & salutem largire populo tuo. Ver. 2. 12. 15.

Descriptionis antecedente enthymematis comprehensae me [...] bra sunt tria: nempe superbia impiorum in glorian­do: blasphemia in Iehoua contemnendo: crudelitas in Dei populo opprimendo.

Superba illa qua vtuntur gloriatio, explicatur notato subiecto de quo gloriantur. Id autem bipartitum est. Nam gloriantur partim de fruitione voluptatum suarum, partim de emolum entorum & commodorum adeptione. Vers. 3. in p [...]incip & medio.

Gloriatio de eo, quòd ita facilè & liberè voluptatibus suis potiantur, hi [...]ce verbis exprimitur: Gloriatur impius super desiderio animae suae: id est, quòd sibi in susceptis con­si. ijs explendarum cupiditatum suarum tam foeliciter eue­nerit

Gloriatio de opum & facultatum expedita & minimè interrupta adeptione, compreheoditur illa clausula: bene­dicit sibi quaestum facienti: id est, de se magnificè sentit vi­taeue suae conditionem beatam es [...]e praedicat, cò quòd in augenda re familiari▪ & opibus cumulandis omnia sibi ad voluntatem fluant.

Descriptionis membrum secundum de insigni blasphe­mia & contumelia, qua Iehouam afficiunt impij, dum ip­sum contemnunt, est in versiculi tertij postrema clausula comprehensum.

Contemni Iehouam ab impio Propheta docet:

• Progreditur (inquit) in rebus gerendis impius nulla adhi­bita contemplatione Dei vel hominis. Vers. 4▪ in princip. vbi sic loquitur Psalmista: impius non inquirit: id est, ei neutiquam curae est [...]intne deliberationes actiones­ue suae licitae a [...] illicitae: sed seposito diuini iudicij metu, & quasi indicto bello legum institutis, id vnum intuetur, quomodo ea consequi possit, quae [...]uis ratio­nibus videntur aptissima.
• Itaque Iehouam contemnit impius. Ver. 3. in fin.

Ad antecedentis illustrationem causae exponuntur, qui­bus [Page 75] adductus impius ita se gerat perditè & insolenter, abs­que omni scilicet intuitu legis & conscientiae, poenae ac praemij Causae eiusmodi sunt:

• 1. Arrogantia & fastus insignis. Inflatum fastu egregio impro­bum esse, ex eo ostendit Propheta, dum ait eum nares ef­ferre suas. Nam attollendis naribus, id est, frontis, oculo­rum, & totius vultus conformatione, quam in intimis sensibus complicatam habet, superbiam explicat & pro­dit. Ver. 4.
• 2. Persuasio quaedam, qua ipse sibi strenuè illudit, non esse scili­cet Deum, qui velit ab ipso rationem actae vitae reposcere. V. 4. in fin.
• 3. Foelix ille, qui obtingit impio, consiliorum & actionum sus­ceptarum euentus. V. 5. in princ.
• 4. Opinio nescio quae, vtcunque Iehoua aliquis fuerit qui homi­nes ad reddendam rationem possit cogere, se tamen ita septum ac munitum esse, ita supra omnem mortalitatem esse collocatum, ita ( inquam) immuni ab omni periculo, & beata conditione vti, vt percelli diuinis iudicijs aut ob­rui nequeat. V. 5. in medio.
• 5. Animi apprehensio quaedam, posse se vel leuissimo oris flatu aduersarios suos conficere, & ad nihilum redigere. Ver. 5. in fin.
• 6. Persuasio de perpetuitate illius beatae conditionis, quam ipse sibi opinionis errore fingit. Ver. 6.

Descriptionis institutae membrum tertium superest, de rabie nimirum & tyrannide impiorum. Hanc duplicem facit Propheta alteram orationis, alteram facti.

Crudelitas, quam voce & oratione praestant, notatur versiculi septimi postrema clausula: sub lingua eius (inquit) molestia & iniquitas: id est, in conferendis sermonibus id sibi vnum proponit impius, vt alijs negotium facessat eos­ue inferendis iniurijs nefariè violet.

Conatus iste alios linguae procacitate ac rabie violandi, tractatur explicatione mediorum, quibus ad finem propo­situm deuenitur. Media illa continentur externa profes­sione beneuolae & aequissimae voluntatis erga eos, quibus impij pe [...]sime volunt. Professionis huius, quam adhibet [Page 76] impius, vt ea intercedente alijs perniciem afferre possit, duas partes statuit Propheta: quarum altera est

• Horrenda imprecatio poenae per ipsum subeundae, si fortè de iniuria afferenda cogitet. ver 7. in principio▪ Os (in­quit) eius est exs [...]cratione plenum: id est, interposita exsecratione profitetur se nullam poenam recu [...]atu­rum, si quando constiterit periculi quid intendi à se.
• Oratio plenissima humanitatis & officij. Hanc orationem, quae est ad speciem sic distincta insignibus beneuo­lentiae & amaris, appellat Propheta fraudis & doli nomine. vers. 7. in medio.

Crudelitas facti, qua contra pios vtuntur impij, exponi­tur ver. 8. 9. 10. Hisce versiculis demonstrat Propheta omni studio & conatu incumbere impios, vt pijs interitum affe­rant. Eorum singularis furor & rabies describitur.

• 1. Ab adiuncto modo quo immanitatem exercent suam. Siqui­dem ad eam accedunt.
  • 1. Occultè & ex insidijs. ver. 8.
  • 2. Sub simulatione officij & obseruantiae. ver. 10. vbi reuerenter se & officiose gerere dicuntur, dum se incuruant & inclinant.
  • 3. Summa vigilantia & studio, dum nullum tempus praetermittunt rei perficiundae. ver. 8. in fine. vbi eorum oculi dicuntur esse in pauperem intenti, id est animo & cogitatione assiduè excubantes ad interitum pauperis.
• 2. A comparatione similium. Nam impij isti, qui clam & tectè exitium alijs machinantur, similes sunt:
  • Latronibus: qui in latebras coniecti viatores ex insidijs intercipiunt. vers 8.
  • Leoni: qui in spelunca delitescens praedae corripiendae oportunitatem praestolatur. vers. 9.
  • Aucupi: qui a [...]ic [...]l [...] irretiendae causa rete suum cal­lidè & latenter tendit. ver. 9. in fine.
• 3. A subiecto crudelitatis. Docet Propheta exerceri eam non in pauculos, sed in piorum multitudinem. vers. 10.

Expositis descriptionis institutae tribus illis membris, de impiorum scilicet superbia in gloriando de sese, singulari [Page 77] scelere in contem [...]endo Iehoua, & crudelitate in populum Dei: subijcitur a Propheta vers. 11. huius tam horrendae & inauditae impietatis illustratio quaedam ab efficiente causa. Ea autem est persuasio eiusmodi, A Deo scilicet res huma­nas non administrari. Atque hoc illud est, quod vult Pro­pheta, dum impium sic corde suo loquentem facit: Oblitus est Deus fortis: abscondit faciem suam: non respicit vnquam. Nam cui res è memoria excidit, is ad eam suscipiendam aut tractandam non aggreditur. Sic etiam qui à re intuenda auertit oculos, eo ipso significat, eam negligi à se & aliorum arbitrio exponi. Cum igitur Iehouam huiusmodi sibi opi­nione sua impius finxerit, quem putet [...]ut non posse aut nolle rebus humanis moderandis praeesse: mirum videri non debet, si ipse se [...]e efferat insolentiùs, si Iehouam gna­uiter contemnat, si in alios audacter & immaniter in­ [...]u [...]rat.

Hactenus de impiorum descriptione. Videamus iam quae supersint ad persequendam supplicationem argumen­ta. Versu decimo tertio in hunc modum causam suam dicit apud Iehouam Propheta:

• Si impios non perdideris nec populum tuum liberaueris, im­pij progredientur in cursu sui aduersum te contemptus ac blasphemiae.
• At vero vt impij permittantur in cursu coepto tam detestan­dae & profligatae nequitiae progredi, non potest quin faciat ad gloriam nominis tui minuendam. vers. 13. Quamob­rem (inquit) contemnit Deum impius? id est, vide quam tibi mimimè gloriosum futurum sit pati t [...] diutius contemni ab impijs.
• Itaque impios perde & populum tuum libera. vers. 12.

Hoc loco Propheta, ne aut silentio suo perditae illi opi­nioni quam de Iehoua conceperint impij suffragari videa­tur, aut non satis ardenti studio in Domini negotio versari, non alienum esse censuit, si digressione facta se ad impio­rum blasphemiam, qua Iehouae nomen violare student, refellendam contulerit. Quaestionis controuersae summa haec est:

• Vtrum hominum actiones obseruentur à Deo, & in iudi­cium [Page 78] vocentur.

Negant impij Deo curae esse res humanas: negant eum reposcere ab hominibus rationem traductae vitae. Dicunt in corde suo (vt est vers. 13. apud Prophetam) Non requires: id est, vtcunque se in communi vitae ratione homines gesse­rint, tu ô Iehoua non attendis: licebit per te id moliri & sequ [...], quod cuique commodissimum videbitur.

Propheta co [...]trà ad conuellendum istud tam insanae & sacrilegae opinionis commentum, contendit humanarum rerum moderationem Deo curae esse: & deduci ab eo sub examen iudicij hominum actiones. Hinc est quòd vers. 14. sic loquatur: Tu autem vides: id est, tu, ô Domine, in homi­num singulorum singulas actiones intueris & inquiris: tu de ijs id statuis, quod gloriae tuae maximè serui [...]e posse vi­deatur. Sed ne fingi ista potiùs quàm ad rei veritatem aptè dici putentur: ad asserendam diuinae prouidentiae gloriam Dauidem disserentem audiamus.

• Si ( inquit) in hominum actiones non inquireres, nec eas sub examen reuocares: minimè tu quidem animaduerte­res in improbum propter illatas pijs iniurias: neque ad te pij confugerent v [...] contra impios protegantur.
• At animaduertis tu quidem Iehoua in improbos ob illatat pijs iniurias: & pij omnes opis aduersus improbos obti­nendae causa ad te confugiunt. ver. 14. in medio & fine.
• Itaque tu inquiris in hominum actiones eas (que) sub examen re­uocas. vers 14. in principio.

Assumptionis membrum prius hisce ve [...]bis comprehen­ditur: tu molestiam & vexationem intueris, ad reponendum in manus tuas: id est, tu accuratè cognoscis & inquiris de in­iurijs ijs quae populo tuo inferuntur, eas vt vlci [...]ci & vindi­care queas.

Assumptionis membrum posterius de piorum fiducia reposita in Deum, habet hanc ab efficiente amplificatio­nem:

• Tu opem tuis expeditè fers. vers. 14. in fine.
• Itaque tui ad te semper confugiunt. vers. 14 in medio.

Hucusque est Prophetae digressio & apologia ad asseren­dam prouidentiae diuinae gloriam. Redit iam ad peroran­dam [Page 79] susceptae petitionis caus [...]m. Peroratio eiusmodi est:

• Si tu muneris tui regij & iudicialis executionem nunquam intermittendam esse censes: peto abs te vt iam munus illud in perdendis improbis & tuis seruandis exequare.
• At tu, ô Iehoua, muneris tui regij & iudicialis executionem nunquam intermittendam esse censes. vers. 16. in princi­pio. Iehoua ( inquit Dauid) rex sempiternus est: id est, semper actu ac reipsa officium praestat regis & iudi­cis iustissimi.
• Itaque peto abs te vt iam munus illud tuum in perdendis improbis, & tuis seruandis exequare. ver. 12. & 15.

Assumptio est in hunc modum amplificata:

• Tu, ô Iehoua, semper & ex iusta ira improbos perdidisti, & pro singulari misericordia tuorum desiderijs satisfecisti, & eorum fiduciam confirmasti. ver. 16. in fine. & v. 17.
• Itaque muneris tui regij & iudicialis executionem nun­quam intermittendam esse censuisti. ver 16 in princ.

Antecedenti enthymematis exornatio subi [...]citur à du­plici fine, quem sibi Dominus in hijs suis, quae hominem spectant, actionibus proponit. Etenim vult Dominus vt isto prouidentiae suae cursu

• 1. Succurratur infirmioribus & oppressis. vers. 18 in prin [...].
• 2. Impijs intercipiatur & praecidatur tempus saeuiendi aduersus Ecclesiam. vers. 18. in fine. Vult igitur Dominus ali in terris & conseruari Ecclesiam, vt semper esse possit coetus hominum, à quibus colatur ipsius nomen & celebretur.

ANALYSIS PSAL. XI.

Psalmus hic refutationem complectitur suasionis cuiuf­dam, qua vtebantur nonnulli ad Dauidi pe [...]suadendum de spe omni promissae regiae dignitatis abijcienda, & relictis dulcissimae patriae finibus, de perpetuae relegationis cursu persequendo. Hinc est quòd aduersus huius suasionis & sententiae authores hanc quaetionem disputandam susce­perit: viz.

• Nihil subesse causae quamobrem abiecta spe promissi regni consequendi sese absque mora in perpetuum exilium re­ciperet.

Quaestio ista versiculi primi posteriori clausula com­prehenditur. Quomodo (inquit) dicitis animae meae, auola in montem vestrum sicut auicula? Perinde est ac si cum illis, qui hanc fugam persuadent, hisce verbis expostularet Prophe­ta: Quid est quod tam inconsideratè loquamini? Vultisne vi ti­tulo regni Israelitici, quem in me Iehoua contulit, renuntiem? Vultisne vt abiecta spe promissi sceptri consequendi aufugiam è patria, ac quanta possum festinatione me perpetuo exilio addi­cam? At ego nihil causae subesse video, quam [...]brem in eo vestris monitis obtemperem: praesertim cum non dubitem quin Iehoua [Page 81] promissum suum praestare mihi & possit & velit. Ac ne temere ad s [...]adendum accessisse videantur, exponunt adhibitae sua­sionis & consilij argumenta, ea scilicet quae à Propheta ver. 2▪ & 3. referuntur.

Sed quid affert contra suasionem istam Propheta? Pri­mùm allata ratione eam inanem & nullius ponderis esse conuincit: Deinde argumentis, quibus nititur, respondet.

Infirmam esse & minime audiendam huiusmodi suasi­onem docet Propheta isto enthymemate:

• Ego fretus Iehouae promissis de tradendo mihi sceptro rei­publicae Israeliticae, ab eo totus pendeo & confidenter at­tendo promissam in regio solio successionem. ver. 1. in med.
• Nihil igitur causae subest quamobrem desperatione quadam regni promissi consequendi, me absque mora in perpetuum exilium receperem. vers. 1 in fine. Vbi fugere instar aui­culae est summa per [...]icitate in fugiendo vti. Et fugere in montem idem est quod in aliquem tutum cxilij lo­cum secedere.

Propositi enthymematis consequentia admodum firma est, vt quae à promissionis diuinae veritate & certissimo e­uentu tota pendeat.

Suafione ista conuicta iam vanitatis, parat se Propheta ad argumenta diluendum, quibus ornare eam & munire voluerunt. Suasionis argumenta ver. 2 & 3. proposita, à prae­claris illis Monitoribus ad persuadendum Dauidi de fuga & exilio sic concluduntur:

• Inimici tui paratis omnibus stant quasi in procinctu ad te perdendum: ac fieri nequit, vt in hac tanta cùm subsidio­rum ac facultatum destitutione tua, tum rerum omnium perturbatione, te incolumem conserues & sceptro Israeli­ticae reipublicae potiaris. vers. 2. & 3.
• Ac proinde tibi egregiè consules si titulo promissi regni re­nuntiaueris, te (que) in tutum aliquem & perpetuo exilio o­portunum locum confestim retuleris.

Antecedentis prius membrum de imminenti periculo, cui Prophe [...]am obiectum esse vociferantur, versu se­cundo proponitur illustratum comparatione similium ducta à sagittarijs. Membrum posterius est tertio versiculo [Page 82] comprehensum. Cum fundamenta (inquit) destruantur, quid faciet iustus? Perinde est ac si in hunc modū cū Dauide di [...]e­rerent: Vides orbari te ac planè destitui ijs subsidijs & adiu­mentis, quibus tanquam firmissimis fundamentis spes tua promissi regni consequendi tota [...]tebatur: vides funda­menta reipublicae Israeliticae, legum scilicet vim & diuinae religionis cultum, con [...]ulsa prorsus esse & di [...]uta. Cum igi­tur fundamenta ista, quibus tantopere confidere videbare, funditus labefactata conciderint: quam potes rationem inire expediendae salutis tuae, & regno I [...]raelitico potiundi? frustra in istis rerum & priuatarum angustijs, & publicarum vastitate ac clade laborem omnem & cogitationem de reg­no suscepetis. Clausula illa ( quid faciet iustus?) est per synec­dochen generis de Dauide intelligēda: ac si diceretur: Quid potest in tam perdita rerum omnium conditione moliri Dauid & efficere?

Videmus quibus isti argumentis freti, authores Dauidi sunt vt desperatione regij diadematis, se ad perpetui exilij poenam subeundam comparet.

Videamus iam quomodo allatis argumentis respondeat Propheta. Quod ad propositi enthymematis anteceden­tem attinet: minimè quidem illam negat Propheta, sed de­ductae inde consequentiae reclamat, vt è consequentiae re­futatione in locum negatae consequentiae substituta con­stat. Allatae consequentiae refutatio conclusa sic est:

• Si Iehoua de cuiusque operibus particulatim cognoscens tri­buturus est vnicuique id quod suum est & ius: tum, vt­cunque mihi ab hostibus immineat capitis periculum, & in summa rerum omnium inopia verser, nihil tamen causae subest, quamobrem promissiregni titulo renunciem, me (que) perpetuo exilio addicam.
• At Iehoua de cu [...]usque operibus particulatim cognoscens tri­buturus est vnicuique id quod suum est & iustum. ver. 4.
• Itaque, vtcunque mihi ab aduersarijs periculum capitis im­mineat verser (que) in summa rerum omnium inopia, nihil ta­men causae subest quamobrem promissi regni titulo re­nuntiem, me (que) perpetuo exilio addicam. ver. 1. in fine.

Propositio omissa est: sed ad iudicium nostrum infor­mandum, [Page 83] supplendam iudicaui. Aduersus propositionis consequentiam nihil occurrit exceptionis, si è generis vni­uersi affirmatione speciem rectè inferri concedamus.

Assumptionis sententia est in quartum inclusa versicu­lum. In versiculi membro priori dicitur Iehouam esse in pa­latio sanctitatis suae, & habere solium in coelis: id est, Ieho­uam summa maiestate imperij ornatum fungi officio inter omnes terrae incolas summi regis & iudicis. Non ascendit in solium suum vt se magnificè ostentet, sed vt ex eo ius di­cat vniuersis. In posteriori parte eiusdem versiculi, Iehouae totius orbis iudici ac regi iustissimo facultas de cuiusque o­peribus & meritis cognoscendi attribuitur. Nihil tam re­conditum est aut tantis obtectum inuolucris, quod sub a­ciem oculorum ipsius non cadat. Immo intimas cordis latebras & recessus habet ille quidem exploratissimos.

Verum enimuero Assumptio, quae de Iehoua voicuique ius tribuente loquitur, in hunc modum confirmatur:

• Iehoua in iuris distributione iusto distribuit gratiam & gra­tiae suae testimonia: impio autem odium & odijsui illustria argumenta.
• Itaque singulis distribuit id quod aequum est & ius.

Syllogismi antecedens duas partes complectitur: qua­rum altera est de homine iusto, vers. 5 & 7. altera de impio, vers 5. & 6.

Quod ad iustum attinet, dicitur ver. 5. probari eum à Ie­houa, id est, gratiam & amorem à Iehoua in ipsum con­ferri. Hanc interpretationem sequi par est, vt oppositionis inter prius & posterius versiculi quinti membrum analogia retineatur. Iam conferre Iehouam testimonia gratiae suae in hominem iustum docetur septimi versus postrema clau­sula. Rectum (inquit) aspicit vultus ipsius: id est, eos qui in­tegritati operam dant ac quae recta sunt sequuntur, singu­laribus gratiae suae beneficijs prosequitur, confe [...]ens in ip­sos, & ea quae ad suturae vitae gloriam faciunt, & ea quae ad praesentis rationem commodissimè valent. Ac ne quis de diuinae erga iustos beneuolent [...]ae testimonijs ambigere pos­sit, in hanc sententiam dissent Propheta:

• Iustus Iehoua diligit iustos. v. 7. in prin. Vbi dicitur Deus dili­gere [Page 84] iustitias, id est, per metonymiam adiuncti pro subiecto, homines iustos.
• Itaque amoris sui & gratiae testimonijs prosequitur iustos. vers. 7. in fine.

Antecedentis prior pars de homine iusto, seu de Iehouae erga eum gratia & gratiae testimonijs, quomodo à Psal­mista tractetur videmus.

Antecedentis posterior pars de impio, seu de Iehouae erga impium odio & odij illustribus argumentis, sequitur, explicata vers. 5 & 6. Iehouae in impios odium acerrimum versu quinto proponitur: huius odij luculenta demonstratio versu sexto comprehenditur: vbi sub triplici similitudine comparantur poenae, quas Iehoua impijs infligit tanquam insignia quaedam odij sui argumenta, primò candentibus prunis: deinde sulphuri: postremò turbini violentissimo & concitatissimo.

ANALYSIS PSAL. XII.

Cum in Psalmi inscriptione occurrat nihil, quod non su­pra expositum sit, de quaestione Psalmo explicata inquira­mus. Eam autem esse postulatum istud deprehendemus:

Suscipe, ô Domine, tuorum defensionem aduersus impios. ver. 2. & 8.

Dauidi solenne id fuit ac in more positum, vt quoties­cunque periclitari se de capite, aut regia dignitate & nomi­nis existimatione videret, ilico de ope Domini imploranda cogitaret. Hinc est quòd virulentis calumnijs, quibus eum asseclae regij, gratiae apud Saulem ineundae causa, quotidie prosciderunt, vehementer commotus ad oden hanc tex­endam incubuerit: in qua magnopere contendit, vt Iehoua non patiatur proculcari suos ab impiis, sed ipsorum saluti consulat & defensionem suscipiat. Vt valete apud Iehouam in propositae petitionis negotio possit, triplici argumento vtitur. Primum eiusmodi est:

• Arg. 1. Tam incredibilis est hominum iustorum paucitas, vt ab ijs nihil opis expectandum sit aduersus impios. vers. 2. Vbi est iustorum descriptio ex adiunctis. Sunt enim be­nefici, id est, ad benignè aliis succurrendum paratis­simae voluntatis: & sunt insuper veraces, id est, verita­tis enuntiandae & fidei in dictis factisue conseruan­dae studiosissimi.
• Itaque tuorum ô Domine defensionem suscipe aduersus im­pios. vers 2. & 8.

Enthymematis antecedenti subiicitur illustratio in hunc modum conclusa:

• Si non esset incredibilis iustorum paucitas, essent aliqui quo­rum oratio aliena est ab omni fraude & blanditiarum ar­tificijs.
• [Page 86] At nulli sunt quorum oratio aliena est à fraude & blanditia­rum artificijs. ver. 3. Vbi Assumptionis istius exornatio est è notata efficiente ac quasi fonte omnis perfidiae & fraudis, quae adulationis artificio & honesti simu­latione continetur. Fons ille, de quo loquor, est cor duplex, varium & astutū, aliud scilicet cogitans, aliud linguae ad enuntiandum tradens.
• Itaque est incredibilis iustorum paucitas. vers. 2.

Sed hoc loco se Propheta sustinet, persequendae suppli­cation [...]s paulisper interrupto cursu. Nam zelo quodam ab­reptus saluti piorum prospiciendi, & odio accensus profli­gatissimae impietatis, quae in aula regia sese efferre inso­lentiùs & passim grassari coepit, imprecationem quandam grauissimam interserit. Imprecationis subiectum est opta­tum quoddam de improborum excidio. Excindat (inquit) Iehoua omnia labia blanditiarum & linguam magnifica lo­quentem: id est, perditos hosce & nefarios calumniatores è medio tollat: quorum oratio est vndiquaque aspersa blan­ditijs, & tam arrogantibus instructa sententijs, vt singularem fastum, magnificas comminationes, & Dei hominumue incredibilem contemptum spiret ac prae se ferat.

Imprecatio ista habet expolitionem à simili: deinde ab efficiente. Similitudo includitur metaphorâ illa excidij. Si­quidem credibile est comparari impiorum excidium cum amputatione farmenti infrugiferi & noxij, vel putrefacti & nocituri membri.

Efficiens imprecationis, id est, causa qua impulsus Pro­pheta ad imprecandum flagitiosissimis calumniatoribus ex­cidium asserit, notatur ver. 5. sycophantarum effectis illis: è quibus sic conclusa est imprecatio.

• Sycophantae isti superbe iactitant se linguae suae facultate quid­libet effecturos esse contra Dauidem caeteros (que) Iehouae ser­uos. vers. 5 in principio.
• Itaque excindantur à Iehoua sycophantae isti. vers. 4.

Esse in calumniatoribus hisce summam nocendi volun­tatem dubium non est. Sed de ipsorum facultate qualis sit quaeritur. Vt igitur constet posse calumniatores istos id omne assequi quod velint, sic ad propositi enthymematis [Page 87] antecedentem illustrandam dis [...]erunt:

• Penes nos est, rerum scilicet moderatores et dominos, id omne dicere & statuere quod volumus. vers. [...]. in medio & fine.
• Itaque linguae nostrae facultate quidlibet effecturi sumus con­tra Dauidem alios (que) eiusdem notae homines. vers. 5. in p [...]incipio.

Sed ab imprecatione, ad quam zelo quodam diuinae gloriae digressus est Propheta, reuocat iam ipse se, & institu­tam supplicationem persequitur tali syllogismo:

• Arg. 2. Si populo tuo oppresso ab impijs & de salute sua pericli­tanti liberationem promiseris, ac si fueris insuper in fide seruanda iustissimus: suscipe quaeso populi tui defensionem aduersus impios à quibus opprimitur.
• At populo tuo oppresso ab impijs & de salute sua periclitanti liberationem promisisti: atque es insuper in fide seruanda iustissimus. ver 6. & 7.
• Itaque suscipe quaeso populi tui defensionem aduersus impios, à quibus opprimitur. vers 2 & 8.

Assumptionis pars prior de liberationis & auxilij pro­missione est versiculo sexto explicata. Vbi amplificatur pro­missio illa primùm ab efficiente causa, qua inductus Iehoua ad salutem populo suo ab hostibus oppresso promitten­dam acces [...]erit: deinde ab ad unctatem oris circumstantia. Quod ad causam efficientem attinet, est illa quidem posita in vastatione & gemitu oppressorum. Hunc exaudit Ieho­ua, & in illam intuens exu [...]git, id est, se ad liberandum op­pressos, & ad coercenda grauissimis poenis maleficia im­proborum comparat.

Adiuncta t [...]mporis circumstantia exponitur cum se iam surrecturum ad suis succurrendum profiteatur Iehoua: id-est▪ tempore iam maturo & saluti afflictis praestandae admo­dum oportuno.

Assumptionis membrum posterius de promissionis di­uinae excellenti & certi [...]sima veritate est. vers. 7. Similium comparatione illustratum. Comparationis apodosis est prima parte versiculi septimi: protasis rehqua. Integra com­paratio suis partibus distincta sic est:

• [Page 88]Qualis est in argento exc [...]cto saepius & defaecato puritas ac soliditas:
• Talis est firmitas & perfectio in promissione diuina: vtpote quae nihil adulterini aut fucati habeat, sed libera sit ab omni admistione simulationis, & minimè inquinata sordi­bus fallacis & incerti euentus.

Versu octauo monuimus comprehendi institutam pe­titionem, vbi generationis nomine intelligere par est co­hortem illam sycophantarum & nepotum perditorum de quibus conquestus est Dauid, & aduersus quos opem Ieho­uae implorat, vt nimirum & ipse & caeteri fideles seruentur in perpetuum, id est, quotiescunque in discrimen vocentur fraude & scelere improborum.

Superest iam postremum supplicationis propositae ar­gumentum conclusum sic:

• Arg. 3. Impij passim debacchantur & saeuiunt aduersus fideles. vers. 9. in principio.
• Itaque suscipe [...] Iehoua fidelium defensionem. vers. 8.

Ad confirmandam enthymematis antecedentem in hanc formam ratiocinatur Propheta:

• Homines ad omnem turpitudinem proiecti & quibus nihil infensius esse potest quàm pietatis & iustitiae studium, ad excelsam in Israelitica republica dignitatis & imperij se­dem eue [...]untur. ver. 9. in fine.
• Itaque impij passim debacchantur ac saeuiunt aduersus fide­les. ver. 9. in principio.

ANALYSIS PSAL. 13.

Dauid animaduersa hostium suorum incredibili malitia & magnitudine periculi capiti suo ab ipsis intentati, ad Do­minum confugit, ac è tantis malis liberationem petit▪ Pe­titionem Domino exhibitam complexus est hoc Psalmo.

Exhibitae igitur petitionis subiectum est huiusmodi:

• Libera me ô Domine à praesentibus quibus affligor malis. vers. 4.

Ad exprimendam propositae supplicationis sententiam vtitur Propheta varijs loquendi formulis. Intuere me (inquit) ex [...]u [...]i me Iehoua, & illustra oc [...]l [...]s meos. Perinde est ac si hisce verbis Iehouam affa [...]etur: Non te fugit Iehoua, quantum ca­piti meo immineat periculi: Vides obr [...]i me infinitis caluminijs: non ignoras quàm insigni odio prosequantur me hostes mei, & quanto studio incumbant ad perniciem meam. Quapropter in­tuere me ó Domine, id est, commiseratione adductus conditionis meae incredibiliter afflicte, mihi succurre: exaudi me, id est, ob­iectum me grauissimis p [...]riculis & confugientem ad te sic exau­di, vt ope tua ab eisdem continuò liberer: illustra oculos meos, id est, praesentis mali tenebras, quibus vitae meae lux propemodum obruitur, redditae salutis & liberationis lumine dissipato.

Sed quibus argumentis cōtendit à Iehoua, vt incolumis à calamitate imminentis periculi seruetur? Si argumentorū numerum spectes, causam suam apud Dominum copiose dicit: si vim▪ ad modum neruo [...]e. Vt valere possit, septuplici ratione pugnat. Prima tali enthymemate concluditur:

• Arg. 1. Multum iam temporis effluxit, ex quo de vita & statu omni periclitor. vers. 2.
• [Page 90]Itaque iamfac mihi gratiam Iehoua, me (que) à grauissimis qui­bus premor malis libera. vers. 4.

Quod ad antecedentem attinet, est illa quidem minimè obscurè comprehensa expostulatione & querela, qua ob opis diuinae dilationem vtitur Propheta. Quousque (inquit) patiere me istis angustijs constrictum teneri? quantum temporis ante elabi vis, quàm me ex periculis eripias? ecquid placet serui tui in aeternum obliuisci? Perinde est ac si diceret: Non parum temporis intercessit, ex quo in capitis discrimine & omnium fortunarum versor. Valeat apud te ratio longinqui spatij, quo miserrimè torqueor & contabesco. Cum iamdiu hostium tyran­nidi & insidijs obijciar, noli obsecro diutius te ab ope mihi feren­da continere.

Verùm instat Propheta, & argumento alio quid apud Iehouam proficere queat, experitur:

• Arg. 2. Perdiu (inquit) me frustra afflixi varijs consilijs & ra­tionibus ineundis expediendae salutis meae. vers. 3. in prin­cipio. Vbi est amplificatio perceptae aegritudinis & moeroris ab adiuncto temporis. Nam cum diurnum tempus sit propter incurrentium occupationum vari­etatem interrumpendae aegritudini & eludendae lon­ge aptissimum, conqueritur se nihilominus de die, non solum de nocte, angi vehementer distrahiue.
• Quapropter aggredere tu ô Iehoua pro tua singulari boni­tate ad liberationem & salutem seruo tuo praestandam. vers. 4.

Huic suasioni subijcitur alia in tertij versiculi extrema clausula.

• Arg. 3. Fecit obseruata dilatio liberationis meae, vt interea ad­uersarij mei vires suas & potentiam ad me perdendum valde adauxerint. vers. 3.
• Idcirco parate ô Domine, ad me praesentibus periculis expli­candum. vers. 4.

Sequitur institutae suasionis ratio quarta ducta à con­templatione acerbissimi euentus, qui expetitae liberationis repulsam insequetur.

• Arg. 4. Interire me necesse est nisi ad me liberandum accesse­ris. [Page 91] ver. 4. in fine.
• Quamobrem à malis, quibus tantopere affligor, eripe me ô Iehoua. vers. 4. in principio.

Antecedenti enthymematis exornatio attexitur ab effe­ctis impiorum qui Dauidem è medio sublatum volebant, conclusa in hanc formam:

• Si me interire patiaris, hostes mei ansam inde arripient glo­riandi, se, vtcunque ad te confugerim, valuisse tamen contra me.
• At id à nominis tui gloria valde alienum fuerit, pati scilicet vt hostes mei glorientur se valuisse contra me, vtcunque ad tuam fidem opens (que) confugerim. vers. 5.
• Itaque ne patiare interire me, sed mihi de incolumitate pro­spicito. vers. 4. in fine.

Ne adhuc quidem supersedendum sibi esse censet à per­sequenda supplicatione Propheta: sed quinto argumento de liberatione impetranda contendit. Id autem tale est, vt in se permagnam vim contineat alliciendi Iehouam ad ser­uis suis succurrendum. Est enim conditionis promissioni­bus diuinis annexae complementum: & conditione prae­stita à fidelibus, Iehoua ad fidem liberandam se paratissi­mum esse ostendit. Sed attendamus istam tanti ponderis conclusionem:

• Arg 5. Tua ( inquit) singulari bonitate & fide in praestandis promissis fretus ad te solum confugio, vt ope tua ab ijs an­gustijs & miserijs, quibus penè conficior, liberari possim. vers. 6. in principio.
• Liberationis igitur tantopere expetitae postulatum, ne asper­nêre ô Iehoua, sed mihi in eo pro tua admirabili miseri­cordia faciassatis. ver. 4.

Superest propositae supplicationis argumentum postre­mum: sed eiusmodi, cuius sensu affici Iehoua & promoueri solet. Etenim professionem complectitur ob beneficia si­quando conferantur gratissimae voluntatis.

• Arg. 6. Accepta à te (ô Iehoua) incolumitate & liberatione à periculis, quae me vndiquaque obsident, gloriam miseri­cordiae erga me tuae per omnem vitam praedicabo. vers. 6. [Page 92] in medio.
• Itaque ne grauêre (ô Iehoua) seruo tuo de petitione exhibita assentiri: sed dissipatis eorum, qui ipsum persequuntur, consilijs, redde ei lumen vultus tui & salutem quam tanto & tam ardenti studio desiderat.

ANALYSIS PSAL. 14.

Dauid cum extingui in hominum animisstudium reli­gionis, & impiorum conatu ac seelere vocari in summum [Page 93] discrimen salutem Ecclesiae animaduerteret, huiusmodi o­ratione apud Iehouam vtitur:

• O Iehoua, vindica & tuere aduersus impios Ecclesiam tuam, vt notum fiat esse Deum, qui in singulis orbem vniuersum administrat, & suum cuique tribuit. vers. 7 in principio.

Haec est illa pro salute Ecclesiae petitio, quam vers. 7. sub voti seu optati cuiusdam forma propositam Psalmo deci­mo quarto exponit Propheta. O si quis (inquit) det è Stone salutem Israelis? Non est profecta oratio ista ab aliqua ani­mi vel dubitatione vel desperatione de liberatione & inco­lumitate Israelis, id est, Ecclesiae seu electi populi. Sed dum vehementius exoptat, vt Dei populus è manibus impiorum & imminentibus periculis vindicetur, vult è metonymia adiuncti pro subiecto intelligi, precationem adhiberi à se vt id fi [...]t. Habet siquidem iustituta precatio adiunctam per­saepe optationem, vt id quod precatione expetitur, conce­datur preconti & eueniat▪ Hinc est quòd metonymic [...]s op­tato nonnunquam precatio significetur. Sed quid est (dixe­rit fortasse quispiam) quod precationi huic, qua pro salute Ecclesiae Dauidem vsum esse contendis, clausulam nescio quam de Iehouae in orbe moderando prouidentia affinxe­ris, cum Psalmi versu septimo eiusmodi quid minimè repe­riatur? Fateor expressam non esse clausulam illam de pro­uidentia diuina, sed intelligendam & pro adhibitae preca­tionis membro habendam esse contendo. Etenim aut in­epta est, & inconcinna postremi versiculi cum praeceden­tibus cohaerentia, aut si conuenienter & scite ex eisdem de­ducatur, necesse est quod antegressis versiculis vberiùs tra­ctatur, vt id sensu & accommodatione quadam ad versum postremum diffundi ac pertinere existimemus. Docet Pro­pheta iam inde à Psalmi exordio ad versum postremum, eò vesaniae impios deuenisse, vt & corde priuatim conclu­serint & actionibus publicè profiteantur, Deum hominum actionibus regendis non praeesse: nulla eum cura affici di­stribuendi inter homines praemij vel poenae: sed pati vt quē quisque velit cursum persequatur. Hoc cum luculenter & copiose Prophetà exposuerit, subinde nullo alterius gene-ris [Page 94] interiecto argumento precationem pro salute Ecclesiae, sub optati cuiusdam ardentissimi▪forma conceptam insti­tuit & subijcit. Perinde ac si diceret: Cum actiones singulas singulorum hominum prouidentia, & consilio tuo regi negent impij, atque ex eo nomim tuo insigne dedecus quantum in ipsis est & contumeliam inurant: cumque hac tam nefaria opinione imbuti & impunitatis confidentia nixi ad Ecclesiam tuam la­befactandam omni studio & contentione ferantur: facito vt il­lustri & memorabili exemplo liberatae per te Ecclesiae, omnes in­telligant administrari consilio tuo humanas actiones: tantae tibi curae esse munus tribuendae iustitiae, vt & praemijs virtutem ornes & impietatem grauissimis supplicijs coerceas: paratum esse te ad succurrendum populo tuo, siquando tyrannide impio­rum de salute periclitari coeperit. Hoc si praestiteris, tam horri­bile perditissimae opinionis commentum egregiè refelles.

Verumenimuero attendamus tandem quibus argumen­tis Iehouae de concedenda petitione persuadeat. Efficere id studet Propheta argumento duplici. Prius versu primo pro­positum per totos sex versiculos tractatur variè & elegan­ter. Posterius septimi versiculi posteriori clau [...]ula compre­henditur. Prioris argumenti conclusio haec est:

• Arg 1. Impius est ita destitutus omni sensu pietatis & timoris diuini, vt non dubitet & cogita [...]e animo & profiteri a­ctionibus, non administrari Dei consilio & prouidentia res humanas. vers. 1. in medio.
• Itaque aggredere ô Iehoua, Ecclesiae tuae ab impijs oppressae liberationem, vt inde omnibus in [...]otescat esse Deum, cuius prouidentia res humanae sapientissimè & iustissimè gu­bernantur. vers. 7. in principio.

Quod ad enthymematis antecedentem attinet: viden­dum est quibus verbis eam enuntiet Propheta. Dicit (inquit) stultus in corde suo, Non est Deus. Stultu [...] appellat Propheta non eum, in quo natiuae rationis lumen retusum iam & ob­sen [...]atum prorsus euanuit: nec hunc, qui non est perpolitus è schola, aut rerum maximarum vsu instructus: sed eum qui Spiritu Dei nequaquam regenitus, facultate illa ingenij & prudentiae, quam vel à natura hausit, vel ab eruditis libellis [Page 95] & disciplinae institutione accepit, vel vsu & obseruatione comparauit, ad impietatem & turpitudinem perpetrandam abutitur Stultus, is inquam cui nihil praeter studium carnis & legis diuinae violationem sapit, dicit in corde suo, id est, ea mente & cogitatione est, quemadmodum ex ipsius actio­nibus deprauatissimi cordis indicibus constare potest, vt Deum esse neget: id est, fingat vel Dei nullam virtutem esse, vel [...]am coeli finibus circumscribi, nec accommodari ad regendas hominum voluntates & actiones.

Sed quae est antecedentis huius demonstratio quam in­struxit Propheta? ea sic concluditur ab effectis:

• Si impio persuasum esset esse Deum, non ita strenuè operam nauaret iniquitati.
• At strenuè operam nauat iniquitati. vers. 1. parte posteriore.
• Itaque impio persuasum non est esse Deum. v. 1. parte priore.

Assumptioni eam confirmationem subiecit Propheta, vt [...]ulla neruosior aut luculentior esse queat. Siquidem Ieho­uam ipsum è coelis de assumptionis veritate testantem in­troducit. Testimonium Iehouae, quo eui [...]citur stultos istos siue si [...]t ex infima foece homunculi, siue ex aula aut foro purpurati & magnifici, summo studio ad nequitiam incum­bere, comprehenditur quinque versiculis, à principio scili­cet secundi ad septimum. Versu secundo Iehouae ad testi­monium dicendum quasi praeparatio quaedam instr [...]itur. Nam induta persona iudicis, cognoscere de causa & accu­ratiùs inquirere vult priusquam sententiam ferat. Praepara­tio ista exornationem habet primùm à loco, vbi Iehoua tanquam solio suo insistens de praesenti controuersia inqui­rit: is autem est coelum. Deinde à subiecto inquisitionis: illud verò est bipar [...]itum. Nam Iehoua è coelis prospectat, id est, inquirit partim vtrùm filij hominum cognoscant Deum, partim vtrum Deum colant, pro eo scilicet cogniti­onis modulo, quem è verbo Dei consecuti sunt. vers. 2. Vbi diuinae inquisitionis subiectum istud disertè notatur verbis intelligendi Deum & eundem inquirendi, id est, per synecdo­chen speciei, eundem colendi: quod fit diuini nominis inuocatione & c [...]l [...]bratione, collocatione in eum fiduciae [Page 96] & spei, &c.

Atque sic est explicata Iehouae ad dicendum testimoniū praeparatio. Testimonium ipsum proponitur primò gene­ratim, ver. 3. deinde versiculis sequentibus specierum indu­ctione illustratur.

Testimonium in genere propositum de rebus duabus loquitur. Docet siquidem homines non hos aut illos, sed quo [...]uis à Deo turpiter defecisse & opinione quam de▪ veri­tate diuina concipere par est, & totius vitae instituto ac cur­ [...]u. Vnusquisque (inquit) recessit, id est, veritati receptae & cognitae renunciauit. Omnes simul putidi facti sunt, id est, in corum vitam mores (que) omnis impuritas & deprauatio im­migrauit. Obstringuntur igitur filij hominum vniue [...]salis apostasiae crimine, ac eius à Deo ipso grauissimè accusantur, vt qui adhibita inquisitione nihil [...]ni in ijs qut integri possit deprehendere, siue ipsorum opinio siue vita spectetur.

Iam verò filios hominum a Deo prorsus defecisse, [...]spe­cialium inductione ostenditur.

• Sunt rei & cuiusuis iniustitiae erga hominem & cuiusuis im­pietatis erga Deum. ver. 4. Vbi duas illas species, quae nominatim exprimuntur, alteram scilicet de populo Dei auidè & alacriter comedendo, id est, saeuissimè & absque omni sensu conscientiae opprimendo & va­stando, alteram de reijcienda omni inuocatione Ie­houae, interpretari conuenit per synecdochen speci [...]i, de quouis & iniustitiae & impictatis genere.
• Itaque omnes à Deo pro [...]sus defecerunt: non est qui faciat bonum, ne vnus quidem. ver. 3.

Antecedens amplificatur primùm ab adiunctis ci [...]cum­stantijs perpetrandae impietatis & iniustitiae: deinde è notata [...]ingularis impietatis [...]pecie.

Adiunctae circumstantiae, quibus committendae nequitiae amplificatio perficitur, sunt triplices:

• 1. Prima est, quòd non ignoratione aut infirmitate aliqua ad­ducti, sed re cognita & explorata, scientes nempe se fla­gitiose & nequiter agere, ad se scelere contaminandum accedant. ver. 4. in principio.
• [Page 97]2. Secunda, quòd vtcunque scienter ad Legem Dei violandam proruant, tamen conscientiae grauissimos aculeos & ter­rores persentiscant. vers. 5. Vbi huius circumstantiae, nempe contremiscentis & vehementer perculsae con­scientiae, exornatio est è causa tanti terroris & crucia­tus. Vident (inquit) impij Deum pijs semper adesse ac succurrete: ac proinde anguntur & metuuntne Deus ipsos ob scelera perditurus sit.
• 3. Tertia ad eam nequitiae speciem propriè spectat, quae est iniu­stitiae aduersus homines. Comedunt (inquit) populum meū vt comedunt panem: id est, vt esurientes summa dele­ctatione & auiditate vescuntur pane: sic hij nō minori voluptate & ardore animi saeuiunt in populum meū, eumue sine omni metu diuini numinis atrocissimè proculcant & obterunt.

Atque hae sunt adiunctae circumstantiae ad amplificatio­nem antecedentis.

[...] notata specie impietatis, impietas ipsorum sic conclu­ditur:

• Impij fidelium pietatem irrisione & probris ex [...]ipientes, om­nem Dei colendi rationem ludibrijs & contumelijs prose­quuntur. vers. 6. Vbi disertè asseritur, Consilium, id est, institutum morem seu cursum quem fideles sequuntur, dum opis & gratiae obtinendae causa ad Iehouam Iehouae promissis confisi se recipiunt, derideri ab impijs & probris affici: & consequenter omnem numinis diuini cultum.
• Itaque stultus iste, de quo Psalmus meminit, reus est [...]efariae impietatis aduersus Deum.

Hactenus institutae petitionis de vindicanda aduersus im­pios Ecclesia, vt inde notum sit esse Deum, argumentum prius per totos sex versiculos expositum est. R [...]stat poste­rius. De eo iam videamus. Conclusum tali Enthymemate reperiemus:

• Arg. 2. Ecclesia tua accepto abs te tam excellenti salutis & li­berationis beneficio, summa animi alacritate gloriam no­minis tui celebrabit. vers. 7. in posteriore parte.
• Itaque vindica & tuere; ô Iehoua, aduersus impios Israelē [Page 98] tuum, vt publicè constare possit esse Deum, cui rerum hu­manarum procuratio singulari curae est. v. 7. in princip.

ANALYSIS PSAL. 15.

Ecclesia Dei haud dissimilis est ciuitati, in qua admisti sunt veris ciuibus inquilini. Vt facile non est inquilinum à ciue internoscere, siquando eadem vterque lingua & eodē habitu vtatur: sic in Ecclesia Dei vsu venit, vt cum multi sint qui eiusdem fidei & professionis societate externa deuinci­ [...]ntur, perdifficile sit germanum Israelitam ab adulterin [...] & irreptitio distinguere. Hinc est quòd Psal. 15. regius Pro­pheta, cum infinitam hominum turbam obeundis ceremo­nijs & sacrificijs sollicitè incumbere videret, doceriue cu­peret num è tanta multitudine finguli, prout vulgi opinio ferebat, in veris Ecclesiae membris censeri debeant, Ieho­uam [Page 99] adeat, eumue de praesenti quaestione consulat, quippe quē res nullae quantumuis abditae & retrusae latere queant. Quaeritur ergo:

• Quis sit Ecclesiae sanguine Christi redemptae verus & perpetuus ciuis.

Quaestio proponitur versu primo: Quis (inquit) commo­raturus est in tentorio tuo? quis habitaturus &c. Hîc aspecta­bilis militansue Ecclesia nomine tentorij, coelestis autem triumphansue nomine Montis sancti appellatur. Quod ad commorationem habitationemue attinet: vtrâque voce per quidem accommodatè vtitur Propheta: illâ ad notan­dum curriculi, quod in hac vita conficimus, exiguum spa­tium, quale in militaribus tentorijs peragi solet: hac ad sig­nificandum perenne tempus beatitatis & gloriae in coelis: vbi non commorandi diuersorium, sed habitandi locus con­ceditur.

Propositae quaestioni Iehoua, vtcunque sit infinitae ma­iestatis, non grauatur tamen pro incredibili bonitate re­spondere. Responsio Iehouae, qui solus rerum omniū cog­nitione & iudicio excellit, adeo vt illius in disceptandis sol­uendisue quaestionibus sententia omni exceptione maior habenda sit, est vnico duntaxat comprehensa axiomate: cu­ius pars antecedens versibus quatuor continetur, viz. 2. 3. 4. 5: pars autem consequens versiculi quinti extrema clausula, sed in genere addita expositae antecedentis summa: Qui facit ista (inquit Iehoua) id est, ea iustitiae & veritatis officia praestat, quae versiculis praecedentibus sunt particulatim ex­plicata, is nunquam dimouebitur, id est, commorabitur in tentorio Iehouae, & habitabit in monte sanctitatis suae: erit (inquam) Ecclesiae & militantis in mundi tentorio & tri­umphantis in coelesti sanctuario germanum membrum, eiusmodi scilicet quod nunquam auelli à corpore Iesu Chri­sti aut interire potest: erit ex conciuibus sanctorum & do­mesticis familiae diuinae: immo haereditatem cernet vnâ cum Christo aeternae & amplissimae gloriae.

Sed Iehouam nobis de instituta quaestione respondentem & eandem pro summa authoritate dirimentem, summa a­nimi [Page 100] attentione & humilitate, vt par est, audiamus.

Iehouae responsio illustrem propositae quaestionis solu­tionem complectitur pet [...]am ab insigni descriptione ho­minis, cuius est frui excellenti illa praerogatiua & iure haere­dis in regno gratiae & gloriae.

Descriptio est ab effectis, vt è versu quinto liquet: non illis, quae prima Legis tabula requiruntur, sed ijs quae prae­cipiuntur secunda. Quod eo consilio sit, vt intelligamus re­pudia [...]i à Iehoua externi cultus officia in precum & sacri­ficiorum oblationibus praestita nisi profecta esse constiterit ab eiusmodi fide, quae verae charitatis erga proximum of­ficijs est commendatissima.

Sed quae sunt effecta; quibus germanus & perpetuus ca­tholicae Ecclesiae ciuis describitur? ea ad duo capita reuo­cantur: quorum alterum est,

• Cordis integritas, quae amore virtutis & odio vitij contine­tur. ver. 2. in principio. Qui ambulat integrè, id est, qui virtutem amore & vi [...]ium odio prosequitur.
• Actionum externarum ad cordis integritatem conformatio.

Actionum externarum conformatio ista posit [...] est in officijs

• 1. Iustitiae. Qui exercet (inquit) iustitiam. ver. 2. in medio.
• 2. Veritatis. Qui loquitur veritatem ex animo. ver. 2. in fine.

Veritatis officia, vtcunque posteriori loco nominentur, tamen antè explicantur, quàm officia iustitiae.

Veritatis officia, quae praestare proximo oportet, sunt quadruplicia:

• 1. Studium veritatis in omni quo vtimur sermone enunciandae, adeo vt oratio conceptis animi notionibus congruens sit, earum (que) fidelisima interpres & quasi effigies. vers. 2. in fine.
• 2. Cauere ne ipse confictis calumnijs alienae existimationi detra­has. vers. 3. in principio.
• 3. Cauere ne oratio eiusmodi sit, quae damno proxim [...] afficiat in ijs, quae victum cultum (que) ipsius aut libertatem spectant. vers. 3. in medio. Vt in principio versiculi consulitur existimationi proximi: sic in versiculi medio ipsius [Page 101] bonis & libertati prospicitur, ne quando eisdem linguae temeritate aut petulantia noceatur.
• 4. Non suffragari aut applaudere excogitatis ab alijs, & disse­minatis rumusculis, quibus alterius nomini labes aspergi­tur. vers. 3. in fine.

Iustitiae officia erga proximum exercenda, sequuntur:

• 1. Seposita prosopolepsia, de impijs pessimè, de bonis sentire hono­rificè: illos vt Satanae mancipia pro nihilo ducere, hos vt membra Iesu Christi permagni facere & honore prosequi: cum illis nullam amicitiae & societatis coniunctionem inire: cum hijs versari familiariter ac mutuis beneuolen­tiae officijs deuinciri. ver. 4. in principio & medio.
• 2. Non violare fidem incommodi vitandi causa, sed fidei libe­randae, quae interposito iuramento astringitur, studiosum esse. ver. 4. in fine.
• 3. Nullo ad facultates augendas illicito contractu vti, qualis sub specie Mutui in exigendis vsuris adhibetur, sed pe­cuniae illegitimis modis corradendae & cumulandae sepo­sito studio, priuatim ex arca pro facultatum ratione alijs benefacere nulla expectata mercede. vers. 5. in prin­cipio.
• 4. In causarum iudicialium tractatione non abduci ab officio aut aequitate acceptis contra innocentem muneribus, id est, nullius commodi contemplatione, non partium studio, denique non alio quouis respectu? sed id semper in omni causa iudiciali sequi, quod est aequitati maxime consen­taneum. ver. 5. in medio.

Qui veritatis & iustitiae officia superiùs commemorata praestat ex illa animi integritate quam requirit Iehoua: is Iehouae ipsius iudicio perpetuus erit Catholicae Ecclesiae ciuis. Nullus imminentis periculi terror, nulli rerum ad­uersarum impetus & angustiae, nullae mundi & carnis ille­ [...]ebrae, nulla fraus Satanae, nulla mortis acerbitas, nulli An­geli aut principatus separate illum ab ea, quâ nos Deus Pater in Christo Iesu complectitur, charitate possunt.

ANALYSIS PSAL. 16.

Quod attinet ad Psalmi titulum: variè exponitur ab in­terpretibus. [Page 103] Sed ea videtur interpretatio commodissima, quam Gallicae versionis authores sequuntur. Cum Hebraea vox, si Burgens [...]m audimus, significatione sua monile notet ex purissimo auro conflatum: non alienum fuerit si titulo comprehendi & significari dicamus Psalmi mirificam ex­cellentiam, vtpote qui eam doctrinam complectatur, quae aurum purgatissimum & gemmas praestantissimi nitoris pretio & dignitate superat.

Psalmi partes duae sunt:

• 1. Petitio.
• 2. Actio gratiarum.

Petitio comprehenditur versiculo primo, hijs ferè verbis: Serua me ô Iehoua, per omnem vitam,

Petitionis suasio triplici argumento perficitur. Primum in hanc formam concluditur:

• Arg. 1. Qui in te omnem fiduciam suam collocant, eos conser­uato.
• Ego is sum qui in te omnem meam fiduciam colloco. vers. 1. in fine.
• Quocirca, [...] Iehoua, me conserua. vers. 1. in principio.

Propositio reticetur: de qua tamen sic existimandum est, esse eam fundamenti instar quo innititur supplicatio Prophetae. Nam Iehouam admonet tum de gratiae promis­sione facta inuocantibus ipsum, tum de conditione promis­si, quae fiduciae officio in Dominum reponendae tota con­tinetur.

Assumptio Syllogismi refert de impleta conditione. Ac proinde conclusione interpellat Iehouam Propheta de fide liberanda.

Sed prosequitur Dauid propositae supplicationis suasio­nem altero argumento.

• Arg. 2. Si tu ( inquit) Dominus meus sis, & ego vicissim seruus tuus: serua me per omnem vitam, ô Iehoua.
• At tu Dominus meus es, & ego vicissim seruus tuus. vers. 1.
• Serua igitur me, ô Iehoua. vers. 1.

Ad Assumptionis confirmationem subijcitur testimoniū exhibitum ab anima & conscientia Prophetae. ver. 2. in prin­cipio: [Page 104] vbi animam suam in hunc modum affatur Propheta:

• Tu, ô anima mea, confidenter profiteris Iehouam esse Domi­num meum.
• Quid ergo causae est cur ipsum pro Domino non agnoscam?

Porro vt impetrate queat quod à Domino contendit Propheta, vrget ipsum ab expetitae conseruationis fine. sic:

• Arg. 3. Conseruatus abs te benefacturus sum ijs qui te colunt. vers. 3. Vbi profitetur Dauid se beneficentiae suae of­ficia & fructus in eos collaturum, quos sanctos & magnificos esse constat, id est, veros Dei cultores.
• Ac proinde conserua me ô Domine: vt nempe tuis opera & benignitate adesse possim.

Antecedens enthymematis amplificatur

• 1. A fidelium descriptione, qui sunt beneficentiae illius, qua vti Propheta vult, subiecta.
• 2. A designatione personarum, quas non vult esse beneficentiae suae subiecta.
• 3. A notatione causae, cuius impulsu ad fidelibus beneficè faci­endum accessurus est.

Fidelium descriptio est ab adiunctis titulis, quibus ornat ipsos Iehouae Spiritus. Nam

• 1. Sanctorun appellatio illis tribuitur: vtpote quos sanguine. Christi purgatos, Spiritus Dei ad obeunda pietatis & iu­stitiae officia formauerit & quasi seposuerit.
• 2. Magnificorum seu excellentium nomine insigniuntur: quippe qui iure & dignitate potiantur filiorum Dei: quem am­plissimum esse constat & magnificentissimum in Dei po­pulo gradum.

Personae illae, quibus beneficentiae, qua vti Propheta vult, officia non communicantur, sunt duorum generum:

• 1. Iehoua ipse: qui cum sit terrae coeli (que) Dominus, sic bonis om­nibus abundat, ei vt nihil desit: ac proinde non potest con­ditionem ipsius hominum beneficentia aut opera cumu­latiorem reddere.
• 2. Vulgus prophanum & impium. Huius generis foecem ab om­ni communicatione in ijs bonis, quae à Dauide proficiscun­tur, excludi, constat è Dauidis professione, partim confe­rendae [Page 105] beneficentiae in Sanctos, ver. 3. partim odij suscepti aduersus impios, ver. 4. Dum igitur eos notat, ad quos benignitatis istius fructus non est peruenturus, perin­de facit ac si in hanc sententiam concluderet:
  • Aut Sancti aut Iehoua ipse aut impij communicaturi sunt in fructibus beneficentiae meae.
  • Non tu Iehoua: vtpote cuius conditio inde melior reddi nequeat: nec impij, quos summo odio prosequor.
  • Itaque soli sancti communicaturi sunt in fructibus be­neficentiae meae.

Reliqua est causae explicatio, qua inductus Propheta sanctis benefacturus est. Eam tali syllogismo propositam reperiemus:

• Qui mihi sunt in amoribus & delicijs, ijs ego benefacturus sum.
• At Sancti mihi sunt in amoribus & delicijs. vers. 3. in fine.
• Sancti igitur ij sunt quibus ego benefacturus sum. vers. 3. in principio.

Quod ad Assumptionem attinet: est illa quidem illu­strata à contrarijs:

• Idololatras & impios vehementius odi. vers. 4.
• Itaque Sanctos & Dei veros cultores eximio amore comple­ctor. vers. 3. in fine.

Antecedenti enthymematis subijcitur amplificatio par­tim à descriptione idololatrarum, partim à duarum actio­num notatione, quibus patefieri vult odium erga ipsos suum.

Descriptio idololatrarum est

• 1. A similitudine: in qua cum ijs qui in vxores à se ductas con­ferunt dotem, aptissimè comparantur. Nam idololatrae in­tercedente animi superstitioso cultu sese cum idolis, quasi matrimonio quodam copulant, ea (que) munere donant am­plissimae dotis: vt constare potest cum è delubris, altari­bus, imaginibus ad cultum idolorum magnificè & summo sumptu extructis, tum è multiplicibus ferijs, solennibus epulis, & varijs magni pretij oblationibus, quibus ornan­tur idola honorificè.
• [Page 106]2. Ab effecto & euentu infoelici, qui adhibitae idololatriae nefa­rias rationes solet consequi. Qui alienum dotant ( inquit Propheta) multiplicant dolores suos: id est, qui idolo­latriae scelere se constringunt & turpitudine conta­minant, ij iusto Dei iudicio infinitam vim angorum & miseriarum sibi accersunt. Vide Deut. 31. v. 16. 17.

Actionesillae, quae de Prophetae odio aduersus idolola­tras concepto testantur, duae sunt. Nam profitetur

• 1. Se reiecturum omnem cum illis in sacrificiorum oblatione societatem. vers. 4. in medio.
• 2. Se vel ab ipsa mentione idolorum abhorrere vehementius. vers. 4. in fine.

Prophetae petitio exposita iam est: superest actio gratia­rum à principio ver. 5. ad Psalmi finem. Subiectum igitur hisce tot versiculis tractatum huc redit, vt doceat Propheta,

• Se nomen Iehouae & corde & ore praedicaturum. vers. 7. 9.

Argumentum quo adductus Propheta est, vt Iehouae nomen praedicet, in genere est eiusmodi:

• Iehoua contul [...]t in me varia beneficia. ver. 5 6. 7. 8. 10. 11.
• Ac proind [...] Iehouae nomen & corde & ore celebrabo. ver. 7. & 9. Quod v. 9. de carnis suae secura habitatione dici­tur, intelligere oportet de totius personae laetitia & exultatione. Perinde ac si diceret: non modò cor meum & lingua nomini tuo laudem tribuunt: sed etiam integra persona placidè, & nullo metu interrup­ta exultat.

Enthymematis pars antecedens non est disertis verbis comprehensa, sed deducta è particularium beneficiorum in Prophetam collatorum enumeratione. Beneficia, quibus affecit Dauidem Iehoua, proponuntur

• 1. In genere.
• 2. In specie.

In genere proponuntur ver. 5. & 6. vbi adhibitis rheto­ricae elocutionis illustribus formis, praedicat Iehouam eum esse:

• 1. Quo authore quasi proprietatem & dominium obtinuit in concessae foelicitatisstatu. Tu es (inquit) portio praedij [Page 107] mei, & calicis mei: id est, solus author & princeps il­lius foelicissimae conditionis, qua vel in ter [...]s fruor, vel fruiturus sum in coe is. Tu mihi, non in tetra [...]a­naanis portiunculam distributae haereditatis tribuisti, sed te ipsum in haereditatem concessisti. Quod de­mensum est familiae domesticis, à patre [...]a [...]ilias in dies singulos impertitum: idem mihi tu es ô Iehoua.
• 2. Cuius beneficio non modò dominium consecutus sum in hae­reditate concessa, sed etiam perennem vsumfructum. Tu (inquit) sustentas sortem meam: id est, quem in me beatitatis statum pro singulari miserico dia contu­listi, eum tueris ipse; nec pateris me ab assignata mihi possessione depelli.
• 3. Cuius admirabili gratia, cum proprietas tum vsusfructus possessionis, qua potior, efficitur mihi multo iucundissi [...]us. ver. 6. Funiculi (inquit) acciderunt mihi in locis amoe­nis: etiam possessio est elegantissima, quae ob [...]igit mihi. Voce funiculorum & possessionis notat attributae sibi foelicitatis conditionem. Erat in more positum apud antiquos, vt adhibitis funiculis agrorum possessio­nes dimetirentur & iacta sorte easdem distribuerent. Ad hanc consuetudinem videtur allusisse Propheta. Inde est quòd Iehouam possessioni comparet, sed e­iusinodi possessioni quae caeteris oninibus, si amoeni­tatem ipsius & oblectamenta spectes▪ longissimè an­tecellit. Qui igitur Iehouam proprietate & vsufructu obtinet, is ita omni bonotum genere abundat, ei vt nihil ad summam foelicitatem desit.

In specie proponuntur beneficia in Dauidem collata versiculis [...]extum consequentibus: in quibus Iehouae gratias agit lauden ue tribuit

• 1. De s [...]nct ficatione cordis sui.
• 2. De resurrectione a mortuis.
• 3. De immortalitate vitae.

In sanctificatione cordis sui explicanda sic progreditur, vt illius partes interpretetur notasue faciat. Eae verò tres sunt:

• [Page 108]1. Illuminatio mentis ad intelligendum ea quae oportet. ver 7. in principio. Vbi ait consilium dari sibi à Spiritu Ie­houae.
• 2. Gubernatio cogitationum & affectuum. vers. 7. in fine. Per noctes (inquit) erudiunt me renes mei: id est, voluntatis meae studia omnia affectionésque te authore & duce ad ea feruntur, quae sequi par est. Sanctificationis membrum istud habet exornationem à temporis cir­cumstantia. Vbi per synecdochen partis, quod de no­ctibus dicitur interpretari conuenit de tractu totius vitae. Nam quos regenuit Spiritus Dei, ij Duce eo­dem quam pietatis & obedientiae viam ingressi sunt, eandem persequuntur quoad integrum curriculum confecerint.
• 3. Perseuerantia in fide. ver. 8. Vbi asserit se ductu Spiritus vitam suam sic instituere, vt Iehouam sibi semper proponat: id est, in Iehouam semper collocet fiduciā suam. Atque hinc deducitur insigne consectarium & suauissimae consolationis plenissimum:
  • Iehoua à dextera mea est: id est, Iehouam tanquam praesentem fidei oculo intueor, & fidei man [...] apprehendo.
  • Ac proinde à gratia Iehouae dimoueri aut excidere nunquam potero.

Restat nominis diuini celebratio ob resurrectionis, & aeternae vitae beneficium.

De resurrectione sua loquitur vers. 10. in cuius versiculi interpretatione Iunium sequor. Non derelinques animam meam in sepulchro, &c. Nomine animae subiectum animae intelligitur, in quo tanquam in domicilio quodam anima residet. Non est permissurus Iehoua vt dilecti sui corpus ad putredinem & puluerem redigatur. Dici istud de Christo testatur secundum caput Actorum. Delituit ad tempus ali­quod Christi corpus sepulchri termi [...]is inclusum: immune tamen ab omni labe corruptionis. Sed extendi vaticinium hoc nihilominus ad Dauidem, & quaeuis alia Iesu Christi membra debet: quae ratione arctissimae vnionis, quae ipsis [Page 109] cum Christo capite intercodit, fieri nō potest quin in Christi resurrectione tempore definito communicent, vtcunque interea eorum corpora minutatim discerpantur & vi putre­dinis intereant.

Vitae aeternae beneficium vers. 11. comprehenditur: vbi in hunc modum tam excellentis beneficij nomine lauda­tur Iehoua: Notam mihi facies semitam vitae: id est, post­quam corpus meum dominio mortis & vinculis sepulchri liberaueris, tum demum actu compertum habiturus sum, ingressum esse me & corpore & anima in semitam aeternae vitae & immortalitatis beatae gloriam.

Huius aeternae vitae praestantiam amplificat Propheta,

• 1. Ab adiuncta plenitudine gaudiorum. Satietas ( inquit) gau­diorum in conspectu tuo est: quasi diceret, Qui aeternae vitae beneficio fruuntur, ijs nihil ad plenum diuinissimae foelicitatis cumulum deest.
• 2. Ab adiuncta perpetuitate gaudiorum. Ad dexteram tuam ( inquit) amoenitates sunt in aeternum: id est, aeternae vitae fidelibus donatae illa singularis gloria nunquam deflorescit: nec de ineffabili gaudio electorum inter­cipitur quid aut dilabitur.
• 3. Ab efficiente. Tantae dignitatis ac praestantiae, quae in aeter­nam vitam cadit, ratio & origo à praesentia & conspectu Iehouae repetitur. Nam quibus se Iehoua semper ac fami­liariter conspiciendum exhibet, eorum conditionem sic praestantem reddit & honorificam, vt nihil ad summam beatitudinem desideres.

ANALYSIS PSAL. 17.

Inscriptio Psalmi breuiuscula est, & eo consilio prae­missa, vt nos de subiecto, quod Psalmo decimo septimo explicandum suscepit Propheta, admoneat.

Subiectum Psalmi petitio quaedam est in hanc sententiam comprehensa: vt nempe ab inimicis seruetur, & interea per­dantur ipsi. v. 8. 9. 13. 14.

Antequam petitionem institutam adhibitis argumentis persequatur, facit id quod in foro solent oratores. Hij si­quidem vt iudicibus, apud quos agitur, de causae aequitate satisfiat & ad eandem attentè beneuoleue audiendam moueantur, de adhibendo exordio aliquo, accurato qui­dem & ad conciliandam beneuolentiam instructo cogitant. Pari ratione Propheta noster, ne minus aequum postulatum attulisse videatur & parum facilem habeat in eo conceden­do Iehouam, praemisit institutae petitioni exordium. Est au­tem exordij quaestio huiusmodi:

• Exaudi me Iehoua ac vt mihi administretur iustitia videto. v. 1. & 2.

De Propheta audiendo loquitur versiculus primus & sex­tus. Vt Dauidi consulatur de obtinenda iustitia, agitur versu secundo. A facie tua (inquit) ius meum prodeat: oculi tui vi­deant quae recta sunt. Perinde est ac si diceret: Homines in iuris administratione, vel ignoratione, vel partium studio vel muneris oblati ratione vel alio aliquo insigni sed depra­uato respectu ducuntur: ab ijs igitur ad te Iehoua prouo­co: tu mihi de eo, quod ius est, obtinendo prouideto. Vt omnem recti & aequi rationem accuratissimè calles: sic di­ligenter vide, vt quod rectum est & iustitiae regulis consen­taneum, id mihi tribuatur & obueniat.

Vt verò exaudiatur Prophet [...] & quod rectum est Iehoua [Page 112] sententiam dicente consequatur, in hunc modum disserit; ab adiunctis scilicet causae & personae suae:

• Arg. 1. Causa mea aequa est: ipse in hoc inuocationis officio ab omni simulatione liber sum: etiam innocens sum, non obie­cti criminis reus.
• Exaudi igitur me Iehoua ac vt mihi administretur iustitia vi­deto. vers. 1. & 2.

Enthymematis antecedens tria membra complectitur.

• Prius illud de causae aequitate versiculi primi priori parte comprehenditur. Exaudi (inquit) iustitiam, id est, cum causa mea iusta sit, eam ne aspernêre, sed pro singulari benignitate exaudias. Iustitiae vocabulo duplex tro­pus inest. Cum iustitiam dicimus pro causa quae iusta est, metonymice loquimur. At cum iustae causae nomi­ne Dauidis causam significamus, adhibetur Synecdo­che generis.
• Secundum membrum, quo docetur orationem Prophetae ab omni fraude & simulationis artificio alienam esse, in primi versiculi exitu proponitur.
• Tertium de Prophetae innocentia. vers. 3. 4. & 5. disertè tractatur. Innocentia Prophetae subiectis partibus di­stinguitur. Nam de innocentia loquitur & cordis sui & sermonis & factorum seu actae vitae. Cordis inno­centia exponitur versiculi tertij priori parte: Sermonis autem ac linguae, posteriori clausula ciusdem versus. Omnes (inquit) cordis mei latebras & recessus perscru­tatus es: omnes animi mei cogitationes ad examen reuo­casti: nihil tamen in ijs doli ac fraudis deprehendisti. Por­ro in idsemper incubui, vt nihil mihi vnquam in commu­ni sermonis vsu excideret, quod ab aduersar ijs meis iure reprehendi poterit. ver. 3.

De vitae à Propheta actae innocentia agitur ver. 4 & 5. V­bi in hanc sententiam loquitur. Quod attinet (inquit) ad actiones & vitae degendae officia, quae verbo tuo praescribuntur & ab hominibus praestari vis: dedi operam, vt tibi iusta & lau­dabilia praecipienti obtemperarem. Ac proinde effractoris, id est, hominis impij vias & instituta semper defugiebam: gressusque [Page 113] meos, ne labi aliquando & inquinare me peccati turpitudine co­gerer, velut intra curriculum mandatorum tuorum & legis tuae cancellos continebam. v. 4. & 5. Vbi verficulum quintum sic interpretari conuenit, vt sensu cum quarto cohaerentem: immo vtrumque versum vnico axiomate comprehensum existimare: ac si disertis verbis dic eretur: Non sum secutus semitas effractoris, sed continui gressus meos in orbitis tuis, &c.

Sequitur aliud argumentum, quo Iehouae persuadere vult de exauditione & de eo concedendo quod aequum est.

• Arg. 2. Opem tuam imploro Iehoua. ver. 6. in princ.
• Itaque praebe mihi aurem & ausculta sermonem meum. ver. 6. in fin.

Consequentia Iehouae promissione nititur & fidelitate.

Pars antecedens enthymematis habet amplificationem huiusmodi: à causa scilicet, qua inductus Dauid ad Ieho­uam confugit.

• Consueuisti me antehac exaudire. v. 6. in med.
• Itaque opem tuam iam imploro. v. 6. in princ.

Hactenus adhibitae praefationis quaestio explicata est a versu scilicet primo ad v. 7. Prophetae supplicationem, quae reliqua parte Psalmi tractatur, videamus. Ea verò est hisce verbis comprehensa:

• Protege me Iehoua contra inimicos meos eosque perde. vers. 89. 13. 14.

In persequenda suasione petitionis huius multum adhibet operae Propheta. Ac primò Iehouam admonet de accessio­ne gloriae, quae èfacta conseruatione Prophetae & impio­rum excidio ad ipsum peruentura est.

• Arg. 1. Me ( inquit) per te conseruato & deletis inimicis meis, plurimum addetur ad gloriam bonitatis erga me tuae. ver. 7. in princip.
• Itaque protege me aduersus hostes meos eos (que) prosterne. ver. 8. 9. 13. 14.

Antecedentis sententia ver. 7. comprehend [...]ur. Redd [...] (in­quit) admirabiles benignitates tuas. Non est nouum sub co­hortationis formula, ei cui supplicamus de re concedenda persuaderei aut imperatiuum quem appellant modum loco [Page 114] futuri adhibere. Quod igitur Iehouam hortatur Propheta vt benignitatem suam reddat admirabilem: perinde est ac si diceret: Illustris iam est apud omnes gloria nominis tui: sed eam longe illustriorem reddes, si hostium meorum consilijs oc­curreris, si ipsorum conatus & vires protriueris, me (que) ab immi­nentibus periculis liberatum in tuto collocaueris.

Dum ver. 7. Iehouae suadet Propheta vt de gloria nominis sui amplificanda cogitet, ornat ipsum honorificae appella­tionis titulo: quo Iehouae descriptio ab effectis continetur, ita tameu vt insigne argumentum inde suppeditetur ad per­uincendam concessionem instituti postulati.

• Arg. 2. Tu ( inquit) ô Domine profiteris esse te seruatorem & vindicem eorum, qui promissis tuis de ope ferenda factis confidenter innixi ad te confugiunt. ver 7. in fin.
• Quamobrem, cum ego ad te confugiam, praesta te eum quem profiteris: id est, serua me & vindica ab insurgentibus, ijs scilicet qui ad inferendam mihi perniciem coierunt.

Additur versu octauo propositae supplicationis exornatio à notatione adiunctae formae, quam obseruari à Domino Prophera cupit in conseruationis, quae expetitur, praestandae negotio. Petit igitur vt non grauetur Iehoua in serui sui conseruationem omni studio & vigilantia incumbere. Qua­le studium & vigilantiam requirat, duplici similitudine alla­ta exponit▪ Sic:

• Quali cura & vigilantia custodit quis oculi pupillam & pul­los suos gallina:
• Talem in custodienda salute mea ô Iehoua adhibeto.

Pergit in supplicatione sua persequenda Dauid. Ac quia supplici magnopere prodest ad gratiam consequendam si constiterit opprimi eum ab hominibus nequissimis & con­iectum esse in summum rerum omnium discrimen: ideo disserit apud [...]ehouam in hanc sententiam Propheta:

• Arg. 3. Me homines sceleratissimi sic persequuntur, vt de omni statu meopericliter. ver. 9. 10. 11. 12. 14.
• Exurge igitur ô Ieboua, me (que) in pristinae incolumitatis condi­ditionem restituto hostes meos perde. v. 13.

Enthymematis pars antecedens à ver. 9. ad ver. 15. tracta­tur [Page 115] adhibita coniunctim descriptionè & hostium Dauidis & periculi in quo versatur. Descriptio est ab effectis, adiunctis & comparatis, in hanc formam instituta:

• 1. Priuarunt me omnibus vitae subsidijs & ornamentis. v. 9. V­bi de illata sibi vastitate & spoliatione conqueritur.
• 2. Vitam mihi eripere student. ver. 9. Vbi cingi se docet ab inimicis capitalibus, ijs scilicet qui ad Prophetae inte­ritum meditantur.
• 3. Opum ac potentiae vim magnam obtinent: adeo vt fastu & superbia intumescant: id quod ex ipsorum quotidiano sermone liquet: quippe quo & Deum & homines in­ [...]ectentur. ver. 10. Vbi [...]ub vocabulo adipis opulentia & potentia ipsorum notantur. Hanc in dies singulos perinde augent, ac homines delicijs & otio indulgen­tes adipem suum.
• 4. Obseruant & me & meos, quo nos cunque vertimus: immo in id vnum soll citè incumbunt, vt interitum nobis afferant. ver. 11.
• 5. Crudelitate & imma [...]i grassandi libidine persimiles sunt tum leonibus, qui ad praedam rapiendam vim adhibent, tum leonum catulis, qui in latibulis suis delite scentes asti [...] & dolo praedam intercipiunt. ver. 12. Quae hoc versicu­lo comparationes proponuntur, ad vndecimi versiculi illustrationem aptissimè inseruiunt.
• 6. Sunt mundi mancipia: in hac vita tantùm, non in coelesti▪ partem vllam habent: exquisitis huius mundi lautitijs fruuntur ac satiantur. ver. 14. Vbi mundi excellentes il­lae lautitiae nomine reconditi thesau [...]i appellantur. The saurus est quiddam apud homines permagnae ae­stimationis & pretij. Ac Iehouae the saurus dicitur re­conditus: vel quod recondita quadam ratione homi­nibus dispensetur: vel quod cuiuis non sic pateat, vt possit inde cum velit aslumere: sed tum demum cum aperit Iehoua manum, apprehenditur.

Sed ecce illustrationem subiecit Propheta corum, quae de­impijs decimo quarto versiculo proponuntur. Clausula po­strema illa nempe de rerum lautissimarum admirabili co­pia, [Page 116] qua fruuntur impij, priori loco illustratur, idue à com­paratione Maiorum, sic:

• Faciunt vt filij sui & nepotes abundent lautissimis opibus, transmissa nempe adipsos insigni quadam possessionum & nummorum proportione.
• Non ergo mirum videri debet si ipsi dicantur locupletis­simi esse & rerum splendidissimarum copia affluere.

Secundo loco, versiculi decimi quarti priora membra exornationem habent à dissimilitudine, cuius protasis v. 15. comprehenditur.

• Ego secundum foederis tui cum electis tuis initi iustitiam, lo­cum in regno coelesti habiturus sum & tuae praesentiae ex­cellentissimis bonis satiabor cum à mortuis resurrexero. ver. 15.
• At illis mundi buius & Satanae mancipijs aditus omnis in coe­los interclusus est: ipsorum portio seu summum bonum est in hac vita: hîc est, vbi exquisitissimis lautitijs satiantur. ver. 14.

Quod ad dissimilitudinis protasin attinet: non sum ne­scius in aliam sententiam à nonnullis explicari illam & in­telligi. Sed quando cum praecedenti versiculo sic cohaeret, vt ipsi cum eodem illustris dissimilitudo intercedere videa­tur: facilè adducebar vt quam secutus sum interpretationē, eandem caeteris anteferrem. Quod igitur ait, se in iustitia visurum esse faciem Iehouae: perinde est, ac si ita loqueretur: Ego fide illa, quam in foedere gratiae requiris, iustus existens, in eum locum recipiar, vbi vnà cum reliquis sanctis in regno coele­sti degentibus Maiestatis tuae splendorem licebit intueri. Immo effigi [...] tua satiabor, id est, ijs bonis & gloriae ornamentis potiar, quae à praesentia & familiari cōsuetudine glorosissimi seruatoris suppeditari possunt. Sed quando ad tantae foelicitatis gradum peruenturus est Propheta? certè (inquit) cum expergiscar, id est, cum à morte, quae somni instar est, resurrexero. Vt mors somno, & resurrectio à mortuis excitationi à somno in Scripturis comparetur, nouum non est.

Descriptio impiorum & grauissimi periculi, in quo versa­ [...] est Dauid, exposita iam est, ad illustrandam nempe tertij [Page 117] enthymematis partem antecedentem. Vnde constat sic op­primi Dauidem ab hominibus nequissimis, vt de vita & reliquo omni statu periclitetur: ac proinde non immeritò à Iehoua vehementer contendere, Vt exurgat, ipsum (que) in pri­stinae incolumitatis conditionem restituat deletis prorsus & per­ditis hominibus impijs.

ANALYSIS PSAL. 18.

Psalmi inscriptio versu primo continetur: Psalmi subie ctum & subiecti explicatio reliquis versibus.

Psalmi inscriptio monet:

• 1. De Psalmi efficiente, Dauide scilicet. Is autem è relatis de­scribitur: vtpote qui Iehouae, quem coeli & terrae Domi­num esse constat, seruus appelletur: id est, is qui à Domino suo sceptrum accepit, vt eidem pro Regij muneris ratione fideliter inseruiret.
• 2. De Symphoniae magistro, cuius fidei committitur Psalmus vt decantandum curet.
• 3. De eo, in cuius laudem Psalmus à Dauide pronuntiatus est. Sic enim clausulam illam, Elocutus est Iehouae, interpre­tor: id est, in honorom Iehouae.
• 4. De adiuncta circumstantia temporis, quo Psalmum hunc me­ditatus est & concinuit. Id autem tum fuit, postquam fu­fis hostibus & externis & domesticis, nominatim verò Saule prostrato & profligata factione ipsius, liber ab omni me [...]u periculi & tumulius siue intestini siue aliunde ac­cersi [...]i conquieuit.
• 5. De causa, qua adductus Propheta se ad tā excellentis cantici meditatione retulit. Ea vero suit suscepta à Dauide multi­plicium liberationum diuinitus acceptarum contemplatio: vt costare potest ex inscriptionis allatae postrema clausula.

Quod ad Psalmi Iubiectum attinet: illud professione quadam totum vertitur, ornandi ac celebrandi nomen Ie­houae. Ac vt seriò ad hoc munus non aliqua officij simula­tione [Page 122] accessisse videatur, exponit singillatim partes honoris ac gloriae, quam se Iehouae tributurum profitetur. Partes sunt professio

• 1. Diligendi Iehouam summo cordis affectu. ver. 2.
• 2. Collocandi in ipsum solum spem omnem opis & gratiae. ver. 3.
• 3. Diuulgandi apud alios & publicandi res ab ipso gestas, v [...] neminem latere queant. ver. 50. Hic versus non modò professionem Dauidis complectitur de publicanda apud alios gloria Iehouae, sed vaticinium insuper de vocatione Gentium. Vide Rom. cap. 15 9.

Partes istae honoris, quo prosequi Iehouam & ornare vult Propheta, hoc volunt in genere, ad hanc summam sci­licet reuocatae:

Ego tribuam Iehouae honorem & gloriam. ver. 47. 50.

Subiectum Psalmi hac summa generatim comprehen­sum, proponitur versu quadrage [...]imo septimo: vbi in hunc modum loquitur Propheta: Viuat Iehoua: & sit benedicta rupes mea: & exaltetur Deus salutis meae. Haec vita, [...]aec be­nedictio, haec exaltatio Iehouae existit & quasi succrescit è partibus illis gloriae & honoris, quas supra exposui. Nam dum actionibus hisce praeclaris Diligendi scilicet Iehouam, Collocandi in ipsum spem omnem opis & gratiae, Diuulgandi denique apud a [...]ios res ab ipso gestas, alimus gloriam Iehouae illiusue memoriam studiose colimus: tum demum viuere Iehoua, tum benedici, tum exaltari dicitur. At contrà, si excellentes illae actiones & honoris diuini partes vel peni­tus omissae conciderint vel ad tempus intermisiae substite­rint: videtur quasi interijsse Iehoua, & ex hominum me­moria excidis [...]e: videtur non exaltari, sed humi stratus mi­serè iacere: videtur denique non benedici à nobis, sed or­batus ornamentis iustissimi honoris excipi indignissimè.

Quemadmodum igitur in specie argumentum Psalmi, professione quadam continetur diligendi Iehouam ex cor­de, collocandi in ipsum solum spem omnem opis & gratiae, denique publicandi apud alios res ab ipso praeclarè gestas: sic in genere subiectum Psalmi (vt supra monui) huius­modi est:

• [Page 123]Ego tribuam Iehouae honorem & gloriam. ver. 47. 50.

Verumenimuero, quid illud tandem est, quod Prophe­tam ad tam insignem professionem impulit celebrandi nomen Iehouae? certè recordatio beneficiorum, quibus ip­sum affecit Iehoua, vt liquet è vers. 48. 49. 51. Sic igitur ab effectis Iehouae disserit:

• Tu me Iehoua contra omnes hostium meorum impetus tuta­tus es: fimul (que) in me multiplicium & illustrium foelicita­tum ornamenta contulisti. ver. 2. 48. 49. 51. His versibus summatim repetitur, quod ante expositum est vbe­rius.
• Tribuam itaque nomini tuo omnem honorem & gloriam, id est, diligam te ex corde: in te solum fiduciam meam reponam: & res abs te gestas passim diuulgabo. vers. 47. 50.

Enthymematis ante [...]edens constat duobus membris. Prius illud de conseruato Propheta & tecto contra impetus hostium pluribus versiculis tractatur vberius, à p [...]incipio nempe secundi ad finem ver. 28. Versiculo secundo, quam Dauidi praestiti [...] Iehoua protectio, hisce verbis notatur: Qui es firmita [...] mea [...] id est per metonymiam efficientis, cuius potentia & [...]oborctutus sum & incolumis, vtcunque me i [...]imici mei summis viribus & acer [...]imo odio persecuti sint. Secundus igitur versiculas & membrum prius antecedentis & conclusionem inde deductam complectitur. Tu es (in­quit) is, cuius potentia tutus sum aduersus omnes hostium me [...] ­rum impetus. Ac proinde te Iehoua summo cordis affectu dili­gam. Conclusione vnam dunta [...]at partem honoris, quem so Iehouae delatutum esse profitetur, videmus comprehendi. Sed ex tropo partes reliquae intelligendae sunt. Iam vero quemadmodum versiculo secundo & deinceps, anteceden­tis prius illud membrum de tecto Propheta aduersus hosti­les impetus propomtur: sic membri huius illustratio varijs modis perficitur:

• 1. A comparatis similibus. vers. 3. Vbi Iehoua in hoc praestitae defensionis actu comparatur cum petra, propugna­culo, clypeo, cornu, edito persugij loco.
• [Page 124]2. A notatione causae instrumentalis, qua adductus Iehoua in­columitatem Dauidi & salutem praestitit. Ea autem fuit adhibita à Dauide inuocatio Iehouae, vnae cum acceptae iam gratiae praedicatione. ver. 4. Laudatum (inquit) inuo­caui Iehouam: id est, postquam agnoui debere me Ie­houae plurimum propter meritum ipsius erga me multiplex & singulare, suppliciter ad eum confugi opemue imploraui. Huius inuocationis repetitio est vers. 7. exornata à notatione temporis quo facta est, & effecti quod inde sequebatur.
• 3. Ab exposita periculi adiuncta magnitudine, quod Dauidi ab hostibus (quos v. 5. homines nequam ac sceleratos appel­lat) creatum est. Vt intentati periculi grauitatem expri­mat, hostium suorum nefarios conatus & impetus qua­druplici similium collatione describit. vers. 5. & 6. Vbi comparantur primùm funibus, quibus malefici ad mortem iudici [...] sententia condemnati & lictori seu carnifici ad luendum capitis supplicium traditi con­stringuntur. ver. 5. Deinde torrentibus, quorum tanta vis est vt quicquid occurrit, id omne dissipent & pro­sternant: tum vinculis & fascijs, quibus funera sepul­chro imponenda inuoluuntur ac vinciuntur. vers. 6. Postremò laqueis & tendiculis, quibus animalcula. de quorum interitu cogitamus, irretiuntur & impli­cantur. vers. 6.
• 4. A declaratione causae principalis, cuius vi Dauide conseruat [...] hostes profligauit ac contriuit Iehou [...]. Ea vero fuit non aliqua ab homine profecta vis aut stratagema, sed Iehouae ipsius admirabilis & infinita potentia, quemadmodum disertis verbis exponitur. ver. 17. 18. 19. 20.

Iam verò vt liquidò constare queat, Dauidis liberatio­nem non forr [...]tò contigisse aut ab humanis viribus consi­lijsve profluxisse, sed Iehouam in eo liberando & hostibus ipsius proterendis infinitae potentiae suae instrumento vsum esse: Iehoua vim exerens potentiae suae ad opem fidelibus & perniciem impijs afferendam, inductus à Propheta com­paratur Iehouae tempestatem vehementer formidabilem [Page 125] excitanti & continuò ad [...]ibenti ad idem conficiendum. In­stitutae à Dauide comparationis summa huiusmodi est:

• Quemadmodum Iehoua formidabilis cuiusdam procellae ex­citatione suos antehac liberauit & ipsorum hostes deleuit. vers. 8. & inde vsque ad ver. 17.
• Haud dissimiliter Iehoua vsus instrumento potentiae suae tan­quam terribilis cuiusdam tempestatis inopinato & vio­lento impetu, hostes meos pessundedit me (que) liberauit. ver. 17. 18. 19. 20, &c.

Propositio allatae comparationis perillustri quadam de­scriptione continetur tempestatis à Iehoua eo consilio ex­citatae, vt prostratis impijs salutem pijs largiretur. In temp [...] ­statis, de qua agitur descriptione notantur tria:

• 1. Excitatio tempestatis. v. 8. 9. 10. 11.
• 2. Locus vbi residet Iehoua, dum tempestatis viribus id praestat quod vult. ver. 12.
• 3. Tempestatis excitatae quasi in ipsam aciem productio. ver. 13. 14. 15. 16.

Excitatio tempestatis describitur notatis partibu [...] indu­ctae tempestatis, quae sunt huiusmodi:

• 1. Terrae concussio formidabils. ver. 8.
• 2. Crassae Nubes. ver. 9.
• 3. Fulgura, & flammae insuper permanentes.
• 4. Tonitru & grando.
• 5. Venti. vers. 11.

Terrae concussio est amplificata partim à comparatis, partim ab efficiente.

A comparatis sic:

• Fundamenta montium, id est, ea quae maximè stabilia & firma sunt, quatiuntur & conuelluntur à Iehoua: vel si placet, fundamenta montium, id est, terrae partes excelsissimae, dimotae conuulsae (que) sunt.
• Mirum igitur videri non debet, si ea quae infirmiora sunt, contremuerint & locis suis deturbata sint: seu, mirum non est, si terrae partes inferiores ad tremorem redactae è natiuis sedibus se ad alias praecipitarint. Quae ho [...] Psalmo appellantur fundamenta Montium, ea [Page 126] 2. Sam. 22. nominantur fundamenta coelorum: quia nempe, si [...] montium altitudo spectetur, [...]oelum ijs in [...]iti videri potest. Vnde non absque probabili ra­tione conijcimus, intelligi Psal. 18. sub montium fundamentis, è synecdoche scilicet membr [...], mon­tes ipsos, terrae nempe partes celsissimas.
• Ab efficiente. Concussionis, de qua loquitur Propheta, tam horrendae efficiens est Iehouae ira iustissima aduersus terrae incolas ob ipsorum impietatem ac scelera. ver. 8.

Quod ad Nubium excitationem attinet: ea ver 9. & 10. explicatur. Per fumum è naribus Iehouae ascendentem significantur Nubes: quippe quae crassiorem fumum, quē hominis vehementer irati & stomachantis nares exhalant, similitudine quadam referant. Versu decimo Nubium ex­citatio sub actionibus quibusdam Iehouae per tropum at­tributis proponitut. Primo dicitur Iehoua coelos demittere: id est, a [...]reae regionis partem quamuis opplere nubibus: quae per metonymiam subiecti appellantur coelorum nomine. Non enim coeli machina inclinatione f [...]cta se demittit in­ferius, sed quae coeli inferioris ambitu continentur & dis­perguntur corpora. Deinde descendere Iehouam ait: non quòd actu descendat, sed quòd depressis in aeris inferiorem regionem & per eam vndiquaque dispersis [...]ubibus, pro­pius ad nos, demonstratione scilicet potentiae suae & habita ratione rei gerendae accessis [...]e videri queat: adeo vt descen­dere Iehoua ratione effecti sui non [...]nscite dicatur, dum ab eo nubes deiectae inferius passim transmittuntur & conflu­unt. Huic nubium tam frequentium & crassarum in aeris inferiorem regionem depressioni subijcitur amplificatio ab effecto mirabili, scilicet caligine inde oborta: ita vt lu­cem terrae incolis facilè interciperet. Caligo ista sub pedi­bus Iehouae esse dicitur, id est, inuasisse terram & operuisse, quam pedum Iehouae scabellum nominat Scriptura.

Fulgurum excitatio & flammarum itidem permanentium versiculo n [...]no proponitur. Fulgur nomine ignis consu­menti [...] [...]ppellatur: eò quod vi sua comminuat & proterat, fi quid [...]luctetur. Exire dicit [...]r ex ore Iehouae, id est, modis [Page 127] à Iehoua praescriptis formari & effici. Flammae vero perma­nentes à Propheta dicuntur ardentes prunae: quippe quae non eodem momento euanescant quo occurrunt, vt fulgura: sed è crassiori materia conflatae tuentur se & subsistunt diu­tiùs.

De tonitruū & grandinis excitatione non ita expedita ratio est. Veruntamen cum ver. 13. & 14. vbi de tempestatis quasi in mediam aciem productione agitur▪ vtrumque nominetur & tanquam ad dimicationem ineundam à Iehoua, deduca­tur: non alienum fuerit si versiculis ijs, qui de nubibus, ful­gure, prunis ardentibus loquuntur, ac quibus aëris habitus incredibiliter turbulentus & ingruentium calamitatum mi­nis horrendus efficitur, excitationem vtriusque intelligen­dam esse dicamus: praesertim cum obseruatio testetur coeli faciem huiusmodi, esse gignendae grandini & edendis fra­goribus valde oportunam.

Ventorum concitatio traditur ver. 11. vbi Cherubinorum appellatio ventis tribuitur, id est, Angelorum. Quod ideo fit vt eorum peregregia vis & celeritas in te conficienda no­tetur. Quod vero alis instructi dicantur, id etiam non vul­gare argumentum est mirificae celeritatis. Sed ventorum excitatio descriptione quadam significatur Iehouae parantis ipsos & disponentis ad functionem impositi muneris. Vide­amus ergo descriptionem istam. Primò dicitur super Cheru­binos Iehouam ascendisse: deinde vt constet quid sibi velint Cherubini & quo consilio ipsis insideat, statim subjicitur euectum esse super alas ventorum: & versiculi vndecimi medio de vol [...]tu Iehouae meminit Propheta. Ascendit (in­quit) super Cherubinos & volauit: id est, ventos iam creatos ad aërem flatibus violentioribus turbandum ac concutien­dum dimisit. Iehoua igitur ventos excitans & ad ioiunctum munus obeundum disponens, comparatur Iehouae in ven­tos tanquam in equum generosum & militarem ascendenti. Nam vt ascensu nostro in equum, significamus instructum cum esse ad id praestandum quod volumus: sic cum ascen­disse Iehouam super ventos & euectum esse super ipsorum alas asseritur, subinde occurrit & cogitatione apprehendi­tur, [Page 128] ventos à Iehoua ad conficiendum quid excitatos esse & parat [...]s.

Excitationem tempestatis videmus tractatam esse à Pro­pheta quatuor versibus, nimirum. ver. 8. 9. 10. 11.

Locus sequitur, vbi residet Iehoua dum excitatae tempe­statis impetu hostes suos prosternit. Pro loco igitur vnde id praestiturus est, aëris nubes Iehouam sibi delegisse constat è versu duodecimo. Vbi dicitur Iehoua nubes aëris, quae & tenebrae & aquae tenebrosae nominantur, ad duplicem vsum disposuisse, alium nempe quasi conclauis cuiusdam seu inte­rioris cam [...]rae, alium vero tanquam militaris tabernaculi. Vult Iehoua nubes es [...]e sibi instar secretioris cuiusdam con­clauis, vt lumen vultus sui & gratiosissimae praesentiae testi­monia incolis terrae, hominibus scilicet nefarijs intercipiant. Atque hinc est quòd nubibus nomen tenebratum tribua­tur. Vult porro Iehoua praestari sibi à spissis illis & tenebri­cosis nubibus commoditatem quasi militaris tabernaculi, vbi pro tempore praelij aduersus hostes suos initi consistens, possit inde tanquam e locis vicinis potentiae suae vim pro­fundere ad salutem piorum & impiorum interitum.

Restat excitatae tempestatis quasi in aciem & ipsum cer­tamen productio. ver. 13. 14. 15. 16. Hisce versiculis igitur Iehoua ab effectis descriptus inducitur:

• 1. Perrumpens nubres splendore Maiestatis suae. vers. 13. in principio.
• 2. Iaculans grandinem & prunas igneas. ver. eod.
• 3. Formidabili fragore intonans & simul grandine flammis (que) ardentibus permiscens omnia. ver. 14. Vbi tonitru vox Ie­houae dicitur.
• 4. Intorquens fulmina & fundens hostes suos. ver. 15. Vbi conie­cta ab Excelso fulmina sagittis comparantur.
• 5. Retegens alueos fluminum & maris, immo hominum oculis conspicua reddens ipsius terrae fundamenta, vt eo mai [...]r hominibus nequissimis terror incutiatur. ver. 16. Vbi rei à Domino gestae amplificatio est ab efficiente causa: quam constat esse Iehouae iram. Quid enim aliud Ie­houae increpatione & spiritus flatu profuso è naribus [Page 129] significari potest? Nam huiusmodi effecta sunt animi aestu iracundiae concitati indicia. Hanc ego interpreta­tionem non illibenter sequor, vtpote Prophetae con­filio valde consentaneam in hac tam magnifica de­scriptione tempestatis: quam à Iehoua indignante & stomachante excitari, atque etiam aduersus hostes suos explicari vult, vt liquet è vers. 8.

Propositio comparationis adhuc fuit, à principio scilicet versus octaui ad exitum ver. 16.

Redditio comparationis superest, tractata copiosè, ab i­nitio nempe ver. 17. ad ver. 29. Tot enim versibus acceptae à Iehoua potentiam exerente ad improborum interitum, liberationis suae narrationem complexus est Propheta. Pro­phetae liberatio ver. 17. proposita & deinceps alijs versibus repetita, variè amplificatur:

• 1. A subiecto loco, vnde Iehoua admirabilem illam in Prophetae sui liberatione potentiam exeruit. ver. 17. in principio. Vbi è sublimi, id est, coelis extendisse Iehoua manum suam & Prophetam liberasse dicitur.
• 2. A Simili. ver. 17. in fine. Vbi Prophetae liberatio extra­ctioni ex aquis, quibus facillimè quis obruitur, scirè comparatur.
• 3. A temporis adiuncta circumstantia, quo perfecta est libera­tio: id autem tum fuit, cum Prophetam homines improbi viribus longissime superarent, vers. 18.
• 4. A diuersis. ver. 19. Irruerunt (inquit) in me & circum­uentum vndique tenuerunt: Attamen me Iehoua è periculis imminentibus eripuit. Enuntiati huius pars prior habet exornationem ab adiuncto tempore. Irru­erunt (inquit) in me in die calamitatis meae, id est, cum rebus afflictissimis vterer.
• 5. A similitudine. ver. 19. in fine. Vbi scipioni, cuius admini­culo sustinetur quis ne cadat grauius, Iehouae poten­tia in liberatione Dauidis adhibit a confertur.
• 6 A similitudine, qua Prophetae liberatio è periculo mortis libe­rationi è singularibus loci alicuius an gustijs in locum am­plum nullis cancellis aut obstaculis circumscriptum com­paratur. [Page 130] ver. 20,
• 7. A causis, quae Iehouam impulerunt, vt Dauidi opem [...]erret hostes (que) ipsius dissiparet. Causa duplex tam admirandi erga Dauidem beneficij notatur: viz:
  • 1. Granuitus Iehouae erga Dauidem amor. vers. 20. in fine.
  • 2. Habita ratio à Iehoua ad innocentiam Prophetae in ijs, quorum nomine ipsum tam incredibili odio prosecuti sunt. ver. 21. 25.

Ac ne ipse sibi assenta [...]i vel alijs illudere existimetur, dum se à [...]ehoua vindicatum à periculis & incolumitati restitu­tum asserit, habita nimirum ratione ad integritatem ipsius▪ non alienum esse duxit illustri argumento idipsum euince­r [...], concluso in hanc formam:

• Qui integri sunt ac liberi à criminibus obiectis, cum ijs, si­quando immerito periclitentur, agit Iehoua secundum in­nocentiam ipsorum dum ipsos liberat. ver. 26. 27. 28.
• At ego integer eram & liber ab ijs criminibus quae in me con­tulerunt. ver. 22. 23. 24.
• Mecum igitur Iehoua, cum immerito periclitarer, secundum innocentiam meam egit liberans me ab interitu. vers. 21. & 25.

Huius syllogismi, quem partibus omnibus instructū ex­hibuit Propheta, conclusio proposita primò est: deinde as­sumptio: tum demum propositio.

Assumptioni attexitur illustratio ab excellenti actione & munere quo defungi Propheta solebat:

• Ego ( inquit) semper legem tuam meditabar: ea mihi ob ocu­los perpetuò versabatur. ver. 23.
• Itaque integrum ipse me liberum (que) praestiti ab ijs criminibus quorum accusor. ver. 22. 24.

Propositio syllogismi, prout monui, postremum locum obtinet. viz. vers. 26. 27. 28. Vbi disertis verbis asseritur, Iehouam benigno se benignum exhibere: integro inte­grum, & puro purum: id est, ijs omnibus, qui ex integri­tate cordis ac studio quodam complacendi Iehouae fungun­tur officijs iustitiae in communi vitae consue [...]udine, incolu­mitatem & suauissima subsidia largiri, siquando versentur in [Page 131] discrimine. Hanc esse versuum istorum sententiam, apparo [...] è versiculo vicesimo octauo, qui est versuum praecedentium interpres optimus. Tu (inquit) populum afflictum s [...]ruas & oculos elatos deijcis: id est, serui tui, ij nempe qui iustitiae vias consectantur, oppressiinterim ab impijs, & qui ver. 26. ac 27. benigni, integri, puri vocantur, eam apud te gratiam conse­quentur vt siquando hostium suorum scelere in extremum discrimen conjiciantur, incolumes tamen euasuri sint. Atqui verò improbi, qui ver. 28. ex a [...]oganti & elato supercilio ad notandam cordis superbiam describuntur, frangentur & concident: quippe cum iustitiae diuinae consentaneum sit id efficere, vt vnusquis (que) operum suorum mercedem auferat. Intelligimus iam ex ijs, quae proposita sunt, allatae propo­sitionis sententiam.

Sed adiunxit propositioni amplificationem Propheta, comprehensam versiculi vicesimi septimi extrema clausula, & posteriori i [...]ciso ver. 28. repetitam. Amplificatio est à collatione contrariorum:

• Iehoua impios coercebit & prosternet. ver. 27. & 28. in fine vtriusque Quod ver. 28 de impiorum subuersione di­citur, adiectum videtur ad id explicandum, quod de poena hominis peruersi. ver. 27. continetur.
• Itaque gratiam ac salutem hominibus pijs largietur. ver. 26. 27. 28.

Versu [...]7. ait Propheta Iehouam peruerso se peruersum ex­hibere, id est, agere cum eo pro ratione ac merito refracta­riae in ipso naturae & singularis contumaciae: id autem fit, cum dejicit ipsum de statu suo Iehoua & grauissimis sup­plicijs afficit. Loquendi formula adhibita à Dauide mini­me significat inesse in Iehoua peruersum quid & contumax sed comparatè & è similitudine quadam hoc tantùm ar­guit, ac si nimirum diceretur: Quemadmodum is, qui se contumaciter aduersus proximum suum peruerseue gerit, exercet in ipsum vim conceptae iracundiae: sic cum ait Pro­pheta peruersè agere Iehouam cum peruerso, aliud nihil intelligi vult quàm ad morem & similitudinem hominum peruersorum & contumacium, irae suae vim in homines ne­fariae [Page 132] & profligatae vitae effundere.

Hactenus, a principio scilicet. ver. 2. ad ver. 29. de mul­tiplici è periculis liberatione, quam à praepotente Dommo accepit Propheta, ad illustrandam Iehouae gloriam copio­se & lucul [...]ter peroratum est.

Consequens est vt Dauidem accepta à Domino illustri­um foelicitatum ornamenta praedicantem audiamus.

Illustres illae foelicitates primum proponuntur in gene­re: deinde explicantur in specie.

In genere proponuntur ver. 29. Quinimò (inquit) tu illu­stras lucernam meam & splendentes efficis tenebras meas, id est, foelicitatis conditionem illam, quam varijs liberationi­bus à te acceptis consecutus [...]um, longè illustriorem reddi­disti, ijs sublatis impedimentis, quae tenebrarum instar, quo minus concessae abste dignitatis splendore fruerer, obstare videbantur.

Sed quae sunt illa, quibus illustrior reddita est Prophetae è grauiss [...]mis periculis liberati conditio? Insignes illae foelici­tates, quarum accessione longe ornatior euasit & magnifi­centior Prophetae conditio, sunt triplices:

• 1. Multiplex victoria. ver 30. ad ver. 44.
• 2. Propagatio imperij victorias subsecuta ver. 44. 45. 46.
• 3. Multiplicis gratiae in Dauidis personam collatae ad ipsius po­steros transmissio. ver. 15.

Quod ad multiplicem victoriam attinet, eam obtinuit Dauid contra hostes partim externos, partim domesticos.

De victoria reportata aduersus hostes externos loquitur ver. 30. Per te (inquit) perrupi turmam & murum transilio: id est, hostium instructas acies expugnaui, vrbesue muris septas & ad omnes impetus egregiè munitas facillimè cepi Caput istud de fusis hostibus & partis victorijs est à Dauide ad diuini nominis gloriam pluribus versiculis dispersum & repetitum, sed variè insuper amplificatum: viz.

• 1. A principali efficiente & authore victoriae: is autem est Ie­houa. Hinc est quòd singulis ferè versibus reportatae vi­ctoriae gloriam Iehouae tribuat. vide ver. 30. 33. 34. 35. 36▪ 37. 40. 41. 44. 48. 49.
• [Page 133]2. Ab adiūcta excellentia rationis ac modi, quo in Dauidis gra­tiam effecta victoria est à praepotente Deo. vers. 31. Vbi viā Dei fortis integram esse Psalmista praedicat. Vix no­mine rationem intelligit adhibitam à Iehoua exsol­uendae promissionis qua se Dauidi de hostibus vincē ­dis obstrinxit▪ Hanc rei efficiendae rationem integram esse monet, id est, sic omnibus numeris absolutam, vt nulla vi retardari, nullo consilio aut fraude intercipi possit. Ac ne imponere nobis videatur Psalmista dum tantopere ornat eam, qua vsus est Iehoua, rationem fidei liberandae erga Dauidem de concedendis ad­uersus hostes victorijs: duplici argumento docet, viam istam seu rationem, de qua instituitur [...]ermo, esse eius­modi vt ei nunquam succedat infoeliciter, sed proposi­to euentu semper potiatur. Sic igitur primo loco dis­serit Propheta:
  • Arg. 1. Iehouae promissio sic firma est vt nunquam fallat. vers. 31. in medio. Vbi diuina promissio comparatur ar­gento excocto & defaecato, in quo nihil adulterini in­est.
  • Ratio igitur adhibita à Domino praestandi promissi, quo se Da­uidi obstrinxerat de victorijs aduersus hostes, integra est ac libera ab omni incerto & fallaci euentu. vers. 31. in principio.
    • Enthymematis pars antecedens in hunc modum confir­mata est:
      • Si Iehouae promissio non sit libera ab omni fallaci euentu, sed anteuerti possit & intercipi: non potest iure assumere sibi Iehoua id gloriae, vt vindex defens [...]r (que) habeatur omnium, qui ipsius de ope & gratia promissionibus nituntur.
      • At potest iure assumere sibi Iehoua eam gloriam, vt vindex defensor (que) censeatur omnium, qui ipsius de ope & gratia promssis nituntur. ver. 31. in fine.
      • Ergo Iehouae promissio libera est ab omni fallaci euentu, nec eam quid frustari potest. ver. 31▪ in medio.
    • Secundo loco, ad rationem collaudandam, qua vsus est Iehoua, dum fidem suam de concedendis Dauidi victorijs [Page 134] liberat, sic disputatur:
  • Arg. 2. Si rationem adhibitam à Domino praestandi promissi, quo se Dauidi o [...]strinxer at de victorijs concedendis, intercipere quid possit & eludere: tum existeret quispiam praeter Ie­houam maximae ad quemuis conatum frustrandum po­tentiae ac roboris.
  • At non est praeter Iehouam quis maximae ad conatus frustran­dos potentiae ac roboris. ver. 32.
  • Itaque adhibitam à Domino rationem praestandi promissi, que se Dauidi obstrinxerat de victorijs largiendis, nihil eludere potest aut intercipere. ver. 31. in principio.
  • Exposita praestantia viae ac rationis, quam adhibuit Ieho­ua in prosternendis hostibus Prophetae, redit Psalmista ad institutam de partis victorijs orationem. Tertio igitur loco additur amplificatio.
• 3. A causa intermedia & minus principali adept [...] multiplicis victoriae. Ea autem in Dauide fuit singularis animi mag­nitudo, qua instructus à Iehoua in aciem contra hostes processit. ver. 33. in principio Vbi tributam ipsi à Ieho­ua animi excelsi & inuicti robur balteo militari com­parat.
• 4. Ab adiuncta facilitate vincendi. vers. 33. in fine. Et viam means (inquit) integram reddidit: id est, ita mecum egit Iehoua, dum in campo & acie versabar, vt nullis occurrentium difficultatum molestijs implicatus, fa­cilè quod volebam consequerer.
• 5. Ab adiuncta celeritate victorias consequendi. vers. 34. Vbi in re gerenda, in propugnaculis scilicet hostium occu­pandis celeritatem suam pernicitati ceruarum com­parat. Excelsorum nomine de quibus versiculus iste meminit, propugnacula & arces munitae significan­tur.
• 6. Ab adiuncta scientia rei militaris, & corporis incredibili fir­mitate, quam à Domino ad belli obeunda munera accepit. vers. 35.
• 7. Ab adiuncta immunitate sua à periculis, vtcunque in ipso di­micationis aestu hostium telis obiectus consisteret. ver. 36. [Page 135] Vbi incolumitatis & salutis suae gloriam ascribit Ie­houae: & se diuina elementia adauctum esse praedicat, id est, viribus & successu aduersus hostes suos valuisse.
• 8 Ab euentu congressus militaris seu effecto finito. ver. 37. Di­latasti (inquit) gressui meo locum meum: id est, quoties­cun (que) in aciem prodij ad manum cum hostibus con­ [...]erendam, toties eos loco & statione cedere coegi: adeo vt nullis locorum angustijs conclusus liberè cum exercitu meo & quaquauersus spatiarer.
• 9. Ab adiuncta immunitate defatigationis & infirmitatum quae è labore militari solent existere. ver. 37. in fine.
• 10. A destinatis ad finem. ver. 38. 39. 40. 41. 42. 43. Etenim sus­ceptae à Dauide actiones, quibus hostium copias in fugā coniectas persecutus est, fregit & tanquā pul­uerem contudit, erant expeditissimae rationes ad consequendam victoriam destinatae. Pro desti­nato etiam ad victoriā obtinendam interpretor hostiū de [...]peratam conditionem illam, orb [...]tam scilicet & prorsus destitutam omni subsidio tam diuino quàm humano▪ Quod ad diuinum subsidium attinet: constat è ver. 42. nihil opis diuinitus expectandum ab illis esse, v [...]pote quorum supplicationes penitus reiecerit Iehoua. Ac quae tandem ab homine auxilij spes ijs potuit esse, quos armis persequebatur hostis tam po­tens & auspicijs Iehouae in re gerēda tam fortunatus, vt ad nomen ipsius finitimae gentes contremiscerent & de deditione cogitarent? Sed dum totidem versicu­li [...] media ad victoriam destinata commemorantur: facere non potuit Propheta quin de principe causa partae victoriae interea loqueretur. Hinc est quòd ver. 40 & 41. solum Iehouam authorem agnoscat taniae in bello faelicitatis.

De victorijs aduersus hostes externos partis disseruit ad­huc Propheta. Quemadmodum ei contra hostes domesti­cos successerit iam videamus. Non hîc rem gestam vberiori oratione persequitur: sed eandem paucis proponit.

Liberasti (inquit) me à contentionibus populi. ver. 44. Non [Page 136] est obscurum quas conspirationes & turbas Saulis factio de­derit: quas etiam tragedias & tumultus Absalomus ad­uersuspatrem excit [...]uerit. At hae turbae & tragediae, quibus Dauid in discrimen capitis & sceptri coniectus est, diuinitus sedatae & consopitae sunt: id quod hoc ver [...]u agnoscit Pro­pheta Ac proinde ad nominis diuini gloriam praedicat de­bere se Iehouae soli suam à populi contentionibus libera­tionem.

Multiplicis victoriae, quam concessit Dauidi Iehoua per­acta narratione: [...]equitur alterius insignis foelicitatis in Da­uidē collatae historia. Ea vero est imperij propagatio partas vi­ctorias subsecuta. ver. 44. 45. 46.

Imperij propagatio describitur à Propheta

• 1. E causis, principali scilicet & instrumentali. Causa principa­lis propagati imperij Iehoua efficitur. Disposuisti (inquit) me in caput gentium: id est, non solum me inter Israelitas ad regiae maiestatis sedem extul [...]sti, sed etiam varijs gen­tibus prae [...]ecisti, redactis scilicet per te in potestatem meā. Causa instrumentalis, qua adductae finitimae nationes se imperio Dauidis subiecerunt, duplex notatur: Nominis siquidem celebritas, quam è rebus praeclarissimè gestis assecutus est Dauid: & grauissimus metus impendentis periculi, si qui dedition [...] detrectata obsisterent. Quòd gentes Dauidici nominis celebritate & fama permotae, Dauidem pro rege suo agnouerint, testatur versus 45. Quòd grauissimo metu periculi è dilata aut recusata de­ditione secuturi, gentes aliae se regis Israelitici seeptro sub­mitterent, doce [...] versus 46. Vbi qui latebris & propug­naculis incl [...]si delituerunt, dicuntur metu percussi ex [...]isdem prodi [...]sse & supplices Dauidi occurrisse.
• 2. E subiectis. Propagatio imperij fuit in populum alionum, qui an [...]ea sui iuris erat, nec eisdem legibus, quibus populus Israelis aut religionis professione deuinciebatur. Is tamen se Dauidis imperio adiūxit vt à tanto ac tam illustri prin­cipe regeretur. Sed praestitae ab alienigenis istis subiectioni additur exornatio ab adiuncta simulatione subiectionis. Alienigenae (inquit) mentiti sunt mihi▪ id est, se mihi [Page 137] subiecerunt non alac [...]i & integro animi affectu, sed fucato & ementito obsequio, prout fieri solet in noui imperij accessione.

Restat è triplici foelicitate, cuius addito splendore Dauid extiti [...] longe illustrissimus, postrema illa, nempe Multiplicis gratiae in Dauidis personam collatae ad ipsius posteros trans­missio▪ ver. 51. in fine.

Quod ad versiculos praecedentes attinet, viz. 47. 48. 49. 50. 51. illis complexus est Propheta partim Psalmi totius subiectum, professionem scilicet tribuendi honorem & gloriam Iehouae. ver. 47. & 50. partim institutae professionis summam rationem & fundamentum, contemplationem nempe benefi­ciorum à Iehoua acceptorum. v. 48. 49. 50. 51. Accepta à Domi­no beneficia duo in genere [...]unt: Conseruatio nimirum Prophe­tae aduersus pericula, & illustriū insuper foelicitat idornamenta, Conseruatio Prophetae est. ver. 49. & 51. Illustres illae foelicita­tes sunt partim victoriae & propagatio imperij. ver. 48. & in principio. v. 49. ac 51. partim grati [...] praestitae communicatio cum Prophetae posteris. ver. 51▪ in fine. Conseruatio Prophet [...], victoriae & imperij propagatio Descriptione Dei illius, quem▪ sibi Propheta celebrandum proponit, comprehenduntur v. 48 49. Praestitae gratiae communicatio pa [...]s est s [...]biecti de quo Dauid psallere instituit ver. 51.

ANALYSIS PSAL. 19.

De inscriptione suprà diximus. Psalmi partes, prout ver­siculo [Page 139] decimoquinto admonemur, duae sunt: altera, insti­tuta à Dauide meditatio: precatio altera.

Meditatio praecedit, comprehensa versibus vndecim: à principio scilicet secundi ad finem duodecimi. Reliqua Psalmi pars precationi tribuitur.

Meditationis institutae subiectum est duplex: prius de Iehoua: gloria relucente in creata ab ipso coeli machina; de verbi diuini praestantia posterius.

Prophetae de excellenti illa Dei gloria meditanti haec quaestio disceptanda proponitur:

• Coeli gloriam Iehouae praedicant. vers. 2.

Ad huius quaestionis explicationem, Propheta notatis medijs & quasi instrumentis quibus vtuntur coeli in praedi­catione diuinae gloriae, sic disserit:

Coeli annunciant hominibus cuius vi & quàm admirabili ar­tificio constituti sunt: inducta ab ipsis dierum & noctiū perpetua successione de bonitate Iehouae concionantu [...] de­nique Sole mediante de eadem loquuntur. v. 2. 3. 4. 5. 6. 7▪

Itaque coeli gloriam Iehouae praedicant. vers 2.

Antecedente Enthymematis comprehendi videmus mē ­bra tria.

• Primum est vers. 2. in fine.
• Secundum vers 3. 4. & vers. 5. in prior. par.
• Tertium vers. 5. 6 7.

Quod ad primum antecedentis membrum attinet, de eo sic loquitur Psalmista: Opus manuum eius indicat expan­sum. Hisce verbis & coelestis machinae efficientem & creatae machinae admirabile ac singulare artificium notari conten­do. De efficiente, apertam rem esse & minime controuersam fateri necesse est, cum disertè affirmetur palàm ab expanso praedicari, esse se opus Iehouae ipsius manibus efformatum. De adiuncti artificij praestantia, quae in coelorum fabrica elucet admirabiliter ambigi fortasse potest an de ea loqua­tur Propheta. Sed intuenti verba Prophetae accuratius sta­tim occurret, nihil penè exploratius esse quàm illud Daui­dem velle, vt notari putemus ab eo, quàm incredibili ele­legantia & artificio in coelorum structura vsus sit Iehoua. [Page 140] Nam dum refert fuisse coeli machinam Iehouae ipsius ma­nibus coagmentatam, num vulgare quid & petitum è tri­uio nocat, an quiddam potius tanto artificio & expolitione conformatum, vt nihil cogitari possit admirabilius? Hinc est quod Psal. 8. coelos appellet opus digitorum Iehouae: id est, opus tam scirè & concinnè fabricatum, vt nihil exquisiti artificij aut elegantiae vspiam fuerit, quod non in ipsum vi­deatur transfudisse.

Secundum antecedentis membrum est de ordinata die­rum ac noctium successione. Per eam quomodo coeli de Iehouae gloria concionentur inquitamus. Dies (inquit) diei eructat sermonem: & nox nocti ostendit scientiam: id est, dies die [...] interposita nocte succedens perenne & copiosum argu­mentum ad nomen Iehouae ornandum suppeditat. Hoc il­lud est quod eructandi metaphorâ significatur, sumpta â fontium perenniter & vbertim fluentium scaturigine. Vt enim fons perennis abunde & absque intermissione aquas profundit; sic continua dierum & noctium successio quas [...] syluam quandam & infinitam materiem suggerit ad texen­dum de Iehoua panegyri [...]um. Sed quibus tandem modis materies ista diuinae laudis suggeritur? inde certè, quod suc­cessione ista coeli pulchritudo, orbium coelestium & syde­rum varius cursus, statae ac distinctae cuiusuis a [...]i tempe­states, oportuna tempora laboris & quietis obseruentur ab hominibus & dignoscantur. Atque haec est illa scientia quam tradunt coeli: haec concio quam habent de I [...]houae admi­rabili potentia, sapientia & bonitate. Vt enim potentiae & sapientiae infinitae fuit tantum splendoris, tam discrepantes cursus, tam concitatos motus, tam incredibiles & salutares virtutes, tam excellentem facultatem discriminandi opor­tunitates & tempora, in coelestem machinam illigate: sic non minus immensae bonitatis fuit haec omnia ad humani generis vsum creare ac transferre.

Quod de promulgatione diuinae laudis habita à perpe­tua dierum & noctium successione dicitur, id amplificatum reperiemus.

Primum à Diuersis, sic:

• [Page 141] Etiamsi noctes & dies linguae beneficio destitutae sermone non vtuntur hominum more: tamen exauditur ab homi­nibus & intelligitur vox earum. vers. 4. Est autem vox ista qua dierum & noctium successio vtitur, nihil aliud quàm coelestium sphaerarum fabrica insignis, excel­lens pulchritudo, motus & conuersiones admirabiles, èluce & motu incredibiles virtutes ac temporum dis­criminatio.
• Deinde ab adiuncto temporis & à subiecto loco. vers. 5. Vbi in hanc sententiam loquitur Propheta: Praedicatio ista diuini nominis, quam diei & nocti attribuimus, non est illa quidem noua & nuper coepta, sed inde ab initio creationis, vt pri­mùm scilicet coelorum aspectabilis delinea [...]io & descriptio produt, extitisse comperietur, nec alligata certis locorum re­gionibus & definita, sed per omnes vniuersi partes trans­missa.

Restat antecedentis membrum tertium de Sole. Solis concio de laudibus Iehouae, ita aperta est & illustris, vt ab omnibus animo & intelligentia facilè comprehendi possit. Id ita esse, è Solis descriptione adhibita constabit. Descriptio Solis est:

• 1. A subiecto loco, in quo est à praepotente Deo collocatus. ver. 5. Vbi est exornatio à collatione similium. Comparatur siquidem illa sedes Soli assignata magnifico palatio seu tentorio.
• 2. Ab adiuncta dignitate & ornatu. ver. 6. Vt Solis ornatum splendidissimum esse constet, similitudinem adhibet, in qua Solem confert cum sponso. Vt (inquit) pro­deuns è thalamo sponsus, apparatu nuptiali totus splendet oculos (que) omnium in se conuertit: sic prodeuns Sol ad ter­ram luce sua collustrandam, ita claritate & fulgore prae­stat, vt eo nihil cogitari possit ornatius aut splendidius.
• 3. Ab adiuncta in cursu celeritate & indefatigatione. vers. 6. 7. Vbi similitudine ducta à cursoribus, qui olim quadri­gis vel pedibus in stadio certabant, Solis in cursu suo conficiendo celeritatem & indefatigationem expo­nit. Nam vt cursor, quem viri robusti nomine appel­lat [Page 142] Propheta, stadium decurrit & celeritate mirifica, & absque vlla propter singularem corporis firmitatem defatigatione: sic Sol curriculi sui demensum spatium tam incredibili veloc tate conficit, vt instar miraculi [...]uiusdam videatur posse Solem tam longè diss [...]t [...]s coelorum tractus tam breui tempore ac indefessum percurrere.
• 4. Ab adiuncta immensitate caloris: quippe quo non has illasve mundi plagas tantùm afficiat, sed per vniuersum orbem diffusas res singulas recreet & foueat. ver. 7. in fine.

Hactenus institutae meditationis quaestio de publicata à coelis Iehouae gloria, disceptata est.

Consequens est adhihitae meditationis caput alterum de verbi diuini praestantia.

Doctrinae sacro Dei verbo explicatae singularis dignitas, notatur versiculi vndecimi principio: vbi des [...]deratissima esse dicitur, id est, tanti pretij & excellentiae▪ vt ad eam com­paratae res caeterae sordere videantur. Sed praestantiam hanc verbi diuini quemadmodum persequatur, & tractet Pro­pheta videamus. Primò quibus nominibus [...]acratissimae Scripturae doctrinam appellet non erit alienum attendere. Appellatio varia est & multiplex▪ Vocatur siquidē nomine Legis, testimonij, mandati, praecepti, timoris Domini, iudicio­rum Iehouae. Dicitur Lex, quia legis summam authoritatem in iubendo ac vetando obtinet. Testimonium, propterea quòd de Deo testetur quis sit & quomodo erga nos affe­ctus. Mandatum & praeceptum, quòd in ea mandetur ac praecipiatur quicquid à nobis fieri Iehoua & praestari velit. Timor Domini, quia rationem complectitur timendi Ie­houam, id est, obeundi omnes partes diuini cultus, siue ex­ternus fuerit siue internus. Iudicia Iehouae, eo quòd in re­rum humanarum administratione excellentissmas illas Ie­houae vias & instituta commemoret & tradat.

En igitur vel ipso nomine tam accommodato & multi­plici depictam quodammodo verbi diuini excellentiam. Sed abeamus à nomine ad ea, quibus doctrinae sanctissi­mae praestantia vberius & [...]uculentius describitur. Descrip­tio [Page 143] praestantiae istius, primùm adiunctis & effectis perfici­tur, ver. 8. 9. 10. 11. Deinde expolitio est è duplici compara­tione Minorum, ver. 11. Tum subijcitur amplificatio ab ex­perientiae & obseruationis testimonio, vnâ cum notatione quadam adiunctae vtilitatis. vers. 12. Est igitur huius excel­lentiae, quae legi diuinae tribuitur, quaestio conclusa hoc eu­thymemate: cuius antecedens multis partibus constat:

• Doctrina verbi diuini est numeris omnibus absoluta, adeo vt nihil ei desit, quo declaretur Dei erga nos voluntas aut nostrum officium erga ipsum: est instrumentum v [...]di­candi hominis è malo peccati, & restituendi in libertatem filiorum Dei: Est, si promissiones aut comminationes in ea traditas spectes, longe veracissima: magistra etiam diui­nissimae sapientiae. ver. 8.
  • Eadem verbi diuini doctrina continet rectissimam for­mandae vitae normam: laetas & pacatas è diuini a­moris sensu reddit conscientias: est pura ab omni foece prauarum opinionum: & dissipata mentis no­strae caligine eandem illustrat cognitione discrimi­nis inter bona ac mala. ver. 9.
  • Eadem verbi sacri doctrina est sincera admodum in singulis diuini cultus partibus, non inquinata ho­minum inuentis, non mutationi exposita: est verita­tis & iustitiae regula: nec quicquam complecti [...]ur, quod non sit summa approbatione pariter excipien­dum. ver. 10.
  • Eadem doctrina coelestis, vtcunque purgatissimi a [...]i plurimum & mel acaetum, vltro scilicet ac sua vi stillans è fau [...], sit magni vtrunque in suo genere fa­ciendum, tamen & illud dignitate & hoc suavitate longissime superat. ver. 11. Hîc igitur duplici mi­norum comparatione illustratur verbi excel­lentia.
  • Ab eâdem doctrina ipsum me seruum tuum in omni re gerenda eruditum fuisse expertus sum & testor: simul (que) coniunctum esse cum obseruatione ipsius id priuilegij, vt ex Iehouae pacto libero illo quidem [Page 144] & gratuito mercedem expectemus & feramus. vers. 12.
• Itaque doctrina verbi diuini sic excellit, vt sola abiudicatis caeteris omnibus desideranda videantur. ver. 11.

Adhuc Prophetae meditatio fuit: superest precatio ver­siculis▪ Psalmi extremis. 13. 14. 15.

Precationis capita duo sunt: primum de peccatorum ve­ [...]ia & sanctificatione: secundum vt adbibita meditatio & precatio, vtraque scilicet grata Iehouae & accepta [...]it.

Peccatorum venia, eorum nempe quae per errorem aut Satanae ludibrijs inductus admisit Propheta, postulatur ver. 13. vbi est postulati exomatio è prolepsi. Quaeri enim potest quid causae sit [...]ur in specie & singillatim delicta sua non exponat. Excusatio est ab adiuncta ignoratione deli­ctorum, quae obstitit quominus speciali confessione perse­queretur singula & referret. Vt est perfacile labi & errare: sic humanum est quid & quotupliciter peccetur nescire.

Sanctificationis petitio continetur ver. 14. Subtrahe (in­qui [...]) seruum tuum à contumacijs, ne dominentur in me: id est, eam mihi Spiritus tui gratiam largire, qua possim & refra­cta [...]ios animi mei impetus coercere & continere me in praestituto curriculo persequendi mandata tua.

Iustificationis & sanctificationis postulatum istud à Da­uide interpositum amplificatur à fine. Tum (inquit) integer & insons ero à defectione magna: id est, pe [...]o ab [...]te & peccati veniam & animi sanctificati gratiam, vt liberatus Satanae tyrannide & peccati dominatu omnem vitae degendae rati­nem legituae conformem.

Restat precationis caput posterius▪ ver. 15. Sint (inquit) eloq [...]t oris mei, id est, petitio qua ad gratiam iustificationis & sanctificationis impetradam vsus sum: & antegressa me­ditatio cordis mei de publicata à coelis gloria tua, & de sa­crosancti verbi tui excellentia: Sit (inquit) vtrumque istud [...]ibi [...] Iehoua, qui in Christo Iesu redemptor es meus, & aduersus omnia pericula propugnator, gratum semper acceptum (que).

ANALYSIS PSAL. 20.

Inscriptio Psalmi loquitur de Psalmi efficiente, Dauide scilicet: deinde de symphoniae magistro, cui decantandus tradebatur.

Cum Dauidi non modò sceptrum regium in populo I [...] ­raelitico, sed etiam Prophetae munus demandatum esset à [Page 146] Iehoua, mirum videri non debet dict [...]tam ab eo fidelibus & praescriptam fuisse precandi formam. Siquidem quod e­rat proph [...]tici muneris, id non minus praestandum esse cen­suit, quàm ea quae ad reipublicae Israeliticae procurationem pertinebant. Hinc est quòd Ecclesiam & de officio admo­nuerit confugiendi ad Iehouam pro salute Principis, si quan­do de ea agete [...]ur, & de modo formandae precationis instruxerit.

Sed quae est precatio illa, qua dictata à Dauide vtitur populus Israelis, subditus nempe pro incolumitate summi in republica Principis? Dauid ab Hammonitis singulari in­iuria prouocatus, accepta nimirum in persona legatorum suorum insigni contumelia, & certior factus conscribi insu­per ab ijs maximas ad bellum gerendum copias, ad coer­cendam Hammonitarum insolentiam & iniuriam vindi­candam, de suscipienda aduersus ipsos expeditione militari statim cogitat. Vt vero in ea [...]ibi & populo Dei [...]oeliciter e­ueniat: vult ab Ecclesia Israelitica precationem adhibe [...]i i [...] ha [...]e sententiam:

• Regem nostrum [...] Iehoua, iam proficiscentem in aciem ad hostes suos debellandos exaudi & protege. ver. 2. 3. 4. 5. 10

Petitionis capita duo sunt:

• 1. Vt regis precatio exaudiatur.
• 2. Vt regis saluti consulatur.

Vt [...]umque caput & separatim & con [...]unctim explicatur.

Petitionis caput illud de regis oratione exaudienda ha­bet exornationem primùm à circumstantia temporis: de­inde à comparatione Maiorum.

Petit Ecclesia vt regis sui oratio exaudiatur tempore an­gustiae, id est, si quando in campo & acie rex de salute sua cum hostibus confligens periclitetur. ver. 2.

Maiorum comparatione tractatur Ecclesiae petitio, dum contendit vt Iehoua [...]n modò exandiat regem suppliciter pr [...]c [...]n [...]em, sed etiam aspectabili aliquo testimonio de­monstret valere apud se orationem regis. Hinc est quòd ver. 4. c [...]pia [...] vt oblata à r [...]ge sacrificia in ci [...]rem redigan­tur. Cum vi flammae coelitus demissae holocausta conflagra­rent [Page 147] & absumerentur, id fuit exauditae orationis, quae vnà cum sacrificijs adhibita est, indicium singulare.

Ver. 5. est petitionis repetitio quaedam & illustrior ex­plicatio.

Petitionis caput alterum de Regis salute tuenda in ipso armorum aestu & certamine, amplificatur à simili vers. 2. tum à circumsta [...]tia loci vers. 3. Colloc [...] [...]e (inquit Ecclesia) in edito nomen Dei Iacobi: id est, pero vt aduerius hostium impetus & [...]uscepti belli varios casus ae discrimina prote­gare admirabili potentia & gratia illius Dei, qui se Deum Iacobi profes [...]us est, & quem Iacobus solum pro Deo ag­nouit & coluit: peto (inquam) vt quē admodum ij, qui im­munes à periculo esse volūt, [...]e in exce [...]sam aliquam arcem recipiunt: sic pro [...]identia tua, qua soles dissipatis hostium copijs [...]os qui ad opem tuam confugiunt incolumes aduer­ [...]s pericula praest [...]e, sit regi nostro instar a [...]cis cuiu [...]dam & [...].

Sed additur vers. 3. loci circumstantia, vnde nimirum quasi porrigendum regi & transmittendum auxilium sit. M [...]tat (inquit) auxil [...]um tuum è Sancto & è Sione fulciat te. E Sancto, id est, è coeli domicilio, quod merito dici potest lanctissimum propter illius, cuius in eo admirabiliter res­plendet Maiestas, infinitam sanctitatem. E Sione, nimirum inde, vbi est illust [...] quaed [...]m repraesentatio & aspectabilis sedes diuini Numinis.

Meminit huius circumstantiae Ecclesia, vt apud Iehouam profiteri videatur non habere se aut Dauidem populi Isra­elitic [...] Principem spes suas aliunde suspensas, sed quicquid expetendum sit soelicitatis & gratiae, id omne à solo Ieho­ua, cuius est in coelis & sanctuarij Cherubinis solium regale & magnificum, expectare se & requirere.

Sequitur vtriusque capitis petitione comprehensi con­iuncta tractatio: quae duobus àrgumentis perficitur. Pri­mum eiusmodi est:

• Arg. 2. Si futurum est vt conseruato a [...]s te rege nostro, eo no­mine oelebraturi simus gratissimis laetissimis (que) animis glo­riam tuam: petimus vt minimè graueris [...]um in aciem [Page 148] iam contra hostes proficiscentem exaudire & pr [...]te­gere.
• At conseruato abs te rege nostro, eo nomine gratissimis lae [...]is­simis (que) animis gloriam tuam celebraturi sumus. ver. 6.
• Itaque ne grauêre regem nostrum▪ in aciem contra hoste [...] proficiscentem exaudire & protegere. ver. 2. 3, 4. 5. 10.

Assumptio est sexto versiculo proposita. Canemus (in­quit) de salute tua: id est, Iehouae nomen praedi [...]abimus ob conseruatam salutem tuam. In nomine Dei nostri vtemur ve­xillis, vbi implebit petitiones tuas: id est, postquam tibi salu­tem in medio armorum discrimine & victoriam contra hostes suppliciter petenti satis [...]ecerit, erectis & explicati [...] vexilli [...], vt solent victores, summa animi laetitia & exultati­one è campo & acie in vrbem Hierosolymitanam reuerte­mur, agnoscentes interim atque isto triumphandi & letandi actu profitentes adeptos esse nos salutem & victoriam in nomine Dei, id est, admirabili virtute & gratia praepotentis Dei.

Versu septimo prolepsis interponitur. Siquidem in hun [...] modum aduersus Ecclesiam obijci potest: video te ad Ie­houam confugere singulari spe adductam, fore vt Regem Israelis ad bellum gerendum iam proficiscentem, velit tu­tum contra impetus hostiles praestare. Atqui verò [...]udis ip [...] te, dum Iehouam Regi tuo subuenturum esse cre­dis.

Obiectionem istam refellit Dei populus à testimonio experientiae & obseruationis suae. Sic enim ver. 7. loquitur: E rebus antehac à Iehoua gestis obseruaui saepius atque exper­tus sum & esse ipsum sumae potentiae, & suis, siquando versantes in discrimine ad ipsum confugerint, solere succurrere. Ac proinde non dubito quin vnctū à se & constitutū in regio solio Dauidē exauditurus sit è coelis & partae victoriae trophaeis ornaturu [...]. De hoc (inquā) persuasi ipse mihi, obseruata nimirū à me antehac & summa ipsius fortitudine & salute dexterae. Iehouae fortitu­dinē de ipsius summa ad rē efficiendā potentia interpretor: & salute dexterae notari statuo frequentes illas è periculis li­berationes, quas pro infinitae dexterae suae potentia & sin­gulari [Page 149] gratia praestitit.

Refutata obiectione redit ad persequendam petitionem Ecclesia: atque in hanc sententiam regis sui causam agit apud Iehouam:

• Arg. 2. Nos à te Iehoua pendemus toti, non aliunde salutem at­tendentes. vers. 8. in fine.
• Itaque nobis commendantibus tibi salutem regis & suscepti ab ipso belli perticula deprecantibus ne grauêris satisface­re. vers 2. 3. 10.

Antecedenti enthymematis additur illustratio è dissimi­libus fiduciae subiectis:

• Infideles curribus & equis confidunt. vers. 8. in principio.
• At nos nomen Iehouae recordantes in eo solo confidimus & acquiescimus. ver. 8. in fine.

Dissimilitudinis vt [...]ique parti subijcitur vers. 9. consecta­rium ad notandum d [...]ssimiles euentus dissimilis fiduciae:

• Illi, quia humanis viribus & medijs [...]ituntur, idcirco pro­sternuntur ac iacent. vers. 9. in principio.
• At nos, quia in Iehouam spem omnem & fiduciam reponi­mus, idcirco liberati à malis consistimus incolumes. ver. 9. in fine.

Versu Psalmi postremo integra petitio repetit [...]r, sed a­pud secundam Trinitatis personam exhibita. Nam rex ille, de quo meminit versiculus decimus, est Christus Iesus, cui omnis maiestas & imperium à Deo Patre demandatum est. Cum igitur is fit, qui solus author [...]alutis est, & per quem [...]es singulae efficiuntur, illius opem optimo iure implorat Ecclesia.

ANALYSIS PSAL. 21.

Psalmo isto, quem à Dauide videmus ideo dict [...]tu [...]esse vt eo vteretur Ecclesia, duo tracta [...]tur, Celebra [...]o scilicet diuini nominis, & Petitio. Nominis diuini celebrationem proponit Ecclesia vers. 2. Deinde eam versiculis pluribus [Page 151] persequitur. De robore tuo (inquit) laetatur rex, & de salute tua quàm exultat valde! Admonet hic versus de laudationis meditatae & institutae subiecto. Id verò est bipartitum: nempe diuina bonitas erga regem, & diuina iustitia aduer­sus hostes Ecclesiae. Vtraque salutis Dauidi à Iehoua con­cessae nomine comprehenditur. Nam liberatio ab hostibus, qua Deus Prophetam pro infinita misericordia cohonesta­uit, eiusmodi fuit vt vnà secum hostium interitum afferret. Laetatur itaque & exultat rex de salute Iehouae: id est, cùm propter acceptam liberationem ab imminentibus pericu­lis, tum propter hostium copias euersas ac prostratas, sum­mam gloriam tribuit Iehouae, laetissimo animo agnoscens deuinctum esse se rerum omnium Principi & moderato [...] singularibus benefici [...]s. Vocem igitur letitiae & exultationi [...] vt tropic [...]s adhibitam interpretor ad laudationis, quae insti­tuitur▪ significationem.

Habemus ergo comprehensum vers. 2. laudationis pro­positae subiectum: sed addita exornatione ab efficiente. Nam liberatio illa Prophetae & hostium interitus, vtr [...] ­que inquam est à diuino robore & potentia profectum: adeo vt etiam admirandae potentiae nomine Iehoua cele­bretur. Constat igitur quid illud sit, quod regi in suscepta laudatione proponitur. Perinde est ac sic disserere [...]:

• Contulisti in reg [...]m mirificae bonitatis argumenta: & hostes Ecclesiae ad interitum redegisti.
• Itaque rex laetatur & exultat: id est, agnoscens debere [...] tibi omnia, animo laetissimo gloriam nomini [...] tui p [...]-dicat.

Quod ad enthymematis antecedentem attiner: constat illa duabus [...]rtibus: quarum altera est de bonitate diuina erga regem: altera de iustitia Dei contra hostes Ecclesiae, scilicet Ammonitas. Hijs enim deuictis retulit se ad gloriam Iehouae praedicandam Propheta. Pars illa de bonitate Dei est à versu secundo ad nonum: de iustitia verò Iehouae ad­uersus hostes Ecclesiae tractatur ver. 9. 10. 11. 12. 13.

Diuinae bonitatis erga regem explicatio perficitur indu­ctione specialium. Notatsiquidem bona & quae p [...]ban­tur [Page 152] à rege, & quae ab ipso petita non sunt. Primò docet concessa esse regi bona quae petijt vers. 3. Ac proinde no­men Iehouae laudandum esse.

Antecedens illustrationem habet à collatione Maiorum, ver. [...]. vbi loquitur in hanc sententiam Ecclesia: Quin prae­uenisti eum benedictionibus boni. Integra comparatio est huiusmodi:

• Contulisti in regem etiam benedictiones illas & bona quae non petij [...]. ver. 4▪ in principio.
• Non est mirum ergo siregi in ijs, quae à te supplex contendit, satisfeceris. ver. 3.

Comparationis propositio, adhibita particularium em­meratione explicatur. Nam inspecie refert Ecclesia Ieho­uam regi concessisse bona quae non petijt: nempe,

• 1. Accessionem imperij. ver. 4. in fine.
• 2. Vitae immortalitatem. vers. 5. in fine.
• 3. Gloriam summam. ver. 6.

Ac proinde Iehouam omni laude efferendum esse.

Quod ad accessionem imperij attinet: praedicat Ecclesia impositam esse capiti Dauidis coronam auri purgatissimi: Quod interpretari placet non de sceptro regni Israelitici (eo e [...]m iam fruebatur cum Ammonitis bellum inferret & illius nomine per [...]aepe gratias egerat) sed de parto in Am­monitas imperio. Hos enim fudit ac profligauit: immo, vt è 2. Sam. cap. 12 constat, ita foeliciter Dauidi in dimicatione successit, vt cae [...]o Ammonitarum rege coronam ipsius ab­ [...]ul [...]rit, quae erat & gemmarum nitore perinsignis & pur­gatissimi auri talento pergrauis.

De vitae aeternae beneficio sic loquitur, vt illud compara­tione Minorum amplificet: Nam in hunc sensum ad lau­dem Iehouae disserit:

• Insigne beneficium est quod Regi [...]uius vitae, quam in terris degimus, longiorem vsuram concesseris. vers. 5. in prin­cipio.
• At illud longè maius est, quòd eum vitae immortalitate do­ [...]ti. ver. 5. in fine.

Summae gloriae in regem collatae meminit versiculus [Page 153] sertus, notata insuper instrumentali causa tam singularis beneficij. Per salutem (inquit) tuam magna est eius gloria & maiestas: ac si diceretur: Quòd fusis & prostratis Ammonitis regem grauissimis periculis [...]ripu [...]ris: eò regis nomen acces­sione scilicet recentis cuiusdam maiestatis insigniter hono­rificum & admirabile reddidisti. Etenim non modo vni­uersae tribus Israelis, sed etiam exterae gentes, ad quas tantae liberationis fam [...] peruenerit, regem nostrum tan­quam diuinitus missum & Iehouae charissimum in summo honore habent, dignumue putant de cuius rebus gestis nulla aetas conticescat: & cuius maiestatem auctam iam splendore noui honoris magis magisue admiretur.

Sed Regi Dauidi concessae gloriae praestantiam demon­strat Ecclesia duplicis effecti argumento: prius eiusmodi est:

• Gratia tua erga regem singulari, qua illi omnia affatim sup­petunt & pro exemplari habetur inter homines diuinae bonitatis, perfecisti & vis vt multiplicis erga alios bene­dictionis instrumentum & iam sit & semper esse possit. vers. 7. in principio.
• Itaque in eum illustrissimi nominis gloriam & decus con­tulisti.

Alterum concessae gloriae effectum versus septimi clausula posteriori comprehenditur. Vbi in hunc mo­ [...] in Iehouae laude ornanda progreditur Ecclesia: Gloria, qua regem nostrum affecisti, facit vt incredibilem laetitiam ca­piat, persuasus inde de tuo erga se egregio & perpetuo amore. Magnam itaque eam gloriam esse necesse est, quae tam illustr [...] testimonium exhibet diuinae bonitatis, vt ex illius sensu perfun­datur animus admirabili & perenni gaudio.

Ad concludendam diuinae erga Regem bonitatis expli­cationem, reddit [...]r ratio ver. 8. qua inductus Iehoua Daui­dem tam excellenti gratia prosecutus sit. Fecit ergo fiducia illa, quam in Iehouam collocauit, vt regem dimoueri aut deij [...]i de statu, quo vtebatur floremissimo, minimè pate­retur: immo fecit vt non modo consuleret Regi contra re­rum angustias & casus aduersos, sed etiam eidē de subsidijs [Page 154] opum & honorum ornamentis prouideret. Atque haec est illa Iehouae, si quos promissionum suarum fide niti viderit, in fide liberanda singularis alacritas & constantia.

Hactenus expositum est primum institutae laudationis caput, de Iehouae scilicet erga Regem excellenti bonitate.

Sequitur laudationis pars altera, de iustitia Dei aduersus hostes Ecclesiae, à principio ver. 9. ad finem ver. 13.

Quod ad iustitiam Dei spectat: videamus primò quo­modo describatur: deinde quo argumento iustitiae istius executio asleratur & commendetur.

I [...]stitiae diuinae, id est, poenae impijs à Iehoua inflictae de­scriptio est:

• 1. Ab efficiente, nempe potentia Iehouae, quae vocabulo manus & dexterae exprimitur. ver. 9.
• 2. A subiecto, exercetur siquidem iustitia diuina in eos non qui simpliciter impij sunt, sed qui eò impietatis processerunt, vt ipsum Iehouam odio prosequantur & cum eo bellum gerant. Vnde perspici potest Dei erga suos amor illustris, vtgote qui hostes Ecclesiae suae pro grauissimis gloriae suae aduersarijs habeat. ver. 9.
• 3. Ab adiuncta grauitate poenae, qua hostes Ecclesiae afficiuntur. Supplicij magnitudo similium compara i [...]nc declaratur. ver. 10. Nam vt sarmenta siue quae res aliae in forna­cem ardentem coniectae ardore flammae absumun­tur: sic hostes Ecclesiae quasi in clybanum irae diuinae praecipitati, iudicij diuini aestu incredibili absorbentur & ad nihilum rediguntur. Comparationis apodosis exornatur notatione adiuncti temporis, quo ad poe­nam impij rapiuntur. Id autem tum fit, cum eousque Iehouam suorum scelerum atro [...]itate homines ne­quissimi prouocauerint, vt eos non diutius ferendos esse censeat. ver. 10. in medio. Disponis (inquit) eos vt fornacem ignis tempore iratae faciei tuae. Vbi fornacem ignis per subiecti metonymiam interpretari oportet pro rebus in fornacem coniectis Videmus igitur ele­ganti similitudine inflictae poenae magnitudinem il­lustrari versu decimo: vbi vtraque similitudinis pars [Page 155] priori membro versiculi in contractam comparatio­nem illigata proponitur: deinde eiusdem posteriori incîso apodosis explicatur apertiùs, repetita interim similitudine contracta.
• 4. A comparatione Maiorum, ver. 11. Quem versum sic inter­pretor, ac si ita loqueretur Ecclesia: Non modò impio­rum personas delendas esse censes, sed etiam quibus af­fluunt facultates & copias: immo eorum posteros fundi­tus perdi & extirpari vis.
• 5. A collatione similium. ver. 13. Similitudo eiusm [...]di est:
  • Vt contra aggerem scopum (que) aggeri infixum iaculamur & iaculando proterimus:
  • Sic Iehoua immissis contra impios tanquam aggerem, & contra eorum faciem quasi scopum, irae suae telis, eos perdit & conficit.

Descriptio iustitiae diuinae erga hostes Ecclesiae sic est. Attendamus iam quo argumento inflictae poenae atro citas contra omnium calumnias asseratur & pro iusti [...]sima statu­atur. Conclusio talis est:

• Tibi ô Iehoua bellum intulerunt: ad tuam maiestatem con­uellendam incubuerunt: immo omnes insolentiae ac su­perbiae suae impetus ad delendam nominis tui gloriam conuerterunt, vtcunque irrito successu. ver 12.
• Itaqu [...] meritissimò atrocibus poenis ipsos persequeris & ad mteritum redigis. ver. 9. 10. 11. 12.

Adhuc fuit celebratio diuini nominis ob singularem Ie­houae bonitatem erga Dauidem, & iustissimae poenae exe­cutionem aduersus hostes Ecclesiae.

Superest Ecclesiae petitio, vers. 14. Petitionis summa est: Vt Iehoua potentiae suae gloriam indies magis ac magis illustret pios protegendo, & perdendo impios.

Vt valere apud Iehouam tam aequa petitiòne possit Ec­clesia, hac suasione vtitur:

• Nos decantare res tuas gestas & singularibus verbis ornare non desistemus, si pijs protegendis & perdendis impijs nomen tuum magis ac magis illustre reddideris. vers. 14. in fine.
• [Page 156]Quocirca exaltare ô Iehoua robore tuo: id est potentiae tuae gloriam indies magis magis (que) illustra piorum defensione & improborum interitu ver. 14. in principio.

ANALYSIS PSAL. 22.

De Psalmi inscriptione primò videndum est: deinde de Psalmi subiecto.

Psalmi inscriptione admonemur

• 1. De Psalmi efficiente. Dauidis esse dicitur. Et rectè: quatenus tamen personam sustinuit Christi Iesu.
• 2. De eo, cui canendus tradebatur.
• 3. De adiuncto tempore, quo cani debuit mimirum summomane, vt primùm coepit dilucescere. Nam cum Psalmus hic vati­einium contineat de Messiae perpessionibus & regno per E­uangelij vocem propagando, mirum videri non debet, si ad [Page 159] [...]lendem de venturo Christo Ecclesiae suae fiduciam, volue­rit Deus Psalmum, de quo agitur, per dies singulos mane▪ decantari. Hanc ego Hebraearum vocum quae inscriptione comprehenduntur interpretationem authore Tremellio perlibenter sequor.

Subiectum Psalmi est petitio à Christo ipso exhibita. Is siquidem per omnes Psalmi partes inducitur Deum patrem suppliciter compellans, sed ijs maxima ex parte argumen­tis, quibus partim de perpessionibus suis, partim de Iudaeo­rum & Gentium ad Euangelij cognitionem vocatione va­ticinatur: adeo vt hoc Psalmo luculenter depictum habea­mus à Christo Christum ipsum, fungentem scilicet officio & Sacerdotis in sacrificio precum personaeue suae offeren­do, & Prophetae Regisue in promulganda Iehouae glo­ria & regni Euangelici terminos ad omnes terrae regio­nes proferendo. Sed Psalmum istum de Christo intelligen­dum esse euincit historia de Christi passione ab Euangeli­stis conscripta. Nam hinc vesiculos aliquot citant & Christo accommodant: vt versiculum nonum Mattheus cap. 27. versum 19. Ioannes cap. 19. Versum 23. epistola ad Hebraeos cap. 2. Immo Christus ipse in cruce pendens & excla­mans, Deus mi, Deus mi, quare dereliquisti me, de se non de alio Psalmum hunc intelligendum esse monet.

Sed quae est illa à Christo instituta petitio? ea est in hanc concepta sententiam:

• Ne me desere (mi Deus) sed ad liberationem & salutem mihi praestandam accede. ver. 2. 12. 20. 21, 22.

Hanc esse exhibitae à Christo supplicationis vim ac sen­tentiam, liquet partim ex eo quod totidem versiculis discrtè comprehenditur, partim ex allatis ad propositae petitionis suasionem argumentis. Quod ad versum secundum attinet: non est existimandum queri Messiam de absoluta aliqua & ad actum perducta desertione: sed vt de miseriae quam fustinuit granitate moneat, (quae eiusmodi fuit, vt in ipso spem obtinendae liberationis interrumpere ad tempus & quodammodo elidere videretur) idcirco dum ad opem & salutem petendam accessit, ea orationis forma ad exprimen­dum [Page 160] animi sensa & notiones vti visum est, quae personae ho­minis reiecti penitus & deserti aptissimè conuenire videba­tur. Querela igitur quam adhibet Christus desertionis, sic intelligenda est, ac si disertis verbis à Deo patre contenderet, ne deseratur. Illud enim Christo tantopere querenti propo­situm est: ad id mente & cogitatione intendit. vt Deo Patri de testimonio exhibendo retenti erga ipsum amoris & gra­tiae persuadeat. Ac proinde si eo consilio suscepta querela est: quis neget comprehendi ea petitionem opis ac miseri. cordiae▪

Verum enimuero, quibus argumentis supplicationem institutam perfequatur videamus. Prim [...]m huiusmodi [...]st:

• Arg. 1. Qui te ó Iehouae inuocat, non debet à te derelinqui, sed gratiam abs te opem (que) consequi. ver. 4.
• Ego te Iehoua inuoco. ver. 3.
• Ego igitur à te derelinqui non debeo sed gratiam & opem consequi. ver. 2.

Propositio expressa non est: sed in omissae propositionis locum substituta propositionis illustratio versu quarto. E­tiam tu (inquit) sanctus habitator es laudum Israelis, id est per adiuncti metonymiam, habitator sanctuarij in quo nomen tuum Israelitae colunt & laudant. Iehouae sanctuarium inha­bitare ideo visum est. vt inde testaretur se & promisisse opē innocantibus & voluntatis paratissimae ad praestandas quas fidelibus fecit excellentes promissiones. Sanctus habitator sanctuarij esse dicitur: quia nihil in ipso est fucatum aut mu­tabile: nihil villis deficientiae aut imperfectionis sordibus in­quinatum. Omissae igitur propositionis illustratio non ipsa propositio ver. 4. continetur: eaue haec est:

• Tua sanctuarij inhabitatione testaris te & opem promisisse in­uocantibus nomen tuum & esse sanctum ac constantem in praestandis promissionibus. ver. 4.
• Ergo qui te Iehoua inuocat non debet à te derelinqui, sed gratiam abs te & opem consequi.

Assumptioni Syllogysmi subjicitur amplificatio ab ad­iuncta inuocationis [...]ehementia. Haec autem est declarata à [Page 161] quibusdam adiunctis & comparatione similium. viz.

• 1. Ab adiuncta geminatione verborum. ver a. Vbi ait, Deus mi, Deus mi.
• 2. A collatione clamoris suis cum rugitu leonis. ver. 2. in fine.
• 3. Ab adiuncta inuocationi querela desertionis. ver. 2.
• 4. A circumstantia temporis. vers. 3. Die, inquit, & nocte te in­uoco.
• 5. Ab adiuncta irriti in clamando successus querela. ver. 3 in fin. Non exaudis, inquit, non est silentium mihi: id est, vtcun­que opem tuam vehementius implorem, nihil tamen inde leuationis aut solatij percipio. Ingraueseit potius quàm deferuescit acerbitas miseriae & aegritudinis meae.

Sed vrget Christus exhibitae petitionis [...]isasionem á com­paratione parium:

• Arg. 2. Patres nostros (inquit) non deseruisti, sed eisdem te in­uocantibus sucourristi. ver. 5. & 6. Vbi causam, quae & patres ad inuocandum Iehouam & Iehouam ad patri­bu [...] opem ferendam induxit, ter repetitam comperie­mus, fiduciam scilicet patrum in nomen Iehouae.
• Non debes igitur me deserere, sed mihi te inuocanti subueni­re. ver. 2.

Quòd dicitur patres Iehouae confisos esse, nec ipsos pu­duisle: perinde est ac si diceretur, eos neutiquam frustrà ad Iehouam spe obtinendae gratiae confugisse: non fuisse opi­nione & expectationē delusos: sed opem, quam Iehouae pro­missis freti implorabant, consequutos esse.

Ecce persequitur adhuc Christus propositam supplicatio­nem, nec supersedendum esse censet priusquam satis ipsi fa­ctum fuerit. Hinc est quòd duobus insuper argumentis vta­tur, quibus inest ad mouendum pondus singulare. Nam & quantas miseriarum acerbitates sustineat luculenter descri­bit, & se gloriam Iehouae celebraturum apud omnes profi­tetur, si liberationem è tanta & tam incredibili malorum abysso consequatur. Passionum descriptio praecedit, à prin­cipio ver. 7. ad ver. 23. Deinde sequitur ob acceptum libera­tionis beneficium gratissimae voluntatis professio, à princi­pio [Page 162] ver. [...]3. ad Psalmi finem. Sed Christum passiones suas describentem attendamus. Eas triplici genere destinctas proponit. Sunt enim vel

• 1. Opprobria & ludibria.
• 2. Passiones apprehensionis & condemnationis.
• 3. Passiones crucifixionis & è crucifixionis acerbissimo sensuor­tae.

Sic igitur apud Deum patrem ad gratiam & opem im­patrandam disserit:

• Arg. 3. Omnie [...] emptu & contumelijs hostes mei me tum ver­bis tum gestu excipiunt; me apprehenderunt & condem­narunt: ne crucifixerunt & dolorum vi infinita confece­runt. à ver. 7. ad ver. 23.
• Ac proinde [...] [...]e deseras mi Deus, sed mihi te inuocanti suc­curras. ver. 2. 12. 20. 21. 22.

Enthymematis antecedens tribus membris constat. Ea separatim videamus: ac primò descriptionem opprobriorum & contum [...]li [...]tum, quibus Christum perditissimi homines affecerunt. Descriptio est ab inductione partium, quae sunt totidem hominum nequissimorum effecta: sic

• 1. Nihili ab eis fio habeor pro vermiculo non homine. ver. 7.
• 2. Ludibrijs me & sannis prosequuntur. ver. 8. in principio.
• 3. Gestu etiam me contumeliosè excipiūt, diducentes labia & ca­put mouentes. ver. 8. in fine.
• 4. Exprobrant mihi meam in te ô Iehoua fiduciam▪ & persuade­re volunt te minimè esse Deum meum. ver. 9.

Hîc se Christus sustinet: ac priusquam reliquae passionis suae historiam texit, obiectionem illam v. 9. comprehensam diluit ver. 10. & 11. Obiectio sic est conclusa.

• Iehoua non te diligit: non est te liberaturus: id est, Iehoua non est Deus tuus. ver. 9.
• Itaque frustra in Iehouam confidis. ver. 9. in principio.

Negat Christus obiectionis enthymemate conclusae ante­cedentem, confidenter asserens Iehouam semper fuisse Deū suum. De eo autem vt apertè constare possit, sic ad refellen­dam obiectionem ab effectis disserit:

• Extraxisti me ô Iehoua ex vtero matris mea: eductum in lu­cem [Page 163] me aluisti & sustentasti: in tutelam tuam recipisti. v. 10. & principio 11.
• Ac proinde Deus meus es, id est, me diligis & mea salus tibi curae est. ver. 11. in fine.

Refutata iam obiectione & expositis, quibus affectus est [...]ontumelijs: Christus perpessionum suarum historiam per­sequitur: praemissa tamen & repetita institutae supplicatio­nis quaestione: quam sic conclusam reperiemus:

• Versor (inquit) in extremo capitis & rerum omnium discri­mine. ver. 12. in fine. Vbi sic loquitur: Angustia propin­qua est mihi: nemo est adiutor: id est, omnibus subfi­dijs orbatus parum abest quin concidam prorsus & inteream, confectus scilicet incredibili asperitate dolo­rum & pondere oppressus grauissimae miseriae.
• Quapropterne me deseras mi Deus, sed mihi adsis & nomen tuum i [...]o [...]anti succurre. ver. 12. in principio.

Ad illustrationem antecedentis enthymemate compre­hensi, describi [...] Christus primò apprehensionem & condem­nationem suam: deinde crucifixionem & è crucifixione profectas incredibiles miserias.

Apprehensionem Christi & condemnationem habemus descriptam v. 13. & 14. descriptam scilicet ab efficientibus & efficientium adiunctis. Causae efficientes administrae in pre­hendēdo Christo adhibitae dicūtur esse iuuenci multi: id est, Iud [...]s ac cum eo [...]rba multa instructa gladijs & fustibus, missi à pontifice maximo, scribis, pharisaeis & primoribus populi, quemadmodum testantur Euangelistae. Hij iuuencis comparantur, non ijs quidem paueis sed numero permultis. His Christus sic se circundatum queritur versu 13. vt nulla spes elabendi superesset.

Condemnatio Christi posteriori clausula versus decimi tertij & toto ver. 14. exponitur. Causae principes seu authores condemnationis istius describuntur:

• 1. A comparatis. Conferuntur siquidem cum tauris Baschanis. ver. 13. in fine.
• 2. Ab adiuncta potentia & viribus. Nam non tauri modò sed tauri robusti dicuntur. ver. 13.
• [Page 164]3. Ab adiuncta immanitate & truculentia ver. 14. Vbi tanta esse dicitur, vt comparetur cum singulari feritate & sae­uitia leonis rapientis & rugientis, immo os suum di­ducentis tanquam nulla interposita mo [...]a deuoraturi praedam.

Tauri isti Baschanis, quorum erat & summa potentia & insignis immanitas. Christum sic obsessum vndique & con­strictum tenu tunt, vt expediendisese è tantis periculis ra­tio nulla reliqua esset. Sed quinam erant robusti isti tauri Bas­chanis? Certè primùm summus Pontifex, primarij Sacer­dotes, Sentores & Scribae: deinde Magnates ethnici, Pi­latus videlicet & Herodes, vterque cum assessoribus & militibus suis. Quod artinet ad summos Pontifices, Sacerdotes, scribas, Pharisaeos & ad reliquos ciusdem fa [...]i­nae: hij Christum bis circunderunt. In palatio siquidem summi pontificis coactum concilium est, in quo accusatus blasphemiae dignissimus morte de communi sententia iudi­catur. Tum coacto iterum concilio decreuerunt summi Sa­cerdotes cum senioribus, scribis & reliquo consessu vt dam­natus iam à se vinctus (que) Pilato ad crucifigendum traderetur.

Quomodo à populi Iudai [...]i principibus circundatus fit Christus videmus. Videamus quemadmodum cinxerint ip­sum & obsederint Magnates ethnici Pilatus nempe & Hero­des. Adducitur ad Pila [...]um compedibus & vineulis constri­ctus Iesus sedentem pro tribunali. Habetur quaestio. Accusa­tur seditionis. Sed nulhus conuictus crimini [...] tanquam in­sons ad Herodem ablegatur. Hic cum militibus suis inno­centem obsidet, ludibrijs excipit & tandem remittit ad Pi­latum. Pilatus conuocatis primarij [...] Sacerdotibus & princi­pibus populi iterum hommem longe innocentissimum cir­cundat & victus Iudgeorum [...]errimis contentionibus morti adiudicat.

Adhuc fuit Christi apprehensio & condemnatio, descripta nimirum ab efficientium adiuncta multitudine, fingulari potentia, & immanitate incredibili.

Sequitur Christi crucifixio & orta è crucifixione mise­riarum infinita acerbitas. Crucifixio Christi vnà cum mul­tiplicis [Page 165] & acerbissimae passionis sensu inde orto, est hoc descripta enthymemate:

• Affixerunt manus & pedes meos cruci: sic distenderunt corporis mei membra vt omnia ossa conspici & numerari possint: me in cruce pendentem summo gaudio intuentes maledictis & ludibrijs prosciderunt: partiti sunt inter se vestimenta mea, & pro indumento meo iecerunt sortem. ver. 17. 18. 19.
• Itaque cruciatuum incredibilis a [...]erbitas & angorum infi­nita vis me cepit & perculit, adeo vt tam animae quàm corporis vires vniuersae attritae prorsus & exhaustae conci­derint: immo ad cadaueris in sepulchrum reponendi con­ditionem redactus sim. ver. 15. & 16.

Antecedens enthymematis illustratur ab efficientibus administris. Hij dicuntur ver. 17. Canes & coetus malefico­rum: milites nempe Pilati, & permulti è s [...]ce populi Iu­daici. Sed in profundendis conuitijs & sannis socie tatem cum plebe & militibus coiêre summi Sacerdotes, Scribae & Seniores. Mar. cap. 15. ver. 31.

Consequente enthymematis comprehensae passiones, in specie sunt huiusmodi:

• 1. Effundi sicut aquam: id est, omnibus artubus summo lan­guore correptis dissolui gradatim & dilabi ad interi­tum. ver. 15.
• 2. Habere ossa luxata, & quasi diuulsa è locis suis. ib.
• 3. Habere cor sensu irae diuinae colliquatum, vt cera calore ig­nis liquescit. ver 15.
• 4. Priuari humido radicali. ver. 16. Vbi corporis Christi sicci­tas confertur cum siccitate testae.
• 5. Singularis ariditas linguae & faucium. ver. 16. Vbi ex aridi­tate ista orta sitis intelligenda est: vt constat ex Ioan. cap. 19. ver. 28.
• 6. Expiratio Christi & sepultura. ver. 16 in fine. Vbi in puluere lethali collocari, idem est quod obi [...]e mortem & esse instar cadaueris in sepulchrum inferendi.

Descriptio passionum Christi sic est: vnde concludi vult Christus debere se non derelinqui à Iehoua, sed gratiam [Page 166] opemue consequi aduersus tam saeuos cruciatus & tam immanes hostes: quorum insignem feritatem & barbariem comparat cum immanitate & saeuitia tautorum, leonum, canum, vnicornium, & hominum gladio accinctorum ad vitam alijs crudeliter & protinus adimendam. Sic enim per metonymiam adiuncti vocem gladij ver. 21. interpretor.

Sequitur Christi professio illustrandi nomen Iehouae apud Iudaeos & Gentes, si è tanta & tam incredibili miseri­arum abysso liberationem consequatur. Professio illa tali syllogismo conclusa est:

• Si accepta abs te liberatione à miserijs, quibus opprimor, longè grauissimis, celebraturus sum gloriam nominis tui apud Iudaeos & Gentes: non debes me, mi Deus, derelinquere, sed liberare ab ijs malis, qua me tantopere affligunt & conficiunt.
• At recepta abs te liberatione à miserijs, quibus opprimor▪ longè grauissimis, celebraturus sum gloriam nominis tui apud Iudaeos & Gentes. ver. 23. & 28. id▪ est▪ vocatione facta Iudaeorum & Gentium ad cognitionem nomi­nis tui, regnum Euangelij in vniuerso orbe constituam & propugnabo.
• Ac proinde non debes, mi Deus, me derelinquere, sed liberare ab ijs malis, quae me tantopere affligunt & conficiunt. ver. 2. 12 20. 21. 22.

Assumptionis tractatio est à principio ver. 23. ad Psalmi finem.

Assumptionis prius membrum, de celebratione nimirū diuini nominis apud Iudaeos, seu Iudaeorum vocatio, est quinque versiculis comprehensa,▪ viz. vers. 23. 24. 25. 26. 27. Sed videamus quemadmodum professio ista celebrandi nomen Iehouae apud Iudaeos tractetur à Christo & expli­cetur. Ad id, quod instituit, vberiùs persequendum, multi­plicem amplificationem subiecit:

• 1. A descriptione Iudaeorum, quos vocaturus est. Hos describit, partim ab adiuncta dignitate in ipsos collata: vtpote quos fratrum & co [...]redum loco habeat ver. 23. partim ab adiuncto studio colendi Iehouam ver. 24. & 26. partim [Page 167] denique à pr [...]creantibus causis▪ Vult enim intelligi eos à stirpe Iacobi oriundos esse▪ ver. 24.
• 2. A circumstantia loci & temporis, vbi scilicet & quando ce­lebraturus est nomen Iebouae apud Iudaeos. Laudabo (in­quit) te in media congregatione ver 23. & in congrega­tione magna ver. 26. id est, & in [...]o loco vbi ad colen­dum Iehouam conuentus populi habetur, & [...]o tem­pore cum celebris est ac frequens consessus, nomen Iehouae praedicabo, sic vt ab omnibus exaudiri pos­sim.
• 3. A subiecto concionis, quam apud Iudaeos Christus habiturus est. Subiectum est institutae cohortatio vt Iudei vnâ cum ipso se in laudatione Iehouae coniungant, conclusa sic:
  • Iehoua exaudijt▪ orationem afflicti & ei liberationem concessit. ver. 25. Vbi est expolitio â Diuersis.
  • Itaque vnâ mecum celebrate nomen Iehouae. vers. 24.
• 4. Ab effecto seu excellenti euentu habitae à Christo concionis. Effectum quadruplex notatur.
  • 1. Conuersio mansuetorum: id est, eorum qui gratiae extraordinariae beneficio exculti ad morum dis­ciplinam coeperunt sensu quodam & metu affici diuini numinis. Hij panē coelestem Christi prae­dicatione oblatum non rejicient, [...]ed de eo per­libenter comedent: id est, animo & voluntate conuersi doctrinam Euangelij amplexu [...]i sunt. ver. 27. in principio.
  • 2. Progressus conuersorum in cognitione Euangelij. ver. 27. Et saturabuntur, inquit: id est, non modò degustabunt panem coelestem & exquisitissimas Euangelij delicias, sed de ijs quotidie sument ad explendam sitim & famē quam habent iustitiae. Liberaliùs ergo de tam excellenti pane comestu­ [...]i sunt: id est, ampliori in dies fingulos Euange­lij cognitione imbuentur.
  • 3. Praxis obedientiae ad proportionem adeptae cognitio­nis conformata. Laudabunt (inquit) Iehouam. ver. [Page 168] 27. in medio: id est, per Synecdochen partis, obi­bunt omnia pietatis & iustitiae munera.
  • 4. Aeternae vitae gloria. ver. 27. in fine. Viuet (inquit) cor vestrum in sempiternum: id est, Conuersi iam, Euangelij etiam luce plenius illustrati, & per omnem vitam fungentes officijs obedien­tiae, haereditatem aeternae vitae cernetis.

Atque haec de vocatione Iudaeorum. Superest Christi pro­fessio de vocandis gentibus proposita primùm versu 28. deinde reliquis Psalmi versiculis explicata. Conuertentur (inquit) ad Iehouam omnes fines terrae ac familiae gentiū. Hanc de gentium vocatione thesin illustrat Christus partim ab efficiente, partim adhibita distributione è subiectis, partim ab effecto. Ab efficiente disseritur in hunc modum:

• Iehoua est Dominus Gentium. ver. 29. id est, quemadmo­dum gentes à Iehoua creatae sunt: sic Iehouae imperio & dominatu continentur: eas habet pro populo & ci­uibus reipublicae suae.
• Itaque ad Euangelij cognitionem gentes vocabuntur. vers. 28.

Distributio è subiectis sequitur. Vocabuntur (iuquit) inter gentes ad Euangelij cognitionem:

• 1. Pingues terrae: id est, opulenti ac praepotentes. ver. 30.
• 2. Descendentes in puluerem & qui animam suam seruare ne­queunt: id est, qui miserijs & aerumnis prope confici­untur ver. 30.
• 3. Horum omnium filij & ex filijs nati. ver. 31.

Effectum gentium ad professionem Euangelij vocatarum restat. Annuntiabunt (inquit) iustitiam eius populo nascituro: nempe & eam qu [...] impium pro infinita misericordia in Christo iustificat, & eam, ouâ in promissionibus [...]eruandis praestat. Sed quo argumento persuasae gentes de Iehouae iustitia apud populum nasciturum concionabuntur? Certè ad hoc munus accessurae sunt adductae contemplatione ex­cellentissimae cuiusdam liberationis à Iehoua in Messiae persona praestitae. Res est in hanc conclusa sententiam:

• Concessit Messiae Iehoua à morte & miserijs omnibus libera­tionem, [Page 169] & in ipsius person [...], ijs omnibus qui in Messiam credunt. ver. 32. in fine. vbi dicitur, Quia Iehoua fecit illud, id est, hanc de qua agitur liberationem Christo concessit.
• Itaque populo nascituro annuntiabunt Iehouae iustitiam. ver. 32. id est, singularia peractae redemptionis beneficia, praestita scilicet actu & re, pro ea qua est Iehoua erga humanum genus infinita misericordia, atque etiam in promissis seruandis fide ac constantia.

ANALYSIS PSAL. 23.

Vt doceat Propheta quàm foelici conditione vtantur, quorum est in Iehouae nomen spes omnis reposita, dispu­tandum [Page 170] hoc Psalmo suscepit quaestionem perexcellentem & plenam consolationis suauis [...]imae. Est illa quidem Daui­dis personae accommodata in specie: sed quod ipse de se loquitur Propheta regius quatenus è numero fidelium est, id existimare oportet ad quosuis fideles pertinere genera­tim. Quaeritur an Dauid ad vsum praesentis & futurae vitae aliquid defuturum sit. Docet Propheta

• Nihil sibi vnquam ad alterutrius vitae vsum defuturum. vers. 1. & 6.

Quaestio conclusa est versiculo primo: eáque sexto re­petita sed verbis magis illustribus & disertis Bonum (inquit) & benignitas prosequentur me omnibus diebus vitae meae: & in aeternum quietus ero in domo Iehouae. Non putauit satis esse dixisse, non egebo. Potuit siquidem obijci fore vt etiamsi hodie abundet vitae subsidijs, deinceps tamen [...]ifdem desti­tuatur: & vtcunque ei in praesentis vitae curriculo succed at foelicitet, nihilominus multa ipsi desint ad consequentis vi­tae beatitatem. Vt igitur de primi versiculi sententia apertè constet, rem candem ver. 6. repetit & interpretatur explana­ [...]ius. Fruit [...]rus sum (inquit ver. 6) multiplicibus bonis & sub­sidijs non ad tempus aliquod, sed ad extremum spiritum: immo non modo dum in terris peregrinor, sed in coelis etiam per omnem aeternitatem. Verum quo argumento demonstrat nihil sibi vnquam, vel ad oportunitates vitae praesentis, vel ad aeternae fruitionem defuturum esse? De­monstratio est istiusmodi:

• Iehouae ( inquit) magnae curae sum: is mihi de bonis omnibus sollicitè prospicit. ver. 1. in principio.
• Itaque nihil mihi vnquam ad alterutrius vitae vsum defu­turum est. ver. 1. & 6.

Antecedens enthymematis illustratur partim compara­tione similium, partim inductione effectorum▪ Compara­tio duplex adhibetur. In priori collatio elegans est diuinae erga Dauidem curae ac prouidentiae cum pastoris boni er­ga oues studio & vigilantia: eáque metaphorae continuati­one à ver. 1. ad ver. 5. producitur. In posteriori comparatio est diuini erga Prophetam amoris & beneuolentiae cum [Page 171] summa comitate, qua conuiuae ab amicissimo sympofiar cha seu hospite offic [...]ocissimo excip [...]untur. ye [...]. 5.

Sed de similitudine priori primùm videamus.

• Vt Pastor ( inquit) ouibus suis:
• Sic mihi Iehoua de bonis omnibus prospicit sollicitè.

Vtraque pars similitudinis est in vnum enunciatum in­clusa & complicata ver. 1. At si enuntiati, quod prioti inci o versicun primi continetur, sensum explicare volumus: con­stabit illico tam de propositione quàm de redditione simi­litudinis.

Posteriori à similibus comparationi praemittitur illa (de qua supra [...]emini) ad demonstrandam enthymematis an­tecedentem partem inductio effectorum quorundam Ie­houae, conclusa ad hanc formam:

• Si Iehoua mihi prospicit de ijs omnibus quae & corporis mei & animae & totius personae incolumitatem spectant: tum Iehouae magnae curae sum: tum is mihi de bonis omnibus prospicit.
• At Iehoua prospicit mihi de ijs omnibus quae & corporis mei & animae & totius personae incolumitatem spectant. ver. 2. 3. 4.
• Itaque Iehouae sum magnae curae: is mihi de bonis omnibus prospicit.

Assumptio syllogismi tria Iehouae effecta excellentissi­ma complectitur.

De primo effecto loquitur versiculus secundus: vbi par­ticularium actionum inductione generale illud Iehouae of­ficium de procurandis ijs, quae Prophetae corpus attingunt, explicatur in hunc modum:

• Prospicit mihi Iehoua de alimonia, de loco ad quietem opor­tuno, de commoditate potus & refrigerij. vers. 2. Huins sententiae expolitio continuatione similitudinis à pa­store petitae perficitur: Ac si diceretur: vt ouiculis à pastore prouidetur de pastu, de caulis, de adaquatio­ne: sic mihi de ijs, quibus continetur salus corporis, diuinitus prospicitur.
• Itaque diuino munere assequor vt nihil mihi earum rerum [Page 172] desit quae corporis mei incolumitati conducunt.

De secundo Iehouae effecto meminit versus tertius. Ani­mam meam (inquit) quietam reddit: id est, cùm infirmitate carnis, sensu admissi peccati, & diuinae iustitiae intuitu ad­ductus langueo totus ac contremisco: tum persuadet mihi Spiritus sanctus de Iehouae erga me gratuita & praeclara voluntate, de remissione scilicet delictorum omnium & adoptione in filium. Vnde enascitur illa animae meae in Ie­houae erga me singulari amore conquiescentis pax suauis­sima. Hîc pastori comparatur Iehoua ouiculae animam re­spicienti, vt libera à metu conseruetur. Est enim animal timidiusculae naturae, & ad strepitus quantumuis leuiores se facile commouentis.

Tertium Iehouae effectum, de incolumitate nempe qua Dauidis personam coniunctim prosequitur, bipartitum sta­tuitur:

• 1. Aliud de Iehouae studio conformandi Prophetam ad exercitia pietatis & iustitiae. ver. 3. in medio. Vbi est huius effecti amplificatio à fine, vt nempe in Iehouae nomen nullo dedecore & labe violatum omnis gloria redundet è Prophetae vita legi diuinae congruenter acta. In hoc confertur pasto [...]i Iehoua, curanti nimirum ne aberret & vagetur ouicula, sed intra cancellos viae rectae & expeditae se contineat.
• 2. Aliud de securitate praestanda Dauidi aduersus Satanae insi­dias & periculosas offensiones. ver. 4. Non timebo (inquit) malum: id est, facis tu Iehoua vt in medijs malis & im­minentibus periculis securus sim. Huius effecti exorna­tio est partim à diuersis, partim ab efficiente.

A diuersis sic:

• Etiamsi hominum fraude vel astu Satanae in discrimen ex­tremum incidero, ver. 4. in principio:
• Tamen in diuinam prouidentiam mente secura admodum, & soluta recumbam. ver. 4. in medio.

Ab efficiente sic:

• Tu mecum es: tu me consolaris: id est, singulari quadam prouidentia ad tuendam salutem meā excubas, v. 4. in fine.
• [Page 173]Itaque in medijs malis & imminentibus periculis securus sum̄. ver. 4. in medio.

Ad expolitionem antecedentis protrahitur similitudo illa ducta à pastore: qua Iehouae prouidentia ad Prophetae sa­lutem excubans virgae & pedo pastoris comparatur. Virgae ictu corrigitur ouicula aberrationis nomine, & ad ingredi­endum vias faciles & expeditas propellitur. Pedo autem reuellitur, & in pristinam conditionem restituitur, siquando periclitari coeperit. Haud dissimili ratione agitcum Dauide Iehoua. Delinquentem & à recta legis semita aberrantem corripit. Exceptum Satanae insidijs aut in alia pericula con­iectum extrahit, & ad se peramanter recipit: adeo vt me [...]tò affirmet Propheta, virgam Iehouae & pedum esse sibi sum­mae consolationi, id est, periclitanti sibi opem & subsidium afferre: ex quo non vulgaris consolatio suppeditatur. Con­solationis igitur voce per effecti metonymiam intelligenda est consolationis efficiens.

Superest ad illustrationem diuinae erga Dauidem bene­uolentiae & amoris posterior illa comparatio traducta ab authore & praefecto instruendi conuiuij. vers. 5. Comparatio est illa quidem contracta: at euoluta & partibus suis di­stincta erit huiusm odi:

• Vt amicissimus symposiarcha seu officiosissimus hospes conui­uas suos adeo comiter & opipare excipit, vt nihil vel ad vsus necessarios vel ad ornatum & splendorem deside­res:
• Sic mihi Iehoua de bonis omnibus & ad vsum vitae & ad elegantiam ac nitorem spectantibus studiose prospicit. ver. 5. Vbi versiculi primū tertiúmque membrum de-re­rum, quibus vitae sustentatio continetur, vbertate & copia loquitur: secundum de ijs, quibus venustati i [...] ­seruitur. Nam apud veteres, cum oleo & vnguentis conuiuae illustriores perfunderentur, habita ratio est non necessitatis sed splendoris & elegantiae.

Comparationis redditio, quae eadem est cum primi en­thymematis antecedente, notatione adiuncti honoris am­plificatur. Instruis (inquit) mihi mensam, me (que) lautè admo­dum [Page 174] & splendidè excipis in conspectu hostium meorum: id est, cum meo summo honore & singulari applausu omnium. Erat in more positum apud priscos, vt qui gesto bello vi­ctoriam reportarent, hostes deuictos captósque, dum partae victoriae nomine opiparè & magnifice epularontur, ante se ad gloriam reportatae victoriae luculentius ornandum sta­tuerent. Sic egit cum Dauide Iehoua, dum scilicet ornaret ipsum eiusmodi testimonio curae & amoris sui, quod ipsi non minus honoris & gloriae apud omnes att [...]lit, quàm vi­ctoribus, dum exquisitissimis epulis accumbunt, afferre solet hostium captorum publica & sole [...]nis ostentatio. Est igitur in illam loquendi formulam (in conspectu hostium) inclusa insuper comparatio ad amplificationem honoris in Dauidem collati.

Hinc iam concludere Propheta meritissimò potest, fore vt ipsum Iehoua bonis omnibus non ad exiguum tempus sed in aeternum prosequatur.

ANALYSIS PSAL. 24.

Complexus est Psalmo vicesimo quarto suasionem quan­dam Propheta ad Christum Iesum summo studio excipien­dum & amplexandum. Sed quinam illi sint, quibus de isto tam excellenti officio persuadere vult, nondum inter Psal­morum interpretes conuenit. Portas affatur ver. 7. & 9. Pro­pheta regius: eas hortatur, vt recluso quamprimùm & pate­facto aditu Christum intromittant. Portarum nomine alij fores coeli, alij ianuas templi Salomonici, alij Ecclesiam, alij Principes ac magistratus intelligi existimant. Si quis à me sciscitetur quā ego etam multiplici interpretatione maximè probabilem esse censeam: etsi alijs interpretibus plurimum tribuendum esse putem, nec de eorum authoritate quic­quam detractum esse velim: tamen in duorum versuum, quos supra commemoraui, interpretatione primas Hen. Mollero deferendas esse arbitror. Quid ergo Mollerus por­tarum voce significari vult? Quos Molleri opinione alloqui­tur & ad tam singulare officium hortatur Propheta? Allo­quitur certè principes & magistratus. Hijilli sunt qui, quòd in ciuitatum portis pro more apud veteres recepto magna­rum rerum iudicia obirent & dilceptandis controuersus prae­essent, idcirco per metonymiam portae nominantur, id est, iuris dicundi in portis summi authores & principes, Suasio­ne [Page 176] igitur, quae Psalmo vicesimo quarto proponitur, summos principes ac magistratus compellari statuo: idue in hanc sententiam:

• Christum Iesum, illustrissimi principes & magistratus, summo studio quamprimùm excipite & amplexamini. vers. 7. & 9.

Videamus iam quibus argumentis cohortationem istam persequatur▪ Primum est tale:

• Arg. 1. Iehoua est terrae & omnium terram implentium & in­colentium Dominus. vers. 1. Iehouae appellatione Chri­stum Iesum notari verisimile est, cum de eo agnolcen­do ac colendo instituta coh [...]tatio sit. Atque in hoc mihi Tremellium minimè repugnantem habeo.
• Itaque Christum Iesum Iehouam vestrum (principes & ma­gistratus illustrissimi) summo studio quamprimùm comple­ctamini, illiúsque imperio & legibus subijciamini. vers. 7. 9.

Antecedenti enthymematis amplificatio adiungitur ab effecto Iehouae:

• Iehoua terram terrae (que) complementa & incolas creauit & numine suo sustinet ac tuetur. ver. 2. Vbi vocabulis fun­dandi terram & stabiliendi, actiones illae creationis, sustentationis & administrationis significantur. Sed ad­jicitur exornatio à terrae fundatae & constitutae subie­cto loco. Fundauit (inquit) illam super maria & flumi­na, id est, sic eam statuit & fixit, vt depultis in suos al­ueos maribus & fluentis, ipsa interim supra emineat & extet ad commodam hominum habitationem. Quamobrem Psalmo 104. maria appellantur terrae bases & velut statumina, quibus latera terrae circum­quaque fulciuntur ac sustinentur.
• Itaque Iehoua est terrae & omnium terram implentium & incolentium Dominus. ver. 1.

Commoueri nonnihil argumento isto magnates ac prin­cipes populi necesse est, si paulo accuratius attenderint quid in ipsos iuris obtineat Christus Iehoua ratione creationis & Dominij▪ Non tamen hîc se Propheta sustinet: sed studio [Page 177] quodam accensus Monarchas & principes auocandi ab in­credulitate & morte ad beatam spem immortalitatis & glo­riae, disserit apud eos de subiecta persona, in quam caditae­ternae vitae decus & foelicitas. Non prohibentur reges caete­rive optimates ab aditu in regnum coeleste: sed ijs tamen patet aditus in regnum illud, non quatenus principes & magnates sunt, sed quatenus fide in Christum Iesum adop­tati in filios Dei, ius haeredum vnâ cum Christo consecuti sunt. Hinc est quòd apud clarissimos orbis terrae principes & magistratus Propheta contestetur, Solis pijs in regno coe­lesti locum concedi, vt intuitu miserrimae conditionis, cui mancipati sunt, moueantur ad inquirendum de Christo Iesu & quemadmodum sese è tantis periculis & miserijs, quibus constricti tenentur, explicare possint Sed vt constet quantum sit in adhibito argumento ponderis: videamus quàm ad per­suadendum aptè concludatur.

• Arg. 2. Si pijs solis in regno coelesti locus est: tum par est vt vos▪ serenissimi principes & magistratus, si beati regni haere­ditatem adire cupitis, Christum Iesum amplectamini & vias pietatis consectemini.
• At solis pijs in regno coelesti locus est. ver. 3. 4. 5.
• Itaque par est, serenissimi principes, vt Christum Iesum am­plectamin [...]i & vias pietatis consectemini. ver. 7 & 9.

Assumptio exhibetur figurata dialogismo. Interrogatio est ver. 3. responsio ver. 4. & 5. Quid de monte Iehouae & loco sanctitatis eius versu tertio intelligi velit Propheta, do­cet versiculo quinto. Ascēdere igitur im montem Iehouae & stare in loco sanctitatis eius, idem est quod aeternae vitae be­nedictionem & iustitiae per Christi mortem adeptae gloriam consequi. Hijs siquidē bonis liberati scilicet à maledictione crucis & aeterna iustitia donati, fruimur in monte Iehouae & loco sanctitatis eius, id est, in regno coelesti. De hac in­terpretatione assentientur mihi ij omnes, qui è qua [...]to & quinto versiculo vnum duntaxat enuntiatum constituunt, existimantes subiectae responsionis partem consequentem ver quinto comprehendi.

Atqui vero, cum ex infinita hominum multitudine soli [Page 178] pii haereditatem coelestis gloriae adituri sint, iure quaeri potest quosuam Propheta in album piorum referendos esse iudi­cet. In eo satisfacere nobis conatur è descriptione piorum. Descriptio est.

• Partim ab adiunctis. Nam is pius est, in quo elucet integrita [...] vitae, animi, cogitationum & sermonum. ver. 4. Ac contra qui externae vitae actionibus peccat: cuius cor vel pra­uis opinionibus imbutum est vel inquinatum vitiosis affectibus vel cogitationibus vanissimis irretitum: de­nique cuius oratio est aspersa iuramentis & fraudibus mendaciorum, is impius meritò dici potest.
• Partim ab effectis: professione scilicet & studio obcundi mu­nera praescriptae à Iehoua pietatis & iustitiae. ver. 6. Vbi requirere Iehouam seu Iehouae faciem quaerere, idem est quod sedulò operam dare pietati. Quomodo ver­siculi sexti posterior clausula reddenda & exponenda sit ambigitur inter Psalmorum interpretes. Nihil meo iudicio consèquetur absurdi, si sic reddamus: quaeren­tium faciem tuam ô Iacob. Iacobi nomine verum ac sin­cerum Iehouae cultorem intelligo. Sed quae est istius Iacobi facies? Certè ea, quam sollicitè quaetere & in­tueri solet Iacobus: vt is Iacobi Deus est, quem inuo­candum sibi co [...]endum proponit. Priscis temporibus arca foederis, in qua inter Cherubinos Iehoua glorio­sus insidebat, rectè dicebatur facies Dei: vtpote quae esset illustre symbolum praesentiae diuinae. Ad hanc faciem oraturi Iud [...]i se conuerterunt. Ad hanc confu­gerunt, qui miseriis & periculis liberari voluerunt. At­que haec est illa facies Iacobi: id est, ad quam recipere se & quam rebus afflictis studiosius requirere verus Dei cultor volebat.

Restat adhuc postremum institutae cohortationis argu­mentum: ductum nimirum à descriptione Christi Iesu, ea cetè quae singularem vim habet ad Principibus & Monar­chis persuadendum de Christo intromittendo & comiter excipiendo, nisi insigniter refractarij & contumaces esse ve­lint. Sic enim è Christi descriptione concluditur proposita [Page 179] cohortatio eleganti dialogismo euornata:

• Arg. 3. Christus Iesus est Rex naturae suae maiestate & rerum gestarum gloria longe clarissimus: est Iehoua, Deus nem­pe sempiternus, cuius numine creatatasunt & sustinentur omnia: est ad bella conficienda & ad hostes cuiuscunque generi [...] expugnandos potentissimus, adeo vt ad ipsius nu­tum quantumuis infinitae militum cohortes & exèrcitus consistant in acie vel concidant. ver. 8. & 10.
• Quapropter, illustrissimi principes, nolite diutius aduentanti ad vos Christo Iesu aditum occludere: rescrate cordium & vrbium vestrarum portas, vt intromissus rex gloriae vobis spiritu suo ac verbo praesit & tandem ad gloriam aeternam conducat.

ANALYSIS PSAL. 25.

Hac ode multiplex petitio continetur: sed illa princeps est qua petitur liberatio ab aduersarijs: caeterae sunt intextae obiter.

Postulatum de liberatione ab aduersarijs proponitur pri­mò in secundi versiculi medio. Deinde repetitur vers. 16. 17. 20.

Versu secundo petit regius Propheta ne pudefiat: id est, ne spem, quam de liberatione sua concepit, irritam esse Ie­houa patiatur. Quod perinde valet ac si verbis disertis â Ie­houa contenderet, vt elusis & profligatis hostibus è capitis fortunarúmque omnium periculo liberetur.

Quod ver. 16. postulatur in genere, id ver. 17. & 20. peti­tur in specie. Respice ad me (inquit ver. 16.) et gratiam fac mihi: id est, ex angustijs meis deduc me, et serua animam meā, vt loquitur Propheta ver. 17. & 20.

Videmusiam huius hymni thesin principem liberatio­nis petitione contineri. Sed quibus argumentis persuadet liberationem ab hostibus Propheta? In ipso Psalmi ferè ex­ordio occurrunt tria, eáque momenti haud mediocris.

Primum est celebre illud & magnificum fidei effectum, ab ipso Iehoua tantopere approbatum.

• Arg. 1. Ad te (inquit) ô Iehoua bonitate tua fretus confugio. ver. 1. & 2. Vbi attollere animam ad Dominum idem est quod ad Dominum omni cordis affectu se reci­pere: & non aliunde quàm à Domino omnes animae spes & cogitationes suspensas habere.
• Itaque mihi de incolumitate consule liberatione concessa ab ijs, in quibus versor grauissimis periculis. Hoc enim vult ver. 2. dum vrget, ne pudefiat. Atque hoc idem est, quod iteratur ver. 16. 17. 20.

[Page 182]Sed itistat Propheta docétque in liberationis suae. nego­tio Iehouae gloriam agi. Nam repudiatae petitionis euentus eiusmodi futurus est vt eo de Iehouae gloria plurimum de­trahi necesse sit. Ac proinde è contemplatione euentus, qui è reiecta supplicatione consequetur, sic apud Iehouam dis­serit:

• Arg. 2. Si mihi periclitanti iam grauissimè & ad opem tuam confugienti non succurris: mihi insultabunt hostes mei insolentius, perinde ac si fiduciam in te serui tui frustra collocent.
• At occurrere te huiusmodi insultationi par est, qua tu [...] erga fideles tibi supplicantes misericordiae gloria imminuitur. ver. 2. Non patiere (inquit) me pudefieri, ne exultent ho­stes mei de me: id est, me qui ad te confugerim mini­mè liberato, hostes mei illudent mihi de reposita spe in nomen tuum: & tibi ad subueniendum tuis aut voluntatem aut facultatem deesse praedicabunt: At hoc ad nominis tui decus neutiquam cessurum est, cum profiteare esse te patrem & vindicem eorū, qui promissionum tuarum veritate nixi gratiam tuam o­pémque implorant.
• Quapropter mihi grauissimè iam periclitanti, & ad te con­fugienti succurre. vers. 2. in medio, & vers. 16. 17. 20.

Pergit adhuc & Iehouam recenti argumento compel­lat, eum de fructu admonens qui è concessa liberatione ad fid [...]les redundaturus est.

• Arg. 3. Me ( inquit) erepto è periculis, & per te in integrum restituto, fideles omnes in fiducia promissae abs te gratiae & bonitatis confirmabuntur. ver. 3. in principio.
• Quamobrem noli deesse mihi in angustijs constituto, sed pro tua bonitate subuenito. ver. 2▪ 16. 17. [...]0.

Enthymematis antecedens illustratur à Dissimili, sic:

• Inimici mei, qui nulla a me lacessiti iniuria me atrocissimè persequuntur, spes suas & conatus omnes ad nihilum reci­disse perspicientes, se m [...]rore & desperatione conficient. ver. 3. in fine.
• [Page 183]At fideles omnes, vbi me liberatum è periculis cognouerint, eò maiori fiducia & spe ad te confugient, siquando in pericu­la & angustias inciderint. ver. 3. in principio:

Isthuc progressus, institutae supplicationis cursum inhibet Propheta Etenim venitipsi in mentem posse Iehouam ob­iicere, Non esse scilicet our de liberationis negotio tam acriter & importunè agat: nescire eum quid consilij sequatur Iehoua in excitandis aduersus ipsum aduersarijs.

Hîc vt ipse sibi satisfaciat Propheta, agnoscit ignoran­tiam suam: ac propterea petit vt de consilio diuinae volun­tatis erudiatur, in iis praesertim quae immissae afflictionis tempore vitae instituendae & formandae rationem spectant. ver. 4. & 5. Viae igitur & semitae, quas exploratas habere cupit, sunt rationes illae verbo diuino complehensae, ad qua­rum normam accommodatè incedere oportet, si quando affligamur. Eas si quis minus calluerit, facile in con [...]iiis ca­piendis errabit: facile abripitur vel aestu impatientiae vel cu­piditate vindictae vel alio deprauato affectu: facile rerum desperatione prouocatus languescit & concidit.

Sed quo argumento persuadere Iehouae vult Dauid, vt in hisce tam excellentibus vijs instruatur? vt Dauidi tam ae­quum postulanti concedat Iehoua, duplex ratio affertur: al­tera ab adiuncto Iehouae: ab effecto Prophetae altera.

• Tu es (inquit) Deus salutis meae, id est, cui salus mea sum­mae curae est, & qui solus omnes vias tenes expedien­dae incolumitatis meae.
• Itaque erudi me de consilio voluntatis tuae, quatenus facere id ad salutem meam possit; vers. 4 & in principio vers. 5. Ratio ducta ab effecto Prophetae sequitur, conclu­sa sic:
• Te expecto totum diem: id est, non desino perenni studio attendere, dum erudiar de voluntatis tuae consilijs sa­lutem meam spectantibus. ver. 5. in fine.
• Placeat igitur tibi Iehoua erudire me de voluntatis tuae con­silijs salutem meam spectantibus. ver. 4. & 5. Dirige (in­quit) me in veritate tua: id est, vt continuò interpreta­tur ipse, Doce me, seu fac me institui in monitis & prae­ceptis [Page 184] verbi tui, ijs scilicet quae salutem meam spectant▪ qualia sunt ea quae loquuntur de promissionibus gra­tiae, de reponenda in Iehouam fiducia, de consilio Ie­houae in castigationibus adhibendis, &c.

Sed ecce: peccatorum conscientia adductus Propheta, etiam hoc posterius interrumpit postulatum. Occurrit siqui­dem, deliquisse se aduersus Iehouam multipliciter: ac proin­de nihil causae subesse, quemobrem Iehoua cum ipso consi­lia voluntatis suae communicaret. Obiectus Dauidi scrupulus & quo se non mediocriter pungi sentiebat, eiusmodi est:

• Peccatores non docebit Iehoua vias suas.
• Tu es peccator.
• Te itaque Iehoua non docebit vias suas.

Quomodo expedit se hoc loco Propheta? Quomodo tollit quicquid impedimenti afferre peccata queant, quo minùs id quod petit gratiae consequatur? Primùm de obie­iectionis Assumptione assentitur. Ac proinde ver. 6. & 7. de venia delictorum cum Iehoua agit. Ignosci sibi vult non modo hodierna peccata, quibus sese indies obstringit, sed etiam delicta incuntis & anteactae iamdiu aetatis, labem nempe originalis deprauationis, & quae inde exortae sunt defectiones [...]urpissimae. Ac ne Iehouam institutae petitioni aduersantem habeat, visum est admonere ipsum & pristinae misericordiae iam inde à mundi creatione praestitae, & gloriae quam ex adhibita clementia & ignoscendi facilitate adeptu­rus est. Argumentatur itaque primò in hunc modum:

• Extitisti [...] Iehoua iam inde ab orbe condito longè clementis­simus & ad ignoscendum hominibus peccata facillimus. ver. 6.
• Quapropter pari iam erga me clementia & facilitate in pec­catis condonandis vtere. ver. 7.

Deinde è notata accessione gloriae, quae tributam Dauidi à Domino peccatorum veniam consecutura est, in hanc sententiam ratiocinatur:

• Illustrabis [...] Iehoua bonitatis tuae gloriam concessa mihi pec­catorum venia. ver. 7. in fine. Sic enim interpretor clau­sulam illam, Propter bonitatem tuam.
• [Page 185]Itaque ne recordére delictorum meorum, siue ea sint vitae anteactae siue praesentis. ver. 7. in principio.

Hactenus de propositae obiectionis Assumptione egit Propheta.

Quod ad propositionem attinet, de ea assentiri Dauid non potest, si de peccatoribus intelligatur generatim. Nam qui eius generis peccatores sunt qui mansueti dicuntur, id est, quorum animos Spiritus sanctus ad disciplinam & re­uerentiam Iehouae mitigauit & excoluit, eos Iehoua in vijs suis non grauatur erudire. Huius problematis confirmatio petitur, partim ab adiuncta natura Iehouae vers. 8. partim à fine & genere.

A Iehouae adiuncta natura conclusio huiusmodi dedu­citur:

• Iehoua bonitate & fide erga mansuetos liberanda excellit. ver. 8. in principio.
• Itaque peccatores seu mansuetos erudiet in vijs suis. vers. 8. in fine.

Versu nono subjicitur tractati problematis illustratio à fine. Docentur siquidem peccatores eo consilio vias Iehouae, vt incedant ex iure, id est, vt vitam agant legi diuinae congru­entem. ver 9.

Restat confirmatio propositae quaestionis à genere:

• Nihil omittit Iehoua quod mansuetorum saluti possit condu­cere. ver. 10. Hanc decimi versiculi interpretationem instituto Prophetae maxime accommodatam esse ar­bitror. Hîc mansueti seu peccatores illi, de quibus loquitur ver. 8. describuntur ex eo quòd foedus Iehouae & testimonia custodiant, id est, enitantur vt custo­diant.
• Itaque peccatores seu mansuetos docebit vias suas Iehoua. ver. 8. in fine.

Priusquam in disceptanda enthymematis antecedente progreditur, Prophetae è peccati conscientia rursum sugge­ritur: Esse nimirum peccata ipsius admodum grauia, non of­fensiones leuiusculas: Ac proinde nolle Iehouam erudire ipsum in vijs suis. Hîc Propheta, versu nempe vndecimo, allatae [Page 186] obiectionis consequentiam negat, & animo confidenti re­spondet Condonatum iri delicta tua, vtcunque atrocia & grauia fuerint. Fore vt Iehoua ipsum hac gratia prosequa­tur, docetur à fine. Propter nomen tuum (inquit vers. 11) condonabis iniquitatem meam: id est, ad illustrandam glo­riam misericordiae erga me tuae ignosces mihi, vtcunque grauiter deliquerim. Si igitur Iehoua ad amplificandum decus clementiae & bonitatis suae concessurus est Dauidi veniam delictorum: non sequetur, si grauioris peccati con­uictus fuerit, ideo nolle Iehouam instituere ipsum in cog­nitione legis suae.

Refutata obiectione de peccatorum grauitate, redit Pro­pheta ad antecedentem enthymematis, eámque specialium inductione illustrat. Inductio est ver. 12. exornata dialogis­mo. Qualis (inquit) futurus est vir ille qui reueretur Iehouā? Perinde ac si diceret: Cum nihil omittat Iehoua, quod ad eorum, qui pietati student, salutem valere possit, necesse est vt qui Iehouam reuerentur, foelici conditione vtantur. Sed inductionem videamus.

• Iehoua cultores suos docebit quem vitae cursum velit ab ijs teneri. ver. 12. conferet in eos ius & bona aeternae vitae. ver. 13. in principio. largietur ipsis suauissima praesentis vitae commoda, nempe propagationem sobolis & magni­tudinem opum & possessionum. ver. 13. in fine. commu­nicabit cum ipsis mysteria voluntatis suae, & capita ex­cellentissimae doctrinae foedere suo comprehensae. ver. 14.
• Itaque nihil omittet Iehoua quod piorum saluti possit con­d [...]cere. ver. 10.

Disceptatae adhuc sunt, nimirum à principio versu 4. ad versum decimum quintum, obiectiones tres, & insertae obi­ter petitiones duae. Iam reuocat ipse se Propheta & ad principem supplicationem persequendam regreditur. Sup­plicat Iehouae de concedenda liberatione ab aduersarijs. Id vrget variè: primùm repetito, quod in Psalmi exordio pro­posuit, argumento: sed adhibita repetiti argumenti expoli­tione à testimonio obseruationis suae.

• Arg. 4. Ad te confugio (inquit) & à te solo opem expecto. [Page 187] ver. 15. in principio.
• Itaque respice ad me, & gratiam fac mihi. vers. 16. id est, liberationem ab aduersarijs concede mihi.

Antecedentis expolitio est ver. 15 conclusa sic:

• Obseruaui antehac extitisse te semper mihi liberatorem è pe­riculis. ver. 15. in fine. Sic ego authore Musculo hanc clausulam de educendis è reti pedibus interpre­tor.
• Ad te igitur confugio, & à te solo liberationem ab aduersarijs expecto. ver. 15. in principio.

Deinde ad id quod petitur impetrandum, proponit ob oculos Iehouae adiunctas personae suae calamitates: nempe & mis [...]ram conditionem in qua versatur & magnitudinem afflictionis qua premitur. Vtrumque hoc Syllogismo con­cluditur argumentum:

• Arg. 5. Destituor (inquit) omnibus humanis subsidijs: & ea est praesentis miseriae grauitas vt eâ penè obruar. vers. 16. in fine: & vers. 17. in principio.
• Itaque succurre mihi ô Iehoua, & me ab hostibus libera. v. 16. in principio: & ver. 17 in fine.

Vers. 18. Mali, quo se vers 17. tantopere affligi quereba­tur, magnitudo repetitur: sed iterata similiter petitione de remissione peccatorum.

Expositis personae suae calamitatibus: institutae suppli­cationi gratiam concilia [...]e vult à descriptione hostium suō ­rum. Describuntur ab adiunctis.

• Arg. 6. Magnae (inquit) sunt hostium meorum copiae: magnae vires: & immane ergame odium. ver. 19.
• Itaque pro singulari misericordia opitulare mihi, nec patiare me eorum iniquissim [...]s consilijs & conatibus opprimi. ver. 20. Vbi adhibetur repetitio argumenti. primi: & pe­titionis iteratio multiplex. Serua (inquit) animam meam: eripe me: ne patiare me pudefieri. Hinc constat versatum fuisse in summo discrimine Prophetam: & existimasse non alienum esse si è fiducia opis diuinae in supplicando adhibeatur importunitas.

Quemadmodum superioribus versiculis personae suae [Page 188] calamitates exposuit, vt ex ipsarum contemplatione Iehouae de petitione liberationis concedenda persuadeat: sic v. 21. personae suae adiunctam innocentiam ad instituti postulati sua [...]ionem proponit.

• Arg. 7. Sum (inquit) nullius erga hostes meos culpae aut iniuriae illatae reus. v. 21.
• Par idcirco est vt me à crudelitate inimicorum meorum vindices. vers. 21. Enthymematis huius pars vtraque prio [...]i membro ver [...]iculi inuoluta exhibetur.

Consequentia enthymematis hanc illustrationem ha­bet:

• Nitor promissione auxilij tui facta ijs qui culpa vacant, & qui immeritò opprimuntur. ver. 21. in fine. Sic enim in­terpretor claululam illam, Expecto te.
• Ac proinde cum vacem culpa, & nullo meo merito ab aduer­sarijs opprimar, par est vt me existis miserijs eripias, & pristinae incolumitati restituas.

Postremo Psalmi versiculo petitionem contineri affir­mant interpretes pro salute totius Ecclesiae. Probabile verò esse supplicari Iehouae pro Ecclesiae salute, constat è forma orationis, qua versiculi sententia enuntiatur. Sed liceat mihi bona cum venia dissentire ab interpretibus, & existi­mare comprehendi eo versiculo non tam supplicationem pro incolumitate Ecclesiae, quàm argumentum ad Iehouae persuadendum de concedenda liberatione, quam hoc Psal­mo tantopere vrget Propheta. Neque obstat orationis for­ma quo minus in hanc sententiam versiculus explicetur: eritue istiusmodi interpretatio Prophetae instituto valde consentanea: vtpote quae argumentum comprehensura sit ponderis apud Iehouam singularis. Praeterea mihi non ad­modum credibile videtur Prophetam orationis & ardoris tantum in re priuata voluisse expromere, & in publica in­terim afflictae Ecclesiae causa peroranda Laconismo vti & tantopere frigere.

Sed quale tandem argumentum est quod adhiberi dici­mus à Propheta? Certè admonet Iehouam de excellenti fructu, quem Ecclesia, cui Israelis nomen attribuit, è libera­tione [Page 189] sua perceptura est. Sic igitur à Dauide disseritur:

• Arg. 8. Me, quem Israeli tuo praefecisti, erepto è periculis & pristinae incolumitati restituto, vnà Israelem tuum libera­bis & redimes ab omnibus oppressionibus. vers. 22.
• Itaque id gratiae concede mihi ô Iehoua, vt liberatus ab ho­stibus pristinae incolumitati restituar. vers. 20.

ANALYSIS PSAL. 26.

Subiectum huius Psalmi petitio est in hanc concepta sententiam:

• Saluti & existimationi meae consule ó Iehoua, aduersus im­proborum calumnias & tyrannidem. vers. 1. 9. 11.

Petitur vers. 1. vt in causa Prophetae ius dicat Iehoua. Pro­phetae causa quaenam fuerit, constat partim ex adhibita pro­testatione innocentiae & integritatis, à principio versiculi primi ad nonum: partim ex eo quòd periculum vitae de precetur vers. 9. Salutem igitur Prophetae & existimationē exquisitis calumnijs & contumelijs homines perditissimi oppug [...]abant. I am in causa supplicis sic oppressi iniquissi­mis criminationibus vt de nomine & capite periclitetur, quale est ius illud quod à Iehoua iudice dici conuenit? certè illud, quo salus & existimatio supplicis contra hominum nequissimorum calumnias vindicetur. Si de hoc in ferenda sententia summus ille Iudex prouiderit, ius in causa litigan­tium praeclarè dixisse videbitur.

Versu nono de tuenda Prophetae salute agitur Ne aggreges (inquit) penes peccatores & viros sanguinarios anima meam: id est, ne patiare vitam meam eorum libidini & potestati condonati, qui eam extinctam esse cupiunt. Atque hoc est aggregari penes sanguinarios, tradi nimirum in manus & potestatem eorum, qui de sanguine & caede cogitant.

Versu vndecimo repetitur instituta supplicatio, sed verbis paulo generalioribus. Redime (inquit) me, & fac gratiam mihi: id est, cum in discrimine verser salutis & famae, pro­spice mihi de conseruatione vtriusque pro tua singulari mi­sericordia.

Intelligimus iam quid Psalmo isto tractetur à Dauide. In­columitati suae aduersus impiorum conatus consultum esse [Page 191] vult. Sed quo argumento suadet, quod à Iehoua tantopere contendit?

• Sum ( inquit) innocentis integrae (que) vitae: & confido te me­cum ita benignè acturum vt non vacillem, id est, ab ini­micorum meorum calumnijs & crudelitate vindicer. vers. 1.
• Itaque saluti & existimationi meae consule ô Iehouae aduer­sus improborum calumnias & tyrannidem. vers. 1. 9. 11.

Antecedentis duo capita sunt: vnum de innocentia & in­tegritate Prophetae: de ipsius in Iehouam fiducia alterum.

De Prophetae innocentia & integritate caput illud tra­ctatur pluribus: nempe à versu primo ad nonum. Demon­strationem innocentiae & integritatis suae orditur è prouo­catione facta ab iniquis hominum iudicijs ad Iehouae iudi­cium & testimonium.

• Si innocens (inquit) integer (que) non essem: te Iehoua, cui om­nia mentis meae cogitata sunt exploratissima, iudicem ac testem innocentiae meae non appellarem.
• At te Iehoua, cui omnia animi mei cogitata sunt exploratis­sima, iudicem testem (que) appello innocentiae & integritatis meae. ver. 2. Vbi examen, cui se subjicit Propheta, exa­mini quo in excutiendis & dijudicandis metallis vtun­tur aurifices, comparatur. Renum nomine quicquid est in corde abstrusum & reconditum significari ob­seurum non est.
• Itaque sum innocens & integer. ver. 1.

Persequitur innocentiae & integritatis suae demonstratio­nem Propheta, notata primùm efficiente causa vitae inno­center actae: deinde adhibita inductione partium.

Ab efficiente argumentatur in hunc modum:

• Quantum bonitate excellas erga integrae vitae homines sem­per mihi ob oculos proposui. ver. 3.
• Ac proinde operam dedi vt me innocenter integre (que) semper gererem. ver. 3. in fine. Vbi ambulare in veritate Iehouae, idē est, quod in vitae degendae cursu verbi diuini prae­ceptis obsequi. Satis liquet Iehouae verbum nomine [Page 192] veritatis appellari. Sermo meus (inquit Christus) veri­tas est. Qui igitur veritatis diuinae legibus congruen­tet viuit, is in veritate Iehouae indesmenter ambulat.

Versu quarto sequitur partium inductio ad concluden­dam Dauidis integritatem.

• Praesto ( inquit) & officia iustitiae erga homines & munera pietatis erga Deum. ver. 4. 6. 7. 8.
• Itaque vitam integrè & legi tuae conuenienter dego. vers. 1. in med. & ver. 3. in fine.

Inductionis antecedente comprehensae membrum prius de praestitis officijs iustitiae erga homines, significatur synec­dochicos Prophetae effectis, viz:

• 1. Declinatione societatis cum improbis tum in consilijs capiendis tum in suscipiendis actionibus. ver. 4. Vbi vocabulo se­dendi notatur societas in adhibitis deliberationibus: vocabulo autem conueniendi seu ingrediendi, societa [...] in obeundis actionibus.
• 2. Odio aduersus impiorum conuentus & habitorum conuen­tuum deliberationes suscepto. ver. 5.

Duplici isto Prophetae effecto notari è partis Synecdo­che contendo praestita ab ipso officia iustitiae erga homines. Nam in cuius mente tam acre odium insedit improbitatis & nequitiae, vt improborum coetus, consilia & actiones a­uersetur & declinet: hunc studio duci necesse est id omne in vitae degendaeratione persequendi, quod iustum est & ad commoda humanae societatis augenda pertinet.

Quin [...]tiam duo illa effecti ita proponuntur à Dauide, vt ex altero tanquam causa concludatur alterum. Nam si ma­leficorum coetum oderit, sequetur nullam ipsi communio­nem intercedere cum improbis in deliberationibus haben­ [...]is aut in rei deliberatae executione. At profitetur Dauid odisse se improborum coetus. Ac proinde ab ineunda cum maleficis societate siue consiliorum siue actionum, alienissi­mum esse necesse est. Huiusmodi conclusione vti Prophetā, non inscitè conjicitur è versiculo quinto: vbi, quod praece­denti versu proponebatur de fugienda societate improborū repetitur tanquam conclusum ex co, quòd coetum malig­ [...]orum odio prosequatur.

[Page 193]Porrò quemadmodum homines nefarij & perditi à Da­uide describuntur, non alienum fuerit animaduertere. Di­cuntur vani & occulti seu dissimulati. Vani▪ partim, quod metu diuini numinis vacui sint, partim quod res vanas con­sectentur & in earum adeptione applaudant ipsi sibi & stul­tissime glorientur. Occulti seu dissimulati vocantur: quia na­turae affectus & sensa mentis suae multis simulationum in­uolu [...]ris [...]egunt & quasi velis quibusdam obtendunt, adeo vt ad fraudes & versutias quodammodo facti videantur. Aliud igitur animo & cogitatione machinantur: aliud fronte & oratione profitentur.

Iuductionis membrum posterius de obeundis muneribus pietatis erga Iehouam, synecdochicè significatur & expo­nitur è duplici effecto Prophetae, viz:

• 1. Quod ad diuini cultus officia praestanda accedat. ver. 6. Vbi sub actione circum [...]undi altare Iehouae, actiones om­nes, quibus reliquae partes diuini cultus obeuntur, comprehendi à Dauide & per Synecdochen significari credibile est.
• 2. Quod omnes diuini cultus partes amplectatur & diligat. ver. 8. Vbi vocabulo tabernaculi seu sanctuarij, per subie­cti metonymiam id omne intelligitur▪ quod ad nomi­nis diuini cultum in tabernaculo peragitur. Taber­naculum appellatur Domus Iehouae & Domicilium gloriae diuinae: propterea quod in eo Iehoua se inter Cherubinos insidens summa maiestate exhiberet, & quotidie coleretur.

Prior illa Prophetae actio de circum [...]undo altare habet amplificationem partim ab adiuncta modi circumstantia quo perficitur, partim à fine.

Adiuncta circumstantia modi in sacrificiorum oblatione adhibiti notatur in principio versiculi sexti. Lauo (inquit) in innocentia manus meas: id est, cum sacrificiorum oblationi­bus & solenni ritu defungor, id praesto è corde puro, non simulato, vt ij qui lotis pro ceremonia instituta manibus, illotis animis, sorditatis affectibus, nullo sensu peccatorum frequentant & ingrediuntur sanctuarium Iehouae. Legali [Page 194] illa ablutione, ad quam hos versu alluditur, admonebatus populus de puritate mentis & sordibus peccati detergendis priusquam ad publica exercitia pietatis accederent.

Amplificatio à fine cultus in sanctuario praestiti contine­tur ver. 7. Is autem est vt agnitis & commemoratis Iehouae beneficijs, ipsius nomen celebretur, nomen inquam boni­tatis, potentiae ac sapientiae. Beneficia Iehouae collata in Ec­clesiam appellantur Mirabilia, eò quòd non ad normam & consilia humanae rationis in procuranda salute Ecclesiae suae se gerat.

Posterior illa Dauidis actio de singulis diuini cultus parti­bus amplexandis & diligendis sic explicari potest, vt intelli­gamus versu octauo argumentum contineri, quo inductus Propheta ad Iehouam in sanctuario colendum accessit.

• Diligo (inquit) quicquid ad nominis tui cultum in sanctuaris peragitur. ver. 8.
• Ac proindè altare tuum perlibenter circumeo: id est, cultum lege praescriptum tibi offero. ver. 6. Circumire altare licebat populo, non autem attingere, immo ne ijs qui­dem è tribu Leuitarum, in quibus inerat labes aliqua aut deformitas.

Adhuc [...]uit partium inductio versibus quinis exposita ad quaestionem illam de Prophetae vita innocenter acta con­cludendam

Sequitur ver. 9. Psalmi totius princeps quaestio, vt supra obseruatum est, sed exornata eleganti descriptione impro­borum. Descriptio eiusmodi est:

• 1. Sunt peccatores: id est, qui violandae pietatis & iustitiae qua­si artem quandam factitant & profitentur.
• 2. Sunt viri sanguinum: id est, nullum crudelitatis genus omittunt.
• 3. In ipsorum manibus est scelus: id est, ita sunt instructi ab omni instrumento & facultate perpretrandi sceleris, vt nihil ipsis ad praesentem executionem desit.
• 4. Eorum dextra est plena muneribus corruptionis: id est, adeo insigni cupiditate rapiuntur augendi res suas, vt nulla aequitatis ratione habitaius omne prostituant & ini­quissimis [Page 195] nundinationibus exponant. ver. 10.

Atque haec est ab effectis & adiunctis descriptio impro­borum: quae tractata sic est, vt pro dissimilitudinis argu­mento allata videatur ad illustrandum quod de integritate [...]ua commemorat Propheta. Quod si in hanc sententiam de­scriptionem institutam interpretemur: tum dissimilitudinis redditionem priori versus vndecimi clausula contineri di­cendum est. Illud certè constat repeti ver. 11. principem Psal­mi thesin vnà cum argumento illo vitae à Propheta integrè & innocenter actae, explicato à Dauide versiculis pluribus.

Hactenus ad impetrandam gratiam aduersus improbo­rum calumnias & tyrannidem peroratum est à Dauide de vitae suae integritate.

Superest versu postremo non exigui ponderis argumen­tum, quo persuadere vult Iehouae Propheta de concedenda gratia expetitae salutis & liberationis. Argumentum est ab effecto Dauidis. Pede meo (inquit) consistente in plano, bene­dicam Iehouae in congregationibus. Hisce verbis profitetur Dauid, fore vt Iehouae gratia & ope ab hostium calumnijs & tyrannide vindicatus, nomine tam excellentis beneficij omni studio incumbat ad celebrandam bonitatem Iehouae, non modo priuatim sed etiam in publicis conuentibus. Sic igitur institutae petitionis suasionem vrget:

• Liberatus per te Iehoua ex hijs angustijs, in quibus versor, & pristinae incolumitati restitutus, celebrabo bonitatis & potentiae tuae gloriam non modò priuatim sed in publi­cis etiam conuentibus. ver. 12. Vbi quod de pede suo con­sistente in plano loquitur Propheta, intelligere conue­nit de recuperata incolumitate pristina & restitutione in integrum.
• Itaque redime me & gratiam fac mihi. ver. 11. id est, libera me ab improborum calumnijs & tyrannide.

ANALYSIS PSAL. 27.

Thesis hoc Psalmo explicato partim supplicatione conti­netur, partim cohortatione. Supplicatio tractatur à princi­pio Psalmi ad versum decimumtertium: & est huiusmodi:

Libera me [...] Iehoua ab inimicis meis. vers. 7. 9. 11. 12.

Recténe petitio ista versiculis illis comprehendi dicatur, si placet videamus. Audi me (inquit vers. 7.) clamantem ad te, & gratiam fac mihi. Vt priori membro, quo audiri se cupit supplicantem de liberatione & salute consequenda, è Metonymia effecti destinati ipsum fine intelligit (est enim oblatae petitionis exauditio medium destinatū: salus & ab hostibus liberatio finis) sic inciso posteriori, quo sibi gra­tiam concedi postulat, è Synecdoche generis gratiam notat ereptae è periculis personae suae & incolumitatis recuperatae.

Vers. 9. Ne abscondas (inquit) faciem tuam à me: ne me ab­ijcias & deseras. Deprecatio ista desertionis quid aliud vult, quàm vt Iehoua Dauidem prosequens studio pristinae vo­luntatis & misericordiae, prospiciat ipsi de liberatione è pe­riculis? Versiculi noni interpres optimus est versus duode­cimus: in quo petitur ne hostium libidini & tyrannidi con­donetur: id est, ab angustijs in quibus versatur, & inimico­rum crudelitate liberetur. Non deseri igitur à Iehoua, idem est quod non objici hostibus, sed ex eorum potestate eripi. [Page 198] Sic versu vndecimo dum viam Iehouae doceri & per semi­tam planam deduci vult: annon de via loquitur, qua ad salu­tem & liberationem itur? Perinde est ac si diceret: Consisto iam ô Domine in ea, quae ad interitum ducit via: versor in ea semita, quam hostes mei multiplicibus praecipitijs & insidijs valde pericul [...]sam reddiderunt. Ac proinde peto abs te vt sub­tractum me è via qua itur ad exitium, transferas in viam tuam eam nempè qua hostium insidiae declinantur & ad foelicem libe­rationis exitum peruenitur. Doceri igitur viam Iehouae, idem est quod actu statui à Iehoua & collocari in via liberationis ac salutis, vitatis scilicet quae intendebantur periculis: quem­admodum vers. 11. Propheta interpretatur ipse. Deduc (in­quit) me in semitam planam: id est, eripe me è semita qua ad certam perniciem inceditur, & transferin eam quae libera est ab ab omni hostium impetu & expeditissima ad salu­tem,

Ex hijs quae dicta sunt, facilè constare posse opinor, sup­plicationem Prophetae versiculis illis quatuor, nempe v. 7. 9. 11. 22. propos [...]tam esse ac comprehensam.

Attendamus iam quibus argumentis institutae petitionis suasionem persequatur. Argumenta affert sextuplicia, eáqu [...] illustria, & ad persuadendum valdè accommodata. Primum insigni quadam professione continetur fiduciae in Iehouam suae, tractatum copiosè sex primis versibus, & conclusum sic:

• Arg. 1. Qui bonitate & ope tua confidentissimè nititur, eum par est vt tu Iehoua ab inimicis liberes.
• At ego is sum qui bonitate & ope tua confidentissimè nitor. vers. 1.
• Itaque ego is sum, quem par est vt tu Iehoua ab inimicis li­beres ver. 7. 9. 11. 12.

Assumptio versu primo exhibetur sub duplicis interro­gationis formula. A quo (inquit) timerem? à quo expauesce­rem? Ac si diceret: Non me aut hominum singularis po­tentia, aut aliud quiduis vtcunque formidabile & minita­bundum terret: sed posito omni metu, in Iehouae bonitate & auxilio securè acquiesco.

[Page 199]Assumptioni subijcitur illustratio multiplex: nimirum

• 1. A notata causa suae in Iehouam tam admirabilis fiduciae.
• 2. A comparatione Maiorum.
• 3. A refutatione exceptionis quae proponi ad eludendam Assum­ptionem potuit.

E notatione causae, qua adductus est Propheta, vt Iehouae bonitate & auxilio tantopere nitatur, in hunc modum dis­serit:

• Iehoua semper antehac pro singulari misericordia mihi libe­rator & propugnator extitit. vers. 1. Iehoua (inquit) est lux mea & robor vitae meae. Vt vocabulo tenebrarum notatur aduersa & afflicta conditio: sic voce lucis significatur liberatio è misera & luctuosa conditione. Hinc est quòd Iehouam sibilucem extitisse glorietur. Ac quia Iehouae admirabilem vim & potentiam sae­pius expertus est in propugnatione salutis suae, idcirco ait eum robur vitae suae esse.
• Itaque bonitate & ope tua confidentissimè nitor. ver. 1.

Enthymematis pars antecedens, qua diuinae ergase opis & gratiae, cum afflictissimis temporibus vteretur, obserua­tionem & experientiam complexus est, illustratur speciali instantia seu exemplo. Instantia eiusmodi est:

• Etiam tum liberauit me Iehoua & incolumem praestitit, cum irruentibus in me incredibili impetu maleficis, de salute mea penè actum esset. ver. 2.
• Iehoua igitur antehac pro singulari misericordia mihi libera­tor & propugnator extitit. ver. 1.

Comparatio à Maiori, quae ad Assumptionis exornatio­ [...]em allata est, proponitur ver. 3. in hunc modum:

• Si magnae hostium copiae aduersum me in acie consisterent & de me perdendo consilium inirent: nihil tamen mihi, quam in Iehouae bonitate & ope colloco, fiduciam excuteret. ver. 3. In hoc (inquit Dauid) confiderem, id est, in Iehouae potentia & paratissima ad mihi succurrendum volun­tate: quam modò praedicaui, cum dicerem Iehouam fuisse mihi lucem & robur vitae.
• Multo igitur minus in minore periculo constitutus patiar de­trahi [Page 200] quid de mea in Iehouam fiducia.

Sequitur postrema Assumptionis illustratio è refutata exceptione: in qua duo spectanda occurrunt: viz:

• 1. Quid illud sit, quod ad Assumptionem conuellendam obijci­tur.
• 2. Quemadmodum propositae obiectioni respondeatur.

Exceptio non est disertis verbis expressa: sed è subiecta responsione facile intelligitur. Est vero huiusmodi

• Except. Si, vtcunque à Iehoua è singulari in ipsum fiducia ve­hementer cōtenderis vt ad▪ sanctuarium reducare, nihilo­minus exules adhuc à sanctuario: tum frustra in Iehouam collocari fiduciam tuam fateare necesse est.
• At, vtcunque à Iehoua è singulari in ipsum fiducia contende­ris vt sanctuarij excellenti praerogatiua & oportunitate fruare, nihilominus exulas adhuc à sanctuario.
• Itaque frustra in Iehouam collocari fiduciam tuam fateare necesse est.

Respondet Dauid propositae exceptionis syllogismo: sed Assumptioni primùm: deinde propositioni.

Quod ad Assumptionem attinet, duo sunt quae agnos­cit Propheta.

• 1. Supplicasse se Iehouae vt ad sanctuarium rediret.
• 2. Disiungi iam & exulare se à sanctuario

Supplicatio Prophetae de reditu ad sanctuarium illustra­tur.

• 1. Comparatione similium. ver. 4. in principio. Quemadmo­dum (inquit) antehac id vnum à Domino petij, nem­pe vt per omnem vitam excellentibus sanctuarij prae­rogatiuis mihi perfrui liceat: sic hoc tempore vt idip­sum concedatur magnopere contendo.
• 2. Expositione finis cuius gratia instituitur supplicatio. Finis e­iusmodi est: vt liber scilicet ab omni necessitate diutius peregrinandi & quaquauersus discurrendi, iam tandē possit nactus quantum satis est otij attendere sanctua­rio & referre se ad obeunda munera diuini cultus. Eō igitur spectat Prophetae supplicatio vt sanctuarium inuisere & Iehouae decorum ac pulchritudinē intueri [Page 201] queat. Iehouae excellentem decorem & splendorem maiestatis tum intuemur, cùm in verbi diuini lectione & praedicatione, in sacrificijs legis, in Euangelij sacra­mentis Iehouae admirabilem potentiam, sapientiam, bonitatem & iustitiam conspicimus & obseruamus.

Relegatio seu separatio a sanctuario, quam contigisse si­bi agnoscit Propheta, vt populo Israelico minimè obscura fuit: sic est notata disertè ijs verbis quarti versiculi: idipsum requiro. Postulat à Iehoua Dauid vt ad sanctuarium reduca­tur. Relegatum igitur fuisse constat à sanctuario.

De assumptione allatae exceptionis adhuc egit Propheta. Propositioni respondetur ver. 5. & 6. propositio seu propo­sitionis consequentia à Dauide negatur. Negatio conse­quentiae non est illa quidem disertis verbis explicata: sed ex ijs, quae vers. 5 & 6. ad diluendam exceptionē proponuntur, facile intelligitur. Est autem in hanc sententiam informata.

• Vtcunque disiungor adhuc & relegatus maneam à sanctua­rio Iehouae: non ideo tamen sequitur inanem esse in Domi­num fiduciam meam.

Propositionis inconsequentiam sic demonstratam repe­riemus.

• Iehoua mihi [...]iquand [...] in periculis versarer, vindex semper & propugnator extitit: communico vnà cum alijs in cultu di­uino, si non personaliter, [...]t [...]ide & cordis affectu: & tan­dem actu ipso ac personaliter in eo communicaturus sum.
• Itaque vtcunque corpore disiungor à sanctuario, non ideo ta­men inanis est in Iehouam fiducia mea.

Antecedens pars enthymematis constat tribus membris.

Primum est vers. 5. comprehensum: vbi refert quantae curae salus sua Iehouae sit▪ vt qui ipsum tempore imminentis periculi in locum certissimi perfugij recipiat: id quod du­plicis similitudinis comparatione ostendit. Nam praestiti à Iehoua auxilij actionem comparat partim cum occultatio­ne sui facta in adyto tabernaculi & quasi sub expansis Che­ru [...]inorum alis, partim cum exaltatione sui in rupem ali­quam ab hostili impetu & expugnatione tutissimam.

Secundum de Prophetae communicatione in solenni illo [Page 202] Iehouae cultu, quae fide & cordis affectu praestatur, conti­netur priori parte versiculi sexti: vbi, dum non obstante relegatione à sanctuario caput suum supra inimicos extolli praedicat, apertè testatur interesse se si non corpore at cordis affectu & fide obitis in sanctuario cultus diuini muneribus, vtcunque septum multitudine hostium & interclusum. Sic enim interpretor adhibitam à Propheta capitis sui supra hostes euecti praedicationem. Nam quam diu relegatus à sanctuario & inimicorum copijs obsessus existeret, quae tandem alia supra hostes exaltatio ei obuenire potuit, praeter eam quae fide & cordis affectu praestatur?

Tertium illud de sua deinceps actu futura communica­tione in officijs diuini cultus, quibus Dei populus in san­ctuario defungitur, posteriore inciso sexti versus includi­tur. Sacrificabo (inquit) in tentorio eius sacrificia clangoris, &c. id est, vtcunque iam omni ad tabernaculum aditu pro­hibear, nihilominus tandem quantumuis fremant & tumul­tuentur inimici mei, adsanctuarium reuersurus sum, & in eo Iehouae nomen cum reliquo coetu piorū celebraturus.

Adhuc insignis illa repositae in Iehouam fiduciae profes­sio, quam adhibuit Propheta ad institutae petitionis com­mendandam suasionem, tractata est. Sequitur secundum argumentum ta [...] conclusum enthymemate:

• Arg. 2. Imploro opem tuam Iehoua aduersus inimicos meos, mo­rem in eo gerens mandato tuo. vers. 8. In priori parte huius versiculi proponitur mandatum de requirenda facie Iehouae, id est, de ipsius ope imploranda si quando affligamur. In posteriore autem, Prophetae obedientia mandato huic praestita subijcitur. Vt verò constet praecepisse Iehouam de requirenda facie sua, affert Dauid ad rei tantae confirmationem testimo­nium non vulgare, testimonium scilicet cordis sui à Spiritu sancto informati. ver. 8. in in principio.
• Itaque exaudi me supplicantem tibi de liberatione ab inimi­cis. ver. 7.

Sed pergit Propheta & à comparatione parium exhibiti postulati concessionem vrget.

• [Page 203] Arg. 3. Antehac ( inquit) me ab inimicis meis liberasti. ver. 9. in medio.
• Quapropter Iehoua, etiam iam libera me ab eisdem. vers. 9.

Vbi ter quaterve Liberationis petitio repetitur.

Versu decimo à personae suae adiunctis persuadere Do­mino conatur de salute & incolumitate largienda.

• Arg. 4. Sum (inquit) si homines intuear, destitutus omni ope & subsidio. vers. 10. Vbi se à parentibus derelictum con­queritur, id est, per synecdochen speciei, ab ijs omni­bus qui opem ferre possunt: subest verò argumenta­tio à comparatis in hanc sententiam: Deseror (inquit) à parentibus meis: Non mirum igitur si caeterorum homi­num ope & auxilio destituar. In hunc sensum si Daui­dem de orbitate & destitutione sua conquerentem interpretamur: dicendum est comparationis proposi­tionem redditionis loco substitutam esse: id quod non infrequenter in disserendo vsu venit.
• Succurre itaque mihi Iehoua aduersus inimicos meos. ver. 10 in fine, Vbi petit vt recipiatur à Iehoua, id est, eripiatur ab iminentibus perculis ac tutus praestetur.

Quintum suasionis argumentum comprehenditur vers. 11. ductum à contemplatione euentus, qui ex obseruata agendi ratione existet quam in ijs quae Dauidem spectant sequitur Iehoua. Obseruatum est cum à pijs tum ab impijs quem admodum cum Dauide ageretur. Illis, si diutius affli­geretur Propheta, accideret id quidem longè grauissimum: hijs verò longè gratissimum. Hinc est quòd in hanc senten­tiam disserat apud Iehouam:

• Ar. 5 Si mihi nōsubueneris, sed me in hisce tantis angustijs diu­tius haerere patiaris expositum immanitati & libidini ne­fariorum hominum: pij eo obseruato summum dolorem, impij sammam laetitiam percepturi sunt. vers. 11. in fi­ne. Propter eos (inquit) qui me obseruant. Quod non minus de pijs quàm de impijs exponendum esse iudico.
• Itaque deduc me in viam, qua ad salutem & liberationem è periculis itur, vt me liberato omnis ansa praecidatur & [Page 204] pijs dolendi & impijs insolenter triumphandi. vers. 11. in principio.

Superest exhibitae petitionis argumentum sextum. Eo finis ille notatur, quem homines scelerati in persequendo Dauide sibi proposuerunt. A fine argumentatio haec est:

• Arg. 6. Inimici mei id vnum spectant vt mihi & existimatio­nem nominis mei & vitam eripiant. ver. 12. in fine. Vbi distinctis in duo genera hostibus suis, in calumniatores nimirum & homicidas, ex eo intelligi vult propositū ijs esse, vt ipsum dignitate nominis & vitae beneficio priuent.
• Quapropter succurre mihi Iehoua aduersus hostium meorum insignem malitiam & tyrannidem. vers. 12. in principio.

Hactenus exposita est Prophetae supplicatio. Restat co­hortatio, qua ipse se reuocat à diffidentia & ad reponendum in Iehouam spem omnem ac fiduciam inuitat. Cohortatio est conclusa primò sic:

• Si spes illa, quam animo certissimam concepi, fruendi scilicet ante obitum promissa mihi à Domino benedictione, fecit quo minus adhuc languore & morte conficerer: tum ex­pecta Iehouam ô anima mea, & seposito omni metu in ipsius bonitate ac misericordia confidenter acquiesce.
• At spes illa fruendi ante obitum promissa mihi à Domino be­nedictione, fecit quo minus adhuc languore & morte con­ficerer. ver. 13.
• Itaque alacriter Iehouam attende ô anima mea & seposito metu in ipsum confidentissimè recumbe. v. 14. Vbi con­clusio ista ter quaterve est iterata, vt ostendat nihil ha­bere se antiquius, quàm vt fide ac spe diuinae bonitatis aduersus omnes tentationum impetus muniatur.

Assumptionis clausulam illam, quae est de benedictione promissa, interpretor non modo de liberatione è periculis, sed etiam de successore in regiam dignitatem, quem Daui­di daturum se Iehoua promisit, è Dauidis nempe sanguine generatum. Atque haec est illa admirabilis Iehouae bonitas, qua se fruiturum credidit Propheta in terra viuentium, id est, priusquam ex hac praesenti vita migraret.

[Page 205]Cohortationis argumentum alterum extremo Psalmi versiculo includitur. Conclusio est in hunc modum:

• Tibi de gratia & consolatione affatim prouidebitur, si collo­cata in Iehouam spe omni & fiducia ipsum patienter at­tenderis. ver. 14. in medio. Fortificabit (inquit) animum tuum: id est, animo tuo quicquid opus est gratiae & consolationis abunde subministrabit.
• Itaque expecta Iehouam ô anima mea, & in ipsum abiecto me­tu confidenter recumbe. ver. 14.

ANALYSIS PSAL. 28.

Partes Psalmi duae sunt: in altera refert Dauid precatio­nem, qua vsus est, cum grauissimis calamitatibus afflige­retur: in altera, precationis suae euentum commemorat. Precatio est ab initio versiculi primi ad sextum. Euentus precationis reliqua Psalmi parte comprehenditur.

Precationis capita duo sunt: vnum generale de exaudi­tione institutae orationis: alterum speciale de salute sua & exitio aduersariorum.

Petitio exauditionis duobus primis versibus explicatur. Exauditionis quaestio eiusmodi est:

• Exaudi Iehoua petitionem meam: id est, Concede mihi quae à te petiturus sum. vers. 1. in medio, & vers. 2.

Exauditionis quaestio est primo versu & secundo propo­sita breuiter. Ne surdum (inquit) agas auersus à me: id est, ne patiare me tibi frustra supplicem esse, sed as [...]entire mihi de ijs quae postulaturus sum. Apud surdos frustra causam di­cimus: eisdem incassum supplicatur. Surdis verò non dissi­miles sunt, si petitionis euentum spectes, qui vel oblatae supplicationi refragantur, vel ad eandem concedendam tardissimè accedunt. Non vult igitur Propheta, dum ipse supplicis officio studiosissimè & demisissimè fungitur, vt Iehoua interim surdi partes agat.

Sed quo argumento suadet, vt à Iehoua exaudiatur? Vi­deo argumentum duplex adhiberi. Prius est ab effecto Pro­phetae, conclusum ita:

• Ad te Iehoua confugio: te vnum inclamo: tuam solius opem [Page 207] imploro. vers. 1. in principio, & vers. 2. in medio & fine. Iteratio argumenti & eiusdem exprimendi modus per phrasin clamandi & manus attollendi ad sacrarium Sanctitatis, ardorem precandi, & periculi imminen­tis grauitatem notat. Dum ait se manus attollere ad adytum Sanctitatis Iehouae, è Metonymia signi indi­cat precari se, & precationem in coelum dirigere. Vt manuum sublatione significatur precandi actio: sic adyto seu sacra [...]io tabernaculi, domicilium coeli, vbi se Iehoua gloriae & maiestatis splendore infinitum exhibet.
• Itaque exaudi precationem qua apud te pro salute mea & excidio perditissimorum hominum vsurus sum. vers. 1. & 2.

Antecedenti enthymematis illustratio attexitur ab effi­ciente causa: ea autem fuit obseruatio paratissimae in Ie­houa voluntatis ad propugnandam salutem Dauidis.

• Tu (inquit) antehac incolumem me & tutum praestitisti aduersus omnes impetus hostium meorum. vers. 1. Te in­clamo (inquit) qui es rupes mea. Rupes, in quibus arces extruuntur (id quod olim fiebat defensionis causa) praestant singulare perfugium ijs, qui ad eas se recipi­unt. Huiusmodi rupibus comparatur Iehoua.
• Ac proinde ad te Iehoua confugio: tuam opem imploro. ver. 1. & 2.

Exauditionis argumentum posterius est ab euentu reie­ctae petitionis:

• Nisi valere apud te supplicationem meam patiare, interire me necesse est. ver. 1. in fine. Similis ero descendentibus in sepulchrum. Periphrasis est hominum mortuorum: qua significare vult Propheta, illico actum iri de se, si oblatam petitionem aspernetur Iehoua.
• Quapropter pro infinita misericordia, assentire mihi Iehoua de supplicatione mea, ver. 1. 2.

Petitio exauditionis, quam reliquae supplicationi prae­misit Dauid, exposita est. Sequitur postulatum speciale ex­hibitum à Dauide pro salute sua & exitio improborum. [Page 208] Postulatum istud est axiomate discreto comprehensum ver­su 3. & 4.

• Ne tradas me ( inquit) in potestatem hostium meorum: sed ipsos pro iusto iudicio tuo dele prorsus & excidito.

Prius membrum petitionis continetur versiculo tertio: vbi petit Dauid ne trahatur penes improbos & operarios ini­quitatis: id est, ne permittatur ipsorum libidini & tyrannidi. Posterius versu quarto sub varijs loquendi formulis propo­situm, iteratur versu quinto verbis disertissimis. Vult Pro­pheta vt hostes sui, homines soilicet è scelere & ne quitia conflati, pro ratione & merito flagitiorum plectantur: vult destrui ipsos à Iehoua & nunquam extrui: id est, ea seueri­tate poenae in eos animaduerti, vt nec in sua, nec in postero­rum persona pristinum dignitatis statum recuperare que­ant.

Sed quomodo tractetur proposita petitio videamus. Pri­ori petitionis membro subjicitur exornatio à definitione hostium, in quorum potestatem tradi non vult Propheta. Quales ergo sunt hostes Dauidis? Non ij certè quorum est aperta & in omnium oculis constituta nequitia, sed qui a­micitiae, virtutis & religionis simulatione incautos circum­ [...]eniunt & opprimunt. Quo quid detestabilius fingi po­test?

Posterius supplicationie membrum de excidio impro­borum, suadetur commemoratis ipsorum effectis:

• Admirabilia (inquit) diuinae prouidentiae opera, tum gene­ralia in administratione totius humani generis, tum par­ticulare illud quo vnctus in regem Israelis & consecra­tus sum, prorsus despiciunt hostes mei & proculcant. v. 5. Vbi per opera Iehouae intelligi volunt interpretes ge­neralia diuinae administrationis effecta, [...]iue ea sint documenta iustitiae, siue misericordiae erga humanum genus. Clausulam illam de facto manuum Iehouae exponunt de conferenda in Dauidem dignitate re­gia.
• Quapropter hostes meos pro iusto iudicio tuo dele prorsus & excidito. ver. 4▪ & 5.

[Page 209]Explicata iam precatione Dauidis, precationis euentum videamus. Is autem fuit exhibitae precationis exauditio seu concessio. ver. 6. vbi exauditum se esse praedicat.

Sed e [...]ce: exauditio ista peperit in Dauide duo peregre­gia effecta. Nam tanti beneficij contemplatione admoni­tus retulit se & ad celebrandum Iehouae nomen & ad te­standum studium voluntatis suae erga Iehouae populum.

Laudatio diuini nominis, quam instituit hoc loco Pro­pheta, tractatur primò ab efficiente, deinde è subiecto. Ab efficiente laudationis in hunc modum concluditur:

• Exaudiuit Iehoua vocem deprecationum mearum. ver. 6.
• Itaque benedictus sit Iehoua. vers. 6. Itaque exultat animus meus vt celebrem Iehouam cantico meo. ver. 7. Vbi prin­cipalis efficiens vnà cum propositae laudationis in­strumento notatur. Nam ab animo tanquam à prin­cipali efficiente proficiscitur laudatio: ab ore verò canticum edente, tanquam ab instrumento. Canticum è metonymia effecti interpretor pro ore & lingua proferente canticum.

Laudationis subiectum est canticum illud seu enthyme­ma, quod versu septimo proponitur: cuius antecedento comprehenduntur causae, quae Dauidem ad praedicandum Iehouae nomen impulerunt.

• Iehoua (inquit) est robur meum & scutum meum, vers. 7. in principio. Iehouam hoc versu appellat robur suum Propheta, eò quod instructus diuinitus incredibili robore animi non succubuerit aerumnis victus earum magnitudine, sed eisdem exa [...]landis par fuerit. At­que haec est illa animi constantia & patientia, qua munitus Dauid se inuictum à calamitatibus praestitit. Quod verò Iehouam scuto comparet, in eo eleganti similitudine vtitur. Nam vt scuto tegitur corpus ne telis hostium perimatur: sic Iehouae potentia & boni­tate tectus est Dauid aduersus omnes hominum per­ditorum impetus & insidias.
• Itaque exultat animus meus vt celebrem Iehouam cantico meo. ver. 7. in [...]ine.

[Page 210]Pars antecedens enthymematis est illustrata variè. Pri­mò notatur causa, quae Iehouam impulit ad succurrendum Prophetae versanti in periculis. Ea autem fuit Prophetae in Iehouam fiducia. In ipsum (inquit ver. 7.) confidente animo meo adiutus sum. Videmus concludi rem enthymemate. Nam perinde est ac si inuoluti syllogismi partes distinxisset apertius, sic nempe: Confugi ad Iehouam cum periclitarer de vita, & in eo spem omnem reposui salutis meae. Itaque subuenit mihi Iehoua, me (que) tanquam scuto tectum potentiae suae e pericu­lis vindicauit.

Sed antecedentis illustratio est non solùm è causa, sed eti­am è duplici comparatione Maiorum. ver. 8. Iehoua (inquit) est robur illis: id est, non modò mihi opem tulit, sed ijs etiam qui meas partes secuti, in eodem quo ego, discrimine ver­sabantur. Praeterea, Iehoua est robur liberationum Vncti sui: id est, me quem à Samuele vnctum reipublicae Israeliticae prae­fecit non sol [...]m existo, quo dudum expositus sum, periculo eripuit, sed in quascunque antehac aerumnas & calamitates inciderim, ex eisdem liberauit. Est (inquam) Iehoua om­nium, quae mihi vnquam obtigerunt, liberationum author & princeps.

Exauditionis effectum primum adhuc fuit, Laudatio ni­mirum diuini nominis. Restat secundum, testificatio scilicet, qua vsus est Propheta, studij & voluntatis suae erga Iehouae populum.

Testificatio ista perficitur oblata supplicatione pro salute Ecclesiae totius vers. 9.

Supplicationis capita quatuor sunt:

• 1. Vt in hac tanta rerum perturbatione conseruetur Ecclesia, non autem hominum potentum factionibus conuulsa dissi­petur. ver. 9. in principio.
• 2. Vt vi benedictionis diuinae numero & viribus augeatur. ver: 9. in medio. Vbi Ecclesia nominatur haereditas seu possessio Iehouae: eò quòd eam Deus pater quasi emptam sanguine filij sui ipse sibi acquisierit & perpetuo excolendam curet.
• 3. Vt cum Regi Sauli proposita sit non Ecclesiae salus sed inu [...] ­letudo, [Page 211] Iehoua prouideat de Ecclesia curanda & pascend [...] vel ratione quadam extraordinaria vel per eum quem ad Sauli in regia administratione & dignitate succedendum vnxit & designauit. ver. 9. in medio.
• 4. Vt populi Israelitici nomen illustre reddat apud omnes gen­tes, eas (que) cogat cognoscere, Beatum esse populum, cui Ie­houa est Deus. Atque haec est expedita admodum & insignis ratio extollendi populum vsque in seculum. ver. 9. in fine.

ANALYSIS PSAL. 29.

Subiectum Psalmi hortatio est, qua apud Magnates & Principes vitur Propheta: [...]t nempe,

• Iehouae gloriam praedicent. ver. 1. & 2.

Principes & eos qui illustrem sedem obtinent in republ. authoritatis & splendoris appellat filios fortium, id est, ho­mines potentia & dignitate praestantes. Sic apud Hebraeos iniquitatis filius dicitur, qui iniquus est. Suadet ergo ijs qui vel generis claritate antecellunt, vel authoritate & opibus pollent, vt seposito fastu & propriae virtutis abiudicata opi­nione, non abutantur diutius aut facultate ingenij aut po­tentiae suae viribus ad explendam sitim, qua laborant, iniquis­simae cupiditatis: sed quicquid asciuerint dignitatis ac po­tentiae, id totum ad diuini nominis celebrationem afferant.

Sed quibus argumentis persuadere vult Propheta tam praeclari muneris functionem? Certè à duplici comparatio­ne parium disserit, vt eos ad diuinae gloriae praedicationem inuitet▪ Res conclusa est enthymemate, in hunc modum:

• Diuinae prouidentiae opera naturalia, vt tomitrua, publicant Iehouae gloriam: de ea etiam concionatur Dei populus.
• Quin ergo (illustrissimi Principes) & vos ad praedicandum Iehouae nomen acceditis? v. 1. 2. Vbi est cōclusionis istius exornatio, primùm ab adiuncta qualitate honoris, quem Iehouae deferri oportet: deinde è notata specie honoris: postremò è subiecto loco, vbi exhibendus est. Quod ad honoris adiunctam qualitatem attinet honor is esse debet, qui Iehouae illa tam excellenti maiestate non indignus censeri queat. At (que) hoc est Ie­houae tribuere gloriam nominis eus: id est, longe amplis­simā, qualis nimirum nomini ipsius conuenit. Species honoris, quam notat Propheta, incuruationis vocabulo comprehenditur. Incuruatio coram Iehoua est exter­na [Page 213] quaedam Iehouae adoratio: immo per adiuncti metonymiam eiusmodi adoratio, quae sincero cor­dis affectu & fide perficitur. Locus vbi Iehouae no­men praedicari vult, dicitur Decorum sanctitatis, id est, magnificum illud sanctuarium▪ quod erat diuinae prae­sentiae symbolum & ad eos cultus institutum de qui­bus in lege Domini praecipitur.

Enthymematis antecedens duo membra complectitur: vnum de praedicatione diuini nominis per tonitrua, id est, di­uinae prouidentiae opera naturalia, à principio versiculi tertij ad medium noni: alterum de laudatione Iehouae per Eccle­siam, à medio noni versus ad Psalmifinem.

Quod ad antecedentis membrum prius attinet: non erit alienum admonere, vnam operum naturalium speciem tonitru proponi synecdochicè, ad reliqua naturae opera fig­nificandum. Quod certè summo consilio factum est. Etsi enim caetera naturae opera eiusmodi sint, vt eorum contem­platione possimus facile prouocari ad decantandas Iehouae laudes, dum scilicet in ijs admirabilem ipsius potentiam, sapientiam, ac bonitatem intuemur: tamen tonitruum ea ratio est, vt hominum sensus paulo vehementius afficiant: immo sic eos percellunt fragore incredibili, vt homines quantumuis torpentes expergefaciant & eisdem contremis­centibus ac inuitis extorqueant agnitionem quandam sum­mae in Deo potentiae & sapientiae.

Verùm vnde constat promulgari à tonitribus Iehouae gloriam? equidem è descriptione ipsorum, quam Propheta adhibet. Descriptio perficitur adiunctis & effectis. Adiuncta tonitruum vis proponitur versu quarto. Vox Iehouae (inquit) potenter & magnificè agit. Tonitru appellat vocem Iehouae, vt inde constet de efficiente tonitruum & quorsum exciten­tur, nempe vt per ea homines alloquatur Iehoua eisue de potentia sua & maiestate persuadeat. Hinc est quod tonitri­bus vim attribuat agendi potenter & magnificè, adeo vt ad­mirationem & terrorem incutiant non mediocrem, vt ea ferè solent, in quibus insigne aliquod vestigium apparet maiestatis & potentiae.

[Page 214]Sed enim magnificam istam tonitruum vim & potentiam amplificat Propheta è comparatione Minorum. v. 3. Com­paratio partibus distincta sic erit:

• Aquae inundantes, eae (que) & ventorum impetu vehementius▪ agitatae & iniectos aggeres illidentes feruntur vi ac fre­mitu incredibili.
• At tonitruum vis ac fragor longè maior & formidabilior ex­istit. Vox Iehouae (inquit ver. 3.) est supra aquas multas: id est, viribus & fragoris horrore admirabili adeo in­signis est▪ vt omnes omnium torrentium & inundatio­num fremitus quantumuis magnos & furētes longis­simè superet. Hanc ego versiculi tertij interpretation [...] sequor Tremellio authore & Iunio. Non alienam es [...]e illam constat è versu quarto: in quo comparatio­nis institutae apodosis, quae est ver. 3. summatim com­prehensa, disertius proponitur.

Effecta tonitruum, quibus reliqua descriptionis propositae pars conficitur, exponuntur ver. 5. 6. 7. 8. 9. Vbi docet Pro­pheta nihil esse tanti roboris & firmitatis quod tonitruum vi non deturbetur & radicitus conuellatur: nihil insuper esse quod ad sonitum tam horrendum non contremiscat & con­sternatione insolita percellatur. Sed particularium effecto­rum inductionem quae commemorantur à Propheta videa­mus. Effecta igitur tonitruum in specie eiusmodi sunt:

• 1. Confractio & deturbatio arborum etiam firmissimarum, vt cedrorum. ver. 5.
• 2. Concussio & tremefactio montium, vt Libani & Schirionis. ver. 6. Vbi est exornatio à duplici similitudine, qua montes illi qualitate tremoris conferuntur cum vitu­lo & pullo vnicornium, vtroque exiliente seseue quaquauersus agitante perniciter. Mons ille vter (que) erat Iudaeis notissimus: Libanus à septentrione claudens Iu­daeam: Hermon vero (quē hîc nomine Schirionis Pro­pheta appellat pro more Sidoniorū, vt cōstat è 3. c. De. v. 8. & 9.) descendens à Libano versus meridiē & non­nihil ad occasum vergēs. Vt Cedrorū nomine arbores vniuersae quantūui [...] procerae & robustae è speciei synec­doche [Page 215] intelligūtur: sic Libani & Schirionis appellatione mōtes alij quicun (que) illi tandē sint, tropic [...]s significantur.
• 3. Eiaculatio & per aërem dissipatio coruscationum & fulgu­rum. ver. 7.
• 4. Ferarum in desertis oberrantium eiusmodi consternatio, vt earum aliae ad sonitum tam horrificum abortire cogantur, [...]t Ceruae: aliae relictis saltibus & nemoribus sese in antra subinde recipiant & in latebras abdant, quousque remisit se tonitruum fragor & immissae procellae impetus resede­rit. vers. 8. & 9. Versu octauo proponitur in genere exanimatio ferarum. Vox Iehouae (inquit) dolore affi­cit desertum, id est, per me [...]onymiam subiecti, feras in deserto quouis versantes. Desertum illud Kadeschi tradit Moses Deut. 8. & 15. fuisse magnum & formi­dabile, ac abundasse animalibus quibusdam horrifi­cis. Versu nono cōsternatio illa fe [...]is incussa è fragore tonitruum, explicatur in specie è duplici iniectae con­sternationis effecto, altero nempe praecipitatae abor­tionis in Ceruis, altero susceptae fugae in alijs feris ad sese in speluncas recondendum, vt munitae ac tutae esse possint aduersus coeli intonantis vim omnem & impetum. Sic enim cum Tremellio & Iunio sylua­rum denudationem, de qua meminit versiculus no­nus, interpretor, vt ea comprehendi & significari sta­tuam non deturbationem aliquam arborum in salti­bus & nemoribus succrescentium (nam hoc effectum ver, 5. expositum est) sed vacuitatem quandam & so­litudinem à feris, quae tonitruum fragore vehemen­tius exanimatae se è syluis festinanter proripiunt vni­uersae, adeo vt ijs denudata iam nemora & exinanita videantur.

Hactenus explicatum est, quemadmodum tonitrua, id est, diuinae prouidentiae opera naturalia Iehouae gloriam promulgent. Restat vt de eadem Ecclesiam concionantem audiamus. Concio Ecclesiae comprehenditur partim inciso posteriori versus noni, partim duobus sequentibus. Ad e­andem tractandam adhibetur primùm dissimilitudo: de­inde [Page 216] inductio partium diuinae gloriae. Dissimilitudo adhi­bita ad illustrandum id, quod de gloria Iehouae refert Eccle­sia, eiusmodi est:

• Tonitrua, id est, prouidentiae diuinae opera naturalia Iehouae gloriam praedicant ex parte & indistinctè. Quod versibus praecedentibus exponitur, id huc repetendum est ad constituendam dissimilitudinis propositionem.
• At Ecclesia Iehouae totam gloriam praedicat, id (que) it [...] [...]xpla­natè & distinctè, vt facilè intelligi possint quae dicantur. ver. 9. Vbi est exornatio è subiecto loco, in quo laudes Dei celebrantur.

Inductio diuinae gloriae partes recenset, vt inde conclu­datur praedicari ab Ecclesia gloriam Iehouae Docet igitur celebrari ab Ecclesia has diuinae gloriae partes, nempe:

• 1. Potentiam Iehouae, siue illam in transmittendo diluuio per vniuersam terram & eodem rursus in suos alueos reuo­cando: siue illam in excitandis ac denuo compescendis o­ceani fluctibus & inundationibus. ver. 10. in principio. Hoc enim est sedere in diluuio, exercere scilicet eam in aquas potentiam, vnde constare queat eisdem prae­esse & dominari Iehouam.
• 2. Regium officium Iehoua. Iehoua (inquit) est Rex. vers. 10. in fine.
• 3. Aeternitatem Iehouae. Iehoua (inquit) est Rex in seculum. ver. 10.
• 4. Bonitatem Iehouae, partim in suggerendo robore populo suo belli tempore ad frangendos hostes: partim in communi­cando benedictiones cum Ecclesia sua tempore pacis & temporarias ad cultum praesentis vitae & spirituales ad salutem animae. ver. 11.

ANALYSIS PSAL. 30.

De Psalmi inscriptione primò videndum est: deinde de ipso Psalmo. [Page 218] Psalmi inscriptio ostendit

• 1. Quis Psalmi author extiterit. Nonnulli à Zacharia aut Haggeo compositum esse somniant: nec attendunt: interim inscriptione nomen Dauidis exprimi, eiue attribui.
• 2. Adiunctam temporis circumstantiam, quo dictatus fuerat: nempe tum, cum de repetenda domus suae consecra­tione cogitaret.
• 3. Qua occasione adductus Dauid Psalmū contexuerit: Ea fuit palatij, quod aliquandiu inhabitauerat & vnde metu imminentis periculi profugerat, repetita dedicatio. Nam cum esset domus Dauidis nefario incestu Absa­lomi & multiplici insuper aliorum scelerum turpitu­dine egregiè inquinata: postquam deleto Absalomo & ijs omnibus profligatis, à quibus interitum metue­bat, vidit restitutam sibi & maiestatem regij sceptri & facultatem redeundi ad illud quod reliquerat do­micilium: tum Dauidi in mentem venisse credibile est recenti aedium dedicatione opus fuisse, ne communi­care cum filio in flagitiorum sordibus & inauditae ob­ [...]coenitatis vestigia probare videretur. Cogitasse eum de repurgatione domus suae constat ex ijs quae 2. Sam cap. 20. v. 3. referuntur. Repurgationem autem illam regij palatij, si dignam putemus quae suscipiatur à Principe tanto & tam excellenti pictate, quid aliud fuisse statuemus quàm eiusdem religiosam quandam consecrationem? immò illam ipsam dedicationem, cuius meminit Psalmi inscriptio? cum ad aliam nullā commodè referri possit.

Aedium dedicatio quibus ritibus peragi consueuerit, minimè liquet. Fuisse eam institutam diuinitus, apparet è 20. cap. Deuter. Ad eam ornandam & Iehouae vehementius commendandam accessisse preces & actionem gratiarum, docet murorum dedicatio adhibita Nehemi. cap. 12. Vtrum iam obeunda sit, si quis ambigat, consulat Apostolum dis­serentem 1. ad Timot. cap. 4. aduersus stuperstitiosam à qui­busdam cibis abstinentiam. Non loquor de retinendis for­mulis [Page 219] & ceremonijs, quibus in praestanda domorum conse­cratione fungebantur Iudaei: sed de eo omni in praxin reuo­cando, quicquid in illa fuit perpetuae aequitatis & vsus. Diui­ni ergo nominis inuo catio, diuinae erga nos beneuolentiae agnitio, & diuini iuris in nos ac nostra omnia commemora­tio, retinenda adhuc & studiosè colenda est, si quando ad aedium dedicationem meditemur. Profiteri conuenit Deum solum esse à quo sedes ad habitandum & hospitia nobis tri­buuntur: esse nos Dei inquilinos ac quasi feudatorios, ip­siue nomine concessae habitationis annuum reditum de­beri, reditum (inquam) piae integraeue vitae, non autem im­piae & proiectae ad turpitudinem: nihil esse posse in aedibus, quibus vti volumus, verè iucundi & ad vtilitates, nostras o­portuni, nisi de earum titulo & legitimo vsu constiterit: rei autem nullum esse vsum legitimum, quae verbo & precibus non sanctificetur.

De Psalmi inscriptione hactenus. Videndum iam de Psal­mo ipso.

Psalmi partes duae sunt:

• 1. Dauidis professio de celebratione diuini nominis, à principio ver. 2. ad 5.
• 2. Dauidis cohortatio vt idem praestetur à reliquo Dei populo. à ver. 5. ad finem Psal.

Professio Dauidis huiusmodi est:

• Praedicabo ô Iehoua gloriam nominis tui. ver. 2. & 13.

Sed quo argumento commotus Propheta ad hanc tam praeclari muneris functionem accedit? Venit certè in men­tem ipsi quoddam Iehouae effectum singulare: vnde institu­tam professionem sic concludit:

• Liberasti me Iehoua è malis & angustijs grauissimis. vers. 2. 3. 4.
• Itaque praedicabo gloriam nominis tui. ver. 2. in principio.

Pars antecedens euthymematis est expressa variis loquen­di formulis. Euexisti (inquit) me: id est, coniectum me quasi in abyssum subuexisti, vt pristina incolumitate & splendore frui possim. Non affecisti laetitia inimicos meos de me: id est per metonymiā effecti pro causa, concessa mihi liberatione ab [Page 220] ijs in quibus versabar, periculis, praeripuisti aduersarijs meis omnem ansam laetitiae, quam alioqui ex interitu meo per­cepissent. Curasti me ad te vociferante: id est, vt aeger vi adhi­bitae medicinae valetudinem recuperat: sic tu malis quibus conflictabar, acerbissimis remedium insigne & oportunum attulisti. Denique eduxisti è sepulchro animam meam: id est, cum penè actum esset de salute mea, tu mihi succurristi & [...]reptum tanquam è faucibus mortis ac inferorum pristinae saluti restituisti.

Videmus iam quàm variè & concinnè liberationis ac­ceptae beneficium expresserit Propheta: sed addita nihilo­minus duplici exornatione, altera nempe à comparationi­bus, altera à notatione causae cuiusdā instrumētariae, qua ad­ductus Iehoua Prophetae cōfecto propè & ad extremū spi­ritum reducto subuênit. Comparationes, quibus ad accep­tam à Domino liberationem orandam vtitur, sunt binae si­militudines: quarum priore liberatio Prophetae à grauissi­mis quibus est constrictus angustijs confertur cum libera­tione à grauissimo morbo. vers. 3. in fine. Posteriore verò, cum liberatione ab illa misera & deploranda conditione, in qua iacent mortuorum cadauera. ver. 4.

Sed quid causae subesse dicemus, quamobrem ad Pro­phetam liberandum accesserit Iehoua? Vociferabar (inquit ver. 3.) ad te Iehoua Deus mi: id est, confugi ad te opem ue tuam summo studio & contentione imploraui. Ac proin­de non grauatè me ab imminentibus periculis vindicasti.

Sequitur ver. 5. Dauidis cohortatio, qua persuadere vult pijs ad idem laudationis officium praestandum quo ipse fungitur.

• Psallite (inquit) Iehouae eum (que) debitis laudibus celebrate. ver. 5. in principio.

Suasionis argumentum primum est à contemplatione fi­nis. Par est (inquit) celebrari à vobis Iohouam, vt sanctitatis e­ius, qua tantopere excellit, memoria perpetuò vigeat in Ecclesia. Sanctitatis vocabulo cōprehendi probabile est sanctissima [...] illas Iehouae actiones, quibus & ad suos tuendos, & ad im­pios plectendos vtisolet.

[Page 221]Verùm vrget cohortationem suam Propheta ab excel­lenti Iehouae effecto:

• Illico nos (inquit) ab afflicta conditione vitae ad secundam & florentem reuocat. ver. 6. Vbi sic loquitur Quum momen­to fuit in ira sua, &c. id est, Nō patitur suos nisi ad tem­pus valde exiguum affligi: immo statim ipsis quasi depulsa caligine afflictionum affulget & de singulari­bus vitae bonis prospicit.
• Ac proinde vnà mecum de gloria Iehouae concionamini. v. 5.

Enthymematis antecedens illustrationem habet primò ab efficiente: tum à Comparatione: deinde à speciali instan­tia seu exemplo personae suae.

Efficiens tam promptae reuocationis à calamitosa & ad­uersa conditione ad optatissimae vitae statum, est illa Iehouae admirabilis erga nos beneuolentia: quae versiculi sexti me­dio notatur. Vita (inquit) adest beneuolentiâ eius: id est, quia nos insigni amore & beneuolentia complectitur, inde fit vt parum diu in aerumnis & squallore iaceamus.

Comparatio ad expoliendum enthymematis antecedens allata, similitudine continetur, qua afflicta conditio compa­ratur fletui, secunda cantui, expeditissima alterius in alteram nempe aduersae in prosperam commutatio commutationi promptissimae cuiusuis fletus in cantum, putâ fletus vesper­tini in cantum matutinum.

Specialis instantia desumpta ab ipsius Prophetae persona tractatur ver. 7. & sequentibus.

• Me (inquit) cum grauissimè affligerer, nempe oppressus penè insidijs & perfidia Absalomi, illico Iehoua à fracta & de­plorata conditione ad laetam splendidam (que) traduxit. v. 12. vbi meminit Propheta choreae & cilicij. Vt chorea non ducitur nisi ab eo, qui animo admodum laeto & solu­to est: sic nec cilicium scu vestis [...]gubris induitur nisi à lugentibus. Ac proinde qui posito cilicio exercet choreas: is intelligi ex eo vult transisse se à deiecta & tristi fortuna ad illustrem & florentem. Quod Dauidi contigit interempto Absalomo & Sheba.
• Hinc igitur apparet, è meae scilicet personae exemplo, fideles ab [Page 222] aduerso statu ad secundum traduci à Iehoua promptissi­mè. ver. 6.

Antecedente Enthymematis comprehenditur (vt vide­tis) tum afflictissima conditio Dauidis, tum pristinae dig­nitatis ac laetitiae recuperatio.

Misera illa & luctuosa Prophetae conditio (de qua me­minit vers. 8. in fine, & vers. 12.) tractatur à principio versi­culi septimi ad finem vndecimi. Sed tractationis institutae partes duas esse video. Earum priore continetur explicatio causarum, quibus commotus Iehoua Prophetam tantoperè afflixerit: posteriore verò, exponitur ratio à Dauide adhi­bita ad impetrandam è tantis miserijs liberationem.

Causae, quae Iehouam impulerunt vt Prophetam excipe­ret asperius, sunt carnalis securitas Prophetae & inde orta Iehouae erga ipsum grauis indignatio. Carnalis securitas Prophetae versu septimo explicatur, amplificata partim ab adiuncto temporis, partim ab efficiente. Non dimouebor (in­quit) in seculum. [...]cce carnalem securitatem in tam excel­lenti Principe penè incredibilem. Sed quando tandem eò vecordiae processit, vt de regni sui foelicitate perenni & im­mutabili somniaret? Dicebam (inquit) in tranquillitate mea: id est, tum securus esse coepi, & somnio quodam perpetuae foelicitatis abripi, cum profligatis hostibus & rebus ad vo­luntatem fluentibus tranquillè Hierosolymis desiderem. At quae erat tantae securitatis efficiens? Beneuolentia tua (in­quit) constitueras in monte meo robur: id est, quia pro tua ad­mirabili bonitate reg [...]um meum ita validum ac florens ef­fecisti, vt neque domesticis insidijs labefactari, neque exter­nis viribus conuelli posse videretur, idcirco (quae est mea singularis amentia) coepi insolescere, & insigni quadam fi­ducia niti sapientiae & pote [...]tiae meae, oblitus planè nihil esse regni splendore instabilius. Montis vocabulo per Me­tonymiam subiecti notatur arx illa regia quae in monte ali­quo munitiori solebat extrui, non solùm vt minus oportuna esset hostium irruptionibus, sed vt maiestatem quandam prae se ferret, & eo facilius subditos in officio contineret. Atque hinc est, cum Mons principem illam regni sedem [Page 223] significet, in qua & maiestas imperij residet, & de reipublicae totius procuratione plerunque agitur, vt voce montis reg­num aliquando intelligatur.

Videmus iam quemadmodum tractetur à Propheta car­nalis illa securitas, i [...] quam delapsus est. Iehouae indignatio inde nata, vers▪ 8. in fine declaratur. Abscondisti (inquit) fa­ciem & fui conturbatus: id est, lumen vultus & gratiae tuae, quo affulgere mihi & omnes sensus meos mirabiliter refi­cere solebas, intercepisti prorsus & retrac [...]um à me homine indignissimo ad tēpus occlusisti: adeo vt aestu iustissimae ira­cundiae totus ardere videreris. Hinc conturbatio mea, id est, inflicta mihi abs te grauissima poena & inflictae poenae acer­rimus sensus extitit.

Expositae adhuc sunt causae, quibus adductus Iehoua Da­uidem afflixerit.

Ratio ab ipso adhibita ad impetrandam è tantis calamita­ribus liberationem, comprehenditur. v. 9. 10. 11. Ea verò fuit suscepta à Dauide inuocatio Iehouae, profecta illa quidem ab agnitione seria delictorum & singulari in Iehouae mise­ricordiam fiducia. Clamaui (inquit) ad te Iehoua. v. 9. Sed peti­tionis oblatae subiectum, quodnam erat? Gratiam (inquit ver. 11.) fac mihi & esto adiutor mihi. Ecce institutae supplicatio­nis thesin principem. Versatus est Propheta in summa animi consternatione: sensu acerrimae miseriae percellebatur parum absuit quin confectus angoribus concideret. Imploratigitur opem Iehouae: liberari cupit è mortis pe [...]iculo, & pristinae incolumitati restitui. Haec est illa gratia quam tantopere ef­flagitat: gratia (inquam) liberationis ab imminenti morte & restitutionis in integrum. Sed quo argumento persuadere Iehouae vult de concedenda tam excellenti gratia liberatio­nis & restitutionis?

• Erepta (inquit) mihi vita, non possum te apud viuos celebra­re, nomine scilicet praestitae fidei ac promissionis tuae de hae­rede & successore regni mei. v. 10. Quid lucri (inquit) erit in sanguine meo? an celebrabit tepuluis? nunciabit ve­ritatem tuam? Perinde est ac si diceret: Regni Israeli­tici, cuius principatu iam potior, haeredē mihi & suc­cessorem [Page 224] promisisti. Gloriae tuae interesse video▪ [...] priusquam moria [...], tibi à me testimonium redda [...] liberatae fidei ac promissionis. At interitu meo pri [...] bere testimonio isto & laude quae inde oritura [...] Quòd si igitur in vita remansero, tantum ex eo l [...] percepturus es, quantum afferre potest gratiae tuae [...] constantiae in praestandis promissis celebratio.
• Ac proinde ne patiare eripi vitam mihi, sed libera me [...] imminenti morte & restitue in integrum. ver. 11.

Hactenus exposita est afflictissima illa Prophetae con [...] tio. Superest narratio, quam adhibet de recuperata dignit [...] te pristina & laetitia. Conuertisti (inquit) planctum meum [...] choream mihi, &c. Recuperationem istam pristini status an [...] plificatam à [...]ine reperiemus in principio. v. 13. Vt psallat (in­quit) tibi gloria ac non conticescauid est, [...]o consilio me [...] mortis imminentis periculo expediuisti, vt pristinae inco [...] mitati restitutus praedicem nominis tui laudem ac de [...] nunquam conticescam. Vocabulo gloriae notatur per eff [...] metonymiam instrumentum publicandae gloriae & deca [...] tandae, nempe lingua.

Extremo versiculi extremi membro repetitur Psalmi pri [...] cep [...] quaestio, Dauidis nimirū professio de celebratione diu [...] ni nominis. At sicui membro illo postremi versiculi cont [...] neri videbitur non tam repetita professio celebrandi Ieho­uam, quàm inducta comparatio parium ad persuadendum vt idem praestetur à reliquis fidelibus, non valde repugnab [...] Nā à principio quinti versus ad Psalmi finem videri potest producta cohortatio, vt reliqui fideles se cum Dauide [...] promulganda Iehouae gloria coniungant. Ad caetera igitu [...] cohortationis argumenta non incommodè addi potest [...] hoc, quod postrema Psalmi clausula comprehenditur.

• Ego (inquit) diuinae potentiae, sapientiae, misericordiae, & ve­ritatis in promissionibus seruandis gloriam celebrabo in [...] seculum. ver. 13. in fine.
• Itaque & vos omnes, quos benignitate prosequitur Iehoua, vnà mecum Iehouae nomen praedicate. vers. 5.