CONCIO QVAEDAM ADMODVM ELEGANS, DOCTA, SALVbris, & pia magistri Iohannis Harpesseldi, sacrae Theologiae baccalaurei, habita coram patribus & clero in Ecclesia Paulina Londini. 26. Octobris. 1553. Cui accedunt & sequentia, uidelicet Wilhelmi Pij Decani Cicestrensis, & Iohannis Wymslei Archidiaconi Londini, Orationes laudatoriae. Item Magistri Hugonis Westoni, Decani Westmonasterij, uiri longè doctissimi & eloquentissimi, ac cleri referendarij. Oratio corampatribus & clero habita, mirè elegans ac ualde docta, cum responso et exhortatione reuerendi patris, domini Edmundi Londinensis Episcopi.
HOnorandi domini, re uerèdi patres, ac fratres, tanta est uestri ordmis praecellentia, tantarerum hodie dicendarum magnitudo, ut uix facundissimi quidem & ingeniosissimi hominis eloquentia, nedum mea infantia, hoc tantum dicendi onus sustinere queat. Verùm quoniam illi, quorum apud me sacrosancta esse debet authoritas, mihi ut hoc munus obirem praece perunt, uestram omnium humanitatem oro. ut debitum istud obedientiae meae officium uestro fauore prosequamini. Qua spe humanitatis uestrae fretus Paulinum illud acto rum Ca. 20. scriptum (Attendite uobis & uniuerso gregi, in quo uos spiritus sanctus posuit episcopos, regerc ecclesiam dei, quam acquisiuit sanguine suo) uenerando huic saeerdotali uestro coetui oceinere audebo. Quorum uerborum occasione, tria mihi potissimum hoc tempore tractanda uidentur: Primum, quàm bene Paulus (cuius haec sunt uerba) & sibi, & gregi attenderit: Secundum, quàm malè, nostris hisce temporibus, pastores in utra (que) se cura gesserint: Tertiū, [Page] qua uia sit ingrediendum, ut & nobis & nostro gregi deinceps bene attendamus. Sed cum teste Apostolo, non simus sufficientes 2. Cor. 3. cogitare aliquid à nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex DEO sit, cùm teste eodem Apostolo, Neque qui plantat, 1. Cor. 3. ne (que) qnirigat, sit aliquid, sed qui dat incrementum deus, conuēnire puto, ut antequam hoc tantum negocium aggrediar, omni potentis Dei auxilium primitus implorem, quod ut & uos unamecum ac prome facere dignemini, etiam at (que) etiam uos oro & obtestor. At (que) hic memores, quomodo Paulus 1. Tim. 2. hortatur primo omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus, & pro omnibus qui in sublimitate constituti sunt, ut quiet am & tranguillam uitam agamus in omni pietate & castitate, primum, uniuersalem Christiecclesiam, deinde serenissimam & illustrissimam nostram regmam quàm diligentissimè deo commendemus, at (que) instantissimè precemur, ut quod in illa coepit, quod per illam in nobis auspicatus est, id perficiat, ut illam hoc in regno, nos per illam in omni bono confirmet. Et sunt profecto iustissimae causae, cur boc facere de be amus. Nā [Page] quod post abseissum Holofernis caput, populi Israelitici princeps Ozias dixit ad ludith, (benedicta es tu filia à domino Deo ex Iudith. 13 celso, prae omnibus mulieribus super terram benedictus dominus qui creauit coelum & terrā, qui te direxit in uulnera capitis principis inimicorum nostrorum, quiabodic nomen tuum ita magnificauit, ut non recedat laus tua de ore hominum, qui memores fuerint uirtutis domini in aeternum, pro quibus non pepercisti animae tuae propter angustias & tribulationem generis tui, sed subuenisti ruinae ante conspectum dei nostri) Id in serenissimam nostram reginam quam uerissimè quadrat. Quod olim regina Hester iudaeis Hester. 9 praestitie, id illa nobis in praesens praestat, ut luctus et tristitia, in hilaritatem & gaudium conuertantur, ut sint nobis dies epularum & letitiae, ut mittamus inuicem ciborum partes & pauperibus munusculalar giamur. Quod de Delbora scriptum legimus, Iudicū. 5 (Cessauerunt fortesin Israel, & quieuerunt donec surgeret Delbora, surgeret mater in Israël, noua bella elegit dominus) id paucis uerbis mutatis, ita congruentissimè de illustrissima nostra regina dici possit. Cessauit religio in Anglia, quieuit donce [Page] surgeret Maria, surgeret uirgo in Anglia, noua bella elegit dominus. Quod in nouo tes stamento seruator noster de sorore Marthae pronunciauit (Maria optimam partem elegit Luc. 10.) id in serenissima nostra regina uerissimè locum habet. Nam cum sit clarissimo regum & imperatorum genere prognata, non ut magna pars nobilitatis consueuit, uana rerum fiuxarum gaudia elegit, sed pietatem, sed puritatem uitae elegit, & nuper ad regnum sublimata, non quae sua sunt quaerit, sed quae ad pacem, quae ad commoditatem, & utilitatem populorum suorum pertinēt elegit literas, uirtutes, & sanctimoniam elegit, est (que) ob id à Deo electa & dilecta, & gloriosissimè in oculis nostris magnificata, ut cū deipara uirgine Maria canere possit, (Ecce Luc. 1. ex hoc beatam me dicent omnes generationes, quia fecit mihi magna qui potens est, & sanctū nomē eius) hanc nos liberatricē nostrā quàm diligentissimè in precibus nostris Deo commendemus: Commendemus & dominam Elizabetham praeclarissimam ipsius reginae nostrae sororem. Comendemus eos qui sunt illustrissimae nostrae reginae à consilijs. Commendemus dominum meum colendissimum, huius diocoeseos episcopum, orantes ut & si [Page] bi & gregi (quod facit) diligenter intendere pergat. Com [...]endemus dominum episcopum Wyutoniensem regm buius cancellarum, qui & in initio episcopatus sui strenue in uinea domini laborauit, & hisee posterio ribus annis, uinctus in domino, editis admirabiliter doctissimis & christianissimis libris christianan fidem constantissimè propugnauit, & misericordia dei nobis & regno inter tot pericula incolumis seruatus, iam nunc ingenio, experientia, doctrina, & uirtute sua, tum ardua regn: huius negotia, tum & Christicausam, fortissimè sustentat. Commendemus uenerandnm domurum Cutbertum Tonstallum, ut canicie, sic ingenio, pietate, doctrina, rerum experientia, & stigmatibus Christi, cùmprimis spectabilem. Commendemus Dominum Nicholaum He, thum, episcopum Wygorniensem, dominis̄ Georgium Daium Cicestrensem Episcopū duos praestantissimos Heroas, & omnibus episcopo dignis uirtutibus insignes quibus datum est non solum, ut in Christum crederent, sed ut pro illo etiam paterentur, hos inquam omnes & reliquos episcopos, nec nō uniuersum praeterea clerum nobilitatem (que) & communitatem huius regni, ac utram (que) [Page] academiam, Oxoniensem & Cantabrigiensem Deo commendemus, pro hijs deni (que) qui in fide defuncti sunt ad misericordem deum praeces fundamus, horum omnium memores puras manus aut corda potius cum manibus deo eleuemus.
Clamat pastoribus dominici gregis Paulus pastor unus omnium laudatissimus, & quod audistis, dicit, Attendite uobis & uniuerso gregi. &c. Quodd (que) uerbis praecipit, id quemadmodum re utt (que) opere sit implendum exemplo suo plenissimè docet. Videamus quid in illo tam insigni pastore praecesserit, & intelligemus quid in nobis sequi debeat. Quomodo Paulus sibi, quomodo gregiatten derit, ordine consideremins. In priori ad Corinth. epistola, cap. 9. haec dc sua in seipsum 1. Cor. 9. cura testatur. Castigo corpus meum & in seruitutem redigo, ne cum alys praedicauerim ipse reprobus efficiar Quod dicit se cor pus castigasse, mult as uirtutes uno at (que) alte ro uerbo complexus est. Nam qui castigat corpus, is non in comessationibus & ebrietatibus, non in cubilibus & impudici tys ambulat, non secundum carnem uiuit, sed secundum spiritu. Optimè intelligebat Paulus, nihil tam esse pastori ad obeundum pastorale [Page] munus impedimento, quàm sunt corporis uoluptates, nihil quod aeque gregem à pastore alienet, ac si illum, non diuinae con templacioni, non sacrarum literarum studio, non puritate uitae, sed perfruendis uoluptatibus, & cuti curandae deditum esse perspexit, nihil quod faciliorem diabolo in nos ingressum praebeat, quam si carius curam fe cerimus in concupiscentijs. Quae Paulus ut euitaret castigandum sibi corpus & in seruitutem redigendum curauit. Vna haec fuit Apostoli cautio, qua sibi pulchre intendit, sed non in hac una cautione omnis eius erga sese cura continetur: Ecce aliud in quo etīa magnam erga seipsum curam adhibuit. Non suimus inquit, in sermone adulationis, ne (que) in occasione auaritiae, nec querentes gloriā ab hominibus. Quam egregia obsecro, & haec erat Apostoli cautela? Cauit sibià tribus ecclesiasticae uitae grauissimis pestibus, ab adulacione, auaritia, & uana gloria. Quā longè autem absuerit ab adulatione Paulus, liberae quibus ubique usus est admonicitiones, seuerae quoties res posceret expostu lationes, tremendae ob grauiora delicta exc̄o municationes, clarissime loquuntur. Quam illud quae so libere, quàm longè ab omni adulatione [Page] dictum pariter & factum fuit à Paulo, quod prioris ad Corinth. epistolae ca. 5. 1. Cor. 5. legimus. Omnino auditur inter uos fornicatio, & talis fornicatio, qualis nec inter gentes, ut uxorem patris sui aliquis babeat, & uos inflati estis & non magis luctum habuist is, ut tollatur è medio uestram, qui hoc opus fecit. Ego quidem absens corpore, praesens autem spiritu, iam iudicaui ut praesens, cum qui sic operatus est, in nomine domini nostri lesu Christi congregatis uobis, & meo spiritu in uirtute domini nostri Iesu Christi, tradere huiusmodi hominem Sathanae in interitum carnis, ut spiritus saluus sit in die domini nostri Iesu Christi. Non est bo na gloriatio uestra, nescitis quod modicum fermentum totam massam corrumpit? Expurgate uetus fermentum, ut sit is noua conspersio, sicuvestis azimi. Quid illud ad eosdem Corinth, quanta etiam cum libertate? Quid uultis in uirga ueniam ad uos an in charitate, & spiritu mansuetudinis & lenistatis? Quid hoc ad Galat. quòd non adulanter? O insensati Galatae, quis uos fascinauit, non obedire ueritati? & sic insipientes estis, ut cum spititu coeperitis, nunc carne consus mamini? I am ab auaritia quo (que) longissime ab [Page] fuisse Apostolum hinc intelligi potest. Nouerat, ut siquis alius, dictū illud seruatoris, dignus est operarius mercede sua. Quin ipse met in epistolis scriptum reliquit. Neminem suis unquam stipendijs milit are, ncminem plantare uineam, qui non de fructis edat, aut pascere gregem, qui non de lacte gregis mā ducet, tamen cum esset Corinthi, & egeret nulli Corinthiorū onerosus esse uoluit. Apud Thessalonicenses agens, panem grat is non manducauit ab aliquo, sed in labore & fatigatione, ne quem ipsorum grauaret. Adeo non crat pecuniae cumulandae studiosus, ut etiam de suo iure multa multis rcmitteret. Sed & à uanae gloriae studio remotissimum fuisse Paulum ipsius testimonia facilè de clarabunt. 1. Corinth. 2. Ego cùm uenissem, ad 1. Cor. 2. uos fratres, ueni, non in sublimitate sermonis aut sapientiae, annuncians uobis testimomum Christi. Non enim indicaui me scire aliquid inter uos nisi Iesum Christ̄um et hunc crucifixum. Et ego in infirmitate & timore & cremore multo fui apud uos & sermo me us & praedicatio mea non in persuasibilibus humanae sapientiae uerbis, sed in ostensione spiritus & uirtutis. Videmus nullam in Apostolo gentium tametsi omni & linguarum & [Page] scientiarum genere instructissimo, fuisse doctrine ostentationem, nullam omnino iact a [...] tiam Hocille tantum in docendo spectauit, ut quàm plurimis prodesset. Huc pertinet & id quod ad philipp. ca. 3. legimus. Si quis Philip. 3. alius uidetur confidere in carne, ego magis. circumcisus octauo die, exgenere Israel, de tribu Beniamin, Hebraeus ex Hebraeis secun dumlegem Pharisaeus, secundum iustitiam quae in lege est, conuersatus sine quaerelaSed quae mihi fuerunt lucra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta. Veruns tamen existimo omnia detrimentū esse propter eminentem scientiam domini mei lesu Christi, propter quem omnia detrimentuns feci, & arbitror ut stercora. Duasiam Apo stoli in seipsum cautiones audiuimus: Alteram, quaecorpus castigauit, alteram, qua adulationem, auaritiam, & gloriam contemp sit. E [...] & tertium in quo ille sibi diligenter attendit, nempe ut se per omnia fidelibus ex emplum praeberet, hinc clamat Corinthijs. Imitatores mei estote, sicut & ego Christi. Hinc Philipp, Imitatores meiestote fratres & obseruate eos quiita ambulant, sicut habetis formam nos. Hinc Thessalonicensibus ait: Vosscitis, quemadmodum oporte at imitari [Page] nos. Hinc Timotheo & Tito discipulisuis, quorum alterum Ephesi, alterum Crete constituerat episcopum, ut idem ipsi quo que facerent praecepit. Timotheo quidem bijs uerbis. Exemplum esto fidelium, in uerbo, in conuersatione, in charitate, in fide, in castitate. Tito autem non multo absimilibus, in omnibus praebe teipsum exemplum bonorum operum, in doctrina, in grauitate, in integritate. Quoniā de Pauli cura in seipsum dixi, dicam consequenter de ipsius in gregē quo (que) cautione, quae tribus potissimum in re bus spectatur, in doctrina, quam praedicauit, in diligentia qua gregem à lupis defendit, in impositione manuum, quaecclesiae de ministris idoneis prouidit. Cuiusmodi autēdoctrinam Paulus mundo annunciauerit, audimus eum in, 1, Thessa. 2, hijs uerbis declarantem. Exhortatio nostranon de errore ne (que) 1. Thes. 2. de immunditia, ne (que) in dolo, sed sicut probati sumus à deo, ut crederetur nobis Euangelium ita loquimur, non ut hominibus placentes, sed deo quiprobat corda nostra. Nihi0l isse falsum, nihil impurum, nihil per dolum praedicauit. Quaecun (que) essent uera, quaecun que sancta, quaecunque iusta, quaecunque honesta, quaecunque bonae famae haec cogitauit, [Page] haec docuit, haec promulgauit. Non a [...] bulauit in astutia, non adulterauit uerbum dei, sed in manifestatione ueritat is commendauit seipsum ad omnem conscientiam bominum coram deo. Et haec quidem de doctrina quam praedicauit. De diligentia uerò qua gregē à lupis defendit, quid dicam, cùm nulla fere sit ab eo scripta epistola, quae non hanc eius curam luculentissimè testetur? Ro manos Ca. 16. orat ut obseruarent eos qui dissentiones & offendicula facerent praeter doctrinam quam ipsi didicerunt, & declinarent ab illis, quòd huiusmodi Christo domino non seruiant sed suo uentri & per dulces sermones, & benedictiones seducant corda innocentium. Corinthijs scribens uocat Pseudoapostolos 2. Cor. 11 operarios subdolos, transfigurantes se in apostolos Christi. Galatas acriter Cap. 1. obiurgat, quod transferrentur ab eo qui ipsos uocauit in gratiam Christi, in aliud Euan gelium, quo in loco haec quo (que) habet. Etiam si nos aut Angelus de coelo euangelizet uobis, praeterquam quod euangelizauimus uobis, anathema sit. Ephesiis dicit, deum dedisse Cap. 4. quosdam quidem Apostolos, quosdam autem prophet as, alios uerò euangelistas, alios pastores & doctores ad consummationem [Page] [...]torum in opus ministerij, in edificationem corporis Christi, ut iam non simus paruuli fluctuantes, ne (que) circumferamur omni uento doctrinae, in nequitia hominum, in astutia ad circumuentionem erroris. Philippensibus Cap. 3. flens dicit multos ambulare inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, quorum de us uenter est, & gloria in confusione ipsorum qui terrena sapiunt. Collossenses iubet caue Cap. 2. re ne quis eos decipiat in sublimitate sermonum. Thessalonicensibus denunciat in nomine domini nostri Iesu Christi, ut subtrahant Cap. 2. 3. se ab omni homine ambulante inordinatè, et non secundum traditionem, quam accepissent ab ipso. Timotheum uult deuitare eos 1. Tim. 6. qui aliter docerent, & non acquiescerent sa nis sermonibus domini nostri Iesu Christi, et ei quae secundum pietatem est doctrinae. Tito praecepit ut haereticum honinem post unam & secundam correptionem deuitet, Cap, 3. sciens quòd peruersus sit, qui huiusinodi est, & delinquat cum sit suo ipsius iuditio condemnatus. Hebraeos hortatur, ut doctrinis Cap. 13. uarijs & peregrinis non abducerentur. Quae mater diligentius unquam cauit filijs à ueneno quàm Paulus gregi suo cauit ab heresi? Hijs duabus Pauli in gregem cautionibus [Page] accedit & tertia in impositione [...] um posita. Legimus Actorum. 14. quomodo Paulus & Barnabas cùm multas nationes Acto. 14 peragrassent, & innumeros ad fidem cōuertissent, constituerunt illis per singulas ciuitates presbiteros orantes & iciunantes. Le gimus in epistola Pauli ad Timotheum. Manus 1. Tim. 5. cito nemini imposueris, neque communi caueris peccatis alienis. Legimus Apostolū huius reigratia Titum Cretae reliquisse, ut Tit. 1. constitueret per singulas ciuitates presbite ros, qui essent sine crimine, non superbi, non iracundi, non uinolenti, non percussores, nō turpis lucri cupidi, sed hospitales, benigni, sobrij, continentes, amplectentes cum quise cundum doctrinam est, fidelem sermonē, potentes exhortari in doctrina sana, & contradicentes arguere. Cuiusmodi pastor fuerit Paulus, Reuerendi patres ac fratres descripsi, non ut tantus Heros describi debuit, sed ut illum meus Penicillus describere potuit. Habemus in illo boni pastoris exemplar qui & sibi & gregi diligenter attendit, sibi quidem dum uoluptates fugeret, adulationem, auaritiam & gloriam negligeret, exem plum sese omnibus proponeret, 'gregi autem sana docendo, lupos abigendo, dignis manus [Page] imponendo. Bonus quidem hic erat pastor, & ut alios quo (que) bonos reddat, clamat. Attendite uobis & uniuerso gregi, in quo uos spiritus sanctus. &c. Nunc (quae erat torius instituti mei pars secunda) nostri temporis mores cum illo Pauli exemplo conferamus. Quantum hac in parte, quàm iustum proh dolor, patres ac fratres, ordinis nostri de decus continetur? Paulus sibi attendens, corpus castigauit & in seruitutem redegit, ne cùm alijs praedicaret, ipse reprobus efficeretur. Nostris uerò temporibus ubi ista corporis castigatio, ubi refrenatio carnis inueniri potuit? In episcopis ne? (Acdebuit certè po tissimum in illis fuisse) in sacerdotibus? in concionatoribus? At horum plerique in cō messationibus & ebrietatibus, in cubilibus & impudicitijs ambulauerunt. Et cuiusmodi quaeso, in commessationibus? cuiusmodi à nato Christo ad nostram usque aetatem, ne inter laicos quidem auditae, nedum in clero usitatae suerunt. Receptis per orbem terrarum ieiuniorum diebus, quos ab Ecclesiae nascentis exordio in luctu, in uigilijs, in abstinentia, in orationibus uniuersus semper populus Christianus egit, ipso etiamnum quadragesimali tempore, quod diligentissimè [Page] [...]actenus obseruatum fuit, illi conuiuia sepi us eodem die palam celebrare, uentrem sedulo saginare, non erubuerunt. Nec recepto ie iuniorum diebus cibo contenti. tanquam Epicuri de grege porci, & fruges consumere nati, nouam commessationum ingrefisune uiam. Ac ut se ucrè carnales esse probarent, cum alij piscibus, aut ne piscibus quidem, sed boleribus duntaxat uescerentur, illi dclicas tissimas carnes ad saturitatem deuorabant. Haec est sacerdotalis professionis austeritas? hoc abstinentiae in pastoribus exemplum? hoc ne est cum Paulo corpus castigare, & in seruitutem redigere, an potius carnis curam facere in concupiscentijs? Dicere solent populum nescio quid sanctitatis in delectu ciborum posui [...]se atque hanc opinionem animis hominum eximendam. hac fortasse de causa suo exemplo docere uoluerunt, nihil ad sanctimontam referre, carnibus ne an piscibus quis uesceretur. O dignā scilicet dominici gregis pastoribus cautelā. Qui docendo errorem populi, si quis in care fuisset, corrigere debuerunt, hij bacchanaliter uiuendo populum Christianum in gentilem edendi licentiam, in magnum abstinentiae contemptum pertraxerunt. Quid de [Page] eubilibus & linpudicitijs ipsorum dicamsunt qui annos sexaginta & eo amplius nati, post diuturnum coelibatum nuptiatores tandem esse coeperunt, & indecentissimè lasciuiendo deridendos sese uniuerso orbi propinauerunt. Bella haec quidem corporis castigatio, edere ac bibere, quantum, quoties, & quicquid expetieris, adiungere tibi, libidine stimulante, qua cum praeter ordinis decus. praeter omnium saeculorum consuetudinem iam concionator, iam sacerdos, iam episcopus in coelibatu factus, lasciuire incipias. Hoc effrenae carnis studium, ecclesiastico apud noordini maximum dedecus inussit. Qui ab omnibus, quoad liceret, mundi curis uacui, acerdotali ministerio incessanter insistere de buerunt, hij nuptiatores facti, de uillis comparandis, de possessionibus cmendis, de cus mulandis opibus, toti cogitauerunt. Qui spi ritualibus filijs coelum replerent, posthabito coelestium rerum studio, in puellula misero foetu impregnanda foedissimè uersabātur Mihiistud in nostro ordine tā intempestiue ingurgitandi & indecorè lasciuiendi studiū, certissimum esse uidetur instantis extremi iuditij argumentum. Nam cum seruator noster de secundo aduentu suo loqueretur, inter [Page] caetera praedixit erunt homines comedentes & bibentes, nubentes & nuptui dates. Matt. 24 Quid illa Pauli secunda in scipsum cautio, quae adulationis, auaritiae, & gloriae despectum continet, quàm malè o superi, hisce temporibus obseruata suit? Dum magno esse in praetio uoluerunt episcopi & sacerdotes apud regni proceres, dum quoquomodo sese in illorum fauorem insinuant, dum placere illis per omnia studeut & sacerdotalis dignitatis grauitatem, & ecclesiasticae diseplinae saeueritatem, & cleri libertatem amisimus. Adulatio or a episcoporūet sacerdotū obturauit, adulatio disciplinae uirgam pastorum manibus excussit, & quid non mali in nosinuexit? Sed nunquid non & in occasione auaritiae fuerunt? hospitalitatem, quae magnam hactenus regni huius clero apud omnes ordines laudem comparauit, hoc degenerationis tempore, sicut alia multa, neglectam conspeximus. pecunias quibus inopesrefocillare, studiosos ad liter as alere, uias publicas reficere, collegia & apta recipiendis reficiendisque pauperibus hospitia construere maiores nostri consueuerunt, illi uel in quae non oportuit, absumpserunt, uel auarè sibi reposuerunt. Quod ad gloriae stu [Page] duim attinet quis nescit, fuisse nuper qul hoc sibi arrogarent, ut se sacras liter as perinde dicerent intelligere, at (que) intellexit ullus antiquorum patrum? qui se Hieronymo, Augustino, Ambrosio, Chrisostomo, Basilio, doctissimis illis & sanctissimis heroibus con ferre, ne dicam praeferre auderent? fuerunt qui qualicunque linguarum cognitione imbuti, cristas adeo erigerent, ut quem ipsi in sacris literis sensum sibi affinxissent, eum ue lut spiritus sancti oraculum, pleno ore poplis promulgarent, nihil pensi habentes, quid omnis praeterea aetas, quid uniuersus christianus orbis sensisset, fuerunt qui nullius disciplinae liberalis, ne grammaticae quidem ulla exparte gnari ex officinis manuarijs, hircū adhuc olentes, in pulpitum audacter conscen derent, & contra omne quod sanctum ac pium est, eanina impudentia delatrarent, qui se ob idipsum, quòd strenuè de baccharōtur, pro doctis haberi uoluerunt, quam nulla sit linguatior aliquantum muliercula quae non hoc doctrinae genus, & probè calleat & promptè, nullo nisi diabolo doc ente exercere possit: spiritum se habere qui hoc in ipsis operetur, iactitare solent. Ac credo certè spiritum ipsos habere, at quem spiritum? superbie [Page] mendacij, & uanae gloriae, spiritum. Quid illa tertia Pauli in seipsum cautela, quem us nobis locum habet? Quale nosmetipsos gregi dominico exemplum praebemus? Nullum esse potest in laisorum moribus uitium, quo nos non coinquinatur. Illine rerū fluxarum studio toti sunt addicti? Nos similiter terrenis cupiditatibus immergimur. Illi contentiones interse, & in clerum inimicitias exercent? Nos itidem nobiscum & cum illis odio certamus. Illi peier are, mentiri, nihil non lucri causa dissimulare solēt? Nō aliter & nos iusiurandum intrepidè uiolamus, quiduis fingere. quiduis praetendere ob temporale commodum audemus. Illi alea saltationibus & huiusmodi uanis in rebus aetatem terunt? Nos in hac uanitate illos aequamue. Et qua fronte illis dicere poterimus (quod certè dicere debueramus) unitatores nostri estote, cum in nobis non sit quod in. itarentur? sed de illis cautionibus quae nostrā in nosmet curam attingunt, hactenus sit dictum. Gregem uerò dominicum an non ad eandem etiam qua nosmetipsos rationè, id est pessimè curauimus? omne hoc cautionis genus tres in partes superius diuisum est, in doctrinam quae praedicatur, in defensionem [Page] gregis à luporum infestationibus, 'in impositionem manuum. Doctrina reuerendi patres de fratres, quae hisce aliquot annis hoc in regno praedicata est, huiusmodi fuit, ut eius nos magnoperè pudere ac poenitere debeat. Viderit quisque quomodo sese apud deū excusare possit. Mihi non modo qui zizania in agro dominico seminauerunt, sed & alis multi accusandi uidentur. Nam si nostro offi cio functi fuissemus, lupi qua ingrederen tur, non tam facilò inuenissent. Incuria nostra & audatiam illis & uiam ad ingrediendum faciliorem secit. Illi uerò par [...]m dor mientibus nobis, partim non strenuè repellen tibus ingressi quàm crudeliter. O deum immortalem, quam immaniter gregem domini laniauerunt? quàm innumer as anim as in tar tara demerserunt? quot perniciosa dogmata in hoc regnum inuexerunt? Quod ante nostram aetatem nulliunquam ausi sunt, ut omnia simul ecclesiastica dogmat a conuellert̄, id nos hisce temporibus factum uidimus. Neque caeremonijs suus usus, neque fidei sua in tegritas, neque moribus sua puritas perman sit, noua sacramenta, nouos ritus, nouam fidem, nouos mores effinxerunt, sacr as liter as non pro maiorū consensu, sed prosui capitis [Page] somnio intelligendas put auerunt. Qu [...] licentiam sibi ipsis concedentes, quot scripturae loca corruperunt? in quam horrendae praecipitia & se & quotquot ipsos sequerentur, deuoluerunt? Et quoniam aliter sibi authoritatem nisi catholicos sacerdotcs & episcopos calumniando ac falso criminando conciliare non potuerunt, innumera de ca tholicis sacerdotibus populo mendacia incul cauerunt. Eos non Christo soli omne salus tis nostrae meritum tribuisse dictitantes, sed uel aequasse Christo, uel certè tanquam perse ad nos redimendos, non satis potenti, bona opera, sanctos & nescio quae coniunxisse, quo quid potest esse falsius? Habuerūt pij bo na opera magno se p ut par est in prae tio. Habuerūt sanctos magna in ueneratione, sed it a ut Christo seruatori, nihil quidquam derogarent. Affirmabant catholicos sacerdotes matrimonium non modò ut rem uilem & contemptibilem sprcuisse, sed ut impuram quoque condemnasse, cum tamen catholici matrimonium, & in numero sacramentorū sem per ponerent (quod isti innouatores non fecerunt) & illius Paulini probè meminissent. Honorabile connubium in omnibus & thorus Hebr. 13. immaculatus. Affirmabant catholicos remissionem peccatorum suis absolutionibus [Page] & sacrifitijsita tribuisse ut se Christo uel praeferrent uelcerie aequarent. cum catholici suam omnem authoritatem à Christo tanquàm authore in ipsos ut in Christi ministros defluxisse, libentissime fateantur. As firmabant eos confessionis onus tyrannicè populo imposuisse cum eius usus & antiquissimus fuerit inecelesia, & homines maxime semper in officio contineret. Affirmabant illud Apostoli ad Collossen. in catholicis Cap. 2. sacerdotibus & episcopis locum habere. Quid adhuc tanquam uiuentes mundo decernitis? Ne tetigeritis neque gustauerī tis, ne (que) contrectaueritis, cum ecclesiastica ieiunia nullum cibi genus ut immundum con demnent, sed utilissimam duntaxat refrenan dae carnis disciplinam complectantur. Alia sunt huius generis innumera, quibus catholicos apud plebem infamabant, ut illorum authoritatem eleuarent. Paulisermo non erat in persuasibilibus humanae sapientiae uer bis, at dicere (quod isti blasphematores dixe runt) corpus Christi non esse in Eucharistia propterea quòd corporei sensus reclament, quòd oculus panis & uini non humani corporis, speciem illic uideat, quòd gustus panem & uinum, quae sumuntur, non carnem & sā guinem [Page] esse iudicet, quòd idem corpus pluribus simul in locis per natur am esse nō possit, quid est aliud quam in persuasibilibus hu manae sapientiae uerbis, de magno fidci mysterio pronunciare? Dum persuasibilibus his manae sapientiae uerbis innituntur, dum sexagenarios senes calumnijs fictis de ponte deijcere conantur, dum è suo capite fingunt & refingunt omnia. Christi religionem fere pessundauerunt, innumeris erroribus hoc re gnum repleuerunt, Eangelium quod tam fre quenter habent more, operibus & ipso doctrinae genere, hostiliter impugnauerunt. Venio proximè ad defensionem gregis à luporum infestationibus quae laudatissima certe in nonnullis & episcopali sacerdotalique functione dignissima fuit. Quipro Christi ouibus, reuerendi patres, honorandi domini ac fratres, opprobria, qui bonorum rapinas, qui depriuationes, qui carceres, qui alia multa indigna passi estis, uestralaus & maior est, quàm ut à me digne tractari, & uberior, quàm ut hoc loco explicari possit. Vtinam ijsdem, quibus uos uestigijs reliqui omnes insistere studuissemus, ut main ueniente lupo uel non fugissemus, uel non tacuissemus. Nimium hac in parte in officio nostro [Page] claudicauimus, nimio timore trepidauimus, qui nullo timore terreri debuimus, leuissima quae (que) aduersa aura nos mirum in modū per terrefecit Sed & in impositione manuum multipliciter nostra memoria peccatum fuisse constat. Nam & dum sacris ordinibus sua debita forma permansit, mulii indocti, multi leues, multi adole scētuli admissi sunt; & ex quo adulterina illa ordinandi subintro ducta est forma, sutores, tinctores, textores, fullones, tousores, pharmacopolae, mendici, mimi, balatrones, hoc genus omne, stiuae, quā ministerio uerbi aptiores. ad praedicandum & ad ministrandum accesserunt. Non quàm doctus quis, non quàm honestae uitae, non quam grauis esset, ab istis innouatoribus aestimatum est, sed num in catholicos, num in sacra omnia strennue debacchari potuisset. Hoc pro doctrina, hoc pro morum honestate, hoc pro grauitate sufficiebat ut erat quisque debacchat or mendacissimus, it a facillime ad hos gradus aspirabat. Sed nolo diutius hanc malorum nostrorum sentinam mouere, ne tetro ipsius odore nimium uos suffundam. Reliqua quae & multa & horrenda sunt, uobis tacite cogitanda, & in sinu deploranda relinquam. Videtis quam [Page] male iam nuper nostrates mercenarij uerius quàm pastores Paulo obedierint dicenti. At tendite uobis. &c. Duabus instituti mei par tibus absolutis, in quibus & quàm bonus pastor fuerit Paulus, & quàm mali pastores posterioribus hisce annis extiterint, ostèdi, restat ea pars quam tertio & ultimo loco tractandā proposui, in qua uidendū est, quid sit faciundū, ut & nobis & gregi diligente [...] attendamus. At (que) hic reuerendi patres ac fratres consultissimum mihi esse uidetur, ut quas olim bene sancitas fuisse leges ecclesiasticas cognoscimus, eas reuocandas curemus. Non est opus magno labore aut studio uestro ad nouos canones excogitandos. Vigeant quae sunt à maioribus salubriter instituta, uigeant quae ante hanc rerum innouationem uiguerunt, quae olim obseruata, populum in officio continuerunt, nuper uerò neglecta, fenestram ad haeresim, ad scisma, ad omnem licentiam aperuerunt, uigeant inquam haec, & nos uelimus nolimus, tum nobis ipsis, tum gregi diligenter intendemus. Cum uolo canones antiquos ualere, non id tantum intelligo, ut communi consensu rati habeantur, sed ut in moribus etiam nostris, in omni uita, re, at (que) opere exerceantur. [Page] Quorsum enim attinebit bonas leges in ecclesia constitut as habere, nisi secundum cas, etiam be ne uiuatur? Nec ullum profecto suit unquam tempus, in quo episcopi & sacerdotes, cautius ac diligentius uitam instituere debuerunt. Nunquam tam late per hoc regnum haeresis peruagata est. Nunquam tam prona fuerunt ad errores hominum ingenia, nunquam adlibertatē carnis tam procliuia, nunquam ordinis & seuerioris disciplinae tam impatientia. Quòd nisi uestro exemplo illis praeluxeritis, nisi studiose docendo, admonendo, exhortando ad ea, quae rectae sunt, eos animaueritis, nisi sacerdotaliter uiuèdo illos ad uestri imitationē prouocaueritis, non uideo quae resipiscentiae spes reliqua esse possit in futurum. At (que) hoc patres & fratres eo diligentius facere debetis, quòd uos spiritus sanctus gregisuo praeposuit pastores. Non est triuialis haec uestra functionon ab homine uobis commissa. A Deo optimo maximo ad hocmunus uocati estis, & ideo uocati, non ut otiosi sterteretis, non ut uoluptatibus indulgeretis, sed ecclesiam regeretis. Regiminis hoc est officium, uigilantiae, laboris, industriae, & instructionis off it ium, non ignauiae, non uoluptatis. Ecclesiae [Page] dei quam aequisiuit sanguine suo, quā in estimabili praetio de manibus inimici redeunt, ecclesia quae grauissimis iamdudū tēpe statibus iactata bonorū gubernatorū praesèti cōsilio & auxilio cp̄rimis indiget. Reedificandū est uobis tabernaculā dei, resuscitan da ciuitas Dauid, quae cecidit, replēdae aperturae murorū eius, restauranda quae corruerūt. Venerūt enim gètes in haereditatē dei, polluerunt templū sanctum eius, posuerunt Hierusalem in pomorum, imò & in equoriē custodiā. Vineam quam dominus transtulit de AEgypto, uindemiarunt omnes qui praeter grediuntur uiā. Exterminauit eam aper de sylua, & singularis ferus depastus est eam. Sola sedet ciuitas plena populo. sacta est qua si uidua domina gentiū. princeps prouinciarum facta est sub tributo. Plorans plor. uit in nocte, & lachrymae eius in maxillis eius. Non erat qui consolaretur eā, ex omnibus charis eius. Omnes amici cius spreuerunt eā et factisunt eiinimici. Oès persequutores eius apprehenderunt eam inter angustias. Viae Sion luxerūt, eo quòd nō essent qui ueturent ad solemnitatè. Oēs portae eius destructae sunt, sacerdotes eius gemuerunt, uirgines eius squalidae, & ipsa oppressa amaritudine, factisūt hostes eius in capite. inimici [Page] eius locupletati sunt, quia dominus loquutus est sup eā propter multitudinè iniquitatū eius. Hāc uos ecclesiā honorādi domini, reue ueredi patres ac srès sic inisere afflictamia cōsolari, sic quassatā reficere, sic uulneratā sanare, sic squaleniè ornare debetis. Quam obrē in uisceribus domini nostri Iesu Christi, per (que) sacerdotalē hāc uestrà functionē, p si quis est (ut certe est) in gregē Christi amor, p si quae cura restaurādae religionis, uos obtestor, ut quēadmodū Paulus sibi attendens, corpus castigauit, adulationē, auaritiā, & gloriā cōtēpsit, exemplū sese fidelibus proposuit, sic uos carnè refrenetis, adulationē, auaritiā & gloriae studiū fugiatis, uosipsos ad imitationè uniuerso regni huius populo proponatis, quēadmodū it è Paulus gregi attendès sanā doctrinā praedicauit, lupos diligentissime ab ouili abegit, nō nisi dignis manus imposuit, sic uos et quae sunt recta, inces santer praedicare, & luposiā ingressos, qui (que) deinceps ingrediētur abigere, & dignis manus imponere utlitis, it a fiet ut utrā (que) curā & eā quae uosipsos & eā quae gregè attingit prose praestaturi sitis, it a fiet ut paulo obse quamini dicèti. Attèdite uobis et uniuerso &c. it a deni (que) fiet, ut uestrū unusquis [Page] illo die audit urus sit à domino. Euge serue bone & fidelis, quia sapra pauca fuist i fidelis, supramultate constituam, intra in gaudium domini tui, cuius gaudij participes nos faciat sancta & indiuidua trinitas, Pater, filius, & spiritus sanctus, cui est omnis honor & gloria in secula seculorum.
Amen.
¶ ORATIO GVLIEL. mi Pij Decani Cicestrensis.
CEpta est proximis hisce diebus ex hoc ipso consensu praesidentibus uobis patres honoratissimi (quod felix faustum (que) sit) consultatio de republicchristiana instauranda, quae ut olim sanctissi mis communita disciplmis felicissimum omnium rerum statum attulit: it a cadem iam nō modo collapsa, sed uelut per gradus quosdam abipsis quasi concussa fundament is, nul lam fere respirandi spem exhibet, aut si quaē exhibeat, ea est fluxa, tenuis & perpusilla. Ne (que) enim satis esse arbitror, ueterem illam & orthodoxam ecclesiae doctrinam, antiquissimorum canonum & doctissimorum patram testimonijs confirmatam asserere in lu cem: nisi in id quo (que) neruos omnes intenderi tis patres grauissimi, ut antiqua, & iam cor rupta ecclesiae disciplina suam efficatiam & robur in omnibus consequatur. Fieri enim nunquam potest, ut ecclesiae suus honos & decus integrum consistat: si aut per ambitionem [Page] (quod iani prioribus annis factit [...] est) inc xhaustae quorundam cupiditati turpi ter inseruiamus adulterantes uerbum Dei, aut si zizania & haereseos pestem superseminantibus quibusdam, supini & otiosi uirtutis satellites in utran (que) aurem dormiamus aut postremo si quod diu multi fecerunt caer nis curam fecerimus in concupiscentijs, id (que) impunè. In tanta rerum omnium difficultate, intelligit prudentia uestra, patres uigilā tissimi, ab ipsis edocti tum Apostolis, tum an tiquissima ecclesiae consuetudine nullam esse rationem ad haec omnia praestanda magis efficacem, & magis oportunam, nihil magis expeditum aur certius, quàm sit conciliorū & synodorum authoritas. In quibus nihil magis uitandum iudi cauist is patres, quàm confusam uerborum turbam & strepitum in anem, in quo etsi aliquoties multa dici possunt, quae ad rem ipsam egregiè pertinent, in tanta praesertim doctissimorum uirorum corona, tamen quia nihil consultationes perinde promouet, ac certus rerum dicendarum tenor & perspicua series, uisum uobis est, & quidem optima ratione, ut unus aliquis publico omnium nostrum suffragio commendatus, id oneris, ueluti moderator [Page] quispiam suscipiat, qui intempestiua s [...] quae occurrerent, reijciat, impersect a absoluat, & ad rem minus pertinentia rescindat. In ferendis autem suffragijs nostris, etiam sdeesse non poterant, & eruditione & morū probitate uiri cuinprunis spectabiles, qua ex re periculum imminebat, ne quorundam studia distraberentur in partes, dum alius aliū merito admiratur & suspicit, nullo tamen aut ambiente aut postulante, ucluti corde uuo & anima una in unum hunc uirum in signissimum conspirauimus omnes, hunc praefecimus unum, qui ueluti uerbi dux singula apud uos nominibus nostris exequatur, quae aut locus aut tempus exigunt.
Commendauit nobis hunc uirum, patres praestamissimi, recondita sacrarum literarum cognitio. Commendauit singularis & eximia rerum experientia, prudentia & sapientia. Conunendauit etiam pia & mitis suauiloquentia & elocutio.
Quae ut praeclara sunt Dei Optimi maximi beneficia, ita eadem huic minime profuturam, ingenue cum Paulo assererem, nisihijs ac cessissent etiam eximia charitas, summa profitendae ueritatis constantia, & ad ipsa usque uincula, & carceres, [Page] in ueritatis testificationem inuicta & incon eussa perseuerantia. In qua quum multi foede cesserint, unus bic è paucis perstitit integer & purus, utpote quem ne (que) gloria, out rerum illarum quas uulgus admiratur praeda protraxit in nassam ut alios permultos, ne (que) terriculamenta out minae, quae pusillanimes nimium perterrefaciunt, titubantem quod dicitur deturbauit è uestigio, imo ut palma potius (authore plmio) aduersus incumbentia onera quodammodo uires colligit: ita bic grauissima multorum inuidia supramodum exagitatus, adeo non succubuit, quod est desperantium ut quo magis impete rent, eo magis contemnerent. Mitto alias na turae & studij dotes, ne in adulationis suspitionem spectare uideatur oratio. Id à uobis contendo dignissimi patres, ut quem coniuns ctis animis (quod sancti spiritus symbolum est certissimum) huic rei praefecimus, bunc uos uestris calculis uelitis approbare.
¶ ORATIO 10 ANNIS. Wymslei Archidiaconi Londoniensis.
REuerendi patres, ae domini mei obseruandissimi, superiori sessione uestra, per reuerendum patrem dominum Londoniensem episcopum, consensu et approbatione uestra, ex more & consuetudine ueteri, iniunctum nobis fuit ac mandatum, ut conuenientes in unum de referendario, (quem proloquutorem uulgo uocant) eligendo, & uobis praesentando, qui nostras uices suppleret, imo qui nostram mentem ac uoluntatem ad uestras paternitates referret tractaremus & concluderemus. Et quoniam morem iussionibus uestris (ut par erat) gessimus, ac quae iussistis perfecimus: uisum est coetui nostro uniuerso ut quae à nobis gesta conclusa (que) sunt, ea, me referente, quem licet immeritum, ac longè isto officio inidoneum, ad hoc elegerunt, in praesentiarum declarentur & exponantur. Vt ita (que) paternitates uestrae reuerendae, quid hic gestū, factū con [Page] clusum (que) sit apertius ac manifestius intelligatis paucis, sic habetote. In caetu nostro reuerendi patres, fuerunt multi (gratia sit susuperis) praestantissimis ingenijs, summa doctrina, admirabili cloquentia, experientia, ac dexteritate singulari, deni (que) nulla nō uirtute excellentes: Quorum copia initio difficultatem nonnullam nobis fecit, circa referē darij nostri electionē. Nam id reuera nobis acoidebat patres, quod amenum pratum omnimodis floribus adornatū, ingredienti, ac coronulā exipsis floribus cōpingere uolenti accidit. Vt enim is, dum oculos huc illuc (que) deflectit, & singulorum pulchritudinem & decorem considerat, uariè afficitur. ac nunc istum, nunc illum, pro concinnando corollo in animum inducit, nō nisi post long ā secum deliberationem statuere potest, quid sibi tandem faciendum statuendum (que) sit quàm commodissimè, sic nos dū in coetu nostro, huius ingenium, illius literas, singulorū deni (que) uirtutes, expendimus, dū omnes admiramur, & cupimus omnes, uix tandem nos nostro negocio explicamus. Et quid mirum inquam, quan do tantus corum qui eligi possunt sit numerus, ut nisi unus eligendus esset, omnes profecto dignissimi sint, qui eligi debuissent [Page] Caeterum quando unum tantum oporter eligi (sie enim iussistis patres, & sic negocijs nostris maximè expedire uidetur) unum elegimus quem certo scimus uos uestris suffragijs ualde probaturos. Nam mirè & insigniter est prudens, multae solertiae & dexteritatis, eruditionis ac eloqentia dotibus comendatissimus, choro deni (que) uirtutum omnium sic clarus, ut quem huic praeferamus cetè non habemus, quanquam in nostro coetu ut diximus, uiri sunt multi, hi (que) longe doctissimi & ornatissimi. Huic Westono nomen est, cuius fama per totam Britanniam longe est celeberrima. Hunc reuerendi & honorandi patres uobis uestra authoritate & idicio approbandum praesentamus, supplicantes, ut quos ad haec tractanda concludenda (que) authoritate uestra induxistis eos eorum (que) referendarium uestris fauoribus prosequi dignemini.
MAGISTRI HVGOnis Westoni, Decani Westmonasterijoratio coram patribus et clero habita.
CVm Demosthenes totius Graeciae lumen, ante Philippum Macedoniae regem uerba facturus obmutuerit, cùm Theophrastus Philosophorum doctissimus, & or atorum eloquentissimus multum animo consternatus inter dicendum saepius obticuisse feratur, cum ipse denique Marcus. T. Cicero latinae facundiae parens, & timorem quendam naturalem insitum ha bens, meticulose orationum principia solitus sit exordiri:mirum fortasse uobis uide bitur ornatissimi praesules, doctissimi (que) uiri, quae effreni audacia (ne dicā audaci temeritate) ego qui ne (que) usu multum, ne (que) doctrina satis & ingenio parumualeo, in hunc celeberrimum coetum dicturus prodire ausim, ubi ante oculos quocum (que) inciderint clarissima h [...] ius regni lumina undi (que) obuersantur. Sed ne que uestrae excellentiae (quam uehementer [Page] admiror) ignoratio, neque inanis de meatenuitate (cuius sum mihi probe nescius) persuasio, sed difficile istud proloquendi munu ab isto uenerandissimorum hominum coet [...] mihi detegatum huc me pertraxit adegit (que) Mediocritatis meae mihi probè conscius facile intelligo, quàm longe sim impar grauissi mis & maximis negotijs obeundis, quorum prouinciam mihi beneuolus horum uenerandorum hominum consensus imposuit, eorum etiam amicum de me errorem satis agnosco, qui ex tam conferta doctiss. hominum corona ex tam uenerando grauiss. hominum coetu, me nullius pene eruditionis hominem prae terea impeditioris linguae totius huius consessus, imò fere totius nostrae Ecclesiae linguam & os praefecerat. non possum tamen quin de tanta & tam praejenti illo rum in me beneuolentia & gratias agam maximas, & uestrae authoritati sanctissimae paream. Eidem igitur uestrae beneuolentiae quae hanc mihi prouinciam imposuit, consisus, breuiter ab eo, quod in ipsare mihi uide tur esse praecipuum, orationis meae exordium sumam Conuenistis partes, consulturi de religione, id est, re omnium tum maximtum sanctissima: cōuenist is uisuri triste spectaculum [Page] lugubrem matris uestrae ecclesiae uultū, conuenistis (inquam) ut matrem uestram ecclesiā Christi misere lacerā ac quassatā resarciat is, haereticorū telis iure oppu gnatam, labefactatam, ac pene solo aequatā erigatis, fidem penè explosam reducatis, reli gionē excisam redmtegretis. Caeterum quid nobis minus conuenit, quàm à me moneri, & adsyncerae religionis inst aurationem excitri, qui tanta animorum alacritate in hoc incumbitis, ut me praecedatis, ut me à tergo re linquatis, hortantè, quantū & uos patres ab illustrissima nostra regina praecurrente uos ipsos esse superatos uidetis. O inauditam & admir andam dei bonitatē, nunquid enim unquam accidit admirabilius, in tanta omnium aerumnarū colluuie, in tanto afflictionum examine, in tanta ecclesiae ruina, in tanto fidei naufragio, religionis rebus fere conclamatis uirgini ecclesiae, uirginem reginā ceu praesens aliquod numen à deo opt. max. nobis dari, quasi coelitus demissum, cuius ductu et au spicijs, cuncta haec tam misera, tam calamito sa & nefanda reprimuntur, dissipantur, abiguntur? Cuius Encomiastē agere mecū non institui: partim quod tēporis penuria (qua premor) haud sinit, partim uero, quoniam ue [Page] reor, ne laudibus (quas augere debeo) nonnibil angustijs orationis meae, existimetur esse detractū. Quid enlm multiplicem illius doctrinā, quae in hominibus rara est, cōmemora bo? Quid illius religionem sartā (quod aiūt) & tectā exequar, quid illius animū plane ma sculū & infractissimū? An non uidist is constantissimā inter difficillima, in magnis ererectā, diligentissimam in minimis? Quodnam obsecro selicius praesagiū, aut omen ecclesiae ad natiuum suae puritatis splendorem instaurandae praefigurari potuit, quam quod reginae nostrae nescio quo fato, certè non data opera, eodem dieregio diademade insigni ricontigerit, qui ecclesiarum dedicationi solemnis esse solet, & instaurandae, at (que) expur gandae templi religioni tam enixè incumbit, quasi huic uni uel natauel donata sit, huictā sedulo se consecrat, ut pijssimis omnibus imperatoribus aut aequari aut anteserri meritissimè possit. Theodosius ille sanctissimus im perator, nihil prius aut antiquius duxit ad retundendos haereticorum impetus, quàm ad antiquos ecclesiae doctores, qui ante diuisionè floruissent, cōfugere. Ita & nostra reginain hijsce suis purgande uineae domini quae si praeludiis faciendum censet ac praecipit. [Page] Theodosius imperator intente orare solituest, ut sibi cooperaret Deus, ad ueritatis ele ctionem inter tot opinionum dissidia, & omnes sciunt nisi reginam ignorantes, quam ardēter diurnis, nocturnis (que) praecibus deū opt. max. sollicitat, ut omnes maxime tamen nos Angli (quorum gubernacula suscepit) catholicae fidei ueritatè agnoscamus, agnitam excolamus amplexemur (que). Quid Constantinum illum constantissunum religionis assertorem dicam? qui tanta pietate liberaluate (que) fuisse perhibetur, ut episcopis ex cunctis terrarum partibus. Niceam accitis uictum commeatū (que) praestiterit, tanta (que) morum māsuetudine ac reuerentia in ecclesiae praeposi tos, ut non in throno aureo gèmis (que) ornato, sed minore sede, quàm alijs, posita in medio eorum ad episcoporum pedes consederit. At quis tam coecus, qui non clarè perspiciat nostram reginam hijsec dei donis perinde illustrari ac coelum suis stellis. uos (que) patres uniuersum (que) clerū aut pari aut maiori reuere tia prosequi? Quod si Iouinianus laudibus celebrandus sit à posteris, quod ab Athanasio haereticorū propugnatore petierit, ut ei rescriberet perfectam diuinorū dogmatum disciplinam, quanto magis aeternam nominis [Page] gloriam cōsequetur nostra regina, quae mul [...] [...]thanasios ex uniuersis sui regni finibus coegit, coactos monet, hortatur, imperat, ut cum dicendo, tum scribendo catholicam fidē miseris modis discerptam resarcirent, resarcitam tuerentur ac fouerent? Iouinianus ut imperij sui terr as ingressus est, primū scripsit legem, ut catholici episcopi extorres & exules de exilio redirent, et ecclesias eis red dendas esse professus est, qui fidem inuiolabiliter seruassent: Ita & sacratissima regina uos celeberrunos Angliae proceres uestris se dibus exturbatos ex teterrimis carceris squaloribus eduxit, & ingenti cum populi applausu proprijs restituit ecclesijs. felicissi ma Anglia quae talem habet reginam. Beatissima Anglia, quae tales habet episcopos. Beatissimi & uos praesides, quibus donatum est non solum in illum credere, sed pro nomme eius pati. Audite uenerandi episcopi, sanctū episcopū Chrysostomum, audite incarcerati incarceratū. Magna dignit as (inquit Chrysostomus) & multa, regno & consulatu uuiuersis (que) maior pro Christo ligari. Nam ni hil ita splendidum, ut unictum esse propter Christum. Vinctum esse propter Christum illustrius est, quàm siue Apostolum, siue doctorem, [Page] siue Euangelistam esse. Si quis Christū diligit, hic uti (que) prius habebat, (optione data, uincula ferre propter Christū quàm coelos inhabitare. Ligari pro Christo illustrius est, quàm sedere ad dexteram ipsius, honestius est quàm sedere super duode cim thronos. Quod si quis mihi uel uniuersie oeli, uel huius cathenae copiam & optionem largi tus esset, cathenam hanc ego planè elegissē. Deinde si aut mihi cū angelis standū suisset sursum, aut cum Paulo uincto, carcerē uti (que) praeptassem. Adhaec si quis me aut in nume rum & ordinem collocasset coelestium potē tiarum, earum etiam quae prope sunt thronum dei, aut talem ligatum fecisset, talis utique ligatus esse uoluissem. Non it a beatum dico Paulum, quòd in paradisum raptus, at q (que) quòd in carcerem est coniectus, non it a be atum aestimo, quòd uerba audiuit ineffabilia, quod uincula fustinuerit, non obid adeo beatum praedico, quòd in tertiū coelum raptus est, at (que) propter uincula. Et in scripturis me non tantum delectat miracula patrans, quantum malè affectus, fiagellatus ac miserabiliter tractus. Beati uos ob carcerem, ob cathenas, ob iniecta a uincula, be ati inquam et ter beati, imò saepius. Totūorbē uobis conciliastis [Page] Etiam longè absentes, amicos uobis fecistis. Vbi (que) terrarū & marium canuntur uestra praeclara facinora, fortitudo, constās sentētia, animus (que) minime sterilis. Nihil nō tribunal quod alijs uidetur graue, uos deter ruit, nō carnifex, nō tormentorū coaceruatio nes, non minae, quae innumer as mortes nuncia bant, non iudex qui ignem ab ore flabat: non aduersarij qui frendebant dentibus, & innumeris alijs insultandi modis gestiebant, non tantae calumniae, non impudentissimae accusationes, non mors ante oculos quotidie pro posita, sed haec omnia uobis uberem potius ac sufficient em consolationis materiam praestitere. Et idcirco clari quidem uos, & celebrant & praedicāt. Vos omnes amici nō solū sed & inimici ipsi, qui haec effecerunt. Tant tares est uirtus, utillā impugnantes admirentur. Tanta res est malitia, ut etiam qui eam operantur, condemnent. Nondum decapitati est is cum Iohanne Baptista, sed long è acerbiora tulistis. Non enim idem est, breui temporis momento caput amittere, & longo tempore cum talibus luctari doloribus, terroribus, minis, uinculis, abductionibus, bonorum rapinis, carnificum manibus, sycophantarum impudentissimis linguis, conuitijs [Page] falibus & dicacitatibus. Gaudete igitur, exultate, uiriles estote, corroboramini, cogitate quot uestro exemplo ad certamina ar [...] stis, quot fluctuabundos cōfirmastis, quantos spiritus resuscitastis. Nam afflictionibus uestris multum profuistis, non solum praesentibus, sed & absentibus, nec ijs qui uiderunt, sed & ijs qui audiunt. Angliae ecclesiam quā uestris carceribus tam splendidè illustrastis, quam uestris (inquam) carceribus Christo nō tam seruastis, quam comparastis, pergite re edificare, muros Hierusalem iam ab haereticis dissipatos extruite, maceriarum ruina [...] implete, iuncturas à scismaticis concussas et disruptas in unitatis ecclesiae compagine cō iungite. Stertant, obganniant, debacchentur haeretici, recto uos pede incedite in magnam domini ciuitatem Hierusalem, domum Dei, unitatem inquam ecclesiae. Vbi altare unum, unum sacerdotium, unus Christus, extra hanc unitatem quisquis est, alienus est, prophanus est, hostis est, à qua unitate desistere à Christo exorbitari est, à qua unitate desciscere, errorum omnium seges est, à qua unitate desciscere, fundi nostri calamitas unica fuit. Sit uobis patribus exemplo Dionisius Corinthiorū episcopus maximè caelebris, [Page] cuius illud est dictū, Oportuerat quidem etiam pati omnia pro eo, nescinderetur s [...]lesia dei, et erat non inferior gloriasus mere martyriū, ne scindatur ecclesia, quā est illa ne idolis immoletur. Imo secundū me ā sententiā, maius puto hoc esse martyriū. Ibi nā (que) unusquis (que) pro sua tantū anima, in hoc uerò pro omni ecclesia martyriū sustinet. Sit uobis exemplo magnus ille Cap padox Basilius, de quo it a scribit Nazianzenus quòd cum strenuè Caesaris praesectū allo queretur, & acriter perstringeret, at (que) eo nomine à praefecto procax: & superciliosus sit habitus, notatus (que): in hanc sententiam prorupit fortasse antea in episcopūnō incidisti. Omnino enim pro religione certantes, hoc agimus modo, in alijmodesti sumus, & omnibus hominibus hismiliores, ita enim mandata iubent, nec solū contra caesaris potentiā, sed nec contra uiles homines supercilia attollimus: Vbiuerò dei periclita tur negociū cunctis alijs contēptis ad deū solū respicimus. Vosigitur inimicorū hominum linguas, calūnias irrogatas, cōtumelias, probra, re moras nihil faciatis. Animos uestros nō terrefa ciāt, quin despectui potius ac cōtēptui habeatis Nāsi ita se res habet (ut Cypriani uerbis utar) quod miquissimorū hominiū timeatur audacia, ut quod mali iure & equitate nō possunt, temeritate [Page] at (que) desperatione perficiant. actū est de episcopatus uigore, & de ecclesiae gubernatione actum est de sublimi, & diuina potestate. Nec Christiani ultra esse, aut durare possumus, si ad hoc uentū est, ut perditorū minas at (que) insidi as pertime scamus. Nec nobis ignominia est, pati à fratribus quod passus est Christus, nec illis gloria est facere, quod secit Iudas. Iā uerò ut ad finē properemus, unū a uobis (reuerendi patres) huim uenerādi coetus nomine, cuius me cōmuni suffragio linguā & os praefecistis, nō tam petere, quā impetrare cōtendo, obsecro (que), nimirū ut pristina illa dignitas et authoritas cleri Angeliae iā quasi postliminio: huic celeberrimo coetui doctissimorū (que) hominum cōuentui uindicensur ac restituantur. Si enim uerius sit, quā ut possit negari, & manifestius, quàm ut dissimulari debeat, quòd in ueteri lege deus opt. max. leuitas & sacerdotes suae legis ac controuersiarū, quae inde nascerentur interpretes cons [...]ituerit Si in nouo testamento Christus omnia, quae cū (que) scribae & Pharisei super cathedrā Moysis sedentes dixerint, seruare ac facere turbis praeceperit: si nō solū de Apostolis, sed & de eorū successoribus dictū cōstiterit, Qui uos audit, me audit, et qui uos spernit, me spernit. Si spiritu [...] sanctus posuerit episcopos, ut regerent ecclesia. Si Paulus [Page] Apostolus Iesu Christi, huius rei Titum in Creta reliquerit, ut quae deessent corrigeret, si mèbra sic in suo corpore, quod est ecclesia digessit Christus: ut suum eui (que) locū, suum cui (que) munus attribuerit, alios apostolos, alios prophetas, alios doctores cōstituendo, si a ma [...]orib [...] de ni (que) nostris & prudenter in [...]i [...]io [...]ns [...]i [...]utū, & totius orbis cōsensu, demde cō [...]irmatū fuerit, ut de religione, nō unice, potissunum tamen ad eos qui ministri Christi, & dispensatores mysteriorū deià Paulo Apostolo dictitantur, pertractā da & definienda referreretur, nunqua satis demirari possū, quo cōsilio id iuris & potestatis, nobis ademptū fuerit, quod omnibus maioribus semper fuerit cōcessum? Quorsum quae so ex ul tim [...]s toti [...]s regnioris euocantur Decani, Archi diaconi, theologi grauissimi legū peritiss. qui sensus habent in scripturis exercitatos, qui (que) in lege domini meditati sunt omnibus diebus ui tae suae: si illorū suffragia in sua (quod aiunt) arena nihil omnino ponderis sint habitura? Quid bic oleū & operā perdimus? Quid aliud quàm laruae habiti sumus? Sine nostro enim cōsilio nedū cōsensu facta, transacta sunt omnia. At quā piè & feliciter rerum exitus tandem docebit. Quid quod libro blasphemijs cs̄persissimo, erroribus refertissimo, qui nomine religionis religionem [Page] tollit, sacramenta diminuens, uniuersū orbè cōdemnat, quem prae catoriū nuncuparunt uniuersis obtrudendo nunquā accesserit noster calculus, qua de re quantopere nobis gratulandū esse arbitror haud facile dixero. Quae accuratius euoluenti in mentē mihi uenit Chrisostomi querela, si quando uera, dubio procul nostra tempestate longè uerissima. Quid tantū tandē peccauit ecclesia dei, quaenā tanta resipsius ecclesiae dominū excitauit īduxit (que), ut illā tāto cū cius dedecore tāignominiosiss. tālaruatis histri onibns, ganeonibus, fedis episcopis regendātra deret. Adhibenda ergo (ut inquit Hilarius) omnis cura, ne haeretici sint peritiores in desperationc uttae quam nos in spe uitae, ne illi plus sol licitudinis ad falsa impendant, quàm nos ad uera. At (que) hoc nobis grauior incumbit cura, quod non apud homines solū, sed ipsum adeo tremendū dei opt. max. tribunal, cuius cognitionem nibillatere, cuius iustitiā nihil effugere potest, cū in rebus omnibus, tum uel maximè in religione peculiari domini negocio, recte aut secus a nobis dictorū factorū (que) rationem cōstare oportet. Industriam porro meam tam maximā adhibiturū n [...]e polliceor, quàm uos maximam in me bene uolentiā exhibuistis. Adhibebo inquam quantā maximā possum, ut uestrae de me expectationi [Page] satisfaciam. Quod siper omnia nō fuero conses quutus, non tam uos mihi qui quantum possum sum praestaturus imbecillitatè quàm uobismetipsis amicissimum de me errorem uestrum condonabitis. Mihi deesse potero, ucbis & huic uenerabili consessui non sum defuturus unquani. Dixi.
RESPONSVM ET EX hortatio reuerendi patris domini Edmundi Londinensis episcopi.
DVm tacitus apud me considero, uestram, charissimi fratres & amici, in procedendo diligentiam solertiam, & dexteritatem, non possum nō ualde laudare ingenia uestra, summam (que) uestram probitatem, nō possum nō probare ualde actiones omnes uestras. Quid enim (quaeso uos per deum immortalem) hic in uobis quouismodo desiderari potest, quod non multo antea sit excogitatū & prouisum prudèter, & piè, quod nonrimatum ac excussum dili genter & sedulo, quod nō elaboratū, & perfectum ingeniose & celeriter? Vos enim pro ea, [Page] quae praediti estis prudentia et solertia, nō (quòd multi solent) neglectim & sparsim, sed concordibus animis, fimul & serio, in unum cōuenistis. Qui certè gradus nonnullus est ad optimas actiones feliciter prouebendas. Vos non studijs par tium, aut priuatis animorum affectibus, indulsistis, id quod publicas actiones plurimum remorari solet, sed honestis rationibus adducti, quod iustum, quod rectum, quod pium, quod bonum, ac bonum quidem ipsum publicum ob oculos uestros habuistis. Vos non quid uoluptati aut ambitioni placere, sed quid reipublicae christianae prodesse possit, prudenter & sedulo, ubi (que) ut apparet, animaduetistis & cauistis. Itaque cum uestris suffragijs, uirum tam doctum, tam ingeniosum, tam eloquentem, tam catholicum & bonum, deni (que) tam omnilaude dignum, & omnibus ordinibus tam gratum, & charum in referendarium uestrum, concordibus studijs elegistis & praesentastis, quid ni expectetis ut magna à patribus uobis, ut par est, & habeatur & agatur, & referatur gratia? Quid ni ab omni clero & populo, quos tam magno affecistis beneficio ingentem laudem & gloriam pro uestris meritis repertetis? Quid ni deni (que) àdeo opt. max. quem hoc facto uestro ho norastis, praemium illud ingens, quod benefacis [Page] [...]ibus largiri solet, immortale scilicet, & nune quam marcescens uestro iuresperare debeatis? Hij siquidem sructus sunt, fratres & amici, pul cherrimarum uestrarum actionum, uobis ab ipsius summa be nignitate expectandi. Sedid quoque praeterea accedit commodi, quòd hic uester referendarius, pro sua bonitate & prudentia, nobis non suggeret, nisi quae salutaria crunt & ualde pia, & idem pro suo condore & ingenij sui summa dexteritate, quae cun (que) suggesserit fe liciter tractabit. Idè deni (que) pro ea qua est apud optimam, clementissimam (que) reginam nostrā, gratia & fauore, quae tractata erunt, perficiet celeriter & fructuose. Quamcbrem cum in hoc re rum statu, & uelutipraeludio, tam fecistis prudenter & piè, orandi est is plurimum, ut rursus in unum conuenientes cum hoc uestro referendario, pari studio & uoluntate quae supersunt, & quae uestris prudentijs uisa erunt digna & necessaria quae tractentur, ea sic tractetis & expediatis, ut ad laudatū tandem finem perduci possint. Quainre, nihil dubit andū est, quin patres ac dominos meos plurimū honorandos, hic praesentes, habiturisitis longe beneuolos. Ipsi nam (que) pro sua ergauos beneuolentia & studio, pro (que) suaergadeū & christanam religion m pietate, deni (que) pro sua in rempublicam charitate [Page] & amore omnes uestros conatus & studia, sua omni opera & authoritate sedulo promouebūt, adiuuabunt, & prouehent. Id quod illorū nomis ne uobis serio & bona fide polliceor, ac ueluti fide iubeo.
¶ EXCVSVM LONDI. ni in aedibus Iohannis Cawodi, typographi Regiae Maiestatis.
Anno. M. D. LIII. Mense Decembri.