[Page] CATECHISMVS paruus pueris primùm Latinè qui ediscatur, proponendus in Scholis.
LONDINI Apud Iohannem Dayum Typographum. An. 1573.
Cum Priuilegio Regiae Maiestatis.
❧ Reuerendissimis in Christo Patribus ac dominis, Matthaeo Archiepiscopo Cantuariensi, Edmundo Archiepis. Eboracensi, Edwino Episc. Londinensi, alijs (que), reuerendis Patribus, Episcopis Ecclesiae Anglicanae, vigilantissimis fidelissimis (que) Pastoribus.
QVum Pietas fundamentum sit virtutum omnium, par est, vt teneri puerorum animi pijs statim opinionibus imbuantur. Ad hunc igitur pietatis vsum, Catechismum illum paruum de sermone vulgari nostro in Latinum, quantum efficere & consequi potui, quantum (que) per religionem licebat, purè atque emendatè conuerti: vt habeant pueri nostri statim atque scholam sunt ingressi, ipsorum aetati atque ingenio accomodatum libellum pium & paruum, quem latinè ad verbum ediscant: quem quum antea quoque cognitum habuerint, eundem illum verbis nouum audire, sententia veterem recognoscere, vt parū difficile, ita magnopere ipsis iucundum [Page] erit. Quòd si quis pleris (que) in locis prolixè magis responsum esse existimabit, quàm sit cōmodum ad captum memoriolám (que) puerilem, is sciat, religioni me habuisse, de Catechismo ab authoritate publica approbato, quicquam mouere aut immutare. Hîc libellus si infimis scholarum classibus at que ordinibus interposita authoritate vestra, ediscendus proponatur, initium inde sumere pueri nostri, & aliquem gradum aditum (que) ad maiora assequi possunt atque obtinere.
In nomine Patris, et Filij, & Spiritus sancti, Amen.
QVo nomine appellaris?
N. aut M.
Quis hoc tibi nomen imposuit?
Qui voti se sponsione Deo pro me obligarunt in Baptismo meo: In quo Christi membrū, filius Dei, & regni coelestis haeres sum institutus.
Quid tunc pro te consponsores illi susceperunt?
Tria Deo spoponderunt vouerunt (que) meo nomine: Primum, quòd Diabolum, cuncta (que) eius opera, inanem pompam atque vanitatem impij mundi, & vitiosos omnes carnis appetitus funditùs repudiarem. Secundum, quòd Christianae fidei articulos vniuersos crederem. Tertiū, quòd sanctissimae Dei voluntati obtemperarē, atque praeceptis [Page] eius parerem, & ad illorum rationem totius vitae formam dirigerem.
An illorum voto promisso (que) teneri te putas, ea credere, & praestare, quae illi pro te receperunt?
Maximè profecto. Et Deo opem mihi atque auxilium ferente, enitar quantum quidem facere potuero. Coelesti verò patri maximas ex animo gratias ago habeo (que), quòd me per Iesum Christum Seruatorem in hunc salutis statum deduxerit. Simul (que) Deum precor, vt diuina me virtute sua imbuat, quò eundem vsque ad extremum spiritum, & vltimū vitae finem perpetuò retineam.
Recita mihi articulos fidei Christianae.
CREDO IN DEVM PATREM OMNIPOTENTEM, CREATOREM COELI ET TERRAE: ET IN IESVM CHRISTVM, FILIVM EIVS VNICVM DOMINVM NOSTRVM, QVI CONCEPTVS ESTE SPIRITV SANCTO, NATVSEX MARIA VIRGINE: PASSVS SVB PONTIO PILATO, CRVCIFIXVS, [Page] MORTVVS, ET SEPVLTVS EST: DESCENDIT AD INFEROS, TERTIA DIE RESVRREXIT A MORTVIS: ASCENDIT AD COELVM, SEDET AD DEXTERAM DEI PATRIS OMNIPOTENTIS, VNDE VENTVRVS EST AD IVDICANDVM VIVOS ET MORTVOS. CREDO IN SPIRITVM SANCTVM. SANCTAM ECCLESIAM CATHOLICAM, SANCTORVM COMMVNIONEM, REMISSIONEM PECCATORVM, CARNIS RESVRRECTIONEM, ET VITAM AETERNAM. AMEN.
Quid ex hijs fidei articulis potissimùm discis?
Primò, in Deum Patrē credere, qui me, & mundum vniuersum fabricatus est. Secundò, in Deum Filium, qui me, & vniuersum genus humanum redemit. Tertio, in Deum Spiritum sanctū, qui me, & omnes a Deo electos sanctificat.
Dicebas sponsores illos tuos, tuo nomine in se recepisse praecepta te diuina esse obseruaturū. Dic mihi quot ea sint.
Decem.
Quae?
Eadem, quae in vigesimo capite Exodi extant: quae Deus ipse ad hunc modum effatus est. EGO SVM DOMINVS DEVS TVVS, QVI TE EDVXI EXDOMICILIO SERVITVTIS AEGYPTIAE. NON HABEBIS DEOS ALIENOS CORAM ME.
2. SIMVLA CHRVM VLLIVS REI, QVAE AVT SVPRA IN COELO, AVT INFRA IN TERRA, AVT IN AQVIS INFRA TERRAM SIT, NON EFFINGES: EA NON VENERABERIS NEQVE COLES. NAM EGO SVM DOMINVS DEVS TVVS, ZELOTYPVS, QVI PARENTVM INIQVITATEM ETIAM IN LIBERIS VINDICO, AD TERTIAM VSQVE QVARTAMQVE PROGENIEM OSORVM MEI: CLEMENTIAQVE VTOR AD MILLESIMAM VSQVE PROGENIEM, ERGA MEI AMANTES, MEA'QVE PRAECEPTA CONSERVANTES.
3. NOMEN DOMINI DEI TVI INANITER NON VSVRPABIS: NEQVE ENIM SINET IMPVNITVM DOMINVS, QVI EIVS NOMEN INANITER ADHIBVERIT.
4. DIEM SABBATI SANCTE AGERE MEMENTO, SEX DIEBVS OPERABERIS, ET FACIES OMNIA OPERA TVA: SEPTIMO VERO' DIE, QVOD EST DOMINI DEI TVI SABBA TVM, NVLLVM OPVS FACIES: NEC TV, NEC FILIVS TVVS, NEC FILIA TVA, NEC SERVVS TVVS, NEC ANCILLA TVA, NEQVE IVMENTVM TVVM, NEQVE APVD TE DEGENS PEREGRINVS. NAM SEX DIEBVS PERFECIT DEVS COELVM ET TERRAM, ET MARE, ET QVICQVID IN ILLIS CONTINETVR, SEPTIMO QVIEVIT. IT A QVE DIEM SABBATI SACRVM, SIBI'QVE DICATVM ESSE VOLVIT.
5. HONORA PATREM ET MATREM: VT SIS LONGAEVVS SVPER TERRAM, QVAM DATVRVS EST TIBI DOMINVS DEVS TVVS.
6. NON OCCIDES.
7. NON ADVLTERABER [...]S.
8. NON FVRABERIS.
9. NONERIS ADVERSVS PROXIMVM [Page] TVVM TESTIS MENDAX.
10. NON CONCVPISCES CVIVSQVAM DOMVM, NON VXOREM, NON SERVVM, NON ANCILLAM, NON BOVEM, NON ASINVM, NEC QVICQVAM OMNINO, ALIVD, QVOD ALTERIVS SIT.
Quid ex istis mandatis praecipuè discis?
Duo: Pietatem primùm erga Deum: deinde meum erga homines officium addisco.
Pietas aduersus Deum quae est?
Pietas erga Deum est, in eum credere, eum timere: eum toto pectore, mente tota, tota anima, viribus totis amare: illum venerari: illi omnia accepta referre: in illo fiduciam omnem collocare: ipsius implorare opem: ipsius sanctissimo nomini, & verbo summam venerationem praestare: & illi per omnem vitam studiose fideliter (que); inseruire.
Quod est tuum erga proximum officium?
Illum eâdem, quâ meipsum, beneuolentiâ & charitate complecti. Omnibus hominibus facere, quod mihi ab illis fieri velim. Parentes charos, & in honore habere; eos fouere, & tueri. Principi & magistratibus honorem tribuere, & illorum me imperio & potestati subijcere: authoritate praeditis omnibus, doctoribus, Ecclesiae ministris, & praeceptoribus dicto audientē esse: Superiores omnes obseruare & reuereri. Neminem dicto factoué laedere, veritatem retinere, seruare aequitatem in rebus omnibus: mentem ab omni malitia odio (que); vacuam atque integrā seruare: manus a fraude, furto, latrocinijs: linguam ab omni maledicentia, mendatio, & ab infamia cuiquā inferenda abstinere. Corpus temperatè, sobriè, & castè habere: aliena non concupiscere nequè appetere. Res ad viuendum necessarias iustè mihi, & cum fide [Page] acquirere: & in eo vitae statu, in quo me Deus collocabit, officium non deserere.
Volo te mi fili, de certis adhuc quorundam officijs fusiùs paulò dicere, illa (que) primùm, quae in colendis obedientiae officijs fita sunt, explicare: cuius virtutis munera ad aetatis conditionis (que) tuae rationē maximè pertinent. Age ergò, dic mihi primùm, quod sit subiectorum erga suum principem officium.
Sancti Apostoli diui Paulus & Petrus docent potestates omnes superiores Rom. 13. 1. Pet. 2. a deo creatas & constitutas esse, & eos, qui potestati resistūt, contra diuinum decretum repugnare, ipsos (que); sibi damnationem accersere: subiectos proinde omnes etiam atque etiam monent, vt principem suum metuant, diligant, colant: eius legibus, edictis, praeceptis, legum (que) & regni ministris modestè pareant: id (que) non propter metum solùm, sed rectae etiam voluntatis conscientiam: vt vectigalia omnia, [Page] tributáque debita conferant: nec opibus solùm omnibus, sed & corporibus etiam suis principi fideliter inseruiant: deum item precibus omnibus 1. Tim. 2. orare debent, vt principem tueri, & in omni bonitate, pietatéque non conseruare modò, sed cumulatiùs etiam augere, aut mores eius, si forte malus fuerit, emendare velit: omnibus denique bonorum subditorū officijs promereri, vt principe facili bonóque in se vtantur.
Nunc de liberorum erga parentes officijs narra.
Sacra Scriptura liberos iubet Ephe. 6. Col. 3. Pro. 1. 4. 15 et 17. & 29 parentibus obtemperare, atque inseruire: parentes timere, charissimos eos habere, eos colere & reuereri: eáque non verbis solum, factisque, sed verè etiam atque ex animo praestare: parentvm praeceptis parere, & vitae eorum exempla imitari: a Heb. 12. parentibus si quādo castigentur, patienter ferre: deum optimum maximum, vt parentes saluos atque conseruatos velit, assiduè supplicitérque [Page] precari: parentes, si fortè in egestatem, aut afflictam fortunam inciderint, facultatibus suis subleuare atque alere: parendo, cunctisque piorum liberorum officijs praestandis, nullam paterni erga se amoris bonitatisque promerendae occasionē amittere.
I am abs te audire velim, quid de spiritualium liberorum, paroecorum videlicet, vel curialium, auditorum (que) officijs erga pastores suos, & concionatores, vt spirituales parentes, didiceris.
Paroecis auditoribus (que) in verbo dei praecipitur, vt pastoribus suis & concionatoribus duplicem honorē 1. Tim. 5. tribuant: id est, vt eos non reuereantur solùm, illisque obtemperent: verumetiam vt tum verbis, tum subsidijs fuis illos subleuent, atque sustentent. In primis verò cauere debent, ne bonum diuini verbi semen Math. 13. per illos seminatum, incuria desidiáque sua, vt in faxetum, aut solum sterile sparsum, perire patiantur.
Seruorum nunc quae sint officia declarato.
Seruorum aduersus dominos officia in sacris literis sic destribuntur. Ephe. 6. Col 3. Serui dominis vestris terrestribus in omnibus obedite, cum timore atque tremore, simplicitérque & ex animo, vt Christo ipsi obsequentes: non simulata sedulitate oculis seruientes, vt qui hominum beneuolentiā captant, sed vt serui Christi: quicquid verò feceritis, animo id aequo libenti (que) facite, vt Dei potiùs quàm hominum voluntati obtemperātes, certi a Deo vos esse haereditatis praemio donandos, domino enim Christo seruitis.
Tametsi, charissime fili, tibi per aetatem parendi potius quàm imperandi praeceptis adhuc sit opus, tamen quum ad honestā honoratámque senectutem Dei munere viuere possis, sicuti & victurum te spero, ignarum nollem, quemadmodum in eo vitae statu, in quo diuino beneficio fueris collocatus, te gerere conueniat. [Page] Quamobrem explicare te volo, quid ex altera parte, de parentum, dominorum, aut patrum familiâs, item (que) de coniugum officijs didiceris: Dic ergo primum de parentum in liberos officijs.
Parentū erga liberos officium, sicuti idē Apostolus D. Paulus docet, est, vt eos ab ipsis statim incunabulis, Ephe. 6. Col. 3. ad timorem & disciplinam Domini, ad verecundiam item, viciorum odium, & amorem virtutis instituant: vtue ipsi sese liberis suis omnis pietatis atque sanctitatis exemplaria praebeant. Ab ocio verò & desidia, vt malorum omnium matre, 2. Cor. 12. Prou. 10. & 13. ct 29. liberos suos arcere debent, curaréque vt aut liberalibus disciplinis, aut aliqua bonae artis scientia erudiantur: vt cum adoleuerint, ad victum necessaria honestè iuste (que) possint acquirere.
Perge nunc ad dominorum & Patrum familiâs officia.
Dominis, & Patribus familiâs, qui in locum parentū famulis & familijs [Page] suis peruenerunt, cauendum esse didici, ne famuli languori sese desidiae (que) dedant: curandum (que) tum institutione diligenti, tum imprimis imitatione sui, vt mores eorū ad honestatem, decorum, & virtutem formētur. Cum quibus verò pacti sunt, artibus eos, quas ipsi profitentur, erudire, non secùs atque liberos suos parentes consueuerunt, sine vlla fraude, dilatione, aut ludificatione perdoceāt. Quod si quādo animaduersione Eph. 6. b. 9 Colo. 4 a. 3 Heb. 12. b. 7. opus fuerit, tam moderatè, tam clementer, tanto (que) emendandi studio, vt naturales parentes charos liberos solent, castigatione afficiant: huius semper memores, esse & sibi quoque in coelo dominum.
Maritorū iam officia erga vxores recense.
D. Petrus Apostolus, qui & ipse Math. 8. b. 14. 1 Pet. 3. b. 7. Ephe. 5. d. 25. Col. 3. c. 15. maritus fuit, & D. item Paulus maritos, sicuti ego accepi, instituunt, vt prudenter cum vxoribus scienter (que), & absque omni omnino acerbitate versentur: vt vxores non secus ac sua [Page] ipsorū corpora, diligāt, tueantur, foueant: immo maritos, suas coniuges amare debere, perinde atque Christus Ecclesiā dilexit, qui semetipsum illi impendit, vt eam sanctā efficeret.
Perge porrò explicare, quomodo vxores vicissìm sese gerere debeant.
Eosdē illos sanctos Apostolos vxores docere & cōmonefacere intellexi, Eph. 5. d. 22. vt maritos suos reuereantur, illis (que) haud secùs (que) domino ipsi, pareant Col. 3. c. 18. 1 Pet. 3. a. 1. & obtemperent: esse enim maritū vxoris suae caput, vt & Christus est ecclesiae caput. Proinde quemadmodum Ecclesia siue congregatio Christo est subiecta, sic & vxores viris proprijs in omnibus rebus, ita vt conuenit in domino, obsequentes esse oportet: sicuti & Sara obediuit Abrahae, eum (que) dominū appellauit. In sacris vero literis vxores vestituse 1 Pet. 32. 3. magnifico sumtuosóue exornare, vel intortos aut auro redimitos habere crines prohibentur: sed vt ad exemplum sanctarum illarū matronarū, quę in Deo spem collocarunt, [Page] externum quidē amictum mediocré simplicem (que) induant, interno verò illo virtutum cultu animos excolāt: lenitate videlicet, mansuetudine, tranquillitate, castitate, quae res sunt in oculis Dei praeciosissimae.
Iam verò mi fili, quum non sit situm in hominis cuius (que) potestate, vt istis similibus (que) Dei praeceptis per se pareat, illi (que) ex sanctiss legum suarum praescripto inseruiat, nisi ipse virtutem nobis diuinitùs largiatur, quae noctes dies (que) assiduis est efflagitanda precibus, an precationē illam, quae dominica dicitur, teneas, intelligere, & eam a te proinde mihi recitari velim.
PATER NOSTER QVIES IN COELIS, SANCTIFICETVR Math. 6. Luc. 11. NOMEN TVVM. VENIAT REGNVM TVVM. FIAT VOLVNTAS TVA, SICVT IN COELO, SIC ETIAM IN TERRA. PANEM NOSTRVM QVOTIDIANVM DA NOBIS HODIE. ET REMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICVT ET NOS REMITTIMVS DEBITORIBVS NOSTRIS. ET NE NOS INDVCAS [Page] IN TENTATIONEM, SED LIBERA NOS A MALO. QVIA TVVM EST REGNVM, ET POTENTIA, ET GLORIA, IN SECVLA. AMEN.
Quid a Deo in hac precatione expetis?
Precor Dominum Deum meum, Patrem coelestem, bonorū omnium authorem, vt ego, & vniuersi mecum mortales diuino illius spiritu afflati, eum piè sanctè (que) colamus & veneremur: illi inseruiamus, & eius voluntati vt par est, obediamus. Oro (que) Deum, vt omnia in vniuersum, vel quae ad animae salutē sunt necessaria, vel quae ad vsum vitae pertinent, nobis largiri velit: vt supplicûm misereri, & peccatis nostris ignoscere, pericula omnia tam ab animis quàm corporibus nostris depellere, a vitijs, & flagitijs omnibus auocare, a Satanae vi atque impetu tueri, & ab interitu sempiterno conseruare nos velit. Atque haec eum pro paterna sua clementia, atque bonitate, per Dominum nostrū Iesum [Page] Christū largiturū esse, spem bonam concipio: ideo (que) Amen, id est, ita fiat, ad finē precationis adiungo.
Quot in Ecclesia sua Sacramenta instituit Dominus?
Duo: Baptismum, & coenam Domini.
Quid est Sacramentum?
Est externū & aspectabile signum internam arcanam (que) spiritualem gratiam representans, ab ipso Christo institutum, ad testificandū Diuinā erga nos per eundem Christum Seruatorem, beneuolentiam atque beneficentiam: quo Dei promissiones de remissione peccatorū, & aeterna salute per Christum data, quasi consignantur, & earum veritas in cordibus nostris certiùs confirmatur.
Sacramentum quot partibus constat?
Duabus: signo externo at (que) aspec tabili, & interna inuisibili (que) gratia.
Quod est in Baptismo signum externum?
Aqua, in quam baptizatus intingitur, Math. 28. vel ea aspergitur, IN NOMINE PATRIS, ET FILII, ET SPIRITVS SANCTI.
Quae est arcana & spiritualis gratia?
Remissio peccatorū, & Regeneratio: quae vtra (que) habemus a morte & resurrectione Christi, eorum verò obsignationem atque pignus habemus in hoc Sacramento.
Baptismi vim apertiùs adhuc mihi edissere.
Quum natura alieni ab Ecclesia Dei (que) familia, & per peccatum filij irae, digni (que) aeterna damnatione simus, per baptismum in Ecclesiam admittimur, certiores facti filios Dei iam nos esse, & in Christi corpus insertos, eiusue mēbra factos, in vnum cum ipso corpus coalescere.
Quae requiruntur ab ijs, qui ad baptismum accedunt?
Fides, & poenitentia.
Haec planiùs explica.
Anteactae impiè vitae vehemē ter [Page] primùm poenitere, & certam fiduciam habere debemus, nos Christi sanguine à peccatis purgatos, atque ita Deo gratos esse, spiritum (que); eius in nobis habitare. Et secundum fidem & professionem in baptismo factam, omni ope enitendum, vt carnem nostram mortificemus, & pia vita declaremus nos Christum induisse, & eius spiritu donatos esse.
Qui fit tum vt infantes baptizentur, qui haec per aetatem hactenùs praestare non possunt?
Quia ad Ecclesiā Dei pertinent, & dei benedictio, promissióque ecclesiae facta per Christum, in cuius fide baptizantur, ad eos pertinet: quae postquam adoleuerint, ipsos intelligere, credere, atque agnoscere oportet: enitiue vt christiani hominis officium, quod in baptismo polliciti sunt atque professi, moribus & vita praestent.
Quae est coenae dominicae ratio?
Eadē nimirum, quam Christus dominus instituit: QVI EA, QVA [Page] TRADITVS EST, NOCTE, ACCEPIT Math. 25. Mar. 14. Luc. 22. 1 Cor. 11. PANEM, ET POSTQVAM GRATIAS EGISSET, FREGIT, ET DEDIT DISCIPVLIS SVIS, DICENS: ACCIPITE, EDITE; HOC EST CORPVS MEVM, QVOD PRO VOBIS DATVR: HOC FACITE IN MEI COMMEMORATIONEM. AD EVNDEM MODVM ET CALICEM ACCEPIT, (PERACTA COENA) ET GRATIIS ACTIS, DEDIT EIS, DICENS: BIBITE EX HOC OMNES; HIC EST ENIM SANGVIS MEVS NOVI TESTAMENTI, QVI PRO VOBIS ET PRO MVLTIS EFFVNDITVR, AD REMISSIONEM PECCATORVM: HOC FACITE, QVOTIESCVNQVE BIBERITIS, IN MEI COMMEMORATIONEM. Hanc formā rationémque coenae dominicae tenere, donec ipse veniat, & inuiolatè seruare, piéque atque religiosè celebrare oportet.
In quem vsum?
Vt mortis Domini, summiqué beneficii illius, quo per eam affecti sumus, gratam perpetuò memoriam celebremus & retineamus: & sicuti in baptismo renati sumus, ita caena [Page] Dominica ad vitam spiritualem atque sempiternam iugiter alamur atque sustentemur. Ideoqué semel baptismo initiari, vt semel nasci, satis est: at coenae Dominicae, perinde atque alimenti, vsus identidem est repetendus.
Quae sunt huius Sacramenti partes, atque materia?
Duplici materia, vel partibus duabus hoc sacramentum, perinde atque baptismus, constat: quarum vna terrena est atque sub sensus cadens: altera coelesti [...] est, quae sensibus externis percipi non potest.
Quae est huius sacramenti terrena & sensibilis pars?
Panis & vinum, quibus vtris (que) vt omnes peraequè vterentur, Dominus disertè praecepit.
Coelestis illa pars & remota ab omnibus externis sensibus quaenam est?
Corpus & sanguis Christi, quae in coena dominica fidelibus dātur, ab illisque accipiuntur, eduntur, & [Page] bibūtur, coelesti tantùm spirituali (que) modo, reuera tamen: adeò quidem, vt sicuti panis corpora nutrit, ita & corpus Christi animas nostras spiritualiter per fidem alat: & sicut vino hominum corda exhilarantur, & roborantur vires, ita sanguine Christi animae nostrae reficiuntur atque recreantur per fidem, qua ratione corpus & sanguis Christi in coena recipiuntur. Nam Christus sibi fidentes tam certò facit corporis atque sanguinis sui participes, quam certò se panem atque vinum ore & ventriculo recepisse sciunt.
An ergo panis & vinum in substantiā corporis & sanguinis Christi mutantur?
Minime: illud enim esset naturā sacramenti, quod è materia coelesti atque terrena constare oportet, extinguere.
An instituta fuit a Christo coena, vt Deo patri sacrificium pro peccatorum remissione offeratur?
Nequaquam. Est enim peccati, [Page] atque illi debitae damnationis onus tam graue, tā immensū immanéque pōdus, vt solus Dei filius Iesus Christus sacrificiū, quo nos ab illis liberaret, facere posset. Quum ergò Seruator noster Christus ipse in cruce se morti pro nobis obtulit, vnicā illā perfectam sempiternam (que) hostiam, Deo patri gratissimā, ad peccati expiationem semel in perpetuum immolauit, scelerum nostrorū maculas sanguine suo eluens atque delēs ad nostrā in aeternū salutē. Nobis ve rò nihil reliqui fecit, nisi vt fiduciam at (que) spē omnē firmissimè in illo collocemus, sēpiterni (que) illius sacrificij vsū fructū gratis animis capiamus: quod quidem in coena Dominica maximè facimus.
Nostrū quod est officiū, vt rectè ad caenā dominicā accedamus?
Vt nosipsos exploremus, nū vera simus Christi membra.
Quibus id notis deprehendemus?
Primùm si ex animo nos poeniteat [Page] peccatorū nostrorū: deinde, si certa spe de dei per Christum misericordia nitamur, atque nos sustineamus, cum grata redemtionis per mortē eius acquisitae, memoria. Praeterea, si de vita in futurū piè degenda seriam cogitationem & destinatū propositum suscipiamus. Postremò, cum coniunctionis etiam, charitatisque inter homines mutuae fymbolum in coena dominica contineatur, si proximos, id est, mortales omnes, fraterno amore, sine vlla maleuolentia odióue prosequamur.
Precationes ante epulas, & cum epulati sumus, gratiarum actiones.
Ante conuiuium precatio.
OCuli omnium suspiciunt, & in te, Psal. 144. O Deus, spem suam collocant: tu tēpestiuos illis cibos suppeditas: dilatas tu manū tuā, & animantiū genus omne tua beneficentia exaturas. Precamur sanctissime Domine Deus, vt nos tibi, nobis (que) omnia dona, quae de tua munifica liberalitate accipimus, consecrare velis, per Iesum Christum Dominum nostrum. Amen. Pater noster, qui es in coelis &c.
Post conuiuium.
SEmpiternae rex gloriae faxit, vt nos Math. 22. Luc. 22. coelestis suae mensae asseclae participes (que) simus, per Iesum Christum Dominum nostrum. Amen
Deus Ecclesiam suam vniuersam, Reginam nostram Elisabetham, regnumqué saluum conseruet, & pacem nobis atque veritatem in Christo Iesu largiatur.Amen.
Ante epulas.
SIue editis siue bibitis, inquit D. Paulus, 1 Cor. 10. siùe quid aliùd facitis, ad Dei laudem gloriam (que) fiant vniuersa.
Pater noster, qui. &c.
Post epulas.
GLoria, honos, laus tibi tribuatur Domine Deus, qui nos ab ineunte aetate nutricaris, & animantibus omnibus Psal. 71. alimenta praebes, mentes nostras exple gaudio & laetitia, vt victum necessarium semper habentes, omnibus piorum operu copijs ditemur atque abundemus, per Iesum Christum Dominum nostrum. Amen.
Deus Ecclesiā suam vniuersam. &c.
Ante cibum.
LArgire Pater clementissime, vt tuorum munerum, per sanctum verbū tuum sacratorum, vsu moderato fame 1 Timo. 4. sitique depulsa, tum corporum tum animorum nostrorum vires it a reficiantur, vt ad vtilia negotia gerenda promptiores alacriores (que) reddamur, ad tui sanctis simi nominis gloriam, per Iesum Christū Dominum nostrum. Amen.
Post cibum.
GRatias tibi agimus pater optime, cuius largissima benignitate corpora nostra assiduè sustentātur: precamur (que) Math. 4. Iohn. 6. vt animos etiā nostros virtute tua caelesti, atque uitali sacrosancti verbi tui pane pastu (que) recreare, & fide vera, atque certa spe sempiternae vitae sustinere velis, per Iesum Christum seruatorem nostrum, cuitecum, & cum sancto spiritu, sit omnis honor, & gloria. Amen.