Thomas Legge legum doctoris collegii Gonneville et Caii in academia Cantabrigiensi magistri ac rectoris Richardus Tertius tragoedia trivespera habita in collegii Divini Iohannis Euangelistae comitiis bacchalaureorum anno Domini 1579 tragoedia in tres actiones divisa dramatis personae Elizabetha regina cardinalis, Archiepiscopvs Cantvarensis Nvncivs Edwardvs rex quindecim annorvm dvx Glocestriae postea Richardvs rex dvx Bvckinghamiae Riverivs Hastingvs Stanleivs barones [Lovellvs] Howardvs postea dux Norfolciensis episcopvs Eliensis ancilla reginae Catesbeivs, ivris peritvs Howardvs, eqvestris ordinis servvs dvcis Glocestriae servvs regis Hastingvs prosecvtor vulgo pursevant praetor Londinensis civis Londinensis primvs chorvs tvmvltvantivm civivm Archiepiscopvs Eboracensis serviens ad arma satelles mvti Richardvs dvx Eboracensis parvvlvs Graivs heros adolescens Vahannvs conivnx Shori Hawt sacerdos qvinqve filiae Elizabethae reginae argvmentvm primae actionis Edwardus quartus rex Anglorum obiit. hic duos reliquit filios, quorum Edwardus maior natu princeps Walliae annos habebat quindecem, alter Richardus dux Eboracensis undecimum vitae annum egit. Richardus dux Glocestriae, frater Edwardi defuncti, homo nimia ambitione elatus, cum nepotis teneram adhuc aetatem viderat, facile ad regnum sibi aditum patere putat. itaque primum reginae per amicos persuadet ut Edwardi iter nullo milite armaret, dum Londinum e Wallorum finibus properaret. interim ipse cum amicis clam communicat, quantum inde periculum sibi crearetur si regis tenelli tutela solis reginae propinquis demandaretur. qui dum caeteris heroibus inviderent, facile in eorum perniciem regis nomine abuti possent. itaque Riverium virum nobilem regis avunculum, et Graium fratrem eius uterinum a rege ipso avulsum, in vincula coniecit. qui nec ita multo post Pontefracti capite plectuntur. regem ipsum, tutor a senatu illustri declaratus, in suam tutelam accipit, porro a regina, quae tum ad asylum metu confugerat, ducem Eboracensem parvulum, per cardinalem archiepiscopum Eboracensem, nihil tum suspicantem, abstulit. ubi regios puer-os in arce tamquam in carcere conclusisset, primum Hastingum nobilem virum, quod nimis eum studere nepotibus suspicaretur, iniuste damnatum morte affecit. cardinalis episcopus Eliensis, Stanleius heros in carcerem detruduntur, ne quid inceptis suis obstarent, quod eorum fidem erga regulos pertimesceret. postremo Shori coniunx (quoniam morte eam damnare non poterat) tanquam meretrix infami poena afficitur. - Actus Primus - Elizabetha regina, cardinalis, nvncivs reg. quicumque laetis credulus rebus nimis confidit et magna potens aula cupit regnare, blandum quaerit is malum. licet magnum nihil sperare generosum genus iubebat, Edwardi tamen regis thoro 5 coniuncta sum postquam tuos thalamos mihi, generose Graie, triste fatum sustulit. dulci veneno gestiebam credula, et rapuit altis inclytus titulis honos donec meum spernebat abiectum genus 10 cognatus heros regis, et tristem meis inimicus affinis parabat exitum. his cura maior filii, quod traditur et regium curat nepotem avunculus. volui meos regi propinquos iungere 15 comites, ut annis altius primis amor haereat, tenera dum surgit aetas grandior. nec tristis hac contenta peste sors fuit. prius malum maioris est gradus mali. exhalat aegrotum maritus spiritum, 20 et fata rumpunt regis impia manu saevae sorores. invident virum mihi. mortale fatis luditur genus. sibi spondere quicquam non potest tam stabile, fortuna quod non versat anceps. sordida 25 manet domus tantum beata, dum timet virtus ruinas magna. postquam duplici mater subole ditata sum regis domum petebat haeredem remota Wallia, nec principe libenter suo gens Cambria 30 carebat. hinc iter properat huc filius. brevis ordo comitatur meorum, ut cingerent regale diademate caput. matrem licet gaudere laeta sceptra cogunt filii, at gaudium sperare promissum sibi 35 mens avida non audet. timet adeptum bonum, metumque parturit semel natus metus, multisque curis pectus urit anxium. sin filiis externa vis adhuc nihil minetur infidum, nec extortum sibi 40 regnum domus Lancastriae Edwardo invidet, et rapta quondam sceptra victrici manu pati potest, adhuc tamen domesticus premit timor, magisque formidat nefas animus malis assuetus, et vario tremor 45 mentem tumultu spesque laceram distrahit. infaustus o regni favor multis, suam conversus in poenam ruit, postquam diu falso viros splendore lusit credulos! card. regina praecellens, Elizabethae caput, 50 curas cur anxio revolvis pectore et publicum luctu tuo oneras gaudium? quin sperne mentis turbidae ludibria matrisque tristes laeta deme spiritus, dum filii caput corona cingitur. 55 reg. sacrum caput, praestans honore cardinis, insignis archipraesul atque Cantii, nescire quenquam miserias miserum magis. quod tempus unquam lacrymis caruit mihi? non regis Edwardi gemo diram luem, 60 odiumve triste plango demens heroum. vetus hoc malum. cum Walliam linquens suam stipatus armato rediret milite ut regna patris iure possideat suo Edwardus haeres, sermo multorum frequens 65 aures fatigat, nec monere desinit nullis ut armis saepiat principis iter, se subditis committeret nudum suis. sin clauderet milite suo regis latus stipata regem sola Graiorum domus 70 timere cum mali nihil princeps potest, mox in suam armari necem tot milites proceres putabunt. nuper exstinctae minae fidem dabunt, et vulnera recrudescere sanata male mox suspicantur. ergo dum 75 sese timent obiicere inermes hostibus, ferro simul vitam tuentur, illico belli furore totum inundabit solum. calcante tellus equite terrendum gemet. belli tumultu ardebit insana Anglia 80 statimque armoris foedus ictum frangitur. tum perfidum mulctabit authorem scelus poenasque pendet lapsa Graiorum domus. primum per artus gelidus excurrit metus. tandem suis tremebunda monitis annuo. 85 mox literis edico cuncta fratribus ut nullo milite filii cingant latus, pompaque magna regis exonerent iter. ubi sola secretos sagax repeto metus nova cura mentem concutit formidine, 90 ne praeda nudus offeratur hostibus. ingens domum nostram invidia premit. furit ambitio, nullam caeca dum maculam timet. se modica non tuetur aetas filii. fratri suo mortem intulit Glocestrius. 95 quomodo nepoti ambitio parcet patrui? card. cesset timere matris infoelix amor, vanosque desine falsa mentiri dolos. rerum aestimator est quidem iniustus dolor. numquid iuvat terrere vano pectora 100 tremore? pessimus augur in malis timor. semper sibi falso minatur, et suam vocat ruinam, quamvis ignotam prius. proceres sepultis morte regis litibus longam quietem consecrarunt, nec minas 105 veretur exstinctas sanata Britannia. odia movebit nova rebellis qui timet priora. nvncius medium rex iter sospes tenet. reg. quae filium nunc detinet fessum via? nvnc. bis sera stellifero excidit caelo dies 110 Northamptonem cum fessa membra tangerent. reg. et quanta turba regium claudit latus? nvnc. ubi Walliae mutaret accelerans sedes, frequens satelles saepiebat principem, illique multos iunxit assiduus labor. 115 postquam tuas Riverius heros literas cepisset, omni corpus milite principis nudavit. unus commigrat Riverius suoque iunctus Graius heros patruo. reg. dux obviam Glocestrius regi fuit? 120 nvnc. is literis regi salutem nunciat. regno suo precatur aeternum decus, multaque prece commune gaudium beat. honore praestans dux Buckinghamiae affatur officiis iisdem principem, 125 regique promittunt brevi comites fore. scribit frequens Riverio Glocestrius, invisit et Graium nepotem literis. benigne pollicetur omnia. nunciis et pars fatigat magna nobilium simul. 130 reg. postquam favor flatu secundo vexeret ratem procul reliquit itidem languidus alto mari, multisque iactat fluctibus. res prosperae si quando laetari iubent, rursus revolvor in metus, nec desinit 135 animus pavere laeta quamvis cerneret. card. facile sinistris credit auguriis timor. reg. nihil sapit, quisquis parum doctus sapit. card. hoc facile credunt, quod nimis miseri timent. reg. quisquis cavet futura, torquetur minus. 140 card. sperare virtus nunquam magna desinit. reg. quo plura speras falso, turbaris magis. card. terrent adhuc sopita nobilium odia? reg. veterata non sanantur illico vulnera. card. sancivit icta morte princeps foedera. 145 reg. cum principe mori dubia quaerunt foedera. card. privata vincit odia communis salus. reg. privata publicam quietem destruit ambitio. card. semper esse num miseram iuvat? reg. timere didicit quisquis excelsus stetit, 150 rebusque magnis alta clauditur quies. auro venenum bibitur. ignotum casae humili malum, ventisque cunctis cognita superba summo tecta nutant culmine. - Actus Secundus - Richardvs dvx Glocestriae, Henricvs dvx Bvckinghamiae, Riverivs heros, Hastingvs heros Gloc. Riverianae splendor et decus domus, 155 custos pupilli regis, heros nobilis, qualis cruentae matris eripiens minis Electra fratrem servat in regnum patris, talis nepotem Wallicis tutans agris reddis suae incolumem fidelis patriae. 160 en tibi suum gratulatur Anglia principem et restitutum dulce pignus patriae. populus tuam frequens fidem merito sonat. en gratus hic toti labor Britanniae et nos pares persolvimus grates tibi. 165 castos labores Wallicae norunt sedes, curam parem regis fatetur longum iter postquam suo Wallia carebat principe. ac ubi suum mundo diem reparat coma radiante Titan, et leves umbras fugat, 170 cras principis iungemur et lateri simul qua ducitur recta Stonistratfordiam. primo die celeri gradu properabimus, quod nunc locus proceres tot unus non capit. Riv. o Claudiane rector illustris soli, 175 dux inclyte et generis propago regii, praestare regi iussit officium meum fortuna quicquid nostra praeclarum dedit. ponenda bello est vita regi debita, si modo aliter nequeunt minae frangi hostium. 180 vestrae quoniam mensae patebant mihi dapes hac nocte, vobis iure multum debeo. iam laxat artus languidos gratus sopor lectoque fessa membra componi iuvat. placidam quietem noctis opto proximae. 185 Gloc. praeclare dux et stella Buckinghamiae cui cervus olim nomen haud latens dedit, et orte claro Hastinge patrum stemmate, en sol vocata nocte fraenos deserens sudore fumantes iubas mersit salo, 190 vacuumque caelum luna perlustrat, viris silentium imperans. nitida simul cohors comitatur aspergens lumen vagum polo. porro locus omni liber arbitrio vacat. secretas aures nullus exhibet comes. 195 annon vides quam sit miser procerum status? diuque spreta ut nobilis virtus iacet? regi licet sanguine superbo iungamur, clarisque lucet inclytum titulis genus, aditus tamen mihi nullus ad regem patet, 200 vetantque cum nepote patruum vivere. quo tanta matris cedit impudentia? iam foeminae succumbit Anglorum decus. en nostra dubitatur fides. sepultus est debitus honor, spretusque sanguis nobilis 205 sordescit. olim matris omnino suae tutela regis sacra cognatis datur, illis honore quando tamen haud cedimus et in nepotem aequalis elucet fides. parum decebat matris abiectum genus 210 (regni thoros amor nisi quod impulit) claros negare patruos regi suos minusque nobili comite circumdare. parum decorum principi aut nobis erit. comes magis potentior tuebitur, 215 quod nos malum manet si qui male nobis precantur regium claudunt latus primosque praeveniunt amores principis, ut illius favore consenescerent. quocumque mens tenella flectitur statim 220 (atque pueros fucata demulcent leves) seris nec annis respuit quicquid prius placet. in amores deliciasque pristinas aetas probat decursa. nec se corrigit Edwardus olim quartus, aetas plenior 225 quamvis fuit, tempusque longum plurima serae noverca disciplinae suaserat. heu multa quondam facta damnavit sua lapsum priorem nec resarsit tardior sensusÑquod heros sensit heu Clarentius. 230 ille, ille novit heu nimis frater meus quam coniugi rex cessit olim credulus. nimis heu nimis tum nostra suadebant mala, quod uxor horret maritus quem colit. quam dura nostras sors premebat res diu! 235 regina quantam mihi creasset tum luem perfida, malum mens nisi sagax averteret! nos ille caelum qui sua torquet manu, durisque flammis triste vindicat scelus, foelix potenti liberavit dextera. 240 heu quot brevi frater furore concitus dolis eorum morte damnatos truci perdidit, inani voce pulsantes Iovem! nunquam suo parcebat ira sanguini. stragi suorum heu propinquos addidit. 245 sed vetera plangimus. novum imminet malum. nam si tenello solus haeret principi communis hostis, atque stipabit thronum infesta nobis una Graiorum domus, mox hostium vires caput nostrum luent, 250 dum principis sacrato abuti nomine audebit ad nostram ruinam atrox domus. hoc Iupiter tam providus pater vetet, quod morte sanxit sacra pacis foedera Edwardus, et veteri medetur vulneri 255 quietis, atque dexteras nos invicem coniunximus, simulata pacis pignora. valuit potestas sacra regis tum magis quam pace ficta dubia procerum foedera pactumque iussu principis percussimus. 260 quenquamne tantus vexat insanum stupor huic credat ut demens repente qui novus ex hoste tam vetusto amicus sumitur? firmius inhaerebit brevis animi favor quam longa multis invidia lustris manens? 265 nunc ergo maturare consilium decet. quo longius serpit malum, fieri solet robustius viresque semper colligit. Bvck. o Claudiane rector, atque regia de stirpe princeps, turbido infoelix quia 270 visa est tumultu ardere rursus Anglia, et bella coeperunt fremere civilia, tuae ut secreto instillet auri murmure concepta iussi verba servulum meum, tua signa Buckinghamium sequi ducem. 275 miscere praesens verba praesenti diu quaerebam, ut haec tecum possem loqui simul. regina nobis insolens abutitur. statim premi scelus decet. maius nefas parit semel natum malum, et nescit modum. 280 sanare te regni luem tantam decet. quidvis feret potius potens procerum cohors cruore quam regina nostro luderet, natumque caput armaret in nostrum ferox. Gloc. te patriae, dux, ergo vindicem voco 285 et scelere materno labantis Angliae. te, te poli qui iura praecipis regis et vos coruscum testor agmen caelitum, tantum Britonum pristinum quaero decus. acris gravi medela confert vulneri. 290 regina nunc abest. suis afferre opem captis nequit. removere iam tuto licet a rege cunctas patriae labes suae. quin dormientem comprimere Riverium, intraque tecta claudere hospitem decet. 295 sin fugerit, tum conscium probat metus. mox, famule, illius petas claves domus qua nuper hospes se Riverius abdidit. sin abnuantur, regis imperium urgeas nec ullus inde servus erumpat foras, 300 sed sedulo claudantur intus singuli. nostrisque verbis admone clam servulos, horreret admisso licet nondum die nox atra, nostrum saepiant corpus tamen, quod luce prima nos nepotem adibimus. 305 Hast. regis propinquos si coerces vinculis caecoque captos claudis audax carcere, illico tumultum plebs ciebit mobilis iudicia dum non recta sortiris. reis et criminis parum nocentes arguas. 310 Gloc. et dignitatem principis laedunt sui et nobilem violare sanguinem student. lacerare quaerunt Angliam discordiis sancti senatus quamvis iussu patruum [ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ] longa Britonum classe sulcavit mare 315 marchio Graiorum frater. in nostram necem tot milites armare crudelis potest profundere atque principum longas opes? Hast. at vinculis si patruum premi suum heros videbit Graius, is rapida manu 320 stipabit Edwardum. tremens Britannia parabit arma. seditio miseros trahet. ardore belli conflagrabunt omnia nostraque populus strage purgabit scelus. Gloc. aditus viarum munit assiduus vigil 325 perrumpat hinc ut nemo Northamptoniam, nostrumque prius ad regem iter praeverteret. postquam discusserit leves umbras Lucifer nitidaque iubebat fugam Phoebea fax, nos statuimus regem priores visere 330 ut grata principi fides sic luceat. Bvck. intende nervos virium. vinci nequit generosus ardor mentis, et nullus labor curam fatigat anxiam summi ducis. nunquam fidem fallam. Hast. polus tristi prius 335 iungetur orco, sidera natabunt aquis, amicus ignis fluctibus saevis erit, vincet diem nox, quam meam damnes fidem. Riv. nescio quid animus triste praesagit malum. horrent timore membra, cor pavet metu. 340 demiror hi claves quid hospitii petant. quae tanta cecidit temporum mutatio? ultro prioris noctis onerabant dape. an iam retentum morte mulctant improba? mihi sunt amici. non amat fucos fides. 345 vacillat animus. haeret, haud placet sibi. si fugio, nullus est fugae tutus locus. si lateo, sceleris conscius demens ero. en animus ullos innocens negat metus. manere certum est. quicquid eveniet, feram. 350 duces adibo. causa quae sit audiam. Gloc. o regis hostis, impium atque audax caput! tu nobiles mulctare suppliciis studes, et insolentes seminas discordias. tu principis nutum ad necem nostram vocas. 355 tuisque demens regna misces litibus. praestabis istud, credis, infandum nefas. Riv. praeclare princeps, tale de me nil putes. hoc absit (oro) crimen a nostra fide. Gloc. tale scelestum regis exitium tui! 360 patiemur ultro sanguinem nostrum peti? perdes Britonum solus excelsum decus? at vos atro mulctate raptum carcere. comitesque nostrum caeteri cingant latus. Riv. quo me trahetis? quam iubet poenam potens 365 fortuna? quae nunc me manent miserum mala? si morte mulctent, iure damnent publico. num quae salutis spes relinquitur mihi? Edwardvs rex, dvx Bvckinghamiae, dvx Glocestriae, servvs regis Ed. amore captus patriae praeceps iter quamvis facio, dum Wallicas muto sedes, 370 lubens relinquo tamen Stonistratfordiam, quod huc ferunt properare nunc Glocestrium quoniam tot unus non capit proceres locus. Bvck. cinctus suis Edwardus huc confert gradum. generosa quos beant avorum stemmata, 375 praeite. plebei sequantur ordines. Gloc. rex vivat aeternum Britannus inclytus! Ed. gratus mihi conspectus est, mi patrue, postquam sedes modo barbaras mutavimus, habeoque tantis gratiam votis parem. 380 Bvck. tibi beatum firmet imperium deus. Ed. tuam simul laudo fidem, dux inclyte. Gloc natura me tuis fidelem iussibus nescia resisti consecravit et dolos genus struere regale me regi vetat, 385 cum caeteris commune persuadet fidem officium. aquas inimicus ignis incolet, sulcabit astra navis, et saevo mari ignota quercus surget, oblitum tui si quando falsa corrumpet fides. 390 vitam tuis ponam libens bellis, tuis infestus hostibus mori cupio pie. quae te, superbe Graie, vel fratrem tuum ambitio temptat, et Riverium ferum, dum principem vobis studetis subdere, 395 atque proceres foedo tumultu scindere? en pessimis miscetis Anglos litibus florensque deridetur ortus sanguinis. cur usque Dorsetii minatur marchio nobis? in arcem irrupit audax  Belini . 400 praedatur inde regis opes rapida manu et classe longum oneravit ingenti salum. Ed. quid marchio patravit uterinus mihi nescio. fides suspecta avunculi mei Graiique fratris (crede mihi) nunquam fuit. 405 Gloc. immo tuas tanti latent aures doli, rex inclyte. magis secretum pugnat scelus. te perduellionis esse aio reum, sceleste Graie, teque sceleris conscium, Vahanne, nuncio. proditorem patriae 410 perfide voco Haute simul. squalenti carcere abdite statim. patriae graves poenas luant. serv. puerum misellum! lacrymis rigat genas tristia videns ad vincla correptum fratrem. Gloc. te liberamus, serve, famulatu tuo 415 nec te volumus haerere lateri principis. tu principi fidelis astabis comes regique te perpetuus adiunget labor. (Exeunt.) servvs regis, servvs dvcis Glocestriae serv. reg. regni paterni pondus imbellis puer non sustinet suisque victus viribus 420 tandem ruit. tuetur hostes intimos munita nomine sacra maiestas suo, parare dum tristem luem clam cogitat ambitio. regni parva suspecti fides, nec principem sinit anxium quiescere 425 secreta soli pugna. qui loco manet minore tutior, nec amissi premet sceptri metus vel dissimilis avorum honos. qui clara torques sidera altitonans pater, tuisque pingis ignibus caeli globos, 430 Britanniae potens defende principem ut iura verus reddat haeres Angliae. quis huc minister advolat celeri pede? quo nunc adeo generose praecipitas gradum? serv. gloc. misit nepoti nobilis Riverius. 435 serv. reg. ducine tu minister illi carceris? serv. Gloc. ego Claudiano fidus astabam comes. serv. reg. quorsum nepoti nuntius patrui venis? serv. Gloc. ubi mordet impransum fames Glocestrium ducis onerabant lauta mensam prandia. 440 oculis pererrat sedulus cunctas dapes misitque selectos cibos Riverio, animoque ferre iussit aequo singula: nil rebus illius esse formidabile. serv. reg. num respuit benigna demens munera? 445 serv. Gloc. quem longus usus ferre persuasit malum, fortuna quoties dura tristis intonat, vitae cupit solamen afflictae minus. ubi gratias pleno refudit pectore deferre Graio lauta iussit fercula, 450 quem fregerat non cognitus prius dolor nec asperos didicit minor casus pati, ut blanda fractum verba confirment ducis et turbidam permulceant mentem dapes. at iussa me tanti viri decet exsequi. (Exit.) 455 ser. reg. an fronte simulatus latet blanda dolus ut imperitis alta figat vulnera? an sorte nos mutata foelici beat fortuna, miseros carceris solvens metu? faustus cadat tantis procellis exitus! (Exit.) 460 - Actus Tertius - ancilla reginae, archiepiscopvs Eboracensis, regina anc. qui vindices sceleris potens torques manu, mitisque rebus collocas fessis opem, miserere iactatae Eboracensis domus. quis est malorum finis? heu heu! quamdiu regina vitam luctibus diris gravat! 465 quae possidet ferox Allecto regiam tortosve angues Megaera crudelis vibrans? luctumque maiorem prior luctus vocat et vix malis regina tantis sufficit. quis me per auras turbo raptam devehet 470 ne tot misera tristes querelas audiam maestae domus luctusque matris lugubres? archiep. Ebor. Lett his servants be about him with swords. nondum fugata nocte sol reparat diem, nec deserit fratri vices Phoebi soror vel pulsa caelo contrahit lumen vagum 475 nox sera. quorsum noctis umbris visere quaeris? celere solamen immensum malum desiderat. animus aeger non patitur moras. mentem placare turbidam matris para. Lett them bee knocking in the pallace as remoovinge. sed quis tumultus? turba quanta regiae! 480 effare nocte strepitus tanti quid velint. anc. splendens honore antistes Eboracensium, diros tibi renovare me casus iubes? postquam soporem Luna fessis suaserat et caeca nox horreret, amisso die, 485 increbuit aula vinculis Riverium duris premi et Graium nepotem; tum locus quis principem capiat tenere neminem. postquam paterent tanta reginae mala, animus tremore concitus subito stupet. 490 solvuntur heu labante membra spiritu. postquam trementes misera vires colligit, en, talibus mox astra pulsat vocibus: Òo dura fata parcite. heu quid volvitis? quantum scelus spiratis? an poenae placent, 495 in hoc caput iaculare vindices faces, irate pater. innocens quid admisit puer? quid meruit? parvus quid infans perditur? una ruina concutis totam domum.Ó non sustinet labante mox collo caput. 500 largo madescunt imbre perfusae genae. cor triste magnis aestuat doloribus. cultum decorum regiae vestis procul removet, et eximii rubores muricis. quieta nunquam constat. huc, illuc fugit, 505 tolli iubet iterumque poni corpora. et semper impatiens sui status cito mutatur, et caelum querelis verberat. nunc filium gemit, suorum nunc luem, curamque seram tanta sentiens vulnera 510 dempti satellitis reclamat anxia. mox illa asylo purpuram servos iubet aurumque fulvum rapere, suppellectilem et quas habebat regia excelsas opes. et ne leves obsint morae vehentibus, 515 hinc brevior ut pateret ad templum via interna iussit perforare moenia regis qua asylo clauditur palatium. charumque demens filium tenens sinu et quinque mater filias vocans fugit 520 sacras ad aedes. interim tremens metu qualis leonis faucibus vastis premi fugiens timet dum praeda pascitur fera, [ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ] [A curtaine being drawne, let the Queene appear in the sanctuary, her 5 daughters and maydes about her sittinge on packs, fardell, chests, cofers.] The Queene sitting on the ground with fardells about her. reg. Eboracensis urbis excellens pater, ergo deesse quid malis nostris potest? 525 aut fata vincere nostra quis potuit miser? frustra timemus iam timere quae horruit. magnae domus heu reliquiae parvae sumus tantumque miseros templa tutantur sacra. durum parant funus propinqui sanguinis, 530 nec quis tenet regem locus servi sciunt. annon perimus? ulla spes manet domus? arch. metus remitte, pone curas anxias. erroris istud omne quodcumque est malum. quicquamne gravis animos levat miseros dolor? 535 quin mitius de rebus istis cogita. mihi nuper ubi suadet soporem caeca nox me suscitat somno sepultum nuncius. Hastingus heros misit. hic narrat mihi traxisse Northamptoniae moras duces, 540 ubi subditis stipatus haeret rex suis. pectus nihil quisquam timore luderet, nam cuncta tandem sorte foelici cadent. reg. ille, ille nostri durus hostis sanguinis Hastingus, ille principi exitium parat. 545 en, vindices mater deos supplex precor, dirum caput flammis nefandis obruant. arch. laxa furentis turgidos animi motus et siste prudens impetus mentis graves. testor deorum numen, astra qui sua 550 torquent manu, si filium praeter tuum quenquam coronant, proximo statim die fratri huic suo decora regni insignia trademus. en magnum sigillum nunc tibi, quod mihi tuus quondam maritus detulit, 555 reddam tuo quem nunc tueris filio. archiepiscopvs (solus) rector potens Olympi et altitonans pater, ergo placidam sana quietem patriae, ut tractet haeres sceptra puerili manu ne dura regnum poena victori cadat 560 bellique spem fingant novam Lancastrii dum caede se ditabit hostis impia. sed quid facis? quae mentis oblivio capit? cuiquamne te magnum sigillum tradere! cui detulisti? foeminae? semper fuit 565 invisa. tum fidem duces ludent tuam dum magna regni cura temere proditur. num foeminae credis? facile resistitur et in tuum vis saeviet solum caput. nunc ergo mittam qui sigillum clam petat, 570 ut non meam duces levem damnent fidem. servvs Glocestriae, chorvs civivm tvmultvantivm, hastingvs heros, archiepiscopvs Eboracensis servvs Gloc. iam quamlibet defendit excubitor viam totamque densae Tamesim sulcant rates, ut nemo perrumpat ad asylum profugus.Ê nil, Claudiane dux, sacram metuas fugam. 575 quin matris ad templa surripiunt opes. [Let artificers come running out with clubs and staves.] Certain come in with harness and other carriage like porters. quos hic tumultus concitatis, improbi? quo pellit insanos Elizabethae furor? chorvs Ñ urbs urbs, cives, ad arma, ad arma! Ñ en arma doliis vehuntur abdita 580 quibus necem ducibus rebelles clam parant. [Some armed with privy coates with gownes throwne over. Some unarmed.] Some of these are armed, some unarmed or half armed. Ñ quodnam malum tantus tumultus parturit? Ñ onerata navigiis horruit Tamesis aqua. Ñ regina fugiens arma multa simul vehit. Ñ quidnam parat regina crudelis malum? 585 Ñ at arma servant. si minentur, non vehant. Ñ dii foeminae tam triste vindicent nefas. Ñ at te deus, pusille princeps, muniat. arch. regni potentis nobilis procerum cohors, an rumor audax credulos ludit, metus 590 spargens novos? vel crescit in luctus vetus malum? furensque repetit agnitum prius ambitio regnum et poscit in praedam sibi? praeceps moras tumultus haud patitur leves. supplex ad aras sternitur mater tremens. 595 regina regnum suspicatur filii. plures atro clauduntur heroes specu quorum fides regis tutelam meruit. imbellis aetas regis admittit nefas facile. scelusque concitat quisquis licet 600 clam rege, at expedire consilium decet donec quis errat hic dolus pateat magis. sed clarus huc Hastingus advolat mihi. Hast. non vos latebat, chara civium cohors, rex me quibus complexus est amoribus 605 artius. et eius colere chara pignora cogunt benigna tanti regis munera, quorum nisi tuerer vitam mea nece ingrata foedaret magis nulla nota. laedi doleo rumore pacem futili, 610 varioque turbari Britannos murmure. hospes video tumultuari subditos, per tota raptare volitantes moenia. quorsum metu vexare vano pectora iuvat? ora quicquid mentiuntur garrula? 615 perspecta mihi satis fides Glocesgtria. en, ducit alacri regulum pompa, modo ut tenerum corona cingeret fulva caput. at dura quos premit proceres custodia lacerare probris perfidi Glocestrium 620 quaerunt ducem. caecoque frigent carcere litem sacratus dum senatus poneret. unum precor supplex, patres. sententia ne vestra mentem posteram praeverteret, ne publico lites vigerent funeri, 625 ad arma ne vos vir rebellis concitet. iustissima licet bella suaderi queant, horum feretur causa semper iustior armis suis quicumque claudunt principem. dum moenibus regalis adventat puer 630 urbs principi pacata gratuletur suo. rex Edwardvs, praetor Londinensis ed. ubi barbaras sedes mutavimus ferae gentis, revertor sospes ad patrios lares. urbis superbae clarus hic pollet nitor, regnique splendet maius inclyti decus. 635 urbs chara, salve. tanta nunquam gaudia post tot ruinas Asiae Argivis erant, optata patriae regna et Argolicas opes cum bella post tam longa primum viserent. vix hospiti tot lustra tam laetus tibi 640 reditus, licet tantis miser naufragiis ereptus esses, dux Cephalenum, erat quam crescit amissae voluptas patriae hospes diu postquam carebam, et suos negavit aspectus iter longum mihi. 645 praet. illustre patriae decus, rex inclyte, en laeta profudit cohors se civium ut gratuletur principi multum suo. sol nostro ut alter luceas foelix polo haeresque patris iura Britannis dares 650 civis deum pulsabit anxius prece. The King goeing about the stage. Edwardus en rex noster, o cives mei, honore fulgens regio. en potens puer, chari Britanni. principem vides tuum virtute praestantem, fidelis subdite. 655 - Actus Quartus - Hastingvs heros regina in aedibus squalens sacris sedet. duris propinqui comprimuntur vinculis, tutorque declaratus Angliae modo suffragiis Glocestrius nostris fuit. magnum sigillum Eborum praesuli demitur. 660 hunc voce multum Claudianus vulnerat, quod prodidit levi sigillum foeminae. foelix beabit cuncta sors. hostes iacent et Pontefracti iam manent tristem necem. properate fata, mox graves poenas luant. sed quid cesso sacrum senatum visere? 665 Richardvs dvx Glocestriae, Henricvs dvx Bvckinghamiae, cardinalis, episcopvs Eliensis, Stanleivs, Hastingvs, Howardvs, [Lovellvs] (barones) Gloc. illustris o procerum cohors quos Anglia gens nobilis peperit, nihil tandem movet tam triste reginae scelus? tantam pati infamiam generosa mens adhuc potest? malicia tam diu latebit foeminae? 670 en, natum asylo inimica captivum tenet, ut querelo rebellis agitet murmure proceres Britanniae atque duris vulneret verbis, tumultu turbam concitat, quasi fides incerta tutorum sit, anxius quibus 675 senatus Eborum ducis curam dedit. nec parvulum hostis amotus procul solum tuetur, aut bene notatus cibus. trahunt magis moderata puerum ludicra. Ê aetas suis aequata deliciis placet. 680 nunquam seni colludit immixtus puer, fratrisque ludo frater instabit magis. solere parvis magna saepe crescere quis nescit? ingens regis esset dedecus nostramque damnet non levis fidem labes, 685 dum fama Gallis profuga obgannit, sacras quod fugit ad aras principis frater metu. citius nihil volare maledicto potest, opinio firmata nec statim perit. ergo viri mittantur assensu sacro 690 quorum dubia nunquam fides regi fuit, matri minus suspecta, cognita patriae, ut filium sacro solutum carcere fratri suo restituat. at tuam fidem tantum negotium requirit, cardinis 695 honore praestans archipraesul inclyte, praestare si tua non gravetur sanctitas. hoc regis ingens flagitat solacium, salusque fratris, certa patriae quies. sin detinet regina natum pertinax, 700 nec matris infoelix amor morem gerit, suprema regis iussa luctantem premant. malicia constabit, odium, protervia. quae mentis est opinio vestrae, lubens audio. fovente namque spiritum deo 705 nunquam meos urgebo sensus pertinax, sed facile flectet sanior sententia. Bvck. quem solitudo principis non commovet, procerumque deflectens honos, aut patriae salus diu iactata? dum claustris sacris 710 natum premit vesana mater, dedecus ingens puer seiunctus affert principi nec tutum erit in asylo fratri parvulo. vulgus probris futile lacessit improbis, quasi nulla regis cura magnates tenet. 715 non solum prolis mater ortum vindicat (suisque tantum stulta deliciis putat nasci). vocat regni decus. patriam statim curare dulcis matris oblitum iubet. quod melius haec suadere cardinis pater 720 antistes excellens potest, assentior. sin pavida amoris mater ignorat modum, vi filium sibi iubebit eripi. Hast. quorsum haereret matris ulnis parvulus? fratri triumphum regis aut cur invidet? 725 sin filii tremebunda periculum tremit, at hic paternum saepiet frequens genus, hic a sacro iussus senatu tutor est, regemque curabunt amantes subditi. tum mutuum fratrum vocat solacium. 730 proterva mater si recusat mittere cardineus illum praesul ereptum avehat. Card. ut aula fratris oblectet fratrem simul, aut gratus Angliae meus prosit labor, meis recuso aequale viribus nihil. 735 natum sacra sin mater aede continet solusque fratrem rex suum non impetrat, promissa templo iura nunquam rumpere tamen decet, sanxisse quae divum Petrum primum ferunt, mox prisca firmavit fides, 740 et longus ordo principum pepigit. bonis multis sacra pepercisse pacta constitit, nec ullus Ister audet Alanis feris praebens fugam violare, nec rigens nive tellus perenni Hyrcana, vel sparsa Scythia. 745 nemo sacrilegus diis datam rumpit fidem. at regulo fratrem dabit matris sinus, nec filii invidet parens solacio. sin fratris aula fratre perpetuo vacat, et filium mater sacro carcere tenet, 750 nihil meus damnabitur castus labor, solusque matris impediet caecus amor. Bvck. quin matris impediet magis protervia. audebo vitam pignori deponere, nullam timoris vel sibi causam putet 755 vel filio. nemo lubens cum foemina pugnabit. optarem propinquis muliebrem sexum simul. perturbent Angliam minus, quibus odium peperit scelus tantum suum, non quod genus suo trahunt de sanguine. 760 sin chara nec regina nobis, aut sui essent propinqui, regis at fratrem tamen odisse quid iuvat genus cui nobile iunxit propinquos? at nisi invisus sibi honor esset, et minetur infamem notam 765 nobis, suum nunquam negaret filium. suspecta enim nunquam fides procerum fuit. suum sibi proceres relinquent filium, sibi si loco mater decore manserit nunc ergo nobis filium si deneget, 770 quorum fides sibi satis sit cognita, immanis haec erit protervia foeminae, non frigidae mentis pavor. sin adhuc timet infausta mater, quae timere umbram potest, tanto magis cavere matris amor iubet 775 suspecta ne furtum sacrum, natum suum, ad exteros regina mittat. millies promissa templo iura praestat frangere tantum senatus dedecus quam perferat aliique nostrum luderent pulchrum caput, 780 spectare qui fratrem cadentem principis possimus. ergo filium matri suum templo solutum vi decebit eripi, ne iure simus exteris ludibrio. nec ego fidem lubens asyli laederem, 785 cui robur aetas longa tribuit plurimum; nec primus olim privilegium suum templis dedissem. arisve nunc paciscerer si pertinax in debitores creditor saeviat et vincla illis minetur horridus, 790 adversa quos fortuna damnavit sibi, oppressit aere aut prodigum alieno mare. ut corpus ereptum ara tueatur, pium sane. impiis at civibus vel furibus quos nullus umquam continere metus potest 795 sicariisque parcere, annon impium? sin pacta asylo iura tantum protegunt iniqua quos fortuna vexat, furibus cur sacra, cur sicariis, cur civibus nequam patent? abundat heu malis sacrum. 800 numquid deus patronus impiis erit? num iura Petrus ista pepegit furibus? aliena prodigos rapere pius locus monet sibique rapta furto credere. deserit onusta spoliis uxor virum 805 ludens maritum furta templo condidit. erumpit hinc caedi frequens sicarius, tutumque patrato locum sceleri putat. ergo benigna sacra demi furibus nec ius asyli violat, et gratum deo 810 sanctumque erit. quod pontifex mitis nimis princepsve pactus est misericors nescio quis (non satis prudens tamen), quod laederent nunquam superstitione ducti posteriÑ sed sua sacris promissa servemus. nihil 815 ducem tamen tuentur inclusum sacra. iniusta damna ius vetat, natura, lex. nec principem moramur aut episcopum, contraque vim quisquis locus tutus satis. indulta sacra legis impediant minas 820 si dura veniam suaserit necessitas. at quae premit tristis ducem necessitas? regi fidelem regium probat genus, persuadet insontem mali aetas nescia. cur impetret dux innocens sacram fidem? 825 alius sacrum infanti lavacrum postulat, at pacta sacris iura quisquis impetrat. imploret ipse mentis impulsu suae. quid innocens poscat puer? quid meruit? matura nunquam ferret aetas carcerem. 830 horreret aras ilico iratus puer. aliena si praedatus huc quis advolat, corpus tuentur sacra sed cedet bonis. episcop. Eli. haec pontifex transferre vel princeps nequit. ut pacta templo iura creditoribus 835 erepta servent debitorum corpora acerba quos latere forsan sors iubet, divina lex persuasit. indulgent simul decreta pontificum sacram miseris fugam. aliena cedant aera creditoribus 840 tantum, labore rursus ut crescat suo, curaque damnum reparet assidua prius carcere solutus debitor excussis bonis. in nuda quis saeviret atrox tergora? Bvck. probabitur haec sane mihi sententia. 845 uxor virum linquens ad aras si fugit, non pace Petri haec eripi templo Petri potest? puer lascivus exosus scholam haeret sacris. hunc paedagogus num sinet? at is tremit virgam, timebat hic nihil. 850 indulta novi sacra viris, pueris nihil. sit ara consciis patrona dum lubet. huic sacra denegantur pacta, debile quod nescit ingenium petere, nec integra merere vita patitur, aut tutus malis 855 princeps egere potuit. haud laedit sacra is quisquis ut prodesse possit, eximet. Stan. quod expedit regi, Britannis, Angliae, ut fratris aula frater una luderet, haerere posthac mens dubia nunquam potest. 860 mulcere mentem matris opto mollius. hunc forte sano ducta consilio dabit. sin filium proterva mater detinet, sacrisque deneget parere iussibus, suo ducem fratri satelles liberet, 865 ludoque puerum armata restituet manus. How. concessa matri filii incunabula aetasque fluxit ludicra deliciis suis. nunc chara reliquos poscit annos patria. questus graves matris nihil moror equidem. 870 si filium negat solutum carcere sacro, fratri illum liberabunt milites. Gloc. uno senatus ore matri nuncum te poscit antistes, sacrum iussum expedi. te praesuli comitem, dux Buckinghamiae, 875 iungas, et Howarde praestans stemmate. amoris at si mater haud ponit modum natumque nobis surripere demens studet, mox eximent robusti asylo milites frustraque prolem planget ereptum sibi 880 infausta mater filio et petulans nimis. After they bee come down from the seates. nunc te negotium grave antistes vocat. responsa matris proximi morabimur. Elizabetha regina, cardinalis, Howardvs heros card. mater potens, illustre reginae caput, nunc ore quamvis verba dicantur meo, non esse credas nostra. decrevit frequens procerum senatus, et Glocestrius simul protector, ut suadente natura licet haereret uno matris amplexu puer aetasque prima cum parente promptius 890 versetur, haud sinit tamen regni decus. maculas honorem filii demens tui. denique suis turbata sedibus pax ruit Britanniae falso dum metu pavida sedes squalens asylo. si tenetur carcere 895 conclusus una frater alter principis, dulci sui fratris carens solacio, odium fratrum plebs suspicatur illico, sacras ad aedes quod fugit metu puer. ergo tuum reddas solutum carcere 900 natum, tuos e vinculis sic liberas et principi magnum creas solacium et gestiet secura nobilium cohors. reg. summo galeri honore praecellens pater, quod fratris in domo simul fratrem decet 905 manere non repugno, quamvis tutius uterque dulci matris haereret sinu, quorum tenera adhuc timere aetas iubet. et cum minus tuetur aetas iunior, tum morbus hunc premebat infestus diu 910 curamque matris grande periculum vocat. tanto magis minatur aegroto tabes recidiva, nec vulnus secundum fortiter natura prius oppressa fert, vel se satis potest tueri. quam frequens operam dabit 915 matrona scio, quae filium curat meum sedulo. mihi tamen meum decet magis natum relinqui, cum melius illum scio nutrire, cuius semper ulnis parvulus haesit, nec illum mollius quisquam potest 920\ fovere, quam quae ventre mater sustilit. card. negare demens nemo regina (ah) potest, quin filius melius tuae relinquitur custodiae. nunc matris amplexu puer ut vivat, heroum inclyta optaret cohors 925 simul, decoro si maneres in loco utrique. sin matura vitam consecras sacris tuam, et posthac pie studet preci devota mens, at fratris aula colludat frater, puer templo solutus nec sacro 930 carcere pium matris suae furtum haereat. prudenter ulnis matris eripitur puer, nec usque matris garriet petulans sinu infans. ut aleret saeva regem Wallia et barbaros luceret inter filius 935 nuper fuit contenta maiestas tua. reg. contenta nunquam. cura non eadem tamen tenebat utriusque matrem filii. iussit nihil timere regis tum salus. huic membra multo lassa morbo desident 940 et vix labantes tollunt artus corporis. quae tanta nati cura patruum tenet? si filium immatura fata absorbeant et fila chara avidae sorores amputent, suspecta mors ducem tamen Glocestrium 945 reum arguet, nec fraudis effugiet notam. an laedi honorem regis aut suum putat, hoc si loco morabitur tutissimo? suspecta nulli umquam fuit asyli fides. hic incolere cum matre filium sinant. 950 latere templo tuta decrevi magis quam cum meis diri timere carceris poenas. asylo quos latere nunc malim quam vinculis dedisse vestris dexteram. How. o aliquid ergo hos patrasse nosti conscia? 955 reg. patrasse nec quicquam scio, nec vincula quorsum premant. sed non levis timor fuit, ut qui colorem non morantur carceris hi mortis omnem neglegant causam simul. card. movetur ira. de suis posthac nihil. 960 parcet tuis agitata causa iudici, nec tibi minatur aliquis heroum metus. reg. immo, timere quid vetat manus pias cum vita non tuetur innocens meos? an hostibus regina chara sum magis, 965 tristis malorum causa quae fui meis? matrive parcet iuncta regi clara stirps? meos propinquos non minus laudat genus cum frater hic sit regis ille avunculus? quin filius mecum morabitur simul 970 meus, nisi aliud sollertior persuaserit. nam suspicor procerum magis tristem fidem quod absque causa filium avide flagitant. card. hoc suspicantur matris at sinum magis, ne forte gelidus corde perstringens metus 975 ad exteros relegare cogat filium. si patruo negare filium iuvet, manus tibi violenta posthac exprimet, seroque iustis pulsa viribus dabis. non hunc asylo pacta iura muniunt, 980 quae nec didicit imbellis aetas poscere, et vita nil timere iussit integra. laedi fidem promissam asylo non putant, si filium sacris solutum liberent. sacramque vim minatur invitae tibi. 985 est talis amor erga nepotem patrui ut principis turpem fugam tremesceret. reg. amore sic teneri nepotis patruus ardebat amens, nil ut horreret magis quam ne suas pusillus evadat manus 990 nepos? fugam suadere matrem filio putat, tabes cui longa discessum negat? aut quis tueri filium locus magis potest asylo, atrox quod nunquam Caucasus aut immanis violavit olim Thracia? 995 at sacra mereri innocens nescit puer. nunc ergo frustra parvulus templum petit. praeclara tutor consulit, charum caput! furem tuentur sacra nequaquam pium, at parvulus non indiget puer sacris 1000 cuius timere vita prohibet integra, metuque vacuum iussit esse nescia aetas mali? faxit deus tandem, precor, ut corde pellat iure conceptum metum. haerere templo turpiter natum putat 1005 protector (at protector horum sit, precor, nec in suos crudelis hostis saeviat) an frater una fratris ut ludat domo? lusisse morbus iam vetat tristis diu pestisque languens. an deesse parvulo 1010 possunt, quibuscum prima gestit ludere aetas, pares honore nisi dentur modo, regum superbo iunctus atque sanguine, quorum minus concors ea esse aetas solet? falso sibi promittit illustris cohors 1015 fratrum duorum mutuum solacium. ludit sui secura iuris aemula natura dum fraterna fingeret odia. pueris lites magis placent domesticae suumque vulnus sentiunt statim fratrum 1020 turbata pectora, atque se minus pati possunt. magis lusore quovis gestiet quam fratre cognato puer, quorum cito admissa sordescit voluptas, nec diu domesticae placere deliciae queunt. 1025 at sacra non poscebat inscius puer? quis ista nuncius secreta prodidit? tu quaere, quaerat Claudianus, audiet. at non rogasse finge, sive parvulum hoc posse sane ardere asylum linquere. 1030 manebit invitus tamen. templum mihi si posco solum, bona tuebitur simul. nemo caballum sacrilege eripit sacris; templo puer latere securus nequit? quin filium matri pupillum detulit 1035 Britannia lex. possessa si nulli bona accepta referat, iura sui matris sinu mandent pupillum. quae suos vires sacris inimicae tutrici pupillos auferent? cum matre victus fugeret hostiles manus 1040 Edwardus inimicis suis linquens miser extorta manibus sceptra, ad aras mox sacras fugi gravida, rex ortus in lucem ibi fuit, primosque natales sacros nactus puer. fuit timor non parvus hostibus patris, 1045 dubiamque fecit pacis incertae fidem. utrique asylum praebuit tutam sedem, donec patris natum reversi amplexibus templum relinquens laeta traderem. fides tam certa regiae sit utinam suae! 1050 quae sit timoris causa nec quisquam roget. mecum sacris manebit aedibus puer. quicumque pacta iura asylo rumperet, precor, sacra fruatur impius fuga, nec invideo duris opem hostibus sacram. 1055 card. quid agimus? ira caecam mentem vellicat et purgit interdum ferox Glocestrium. nec flectitur prece pectus iratum levi. pugnare verbis non iuvat. iussus sacros summi senatus defero, quibus times 1060 parere frustra. grande suspicionis est tormentum. torquetur suo errore acriter decepta. si, regina, charum patruo mandas nepotem, et caeteris quos Anglia proceres suos gens nobilis iactat diu, 1065 charam mihi vitam tibi pro filio nunquam timebo pignori deponere. sin filium nobis tuum mater negas, rursus tibi persuasor haud posthac ero, et filium coacta deferes tamen. 1070 tremescit. anceps cogitat. num vicimus? reg. concussit artus nostros horridus timor, torquetque vinctus frigido sanguis metu. quid agimus? animum distrahit dubius pavor. hinc natus urget, fortis illinc patruus. 1075 testor deum verum atque quidquid possident caeli beatum coniugis manes mei, non aliud, Edwarde, in meo nato mihi iam quaero, quam tua sceptra regali potens gestaret aula, iura Britannis daret, 1080 regisque laetum vivat aeternum genus. quid fluctuaris? ergo prodis filium? et sponte quaesitum neci mater dabis? annon tuorum iniusta terrent vincula? sin cogitet protector Anglorum decus, 1085 en, possidet natum priorem principis. contentus illo sit. suum matri sinat solacium. non poscit istum patria. is quaerit unum, utrumque mater postulo. unum dari rogo, duos cui debuit. 1090 at huius horrescis nihil, demens, minas? procerumque vim tantam feres? natum tamen amittis, et tuo perire vulnere vides tuos. properare, cardinis pater, matris querelas, nec moras parvas facit. 1095 statim vicinam vim minatur patruus, promissa asylo iura nec prolem tegunt. nunquam fugae miles viam celeri dabit. armatus omnes hostis occupat locos. aut quae capit fidelis amotum sedes? 1100 obscura cardinalis haud fides fuit semperque sancti auctoritas erat patris. huic filium manda tuumÑquin eripi sinu videre filium mater potes patrisque funus ultimum regis domus? 1105 horrenda fulminet ferox Glocestrius potius. feram, patiar, maneat natus modo! erras. utrosque perdis et natos simul, tuosque, ferre nec Glocestrensem potes. card. dum caeca vires ira colligit, in tuam 1110 praeceps ruinam armatur infoelix amor. cur patruo charum nepotem denegas, cui cura maior Angliae committitur? immerito nos inertiae damnas, simul et esse stultos arguis, quando nihil 1115 horum timemus, quale tu demens times, cum nos tamen Glocestrio iunxit duci assidua regni cura, nec magis fuit perspecta cuiquam vita Richardi ducis. reg. tam stulta nunquam mentis aut inops fui 1120 vos esse stultos ut rear cunctos fidem vestramque suspicione laederem mea. acumen ego desidero simul et fidem, quorum alterum si desit, in nostrum caput ruet luemque patriae magnam paret. 1125 nil sacra naturae moratur foedera regni cupido insana. nobilis furit ambitio fratrum caede, nec maculam timet. veterum parum mentita persuasit fides. Romana fraterno madebant sanguine 1130 moenia. suo sin reges fratri parcere verentur, an frustra nepos patruum timet? si regii diversa fratres incolant, utrique erit salus. servemus alterum, utrumque servabis. duos defendere 1135 unius in vita potes, nec tutum erit aedibus iisdem vivere ambobus simul. merces non ponit una singulas mercator in navi, procella quem frequens iubet timere, nec minari turbines 1140 rabidi solent frustra. licet mihi consciae recti loco servare sancto filium me posse sperem, dura quamvis intonet crudelis horrendumque patruus fulminet, en filium vestris tamen manibus. simul 1145 vobis in illo mando fratrem, quos pie servare vos decebit. a vobis ego tum mater illum denuo repetam, caro quando omnis ante summi iudicis thronum posthac simul clangente sistetur tuba 1150 tremebunda. scio quam vestra splendescet fides, spatiosa quam sit dexterae potentia, testata tot rebus simul prudentia, nihil ut meis deesse tutandis queat. suspecta sin vobis potestas vestra erit, 1155 illum mihi vos per deos relinquite, per regis Edwardi thori castam fidem. quantoque me nimis timere dicitis tanto timere vos minus decet parum. o dulcis pignus, alterum regni decus, 1160 spes vana matris, cui patris laudes ego demens precabor frustra, avi longos dies, patronus adsit tot procellis arbiter mundi deus, tutoque portu collocet impulsa vela. maestae matris accipe 1165 infixa labris oscula infoelix tuis. is novit unus rerum habenas qui tenet quando altera dies lucebit, tuis denuo cum nostra labris imprimentur oscula. iam quod timebis id genus dedit tuum. 1170 si vulnus haud sentis miser, matris tuae imitare luctus. sin negat lacrymas tibi generosus animus, at suos planctus tamen concede matri. flere novimus prius. en, sume fletus matris a misero patris 1175  quicquid  relictum funere. an quidquid potest flebilius esse regis Edwardi nece? at alter Edwardus tamen erat, qui potens superba regni sceptra gestaret patris, hic finxit ora natus Edwardi minor 1180 dicendus at magis meo ex utero meus. tum turma sustulit meorum nobilis, nec morte fatum fregit una singulos. nunc dira fratrem carceris custodia avulsit. ipsum possidet regem fides 1185 metuenda Richardi. reliquias en patris solas. in hoc fuit una spes lapsae domus, in quo simul nunc auferentur omnia. quis te manet, fili, exitus tristis? quibus, heu fluctibus vita innocens exponitur? 1190 si dura parvum fata quaerunt, ultimum domus tuae funus, petam mater simul viventis oculos ut mea claudam manu, et matris in sinu puer pereas. vale, fili, vale. matris vale solacium. 1195 qualis remota matre crudelis leo praedam minorem morsibus vastis premens raptavit ore, talis e sinu meo crudelis avulsit nepotem patruus. how. en candidas profusa lacrymis genas 1200 variis tenellos filii artus implicat amplexibus, suprema spargens oscula, nec plura singultus sinit miseram loqui. haesitque medio rupta gutture egredi vox iussa, nec reperit viam. infoelix amor, 1205 quid matris adeo chara vexas pectora? post terga discedens reliquit filium. card. noli timere, nobilis princeps. simul cum fratre colludes tuo. regis domum nil suspicare matris orbatus sinu. 1210 dvx Glocestriae o chara proles regis Edwardi, implico corpus tuum meis lubens amplexibus. en oscula tuis chara labris imprimo. tibi beatum crescat aeternum decus! - Actus Quintus - Catesbeivs, dvx Bvckinghamiae Cates. plagis teneri laetus imbelles feras 1215 Glocestrius triumphat. in manus suas optata cecedit praeda. tuto fraus loco versatur. obscuro tenetur carcere nepos uterque, decora regni iam libet spondere sibi, soliumque fratris mortui. 1220 qualis feras odore longo sentiens canis, postquam vicinam praedam percipit, cervice celeri pugnat, et presso vias scrutatur ore, talis omnibus modis aptare dextris sceptra fratris dimicat. 1225 regnoque sperato prope Britanniae inhiat. regni futuri iacta iam sunt semina. procerum cohors irata reginae nequit perferre stirpem. poscit ad poenam ferox dum lite pugnant anxii. clam perdere 1230 dux cogitat quicunque coeptis obstrepant. duce absque Buckinghamio sed nectere dolos suos veretur, et fraudes timet. iussit ducis mentem superbam incendere et concitare prolis odium regiae, 1235 ut sceptra parvis excidant infantibus, patruique Buckinghamius fraudes iuvet, regnumque dux infensus acquirat sibi. ut suspicentur interim proceres nihil, hi de creando rege iussi consulunt. 1240 Catesbei, quid cessas parare duci thronum? huc ferre Buckinghamium video gradum. animo tumet superbus. huic nectam dolos. flos Angliae praeclara progenies Iovis, et maximum quassae Britanniae decus, 1245 quid otium securus alis, immemor propriae salutis? quale vulnus accipit collapsus imperii status, si concitus temere furor iuvenalis opprimat inscium! aetatis haud mulcetur ira fervidae. 1250 Bvck. at si quis excelsa potens aula, levis immunis imperio deae suum potest iactare foelicem statum haud fragili loco, excelsus id heros Buckinghamius potest. quodnam sed omen istud ambiguus iacis 1255 dubio ore? carceris nigri lecto specu an hostis in nostrum caput frustra ruit? Cates. locus sed omni liber arbitrio vacet. Bvck. nudate turba servuli nostrum latus. Cates. nihil timet generosa magnanimi indoles, 1260 se posse vinci magna virtus dum negat. praemia ferunt fastus sui Riverius heros Graiusque. primus hic gradus mali. rex sceptra puerili manu quassans furit. minatur olim non inultas fore suas 1265 iniurias, nec dura fratris vincula nec avunculi tulit sui. mater comam lacerata vindictam petit. minor genu quisquis propinquus sit, sibi fieri putat. nunc ergo prudens ista tecum cogita. 1270 nam si pepercerit hostibus manus tuis, et traxerint matris propinqui spiritum, affine coram rege criminis arguent. nunquam tuas cessabit in poenas furor. at si timori spiritum evomant tuo, 1275 iramque iustam sanguine extinguant suo, regem timebis, scelere dum vincit scelus domusque cognatae fremit diram luem. Bvck. furor brevis pueri statim restinguitur. Cates. at ira praeceps est magis pueri levis. 1280 Bvck. minuet dies. vehemens quod est ruet illico. Cates. nunquam sinet parentis immensus dolor mori. incitant matrem suorum vincula et filium matris querelae. Bvck. criminis pars istius Glocestrius fuit. Cates. furor 1285 satiatur ultione. sontem negligit, punit scelus. Bvck. ducis potest authoritas ferociam pueri minuere. Cates. dum puer est. Bvck. at suum semper timebit patruum. Cates. quenquam timere nescit imperii decus. 1290 Bvck. quod nos tueri salubre consilium potest? Cates. quod principi vestram necem solum vetat. Bvck. pulsabit usque matris ira filium? Cates. nocere mortuus nihil natus potest. Bvck. mali medela sola tollere principem? 1295 Cates. vinci nisi scelere novo scelus nequit. quoddam scelus honestum necessitas facit. plagis tenetur capta dispositis fera. quasi vinculis uterque servatur nepos. levi peribunt Claudiani nutu ducis. 1300 periere iam iam, si tibi nunc consulas. Glocestrium munit satelles clam ducem. mores notat secretus excubitor tuos qualem tuorum falsum minime putes, adversus illum forte si quicquam pares. 1305 nihil timendum si vides, time tamen. incerta multorum fides. constans nihil. inimica crede cuncta. turbatus solet simulare multa vultus, et fingit dolos. fratri Thyestes liberos credens suos 1310 mixtum suorum sanguinem genitor bibit. Bvck. quid nunc? cur haeres? quodve consilium diu vesane torques? carceri heroas datos an paenitebit? hoc inertis est viri. hunc ira regis terret. an puerum times? 1315 an foeminam? nam fata cognatos premunt. versantur illinc odia splendidi ducis cuius potestas summa, quem cuncti tremunt. quaeris salutem? tutus hinc eris magis. confide summis et fidem praesta duci. 1320 Cates. properata regem fata si vita eximant, parabit haeres sceptra Richardus sibi. tu sola iactatae columna patriae. ambire regnum ope dux tua Glocestrius facile potest. utrique vitam munies. 1325 Bvck. nunquam meo ludet cruore regulus cuius minas satiabit ereptum caput. iactura parva principis, vitam tuam servare si possis. parum pueros decent decora regni. matris hoc regnum invidae, 1330 haud regis esset, cuius impulsu in necem solum suorum armatur iratus puer. dvx Bvckinghamiae, dvx Glocestriae, Catesbeivs Bvck. o Claudiane rector, Eborum domus spes una, necnon periculi consors mei, nobis gravem tuus parat necem nepos. 1335 casus suorum maestus Edwardo satus plangit, minasque fletibus miscet graves. abdenda vinculis opaci carceris infausta proles regis, aut nostra nece suae domus litabit ultrices deas. 1340 Gloc. horrere vindicis potentiae faces cogunt trucesque regis irati minae. salubre praecipitare consilium decet. quo longius serpit malum, robustius fieri solet, brevisque consiliis mora 1345 datur. Bvck. medela tristis ingenti malo paratur. en facile scelus vinci nequit. semper minatur ira caeca principis. vindicta sceptro armata pugnat acerrime. testor deum, summumque caelorum decus, 1350 quodcunque consulas, sequar vitae ducem. Gloc. tremulos per artus horror excurrit vagus. iuvenile novi regis ingenium, ferox, indocile. flecti non potest, frangi potest. si patimur, exitium nobis parat grave. 1355 redimere vitam vinculis regis licet, at heu pudet fraterna regna demere. undique frequens ridens Lancastrium genus lapsamque gaudebit domum aemuli sui. consulere sed vitae quia propriae decet, 1360 nec patriam decet onerare luctibus, fraterna posco sceptra iure sanguinis vestraeque fautores salutis vos voco. coeptis tuam si spondeas nostris fidem, iuro supremos qui tenent caelum deos 1365 natus meus solamen unicum tuam natam maritus uxorem ducet sibi. quod vindicas, Herfordiensis eris comes, opes, supellex. quicquid aula possidet illustre, vobis cuncta succumbent tua. 1370 Buck. deos eosdem iuro. sideribus fretum, et unda flammis, ovibus et lupus rapax, nox atra soli aeterna iungetur comes, Tamesis aquis carebit aequor piscibus partes priusquam perfidus linquam tuas. 1375 Cates. nunc ergo coepta vota, demens, perfice, primumque regulos ad arcem transferas famulosque substituas novos nepotibus, dicto tuo quos audientes autumas, et nulla deinceps ad regem pateat via. 1380 populi strepitum ad tuos transfer lares, et subditorum averte regi lumina, calcentque tua posthac clientes limina. Gloc. quin nos proceres latere fraudem convenit dum rapta nostris sceptra manibus cederent. 1385 Cates. adhuc corona regium cingi caput non posse dimissi monebunt nuncii. tuoque iussu confluat procerum cohors ut magna celebrentur comitia Britanniae. dum cogitabundi suum capiunt iter, 1390 et urbe nudati manebunt viribus, et arma meditantes priusquam iungerent, incerta cum sit invicem fides sibi, erepta puero sceptra tutus posside. Bvck. at nobilem haud fallet Hastingum dolus. 1395 Stanleius heros urbe quoque considet antistesque Eliensis. astum intelligent si clam coire separatim senserint. Gloc. de rebus iam gravissimis ut consulant coire proceres singuli iussu meo, 1400 ne nostra coepta intentus animus occupet. Bvck. at quis tui simul comes consilii erit? res magna paucis expediri non potest. [ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ] Gloc. quem non metu possessa sceptra compriment? deesse nostro authoritas voto nequit. 1405 Bvck. pervince multis praemiis vulgus leve donisque cumula plurimis qui partibus ut haereant tuis facile duci possunt. vincere pecunia quos nequit, coget metus. 1410 Cates. difficile procerum animos statim cognoscere. Gloc. quasi publicis de rebus anxius nimis, quos suspicor sollicitus usque consulam. dum multa proponam dubius et volvimus secreta regni, mens patebit abdita. 1415 Hastingus unus principi palam studet, et debitos defert honores regulis. hic gratus Anglis et potens multum mea iuvare sceptra vel mori prius decet. Cates. is principi favebat Edwardo nimis. 1420 nunquam potest promissa convelli fides. Gloc. temptare perversam decet mentem magis. forsan virum frangas reluctantem metu. ego interim rebus Britannis consulam. Cates. quid nunc agis, Catesbei? quin tibi consulas. 1425 nunc advoca astus animi, nunc fraudes, dolos, totum Catesbeium. thronum si particeps fraudis ducis procuret Hastingus, fidem tibi derogas, minusque posthac creditur. si spiritum peremptus inimicum expuat, 1430 quasi pertinax amor colat pueros nimis, praeesse solus tu potes Lecestriae successor Hastingi. duces credent magis. bene est. pereat, ut nostra crescat gloria. infausta dirus rumpat ensis viscera. 1435 studere fingam regulis durum nimis flecti nec ulla posse pertinacem prece. Stanleivs, Hastingvs Stan. pectus stupet, dubioque perculsum metu agitatur. huc illuc rotatur, nec potest se evolvere. ominatur aliquid mens malum. 1440 divulsa quid consilia sibi locis volunt? dum pars in arce, pars alia praetorio deliberat, novit tonans pater ille quid disiunctus heros mente versat callida: per nos ut imperio inhiare, vel necem 1445 nobis, vel insidias struere regi queat. hoc quicquid est metuo nimis. Hast. ponas metum, illustre Stanlei genus, nec torqueat suspicio mentem vana. nihil in nos grave patrare possunt, quamdiu meus simul 1450 adsit Catesbeius (inde qui nunquam solet abesse), quod velut ore prolatum suo absens non audio. Stan. fides at adultera non raro tecta fronte blanda absconditur. virtutis umbra turpe pugnat vitium, 1455 falsumque vultum haud exprimunt pauci dies. Hast. cumulata meritis firma constitit fides. iussum meum Lecestrii summe colunt, multumque Northamptoniis potens valet. rerum mearum summam in illo colloco. 1460 Stan. serum est cavendi tempus in mediis malis. libido regni caeca nullam vim timet. imbellis aetas regis obruitur statim, in nosque secretum nefas post saeviet, quoscunque participes timet sceleris sui. 1465 et nuda praeda perfidis sumus hostibus. repetamus at patrios lares celeri gradu ubi sepiant suis clientes viribus. incepta forte perfidus metuet furor. Hast. frustra timemus prosperam sortem satis. 1470 verbis benignis alloqui blandi duces solent, mihique plurimum semper student. et ipse populi vota, rumores, metus communico Catesbeio dudum meo. torquebat alios cura magna principis. 1475 quaerunt ducem cives, nepotem negligunt. quod ista me celavit, haud aeque fero. fugere lubet? nos arguet reos fuga, atque revocatos ira perderet magis. tutos manentes vita servat innocens. 1480 sin nos malum maneret, alterius velim scelesta mens, non nostra damnaret fuga. fraus ista (crede) nulla quam demens times. rude prius in caelum chaos mutabitur, prius astra terris haerebunt, flamine salum, 1485 quam fallet astrictam fidem Catesbeius. Stan. mox exitus tantis malis fidem dabit. dvx Glocestriae, Catesbeivs, Howardvs eqvestris ordinis Gloc. spes concutit mentem metusque turbidam, trepidumque gemino pectus eventu labat. imago errat semper regni ante oculos mihi 1490 semperque dubium impellit ambitio gravis turbatque pectus. flamma regni concita nescit quiescere. sceptra nunc tantum placent. non desinam dum summum votorum attigi. multum exagitat incerta nobilium fides. 1495 cui nostra certus consilia credam haud scio, nec sunt loco tuto sitae fraudes meae. How. quid pectus anxium tumultu verberas? nescit timere quisquis audet magna. iam regnum petis. fortuna fortes adiuvat. 1500 ars prima regni posse te cives metu retinere. qui timet, rebelles excitat. audebit omnia quisquis imperio regit et dura tractat sceptra regali manu. Gloc. pectus nihil perturbat ignavus metus. 1505 excede pietas, mente si nostra lates. tuetur ensis quicquid invitum tenes. aperire nunc ferro decet fraudi viam. mactetur hostis quisquis obstabit mihi. How. quid Pontefracti vinculis captos tenes 1510 matris propinquos, nec mori tandem iubes? indulta vita caeteris animos dabit, et ultro poenas mite supplicium vocat. ferro perempti spiritum infestum expuant. firmas amicos, caeteri metu labent. 1515 Gloc. hostes simul perire praesentes volo, obstare quos sceptris meis novi sagax, ut unus omnes occupet pariter metus. quorum dubia studio resistit mens levi, illos prement mox dura captos vincula. 1520 quo flectit Hastingus animum? Cates. tantum in tuum caput. Gloc. meis adiutor esse partibus renuit? Cates. prius profundet artus Ithacum fretum et rapax constitet aqua Siculi maris, noxque atra terris ante splendorem dabit. 1525 fraudes abominatur. atrox quassans caput se semper Edwardi fidelem filiis fore spondet, hostem regis hostibus gravem. Gloc. quid arma possint regis irati sciet iramque nostram sanguine extinguet suo. 1530 discant parere principis metu sui. at qua via mactabo vesanum caput? Cates. coniugis amore captus insanit Shori, flammas libido nec furentes continet. hanc arguas capiti veneficiis tuo 1535 mortem struere. causam suae sin paelicis amore caecus et furore fervidus tuetur infoelix patronus, conscium sceleris nefandi suspiceris illico, et proditorem patriae incusa suae. 1540 mox amputet securis infaustum caput. Gloc. proceres in arcem confluent iussu meo statim, favere certo quos regi scio. palam opprimam, reumque criminis arguam. satelles abscindet bipenni mox caput. 1545 nec sentiet senatus insidias stupens. Cates. sin abstinet sacris comitiis callidus heros, novus quaerendus est fraudi modus. Gloc. at illico invise inclytum Howardi caput, blandisque vocibus morantem concita. 1560 sacris abesse comitiis noli pati. Cates. solumne dirae poscis Hastingum neci? Gloc. Stanleius heros atque cardineus pater Eliensis praesul comprimentur vinculis, animum ut fidelem carceris domet specus. 1565 sin impotenti pertinax animo abnuet quisquam, nec Hastingi movet tristis lues, ferrum secabit triste noxium caput. infida strictus ensis eruet viscera. res est profecto stulta nequitiae modus. 1570 Hastingvs heros, Howardvs, Hastingvs miles calligatvs hast. h. miror quid huc eunti equus humi turpiter prosternitur. deus omen avertat malum! sed vana sortis quid movent ludibria? et dira Stanleius tremebat somnia. visum sibi aprum nunciat somno caput 1575 lacerare dente. mox fluit humeris cruor, mihique demens consulit turpem fugam. lasciva nos fortuna gestit ludere ridetque turbatos levi casu viros, quibus tamen nihil minatur invida. 1580 How. nobile propera caput Hastingi, celera gradum. Hast. h. foelix ades tandem, sacrate diis pater. secretas aures commoda paululum mihi. How. omitte tandem. quid sacerdotem diu affare? confessore nil adhuc opus. 1585 nihil sui securus infoelix videt. mox quam sibi damnato sacerdote opus erit! Hast. h. Hastinge, numquid excidit menti dies olim nefanda tristis et nimis, istius quando sub arcis moenibus totus tremens 1590 dirae metu necis ultimo te viderim? Hast. m. o nominis decus unicum tui et genus illustris, nunquam tam gravis casus mihi aut tristis excidit. tibi nullum tamen (diis gratia) malum tum nec is lucrum fuit. 1595 aequata sors utrique fuit. Hast. h. immo magis hoc diceres, secreta si cognosceres mentis nostrae, quod singuli posthac scient at nemo adhuc. ah Hastinge, nunquam quod sciam vitae magis dubius fui quam illo die. 1600 nunc temporum mutata series. ad necem hostes trahuntur Pontefracti. isto die nostram cruore suo quietem sanciunt. nunquam magis securus ex animo meo, Hastinge, vixi, nec metu magis vacat 1605 iactata nullis fluctibus vita. Hast. m. id deus faxit. Hast. h. quid haeres? Hast. m. id precor. Hast. h. satis scio. How. quin rumpis, heros nobilis, segnes moras. nam te diu senatus expectat sagax de rebus ut tot consulant, nobile caput. 1610 discessit. heu nescit miser tristem sibi luem parari. ah, quid nimis pueris faves? tete fefellit falsa Catesbei fides, captusque plagis praeda retineris miser. dvx Glocestriae, dvx Bvckinghamiae, Hastingvs heros, episcopvs Eliensis, satelles Bvck. quam magna regni cura tutorem premit 1615 ducemque vexat Claudianum quis, patres, ignorat? hunc solum intuetur Anglia, suisque rebus poscit authorem ducem. vestram seorsum selegit prudentiam quorum fidele consultat canum caput 1620 ut tot procuret anxius negotia. celebrare comitia regis anxius studet quo regium diademate caput cingeret, ut gratus esse mortuo fratri queat, cuius sepulti filium exornat pie. 1625 Gloc. veneranda o patrum cohors et maximum potentis imperii decus, faustum deus indulgeat nunc rebus istis exitum. ne somniator ego nimis tardus fui, qui tam frequenti serus adsum curiae, 1630 somnus negotiis consultor est gravis. tantumne mane lectulo elapsus senex Eliensis antistes venis? senem quies, iuvenem labor decet. ferunt hortum tuum decora fragra plurimum producere. 1635 mandes, precor, mihi pauca legere in prandium. episcop. Eli. nihil tibi claudetur, hortus quod meus producit. esset lautius vellem mihi, quo sim tibi gratus. Gloc. quid imperii status salusque regni poscat et patriae decus 1640 vestris adhuc iactate consiliis patres. abesse cogunt paululum negotia. ne sit molestus forte discessus precor. Hast. operam navare maximam, patres, decet, ut dum gerit rex sceptra puerili manu 1645 pellamus omnem fortiter discordiam quae scissa nuper regna dire exercuit. hoc flagitat secura patriae salus, clarique poscit mollis aetas principis et ultimo fides sacramento data 1650 regi sepulto. maius hoc nullum fuit regni solacium. proceres ergo si invicem consentiant florebit hoc regnum diu. sin invicem dissentiant, brevi ruet. purgare tandem patriae maculam decet, 1655 et scelere nosmet liberare pessimo. sed ecce retro dux venit dubio gradu. quassans caput torvo supercilio furit. duro labellum dente comprimit ferox et pectore irato tegit dirum malum. 1660 Gloc. quas destinatis his, patres, poenas, suis qui nunc veneficiis mihi exitum parant, qui sum superbo regis ortus sanguine tutorque declaratus huius insulae? Hast. quas patriae perferre debet proditor 1665 nec moror honorem altum, nec excuso decus. Gloc. sensus mihi omnes fratris uxor fascinat. Hast. verbis stupentes triste demittunt caput. iustas luat regina poenas pessima. parum tamen placet, quod aures haec meas 1670 adhuc latebat. fraude captivi mea erant propinqui matris. hodie iam meis hi Pontefracti capite plectuntur dolis. Gloc. comitata modo regina Shori coniuge suis venefica cantibus me prodidit. 1675 fluit tabo corpus, oculi somnum negant, stomacho invidet lentum cibi fastidium, venas hiantes deserit pulsus cruor, exsangue exaruit bracchium, officium negat. Hast. heu frigido cor palpitat tremulum metu. 1680 num pulchra destinatur heu morti mea? pereunt amores? concubinam coniugis regina nunquam consuleret usquam sui. timent loqui. securus alloquar ducem. si fecerint, gravissimas poenas luant. 1685 Gloc. si fecerint? itane mihi? si fecerint? quin dico factum quod tuum luet caput, sceleste proditor. Let the Protector give a blow on the council-table; and let one of them of the gard break in thereat with his halbard and strike the Lord Stanley on the head. sat. proditio! proditio! Gloc. te perduellionis esse aio reum. Hast. me? mene? Gloc. proditor sceleste patriae. 1690 Eli. percussit heu clarum satelles Stanleium. an occidit? stillans rigat genas cruor. Gloc. vos perduellem date neci servi statim. sacra morituro mox sacerdos finiat. iuro sacrum Paulum, prius non prandeo 1695 poenas mihi quam pendet abscissum caput. patremque cardineum, Eliensem praesulem, dominumque Stanleium coerce vinculis. scelerisque poenas Shora paelex impudens damnata persolvat iubente iudice. 1700 Hast. quis nostra digne conqueri potest mala? heu quas miser voces dabo? quae lacrymis nostris Aedon exhibet luctus graves? o machinator fraudis et dire artifex sceleris meorum prodidit fallax amor 1705 blandaque tectum fronte secretum malum. cur invident severa vitam fata? quid morte mea tam potens erat versutia? suumque cumulat gaudium luctu meo? sed parce demens lacrymis. testor sacrum, 1710 heu numen adversum mihi. simul voco quocunque defugistis intus inferos terris opacis, innocens morti trahor. supplex fides non intrat aulam nec pie didicit superba pompa vivere. in meam 1715 fortuna poenam mutat inimicas dotes. Gloc. an luctus attonitos muliebris commovet? tantas moras suadere lacrymae queant? non abripitis huic impio ferro caput? auferte. quid cunctamini istum perdere? 1720 Hast. gaudet dolor sua fata multis spargere  nec solus in poenam placet vestras colos  saevae sorores impetrant. ludunt genus mortale caeca fata. praemonstrant malum vitare, quod vetant tamem. perterritus 1725 somno nihil Stanleius heros commovet. heu visus est lacerare caput utrique aper frendens cruente dente. diffluit cruor per humeros. insignia dederunt nomen apri Glocestrio. ter lapsus insidenti equus 1730 cecidit, senatum dum nefandum viserem. Gloc. isti malum sibi quaerunt satellites qui dum moras faciunt inanes fletibus demetere cessant impium ferro caput. Hast. hei mihi, salutis nulla spes. nunc ad necem 1735 trahite, quibus fortuna ius in nos dedit. quid lacrymis miser moror? pio manus cruore spargite. ultimum solis vale celeste iubar perditum reparans diem. vale cohorte nobilis nitida soror 1740 Phoebi quieta. longa iam nox obruet. dvx Glocestriae, cives Londinenses, nvncivs, gloc. cives peroptati, hic adestis prope (licet sero nimis) nobis, in arce quod modo Hastingus impiique consortes sui sceleris peremissent, deus si non opem 1745 tulisset, idque licet diu celaverint astu. ante decimam solis (ut sic) istius percepimus metuque subito perciti quaecunque casus arma dedit (ut cernitis) miseri induimus, ipsique iam opprimuntur. aut 1750 virtute nostra gratia vel caelitum magis doli huius principes in pessimos ac sceleris authores redundabit malum. nunc ergo vos iussu vocati estis meo, immane quia constaret omnibus nefas, 1755 per vos ut innotesceret quaerentibus. civ. i iussus fideles exsequemur sedulo. o pertinax scelus, mendax caedem tegens, blandaque tantum fronte contentum malum! quis nescit immanes dolos saevi ducis, 1760 dubitatque captum fraude nobilem virum? suum scelus plerumque in authorem redit prius, in alios postquam crudelis saeverat. nvnc. coruscus Hastingi hausit ensis spiritum. civ. i ut gesta res est, quaeso, paucis expedi. 1765 nvnc. postquam ad locum durus satelles traxerat, ad astra tollit clarus heros lumina. ex ore casto concipit deo preces. Òquaecunque nostra contumax superbia supplicia meruit,Ó inquit, Òo numen sacrum, 1770 utinam meo iam iam luatur sanguine.Ó vix ultimas moratur carnifex preces quin solvit illico ense corporis obicem. civ. i exstinxit Hastingum suorum ingens favor animusque laetis credulus rebus nimis, 1775 nec triste suspicatur integer scelus authore donec misere amico plectitur. sed huc gradum confert ad arma serviens. quid civibus clamare quaerit publice? serviens ad arma coeptis nefandis hic scelestus proditor 1780 Hastingus, horrendi caput primum mali, [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] (et turbae periuro gerens morem duci) struxere tectos principis Glocestrii vitae dolos altique Buckinghamii utrique dum sacro senatu consident, 1785 ut sic ruinosae peremptis Angliae rectoribus sedis supremae culmina scandant superbi summa, celso vertici quamvis inepti, qui ruentis maxima regni gubernarent Britanni pondera. 1790 quis nescit Hastingum parentem principis traxisse secum turpiter? quis regium nescit malis foedasse nomen moribus? splendore vel spoliasse regnum pristino dictis suis, factis suis turpem virum 1795 quis nescit? Hastingi libido perdita quot virginum passim pudorem perdidit lectique rupit coniugalis foedera amplexus infames adulter paelices? nam Shora paelex nota, scortum nobile, 1800 huiusque caedis particeps et conscia, hunc nocte polluto suprema lectulo accepit amplexu parum caste suo ut morte poenas iure pendat maximas, turpem gravi qui scelere vitam polluit. 1805 ne si diu dilata damnati foret mors traditoris, Marte funesto suum iurata poscat turba demens principem. quae poena festinata fallet singulos dirosque iurantum tumultus comprimet. 1810 civ. i praeceps agendi magna perturbat modus fetumque festinans parit caecum canis. civ. ii haec scripta sunt alto prophetae spirtu. nam tantulo qui tanta possunt tempore vel cogitari dicta, vel sic exprimi? 1815 pulchrae mihi sane videntur literae. pulchreque depingi videtur chartula, et pulchra prostremo loquendi formula. illud tamen mirum videtur maxime, tam pulchra tam parvo parari tempore. 1820 civ. i en Shora tremulum cereum gerens manu induta poenas linteo infames luit. regum inclyta meretrix tyranno dat truci poenas. pater descende Iupiter, et thoro tam grata pignora nunc tuo rape. nam tuam 1825 Ledam vel Europam puta deserere polum. o misera, me miseret tui, piget, pudet. (licet impudica mulier, et minus proba). privare vita dum nequit dux Claudius spoliare fama quaerit iratus tibi. 1830 processio solemnis The Shewe of the Procession a tipstaffe ShoreÕs wife in her petticote havinge a taper burninge in her hand the verger choristers singinge men praebendaries the Bishope of London citizens chorvs preces deo fundamus ore supplices, ne sit nota polluta mens adultera. fidem tuere coniugum lectumque probo libera. defende privatos thoros 1835 furtiva ne laedat Venus. quemcunque facti paenitet purga solutum crimine. exempla sanent posteros furtiva ne foedet Venus. 1840 epilogvs quas dirus admovit Richardus machinas quantisque regnandi libido luctibus affecit afflictam videtis patriam. ut celsa regni scandat altus culmina frendens aper, regni lues, Glocestrius, 1845 illustris Hastingi cruor diffunditur quod regulis vivus faveret parvulis. regno repugnantes novo Riverius, Vaghanus et Graius repressi carceris horrore lethali premuntur vulnere. 1850 - finis primae actionis - dramatis personae Richardvs dvx Glocestriae dvx Bvckinghamiae Lovellvs heros praetor Londinensis Fitzwilliam, recordator vvlgo recorder1 civis amicvs Shai2 Doctor Shavs3 civis primvs civis secvndvs hospes nobilis servvs vnvs et alter Bvckinghamii chorvs muti Fogge dvo episcopi argvmentvm actionis secvndae Postquam hos omnes in potestatem suam Richardus dux Glocestrensis redegisset, quorum erga regem fidem metuabat, quorum Hastingum nobilem morte affecit, caeteros in carcerem coniecisset, in id studium sedulo incumbit, ut sine tumultu civium in regni iniustam possessionem veniat. itaque ut Londinenses fraude induceret ut ultro cum caeteris nobilibus regnum sibi deferant, regis ortum fratrisque suis ducis Eboracensis parvuli damnavit. regem Edwardum fratrem suum, non ita multo ante defunctum, adulterii per ducem Buckinghamiae in curia praetoris accusavit, neque sui ipsius matri ducissae quondam Eboracensi pepercit. tandem delatam sibi maiestatem, quam tantopere inhiabat, aegre ut videbatur assumens solemnibus comitiis coronatur. - actus primus - dvx Glocestriae, dvx Bvckinghamiae, Lovellvs heros Gloc. illustris heroum propago, ducum genus insigne Buckinghamiorum, particeps nostrique consilii Lovelle nobilis, quin rumpimus segnes moras. strenuum decet fore magna quisquis cogitat. res nihil habet 1855 istaec periculi. audire decet haud amplius. quis influentis dona sortis respuit? regem potest creare Buckinghamius. honor ducis erat semper hic amplissimi. virtute te natura firma roborat, 1860 et corporis vestivit anxia dotibus. tibi rursus aciem inclusit ingenii parem, nec te magis Minerva quenquam luminat. sequi decet, natura quo praestans vocat. tantum potest excelsa Buckinghamius. 1865 tolluntur hostes ecce suspecti mihi, reosque diri carceris vincula premunt regis favor quos armat in regnum meum. iubere cunctos voce licet una mori. Hastingus interemptus heros occidit. 1870 Stanleius heros continetur vinculis et Eliensem episcopum carcer domat. reliqui iacent taetro specu clausi, meis quicunque coeptis impii favent parum. Bvck. puerum levem regnare fortunae iocus. 1875 lasciva ridens sceptra miscet litibus. victus suo succumbit infans ponderi. tu cogita quosnam struis regno dolos. nunquam tuos iussus relinquam pertinax. res expediri magna nescit illico. 1880 Gloc. en ipsa temporum iubet securitas audacter aggredi. prius quae consulis animis oportet praevidere singula, res arduas nec aggredi temere decet. quis exitus rerum futuros cogitat 1885 sapiens prius. gerenda cuncta provide. quicquid timendum iuncta consilia explicent. Lov. en temporis nimium premunt angustiae, quo regium caput corona cingeres. nunc ergo cunctis imperandum publice 1890 ut non sacris statim comitiis confluant. regni moras persuadet occasio gravis ne cingat ante caput corona reguli, quam luceat secunda Novembris dies. hic destinatus est dies solemnibus. 1895 dum cogitant mora tarda quid velit sibi patrios lares procul relinquentes suis, dum viribus nudati adessent nobiles, incerta dum dubios opinio torqueat, mutuamque suspicentur incerti fidem, 1900 agitata mente consilia nec digerant, suam priusquam vim rebelles iungerent tu rapta pueris sceptra tutus posside. tractas habenas Angliae facili manu. mox numini devicta succumbet tuo 1905 invidia, dum ferro revellat principem. Bvck. ferat licet decepta nobilium cohors animusque prudens ferro tentaret nihil, at arma iunget pertinax populi furor, motuque caeco rapitur. in praeceps ruit 1910 quocunque fertur. verba convenient feris iniusta factis, victa nec cedet metu concepta rabies temere, qualis turbine saevo Maeander funditur rapiens pati nequit resistentem sibi, et dirum fremit. 1915 Lov. mulcere blandis plebis ingenium ferox decet. sequitur lubens et ultro pellitur. at quem suorum civium favor beat inter suos, nec parva micat authoritas, tractare mollius rudem mentem potest, 1920 tuumque persuadere regnum civibus. urbs Angliae praeclara Londinum tuis inducta votis si faveret, vicimus. errore capti caeteri procedent pari. possessa regna facile ferro munies. 1925 at quis color regni probetur civibus, ne decipi captos sagaces senserint? irata se plebs graviter illudi feret. Bvck. infausta gens tot lassa vincitur malis stragemque maiorem minantur parvuli 1930 lasciva regna. Anglia novas lites timet, et matris haud cessabit in poenas furor. tua regna luctus auferent taeterrimos, qui natus es regum superbo sanguine, tantamque regni sustines molem sagax. 1935 Lov. istum facile plebs sentiet callida dolum, causamque regni credet iniustam fore. Gloc. quidni dolis facilis patet nostris via? palam fratris damnentur infames thori. pudica sceptra non ferunt lecti probrum. 1940 spurios vetant regnare iura filios. amore postquam rex flagravit Luciae aetate tam calcante dum notas prius iterum Venus furtiva delicias petat libido saevis nec modum flammis dedit, 1945 temere spopondit Luciae regni thoros, illamque participem sui regni vocat. experta saepe Venus parit fastidium. sordent amores Luciae tum principi, nec furta lecto quaerit obscuro improbus. 1950 decepit animum coniugi obstrictum suae, nec possidet regina promissos thoros. tum Lucia locum pulsa paelici dedit, adhuc rapaces nil timens fati minas. hinc filios generi suo infames pater 1955 genuit adulter (vulnus et regni grave). nec hanc thronus maculam tulit solum patris: lectum priorem lusit impudens amor. nostri parentis Eboracensis ducis thalamis ducissae turpe mentiti viri 1960 vestigium secretus invenit comes, coitus nefandos nec dolus tegere potest. socium taedae sciuntÑpudetque criminis! foedaeque matris foeda proles rex fuit Edwardus. ignoto deceptus filio 1965 infesta sceptra detulit falsus pater. diversa fratris ora patrem denegant moresque degeneres fratris. meos pater vultus habebat, talis aspectu fuit. imago dissimilis fratris stuprum docet. 1970 amoris haeres turpis, haud regni fuit. Bvck. at iure vindicas. dolos quid quaerimus? fatetur aequitatis istud plurimum. iter patet coeptis. quid utendum artibus? quomodo turbae ista verba constabunt levi? 1975 aut cuius in tantis dolis sequeris fidem? Gloc. nil frigidus cor torqueat tremulum metus. quae non secreto vincitur pretio fides? civem potentem facile Londinum dabit, et qui dolos tegere sagax nostros potest, 1980 animosque blandus commovere civium, multisque vincere Londinenses praemiis. inter suos praetor valet plurimum. vanos honores ambit et fluxas opes, multumque avarae mentis instigat furor. 1985 reddet fidelem spes honoris improba et pellit usque longa nummorum sitis. Lov. falsis sacris nihil fallacius fuit. plebem facile mentita ludunt numina. animus statim devotus impetum dabit 1990 si praeco scripturae fidelis (dum sacra insculpit auribus piis oracula divina vel praecepta populo personet) commemoret olim fraude deceptos thronos lectique probrum, vulnus et clarae domus. 1995 Bvck. vir literis insignis est Doctor Shaus, praetori eadem matre coniunctus frater. hunc laude ditarunt frequentes literae. fucata cives sanctitas mire allicit, cuius tamen menti facile labes sedet, 2000 hoc munus exsequi fidele qui potest. Gloc. aliquis meorum accersat urbis Londini praetorem, honore inter suos magno virum, summisque doctum literis fratrem Shaum. ubi praetor animos civium demulserit, 2005 et nostra regna civibus persuaserit, hos convenit pleno senatu te alloqui. miratur illustrem ducem vulgus rude. fulgore populus captus attonitus stupet, lapsumque caelitus deum putat sibi. 2010 vultu tuo plebs victa succumbet statim. dulci veneno mox stupentes opprime, multum fratris cumula feram tyrranidem ut filios pari insequantur et odio. promitte libertatis alta praemia: 2015 urbem beabit laeta civium quies, et fine nullo crescet immensum decus, si vindicent lecti stupro infamem domum, et sceptra nobis iure reddant sanguinis. Lov. dum praedicat coitus nefandos et fratris 2020 novos amores, matris et probrum tuae, domusque regis dedecus sanctus pater, donec tuarum praeco laudum maximis virtutibus te decorat intentus Shaus quasi caelitus repente lapsus advola. 2025 te principem divinitus crearier populus levis putabit, atque numine ductum sacro dictasse te regem Shaum credet, levemque distrahet mentem stupor. dvx Glocestriae, praetor Londinensis, doctor Shavs Gloc. praeclare praetor urbis illustrissimae, 2030 et sancte praeco diisque sacratum caput, en, magna molimur futura commoda, et maximam regno quietem quaerimus. huiusque laudis magna vobis pars erit quos novimus regno precari prospera, 2035 uterque votis anxius si pareat. nunc ergo vestram posco secretam fidem, tam magna quibus arcana regni pandimus. honoribus magnis fidem pensabimus largisque fidos praemiis ditabimus. 2040 praet. protector illustris, propago splendida regis, tibi lubens fidem consecro meam. quod imperas, fidele munus exsequar. Gloc. contrita mutuis caedibus Britannia, heu terret, et maiora suadent vulnera 2045 infirma pueri sceptra, matris et furor. sceleri mederi quis facile demens potest? deponat animo iusta qui reges timet, et male parebit regis imperio pudor. viro potenti vera laus non contigit, 2050 fortuna quos impellit invitos male vetatque saepe facere quod cupiunt pie. iustus facile erit, cui vacat pectus metu. suadent mihi decora regni nobiles, regnare quem regia iubent stemmata. 2055 vos civium suadere mentibus velim in urbe, quorum fama tanta splendide celebratur, ut mihi sceptra regni deferant. praet. quo iure tu regnum nepotis vindicas? ne temere plebs irata turbas concitet, 2060 ubi senserit spoliatum honore principem. Gloc. talia tuis clam sparge, praetor, civibus. lecti stuprati natus incestus fuit Edwardus olim frater, alienos thoros dum matris amor avarus admisit, ducis 2065 atque suboli falsos nepotes miscuit. lecti probrum pudibundus invenit comes, stuprumque secretum fatentur famuli. imago dissimilis patris nothum vocat moresque degeneres fratris. me filium 2070 legitimum imago nota persuasit ducis, itidemque mores patris et voces pares. neque tulit hanc solam labem infoelix genus. maiore dedecore domum infamem gravat matrem secutus frater Edwardus suam. 2075 nam coniugali Luciae iunctus fide, repudia sponsae nunciat amator novus, thalamisque primis ludit iniunctam fidem. Elizabetha sero regali face uxor secunda iuncta principi fuit. 2075 possidet iniqua mater alienos thoros, foedosque patri filios paelex tulit. dum populus ista cogitat secum, statim in curia cives tua dux inclytus coram docebit ista Buckinghamius 2080 procerumque quae sit omnium sententia. splendore populus captus insignis viri me forte principem suis suffragiis clamabit, et regem clamabit Angliae. haec cruce Pauli sacra fundens dogmata 2085 populo simul, divine praeco, edissere, sed turpe probrum matris invitus quasi perstringe, nostram cautus offensam gravem metuisse fingens. laudibus ubi nos tuis copiosis ornabis, subito quasi caelitus 2090 princeps datus Britanniae, laudes meas stipante pompa intercipiam. miraculum dum creduli meditantur, illico numinis spes falsa seducet facile. nunc exsequi vos expedit fideliter quod iussimus. 2095 dr. S. mox tua fidelis imperata persequar. numquam meam damnabis incertam fidem. - actus secundus - civis primvs, civis secvndvs civ. i quousque scinditur Britannia litibus luctusque cumulat luctibus fatum grave? dirum premit recens malum. poenae modum 2100 severa fata nesciunt. nunquam domus irata plena caedibus pacabitur? haeresve nullus sceptra impunite gerit? at iam nihil stirpem timent Lancastriam erepta ferro regna. iam novum scelus 2105 infausta sibi domus parat. quantam luem praesagit assuetus malis animus? fides est nulla regni, nec suis parcere potest ambitio demens. Glocestrium ducem ambire regnum murmurat secreta plebs. 2110 patrui nefas crudele, taetrum! parvuli latent in obscuro nepotes carcere. en comitiis defertur ascriptus dies. Glocestrii tantum ducis frequens cliens attrita pulsat limina. illic emicat 2115 illustris aulae splendor, istuc confluunt mitiora quisquis supplici implorat prece. quicunque regis nuda calcat limina. si principi servus fidelis viserit, illum nimis edocta vulnerat cohors. 2120 civ. ii charum caput, duraeque sortis particeps fidelis heu quam nos premunt casus graves! fessam repetit en turbo saevus Angliam, viresque triste reparat amissas malum. civ. i effare quae cives manent lassos mala. 2125 civ. ii brevi scelus complectar horrens impium. dum rebus otiosus intentus novis vagarer, et commune regni gaudium revolvo, praeceps ecce fertur impetu insana plebs. caeco frequens cursu ruit. 2130 denso statim miscebar agmini stupens. ad templa rapimur. dubius aures porrigo. expecto sacra. cogitabundus steti. divinus ecce praeco scandit pulpitum, quem literis lucere clarum iactitant, 2135 sordere foedis moribus, doctor Shaus. mox e sacris sic orsus est oraculis: semen beatvm thorvs advlter denegat proles nec altas spvria radices dabit. postquam Òdiu regni decus quam vulnerat 2140 lecti probrum,Ó praemonstrat, Òet falsae faces! thori fidem quantum beabunt numina! lectique decepti scelestos filios peccata testantes patris quantum horreant! bona falsus haeres quamvis occupat patris, 2145 furtum tamen mox prodit ignotum deus suoque restituit sua haeredi bona. qui possidebat regis infandos thoros fidem en lusit coniugii pellacia Elizabetha falsa materÓ impio 2150 declamat ore. Òquodque primum Luciae promissus olim lectus Edwardi fuit ergo thoros haec possidebat Luciae iniusta mater Elizabetha, liberos et polluit macula suos adultera. 2155 nec filios mentita foedabat fides solum regis. polluta mater arguit spurcosque natales, suis dum liberis adulteros furtiva miscuit Venus summi ducis, falsumque patris filium 2160 diversa suadent ora. solus exprimit Richardus effigiem patris. regem vocat vultus ducis. nunc ergo iure vindicat amissa patris regna.Ó mox Glocestrium ad astra laudibus ferebat Òregius 2165 quod splendor hic lucebat. hic verus nitet, vultus patris. virtus frequens quantum beat!Ó hunc intueri iussit, hunc solum coli. omnes stupent vultumque demittunt, fremunt, mox invicem intuentur. venit Glocestrius 2170 suasque laudes serus amittit. comes stipabit ingens. ubi ducem vidit Shaus, rex Angliae quasi lapsus esset caelitus, Òen,Ó inquit, Òen, chari Britanni, en principem!Ó hunc intueri rursus, hunc coli iubet, 2175 periisse quasi frustra blanditias pudet iam tum priores, dux prius quod abfuit. Òhaec vera imago patris, hic vultus ducis. nescit mori pater Richardo sospite.Ó stipante pompa, spiritus altos gerens, 2180 per densa perrumpens virorum civibus spectanda praebet ora dux, alto sedet. civ. i quis huius at sermonis eventus fuit? civ. ii postquam Shaus periisse laudes cerneret, populum nec acclamare laetum vocibus 2185 Òrex vivat aeternum RichardusÓ (nam stupet tum populus, admiratur infandum nefas) coepti pudet, seroque cognovit scelus. reparare vires quaerit amissus pudor frustra, prius spretamque virtutem timet. 2190 en civium vultus miser fugiens domum subducit ipse se clam. at hic quid vult sibi in curia corona tanta civium? civ. i coire cives praetor huc iussit suos, de rebus ut nos consulat gravissimis 2195 propago Buckinghamiorum nobilis. civ. ii avertat omen triste propicius deus! dvx Bvckinghamiae, praetor Londonensis, nobilis, Fitzwilliam recordor, servvs vnvs et alter Bvckinghamii Bvck. amore vestro ductus (o cives mei) de rebus alloquar hodie gravissimis. sunt ista patriae decora maxime, 2200 vobis nec auditu seorsum tristia, quos haec beat fortuna laetos undique. quae namque vestris expetita saepius votis, diuque frustra defessis erant sperata tempora, pretio quae maximo 2205 parasse vel labore summo non piget, oblata vobis gratis adsunt omnia! si tanta tamque optata quae sunt quaeritis, tranquillitas secura vitae, liberum dulcis tutela, salus coniugum. 2210 heu quis prius tot explicatis saeculis vos perculit metus gravis! nam per deos caelumque quicquid possidet, quis tot dolis tantisque tuto perfrui rebus suis potuit? quis esse liberis solacio? 2215 quis in suis regnare solus aedibus? mens horret illam persequi tyrannidem, per ima quae grassata regni viscera exhausit aedes, neque pestis invida insontibus novit parcere. quid explicem 2220 exacta quanta sunt tributa saepius? extorta vi quanta visa luxui? nec grande civis ferre vectigal potest exhaustus. mulcta crevit immensum levis. poenaque gravis percussit offensum brevem. 2225 meminisse Burdetti arbitror cives meos cui, quod iocatus est lepide, demi caput rex iussit indigne, nefas iudex licet horruerit infandum. Cookusque nobilis urbis senator qui diu vestrae fuit, 2230 heu quam graves perpessus est poenas miser, viris quod illis ipse multa debuit quos intime rex invidebat impius! non est necesse caeteros ut persequar. adesse paene neminem vestrum puto 2235 qui tam cruenti temporis non sit memor, metusque non sit ipse conscius sui, quem vel nefandus regis iniecit furor, vel civium tot improborum ingens favor. rex namque ferro nactus imperium grave 2240 hunc victor iratus decora laedere regni putabat impie, qui sanguine affinis esset aut amoris vinculo coniunctus his princeps, prius quos oderat. at huic malo quin maius accessit malum. 2245 vitae dubius haerebat, haud belli exitus quod vexat incertus modo, sed (quod foedius) urget tumultus civium, esse maximi qui tum solent, cum nobiles odio invicem tacito ardeant, nec optimates acrius 2250 se maximis exulcerabunt litibus quam sceptra cum gestaret infesta manu Edwardus. intestina tandem proelia sic aestuabant undique ut tristi nece pars magna nostrorum interiret civium. 2255 haec, haec fuit tam foeda strages civium qualem vidit devicta nunquam Gallia. haec praepotens exhausit Anglorum genus, haec pristinis spoliabat illos viribus. sumunt tot urbes tanta clades omnium. 2260 dubia minatur pax pares bello minas. nummos luunt domini, atque agros quisquis tenet mactatur. iram principis quisquam fugit? iam nemo non timore languebat miser, nec ulla non plena periculis erant tempora. 2265 at at quis illi carus esse creditur, cui frater odio erat suus? confidere quibus potest, cui frater esse perfidus videtur? aut quibus pepercit mitior, fratri suo qui toties damnum intulit? 2270 at quos colebat intimus nihil moror, honore vel quales decoro pinxerat. quis nescit unam plus potuisse paelicem regni viros quam totius primarios? invitus ista sane vobis affero, 2275 sed nota quae sunt singulis quid attinet tacere? quo non impulit libidinis immanis aestus, amoris et caecus furor? quae virgo paulo pulchrior, quae foemina plus caeteris decora, matris e sinu 2280 quam vel mariti non rapuit amplexibus? ubivis at licet tyrannis ingruat, huius tamen prae caeteris sensit minas urbs vestra, cuius potius ornasset decus, quod prima regni sedes est, et praemia 2285 defensus olim saepe princeps debuit. maiora benefacta vivus spreverat, nec mortuus referre gratiam potest. alter en eodem restat ortus sanguine, rex gratior suis futurus subditis, 2290 quique meritis referre vestris debita, votisque respondere possit affatim. nec animis illa (credo) vestris excidunt, doctus sacrorum praeco quae sparsit prius. numquam fidem fefellit interpres dei. 2295 patruum sacerdos fratris ad regnum vocat, Glocestrium regnare quin iussit deus ne sceptra patris tractet impurus nepos, aut polluat regni decus lecti probrum. Richardus haeres fratris unicus fuit. 2300 hunc civium decrevit et procerum cohors magnanima, supplex ut rogaret patruum regni velit decus tueri principis, sumeret onus pollentis heres insulae. facturus est aegre, scio. regni labor 2305 deterret ingens, certat invidiae capax. ingrata pacem sceptra nequamquam colunt. quantis cietur fluctibus fallax decor! mihi crede (civis) non potest tantum puer onus tueri. pulsat aures vox sacra, 2310 Òinfausta regna sunt quibus puer praeest.Ó foelix acumen invidum decet thronum, aetasque plena, patruum qualem vides. si chara vobis ergo civium salus, aut si iuvent optata pacis foedera, 2315 tam fausta procerum vota laudetis simul. uno creetur ore rex Glocestrius. tantum laborem promptus assumet magis, si vox fatiget vestra nolentem prius. mens ergo quae sit vestra palam dicite. 2320 altum quid hoc silentium? plebs cur tacet? praet. vix forte populus aure dicta concipit. Bvck. affabor illos ergo rursus altius. elapsa sunt iniqua (cives) tempora. pax alma tandem sorte fpelici viget, 2325 nisi suo demens quis invideat bono, aut nescit uti. dum premebat Angliam Edwardus atrox saeviens vultu truci, insula quibus iactatur usque fluctibus? non vita tuta civium, nunquam bona 2330 sunt clausa cuique, dissipatque singula luxus, nefandi tum libido principis. quae virgo fuit intacta? quae coniunx labe carebat iniusta? licet quicquid lubet. misera fuit cunctis potestas civibus, 2335 sed Londinensibus longe miserrima. illis licet benigna persuasit locus. sed unus est, pericula qui tot vindicet, dux ipse regio creatus stemmate, quem singuli colunt, Glocestriae decus, 2340 regnare quem leges iubebant patriae, haeresque solus regiae manet domus. furtiva proles matris iniustae, patris sibi frustra vindicat thronos adulteri. vir nuper ista vos docebat optimus, 2345 dum sacra vobis praeco pandit dogmata. divina nullus ora damnabit pius. hinc nobilis commota magnatum cohors et magna civium corona, supplices statuunt orare patruum haeres ut suum 2350 capessat imperium, decus nec patriae falsus nepos corrumpat. id faciet lubens, si sponte vos id exoptare senserit. clamore ergo publico mentem diffundite. The Mayor and others goinge to the Duke. quid hoc? adhuc tacet? mirum nimis. 2355 praet. unus solebat ore iussus publico de rebus alloqui cives magnis suos. huic forsitan responsa quaerenti dabunt. affare cives, urbis interpres tuae. Fitz. quam sorte foelici cadant magis omnia 2360 quam fratre quondam rege, quis demens negat? mihi nec est necesse singula persequi. memoravit haec dux omnium clarissimus. estis duorum facile testes temporum. quantum prior premebat aetas, postera 2365 quam grata lucet, quem latet vestrum? cupit magnanimus heros ergo nunc cognoscere, regnare num Glocestrium placet ducem, quod singulos statuisse constat ordines, regemque proceres Angliae verum vocant. 2370 vir ille quis quantusque sit, quis nesciat? quo iure poscat haeres imperii decus admonuit omnes doctus interpres dei et arte qui pandit polum, doctor Shaus. edatis ergo voce mentem publica. 2375 Bvck. est pertinax istud nimis silencium. Rounding the de rebus his (amici) longe maximis Mayor in the eare. vos alloqui non iure quaero concitus, amore sed commotus, ignotum bonum vobis adhuc referre quod cupio lubens. 2380 hoc singulis erit salubre civibus. manifesta mentis signa precor edite statim. servvs vnvs et alter rex vivat aeternum Richardus! praet. en aula tota levi susurrat murmure, cives tacent, spectant retro. quae vox fuit 2385 mirantur. acclamant nihil regnum duci. Bvck. vox hercle laeta, clamor atque maximus, dum nemo voce contra quicquam murmurat. vox ergo civium una cum sit omnium pariter mihi comites (precor) cras iungite. 2390 precemur una supplices ducem, velit nomen deinde sustinere principis. Weeping nob. heu quid genas fletu rigas miser? dolos behind the iuvat nefandos plangere? haud parcis tibi. Duke, turning his furtum pium sit lacrymarum, sed tamen 2395 face towards lethale. solus fata mundi qui vides, the wall. tremende pater, insontibus miseris necem averte tristem. sed sequor comes ducem. - actus tertius - dux Bvckinghamiae, cives Let the Mayor come first acompanied with citizens, then the Duke with other nobles: they assemble at Bernhardes Castle. Bvck. veneranda civium cohors, quos affatim urbs possidet praeclara Londinum, en sua 2400 iam quisque sponte contulit faustum gradum, et quilibet confluxit ordo civium ut dempta sceptra adulteris nepotibus Glocestrio gerenda reddant patruo, ne regiam mentita proles inquinet. 2405 He sendeth his man into the palace. sed tu prius nostri ducem adventus mone ne tantus anxium tumultus illico perturbet. illum supplices cives petunt quos Angliae torquent graves casus, sui dignetur aditum subditis fidelibus, 2410 de rebus illum maximis dum consulunt. ingens onus regni labor, nec allicit statim bonos blandum venenum, quos furor vexabit intestinus aeternis minis. en fraude delicatas eligunt domos, 2415 et nulla cingunt tela principem satis. tantumque licetÑat popularis sermo premit. sed ista quorsum persequor? quod si pium onus coronae cura commendat gravis nihilque suspectum facit ducem fides 2420 at metuo ne deterreat, nepotibus vivis adhuc, infame regnum patrui. honore plenus est. latere dux cupit a turbidis semotus invidiae malis. His servant retourneth and secretly reporteth to the Duke, whom he sendeth againe aditum negat protector, o cives mei, 2425 tantamque turbam suspicatur, nisi prius adventus huius causa quae sit audiat. quod magna procerum turba supplex consulit cinctusque multo cive praetor, nuncia. domesticum torquet malum, quod auribus 2430 tantum suis sollicita mandabit cohors. at nos Glocestrium rogemus supplices. rogamus immani reluctantem prece ut sceptra regni iustus haeres occupet. sed nunc duobus cinctus ecce episcopis 2435 apparet in summa domo princeps pius. ah, sola dux divina foelix cogitat. civ. o fraude pugnans pervicax audacia colore dum ludit alieno, nil timet secura. sed nescire caeteros putat 2440 tectum malum, sibique blanditur nefas. dvx Bvckinghamiae, dvx Glocestriae, chorvs civivm Bvck. te civium profusa flagitat cohors, excelse praeses, ut tuam de re gravi praestantiam alloqui liceret. afferunt ignota regno bona, decus magnum tibi. 2445 non audet eloqui iussus pios tamen, id nisi licere voce testaris tua. Gloc. quaecunque mens iussit, licebit dicere. publica iuvat decreta scire civium. Bvck. diu nimis perpessa plebs tyrannidem 2450 laetatur haec luxisse tandem tempora se pristino quibus timore solveret, vitaeque grata sit suae securitas. de rebus ergo dum coiret publicis statumque regni plena civium cohors 2455 tractaret, haeres unicus, regni decus ut vindices sanxere sacris iussibus. nec sceptra prolem fratris impuram ferunt, iniusta quam matris Venus suae premit. nunc ergo turba civium frequens adest 2460 ut voce supplex publica multum petat, ut pristino cives timore liberes regnum et sagaci debitum tractes manu. Gloc. quam vera cives finxerint licet sciam, fratris tamen manes veneror olim mei, 2465 nec in meos ferox nepotes patruus demens ero. verbisque nec populus feris pulsabit iratus, thronum quod ambiam fratris mei, nec exterae probris simul gentes lacessent si dolis patruus meis 2470 nepotibus regnum scelestus auferam aut sceptra tollam dubia cognati laris. potius latebo tutus invidiae malis, nec caecus animum pulsat ambitus meum. satis premunt sceptri propinqui munera. 2475 vos attamen mihi dixisse non piget. cogit potius amor referre gratiam. nec vos minus nepotem ametis obsecro cuius magis privatus imperium feram. regnare qui puer licet novit parum 2480 laboribus meis adiutus est tamen. regni decus puer satis tuebitur, viguisse quod nuper magis nemo negat. tutela postquam tanta regni traditur veterata cessat ira, franguntur minae 2485 bonoque languent pulsa consilio odia partim, dei sed maximi nutu magis. nil sceptra damnet regis, optimi viri. debet mihi nomen placare subditi. Bvck. da pauca rursus alloqui, o dux inclyte. 2490 regnare non sinunt nepotes subditi, summi vetant proceres, vetat vulgus rude. regnum student purgare adultera labe. sin iusta regni sceptra non vis pertinax, at posse flecti nobilem sperant prece 2495 qui regii splendoris cultu gaudeat. de rebus hisque quid ergo statuas audiant. Gloc. quod invident regnum paternum liberis doleo, fratris qui honoro manes mortui. utinam queant nepotis imperium pati! 2500 sed regere populum nullus invisum potest. haec quia video statuisse consensu pari, regnumque spuriis auferunt nepotibus cum iura regni solus haeres vindicem quod filius relictus unus sum patris, 2505 cum sit necesse civibus cedere meis, vota sequor. en, regna posco debita. votis creari subditorum principem magis reor. curam Angliae accipimus simul et Galliae. rex gemina regna vindico. 2510 sanctius habenas Angliae princeps regam. magis pacata civium quies monet. tum nostra discet fraena victa Gallia. haec Angliae subacta ditabit decus, cuius miser si gloriam non quaererem 2515 utinam sorores fila rumpant perfidae. chorvs Richardus rex! Richardus rex! Richardus rex! The Duke and noblemen go in to the King, the Mayor and citizens departe away. civ. quaerit colorem triste virtutis scelus. pudet sui deforme vultus vitium. heu quis secretos nescit ignarus dolos 2520 et mille patrui machinas? quis sibi prius promissa fratris regna fraude non videt dolis petitum publice regnum negat. inventa damnat sceptra ficta sanctitas, qualis negat bis consecrari pontifex 2525 qui sacra tamen ambit colenda forsitan. talis sua rex sponte compulsus gerit erepta pueris sceptra. sed decet magis spectare tantas plebeios tragoedias, quicquid libet regi licet, nec legibus 2530 semper piis rex vota metitur sua. crebro iuvat nescire, quod scias tamen. - actus quartus - Dr. Shavs, civis amicvs am. cur sic pigro miser gradu moves stupens, dubiusque sese pes in incerto tenet? corpus cupis referre progressum licet? 2535 haeret animus, ponisque nolentem pedem. quid triste consilium diu torques, modum nec invenis? quid civium vultum fugis, insane? vince quicquid obstitit, expedi mentem tuam, teteque restituas tibi. 2540 dr. S. heu mihi, animus semet scelere plenus fugit, vetat quiescere pectus oneratum malis, mentisque consciae pavor. dolor aestuat. animus, non potest venenum expellere, scelerisque mordet saeva conscientia. 2545 quis, quis coegit daemon adversus mihi foedare stupro regis Edwardi thoros? heu mihi, tuos, Edwarde, natos prodidi, et ore nuncio nefando adulteros. tuam coronam possidet iussu meo 2450 Richardus. hei mihi, voce foedavi mea natos tuos. mendaciis sacra miscui et ore scripturas inani pollui. am. cur te ipse poenis gravibus infestus gravas? nutritus alias colligit dolor faces, 2555 renovatque durum nolens sanari malum. fraenos capit prudens dolor, et extinguitur. vincit dolorem, quisquis eximere cupit, et perfidum sanare conatur malum. dr. S. praeceps monentem mens fugit, redit statim 2560 concepta frustra consilia repetens. sequi cogit scelus peiora, virtutem timet. accendit ipse semet infestus dolor, lapsasque vires integrat. nunquam meas cessabit in poenas scelus. nunquam quies 2565 nocturna curis solvit aut altus sopor. noctu diem voco, repeto noctem die. semper memet fugio, non possum scelus. am. malum nequis sanare? dr. S si possim mori. am. at dedecus demi, licet magnum, potest. 2570 dr. S. nisi turpis haeret usque vestigium labis. am. mors sola maculam demere infandum potest? dr. S. foedata nescit vita crimen ponere. am. at paenitenti sero parcunt numina. dr. S. sceleris novi mater prius natum scelus. 2575 am. sanari cessas, qui nimis vulnus times? dr. S. sanare non potes facile vulnus grave. am. nulli pepercit quisquis haud parcit sibi. dr. S. prius ipse crimen solus accusa tuum. am. absolve te quem iudicas ultus satis. 2580 dr. S. nemo satis ulcisci scelus dirum potest. am. crimen nimis iudex acerbus vindicas. dr. S. nisi mordent acre, foeda sordent vulnera. am. dum cogitas severa, nil curas reum. dr. S. dolor doloris est medela. nescit parcere. 2585 caelum crimen vidit nefandum, conscia tanti fuit dedecoris et tellus vaga. ruina mentis foeda tam me disparem fecit mihi, ut memet nil fugiam magis, et factus infoelix mei sum perfuga. 2590 animusque serum corporis divorcium precatur anxius. necat quisquis iubet vivere, mori quisquis iubet vitam dedit. tantum potest placere quicquid displicet. de me viri quid loquuntur futiles? 2595 am. te sceleris arguunt nefandi conscium. dr. S. sed quis tumultus civium isthuc convolat? am. ubi civium regnare iussu coeperat princeps Glocestrius, loco primum studet rex pius ab illo subditis fari suis, 2600 ubi voce lex Anglis loqui viva solet. nunc ergo ad aulam commigrat Westminsteri rex, ut pius legum peritis imperet ne prava mens legum minas adulteret. (Shaa departeth.) discessit infoelix, pati nec civium 2605 vultus potest. huic verba pandam principis dvx Glocestriae Gloc. iuvabat Astraeae locatum sedibus et hoc tribunali tremendo Minois auro caput saepire primum fulgido, iustaque cives lege regere patriae. 2610 rex providere debet id potissimum ut urbium columna lex firmissima in curia dominetur aequali potens. vestrum domare pectus haud metus decet, quorum superbum claruit titulis genus. 2615 non caeca regnat ira, vinci nescia. nunc ense fessum miles exonerat latus. omnes amoris vinculo iungere iuvat, contempta nec patrum iacebunt stemmata. vos laudo patres iure doctos patrio, 2620 qui continetis legibus rempublicam. ne iurgiis lacerata mutuis Anglia languescat. amplo vos honore persequar, et mente cives gaudeant lassa licet e sordidis qui nutriuntur artibus, 2625 nec causa vos agitata iudici premet, nec fera clangore bella perstrepent tubae. nam concidunt res prosperae discordiis. hinc falsa mens vultu minatur integro, hinc omne fluxit civitatibus malum. 2630 sedabit hos fluctus amor, pietas, fides. his vinculis foelix cohaeret Anglia, quae nec furor contundet domesticus, nec robur hostium potest infringere. odii recentis pereat omnis memoria. 2635 statim mihi Foggum, satelles, libera, supplex asylo qui metu nostri latet. sit finis irae, nec minas iactet furor. summo laborat impetu mens anxia a subditis vultu benigne conspici. 2640 heu quam velim fides vigeret aurea, tantum vetustis nota quondam saeculis, aut quod fucos experta virtus non fuit. mox sit deorum numen adversum mihi, si lingua mentis fallat interpres suae. 2645 noli timere, Fogge. concedas prope. sociemus animos. pignus hoc fidei cape, coniunge dextram, et me vicissim delige. - actus quintus - hospes, civis hosp. domesticum narras malum, taetrum, grave. immensa regni moles, invidiae capax, 2650 quantis cietur fluctibus? victum licet, potuisse vinci non sibi credit tamen. graves procellas concitat regni fames, dum caeca quassavit libido principis. quot urbium proiecta sunt cadavera? 2655 qualis maris salsi secantem gurgitem puppim benignam turbo concussit gravis et volvit horrens concitum flatu fretum, dum latera scindit, et graves geminat minas. talis premit vehemens statim mutatio. 2660 affare (quaeso) cur frequens huc convolat populus. notatque proximos oculis locos, theatra stupidus spectat usque splendida. et stragulis sternuntur omnia fulgidis, regale splendet atque solium principis. 2665 civ. hospes fidelis mihi, corona cingitur rex Angliae Richardus. assensu pari cuiusvis haeres approbatur ordinis. hosp. hoc sparsit olim rumor ambiguus. civ. locus hic maximis datur comitiis. imminet 2670 hora. hosp. bona dum pius creatur rex. mala si nequior. rex si bonus sit, civium salus. si malus sit, civitatis pestis est. civ. qui regio natus superbo stemmate, duos nepotes principes tutor suam 2675 suscepit in fidem patruus, en Angliae rex ipse conventu creatur maximo. hosp. ubi reguli duo? nefas regere patruum hi dum supersunt. civ. hoc facit regni sitis. in arce regni carceris caeci luem 2680 patiuntur. hosp. o scelus! civ. sed principis tamen. hosp. magis hoc nefandum. civ. propter imperium simul. hosp. pietas decet regem, nec impio licet parare regnum pretio. civ. semper tamen imperia constant pretio bene quolibet. 2685 hosp. nunquam diu male parta succedunt. civ. satis semel est regere. hosp. statim labi duplex malum felicitas brevis, labor regni gravis. civ. prout lubet, regendo minuitur labor. 2690 hosp. crescit magis odium. civ. hoc metu restinguitur. hosp. potius fide. civ. quin deme tantos spiritus. lacerare dictis principem diris grave est, statimque suspectos sibi mori iubet. iam parce dictis. tempori decet obsequi. nuper nimis blande salutat obvios. 2695 abiicere se cogit mali mens conscia, regemque vultus paene servilem docet. hinc liberavit cardinalem vinculis et Stanleium emisit solutum carcere. huius timebat filium Lancastriae, 2700 ne saeva patris vindicaret vincula. at Eliensem praesulem clausum domi retinere Buckinghamium iussit ducem. sed regis adventum sonat clangor tubae. comites, ducesque, marchiones, praesides, 2705 praeire torquibus micantes cernimus. After they have thus declared what everything signifieth, let the singers sing etc, being placed on the toppe of some of the houses. In the mean season let such ceremonyes be used for the coronation as the Chronicle declareth. And after let them departe in this order following. The Shewe of the Coronation Trumpetts and heraldes. Singing men Priestes in surplices and graye amesies or silke hoodes Bishops in rochets and chymers The Cardinal. Noblemen Lords, Earles, Dukes. Gilt spurres carried by the Earle of Huntingdon. St. Edwardes staffe carried by the Earle of Bedforde. The pointles sworde naked by the Earle of Northumberlande bare headed. The greate mace by the Lord Stanley. Two swordes together naked by the Earle of Kent and the Lord Lovell. The great scepter by the Duke of Suffolke. The ball with the crosse the Earle of Lincoln. The sword of estate with a rich scabeard by the Earle of Surray. Three together that is the king of heraldes in the middest, on the left hand the Mayor of London with a mace, on the right hand the gentleman usher. The Kinges crown the Duke of Norfolk. The King under a canopy betwixt two Bishoppes. The Duke of Buckingham with a white staffe bearing up the Kinges trayne. Lordes and gentlemen before the Queene. The Queenes scepter. The white dove with a white rodde. The Queen with a circlet of on her head under a canopy with four belles hanging on it and the lady Margaret bearinge her trayne. A troupe of Ladies. Knights, Esquires, gentlemen, tipstaffes. Northern soldiers well armed hosp. effare, civis, nitida quid calcaria aurata signant, quae comes manu gerit. civ. sunt bellicae virtutis haec insignia. hosp. baculum quid? civ. Edwardi fuit regis pii, 2710 id illius nunc memoria perferunt. hosp. sed absque cuspide gladius, quem fert caput nudus, quid indicat? civ. clementiam. hosp. aureas clavus quid? civ. officium comestabilis Angliae equitum magister publico hunc coetu gerit. 2715 hosp. enses quid a dextris feruntur principis et a sinistris fulgidi duo simul? civ. sunt arma iustitiae. scelus cleri simul laicique puniunt salubri vulnere. hosp. nudi duo feruntur enses cuspide 2720 nullo. civ. [ . . . . . . . . . . . . . . . . ] hosp. quidnam loquuntur sceptra? civ. pacem. hosp. quid globus, cuius super crux elevatur verticem? civ. monarchiam. hosp. ecce alius vagina conditum et arte summa fulgidum gladium gerit 2725 itemque magnum. civ. summa dignitatis est honore summo spatha. hosp. sed dic quis locum splendore medium maximo radiis quasi nitidis micans, rubroque tinctus murice tenet. civ. iste fetialis est sui ordinis 2730 supremus atque regis ipse nomine. hosp. virgula quid alba prae se fert ducis? civ. hanc summus Angliae archicamerinus gerit. hosp quid alba reginae columba denotat? civ. notat avis innocentiam nihil nocens. 2735 During the solemnity of the Coronation lett this songe followinge be sunge with instruments. festum diem colamus assensu pari quo principis caput corona cingitur. decora regni possidet regis propago nobilis. illustre principis caput 2740 fulva corona cingitur. nunc voce laeti consona. cantum canamus principem. regnum premebat dedecus. 2745 libido regis polluit. - finis secvndae actionis - fvror quorsum, Furor, secreta volvis pectora minasque spiras intimas, nec expedis faces tuas? scelus expleas Glocestrium. Glocestrios invise, rex, olim tuos 2750 et sceptra iactes, pretium saevae necis, dubiosque regni volve fraterni metus. decora spectant ora Eboracum. stupens miretur excelsum decus vulgus leve. quorsum moras trahis leves? totus miser 2755 fias, magisque saeviat nefas breve. aude scelus mens quicquid atrox cogitat, regnumque verset ultimum regis scelus. nondum madebant caede cognata manus. nondum nepotes suffocantur regii 2760 et frustra poscas neptis incestos thoros. imple scelere domum patris tui. illico discat furor saevire Buckinghamius. macta tyrannum, deme sceptra si potes. sed non potes, poenasque dignas perferes 2765 tanti tumultus. en venit Richmondius, exsul venit, promissa regna vindicat, regnique iuratos prius thoros. age, stringantur enses, odia misce, funera diramque stragem. impone finem litibus. 2770 en regnet exsul, rex nec exilium impetret. tuaque cadat, Henrice, Richardus manu. actum est satis. parcam Furor Britanniae posthac, novasque iam mihi quaeram sedes. dramatis personae Richardvs rex dvx Bvckinghamiae Elizabetha regina filia Edwardi regis maior ancilla reginae episcopvs Eliensis Brakenbvrivs praefectvs arcis Tyrellvs generosvs Lvdovicus medicvs Anna regina vxor Richardi nvncivs primvs nvncivs secundvs nvncivs tertivs nvncivs quartvs nvncivs quintvs Lovellvs heros Catesbeivs Henricvs comes Richmondiae comes Oxonii dvx Norfolciensis Rhesvs Thomae Wallicvs nvncivs sextvs mvlier alia mvlier anvs Hvngerford equestris ordinis Bovrchier equestris ordinis miles Stanleivs heros filivs Stanlei dominvs Strange centvrio Bravs servvs comitissae Richmondiae Dighton carnifex, servvs Tyrelli, magnvs nebvlo comes Northvmbriae - Actus Primus - Brakenbvrivs ordinis eqvestris, Tyrellvs Brak. o rector alme caelitum et terrae decus 2775 quisquis gubernas, parce Brakenburio. clemens furorem siste duri principis, poenaque certam libera gravi fidem. horrere nunquam cessat imperii sitis curis nec unquam aegra ambitio dissolvitur 2780 regni. metu Richardus aestuat ferox. iniusta sceptra possidet trepida manu, novasque suspicatur insidias sibi. stipante dum magna caterva rex suam inviseret Glocestriam, famam aucupans, 2785 incerta sortis cogitans ludibria, quamque facile ruit impetu potentia regnique lubricum nimis statum tremens dum spiritu vescatur aetherio nepos, mox ut suo reddat dolori spiritum 2790 geminus nepos, et sanguine extinguant suo regni metum pueri ferox patruus studet. nuper Iohannes Greenus intento sacris mihi traditas a rege literas dedit. parare tristem iubet regulis necem, 2795 et principibus adferre crudeles manus quos vinculis praefectus arcis comprimo. solus potest mactare Brakenburius natos tuos, Edwarde? solus perdere stirpem tuam? mandata regis exsequar 2800 lubens. tibi, Richarde, promptus servio. necare stirpem fratris, ah, pietas vetat. intus iacent squalente miseri carcere, solusque captivis ministrat carnifex. o principis dirum nefas, taetrum, ferox! 2805 inter metum animus spemque dubius volvitur, mentemque distractam tumultus verberat. nunc regis horreo minas. notus mihi animus satis vetat timere, conscius nihil mihi. quo fata vellicant, sequor. 2810 quid in tuum Richarde subditum paras? crudele quid spiras? quid, atrox, cogitas? pius fui. cruore regum pollui nunquam manus meas. quod incusas? fidem tuebar. ulcisci bonum immensum paras? 2815 testor deorum numen innocens eram, insons eram. solumne regnum non timet maculam? quid aulam pertinax fugis, pudor, humilemque casam quaeris? aulam deserat quisquis pie vivet. micans splendor nimis 2820 sortis beatae lumen impedit pium, et turpiter collisa mens impingitur. sin fata me morentur, at veniam lubens tibi de tuorum caede tristis nuncius, Edwarde, perculsus miser ferro simul. 2825 a rege sed Tyrellus huc quid advolat? annon perimus? heu metu cor palpitat. quam, quam parat poenam gravem fido mihi? feram libenter quicquid est, ruam licet. tyr. ignava mens, quid iussa regis exsequi 2830 dubitas, inanes et metus fingis tibi? haud leve timebit, quisquis triste cogitat. quid principi, Tirelle, gratari times? rex imperat. erit innocens necessitas. magna anxium cura Richardum liberas, 2835 et longa te regis beabunt praemia. principe suo Eborum domus contenta erit, prolesque regiae spiritum inimicum expuant. pro mortuis pugnare quis stulte cupit, aut principum demens tueri cogitat 2840 exsangue corpus? quicquid est audendum erit. malus minister regis anxius pudor. equestris ordinis decus Brakenburi, regis parentis adulterum vivit genus? Brak. tantum moratur ultimum vitae diem. 2845 Tyr nihil tremendam horrescis iram principis? Brak. sequor lubens, quocunque fata me vocant. Tyr. annon decet mandata regis exsequi? Brak. nunquam decet iubere regem pessima. Tyr. fas est eos vivere, quos princeps oderit? 2850 Brak. nefas eos odisse quos omnes amant. Tyr. regni metu angi principem num aequum putas? Brak. scelere mederi vulneri scelus reor. Tyr. constare regnum illis nequit viventibus. Brak. illis mortuis invisum erit tyrannide. 2855 Tyr. ars prima sceptri posse te invidiam pati. Brak. quem saepe casus transit, aliquando opprimit. Tyr. regnare non vult, esse qui invisus timet. Brak. invisa nunquam imperia retinentur diu. Tyr. tua interest vivat puer vel occidat? 2860 Brak. parum, nisi ut occisore me non occidat. Tyr. tua ecquid imbelles timet pueros manus? Brak. qui castra non timeo, scelus tamen horreo. Tyr. hanc immemor regi reponis gratiam? Brak. quod in scelere nullam repono gratiam. 2865 Tyr. nil saevientis principis iram times? Brak. generosa mens terrore nunquam concidit. Tyr. at multa rex tibi minatur horridus. en serus alto iungitur Phoebus salo, nudumque lustrandum sorori deserit 2870 caelum. ergo sume regis ad te literas, claves ut arcis illico mandes mihi, hac nocte regis exsequi iussa ut queam. Brakenbvrivs, Tyrellvs, Iohannes Dighton brak. o caeca regnandi libido, o scelus regis furentis triste nimis, o patrui 2875 nefanda sceptra, quae suorum sanguine madent! propinquae vos manus heu destruunt, o nobiles pueri, pupillos opprimunt. hostemque solum dare genus vestrum potest. amissa postquam regna cognovit puer 2880 et possidere rapta sceptra patruum, sic fatur infoelix lacrymis genas rigans ab intimo pectore trahens suspiria, Òregnum nihil moror. precor vitam mihi hanc patruus ne demat.Ó heu quis Caucasus 2885 lacrymis potest aut durus Indus parcere? nunquam deinde ornare se miserum iuvat, nullo solutae diffluunt vestes nodo. imago semper errat ante oculos mihi tristis gementis principis, nec desinit 2890 pulsare maestam animam querela reguli. sed huc refert Tyrellus infaustum gradum. Tyr. caedis fidele munus intus occupant vastusque Dighton et Forestus carnifex. mortem morabor principum dum perferant. 2895 Brak. uterque fato cessit inimico puer? Tyr. vivunt adhuc. illis tamen necem parant. Brak. aliter placari regis ira non potest? Tyr. regem metus non ira crudelem facit. 2900 Brak. effare quo rex ore responsum tulit cum sibi referret talem Greenus nuncium quod ense nunquam principes caderent meo? Tyr. ut ista primum novit, ingenti statim stupore torquet, sanguis ora deserit, 2905 totusque cineri similis expallet simul. suspiria imis efflat e praecordiis, laevumque cordi proximum feriens latus regale subito deserit solium. furens graditur citatis passibus, quassans caput, 2910 tacitoque secum dirus immugit sinu, ubi sanguis e fornace veluti denuo proruit adustus, fervidas torret genas rubetque totus Puniceo velut mari immersus, aut minio fuisset perlitus. 2915 oculi scintillant flammei obtuitu truci. veluti saetis horret erectis coma. his tamquam Orestes facibus accensus fuit, nam de suorum caede convellunt pares utrumque furiae. discrepant uno tamen. 2920 agitatur umbra matris ille mortuae, gravi nepotum ast ille vivorum metu et graviter in te exarsit ira turbida. responsa rex qua nocte percepit tua coram tacendae functionis assecla 2925 ingemuit et in hos maestus erupit sonos. Òproh, cui quis ullam sanus adiunget fidem? ubi gratus animus, quove pietas exsulat? terras relinquens scelere pollutas latet viris nec ullis iam licet confidere. 2930 quos ego velut natos parens enutrio, quos arbitabar fore mihi fidissimos si quando tristis urgeat necessitas, hi me parentem deserunt, violant fidem, meoque iussu prorsus audebunt nihil.Ó 2935 respondet illico astans principi assecla Òat proximo stratus cubili vir iacet (audacter istud audeo nunc dicere) id esset arduum nimis, quod is neget 2940 unquam subire, placeat hoc modo tibi.Ó cum rex ab illo tum quis esset quaereret, me dixit. ad cubile rapitur illico. ibi me fratremque offendit in lectum datos. rex tum iocose Òtam cito,Ó inquit, Òvos thoro 2945 componere iuvat?Ó tum seorsum me vocat panditque mentis triste consilium suae de regulorum celeri et occulta nece. ego quis moneret intuens, qualis simul ipse fuerim, lamenta nec regis ferens, 2950 meam ultro regi tum lubens opem tuli. quocirca primo mane literas dedit ad te notatas, quas mea ferrem manu, iussitque claves turris excelsae mihi ut traderes, quo regis exsequar cito 2955 fidele mandatum mihi nocte traditum. Dight. uterque suffocatur exsanguis puer. Brak. hei mihi, per artus horror excurrit vagus. Tyr. quo sunt perempti genere lethi parvuli? Dight. cum triste caelum stella lustraret vaga, 2960 serasque gallus caneret umbras pervigil, en, dum nepos uterque lecto sternitur dulcesque somnos carperet geminus puer, cubile nos intramus occulto pede fratresque subito stragulis convolvimus. 2965 summis volutos viribus depressimus. ubi plumea clauduntur ora culcitra vocemque prohibent pressa pulvinaria, mox suffocantur adempto uterque spiritu, quia pervium spirantibus non est iter. 2970 en, ambo caesi lectulo strati iacent. Brak. videone corpora regulorum livida? funestus heu iam caede puerili thorus! quis lacrymas durus malis vultus negat? hei mihi, perempti fraude patrui iacent. 2975 quis Colchus haec, quae Caspium tangens mare gens audet atque sedis incertae Scytha? nunquam suas Busiris aspersit ferox puerili sanguine aras, aut gregibus suis epulanda parva membra Diomedes dedit. 2980 Tyr. bene est. fratris, Richarde, nunc solium tene securus et decora regni posside. saepelite taetri carceris gradu infimo. satis profunda fossa fratres contegat, et saxeo mox obruantur aggere. 2985 de morte passim sparge rumores vagos quod fata sponte trina convulsit soror. periisse subita morte finge regulos. sunt regis haec mandata. cura sedulo. iam sume claves, pertinax Brakenburi. 2990 Brak. o saeva nostri temporis crudelitas! o regis animus dirus! o mens barbara, secura turbans iura naturae ferox! tune innocentes principes, pueros pios, monstrum, Procustes, tune mactasti tuos? 2995 o terra, caelum, maestum regnum Tartari, scelus videtis triste? sustines nefas tantum, trisulco horrens Saturne fulmine? Acheronte toto merge siderium caput, radiate Titan, pereat et mundo dies. 3000 quisquis suo generi hostis infestus fuit adeo ut cruentet caede puerili manus? iam Nero pius es scelere materno madens. nefande Pelopis caede maius hoc nefas. sola teneros Medea mactat liberos. 3005 iugulare civem semper indignum fuit, privare luce foeminam taetrum nimusÑ at innocentes, parvulos, infantulos, qui vita quid sit non per aetatem sciunt, spoliare vita, facinus horrendum nimis. 3010 quid parcet aliis qui suos ferox necat? qui morte pueros mulctat atra innoxios quos summa charos cura commendat sibi? heu heu, quibus iactaris Anglia fluctibus? discede pietas, et locum quaerat fides. 3015 en longa sanguinis sitis regno imminet. Elizabetha regina, ancilla reg. eheu recenti corda palpitant metu. gelidus per artus vadit exsangues tremor. nocturna sic me visa miseram territant et dira turbant inquietam somnia. 3020 at tu, pater, qui clara volvis sidera et igne flammiferum vago regis iubar, omen nefandum averte, funestum, taetrum. iam cuncta passim blanda straverat quies somnusque fessis facilis obrepsit genis. 3025 vidi minantem concito cursu heu aprum, natosque frendens dente laniavit truci utrosque saevus mactat. aetheriae potens dominator aulae, fata si quid filiis dirum minantur, in hoc caput crescat furor, 3030 matremque prius iam fulmen irati petat. anc. quando vacabit tempus ullum cladibus modumque ponet matris attonitae dolor? num triste matri nuncium demens taces? totas an animus gaudet aerumnas suas 3035 tractare, longos et dolores claudere? o regio quondam tumens fastu, potens reginaÉ reg. misera, voce quid media stupes? exire iussus non reperit viam sonus, fusisque turpes lacrymis genae madent. 3040 anc. saevit cruento dente frendens aperÉ reg. adhuc quicquamne restat sceleris? anc. ah, nati tuiÉ reg. audire cupio miserias statim nostras. anc. heu ambo scelere suffocantur principes. labefacta mens succumbit. assurge, heu mihi, 3045 rursus cadentem misera spiritum leva. spirat, revixit. tarda mors miseros fugit. reg. regnare nunc, sceleste patrue, potes. nihil timebit imbelles ferox pueros furor. scelesta vibres sceptra. adhuc unum deest 3050 sceleri tuo. iam sanguinem nostrum pete. tui furoris misera testis haud ero. quem defleam infoelix? propinquos? liberos? an me, malis superesse fata quam sinunt tantis? ego meos mater occidi, latus, 3055 Edwarde, quando comite nudavi tuo, et tunc asylum deseris, dulcis puer. te, te precor supplex mater genibus minor qui vindices flammas vibras, tonans pater, in hunc vibrentur tela periurum tua. 3060 spolies Olympum irate fulminibus tuis et impium caeli ruina vindicet. anc. quin placida cogites, animumque mitiga, mentemque sana turbidam, curis leva. reg. o patrui monstrum nefandum, quale nec 3065 dirus Procustes novit, aut Colchus ferox. o cardinalis impii fallax fides, cui filium vaesana mandavi meum. o filii carissimi, o liberi, quos patrui crudelis ensis eripi. 3070 suo nec unum sufficit sceleri nefas. vestrumque matri funus invidet mihi. - Actus Secundus - dvx Bvckinghamiae, episcopvs Eliensis Bvck. venerande praesul Eliensis insulae, depone maestitiam, prius liber, licet nunc aedibus captivus haereas meis. 3075 nam te meae cum crederet fidei ferox princeps, parum promitto severum fore. parem tibi potius amicum possides. iam pristinae vitae status reminiscere, et non quis es, sed quis fuisti, cogita. 3080 Eli. o me beatum (pace quod dicam tua) carcere quod isto liberum me sentiam. sed fata quid non graviter incusem mea quod mentis indicium benevolae defuit? virtus sed animi rebus afflictis tui 3085 solamen est, quae non potentis respicit tam copiam quam quae voluntas indigi. Bvck. gratum est voluntatis tuae indicium mihi, adversa quamvis singula videntur tibi. cum sic amice me colis, indignum tamen, 3090 conabor ut quae voce iactentur mea haec vera tandem expertus affirmes fore. nec fata damnes dura, quin potius probes, tantum nec aestimes malum, te liberum non esse, quantum est gaudium vita frui, 3095 duras tyrannus regni habenas dum tenet. quin capite quod non plecteris, lucrum puta. vitam dedit, dum non adimit audax furor. quot caedibus cruentat insanas manus? quot destinavit ad necem mentis furor? 3100 dicere nequeo, nec verba sufficiunt mihi. dolor tacere iussit. o nullo scelus credibile in aevo, quodque posteritas negat! patruus nepotes patris heu regno expulit. tantum expulit regno? necem miseris dedit. 3105 frenos dolor vix patitur, ulcisci cupit. Eli. praeclara suades, inclytum ducum genus. hoc patribus percrebuit olim pristinis imperia scelere parta solvuntur statim. tanto medelam vulneri nisi feceris 3110 quaeret lues secreta regni vulnera. perdere tyrannum laus vel hostem aequalis est. Bvck. at sceptra tutus ut regat potius velim (cuius furor paucis nocebit forsitan) 3115 quam sede dimoveri pulsum regia. nec talis est ut in suos sic saeviat. stimulo coegit ira, quae nescit modum. cuius tamen regno scio prudens caput consulere, pax florebit aequa civibus. 3120 laudandus ergo, cura quem regni tenet, et cui suorum civium cara est salus. Eli. superbus eructat animus nec continet sese. secretam miscet iram laudibus. sic regis illi cautus odium concita 3125 ut se tamen sequi puteris nunc magis. stultum est diu occultare, quod prodas statim. nullam mihi fidem dabis certo scio, diversa modo iuvare si vellem tibi. testor deum, si non fuissent irrita 3130 vota mea et (Edwardo quod obtigit duci) stetisset Henrico stabile regni decus, Henrice partes non reliquissem tuas. sed cum sero tulere fatorum vices sceptraque regi dederunt Edwardo, magis 3135 quae volueram Henrico remansisse integra, non sic furore percitus miser fui ut mortui patronus illudar pius. calcare victorem quis audet invidus? post ego sequens victoris arbitrium sagax 3140 in gratiam receptus illico fui. vivoque nunquam tibi fefelli tum fidem, Edwarde, liberis precebar et tuis decora regni sceptra: Òlongas Angliae tractent habenas regis orti stemmate.Ó 3145 at quae deus contexuit, retexere non est meum. sed qui fuit regni modo protector, et nunc regio fulget thronoÑ cohibebo me. quin sacra praesulem vocant senem magis, non studia regni. iam meis 3150 doctus malis satis. at preces decent modo. Bvck. de rege fatus obmutescit. audio lubens, sagax de rege quidnam cogitat. quin perge pater, egressa verba ne premas animique tutus vota persequere tui. 3155 hinc non modo periculi nihil, sed gratius votis tuis mox commodum eveniet tibi. consultor eris in rebus incertis mihi, quod cogitabam a rege cum precibus meis impetro tuam domi meae custodiam. 3160 alterius esset forte carcer tibi magis molestus. hic te liberum potius puta. Eli. factis parem habeo gratiam, dux inclyte, at non placet tractare gesta principum. hic saepe blanda tecta fronte fraus latet. 3165 quae dicta sunt bene, saepe torquent non bene. curamque fabula suadet Aesopi Phrygis. legem tulit princeps feris talem leo. passim necis poenam minatur horridus cornuta silvas bellua nisi deserant. 3170 tantum tumens vesana fronte bestia, iussus tremens regis, parat misera fugam. forte properanti vulpes occurrit sibi causamque mirabundus exquirit fugae. Òsilvam fugio. leonis,Ó inquit Òhorreo 3175 mandata.Ó ridet vulpes, affatur feram. Òfalso times, demens. nihil de te leo. tantum tumet frons, tibi gerit cornu nihilÓ Òsatis,Ó inquit ÒhocÒ inermis Òet noviÓ fera. Òsin esse cornu dixerit frendens leo, 3180 quid tum? perempta, pulchra sane disputo.Ó subridet, Òomnia sorte foelici cadent!Ó Bvck. nihil time, leo nil nocebit rugiens aperve dente vulnus infliget tibi. nil audiet eorum princeps, quae tu mihi 3185 narras secretus. Eli. hercle aures si suas hic sermo pulset, ipse nec sumat male, nil tum timerem. forsitan grates daret. sin mala (quod auguror) potius affectio interpres esset, veritas nec penditur, 3190 utrique verba grande conflarent malum Bvck. hoc quicquid est audire mens avida cupit. culpam lubens praestabo quamlibet. haud time. tantum meis morem geras votis, pater. Eli. nihil hercle dico, sceptra quando possidet 3195 protector, haec quo iure princeps vindicat. precarer (at supplex tamen) quod patriae salus requirit, cuius ille fraena iam moderatur, et pars ego fidelis extiti. dotes ad illas adderet clemens deus 3200 (his licet abundet, laude nec nostra indiget) quod in tuo numen benignum fusius sparserit honore. dotibus vigeret magis regnique habenas tractaret melius sui. cohibebo me. haec tacere me decet magis. 3205 Bvck. miror quid haeret, voce quid media stupet. quin serio cum patre tremulo colloquar. venerande pater, animum quid incertum tenes? seseque vox egressa continet statim dum fundis interrupta, concludens nihil 3210 et crebro spiras. qua regem fide colas neque scio, neque tuus amor in nos quis fuit. nostras quod ornas praeco virtutes, licet in me reperio laudibus dignum nihil, id me magis nunc mentis incertum tenet, 3215 sed tuam odio mentem fervere suspicor, vel amore ductus ista caeco concipis. vel obstat ut non audeas vanus timor, vel impedit pudor senem parum decens. effare. honorem pignero dubio tibi. 3220 tuti recessus, surdus audiam. Eli. quid est? promissa cernis. dux nimis fastu tumet. avidus honores haurit, odit principem. secretus huic aperire mentem quid times? aut regis exitum paras vel, dum faces 3225 accendis irarum duci, tuam fugam. captivus ex quo regis arbitrio tuus fueram (liceat hac voce pace uti tua) quamquam molesti carceris sentio nihil libris levabam pectus attonitum malis. 3230 sententiam didici revolvens optimam, quod nemo liber nascitur solum sibi victurus, at partem parentes vindicant, partem propinqui. maxime sed patria debet parens communis allicere pium. 3235 dum mente volvo, debitum patriae iuvat praestare cuius heu statum dum cogito quantum micabat summa regum gloria, tantum tyrannus nunc iugo premit gravi. regni ruinam sceptra promittunt sua. 3240 sed magna miseris non deest spes civibus, dum corpus aspicio tuum, pulchrum decus, ingens acumen, vimque dicendi parem, summas opes, raramque virtutem ducis, prae caeteris cui chara patriae salus. 3245 patriae labanti gratulor, cui contigit heros mederi qui malis tantis potest, qui regni habenas tractet aequali manu quas nunc tyrannus occupat Glocestrius. (namque illud illi nomen antiquum novum 3250 parum placet, quod iure sceptra non tenet). nec invideo regnum, pios si non honor mores simul mutasset effraenos ducis, novamque mentem nomen acciperet novum. o gravia passum nobile imperium Angliae 3255 graviora passurum, tyrannus si imperet! immania usque scelera quid persequar? agnosco qualem stravit ad regnum viam. en optimatum caede foedavit manus obstare votis quos putabat improbis. 3260 o sacra regnandi sitis, quo animos trahis mortalium? scelestus at pergit furor quantumque libuit audet. haud sceleris modum ponit. patravit maius et fide scelus. aetasque credet ulla matrem filius 3265 quod damnet infamis probri solus suam? impius inurit criminis falsi notam fratresque geminos spurios falso vocat necnon nepotes impia notat labe. stirpemque fratris damnat ambiguam sui. 3270 hoc est familiae nobile tueri decus? sed cur queror? num sceleris hic finis fuit? gradus mali fuit. hactenus non stat nefas. iam regna fratris possidens, minus timet audere maiora. miser heu implet manus 3275 funere suorum patruus, insontes necans. erumpat ergo vis corusca fulminis. an parcet aliis, qui suos mactat ferox? sperare quis meliora nunc demens potest? maiora monstra triste praesagit nefas. 3280 nunc ergo moneat temporum tandem status. per numen aeternum, per Anglorum decus, titulis superbum si genus charum tibi, succurre miseris, rumpe fatorum moras. capesse regnum, sede pulsum deprime 3285 tyrannum, ademptum vindica regni decus. nec iusta dubium causa terreat nimis. defende cives. chara sit patriae salus. comes laboris haud deesse iam potest. plebs tota defectum rebellis murmurat. 3290 magis subibunt barbari Turcae iugum quam rex suo impius cruore luderet. quanto magis nunc te crearent principem, in quo genus refulget excelsum. meis quiesce votis, Angliae oblatum thronum 3295 nec respuas, prodesse multis dum potes. nec te labor deterreat, si quem putas inesse. sed sit arduum: minime tamen pro pace patriae deserendum publica. quod si recusas pertinax, nec te sinas 3300 vinci precibus, adiura per verum deum, per maximi ducis fidem, sancto simul quondam per astrictam fidem Georgio. insignis ascitus ordinis Garterii quando fuisti primum, ut in nostrum caput 3305 sermonis huius culpa grassetur nihil. hoc publicis precibus imploro civium. sin alterius aptanda sceptra dexterae quaeris, throno Lancastriae pulsum genus reddas paterno, aut filiam Edwardi patris 3310 thoro superbo nobilis iungas viri. sic impium tyrannus exitium feret et cladibus defessa gens ponet modum. habes meam de rebus his sententiam. cur sic tacet? miror. metuo multum mihi. 3315 suspirium ducit. fidemne decipit? Bvck. video timore distrahi pectus, pater. doloris ansam doleo quod tacens dedi. tu macte sis virtute, non fallam fidem. o magne caeli rector et mundi arbiter, 3320 quantum tibi devincta gens est Anglia! qui fluctuantem saepius regni statum, clemens deus, manu benigna protegis, iam statue tandem gravibus aerumnis modum. clementer animis spiritum inspira, pater, 3325 ut principem quaeramus auspiciis tuis qui iusta tractet sceptra regali manu statimque rebus collocet lassis opem. reverende sedis praesul Eliensium specimen dedisti mentis erga me tuae 3330 clarum satis amoremque testor patriae. par culpa nostri, quare nil time dolos. de rege mentis sensum prorsus eloquar, vires cur illi adiutor adiunxi meas. retinere postquam non potest fati colos 3335 Edwardus eius nominis quartus, mori sed fata cogunt, liberis parum suis fui benevolus, ille quod meritis parum dignum referret praemium generis mei titulos nec altos aestimavit invidus. 3340 ergo minus orbos tum colebam liberos patris inimici. vulgo iactatur vetus dictum. facile regnum labi cuius tenet rex puer habenas. coepta tum comes tua, Richarde, foveo. iudicabam tum virum 3345 fuisse clementem, atque nunc video ferum. hac fraude plurimum allicit mentes pias ut publico protector assensu Angliae renunciatus esset, et regis simul. accensa sic honore mens fuit novo, 3350 ut, cum secundum possidet regni locum, tantum placare sceptra coepissent statim. regni decora poscit ad tempus sibi, teneros nepos dum complet annos debilis. dubitare postquam nos videt, regni fidem 3355 nec fallimus, spurios nepotes tum probat patruus scelestus. credimus tandem sibi statimque nostri frena regni tradimus. damnavit haeredem ducis Clarentiae: crimen paternum iura perdidit sui 3360 regni. thronum, Richarde, sic paras tibi. ruisque tandem quo furor traxit tuus. regnare liceat ut lubet. iam neminem aequum est metuere, nullus est hostis ferox. obstare coeptis nemo iam potest tuis. 3365 at quis minister funeris tanti fuit? tu, tu tyrannus natus ad patriae luem, tu prole matrem saevus orbaris sua, nec abstines a caede cognita miser. teneros nepotes patruus iniustus necas. 3370 quorum necis cum fama penetrasset meas aures, trementes horror occupat vagus artus, venas deserat hiantes intimus cruor, soluta membra diffluunt metu. nobis salubre pollicemur inscii 3375 incerta cum sit propriae domus salus? mihi damnat iniustum frequens iniuria. oblata frustra iure posco praedia summique nomen vindico comestabuli. graviter repulsam laesus ingratam tuli. 3380 nunquid dabit nova, qui suum nunquam dedit? at si dedisset, non tamen grates daret. ope namque nostra imperii possidet decus. agnosco culpam. quin mea carens ope nunquam feroci sceptra gestasset manu 3385 fratris. redundat in meum crimen caput. namque patriae vulnus inflixi meae. hoc expiabo si medelam fecero. medebor ergo, sicque decrevi prius iustam querelam durus ubi tum respuit. 3390 non amplius me contineo, dicam ordine quodcunque mente absconditum tacita latet. cum regis animum scelere plenum cernerem in odium amor mutatur, ulcisci paro. quem sum perpessus eius aspectum tamen 3395 tuli moleste, ferre nec vultum queo. aulam relinquo regiam, domum peto. dum coepi iter, meae facile tum dexterae erepta posse sceptra transferri puto, regnare postquam populus iratus iubet. 3400 quo mihi placebam lubrico titulo diu haeres et proximus domus Lancastriae mihi falso videor ambiens regni thronum. haec cogitanti subito me rogat obvia Richmondiae comitissa, reditum filio 3405 precarer exsuli, si rex  benignus  adnuat. tum regis Edwardi relictae filiae natum suum despondet ad castos thoros. dotem nihil moratur. una dos erit regis favor, nec amplius mater petit. 3410 hinc nostra pereunt regna cum plane mihi inciderat animo filio primum suo matrique ius patere regni. somnium thronus fuit, regnumque frustra vindico. contemno primum vota comitissae pia 3415 mens altius dum cogitat matris preces. tum spiritu impulsam sacro matrem bonum sensisse regno huic Angliae immensum puto. infensa si domus thoros iungit pios, quae sceptra iure dubia vindicat suo, 3420 aeterna fieret civibus tranquillitas, solidamque pacis alliget certam fidem. haeresque dubiae certus esset Angliae. Eli. o certa patriae spes, salus, solacium. respicere coepit mitis afflictos deus. 3425 o sancta lecti iura legitimi Angliae tibi gratulor. laetare, solamen venit. nunc tanta quibus arcana tuto pandimus? Bvck. matris prius mentem decet cognoscere. Eli. iam nostra votis coepta succedent satis. 3430 servus fidelis ecce comitissae venit et nos, licet lentus, iuvat miseros deus. Brai, potentis serve comitissae tuae dominae, salutis gratus esto nuncius. iactata pacis appulit portum ratis. 3435 mox natus haeres sceptra gestabit manu si iureiurando suam astringet fidem, quod face velit sibi iugali iungere quae nata maior regis Edwardi fuit. nati ergo faustos mater ambiat thronos, 3440 ut sede pellatur sua rex impius. Bravs tam laeta dominae nuncius feram lubens quamcumque vobis atque praestabo fidem. Bvck. de rege tandem memet ulciscar probe. de sede male parta triumphabit parum. 3445 nunc saevus infensum inveniet aper sibi fortem leonem, qui unguibus tantum valet quantum ille dente. iam scelere cumula scelus, crudelis imple caede funestas manus. adhuc inique iura detineas mihi. 3450 dominare tumidus, spiritus altos gere. sequitur superbos ultor a tergo deus. reddes coactus, sponte quae negas mihi. nuper superbus Eboraci fastu tumens, cinctus corona, vestibus claris nitens, 3455 spectanda praebet ora stupidis civibus. diadema pariter cinxit uxoris caput celebratque plebs honore divino levis. portendit excelsus ruinam spiritus. Eli. tu, tu tyrannum morte mulctabis ferox. 3460 si liber essem, vinculis nudus tuis meaque saeptus insula tota satis, nihil furentis horream regis minas. nunc liceat ergo pace discedam tua. Bvck. dispersa perdit turba vires debilis, 3465 unita fortius minatur hostibus. morare paulum, milites dum colligo. defendet armatus tuam miles viam. Lodovicvs medicvs comitissa mater laeta Braii nuncia postquam sui nati de nuptiis acceperat, 3470 ut regis Edwardi priori filiae si sacra lecti iura sponderet comes Richmondius, speraret amissum thronum, adire reginam iubet celeri gradu, tentare mentem sponte quasi pulsum mea, 3475 ut qui peritus arte medicorum fui foedera medelis sacra miscerem meis lectumque promissum comitis Richmondii. nunc ergo, Lodovice, iussus exsequi decet fidelis. vince matrem ne thoros 3480 comiti negaret coniugales filiae. episcopvs Eliensis (fugiens.) deserere nolens cogor hospitium ducis. turbata magnum consilia cogunt metum. nunc ergo consulam mihi celeri fuga. quam nunc manus miser hostium saevas tremo! 3485 sed cautus incedam, insulam petam meam. sulcabo salsa nave mox et aequora, hospesque tutus bella spectabo procul. te, te, potens mundi arbiter, supplex precor ab hoste servum protegas saevo tuum! 3490 Lodovicvs, regina Lod. regina servans coniugis casta fide lectum iugalem, siste misera lacrymas. adesse spero iam malis finem tuis. parumper aure verba facilis percipe vocata nostris precibus. inveni modum 3495 quo trux tyrannus debitas poenas luat tractentque rursus sceptra foelici manu tui nepotes, rege deiecto truci. procerum sibi plebisque concitat odium Richardus, invisum eximere regnum student. 3500 iam vulgus insano crebescit murmure quam ferre possunt gravius imponi iugum. an sceptra speremus benigna principis? neci nepotes patruus infantes dedit. querela civium frequens pulsat Iovem. 3505 amare nequeunt quem execrantur publice. servile collo populus excuteret iugum si notus haeres esset imperii sibi Richmondiae (nunc exsul) Henricus comes. haeres familiae certus est Lancastriae. 3510 huic filiae sociare si thalamos iubes, de iure regni nullus haeres disputat. reg. quod pepulit aures nuncium laetum meas? quid audio? num misera mens est credula? hoc facile credunt quod minus miseri volunt. 3515 sed quod volunt fortuna contumax vetat. prona est rumori semper in peius fides. regnat tyrannus, exsul Henricus comes. est vulgus anceps, dubius et populi favor. quae filiae facilis patet meae via 3520 ad sceptra? Lod. voto tremulus obstabit timor. confide causae. civium pugnat salus. prudens familiae consulas mater tuae. caedis recentis immemor sobolis iaces? cur sic inultam te sinis? stimulet dolor 3525 caedis tuorum et coniugis chari probrum reg. spem pollicetur animus, invitam trahens. dotare thalamo filiam Elizabeth velim, sed spernet illam forsan Henrici parens. illam petas, scrutare num maneat vetus 3530 domus simultas. exsulis nati potest flecti malis, ut fieret ex misero potens. Lod. regina, pergam iussa. reg. respiciat deus consilia. laeta pergo non dubio gradu. dvx Bvckinghamiae (ad milites.) ultrice dextra, milites, saevus cadat 3535 communis hostis ille. tum quisquis comes fuerit tyranni iaceat et poenae comes. quid ira possit, durus exprimat dolor. utinam cruorem capitis invisi deo libare possim! nulla mactatur Iovi 3540 opima magis, arasve tinxit victima quam rex iniquus, aut tyrannus impius. violenta nemo imperia continet diu. sperare tanto scelere quis demens potest regnum salubre vel fidem tutam diu? 3545 vobis scelestae mentis exponam dolum. bellum parari dum videt, mox literas mittit benignas. spondit agros, nil negat. sensi dolum, moram traho, veniam peto. aegre repulsam passus imperat statim 3550 venire. adhuc recuso, sed veniam tamen. veniam, Richarde, sed malo tandem tuo. et ultor adero inimicus, infensus tibi, miseris Britannis pacis author publicae. fugiens asylum Marchio Dorcestrius 3555 vim militum magnam Eboraci colligit. ducem sequuntur Devonienses Courtneum viresque fratris adiuvat sacrum caput Episcopi Exetrensis. infesto agmine Gilfordus impium tyrannum eques petit 3560 frequensque Cantii caterva militum. mactetur hostis. bella poscunt. impias dirus suorum carnifex poenas luat. ergo tyrannum, patriae pestem suae, trucidate, cum sit grata civibus hostia, 3565 praesidia cum sint tanta quae partes student nostras tueri et patriae vitam dare. omnesque dux feram lubens angustias ut hostis vester pereat, et ferox Nero. quid desidemus? arma cur cessant pia? 3570 cadendo vinci ut perfidos hostes putes stultum nimis votisque pulsando Iovem. vibrentur enses. copias iungi decet. ad arma ruite. vos ferox hostis manet. pugnate validi. vir viro inferat manus. 3575 tollantur alte signa, bellum tuba canat et excitetur classico miles truci. -actus tertius- Richardvs rex o saeva fata semper, o sortem asperam, cum saevit et cum parcit ex aequo malam. fortuna fallax rebus humanis nimis 3580 insultat, agili cuncta pervertens rota. quos modo locavit parte suprema, modo ad ima eosdem trudit, et calcat pede. subito labantis ecce fortunae impetu quis non potentem cernit eversam domum? 3585 heu natus heu primo unicus periit meus (o dura fata et lugubrem sortem nimis) qui clara patris regna speret mortui, ut ille magni parvus armenti comes primisque vixdum cornibus frontem tegens, 3590 cervice subito celsus et capite arduus gregem paternum ducit, et pecori imperat. o suave pignus, o decus magnum domus regalis, o Britanniae funus tuae, o patri heu spes vana, cui demens ego 3595 laudes Achillis bellicas et Nestoris annos precabar, luce privavit deus. nunquam potenti sceptra gestabis manu foelix, Britanno iura nec populo dabis victasque gentes sub tuum mittes iugum. 3600 non Franca subiges terga, non Scotos trahes in tua rebelles imperia. sine gloria iacebis alto clausus in tumulo miser. dirum parat bellum comes Richmondius viresque cogit, sceptra rapturus mea. 3605 domi cruorem populus en nostrum petit. porro exsul haerens finibus Britanniae incendit animos pertinax nimium. furor sceleris ministros armat in nostram necem. quidam minantem viribus Richmondium 3610 iuvare, quidam firma praesidia arcibus locare, quidam clanculum armatos domi servare, quidam subditos fidem ut suam fallant rogare precibus infensi student. nescire volui, cuncta dissimulans lubens 3615 dum caeca potui coepta, consilia, dolos sentire militumque vires iungere. huius furoris Buckinghamium cum ducem caput esse scirem, et totius fontem mali, vel marte aperto trahere vel precibus pie 3620 allicere coepi, ne fidem mutet suam. addi benignas ad ducem itidem literas: foelix ad aulam convolet celeri gradu. sentit dolos dux, texuit causas morae stomachique se dolore fingit compremi. 3625 omnem statim moram iubebam rumpere. venturum ad hostem patriae sese negat et milites cogens suos dux pessimus in me nefanda bella demens commovet. quid facio? amicus qui mihi summus fuit 3630 auferre regna quaerit. odit maxime qui maxime colebat. ah, scelus impium et dux profundo devovende Tartaro. at plebs velut procella ventis turbida agmine scelesto principem neci petit. 3635 solus Richardus causa cantatur mali. quid nunc agendum restat, aut quem consulam? infecta facta reddere haud quivis potest. si populus odit, pereo. sed populi favor servetur. isto macula tolletur modo, 3640 qua nomen indui scelestus heu= meum, ut in Britannos si quid erumpat malum damnent nihil. iam mitis, humanus, pius et liberalis civibus meis ero, et scelere vindicabo nomen impio. 3645 centum sacrificiis alta surgent moenia, curis soluti ut precibus incumbant piis. Ê legesque patriae utiles feram meae. fortasse nostras populus in partes ruet, pietate falsa ductus. auri montibus 3650 blandisque verbis ducitur vulgus leve. nvncivs adfero ducem fugisse Buckinghamium eiusque magnae dissipantur copiae. rex quae causa subito terga vertendi fuit? nvnc. ubi Wallacorum numerat ingentem manum 3655 qua silva sese porrigit Danica viam pandit superbus, et Sabrinam nobile superare flumen properat, agmini suo ut Courtneorum iungat agmen. at minas dum spirat horrida impio dux agmine 3660 (annon genus mortale curant numina?) dum milites vicina spectant flumina altasque ripas non datur adhuc tangere, gravis terram ruina caeli verberat divesque pluviis laxat imbres humidus 3665 Auster, et agros altum tegit frequens aqua. en piscis ignotas in auras tollitur. lectis iacentes arboribus haerent, agris atque mediis. mirantur undis undique eversa tecta. vagit in cunis puer 3670 passim per agros. montibus natant ferae. terram diebus obruunt aquae decem. stupet miles cum Courtneorum copiis iungere perfusus agmen haud fluctus sinet. at Wallicorum turba nullo praemio 3675 invita serviens duci, carens simul misera cibariis statim illum deserunt. nullis minis gens Cambria adduci potest aut precibus, ut maneat simul belli comes aut pergat ultra. praeda nudus hostibus 3680 suis relictus coepit infoelix fugam. rex foelix ad aures nuncius nostras venit. prius labantem fausta tollunt numina. portus at omnes miles undique saepiat dux exteras ne erumpat ad gentes. comes 3685 Richmondius quidnam parat quaerat, simul num coepta linquat an minetur amplius. princeps honorem testor, illum qui mihi captum reducet, praemium dignum feret. si servus ille fuerit, emittam manu; 3690 sin liber, illum mille ditabo libris. classis Britannum armata sulcabit mare ne perfugus premat Angliam Richmondius. aude scelus, ne crescat malum. exprimere ius est ense, quod nequeunt preces. 3695 quicunque sceleris socius in nostras manus veniat, piabit sanguine inceptum nefas. nvncivs captus tenetur vinclis Buckinghamius. rex sacris colamus prosperum votis diem. o mihi propitios, sed tamen lentos deos. 3700 hostis quibus captus dolis sit, explica. nvnc. ubi Cambrio dux milite orbatum vidit obstupuit illico, atque sorte tam gravi perculsus animum paene despondit suum, consilii egenus, sed sibi fidit tamen. 3705 Banisteri tremens ad aedes clam fugit cui dux amore fovebat eximio prius et semper auxit dignitate plurimum. huius latere clam studebat aedibus donec cohortem repararet et belli minas 3710 nudusve mare fugeret secans Britannicum comitique sese iungeret Richmondio. at male deorum si quis invisus duci fuerit, paratum non potest fugere malum. servus Banister, seu timens vitae suae 3715 tuisve ductus praemiis, Solopiae proconsuli tum Mittono prodit ducem. is militum stipante pergit agmine. servi prehendit ab aedibus sui haud procul dum fata silvis dira solus cogitat 3720 tibique vinctum fidus adducit virum. rex si non fides me sacra regno continet tentabo mea stabilire sceptra sanguine et regna duro saevus imperio regam. nunc ergo dux poenas gravissimas luat. 3725 obrumpat ensis noxium tristis caput nullamque poenae carnifex reddat moram. regnare nescit odia qui timet nimis. non tua mihi, Stanleie, dubia fides fuit. comes sitit Richmondius honores meos. 3730 gener tuus sibi sceptra despondit mea. uxor suo comitissa quaerit filio victrice dextra rapta sceptra tradere. rapidis volabis gressibus Lancastriam. illam intimis reclude mox penetralibus 3735 pateat nec ullum foeminae servorum iter. ad filium nullas mater det literas ne patriae demens luem tristem paret et sceptra mihi mulier rebellis auferat. at Strangeum praestantem honore filium 3740 fidei tuae mecum relinques obsidem. testabitur puer patris constantiam. natura mentem foeminae pronam dolo dedit, dolisque pectus instruxit. negat vires, malum ut tantum queat vinci tamen. 3745 dvx Bvckinghamiae o blandientis lubricum sortis decus, o tristis horrendi nimis belli casus! heu heu, fatis mortale luditur genus. quisquamne sibi spondere tam firmum potest quod non statim metuenda convellat dies? 3750 cuius refulsit nomen Anglis inclytum modo, pallidos nunc ad lacus trudor miser. quid heu iuvat iactare magnos spiritus fallacis aulae fulgor heu quos perdidit? heu blanda nimium dona fortunae. mare 3755 non sic aquae refluentibus turget, vadis turbatus ab imis pontus Euxinus tumet, ut casus heu fortuna magnatum rotat. funestus heu dirusque Richardi favor. quid illa deplorem miser tempora quibus 3760 fretus meo consilio aper frendens sibi regnum cruento dente raptum comparat? en huius ictu nunc atroci corruo. natale solum, illustre decus, o Angliae, horrenda quae te fata nunc manent ferox 3765 postquam iugo tyrannus oppressum tenet? heu heu, miser stygias ad undas deprimor, crudelis et collo securis imminet. - actus quartus - Richardvs rex, nvntivs, Lovellvs heros, Catesbeivs rex quid me, potens fortuna, fallaci nimis blandita vultu, gravius ut ruerem edita 3770 de rupe tollis? finis alterius mali gradus est futuri. dira conspirat manus in me rebellis. torqueor metu miser, disrumpor aestuante curarum salo. Richmondiensis ille perfidus comes 3775 in transmarinis ambit heu regnum locis, in cuius arma iurat turba civium inimica. mox huius mali tanti metu famulos cruenta morte mulctavi meos. at fama vexat turbidum pectus magis. 3780 thalamos iugales filiae Richmondio comiti student regina mater iungere rediret ut domus inimica in gratiam suasque vires geminet Anglicana gens. erepta ferro sceptra promittunt sibi. 3785 o triste facinus, hostis in nostra potens regnabit aula, meque fatis destinat. nvncivs Richmondiensis incubat ponto comes. rex o flenda fata. gesta quae sunt explica. nvnc. ubi ter quatuor implesset October dies, 3790 oculis profundum mane spectantes fretum, vagas carinas vidimus appellere. portum petunt Dorcestriensem, quem Polum vocant. dubia nos turba spectantes diu manemus illic. nave tum praetoria 3795 comitem ferocem novimus Richmondiae. auxilia forsan alia sperantes manent aliquot diebus, utque nos celsas vident ripas tenentes litus appellant simul. num simus hostes, miles an charus duci 3800 quaerunt. vafros nos fingimus vultu dolos: ibi milites locasse Buckinghamium ut comitis adventum manerent exsulis dubiumque mox ad castra deducant ducis. iunctae facile possent phalanges vincere. 3805 rex maximo sepultus obruitur metu. hi blanda verba suspicantes, carbasa complente vento laxa committunt mari velisque pansis advolant Britanniam. rex cur ludis inconstans nimis miserum dea? 3810 nuper locatum me levas summa rota, auraque molli prosperas adfers dies. illico supinum lubrico affigis solo. quam varia, quam maligna, quam levis dea! Lov. cur vexat animum cura vesanum gravis? 3815 ubi prisca virtus? pellat ignavos metus excelsus animus. fortis haud novit metum. nullo periculo nobilis virtus labat. quorsum ducis manes tremiscis mortui? quorsum rebelles ceteros? annon iacent 3820 terra sepulti? pulverem demens times? promissus hymen et fides Scotis data illos fideles pacis officio tenent. mandata legati duci Britannio tua deferant. agros sibi rebellium 3825 promittas armis sceptra si iuvet tua. quem non movebunt ampla promptum praemia? desine timere. quod satis tutum est times. Catesb. si praemiis dux pertinax ductus tuis non excitetur, aliud inceptum manet. 3830 Richmondio disiunge promissos thoros neptis tuae. Lancastriis si non opem ferat domus Eborum, fremat licet ferox frustra minatur. disseca connubium Richmondii nec filiae Edwardi faces 3835 celebrat iugales, si frui voto velis. rex rapietur illico finietque nuptias destrictus ensis. Tartaro nubet prius. Lov. at est asyli grande violati nefas. meliora cogita, ista non prodest tuo 3840 medicina morbo. culpa non sanat reos nec est aperto scelere purgandum scelus. et nuper allectus tibi populus fuit quam plurimis dudum modis colere studes. statim scelere perculsus immani oderit. 3845 Catesb. quod impetrari mollibus precibus potest non est minis duris parandum voce vel saeva tyranni frigiscente vel metu. rex taedasne demens patiar invitas mihi meoque sceptro contrahi? nunquam accidet. 3850 scelesta nostrum firmat impietas thronum. audebo quodvis. scelere vincendum scelus. violare iura facile regnanti licet. in rebus aliis usque pietatem colas. stringatur ensis, regna tutatur cruor. 3855 Lov. regina tenera mollibus verbis potest utrinque torqueri facile. mox deferant iussus tuos legati ad illam ut filias suas in aulam mater adduci sinat. Catesb. si socia thalami forte moriatur tui, 3860 nepte statim pervince ducenda tibi illoque pacto fracta spes comitis erit. rex placet quod inquis. potius quam regnum ruat temptanda cuncta. triste consilium tamen dum vivit uxor. hanc decet letho dari. 3865 Lov. frequentet illam rumor esse mortuam. rex cum salva fuerit illa, quid rumor potest? Lov. fortasse longa oppressa curarum tabe morietur, atque mors sit illi certior. illico suborna qui susurret clanculum 3870 fecunda quod non sit fore funestam tibi. arcenda thalamis sterilis uxor est tua. aulam beare subole foelici decet regem. doloris saeva perpetui lues matura timidae fata foeminae dabit. 3875 rex mactabo potius ense, lethali prius tollam veneno, quam mei pestis throni cladesque fuerit. vosque quos semper colo faciles amici, fida magnatum manus, adite templum, tum meis verbis pie 3880 matrem salutetis, colere me dicere, vitaeque sordes esse mutatas meae. contendo quaevis opprimant silentium. populi favorem nequeo nancisci prius quam fratris ut complectar olim filias 3885 quorum duos miser fratres neci dedi. natumque Marchionem honore persequor. amplos agros promittite, et magnas opes si gratus Angliae exsul illico venerit. rex (solus.) animum tumultus volvit attonitus. rapit 3890 regni metus, quiescere nec usquam potest. sanare nunc malum queo solum, face neptem iugali si maritus iungerem. uxor sed obstat. scelera novimus prius. quid coniugem cessas veneno tollere? 3895 aude, anime. num peccata formidas tua? sero pudet, peracta pars sceleris mei olim fuit maxima. pium esse quid iuvat post tanta miserum facinora? nihil facis! patravimus nefanda, parva nec placent. 3900 regnum tuemur. omnis in ferro salus. Lovellvs, Regina Elizabetha Lov. o socia thalami regis olim, foemina illustris, ad te nos legatos principis fecere iussus, ut soluta sacro carcere aulam sequaris splendidam, mater potens. 3905 non moveat ante regis immensum scelus, quem tantopere vitae scelestae paenitet. matura sancte suadet aetas vivere. vitam cupit mens lapsa spurcam ponere. serumque cepit vitii fastidium. 3910 dum vincere cupis arma delectant magis. nescit modum sibi strictus ensis ponere. at placida victori magis pax expedit, quem civium quivis tumultus territat partam prius ne perdat iterum gloriam. 3915 a plebe rex quaesivit ardenter coli. hoc efficere nequit prius princeps pius nisi te tuasque filias sancte colat et splendidis illas locaret nuptiis quarum necavit filios heu turpiter. 3920 en concidet dolore confectus gravi. fletu rigantur ora vindice sceleris vitaeque tantum corrigendae defuit honos tuarum. filiusque Marchio Dorsettus heros, qui per oras nunc vagus 3925 incognitas pererrat exsul, si domum reversus arma deserat Richmondii florebit alto clarus imperio statim illustris heros, sibi patebunt omnia fulgentis aulae dona. nil frustra petet. 3930 nunc ergo quaeras lumen aulae splendidum. in gratiam, regina, cum principe redi nec regis animum sperne tam charum tibi, sed dulce pignus filias animi tui mittas ad aulam, adhuc nec obscuro horreant 3935 loco, pius quas diligit rex unice. quid maesta terram conticescis intuens? errore quid pectus vago versas tuum? reg. ego? filiorum sanguine madentes manus! non liberos crudelis occidit fratris 3940 nostrosque conspersit thoros falsa labe? at non potest matri scelestus parcere. infame generi vulnus inflixit suo. saevire ferrum cessat ubi regnat furor? quisquamne putat ullum esse nequitiae modum? 3945 saevire cum ratione num quisquam potest? strictus tuetur ensis immitis tuis quicquid tenere te scias. quicquid scelus peperit, tuetur maius admissum scelus. haud dulcis aula cruore quae meo fluit. 3950 quas nuptias sperem meorum sanguine? an filiarum nuptias celebret? prius reddat sepulchrum filiorum. plangere funera meorum mater efflagito prius. suus debetur atque mortuis honor. 3955 Lov. sepulta quid renovas odia? pectus premit aeterna vaesanum ira? patratum licet scelus expiare. quid iuvat gemitu adeo opplere caelum, vel lamentis aethera pulsare? toties vulneri quid heu manus 3960 adfers, medelam nec pati potes mali? si quisque quoties peccat, illico Iupiter iratus ignes vindices iaculabitur orbis iacebit squalido turpis situ et tanta damna sobole repararet sua 3965 nunquam Venus cunctos petens viros. adhuc ferrumne terret? reg. cuius ictu concidi. Lov. at melius infligens medetur vulneri. reg. ad arma nova rumpit ira saepius. Ê Lov. despecta magis irascitur clementia. 3970 reg. veteratus at nescit furor clementiam. Lov. quid arma metuis ira quando extinguitur? reg. haud sanguine saties sitim nisi expleas. Lov. at in cruore quod est necesse sufficit. reg. at triste furioso necesse quodlibet. 3975 Lov. at ira vana luditur sine viribus coeptique mox temerarii nimis pudet. quod si furore pectus attonitus times et regis horres impias adhuc minas, haec sola spes relicta: pugnandum prece. 3980 luctantibus nihil valebis viribus, sed fortius commota mens ebulliet nullamque vim patitur sibi resistere. reg. heu mihi mulieri, heu heu, quid infoelix agam? animus vacillans fluctuat, timet omnia. 3985 sperare rursus iussit amissus thronus. tradamne regi filias? egone meas honore privabo? aula filias decet. at quid facis? cur credis? insontes tuos mactavit. an parcet sorori? ius idem 3990 utrique regni. cuius heu thoro meas rex filias commendat, has qui turpiter matre editas mentitus est adultera? Lov. errore quorsum pectus uris anxium? sin vita regis sancta nil persuadeat, 3995 sed huius animum adhuc ferocem somnias, quantum tibi iratus minetur, cogita, huius benigna vota si contempseris. reg. an morte quicquam rex minatur amplius? Lov. exosa vitam, filias nunc destrues? 4000 reg. o filiae charissimae heu heu filiae, dotare vos thalamis beatis rex parat. abite, vos fortuna quo miseras iubet. et supplices ad genua patrui sternite. dedisce regnum, infausta proles principis. 4005 privata vos decent magis. regnum nocet. facere iuvet, quicquid necessitas iubet. omnia timore plena, metuendum tamen palam nihil. nunquam preces spernit leo timidae ferae nec supplices temnit sonos. 4010 si sors beabit fausta, iussit en parens vos ire. sin crudele fatum perderit, ulciscar ipsa morte eadem me simul, meique poenas mater incepti feram. adsis fidelis particeps mentis meae. 4015 celeri gradu oras Galliae mox advola natoque Marchioni reditum persuadeas: dubium nihil rerum exitum pavesceret nec horreat minas cruenti principis. sceleris sui regem nefandi paenitet. 4020 deflet cruenta miser nepotum funera sibique larga pollicetur praemia magnosque honores atque liberam malis vitam. ergo praeceps vela pandat prospera charamque rursus patriam reddat sibi. 4025 rex geminas sorores video, o faustum diem. compone vultum, amplectar illas arctius. neptes amandae, quam libens vos osculor. miserandam vestrae doleo fortunae vicem itaque sacro aegre carcere inclusas tuli. 4030 quapropter hunc mutabo luctum flebilem in gaudium atque veste praeclara induam vobisque magnatum parabo nuptias. iam gaudet animus. pace sperata fruor. has nuptias uxoris invisum caput 4035 perturbat. Anna huc confert tristem gradum. concepta mente scelera vultu contegam aegramque verbis molliam mentem piis. regina Anna heu quantis curarum fluctibus aestuo? horrendi quid mihi animus praesagit mali? 4040 in lugubres rumpamne suspiria voces? querulis feriam corusca sidera planctibus? quid misera faciam? fata deplorem mea? en rumor percrebuit vitam ablatam mihi et garrula volat fama funeris mei. 4045 ergo vivae mihi sepulchrum quaeritur, et nostra lacrymis viva decoro funera cogorque iusta nunc mihi persolvere. cur mihi meus minatur ingratus necem? nihil amores nostros crudelis aestimat? 4050 cardinalis antistes mihi gravis pater fletu genis madentibus mihi nunciat. ÓrexÓ inquit Òiamdudum  saturavit amorem  nec dabitur amplexus tibi nec oscula. te esse sterilem thoro nec aptam regio. 4055 talem requirunt coniugem regiae faces qualis decus regno crearet liberos qui tenera patris sceptra gestarent manu.Ó variis animus curarum fluctibus aestuat. rumor vexat scelestus fati augur mei. 4060 quid misera faciam? en, mihi petunt saevae neci nostraeque lucis ultimos claudere dies, eripere duris fila rupta sororibus. illustre Britanniae decus, rector potens, quid misera merui? quid ad mortem trahor? 4065 en mortuam perstrepunt garrulae voces et ad sepulchrum turba funesta advocat. si non placet thalamis fides tuis data aut si tuum invida laesi honorem, at in tuis moriar pudica manibus, et ensis viscera 4070 (nil desperor) tuus scelesta infodiat, nec vulneret populus suis me vocibus et sordidis regina civibus occidam. rex nunquam miser charae pararem coniugi mortem, et tuo castas cruore spargerem 4075 manus. minae futiles nec te vexent. solet esse erroris populus magister turbidus nec principi plebs novit garrula parcere. iam siste lacrymas. te cura mollius. en nos graves premunt curae Britanniae 4080 motusque turbidos rebelles concitant. hos maximum decet ducem compescere. post, mutuis simul fruemur complexibus. nvncivs fugit manus Richmondius comes tuas. rex effare carcerem cur evasit taetrum. 4085 nvnc. postquam sinus complente laxos vincerent impulsa vento vela fluctus turbidos littusque puppis tangeret Britannicum, mandata monstramus duci statim tua. huius dolor premebat artus languidos 4090 nec rebus ullis aeger animus sufficit. hinc iussa rerum cura thesaurario soli fuit. Petrum vocant Landosium. huic mox agros promittimus rebellium fortuna vel benigna quicquid addidit, 4095 si patriae restituat exsulem suae Richmondium comitesque caeteros fugae. promissa vincunt ampla thesaurarium Anglisque tanti gaudet author muneris quo se tueri possit Anglorum potens 4100 viribus et hostis frangat iras invidi. mox concito quaerit gradu comitem velox at sensit astus callidos comes prius furtoque se subduxit ille Parisiis. tum dura quos fortuna iunxit transfugas 4105 comites sequuntur. at dolet Landosius praedam sibi ereptam esse, sed sero dolet. celeri cupit praevertere elapsum licet, terramque calcantes pede ruunt concito hastas vibrantes dextera equites, si queant 4110 tardare fugientem tamen redeunt statim illisque tantus cessit incassum labor. nam rege fretus Gallico tutus satis implorat adversam tuis sceptris opem. nec finis hic mali. solutus carcere 4115 Oxonii fugit comes Hamisiis comitique iungit supplici supplex comes. rex o nuncium infestum, o nitida palacia passura graviorem exitum Oedipodae domo, o luce splendens principis falsa decus, 4120 o sors acerba, o fata regnis invidaÑ sed parce diis demens, scelere quos irritas. opaca regna Ditis, et caecum chaos, exsangue vulgus, numen abstrusi Iovis et quicquid arcet, huc novos spargite dolos. 4125 vestras manus Richmondii vocat nefas ut spiritus illico scelestos expuat nisi graviores expetat poenas dolor. nvncivs, Richardvs rex nvnc. regina florens Anna dudum mortua est. rex o dira fata. saeva nimis o numina. 4130 res possident mortalium certi nihil. unica consors vitae chara et coniunx, vale. crudele tristis indica exitii genus. nvnc. postquam lugubris sedisset maerens diu suspiria gravibus mixta cum singultibus 4135 heu saepe fundit, saepe salsis lacrymis. diris querelis coniugem ingratum premit. tandem inquietam cepit attonitus furor. nuncque huc et illuc currit erranti gradu tanquam tumultum patiens in se turbidum 4140 statimque quaerit vocis infractae sono Òquae cor revellit dextra crudelis meum? Anna, est maritus!Ó inquit. Óheu fidele cor valde est ineptum munus ingrato viro.Ó postea pupillae prorsus occultae latent 4145 et solum aperta pallide albugo micat. vomitiones inde crebas extulit animaeque in altum saepe deliquium cadit. artus per omnes frigidus sudor meat orisque subito nitidus evanuit color. 4150 frons flava marcet, livida ardent tempora, et palpebrarum defluunt omnes pili. caerulea turpi labra liquescunt situ, et lingua (visu horribile) specie lurida prominet, hiante ex ore solito grandior 4155 unguesque nunc haud amplius clare nitent sed quasi veneno perciti pereunt. cadit tandem misera luctata fatis foemina. rex nunc fausta neptis ambio connubia. neptisque fallam frustra promissos thoros. 4160 sed neptis huc dubio venit gradu mea. tentare procus huius instituam thoros. Richardvs rex, filia Edwardi maior rex o regia de stirpe derivans genus et digna sceptris virgo, postquam (proh dolor) rapuere fata coniugem tam tristia, 4165 quae sit magis mihi iuncta regali face quam genere quae regis superbo nascitur? sociemus animos, et thori sponde fidem. accipe maritum. quid truci vultu siles? fil. egone? o nefandum scelus, expiandum rogis 4170 nullis! egone manus misera coniunx meas rubente mortuorum sanguine imbuam? Olympus ante uxori deerit suae lunaque gubernabit diem noctemque sol. prius Aetna gelidas emittet flagrans aquas 4175 Nilusque vagus ignitas laminas vomet. egone silebo parvulos misera invidos tibi nepotes, at mihi caros fratres, crudeliter tua peremptos dextera, sceleste patrue? prius ab extremo sinu 4180 Hesperia Tethys lucidum attollet diem. lepus fugabit invidum prius canem. punit nefandum quamvis abditum scelus Iupiter, et astutos sinit nunquam dolos. humeros premebant saxa Sisyphi lubrica, 4185 saevus Procustes asperam poenam luit quoniam suos vivi necarunt hospites. non hospites tu, sed nepotes heu tuos nuper relictis fasciis miser necas. rex agedum efferatas, virgo, voces amove 4190 ne corpora pereant unum ob scelus duo. cruore solium fateor acquiri meum et innocentum morte. sic fatis placet. cecidere fratres? doleo. facti paenitet. sunt mortui? factum prius nequit infici. 4195 num flebo mortuos? nihil lacrymae valent. quid vis facerem? an fratrum geminam necem hac dextera effuso rependam sanguine? faciam. paratis ensibus pectus dabo. et, si placet, magis moriar ulnis tuis. 4200 ignes, aquas, terram, aut minacem Caucasum petam, petam Tartara vel umbrosum nemus atrae Stygis. nullum laborem desero si gratus essem tibi, virago regia. fil. sit amor, sit odium, ira sit, vel sit fides, 4205 non curo. odisse placet quicquid cogitas. tuus prius penetrabit ensis pectora, libido quam cognata corpus polluat. o Iupiter saevo peritus fulmine, cur non trisulca mundus ignescit face? 4210 cur non hiulca terra devorat illico immane portentum ferocis principis terrore superans Gorgonum genus? rex pessima, tace. solum silet in armis fides? nihilne valet amor? nihil thorus movet 4215 regius? acerbae meae nec lacrymae valent? est imperandi principi duplex via, amor et metus. utrunque regibus utile cogere. fil. si cogas mori, sequor lubens. rex moriere. fil. grata mors erit magis mihi, 4220 et praestat aerumnis mori oppressam statim quam luce curis obsitam frui diu. rex moriere demens. fil. nil minaris amplius? mallem mori virgo, tyranno quam viro incesta vivere, diis hominibusque invida. 4225 rex heu quid agis infoelix? thoros spernet tuos. regina viva, sis mea, miseros sile fratres. fil. miser non est, mori quisquis sciet. rex annon lubens? en nullus est ferro metus, strictusque nescit ensis unquam parcere. 4230 fil. umbrae Neronis atque furiae Cleopatrae truces resurgite. similem finem date his nuptiis qualem tulit  Oedipodae  domus. nec sufficit fratres necasse principes et nobili foedare caede dexteram? 4235 quin et integram stuprare quaeris virginem maritus? o mores, nefanda o tempora! at saeva prius invadat ales viscera, in me feras prius tuas atrox manus emitte, vel quod triste monstrum nutrias, 4240 quam casta thalamos virgo sequar adulteros. rex discessit, et nostros fugit demens thoros. negligit amores stulta virgo regios. nunc ista differam (minae forsan cadent rabidae puellae) patriae dum consulo. 4245 nvncivs gerebat altos nuper animos insolens Richmondius. celso superbus vertice tumebat, at cecidit miser tandem. sui sero pudet coepti atque franguntur minae. rex o grata lux, quae sceptra confirmat mea. 4250 iam solida certe pacis emergit fides. at cuncta narras, namque spes miseros alit. nvnc. adhuc iuventae flore vix primo viget rex Galliae, nec prima depinxit genas barba, nec sceptra puerilis manus 4255 satis tuetur. quin tenera tutoribus curanda datur aetas, post viribus vigor dum regna discat. hos frequens pulsat comes votis iniquis, rebus et fessis opem implorat ardens. nec preces frustra sinit 4260 perire, dum multos fatigat anxius multo labore. nec pati potest moras mens lassa, planctus atque frustrari suos aegre tulit tam saepe. dum longam pati cogit repulsam multiplex procerum favor, 4265 desperat animus. optat exsul vivere potius, inanis et laboris paenitet. rex festum diem celebrare iam laetos decet. o mihi dies albo lapillo nobilis, iam sors beatis mitior rebus fluit. 4270 quot modo procellas concitat frustra comes et quam graves nuper minatur exitus quin in suum redibit authorem scelus. iam placido frustra classis incumbit mari, Richmondio iam falsa reditus excubat 4275 ergo rates haerere nunc ponto veta milesque portum quisquis adversum cavet deponat arma. finis hic malorum erit. tuto licet regnare. iam cessit timor, nisi quod timendum non sit id timeas tamen. 4280 - actus quintus - nvncivs, mvlier, alia mvlier, anvs nvnc. quis me per auras turbo raptat concitus? fuge, fuge, civis. haeret a tergo comes. minatur horrendum furor Richmondius. dum comitis arbitramur extinctos faces fractamque belli spem ducis Richmondii, 4285 portum pedite Milfordium immani premit totamque calcat proditam sibi Walliam. furens comes toti minatur Angliae. The wife holdeth her husband running away for feare. mvlier quo, quo fugis charam marite coniugem? frustraque tot perire patieris preces? 4290 uxoris en fletu genae multo fluunt. miserere. sin fugere lares dulces iuvat, eat simul coniunx, itineris parvum onus. Here let divers mutes run over the stage from divers places for feare. alia mvlier te per deorum numen, et datam fidem thori, per annos fiilii teneros precor 4295 ne deseras immitis, ah, tristem domum. anvs matris tuae solamen, o fili, mane. sin hostibus domum relinques perfuga, scrutetur ensis nota quondam filio ubera. tuo mater peribo vulnere. 4300 Henricvs, comes, Rhesvs Thomae Wallicvs Hen. optata tandem tecta cerno patriae miserisque nosco maximum exsulibus bonum. o chara salve terra, sed salve dui, frendentis apri dente lacerata impio. da, patria, veniam bella si geram pia. 4305 da, quaeso, veniam. causa commovit tua dirumque principis nefas bellum vocat. rex est peremptus. occupat regnum Nero. cum rege fratre parvulus periit puer solum tuentur templa reginam sacra. 4310 regum cruoris ultor adveni pius. poenas dabit Richardus Henrico. dedit si nostra clemens vota concedat deus. Rhesum Thomae de stirpe video Wallica. Rhes. o clare princeps, regia stirpe edite, 4315 honore praecellens comes Richmondiae heros, Britanniae gentis auxilium unicum, optatus Anglis civibus venis tuis post multa vota et temporis longas moras. Hen. natale semper mente complector solum. 4320 servile collo strenuus excutiam iugum. Rhes. tu patriae nunc columen et verum caput. tu solus affers rebus afflicits opem et rege tanto laeta gaudet Anglia. Hen. non quem fatentur ore principem suo 4325 hunc corde semper intimo cives colunt. Rhes. deus trisculca qui quatit flamma polos et in profunda perfidos Proserpinae detrudit antra, me premat vivum nigra tellure, si datam fidem fallam tibi. 4330 si signa campis Cambriae ponere iubes, in Wallicum agrum messor impius ruam. quosquncque velles disiici muros cito hac aries actus saxa disperget manu. nec miles ullus in meis castris erit 4335 quin te sequetur. Hen. Rhese, grata est mihi fides. si coepta numen prosperet mea, spondeo te praesidem toti futurum Walliae. Bovrchier, Hvngerford, Miles Hvng. splendens equestri clare Bourchier ordine, laetus scelestas hostis effugi manus 4340 agmenque lubens duci Brakenburio per noctis umbras abstuli densas miser. Bovrch. quot per recessus labimur, Hungerford, vagi hucusque nostro terga vertentes duci. at o quieta noctis almae tempora 4345 tuque miseris praebens opem Phoebi soror, adhuc tuere. differas, Titan, diem donec tyranni tuti ab armis inclyti tentoria Henrici comitis attingimus. Let heere allso divers mutes, armed souldiers, run over the stage one after another to the Earle of Richmond. miles foelix tuas fugio per umbras, caeca nox. 4350 mactetur ense quisquis obstabit mihi. Henricvs quis hic locus? quae regio? quae regni plaga? ubi sum? ruit nox. hei, ubi satellites? inimica cuncta. fraude quis vacat locus? quenquam rogabo? tuta sit fides vide. 4355 nativus artus reliquit internos calor, rigore frigent membra. vix loquor metu. tremesco totus. cura mentem concoquit. hos vitricus luctus dedit meus mihi Stanleius. illum lenta quae tenet mora? 4360 dum varia sortis cogito ludibria dubiamque solus civium volvo fidem, exercitum praeire iussi. tum moras damnare lentas vitrici coepi mei postquam metus cor spesque dubium verberat. 4365 et quicquid obstat mente dum volvo satis, densas per umbras lapsus aspectum fugi. exercitus suo errat orbatus duce. sum nudus hostibus relictus perfuga. comes Oxonii ingens premebat cura sollicitos (comes 4370 illustris) animos. horror excussit gravis, dux, milites quod absens deseris dum nocte caeca summa montium iuga vincunt, nec ullus iussa privatus facit. mox triste pectus maeror invasit gravis. 4375 nunc voce miles frustra compellat ducem, nunc civium timemus incertam fidem. laetique sero fruimur aspectu licet animus adhuc turbatur excusso metu. Hen. quorsum times? pellatur ignavus metus. 4380 solum iuvat secreta saepe volvere. Hvng. saevi tyranni ereptus insidiis miser, supplex tuo vivere sub imperio, comes illustris, atque signa, dux, cupio sequi. Hen. propago clara equitumque generosum genus, 4385 iam vos sequetur digna facilis gloria. me grata delectat voluntas civium vestramque tantam laetus amplector fidem. at quas tyrannus copias ducit doce. Hvng. pauci sequuntur sponte signa milites 4390 et arma iungere cogit Richardi metus. sese magis dubius metuit exercitus. suis nil armis miles audet credere. Hen. tu transferas ad castra milites sua. Henricvs comes, Stanleivs heros Hen. nisi vota fallunt vitricus venit meus, 4395 domus suae Stanleius eximium decus. verumne video corpus? an fallor tua deceptus umbra? spiritus vires capit, exultat animus, et vacat pectus metu. Stanl. et nostra dulce membra recreat gaudium. 4400 generum iuvat videre. complexus mihi redde expetitos. sospitem qui te dedit, det tua vicissim coepta perficiat deus. Hen. dabit, tuo si liceat auxilio frui. Stanl. utinam liceret quae velim. Hen. quidni potes? 4405 quid non licebit? Stanl. saepe quod cupis tamen non absque magno perfici damno potest. Hen. quidnam times, dum patriam iuvas tuam? Stanl. quod vita chara filii fuit mihi. Hen. servat Richardus obsidem fidei tuae? 4410 Stanl. ne te iuvarem pignori datum tenet. Hen. o subdolum scelus, o tyrannum barbarum! amore quos fidos parum credit sibi, horum fidem crudelis exprimit metus. Stanl. iram coerce, pectus et nobile doma. 4415 palam iuvare si nequeo, furtim tamen subsidia nunquam nostra deerunt tibi. Hen. discessit. heu me lenta vitrici fides perturbat. huius quanta spes fulsit mihi! frustra at querelis pectus uritur anxium. 4420 vanisne iuvat implere caelum questibus? quin triste praecipitare consilium decet. dvx Norfolciensis, Richardvs rex Norf. armatus expectat suum miles ducem. bellum ciebunt aerum, nec moras sinent. Richardus huc dubio venit princeps gradu. 4425 secreta solus volvit, et curae premunt. quae subita vultus causa turbavit tuos? quid ora pallent? mente quid dubia stupes? rex Norfolciae charum caput, dux nobilis, cuius fuit mihi semper illustris fides, 4430 falsa nihil celabo fronte perfidus. horrenda noctis visa terrent proximae. postquam sepulta nox quietem suaserat altusque teneris somnus obrepsit genis, subito premebat dira furiarum cohors 4435 saevoque laceravit impetu corpus tremens et foeda rabidis praeda sum demonibus somnosque tandem magnus excussit tremor et pulsat artus horridus nostros metus. heu quid truces minantur umbrae Tartari? 4440 Norf. quid somnia tremes noctis et vanas minas? quid falsa terrent mentis et ludibria? iam strictus ensis optimum augurium canit. aude satis, nec vota formides tua. tibi rebelles spolia tot cives dabunt. 4445 vinctae fatebuntur manus victoriam. rex nil pectus ullus verberat tremulum metus ignava nec quassat tumultus corpora. audere didicimus prius. telis locos hostes vicinos iam premunt. bellum vocant. 4450 acies in armis nostra ex adversis stabit. Norf. quid agimus? heu quid caeca fata cogitant? quidnam parat suspecta civium fides? inventa nuper scripta me talia monent: Norfolciensis inclyte 4455 nil coeperis avdacivs, nam venditvs rex pretio. Richardvs heros proditvr. at nulla nostrum macula damnabit fidem. Richardi nunquam signa vivus deseram. 4460 oratio Richardi ad milites Let them put on their headpieces and exhort one another. comites fideles, milites, et subditi, crudele quamvis facinus et dirum scelus olim patravi, lacrymis culpam piis satis piavi sceleris et poenas dedi. satis dolore crimen ultus sum meo. 4465 vos tanta moveat ergo paenitentia. partum tueri melius est, quam quaerere. pugnate fortes, regna parta viribus vestris studete fortiter defendere. non est opus cruore multo. Wallicus 4470 oppugnat hostis, regna vindicat impudens. illum sequuntur perditae Anglorum manus, sicarii nequam genusque prodigum, vestraeque flamma patriae gens Gallica. at civium me credidit manibus deus 4475 quorum fides spectata mihi semper fuit, quorum paravi viribus regni decus. orisque nisi decipiar interpres, truces victoriam vultus ferunt, dandam mihi. oculi necem diris minantur hostibus. 4480 vicistis, inquam. vicit Anglorum manus. suo video cruore manantes agros. simulque Gallos, Cambrios simul leves mox foeda victos strages absumet mea. sed fata quid moror mea? cur his vocibus 4485 vos irruentes teneo? mihi veniam date nunc. quanta clemens ultro concedet deus si vincat ille? vos manent dirae cruces, ferrum, catenae, et dura collo servitus, et nostra membra quaerit ensis hostium. 4490 me nil morabor. cura sit vobis salus. consulite vobis, liberis, uxoribus. prospicite patriae, haec opem vestram petit. estote fortes. victus hostes occidat dubiumque martis exitum nemo horreat. 4495 nobis triumphi signa dantur maxima. non vos latet, summa ducis prudentia niti salutem militum. nullos habet. en vultus Henrici. minas frustra times et robur invictum ducis Richmondii. 4500 infesta quare signa campis fulgeant. cursu citato miles infestus ruat et hostis hostem vulneret, ferus ferum. vos, vos triumphus, nobiles socii, manet. hac namque dextra spiritum eius hauriam 4505 qui causa bellorum fuit civilium. aut moriar hodie aut parabo gloriam. nvncivs, Richardvs rex, dvx Norfolciensis nvnc. magnanime princeps, iussa perfeci tua. respondit ore Stanleius duro nimis: si filium mactes suum, plures habet. 4510 rex detractat ergo perfidus iussus meos ingratus hostis et scelestus proditor? mactabo natum. vota persolvam statim te digna, patre. tam diu cur filius vivit scelesti patris? o patiens nimis, 4515 o segnis ira post nefas tantum! mea tu iussa perage. mitte qui velox mihi eius perempti referat abscissum caput. Norf. animum doma, nec impius vexet pater. iam bella poscunt, tempus haec aliud petunt. 4520 signis vicina signa fulgent hostium. rex parcamne nato inultus impii patris? Norf. post bella natus patris expiat scelus. rex ergo nefandi patris invisam prolem in castra ducite. Marte confecto statim 4525 capite paterni criminis poenas dabit. oratio Henrici comitis ad milites o sceleris ultrix, signa quae sequeris mea Britanna gens, vanos metus nil somnies. sin ulla iustus bella curet Iupiter nobis favebit regis excusso iugo, 4530 quos liberam videre patriam iuvat. en rapta fraude sceptra iure poscimus. quae causa belli melior afferi potest quam patriae hostis, regiae stirpis lues? ergo tyrannus morte crudeli cadat. 4535 scelere Richardus impios vincit Scythas. te, Nero, vicit caede matris nobilem. suos nepotes ense mactat impio. matris probro nihil pepercit filius. stuprare neptem audet libido patrui. 4540 sic fratris exhibes honores manibus? cesset timor et infestus hostem vulneres. nil arma metuas tanta. media ducem linquent arena, quos sequi cogit metus. parum ducem tuentur inimici suum. 4545 at sint fideles nec suum spernant ducem. pugnent acriter et millibus multis ruant. non copiarum numerus at virtus ducis victoria potitur et laudem feret. huius timebis arma qui scelus timet 4550 nullum? nepotes morte confecit suos. pietas in illo? sanctitas? pudor? fides? asyla rupta, frater occisus, stupro tentata neptis, falsa cui denique fides. quid non patravit patriae pestis suae? 4555 adversus hostem corpus ense cingite. in bella ruite agmenque strenue rumpite. tollantur alte signa. quisquis occidat bello fidelis perfidos, pius impios. placidus tyrannum, mitis immitem petis. 4560 quod si liceret (salvo honore principis) ad genua vestra volverer supplex petens ut verus haeres Anglici Henricus throni vincat Richardum sceptra qui furto tenet. sin vincat ille, vester Henricus vagus 4565 patria exsulabit aut luet poenas graves et vos pudebit colla victori dare. petatur ultro dum parat vires modo. aut perdat, aut peribit, hoc certum mihi. Heare the battle is joyned. Uppon his retourne, let gunns goe of and trumpetts sound, with all stir of souldiers without the hall, untill such time as the Lord Stanley be one the stage ready to speake as followeth. Stanleivs ad milites properate, solvite patriam tyrannide. 4570 infesta ferte signa pugna dum calet ut verus haeres regna teneat Angliae. pugnabit adversus scelus virtus pia. pugnate tantum, vestra nunc victoria. si vincitis, patria tyranno libera. 4575 medios in hostes ruite passu concito. The battell. Let hear be the like noyse made as before, as soone as the Lord Stanley hath spoken, who followeth the rest to the feild. After a litle space, let the Lord Northumberland come with his band from the fielde, att whose speech let the noyse cease. oratio comitis Northvmbriae ad milites Northumbriorum illustre nil damnes genus nostramve lunam miles ignavam putes quod tela fugiens hostium tergum dedi. immane regis execror tandem scelus. 4580 horreo suorum sanguine madentes manus. suasit vetustas fatidica regi fore victoriam, manus prius si conferat mutata quam sit luna. luna nos sumus. mox ergo lunam milites mutabimus 4585 tyrannus ut dignas scelere poenas luat. Let hear be the like noyse as before, and after a while let a captaine run after a souldier or two, with a sword drawne, drivinge them again to the feild, and say as followeth. centvrio ignave miles, quo fugis? nisi redis meo peribis ense. [ . . . . . . . . . ] After the like noise againe, let souldiers run from the feild, over the stage one after another, flinginge of their harnesse, and at length let some come haltinge and wounded. After this let Henrye Earl of Richmond come tryumphing, having the body of King Richard dead on a horse: Catesby and Ratcliffe and others bound as prisoners. nvncivs sedata lis est. iudicium Mavors tulit. iacet Richardus, at duci similis iacet. 4590 postquam feroces mutuo se acies vident et signum ad arma classicum cecinit tuba, saevus paratum miles in bellum ruit. fugiente tandem milite comitem videns equo Richardus admisso in illum ruit, 4595 catulis Nemeus ut furens raptis leo per arva passim rugiens saevus volat. vexilla comitis forte Brandonus tulit hastam cuius cruore tepefacit suam. hinc se Richardo Cheneus armis valens 4600 offert. Richardi hic viribus una cadit. ventum est ad hostem quem valide solum petit. in comite solo commorabatur ferox. potenti contra dextera sese comes defendit. aequo Marte pugnatur diu 4605 donec tot hostes convolant illo simul ut ille multis vulneribus fossus cadat. o laude bellica inclytum vere ducem, si saeva Gallus arma sensisset tua vel perfidus fallas datam Scotis fidem. 4610 sed sceleris ultor, caelitum potens pater, est sero vitam sed satis ultus tuam. orato Henrici comitis rector potens Olympi et astrorum decus, terrestium qui pastor es fidelium et principum cuius est potestas cordium, 4615 tu laeta regibus trophaea collocas. nitida caput cingis corona regium. solus deorum falsa vincis numina hostesque generi adfliges invidos suo. ingens honor debetur et gratia tibi 4620 quo splendidum nobis triumphum indulseras. cedit tuis armata iussibus cohors. si strage quis saeviret Astyages ferox [Phrygiove Pelops rege natus Tantalo,] expectet ille Cyrum, et ultorem tremat. 4625 Henricus audebit Richardum pellere. at tu, nitentis o gubernator poli, quem terra colit et vasta mundi fabrica, dum corpus aura vescitur nec ultimum diem fati claudunt sorores invidae, 4630 teneros levis dum nutrit artus spiritus, te laude perpetua canemus, debitas tibi afferemus gratias, potens deus. tu belluam meis domandam viribus mitis dabas heu civibus pestem suis. 4635 at vos, graves passi dolores milites, curate mox inflicta membris vulnera crudele ne quo serpat ulcus longius. reliqui sepulchra mortuis mites date. et inferis debetur excellens honor. 4640 Strangvs heros pver, Henricvs comes, Stanleivs heros Strang. non semper aequor fluctibus rabidis tumet nec semper imbre Iupiter pulsat mare. non semper acres Aeolus ventos ciet nec semper humiles caeca calcat sors viros. aliquando fluctus sternitur rabidi maris. 4645 illico caput radiatus et Titan micat. pressosque tollet aequa sors tandem viros. rex exsul olim Gallicis et Britonum latens in oris victor en potens suo regno potitur. regis o charum caput, 4650 salve, tuoque laetus in solio sede. multos in annos, Angliae verum decus, foelix deinceps subdiditis vivas tuis. fideique captivos tuae hos clemens cape. Hen. o Stanleiorum chara progenies mihi, 4655 o Strange nobilis, en libens te conspicor quos mihi dedisti reddo captivos tibi. Stan. rediisse charum patri salvum filium crudelis elapsum tyranni dextera exultat animus laetus, o fili mihi, 4660 pericula post tam dira quod sospes venis. Hen. regno mihique gratulor. regno gravi quod sit tyranno liberum, porro mihi quod sceptra regni tracto regalia mei. quare supremo, regna qui dedit, deo 4665 laudes canamus ore supplices pio. Let a noble man putt on the crowne upon Kinge Henries heade att the end of this oration, and the songe sunge which is in the end of the booke. After an Epilogue is to bee made, where in lett be declared the happy uniteinge of both houses, of whome the Queenes majestie came, and is undoubted heyr, wishinge her a prosperous raigne. epilogvs extincta vidistis puerorum corpora, horrenda magnatum furentum funera. funesta vidistis potentum proelia et digna quae cepit tyrannus praemia. 4670 Henricus illustris comes Richmondius turbata pacavit Richardi sanguine, antistitis commotus Eliensium sermone foelici sagaci pectore et gloriosi Marte Buckinghamii 4675 tum Margaretae matris impulsu suae, illustre quae nostrum hoc suis collegium Christoque fundavit dicatum sumptibus. quae multa regalis reliquit dexterae nunquamque laudatae satis mentis suae 4680 praeclara cunctis signa quondam saeculis. hic stirpe regali satus Lancastriae accepit uxorem creatam sanguine Eboracensi. sic duarum foedere finiunt in aeternum domorum iurgia. 4685 hinc portus hinc Anglis quietus perditis finisque funestae fuit discordiae. hinc illa manavit propago nobilis haeresque certus qui Britanni cardinem regni gubernans iure rexit iam suo 4690 Henricus, Henrici parentis filius, qui verus afflictae patronus patriae tum singulis unum reliquit commodis praestantius multo, licet quam plurimis, cum tam potentem procrearet principem 4695 Elizabetham, patre dignam filiam canosque vincentem seniles virginem, quae regna tot Phoebi peractis cursibus commissa rexit pace foelix Anglica, quam dextra supremi tonantis protegat 4700 et illius vitam tegendo protrahat. - finis tertiae actionis - 1 commentariensis Londonensis vulgo Recordator with Recordor add. altera manu B, recordor Londo., ut vulgo loquuntur E, recordator Lond., ut vulgo loquuntur J 2 servus doctoris Shai habet B 3 in mss. hoc nomen variis formis scribitur