Ursula DAAB (ed.), Die Althochdeutsche 
Benediktinerregel des Cod. Sang 916, Max Niemeyer 
Verlag, TŸbingen, 1959.


[190] (8) Ergo praeparanda
sunt corda nostra et
corpora sanctae
praeceptorum oboedientiae
militanda; et quod minus
habet in nos natura
possibile, rogemus
dominum, ut gratiae suae
adhibeat nobis adiutorium
omnis terrae.	[190] (8) keuuisso ze
karauuenne sint herzun
unseriu indi lihhamun dero
uuihono piboto dera
horsamii ze chamfanne; indi
daz min hebit in uns chnuat
samftes, pittames
truhtinan, daz dera ensti
sinera zuatue uns helfa
eocouuelihera erda.
Et sic fugientes gehennae
poenas ad vitam volumus
pervenire perpetuam, dum
adhuc vacat et in hoc
corpore sumus, et haec
omnia per hanc lucis vitam
vacat implere; currendum
et agendum modo est, quod
in perpetuum nobis
expediat.	indi so fliohente dera hella
uuizzi ze libe uuellemes
duruhqhuueman euuikemu,
denne nu noh muazzot indi
in desemu lihhamin pirumes
indi desiu alliu duruh desan
leoht lib muazzo erfullan;
ze hlauffanne indi ze tuenne
nu ist, daz in euuin uns
piderbit.
Constituenda est ergo a
nobis dominici scola
servitii, in qua institutione
nihil asperum, (9) nihil
grave nos constituturos
speramus. Sed et si quid
paulolum restrictius
dictante aequitatis ratione
propter emendationem
vitiorum vel
conversationem caritatis
processerit, non ilico
pavore perterritus fugias
viam salutis, quae non est
nisi angusto itinere
incipienda. Processu [191]
vero conversationis et fidei
dilatuto 	ze kesezzenne ist keuuisso
fona uns dera truhtinlihhun
scuala dera deonosti, in
deru kesezzidu neouueht
sarfes, (9) neouueht
suuarres uns kesezzente
uuannemes. Uzzan ioh auh
ibu huuaz luzziles
keduunganor dictentemu des
rehtes rediun duruh puazza
achustio edeo des libes
minna framkange, nalles sar
erflaucter forahtun fleohes
uuec dera heilii, daz nist
uzzan enkemu sinde ze
pekinnanne. Framkanc
ke[191]uuisso des


corde inenarrabili
dilectionis dulcidine
curritur mandatorum dei, ut
ab ipsius notitiam
magisterio discentes in
eius doctrina usque ad
mortem in monasterio
perseverantes passionibus
christi per patientiam
participemus, ut regni eius
mereamur esse consortes.
Amen.	libes indi dera kilauba
kepreittemu herzin
unerrahhotlihhera minna
dera suazzi si kehlaufan
kepoto cotes, daz fona siin
selbes chundidu
meistartuam lirnente in
sineru leru unzin ze tode in
munistre duruhuuonente
dolungono christes duruh
kedult teil nemem, daz
rihhes sine kearneem
uuesan ebanlozzon . . . . 
Qui leni iugo christi colla
submitte(10)re cupis,
regulae sponte da mentem
dulcis, ut capias mella. Hic
testamenti veteris novique
cuncta doctrina, hic ordo
divinus, hic castissima
vita. Hocque benedictus
pater constituit sacrum
volumen. Haecque mandavit
suis servare alumnis.
Simplicius christique
minister magistri latens
opus propagavit in omnes.
Una tamen mercis utroque
manet in aeternum. Amen.	du demu slehtin iohhe
cristes halsa untarleccan
(10) keros, rehtungu
selpuuillin kib muat
suazzan, daz nemes honec.
Hiar dera altun euua ioh
dera niuun alliu lera, hiar
antreitii cotchundiu, hiar
hreinisto lib. Indi den
keuuihter fater kesazta
uuiho puah. Indi desu kepot
sinem kehaltan chindum . . .
. indi christes ambaht des
meistartuames midanti
uuerach framerhlot in alle.
Einaz duuidaro loon ioh
pedero uuonet in euuin . . . . 
Ausculta, o fili, praecepta
magistri! Et inclina aurem
cordis tui, et admonitionem
pii patris libenter excipe et
efficaciter comple, ut ad
eum per oboedientiae
laborem rede(11)as, a quo
per inoboedientiae de-	hlose, uuelago chind, pibot
des meistres! Indi kehneigi
oora des herzin dines, indi
ze manungu des eerhaftin
fateres cernlihho intfah
indi huuaslihho erfulli, daz
ze inan duruh horsamii
arabeit huua(11)rabes, fona


sidiam  recesseras!  Ad te
ergo nunc mihi sermo
diregitur.         Quisquis
abre[192]nuntians pro-briis
voluntatibus domino
Christo, vero regi,
militaturus oboedientiae
fortissima atque praeclara
arma adsumis, imprimis ut
quicquid agendum inchoas
bonum, ab eo perfici
instantissima oratione
deposcas, ut qui nos iam in
filiorum dignatus est
numero conputare, non
debet aliquando de malis
actibus nostris contristari. 

Ita enim ei omni tempore de
bonis suis in nobis
parendum est, ut non solum
iratus pater suos non
aliquando fili(12)os
exheredet, sed nec ut
metuendus dominus
inritatus a malis nostris ut
nequissimos servos
perpetuam tradat ad
poenam, qui eum sequi
noluerint ad gloriam.	demu duruh unhorsamii
slaffii keliti! ze dih
keuuisso nu mir uuort ist
kerihtit. So huuer so
farsah[192]hanti eikaneem
uuillom truhtine criste,
uuaremu chuninge,
chamfanter dera horsamii
starchistun indi ioh
foraperahtida uuaffan
zuanimis, az erist daz so
huuaz so ze tuanne pikinnes
cuates, fona imu duruhtan
anastantantlihostin kepete
pittes, daz der unsih giu in
chindo keuuerdonter ist
ruava kezellan, niscal
eddesuuenne fona ubilem
tatim unserem keunfreuuit
uuesan. so keuuisso imu
eocouueliheru citi fona
cuatum sinem in uns ze
karauuenne ist, daz nalles
einin erpolganer fater siniu
nalles eonaldre chind (12)
erurerebe, uzzan . . . . daz
forahtanter truhtin
kecremiter fona ubilum
unsereem so uuirsiston
scalcha euuic selle ze
uuizze, die inan folgen
niuuolton ze tiuridu.
Exsurgamus ergo tandem
aliquando excitante nos
scriptura ac dicente: ÒHora
est iam nos de somno
surgereÓ. Et apertis oculis
nostris ad deificum lumen
adtonitis auribus audiamus
divina cottidie clamans,
quid nos ammonet vox
dicens: ÒHodie si	Erstantames keuuisso . . . .
eddesuuenne eruuechenteru
unsih kescrifti ioh
qhuedenteru: Òciit ist giu
uns fona slaffe ze stanne".
Indi intlohhaneem augom
unserem ze cotchundemu
leohte zualuustrenteem
oorom horrames
cotchundida tagalihhin
qhuuedenti, huuaz unsih
zuamanoot stimma qhue-


vocem [193] eius audieritis,
nolite obdurare corda
vestra!" et iterum: ÒQui
habet aures audiendi,
audiat", quid spiritus dicat
ecclesiis. Et quid dicit?
"Venite, filii, audite me!
Timorem domini docebo vos.
Currite, dum lu(13)men
vitae habetis, ne tenebrae
mortis vos conprehendat!"
Et quaerens dominus in
multitudine populi, cui haec
clamet, operarium suum
iterum dicit: ÒQuis est
homo, qui vult vitam et
cupit videre dies bonos"?
Quod si tu audiens
respondeas: ÒEgo!" dicit tibi
deus: ÒSi vis habere veram
et perpetuam vitam,
prohibe linguam tuam a
malo, et labia tua ne
loquantur dolum! Diverte a
malo et fac bonum! Inquire
pacem et persequere eam!
Et cum haec feceritis, oculi
mei semper super vos et
aures meae ad preces
vestras, et antequam me
invocetis, dicam vobis:
ÒEcce, adsum!Ó. 
Quid dulcius nobis ab hac
voce domini invitantis nos,
fratres (14) carissimi!
Ecce, pietate sua
demonstrat nobis dominus
viam vitae! Succinctis	den[193]ti: Òhiutu ibu
stimma sina horreet, ir
nichuriit furihertan herza
iuueriu", indi auur: Òder eigi
orrun horendo, hoorreÓ,
huuaz keist qhuede
samanungu. Indi huuaz
qhuidit? Òqhuemat, suni,
hoorrat mih! Forahtun
truhtines leru iuuih.
Hlauffat, denne (13) leoht
des libes eigiit ir, min
finstrii des todes euuih
pifahe!Ó Indi suahhanti
truhtin in managii liuteo,
huuemu deisu haret,
uuerachman sinan auur
qhuidit: ÒHuuer ist man, der
uuili lib indi keroot sehan
taga cuate?Ó Daz ibu du
hoorres antuurti: Òih!Ó
qhuuidit dir cot: ÒIbu uuili
haben uuaran indi euuigan
liib, piuueri zungun dineru
fona ubile, indi lefsa dina
min sprehhen seer!
Kihuuerebi fona ubile indi
tua cuat! Suahhi fridu indi
kefolge den! Indi denne
desiu tueet ir, augun miniu
simblum ubar iuuih indi
ooron miniu ze kepetum
iuuereem, indi er denne mih
kenemmeet, qhuidu iu: Òse,
azpim.Ó Huuaz suazzira uns
fona deseru stimmu
truhtines keladontes unsih,
pruadra (14) tiuristun! See,
dera gnada sua keaugit uns
truhtin uuec des libes!
Picurte keuuisso dera
kilauba edo ki-


ergo fide vel observantia
bonorum actuum lumbis
nostris et calciatis in
praeparatione evangelii
pacis pedibus
per[194]gamus itinera eius,
ut mereamur eum, qui nos
vocavit, in regno suo videre.
In cuius regni tabernaculo
si volumus habitare, nisi
illuc bonis actibus
curratur, minime
pervenietur. Sed
interrogemus cum propheta
dominum dicentes ei:
ÒDomine, quis habitabit in
tabernaculo tuo aut quis
requiescit in monte sancto
tuo?Ó Post hanc
interrogationem, fratres,
audiamus dominum
respondentem et
ostendentem nobis viam
ipsius tabernaculi dicens:
ÒQui ingreditur sine macula
et operatur (15) iustitiam,
qui loquitur veritatem in
corde suo, qui non egit
dolum in lingua sua, qui non
fecit proximo suo malum,
qui obprobrium non accepit
adversus proximum suum,
qui malignum diabolum cum
aliqua suadente sibi cum
ipsa suasione sua a
conspectibus cordis sui
respuens deduxit ad nihilum
et parvulos cogitatus eius
tenuit et adlisit ad
christumÓ.	haltidu cuatero tatio
lanchom unsereem indi
kescuahte in garauuidu des
cuatchun[194]din fridoo
fuazzum kangames sinda
sine, daz kearneem inan, der
unsih ladoot, in rihhe
sinemu sehan. In des rihhes
huse ibu uuellemes puan,
uzzan dara cuateem tatim
si kehlauffan, min
duruhqhueman. Uzzan
frahemees mit forasakin
truhtinan qhuedentes imu:
Òtruhtin, huuer puit in
selidun dineru edo huuer
kerestit in perege uuihemu
dinemu?Ó After deseru
antfrahidu, pruadra,
hoorremees truhtinan
antlengan-tan indi augantan
uns uuec des selbin huses
qhuedanti: Òder inkaat ano
pismiz indi uurchit (15)
reht, der sprihhit uuarhafti
in herzin sinemu, der niteta
seer in zungun sineru, der
niteta nahistin sinemu ubil,
der ituuiz nientfianc uuidar
nahistin sinemu, der
farfluahhanan diubil mit
eddesuuelihha kespanst imu
mit dia selbun kespanst
sina fona kesihtim herzin
sines farspienti keleitta ze
neouuehti indi luzzileer
kidanc sin kihebita indi
zuakechnusita ze christe.Ó
Qui timentes dominum de
bona 	Dia furahtante truhtinan
fona


observantia sua non se
reddunt elatos, sed ipsa in
se bona non a se posse, sed
a domino fieri
existi[195]mant. Operantem
in se dominum magnificant
illud cum propheta
dicentes: ÒNon nobis,
domine, non nobis, sed
nomini tuo da gloriamÓ.
Sicut nec Paulus apostolus
de praedicatione sua sibi
aliquid inputavit dicens:
ÒGra(16)tia dei sum id,
quod sumÓ. Et iterum ipse
dicit: ÒQui gloriatur, in
domine glorieturÓ. Unde et
dominus in evangelio ait:
ÒQui audit verba mea haec
et faciat ea, similabo eum
viro sapienti, qui
aedificavit domum suam
super petram. Venerunt
flumina, flaverunt venti et
impegerunt in domum illam.
Et non cecidit, quia fundata
erat super petram.Ó	cuateem kihaltidom iro
nalles sih kebant keile,
uzzan diu selbun in sih
cuatiu nalles fona sih
magan, uzzan [195] fona
truhtine uuesan uuannant.
Uuerchontan in sih
truhtinan mihhilont daz mit
forasegin qhuedente:
Ònalles uns, truhtin, . . . .
uzzan nemin dinemu kib
tiurida. Soso noh . . . . poto
fona digii sineru imu
eddesuuaz kizelita
qhuedenti: Òanst (16) cotes
pim daz, daz pim.Ó Indi auur
er selbo qhuidit: Òder
cuatliheet, in truhtine
cuatlihheeÓ. Danan ioh
truhtin . . . . qhuad: Òder
hoorit uuort miniu desiu
indi tuat dei, kelihhison
inan commane spahemu, der
kezimbrota hus sinaz oba
steine. Qhuamun aha,
platoon uuinti indi erloso
tatun in hus daz. Indi . . . .
fial, danta kestudit uuas
oba steine.Ó
Haec complens dominus
exspectat nos cottidie his
suis sanctis monitis factis
nos respondere debere. Ideo
nobis propter
emendationem malorum
huius vitae dies ad inducias
relaxantur dicente apostolo:
ÒAn nescis, quia patientia
dei ad poenitentiam te
adducit?Ó Nam pius
dominus dicit: ÒNolo
mortem peccatoris, sed	Deisu erfullenti truhtin
peitoot unsih tagalihhin
desem uuiheem sineem
manungum tatim unsih
anlengan scolan. Pidiu unsih
duruh puazza ubilero desses
libes taga ze antlazza sint
kelengit qhuedentemu potin:
Òedo niuueist, danta kidult
cotes ze hriuuun dih
zualeitit?Ó Keuuisso
erhafter . . . . qhuidit:
Òniuuillu tod des suntigin,


ut (17) convertatur et
vivat.Ó Cum ergo
interrogassemus dominum,
fratres, de habitatore
taberna[196]culi eius,
audivimus habitandi
praeceptum. Sed si
conpleamus habitatoris
officium, erimus heredes
regni caelorum. Amen.	uzzan daz (17) kehuueraue
indi lebee.Ó Denne keuuisso
intfrahetomes truhtinan,
fratres, fona puarre des
[196] huses sines,
kehortomees des puentin
kipot. Uzzan ibu
erfullemees des puentin
ambahti, pirumes eribun
himilrihhes . . . . 
I. De generibus monachorum.
Monachorum quattuor esse
genera manifestum est.
Primum coenobitarum. Hoc
est monasteriale militans
sub regula vel abbate.
Deinde secundum genus est
anachoritarum, id est
heremitarum, horum qui non
conversationis fervore
novitiae, sed monasterii
probatione diutur-na, qui
didicerunt contra diabolum
multorum solatio iam docti
pug-nare et bene instructi
fraterno (18) examine ad
singularem pugnam heremi
securi iam sine
consolatione alterius sola
manu vel brachio contra
vitia carnis vel
cogitationum deo auxiliante
sufficiunt pugnare. Tertium
vero monachorum
deterrimum genus est
sarabaitarum, qui nulla
regula adprobati
experientia magistri sicut
aurum fornacis, sed in
plumbi natura molliti adhuc
operibus servientes saeculo	fona ohunnum municho.
municho fioreo uuesan
chunni kund ist. Erista
samanungono. Daz ist
munistrilih chamffanti
untar regulu edo demu
fatere. Danaan andraz
chunni ist einchoranero, daz
ist uualdlihhero, dero die
nalles des libes uualme
dera niuuuii, uzzan des
munistres chorungu
lancsameru, die lirneton
uuidar diubil managero
helfu giu kileerte fehtan
indi uuela kileerte
pruaderlihhera (18)
ursuahhidu ze einluzlihheru
fehtun des uualdes sihhure
giu ano helfa andres einera
henti edo arame uuidar
achusti des fleiskes edo
kidancha cote helfantemu
kenuhtsamont fehtan. Dritta
keuuisso municho uuirsista
chunni ist lihhisarro, die
noh dera rehtungu kechorote
pifindungu des meistres
soso cold des ouanes, uzzan
in pliuues chnuati
keuueihhete nu noh
uuerchum deononte uueral-


[197] fide mentiri deo per
tonsuram noscuntur, qui
bini aut terni aut certe
singuli sine pastore non
dominicis, sed suis inclusi
ovilibus. Pro lege eis est
desideriorum voluptas. Cum
quicquid putaverint vel
elegerint, hoc dicunt
sanctum, et 
quod noluerint, hoc (19)
putant non licere. Quartum
vero genus est monachorum,
quod nominatur gyrovagum,
qui totam vitam suam per
diversas provincias ternis
aut quaternis diebus per 

diversorum cellas
hospitantur, semper vagi et
numquam stabiles et
propriis voluntatibus et
gulae inlecebris servientes
et per omnia deteriores
sarabaitis. De quorum
omnium horum miserrima
conversatione melius est
silire quam loqui. His ergo
omissis ad coenobitarum
fortissimum genus
disponendum adiuvante
domino veniamus. Amen.	ti kelaubu [197] liugan cote
duruh scurt sint keuuizzan,
die zuuiske edo driske edo
keuuisso einluzze ano hirti
nalles truhtinlihem, uzzan
iro pilohhaneem euuistun.
Fora euu im ist kiridono
uunnilust. Denne so huuaz so
uuannant edo kiuuellant, daz
qhuedant uuihaz, indi daz
niuuellant, daz (19)
uuannant nalles   erlaubpan.  
Fiorda keuuisso chunni ist
municho, daz ist  kenemmit
suuihharro, die allan lib  iro 
duruh missilihho lantscaffi
driskeem edo   feoris-keem
tagum duruh  missilihho 
cello sint kecastluamit,
simblum suuihhonte indi
neonaldre statige indi
eiganeem uuillom indi
cheluun unerlaubantlihheem
deononte indi duruh alliu
uuirsirun lihisarum. Fona
dero allero desero uuirsirin
libe pezzira ist suuigeen
denne kisprohhan uuesan.
Desem keuuisso
farlazzanem ze samanungu
starachistin chunne
kesezzamees zuahelfantemu
truhtine qhuememees. . . . . 
II. Qualis debeat esse abbas. 
Abbas, qui praeesse dignus
est monasterio, semper
meminere [198] debet, quod
dicitur, et nomen maioris
factis implere,	 
. . . . der forauuesan
uuirdiger ist munistres,
simblum kehuckan [198]
scal, daz ist keqhuetan, indi
nemin meririn


christi enim agere vices in
monasterio (20) creditur,
quando ipsius vocatur
pronomine dicente apostulo:
ÒAccepistis spiritum
adoptionis filiorum, in quo
clamamus abba pater.Ó
Ideoque abbas nihil extra
praeceptum domini, quod
absit, debet aut docere aut
constituere vel iubere. Sed
iussio eius vel doctrina
fermentum divinae
iustitiae in discipulorum
mentibus conspargatur.
Memor sit semper abbas,
quia doctrinae suae vel
discipulorum oboedientiae
utrarumque rerum in
tremendo iudicio dei
facienda erit discussio.
Sciatque abbas culpae
pastoris incumbere,
quicquid in ovibus pater
familias utilitatis eius
minus poterit invenire.
Tantum iterum erit, ut, si
inquieto vel inoboedienti
gregi pastoris (21) fuerit
omnis diligentiae adtributa
et morbidis earum actibus
universa fuerit cura
exhibita, pastor earum in
iudicio domini absolutus
dicat cum propheta domino:
ÒIustitiam tuam non
abscondi in corde meo,
veritatem tuam et salutare
tuum dixi. Ipsi autem
contemnentes spreverunt
me.Ó Et tunc demum
inoboedientibus curae 	tatim erfullan, cristes
keuuisso tuan uuehsal in
munistre (20) ist kelaubit,
denne er selbo ist kenemmit
pinemin qhuedentemu potin:
Òentfiangut atum ze uunske
chindo, in demu haremees
faterlih fater.Ó Enti pidiu . .
. . neouueht uzzana pibote
truhtines, daz fer sii, scuIi
edo lerran edo kesezzan edo
kepeotan. Uzzan kipot sinaz
edo lera deismin des
cotchundin rehtes in
discono muatum si
kesprengit. Kehuctic sii
simblum . . . . daz dera
sinera lera edo discono
horsamii indi peidero
rachono in dera forahtlihhun
suanu cotes ze tuenne ist
kesuahhida. Indi uuizzi . . . .
sunta hirtes anahlinenti so
huuaz so in scaffum fater
hiuuiskes piderbii sinera
min megi findan. So auur
ist, daz, ibu unstillemu edo
unhorsamonti chortar hirtes
(21) ist eocouuelih kernii
zuakitaniu indi suhtigeem
iro tatim alliu ist ruahcha
zuakitan, hirti iro in suanu
truhtines inpuntaneer
qhuede mit uuizzagin
truhtine: Òreht dinaz
nikiparac in herzin minemu,
uuarhafti dina indi heilantii
diin qhuad. Sie keuuisso
farmanenti farhocton mih.Ó
Indi denne az iungist
unhorsamen dera ruahcha
sinera scaffum


suae ovibus poena sit eis
praevalens ipsa mors.	uuizzi si im furimakanti
selbo tod.
Ergo cum aliquis suscepit
nomen abbatis, duplici
debet [199] doctrina suis
praeesse discipulis. Id est
omnia bona et sancta factis
amplius quam verbis
ostendat, et capacibus
discipulis mandata domini
verbis proponere, duris
corde vero et
simplicioribus factis suis
divina praecepta
demonstrare. 
(22) Omnia vero, quae
discipulis docuerit esse
contraria, in suis factis
indicet non agenda, ne aliis
praedicans ipse reprobus
inveniatur, ne quando illi
dicat deus peccanti: ÒQuare
tu enarras iustitias meas
et adsumis testamentum
meum per os tuum? Tu vero
odisti disciplinam meam et
proiecisti sermones meos
post te.Ó Et Òqui in fratris
tui oculo festucam videbas,
in tuo trabem non vidisti.Ó	Keuuisso denne
eddesuueliher intfahit
namun . . . . zuuifalda [199]
scal lera sinem forauuesan
discom. Daz ist alliu cuatiu
indi uuihiu tatim meer
denne uuortum keaucke, indi
farstantanteem discoom
pibot truhtines uuortum
furikisezzan, herteem
herzin keuuisso indi
einfaltlihhero tatim sinem
cotchundiu pibot keauckan.
(22) Alliu keuuisso, dei
discoom lerit uuesan
uuidaruuartiu, in sineem
tatim chundit nalles ze
tuenne, ni andreem
forasagenti er farchoraneer
si fundan, min huuenne imu
qhuede cot suntontemu:
Òhuuanta du errahhos reht
miniu indi zuanimis euua
mina duruh mund dinan? Du
keuuisso fietos egii mina
indi faruurfi uuort miniu
after dih.Ó Indi Òdu in
pruader dines augin halm
kesahi, in dinemu kepret
nikisahi.Ó
Non ab eo persona in
monasterio discernatur. Non
unus plus ametur quam
alius, nisi quem in bonis
actibus aut oboedientia
invenerit meliorem. Non
proponatur ingenuus ex
servitio convertenti, nisi
alia rationabilis causa
exsistat. Quodsi ita iustitia
dictante (23) abbati 	Nalles fona imu heit in
munistre si kiskeidan.
Nalles einer meer si
keminnoot denne andrer,
uzzan den in cuateem tatim
edo horsamii finde pezzirun.
Nalles furi si kesezzit
friger er deonosti
kehuuarbantemu, uzzan
andriu redihaftiu rahha si.
Daz ibu so reht dictontemu
(23) . . . . ke-

visum fuerit et de
cuiuslibet ordine  id  facere 
potest,  alii  vero propria
teneant loca, quia sive
servus  sive  liber  omnes 
in     [200] Christo unum
sumus et sub uno domino
aequalem servitutis
militiam baiolamus, quia
non est apud deum
personarum acceptio.
Solummodo in hac parte
apud ipsum discernimur, si
meliores ab aliis in
operibus bonis et humiles
inveniamur. Ergo aequalis
sit ab eo omnibus caritas,
una praebeatur in omnibus
secundum merita
disciplinae.	duht ist indi fona so
uuelihhes kesezzidu daz
tuan mac, andre keuuisso
eigono eigin steti, danta
edo scalch edo frier alle in
uui[200]hemu ein pirumes
indi untar eimemu truhtine
ebanlihho des deonostes
chamfheit tragames, danta
nist mit cotan heiteo
antfangida. Einu mezzu in
desemu teile mit imu
pirumes kiskeidan, ibu
pezzirun fona andreem in
uuerchum cuateem indi
diomuate pirum funtan.
Keuuisso eban sii fona imu
allem minna, einiu si
kekeban in alleem after
keuurahti dera ekii.
In doctrina sua namque
abbas apostolicam debet
semper illam formam
servare, in qua dicit: (24)
ÒArgue, obsecra, increpa!Ó
Id est miscens temporibus
tempora, terroribus
blandimenta. Dirum
magistri pium patris
ostendat affectum. Id est:
indisciplinatos et inquietos
debet durius arguere,
oboedientes autem et mites
et patientes, ut melius
proficiant, obsecrare.
Neglegentes et
contemnentes ut increpet
et corripiat admonemus.
Neque dissimulet peccata
delinquentium, sed mox, ut
ceperint oriri, radicitus ea,
ut praevalet, amputet, 	In leru sineru keuuisso . . . .
potoliha scal simblum daz
pilidi haltan, in demu
qhuidit: (24) Òdreuui,
pisuueri, refsi!ÓDaz ist
miskenti citum citi, ekisom
slehtiu. Crimmii des
meistres erhaftii fateres
keaucke minna. Daz ist:
unekihafteem indi
unstilleem scal hartor
drauuen, horsamem
keuuisso indi mitiuuareem .
. . . dultigeem, daz in
pezzira framkangeen,
pisuuerran. Ruahchalose
indi farmanente so refse
indi keduuinge
zuamanomees. Indi nialtinoe
sunta missituantero, uzzan
saar, so pikinneen
ufqhueman, uurzhaftor daz,
so furist megi,


memor periculi Hely,
sacerdotis de Silo. Et
honestiores quidem atque
intelligibiles animos prima
vel 
secun(25)da ad admonitione
verbis corripiat,  inprobos 
autem  et duros ac superbos
vel inoboe[201]dientes
verberum vel corporis
castigatione in ipso initio
peccati coerceat, sciens
scriptum: ÒStultus verbis
non corregiturÓ, 

et iterum: ÒPercute filium
tuum virga et liberabis
animam eius a morte.Ó
Meminere debet semper
abbas, quod est meminere,
quod dicitur, et scire, quia,
cui plus committitur, plus
ab eo exigitur. Sciatque,
quam difficilem et arduam
rem suscepit: regere
animas et multorum servire
moribus, et alium quidem
blandimentis, alium vero
increpationibus, alium
suasionibus.	abasnide, kehucke dera
zaala . . . . des euuartin fona
silo. Indi eeruuirdigoron
keuuisso indi
farstantantlihhe muatu
eristun edo an(25)drera
zuamanungu uuortum
keduuinge, unkiuuareem
keuuisso indi herteem [201]
indi ubarmuate edo
unhorsame filloom edo des
lihhamin rafsungu in demu
selbin anakin dera sunta
keduuinge, uuizzanti
kescriban: Òunfruater
uuortum nist kerihtit,Ó indi
auur: Òslah chind dinaz
kertu indi erloosis sela sina
fona tode.Ó Kehuckan scal
simblum . . . . daz ist
kehuckenti, daz ist
keqhuuetan, indi uuizzan,
daz, demu meer ist
pifolahan, meer fona imu
uuirdit ersuahhit. Indi
uuizzi, huueo unsemfta indi
uuidarpirkiga racha
intfianc: ze kerihtanne sela
indi manakero deonoon
sitim, indi einlihhan
keuuisso slehtidoom,
einlihhan keuuisso
rafsungoom, einlihhan
kespenstim.
Et secundum uniuscuiusque
qualitatem vel
intellegentiam ita se
omnibus conformet et
aptet.  (26) Et non solum
detrimentum gregis sibi
commissi non patiatur,
verum etiam in
augmentatione boni gregis
gaudeat, ante omnia ne
dissimulans aut
parvipendens	Indi after eocouuelihhes
huuialihhii edo farstantida
so sih alleem kepilide indi
kemahhoe. (26) Indi nalles
einin unfroma des chortres
imu pifolahanes nisi
kedoleet, uuar keuuisso in
auhhungu des cuatin
chortres mende, fora allu
min altinonti edo luzzil
mezzinti heilii selono


salutem animarum sibi
commissarum. Non plus
gerat sollicitudinem de
rebus transitoriis et
terrenis atque caducis, sed
semper cogitet, quia
animas suscepit regendas,
de quibus rationem
redditurus est. Et ne
causetur de minore forte
substan-tia. Meminerit
scriptum: ÒPrimum quaerite
regnum dei et iustitiam
eius et haec omnia
adicientur vobisÓ. Et
iterum: ÒNihil deest
timentibus eum.Ó [202]
Sciatque, quia, qui suscepit
animas regendas, parit se
ad rationem reddendam in
die iudicii. (27) Et quantum
sub cura sua fratrum se
scierit habere numerum,
agnoscat pro certo, quia in
die iudicii ipsarum omnium
animarum erit redditurus
rationem, sine dubio addita
et suae animae. Et ita
semper timens futuram
discussionem pastoris de
creditis ovibus cum de
alienis ratiociniis cavet,
redditus de suis sollicitus.
Et cum de monitionibus suis
emendationem aliis
subministrat, ipse efficitur
a vitiis emendatus.	imu pifolahanero. Nalles
meer tue soragun fona
rahhoom zefarantlihheem
indi erdlihheem indi
zerisenteem, uzzan
simblum denche, daz selo
intfianc ze rihtenne, fona
diem rediun erkebanter ist.
Indi min chlagoe fona
minnirun odhuuila ehti.
Kehucke kescriban: Òaz
erist suahhat rihhi cotes . . .
. reht sinaz . . . . desiu alliu
sint keauhhot iu.Ó Indi auur:
Òneouueht uuan ist
furahtan[202]teem inan.Ó
Indi uuizzi, danta, der
intfianc selo ze rihtanne,
karauue sih ze rediun ze
arkebanne in tage dera
suana. (27) Indi so filu so
untar ruahha pruadro sinero
sih uuizzi habeen ruava,
erchenne ano zuuiual, daz in
tage dera suana dero
selbono allero selono ist
erkebanteer rediun, ano
zuifal keauhhoti indi dera
sinera sela. Indi so simblum
forahtanti zuauuarta
kesuahhida des hirtes fona
pifolahaneem scaffum
denne fona fremideem
redinoom porakee, erkibit
fona sineem pihuctigeer . . .
. denne fona manungoom
sineem puazza andres
untarambahte, erist ketaan
fona achustim kepuazteer.


III De adhibendis ad
consilium fratribus.	fona tuenne ze keratte
pruadero.
Quotiens aliqua praecipua
agenda sunt in monasterio,
convocet abbas omnem
congregationem et dicat
ipse, unde agitur. Et audiens
consilium fratrum tractet
apud se, (28) et quod utilius
iudicaverit, faciat. Ideo
autem omnes ad consilium
vocari diximus, quia
saepius iuniori dominus
revelat, quod melius est.
Sic autem dent fratres
consilium cum omni     
[203] humilitatis
subiectione, ut non
praesumant procaciter
defendere, quod eis visum
fuerit. Et magis in abbatis
pendat arbitrio, ut, quod
salubrius esse iudicaverit,
ei cuncti oboediant. Sed
sicut discipulis convenit
oboedire magistro, ita et
ipsum provide et iuste
concedet cuncta disponere.
In omnibus igitur omnes
magistram sequantur
regulam, neque ab ea
itenere declinetur a
quoquam. Nullus in
monasterio proprii sequatur
cordis voluntatem, neque
praesumat quisquam cum
abbate 
suo (29) proterve infra aut
foras monasterio
contendere. Quod si
praesumpserit, regulari
disciplina subiaceat. Ipse
tamen abbas cum timore dei
et observatione regulae	so ofto so eddeslihhiu diu
meistun ze tuenne sint in
munistre, uuisse . . . .
eocouuelihheru samanungu .
. . . qhuuede er, huuanan ist
ketaan. Indi hoorrenti kirati
pruadero trahtoe mit sih,
(28) indi daz piderborin
suanit, tue. Pidiu keuuisso
alle ze kerate uuissan
qhuedamees, danta ofto
iungirin truhtin intrihhit,
daz pezzira ist. So keuuisso
kebeen . . . . kerati mit
eocouuelihera deo[203]heit
untaruuorfanii, daz nalles
erpaldeen uuelihho
skirmeen, daz im keduht ist
. . . . meer . . . . hangeet
selbsuana, so, daz
heillihhoor uuesan suanit,
imu alle hoorreen. Uzzan so
discoom kerisit hoorreen
demu meistre, so ioh imu
forakesehantlihho indi
rehto kelimfit alliu
kesezzan. In alleem auur
alle dero meistrun sin
kefolgeet rehtungu indi noh
fona iru sinde si kehneigit
fona einigeru. Niheiner in
munistre eikanes si
kefolgeet herzin uuillin,
indi noh erpaldee einiic mit
abbate sinemu (29)
frafallihho innana edo
uzzaan munistres flizzan.
Daz ibu erpaldeet, deru
rehtlihhun ekii untarlicke.
Er duuidaro . . . . mit
forahtun cotes . . . . 


omnia faciat sciens se
procul dubio de omnibus
iudiciis suis aequissimo
iudici deo rationem
redditurum. Si qua vero
minora agenda sunt in
monasterio, utilitatibus
seniorum tantum utatur
consilio, sicut scriptum
est: ÒOmnia fac cum
consilio et post factum non
paeniteberis.Ó	pihaltidu rehtungu alliu tue
uuizzanti sih ano zuifal
fona alleem suanoom
sineem demu ebanostin
suanarre cote rediun
kebantan. Ibu huuelihhiu
keuuisso minnirun ze tuanne
sint in munistre,
piderbidoom herostono so
pruhhe kerattes, so
kescriban ist: Òalliu tua mit
kiratida indi after tatim
nihriuoesÓ.
IV. Quae sunt instrumenta
bonorum operum.	
Inprimis dominum deum
dile[204]gere ex toto corde,
tota anima, tota virtute!
Deinde proximum tamquam
se ipsum! Deinde non
occidere, non (30)
adulterare, non facere
furtum, non concupiscere,
non falsum testimonium
dicere, honorare omnes
homines! Et quod sibi quis
fieri non vult, alio non
faciat. Abnegare semet
ipsum sibi, ut sequatur
Christum. Corpus castigare,
dilicias non amplecti,
ieiunium amare, pauperes
recreare, nudum vestire,
infirmum visitare, mortuum
sepelire, in tribulatione
subvenire, dolentem
consolari, saeculi actibus
se facere alienum, nihil
amori Christi praeponere,
iram non perficere,
iracundiae tempus non
servare, dolum in corde non
tenere, pacem falsam non
dare, caritatem non dere-	az   erist .  .  .  .  ze  
minnonne   [204]  .  .  .  . 
Danan nahistun soso sich
selban! Danan nislah, (30)
nihuaro, nitua diufa,
nikeroes, nalles lucki
urchundii qhuuedan, eeren
alle man! . . . . daz imu
huuelih uuesan niuuelle . . . .
nitue. Farsahhan sih selban
imu, daz si kefolgeet . . . .
Lihhamun hreinnan, uuelun
nalles kihalsit uuesan,
fastun minnon, arame
erqhuichan, nahhutan
uuattan, unmahtigan uuison,
totan picraban, in arabeiti
helfan, serazzantan
ketrostan, dera uuerolt tati
sih tuan andran, neouueht
minnu . . . . furisezzan,
aabulkii nalles duruhtuan,
dera abulkii ciit nalles
haltan, seer in herzin
nihabeen, fridu luckan
nikeban, minna nifarlazzan!
Nisuuerran,


linquere! Non iurare, ne
forte perierit! Veritatem ex
corde et ore proferre, mala
pro malo (31) non reddere,
iniuriam non facere, sed
facta patienter suffere!
Inimicos dilegere !
Maledicentes se non
remaledicere, sed magis
benedicere! Persecutionem
pro iustitia sustinere,  non  
esse  superbum, non
vinolentum, non multum
edacem, non  somnolentum,
non pigrum, non 
mur[205]moriosum, non
detractorem, spem suam
deo committere! Bonum
aliquid in se, cum viderit,
deo adplicet non sibi! Malum
vero semper a se factum
sciat et sibi reputet! Diem
iudicii timere, gehennam
expaviscere, vitam
aeternam omni
concupiscentia spiritali
desiderare, mortem
cottidie ante oculos
suspectam habere, actus
vitae suae omni  hora 
custodire,  in  omni loco 
deum  se  respicere  pro     
(32) certo scire,
cogitationes malas cordi
suo advenientes mox ad
Christum allidere et seniori
spiritali patefacere, os
suum a malo et pravo
eloquio custodire, multum
loqui non amare, verba vana
aut risui apta non loqui,
risum multum aut excussum
non amare, lectiones
sanctas libenter audire,
orationi frequenter
incumbere, mala sua	min odhuuila faruuerde!
Uuarhafti er herzin indi
munde frampringan, ubil
fora ubile (31) nikeltan,
uuidarmuati nituan, uzzan
kitanaz kedultlihho
ketragan! Fiant minnon!
Fluahhonte sih nalles
uuidar-fluah-han, uzzan meer
uuihan! Aahtunga pireht
doleen, nalles uuesan
ubarmuatan, nalles uuin-
trunchal, nalles filuezzalan,
nalles slaaffagan, nalles
tragan . . . . murmulontan ....
pi[205]sprehhon, uuan sinan
cote pifelahan! Cuat
eddesuuaz in sih, denne
kisehe, cote zuapifalde
nalles imu ! ubil keuuisso
simblum fona sih kitanaz
uuizzi indi imu kezelle! Tac
dera suana furihtan, hella
erforahtan, lib euuigan
eocouuelihhera kirida dera
aatumlihhun keroon, tod
takalihhin fora augoom
sorachaftan habeen, kitaat
libes sines eocouuelihhera
citi haltan, in
eocouuelihheru steti cotan
sih sehan (32) ano zuuifal
uuizzan, kedancha ubile
herzin sinemu
zuaqhuuemente saar ze
christe chnussan indi
heririn atumlihhemu offan
tuan, mund sinan fona
ubileru edo abaheru sprahhu
haltan, filu sprehhan
niminnon, uuort italiu edo
hlahtre kimahhiu
nisprehhan, hlahtar filu edo
kescutitaz niminnon,
lectiun uuiho kern-


praeterita cum lacrimis vel
gemitu cottidie in oratione
deo confiteri, de ipsis
malis de cetero emendare,
desideria carnis non
efficere, voluntatem
propriam odire, praeceptis
abbatis in omnibus
oboedire,  etiam  si  ipse 
aliter, quod  absit,  agat, 
memor  illud dominicum 
praeceptum:            (33)
ÒQuae dicunt, facite, quae
autem faciunt, facere
nolite!Ó Non velle dici
sanctum, antequam sit, sed
prius esse, quod verius
dicatur! 


[206] Praecepta dei factis
cottidie studeat adimplere,
castitatem amare, nullum
odire, zelum et invidiam
non habere, contentionem
non amare, elationem
fugire, seniores venerare,
iuniores dilegere, in Christi
amore pro inimicis orare,
cum discordante ante solis
occasum in pace redire, et
de dei misericordia
numquam disperare! Ecce,
haec sunt instrumenta artis
spiritalis, quae cum fuerint
a nobis die noctuque
incessabiliter adimpleta et
in die iudicii reconsignata, 
illa  merces  nobis    a
domino reconpensabitur,
(34) quam ipse promisit:
ÒQuod oculus non vidit nec
auris audivit nec in cor
hominis ascendit,	lihho horran, kipete ofto
anahlineen, ubiliu siniu
kelitaniu mit zaharim edo
uuaffe tagalihhin in kepete
cote gehan, fona diem
selbon ubilum frammert
puazzan, kirida fleiskes
nalles tuan, uuillon eikinan
fien, pibotum . . . . in alleem
horran, so sama ibu er
andaruuis, daz fer si, tue,
kehucke daz truhtinlihha
pibot: (33) Òdei qhuuedant,
tuat, dei keuuisso tuant,
tuan nichurit!Ó Nalles . . . .
kiqhuetan uuesan uuihaz, er
denne  si,  uzzan  er 
uuesan,      daz uuarlihhor
[206] keqhuuetan! Pibot
cotes tatim tagalihhin zilee
erfullen, hreinii minnon,
neomannan fien, anton indi
abanst nihabeen, fliiz
nimonnon, preitida fleohan,
heroston ereen, iungiron
minnoon, in christes minnu
pi fianta petoon, mit
ungaherzamu er dera
sunnuun sedalkange in fridu
huuarban, indi fona cotes
armiherzidu neonaldre
faruuannan! Inu, deisu sint
leera dera listi atumlihhun,
dei denne sint fona uns
tages indi nahtes
unbilinnanlihhaz zuaerfultiu
indi in tage dera suana
auurkezeih-hantiu, daz loon
uns fona truhtine ist
uuidarmezzan, (34) daz er
selbo forakihiaz: Òdaz auga
nikisah noh oora hoorta noh
in herza mannes ufsteic, dei


quae praeparavit deus his,
qui diligunt eum.Ó Officina
vero, ubi haec omnia
diligenter operemur,
claustra sunt in monasterio
et stabilitas in
congregatione.	karata cot diem, die
minnoont inanÓ. ambahti
keuuisso, dar deisu alliu
kernlihho pirum kiuurchit,
pilohhir sint in monastre
indi statigii in samanungu.
V. De oboedientia.	fona horsamii.
Primus itaque humilitatis
gradus est oboedientia sine
mora. Haec convenit his, qui
nihil sibi a Christo carius
aliquid exaestimant propter
servitium sanctum, quod
professi sunt, seu propter
metum gehennae [207] vel
gloriam vitae aeternae. Mox
ut aliquid imperatum a
maiore fuerit, hacsi
divinitus  imperetur, 
moram  pati nesciunt  in
faciendo, de quibus (35)
dominus ait: ÒObauditu
auris oboedivit mihi.Ó Et
iterum dicit doctoribus:
ÒQui vos audivit, me
audivit.Ó Ergo hii tales
relinquentes statim, quae
sua sunt, et voluntatem
propriam deserentes mox ex
occupatis manibus et quod
agebant inperfectum
relinquentes vicino
oboedientiae pede iubentis
vocem factis sequantur. Et
veluti uno momento et
praedicta magistri iussio
et perfecta discipuli opera
in velocitate timoris dei
ambae res communiter
citius explicantur, quibus
ad vitam aeternam gra-	eristo inunu dera deoheiti
stiagil ist hoorsamii ano
tuuala. Deisu kerisit diem,
die neouueht im fona
christe tiurorin eouueht
uuannant duruh deonost
uuihaz, daz kegehane sint,
edo duruh forahtun dera
hella [207] edo tiurida des
euuigin libes. Saar so
eouueht kipotan fona
meririn ist, samaso
cotchundlihho si kepotan,
tuuala kedoleet uuesan
niuuizzin ze tuenne, fona
diem (35) truhtin qhuidit:
Òkaganhoridu des oorin
kaganhoorta mirÓ . . . . auur
qhuuidit lerarum: Òder iu
horit, mih horit.Ó Keuuisso
dese solihhe farlazzante
saar, dei iro sint . . . .
uuilloom eiganeem
farlaazzante saar . . . .
pihafteem hantum . . . . daz
tuant unduruhtaan
farlaazzante nahemu dera
hoorsamii fuazze
kepiotantes stimma tatim
si kefolget. Indi sosama
eineru stunthuuilu . . . .
forakeqhuuetaniu des
meistres kipot . . . .
duruhtaniu diskin uuerach in
sniumidu forahtun cotes
pedo racha kimeinsamlihho
sniumor siin


diendi amor iucumbit. Ideo
angustam  viam   arripiunt,      
unde dominus    dicit: 
ÒAngusta  via  est,         
quae   ducit  ad  vitamÓ,  ut
non suo  arbitrio           (36)
viventes vel desideriis suis
et voluntatibus
oboedientes, sed
ambulantes alieno iudicio
et imperio, 
in coenobiis degentes
abbatem sibi praeesse
desiderant. Sine dubio hii
tales illam domini
imitantur sententiam, in
qua dicit: ÒNon veni facere
voluntatem meam, sed eius,
qui me misit, patris.Ó Sed
haec ipsa oboedientia tunc
acceptabilis erit deo et
dulcis hominibus. Si quod
[208] iubetur, non trepide,
non tepide, non tarde aut
cum murmorio vel cum
responso nolentis
efficiatur, quia
oboedientia, quae maioribus
praebetur, deo exhibitur. 
Ipse enim dixit:   ÒQui  vos 
audit,  me  audit.Ó Et cum 
bono  animo  a  discipulis
praebere oportet, quia
Òhilarem datorem  diligit 
deusÓ.  Nam    cum  malo
animo si oboedit discipulus
et non  so(37)lum ore, sed
etiam in corde si
murmoraverit, etiam si
impleat iussionem, tamen
acceptum iam non erit deo,
qui cor eius respicit	kefaldan, diem ze libe
euuigemu ze faranne minna
anahlineet. Pidiu engan uuec
kecriiffant, danan truhtin
qhuidit: Òenger uuec ist, der
leitit ze libeÓ, daz nalles
iro selbsuana (36) lebente
edo kiridon iro indi uuillom
hoorsamonte, uzan 
kangante  fremideru    
suanu indi kepote,
in samanungu lebente . . . .
im forauuesan keroont. Ana
zuifal dese solihhe die
truhtines sint keleisinit
keqhuuit, in deru qhuuidit:
Òniqhuuam tuan uuillun
minan, uzzan des, der mich
santa, fateresÓ. Uzzan diu
selba hoorsamii denne
antfanclih ist cote [208]
indi suazzi manuum. Ibu
huuaz ist kepotan, nalles
stozzonto, nalles uualo,
nalles trago edo mit
murmulode edo mit antuurtu
des niuuellentin ist kitan,
danta hoorsamii, diu
meriroom ist kekeban, cote
ist ketaan. Er keuuiso qhuad:
Òder iuih hoorit, mih
hoorit.Ó Indi mit cuatu
muatu fona discoom keban
kerisit, danta Òclatamuatan
kebon minnoot . . . . Ó
Keuuisso mit ubilo muatu
ibu hoorit disco indi nalles
(37) einin munde, uzzan
sosama in herzin ibu
murmoloot, auh ibu erfullit
kipot, duuidaro antfangigaz
giu nist cote, der herza


murmorantem, et pro tali
facto nullam consequitur
gratiam, immo poenam
murmorantium incurrit, si
non cum satisfactione
emendaverit.	sinaz kisihit murmolontaz
indi fora solihheru tati
nohheineru ist kefolgeet
anst, noh meer uuizzi
murmolontero anahlauffit,
ibu nalles mit
kenuhtsameru tati puazzit.
VI. De taciturnitate.	
Faciamus, quod ait
propheta: ÒDixi, custodiam
vias meas, ut non delinquam
in lingua mea. Posui ori meo
custodiam. Obmutui et
humilitatus sum et silui a
bonis.

ÓHic ostendit propheta, si a
bonis eloquiis interdum
propter taciturninitatem
debet taceri, quanto magis
a malis verbis propter
poenam peccati debet
cessari. Ergo quamvis de
bonis et sanctis et
aedificationum elo(38)quiis
perfectis discipulis propter
taciturnitatis gravitatem
rara loquendi concedatur
[209] licentia, quia
scriptum est: ÒIn
multiloquio non effugis
peccatum.Ó Et alibi dicitur:
ÒMors et vita in manibus
linguae.Ó Nam loqui et
docere magistrum condecet,
tacere et audire discipulum
convenit. Et ideo si qua
requirenda sunt a priore,
cum summa reverentia, ne
videatur plus loqui quam
expedit! Scurilitatis vero et	tuamees, daz qhuad
uuizzago: Òqhuad, ih kehalte
uueka mine, daz nalles
missitue in zungun mineru.
Sazta munde minemu
kehaltida. Ertumbeta indi
kedeomuatit pim indi
suuiketa fona cuateem. Hiar
keaugit uuizzago, ibu fona
cuateem sprahhom ofto
duruh suuigalii sculi
suuigeen, huueo meer fona
ubileem uuortum duruh
uuizzi dera sunta sculi
pilinnan. Keuuisso dohdoh
fona cuateem indi uuiheem
indi zimbirrono  (38)
sprahhoom duruhnohteem
discoom duruh suuigilii
fruatii seltkaluaffo ze
[209] sprehhanne farkeban
ist urlaubii, danta
kescriban ist: Òin
filusprahhu nierfliuhis
sunta.Ó Indi andreru steti
qhuuidit: Òtod . . . . liib in
hantum dera zungun.Ó
Keuuisso sprehhan . . . .
leerran meistre kerisit,
suuigeen indi horran diskin
kelimfit . . . . pidiu ibu
huuelihhiu ze suahhanne
sint fona heririn, mit dera
furistun eruuirdii, min si
keduht meer sprehhan denne 


verba otiosa et risum
moventia aeterna clausura
in omnibus locis damnamus.
Et a talia eloquia
discipulum aperire os non
permittimus.	piderbit! Skern keuuisso . . .
. uuort uppigiu . . . . hlahtar
uueckentiu euuigiu piloh in
alleem stetim nidarremees.
Indi fona solihheru sprahhu
discun intluhhan mund
nifarlazzamees.
VII. De humilitate.	
Clamat nobis scriptura
divina, fratres, dicens:
ÒOmnis, qui se exaltat, (39)
humiliabitur, et qui se
humiliat, exaltabitur.Ó 
          Cum haec ergo dicit,
ostendit nobis omnem
exaltationem genus esse
superbiae, quod se cavere
propheta indicat dicens:
ÒDomine, non est exaltatum
cor meum neque elati sunt
oculi mei, neque ambulavi 
in magnis  neque in
mirabilibus super me.  Si 
non   humiliter  sentiebam,
sed exaltavi animam meam,
sicut ablactum est super
ma[210]trem suam, ita
retributio in anima mea!Ó
Unde, fratres, si summae
humilitatis volumus culmen
adtingere et ad
exaltationem illam
caelestem, ad quam per
praesentis vitae
humilitatem ascenditur,
volumus velociter
pervenire, actibus nostris
ascendentibus scala illa
erigen(40)da est, quae in
somno iacob apparuit, per
quam illi descendentes et
ascendentes	hareet uns kescrift
cotchundiu . . . . qhuedanti:
Òeocouuelih, der sih
erheuit, (39) uuirdit
kedeonoot, indi der sih
kedeomuatit, ist erhaban.Ó
Denne desiu keuuisso
qhuidit, keaugit uns
eocouuelihha erhabanii
chunni uuesan dera
ubarmuatii, daz sih
piporageen uuizzago
kechundit qhuedenti:
Òtruhtin, nist erhaban herza
minaz noh ni keiliu sint
augun miniu, noh nikeanc ih
in mihhilii noh in uuntrum
ubar mih. Ibu ni deolihho . . .
. uzzan erhuab sela mina,
soso intspenitaz ist ubar
[210] muater sina, so itloon
in sela mina!Ó Danaan . . . .
ibu dera furistun deoheiti
uuellemees obonoontikii
zuakereihhan indi ze deru
erhabanii dia himiliscun, ze
deru duruh des antuurtin
libes deoheit ist uferhaban,
uuellemees sniumo
duruhqhueman, tatim
unsereem ufstiganteem
hleitar selbiu (40) ze
kerihtenne ist, diu in
traume . . . . keaugit uuard,
duruh dia imu nidarstigante
. . . . ufsti-


angeli monstrabantur. Non
aliud sine dubio discensus
ille et ascensus a nobis
intellegitur nisi
exaltatione descendere et
humilitate ascendere. Scala
vero ipsa recte nostra est
vita in saeculo, quae
humiliat corde ut a domino
erigatur ad caelum. Latera
enim eiusdem scalae
dicimus nostrum esse
corpus et animam, in quae
latera diversos grados
humilitatis vel disciplinae
evocatio divina
ascendendos inseruit. 

Primus itaque humilitatis
gradus est, si timorem dei
sibi ante oculos semper
ponens oblivionem omnino
fugiat et semper sit memor
(41) omnia, quae praecepit
deus, qualiter [211]
contemnentes deum in
gehennam de peccatis
incedunt, ipsa quoque in
vitam aeternam, qui
timentibus deum praeparata
est, animo suo semper
revolvat. Et custodiens se
omni hora a peccatis et
vitiis, id est cogitationum,
linguae, oculorum, manuum,
pedum vel voluntatis
propriae, sed et desideria
carnis	gante . . . . keaugit uurtun.
Nalles andar aano zuifal
nidarstic indi ufstic fona
uns ist farstandan uzzan
erhabanii nidarstigan indi
deoheit ufstigan. Hleitar
keuuisso selbiu rehto
unseer ist lib in uueralti,
der deomuatit herzin daz
fona truhtine si errihtit ze
himile. Hleitarpaum
keuuisso dera selbun hleitra
qhuuedamees unseran
uuesan lihhamun indi sela,
in diem hleitarpaumum
missilihhe stiagila dera
deoheiti edo ekii ladunga
cotchundiu ufstiganteem
anakesezzit. 
eristo inunu dera deoheiti
stiagilsprozzo ist, ibu
forahtun cotes imu fora
augom simblum sezzenti
akezzalii alles fleohe indi
simblum si kehuctic (41)
alliu, dei kipoot cot, huueo
farmanen[211]te cotan in
hella fona suntoom anakant,
sie sosama in lib euuigan,
der forahtantem cotan
kekarater ist, muate sinemu
simblum inualde. Indi
kehaltanti sih
eocouuelihera citi fona
suntu indi achusti, daz ist
kedancho, dera zungun,
augono, henteo, fuazzio edo
uuilleono dera eikinii, uzzan
ioh


amputare festinet,
aestimet se homo de caelis
a deo semper respicere
omni hora et facta sua in
omni loco ab aspectu
divinitatis videri et ab
angelis omni hora
renuntiari, demonstrans
nobis hoc propheta cum in
cogitationibus nostris ita
deum semper praesentem
ostendit dicens: ÒScrutans
corda et renes deusÓ, et
iterum: (42) ÒDominus novit
cogitationes hominumÓ, et
iterum dicit: ÒIntellexisti
cogitationes meas a longeÓ,
et quia Òcogitatio hominis
confitebitur tibiÓ. Nam ut
sollicitus sit circa
cogitationes suas
perversas, dicat semper
utilis frater in corde suo:
ÒTunc inmaculatus ero
coram eo, si observavero
me ab iniquitate mea.Ó
Voluntatem vero propriam
ita facere prohibimur, cum
dicit scriptura [212] nobis:
ÒEt a voluntatibus tuis
averte.Ó Et iterum rogamus
deum in oratione, ut fiat
illius voluntas in nobis.
Docemur ergo merito
nostram non facere
voluntatem, cum cavemus
illud, quod dicit sancta
scriptura: ÒSunt viae, quae
videntur ab hominibus
rectae,	auh kirida des fleiskes
abasnidan iille, uuanne sih
man fona himilum fona cote
simblum sehan
eocohuelihhera citi . . . . tati
sino in eocouueliheru steti
fona kisihti cotchundii
sehan indi fona . . . .
eocouuelihera citi
kechundan, keauckenti uns
daz uuizzago denne in
kedanchum unsereem so
cotan simblum antuurtan
keaugit qhuedenti:
Òscauuonti herzun indi lenti
cotÓ, indi auur: (42)
Òtruhtin uueiz kedancha
mannoÓ, indi auur qhuidit:
Òfarstuanti kedancha mine
fona rumanaÓ, indi danta
Òkedanc mannes gihit dirÓ.
Keuuisso so pihuctigeer si
umbi kidancha sine abahe,
qhuede simblum piderbeer . .
. . in herzin sinemu: Òdenne
unbiuuamter pim fora imu,
ibu pihaltu mih fona unrehte
minemu.Ó Uuillon keuuisso
eiganan so tuan pirum
piuuerit, [212] denne
qhuidit kescrib uns: Òindi
fona uuilloom dineem
erhuuarabi . . . . auur
pittamees cotan in kepete,
daz si siin uuillo in uns.
Pirum kelerit keuuisso pi
uuruhti unseran nalles tuan
uuillon, denne piporakemes
daz, daz qhuidit uuihiu
kescrift: Òsint uueka, dea
sint keduht fona


quarum (43) finis usque ad
profundum inferni
demergit.Ó Et cum item
cavemus illud, quod de
neglegentibus dictum est:
ÒCorrupti sunt et
abhominabiles facti sunt in
voluntatibus suis.Ó In
desideriis vero carnis ita
nobis deum credamus
semper esse praesentem,
cum dicit propheta domino:
ÒAnte te est omne
desiderium meum.Ó
Cavendum est ergo ideo
malum desiderium, quia
mors secus introitum
delectationis posita est,
unde scriptura praecepit
dicens: ÒPost
concupiscentias tuas non
eas.Ó 

Ergo si oculi domini
speculantur bonos et malos
et dominus de caelo semper
respicit super filios
hominum, ut videat, si est
intellegens aut requirens
deum, et si ab angelis
no(44)bis deputatis
cottidie die noctuque
domino, factori nostro,
opera [213] nostra
nuntiantur, cavendum est
ergo omni hora, fratres,
sicut dicit in psalmo
propheta, ne nos
declinantes in malo et
inutiles factos aliqua hora
aspiciat deus. Et parcendo
nobis in hoc tempore, quia
pius est, deus exspectat
nos cottidie con-	mannum rehte, dero (43)
enti unzi ze abcrunte dera
hella pisuuffit.Ó Indi denne
so piporakemees daz, daz
fona ruahhalosonteem
keqhuetan ist: Òzeprohhan
sint indi leidsame uuortane
sint in uuilloom iroÓ. In
kiridoom keuuisso des
fleiskes so uns cotan
kelaubpamees simblum
uuesan kakanuuartan, denne
qhuidit uuizzago truhtine:
Òfora dih ist eocouuelih
kirida miniu.Ó Ze piporgenne
ist keuuisso pidiu ubila
kirida, danta tod pii inkange
dera lustida kesazter ist,
danan kescrift kepiutit
qhuedenti: Òafter kiridoom
dineem nikangees.Ó
Keuuisso ibu auga truhtines
scauuont cuatiu indi ubiliu .
. . . fona himile simblum
sihit ubar parn manno, daz
sehe, ibu ist farstantanti
edo suahhanti cotan, indi
ibu fona engilum uns (44)
kezeliteem tagalihhin tages
indi nahtes truhtine,
tuantemu unseremu,
uuerach [213] unseriu sint
kechundit, ze porgeenne ist
keuuisso eocouuelihera citi
. . . . so qhuidit in salmin
uuizzago, min unsih
kehneickente in ubile indi
unbiderbe uuortane
eddeshuuelihhera citi
kesehe cot. Indi lippanti uns
in deseru citi, danta
erhafter ist . . . . peitoot
unsih tagalihhin
kehuueraban in 


verti in melius, ne dicat
nobis in futuro: ÒHaec
fecisti et tacui.Ó	pezzira, min qhuede uns in
zuauuarti: Òdeisu tati indi
ih suuigeta.Ó
Secundus humilitatis
gradus est, si propriam quis
non amans voluntatem
desideria sua non
delectetur implere, sed
vocem illam domini factis
imitetur dicentis: ÒNon veni
facere voluntatem meam,
sed eius, qui me misit.Ó
Item dicit scriptura:
ÒVolun(45)tas habet
poenam, et necessitas parit
coronam.Ó	andar dera deomuati
stiagilsprozzo ist, ibu
eiganan huuelih niminnoot
uuillon kirida sina nist
kelustidoot erfullan, uzzan
stimma dia . . . . tatim si
keleisinit qhuedentes:
Òniqhuuam tuan uuillon 
minan, uzzan des, der mih
santa.Ó Auur qhuidit
kescrift: (45) Òuuillo hebit
uuizzi, indi notduruft
karauuit era.Ó
Tertius humilitatis gradus
est, ut quis pro dei amore
omni oboedientia se subdat
maiori imitans dominum, de
quo dicit apostolus: ÒFactus
oboediens patri usq[ue] ad
mortem.Ó	dritto dera deoheiti stiagil
ist, so huuelih fora cotes
minnu eocouuelihhera
hoorsamii sih untartuat
merorin leisanonti
truhtinan, fona demu
qhuidit poto: Òuuortaneer
horsamoonti fatere unzi ze
tode.Ó
Quartus humilitatis gradus
est, si in ipsa oboedientia
duris et contrariis rebus
vel etiam quibuslibet
inrogatis iniuriis tacita
conscientia patientiam
amplectatur et sustinens
non lasiscat vel discedat
dicente scriptura: ÒQui
perseve[214]raverit usque
in finem, hic salvus eritÓ,
item: ÒConfortetur cor tuum
et sustine dominum.Ó Et
ostendens fidelem pro
domino universa etiam
contraria (46) sustinere
debere dicit ex	fiordo . . . . ibu deru selbun
hoorsamii herteem . . . .
uuidaruuarteem rahhom edo
sosama diem lustit
anaprunganeem
uuidarmuatum dera
suuigentun inhucti . . . .
pihalsit si indi fardolenti
nalles muadee edo kelide
qhuedenteru . . . . : Òder
duruh[214]uuisit unzi in
enti, deseer kehaltaneer
istÓ, so: Òsi kestarachit
herza dinaz . . . . inthabee . .
. .Ó keauckenti kelaubigan
fora truhtine alliu sosama
uuidaruuartiu (46)
fardoleen scolan qhuidit
fora


persona sufferentium:
ÒPropter te morte
adficimur, tota die
exaestimati sumus ut oves
occisionis.Ó Et securi de
spe retributionis divinae
subsequuntur gaudentes et
dicentes: ÒSed in his
omnibus superamus propter
eum, qui dilexit nos.Ó Et
item alio loco scriptura
dicit: ÒProbasti nos, deus,
igne nos examinasti, sicut
igne examinatur argentum.
Induxisti nos in laqueum,
posuisti tribulationes in
dorso nostro.Ó Et ut
ostendat sub priore debere
nos esse, subsequitur
dicens: ÒInposuisti homines
super capita nostra.Ó Sed et
praeceptum domini in
adversis et iniuriis per
patientiam adimplentes qui
percussi in maxillam, (47)
praebent et aliam,
auferenti tonicam
dimittunt et palleum,
angarizanti miliario vadunt
et duo, et cum Paulo
apostolo falsos fratres
sustinent, et
per[215]secutionem
sustinent, et maledicentes
se benedicunt.	heitio fartragantero: Òduruh
dih tode . . . . tagalihhin
uuanente pirumees so scaf
dera slahta.Ó Indi sihhure
fona uuane des itloones
dera cotchundi untiri sin
kefolget mendente . . . .
qhuedente: Òuzzan in diem
alleem ubaruuinnamees
duruh inan, der keminnota
unsih.Ó . . . . so andreru steti
. . . . : Òkesuahtoos unsih . . . .
fuire unsih ersuahtos, soso
fuire ist ersuahhit silbar.
Analeittos unsih in seid,
saztoos arabeit in hrucki
unseremu.Ó . . . . so keaucke
untar heririn scolan unsih
uuesan untari ist kefolgeet .
. . . : Òanasaztos man ubar
haubit unseriu.Ó . . . . ioh auh
kipot . . . . in
uuidaruuarteem . . . . in
uuidarmuatim . . . . die
kislagane in chinnibahhon,
(47) kebeen ioh andran,
erfirtero tunihhun
farlaazzeen auh lahhan,
kenoottanteru millu kangant
ioh zuuo, indi mit paulu
potin lucke pruader
fardoleent, indi aahtunga
fardo[215]leent, indi ubilo
sprehhante sih
uuelaqhuedant.
Quintus humilitatis gradus
est, si omnes cogitationes
malas cordi suo
advenientes vel mala a se
absconse commissa per
humilem confessionem
abbati non celaverit suo,
hortans nos	finfto . . . . ibu alle kidancha
ubile herzin sinemu
zuaqhuemante edo ubil fona
sih keporaganiu ketaniu
duruh deomuatlihha pigiht . .
. . nifarhele sinemu,
spananti unsih


de hac re scriptura dicens:
ÒRevela domino viam tuam
et spera in eum.Ó Et item
dicit: ÒConfitemini domino,
quoniam bonus, quoniam in
saeculum misericordia
eiusÓ, et item propheta:
ÒDelictum meum cognitum
tibi feci et iniustitias
meas non operui. Dixi,
pronuntiabo adversum me
iniustitias meas domino, et
tu re(48)misisti
impietatem peccati mei.Ó	fona deseru rachu kescrift
qhuedenti: Òintrih truhtine
uuec dinan indi uuani in
inan.Ó . . . . auur . . . . : Ògehat
truhtine, pidiu cuater, pidiu
in uuerolti armiherzida
siniuÓ, . . . . auur . . . . :
Òmissitaat mina chund dir
teta . . . . unreht miniu . . . .
pidachta. Quad, ih
forakechundu uuidar mih
unreht minaz truhtine . . . .
du (48) farliazzi erlosida
dera sunto mineru.Ó
Sextus humilitatis gradus
est, si omni vilitate vel
extremitate contentus sit
monachus et adomnia, quae
sibi iniunguntur, velut
operarium malum se iudicet
et indignum dicens sibi cum
propheta: ÒAd nihilum
redactus sum et nescivi, ut
iumentum factus sum apud
te, et ego semper tecum.Ó	sehsto . . . . ibu
eocouueliheru smahlihhii . .
. . uzorosti kehabenter . . . .
munih . . . . ze allu, dei imu
anakimahchot samaso
uuerahman ubilan sih
suannet . . . . unuuirdigan
quedenti imu mit uuizzagin:
Òze neouuiehti keprauhoter
pim . . . . niuuissa, so noz
uuortaner pim mit dih, . . . .
ih simblum mit dih.Ó
Septimus humilitatis
gradus est, si omnibus se
inferiorem et viliorem non
solum sua lingua [216]
pronuntiet sed etiam intimo
cordis credat affectu
humilians se et dicens cum
propheta: ÒEgo autem sum
vermis et non homo,
obprobrium hominum et
abiectio plebisÓ, Òexaltatus
sum et humiliatus sum et
confususÓ, et item: ÒBonum
mihi, quod	sibunto . . . . ibu allem sih
innarorun inti smahlihorin
nalles einin sinera
zun[216]gun forakichunde
uzzan sosama dera
inuuartun herzin kelaube
minna theononte sih . . . .
qhuedenti mit uuizzagin: Òih
keuuisso pim uurum . . . .
nalles man ituuiz manno . . .
. auueraf deotaÓ, Òerhapener
. . . . kedeonoter . . . .
kescanterÓ . . . . auar: Òcuat
mir . . . . kedeonotos


humilias(49)ti me, ut
discam mandata tua!Ó	(49) mih, daz lirnem kepot
diniu !Ó
Octavus humilitatis gradus
est, si nihil agat monachus,
nisi quod communis
monasterii regula vel
maiorum cohortantur
exempla.	ahtodo . . . . ibu neouueh tue .
. . . uzzan daz dera
kameinsamun des munistres
rehtungu edo merorono sint
kespanan piladi.
Nonus humilitatis gradus
est, si linguam ad
loquendum prohibeat
monachus et taciturnitatem
habens usque ad
interrogationem non
loquatur dicente scriptura,
quia Òin multiloquio non
effugitur peccatumÓ, et
quia, Òvir linguosus non
diregitur super terramÓ.	
. . . . ibu zungun ze
sprehanne piuuerie . . . .
suuigali habenti unzi
zanfrahidu nisprehhe
qhuedenteru kescrifti,
danta Òin filusprahhi nist
erflohan suntaÓ . . . . dantaÓ
comman zunkaler nist
kerihtit uber erda.Ó
Decimus humilitatis gradus
est, si non sit facilis ac
promptus in risu, quia
scriptum est: ÒStultus in
risu exaltat vocem suam.Ó	zehanto . . . . ibu nisi
samfter enti funser in
lahtere, danta kescriban ist:
Òunfruater in lahtere heuit
stimma sina.Ó
Undecimus humilitatis
gradus est, (50) si cum
loquitur monachus, leniter
et sine risu humiliter, cum
gravitate vel pauca verba et
rationabilia loquatur, et
non sit clamosus in voce,
sicut scriptum est:
ÒSapiens verbis innotescit
paucisÓ. [217] Duodecimus
humilitatis gradus est, si
non solum corde monachus
sed etiam ipso corpore
humilitatem videntibus se
semper indicet, id est in
opere, in oratorio, in
monasterio, in horto, in via,
in agro vel	 
. . . . (50) . . . . sprihhit . . . .
slehto . . . . ano hlahtar
theomuatliho mit fruati . . .
. foiu uuort enti redohaftiu
sprehhe, enti nisi
hlutreister in stimmu, so
kiscriban ist: Òspaher
uuortum kechundit foem.Ó
[217] zuuelifto . . . . ibu
nalles einin herzin . . . .
uzzan sosama demu selbin
lihamin theoheit sehantem
sih simblum chumdit, daz
ist . . . . uuerahche . . . . in
cartin, in uueke, in achre
edo so uuar so


ubicumque sedens,
ambulans vel stans.
Inclinato sit semper capite
defixis in terram
aspectibus reum se omni
hora peccatis suis
aestimans iam se tremendo
iudicio repraesentari
aestimet dicens sibi in
corde semper illud, quod
publicanus 
ille evan(51)gelicus fixis in
terram oculis dixit:
ÒDomine, non sum dignus
ego peccator levare oculos
meos ad caelumÓ, et item
cum propheta: ÒIncurvatus
sum et humiliatus sum
usquequaqueÓ. Ergo his
omnibus humilitatis
gradibus ascensis monachus
mox ad caritatem dei
perveniet illam, quae
perfecta foras mittit
timorem, per quam
universa, quae prius non
sine formidine observabat,
absque ullo labore velut
naturaliter ex consuetudine
incipiat [218] custodire non
iam timore gehennae, sed
amore Christi et
consuetudine ipsa bona et
dilectatione virtutum, quae
dominus iam in operarium
suum mundum a vitiis et
peccatis spiritu sancto
dignabitur demonstrare.	sizanti, kanganti edo
stantanti kehneictemu si
sinbulum haubite kestactem
in erda kasihtim scultikan
sih eocohuuelihhera citi
fona sunton sinem uuananti
giu sih dera forahtlihun
suano auur kekakanuuartit
uuane qhuedentemu imu in
herzin simblum daz, daz
achiuuizfirinari der (51)
cuatchundento kistactem in
erda augom quad: nipim
uuirdiker ih sunsigo heffan
augun miniu ze himileÓ, enti
auur mit uuizzagin:
Òkepoganer pim enti
kedeonoter pim eogouueri.Ó
Keuuisso desem allem dera
deoheiti stiagilim
ufkistikanem . . . . saar ze
minno cotes pichueme . . . .
diu duruhnohto uzsentit,
forahtun, duruh dia alliu,
dei er nalles ano forahtun
piheialt, anoo einikeru
arbeiti sama so chnuatlicho
fona keuuonaheit pikinne
[218] kehaltan nallas giu
forahtun dera hella, uzzan
minnu . . . . enti uuonaheite
dei selbun cuatiu . . . . dera
lustida hcreftio, dei truhtin
giu in uueracman sinan
hreinan fona achustim . . . .
suntom atume uuihemu
keuuerdonter ist keaucken.


VIII. De officiis divinis
nocturnis.	
(52) Hiemis tempore, id est
a kalendis novembris usque
in pascha, iuxta
considerationem rationis
octava hora noctis
surgendum est, ut modice
amplius de media nocte
pausetur, etiam degesti
surgant. Quod vero restat
post vigilias a fratribus,
qui psalterii vel lectionum
aliquid indigent,
meditatione inserviantur. A
pascha autem usque ad
supradictas kalendas
novembres sic temperetur
hora ut vigiliarum agenda
parvissimo intervallo, quo
fratres ad necessaria
naturae exeant. Mox
matutini, qui incipiente
luce agendi sunt,
subsequantur.	(52) uuintarciti . . . . after
scauunku dera redina
ahtodun uuilu dera naht ze
erstane ist, so luzilo mer
fona mittilodi naht kirestit
si, sosama kideuuite
erstanten. Daz keuuisso za
leibu ist after uuahtun fona
pruadrum dea salmsanges . .
. . leczono eouueht
duruftigont, ze lirnene
anadeonoen. Fona . . . .
keuuisso . . . . za obana
kaqhuetanem . . . . so si
katemprot cit daz uuahtono
ze tuane dera skemmistun
untarstuntu, dero pruader
za notdurfti dera cnuati
uzkanken. Sareo morganlob,
demu pikinnantemu leohte
ze tuanne sint, untar sin
kafolget.
[219] IX. Quanti psalmi
dicendi sunt nocturnis
horis.	[219]
Hiemis tempore
suprascriptum (53)
inprimis versum: ÒDeus in
adiutorium meum intende!Ó
In secundo dicendum:
ÒDomine, labia mea aperies,
et os meum adnuntiabit
laudem tuam.Ó Cui
subiungendum  est tertius
psalmus et gloria. Post
hunc psalmum nonagesimum
quartum: ÒVenite, 
exultemus  dominoÓ cum
antepona aut certe
decantandum. Inde
subsequatur ambrosianum
hymnum, deinde	 . . . . obana kascriban (53)
az erist uers . . . . 
In andremu za qhuedane: . . .
. 


zuachundit . . . . Demu za
untarmahonne ist dritto
salmo . . . . After desemu
salmin niunzogostin
feordin: . . . . 

antiphonun edo keuuisso za
sinkanne. Danan untar si
kifolget . . . . fona diu sex
sal-


sex psalmi cum antephonis.
Quibus dictis dicto verso
benedicat abbas, et
sedentibus omnibus in
scamnis legantur vicissim
a fratribus in codice super
analogio tres [220]
lectiones, inter quas tria
responsuria. Post tertiam
vero lectionem qui cantat,
(54) dicat gloriam. Quam
dum incipit cantor dicere,
mox omnes de sedilibus
suis surgant ob honorem et
reverentiam sanctae
trinitatis. Codices autem
legantur in vigiliis tam
veteris testamenti quam
novi divinae auctoritatis,
sed et expositiones eorum,
quae a nominatis doctorum
orthodoxis catholicis
patribus factae sunt. Post
has vero tres lectiones cum
responsuriis suis sequantur
reliqui sex psalmi cum
alleluia canendi. Post hos
lectio apostoli sequatur ex
corde recitanda et versus
et supplicatio letaniae, id
est kirieleison, et sic
finiantur vigiliae
nocturnae.	mon . . . . Dem kichuetanem
kachuetanemu uerse uuihe . .
. . sizzantem allem  in 
scrannom   sin kaleran
hertom . . . . pruadrun in 
puache  ubar  lecture  drio   
[220] leczun, untar dem drii
. . . . After dritun keuuisso . .
. . der sinkit, (54) qhuede
tiurida. Dea denne pikinnit
sangari qhuedan, sareo alle
fona sedalum iro erstanten
kagan ero . . . . eruuirdi dera
uuihun drinissu. Puah
keuuisso sint kalesan in
uuahtom so dera altun euua
sosama dera niuun
cotchundun ortfrumu . . . .
sosama kirechida iro, deo
fona kinamtem lerarum
rehtculichontem . . . .
fatarun kitaniu sint. After
desem keuuisso drim
leczeom . . . . responsum iro
sin kifolget andree sex
salmun . . . . zi singanne.
After desem lecza des potin
si kifolget kihuctlihcho ze
redinone . . . . deolihas kipet
. . . . truhtin kinade uns . . . .
so kientot sin uuahta dera
naht.
X. Qualiter aestatis
tempore agatur nocturna
laus.	
(55) A sancto pascha autem
usque ad kalendas
novembres omnis, ut supra
dictum est, psalmodiae
quantitas teneatur, excepto
autem lectiones in	(55) fona . . . . keuuisso . . . .
eocouuelih, so obana
kichuetan ist, des
salmsanges uueamihili si
kihabet, uzzan . . . . leczeom


codice propter brevitatem
noctium minime legantur.
[221] Sed pro ipsis tribus
lectionibus una de veteri
testamento memoriter
legatur, quam breve
responsorium subsequatur,
et reliqua omnia, ut dictum
est, impleantur. Id est, ut
numquam minus a duodecim
psalmorum quantitate ad
vigilias nocturnas dicantur,
exceptis tertio et
nonagesimo quarto psalmo.	in puache duruh skemmi
nahto min sin keleran.
Uzzan fora diem drim [221]
leczeon einiu fona deru
altun euu dera kihucti si
kaleran, dea skammer . . . . 
si untarfolget . . . .
frammert alliu, so
kachuetan ist, erfullit sin.
Daz ist, daz neonaldre min
fona zuelifin salmono
uueomichili zi uuahtom . . . .
sin kachuetan, uzzan dritto .
. . . niunzogosto feordo
salmo.
XI. Qualiter dominicis
diebus vigiliae agantur.	
Dominicis diebus
temporibus surgatur ad
vigilias, in quibus vigiliis
teneatur mensura, id est,
modola(56)tis, ut supra
disposuimus, sex psalmis
et verso resedentibus
cunctis disposite et per
ordinem in subselliis
legantur in codice, ut supra
diximus, quatuor lectiones
cum responsuriis suis. Ubi
tantum in quarto
responsurio dicatur a
cantante gloria, quam dum
incipit, mox omnes cum
reverentia surgant. Post
quas lec[222]tiones
sequantur ex ordine alii sex
psalmi cum antephonis
sicut anteriores et versum.
Post quos iterum	truhtinlihem tagum citim
erstante ze uuahtom, in dem
uuahtom si kihabet mez, daz
ist, zi sinkanne, (56) so
obana kasezamez . . . . auar
sizantem allem kisazte . . . .
duruh antreitida in
scamelum sin kaleran . . . .
puache, so obana
qhuatumes, feor leczun mit
responsum iro. Dar doh in
feordin response si
kachu¾tan fona singantemu
. . . . dea denne pikinnit,
sario alle mit eruurti
erstanten. 
After diem . . . . sin [222]
kifolget fona antreitidu
andree . . . . soso dea
fordroron . . . . After dem
auur si keqhuetan


dicantur aliae quatuor
[pro]phetarum, quas
instituerit abbas, quae
cantica cum alleluia
psallantur. Dicto etiam
verso et benedicente abbate
legantur aliae quatuor
lectiones de novo
testamento ordine quo
supra. Post quartum autem
responsurium incipiat
abbas (57) hymnum ÒTe
deum laudamusÓ. Quo
perdicto legat abbas
lectionem de evangelia cum
honore et tremore stantibus
omnibus. Qua perlecta
respondeant omnes:
ÒAmen.Ó Et subsequatur
mox ab abbate hymnum ÒTe
decet lausÓ, et data
benedictione incipiant
matutinos. Qui ordo
vigiliarum omni tempore
tam aestatis quam hiemis
aequaliter in die dominico
teneatur, nisi forte, quod
absit, tardius surgant,
aliquid de lectionibus
breviandum est aut de
responsuriis, quod tamen
omnino caveatur, ne
proveniat. Quod si
contigerit, digne inde
satisfaciat deo in oratorio,
pro cuius evenerit
neglegentia. 	 . . . . dri . . . . dea kisezit . . .
. dea canticun . . . . sint
kasungan. Kichuetanemu
keuuisso . . . . uuihantemu . .
. . sin kaleran andre feori
leczun fona niuueru euu
antreitidu deru obana. After
feordin . . . . pikinne . . . .
(57) lob . . . . demu
duruhchuetanemu lese . . . .
leczun fona cuatchundidu
mit eru stantem allem. Diu
duruhleraniu antlenken alle:
Òso siÓ . . . . si unterfolget
sar . . . . dih kerisit lob . . . .
kakebaneru uuihi pikinnen
morkanlob. Diu antreitida
uuahtono eocouuelicheru
citi sama des sumares sama
des uuintares ebano in tage
truhtinlihhemu si kihabet,
uzzan odouuila, daz fer si,
spator erstanten, eddesuuaz
fona lectiom ze skemmanne
ist edo fona responsum, daz
duuidaro alles si kiporket,
daz pichueme. Daz ibu
kipurit, uuirdigo danan
kinuhtsamo tue cote in
chirichun, duruh den
chuimit ruachalosi.
XII. Quomodo matutinorum
solemnitas agatur.	
(58) In matutinis dominico
die inprimis dicatur
sexagesimus sextus
psalmus sine antephona	(58) in morkanlobun
truhtinlichemu tage iz erist
si kichuetan sexzugosto
sexto . . . . ano


[223] in directum, post
quem dicatur
quinquagesimus cum
alleluia, post quem dicatur
centesimus septimus
decimus et sexagesimus II,
inde benedictiones et
laudes, lectiones de
apocalipsin una memoriter
et responsurium
ambrosianum versum et
canticum de evangelia,
letania, et conpletum est.	anti[223]phonun in kirihti,
after diu si kichuetan
finfzugosto . . . . after diu . .
. . zehanzugosto sibunto
zehanto . . . . sehzugosto
andrer, danan uuihii . . . .
lob, leczun fona . . . . einiu
kihuctlihho . . . . 

erfullit ist.
XIII. Privatis diebus
qualiter agantur matutini.	
Diebus autem privatis
matutinorum solemnitas ita
agatur, id est, LXVI psalmus
dicatur sine antephona
subtrahendo modice sicut
dominica, ut omnes
occurrant ad
quinquagesimum, qui cum
antephona dicatur. (59)
Post quem alii duo psalmi
dicantur secundum
consuetudinem, id est,
secunda feria V tus et XXX
sus, tertia feriaXLs IIs et
Ls VIs, quarta feria LXXX s
VII s et LXXX VIIII s, sexta
feria LXX s II s et XCI et
canticum deuteronomii, qui
dividatur in duas glorias,
nam ceteris diebus
canticum unumquemque die
suo ex prophetis, sicut
psallit eccle-[224]sia
romana, dicantur. Post haec
sequuntur laudes, deinde
lectio una apostoli
memoriter	tagum keuuisso suntrigem
morganlobo tult so si ze
tuanne, daz ist . . . . sexto
salmo si kichuetan ano . . . .
untarzeohanto luzic soso
dera truhtinlihhun, daz alle
kakanlaufen za
finfzugostin, der . . . .
antiphonun . . . . (59) After
demu andre zuene salmun
sin kichuetan after
kiuuonaheite . . . . anderes
tages finfto . . . .
drizugosto, drittin tages
feorzugosto andarer . . . .
finfzugosto sexto, des
feordin tages ahtozogosto
sibunto . . . . ahtozogosto
niunto, sehstin tages
sibunzogosto andrer . . . .
niunzogosto . . . . der si
ziteilit in zuo . . . . keuuisso
andrem tagun . . . . einan
eocouuelihhan tage sinemu
fona uuizzagom, soso [224]
sinkit samanunga rumiskiu,
sin kaqhuetan. After disu
sin kafolget lob, danan
lectza einiu 


recitanda, responsurium,
ambrosianum verso,
canticum de evangelia,
letania, et conpletum est.
Plane agenda matutina vel
vespertina non transeat
aliquando, nisi in ultimo et
ordine oratio dominica
omnibus audi(60)entibus
dicatur a priore propter
scandalorum spinas, quin
oriri solent, ut converti per
ipsius orationis sponsione,
qua dicunt: ÒDimitte nobis,
sicut et nos dimittimusÓ,
purgent se ab huiuscemodi
vitio. Ceteris vero agendis
ultima pars eius orationis
dicatur, 
ut ab omnibus respondeatur:
ÒSed libera nos a malo.Ó	des potin kihuctlicho ze
erchennenne . . . . 
Kiuuisso za tuane
morkanlob . . . . abantlob
nifurifare eonaldre, uzan in
iungastin . . . . antreitidu
kepet truhtinlihhemu allem
(60) kehorrantem si
kiqhuetan fona herorin
duruh zuruuaridono dorna,
dea ufqhueman kiuuonent,
daz kiuuerbit uuesan duruh
des selbin petes pigihti,
demu qhuedant: Òfarlaz uns,
soso auh uuir farlazzamesÓ,
reinen sih fona suslihcheru
achusti. Andrem keuuisso za
tuanne iungista teil . . . .
kepetes si kiqhuetan, daz
fona allem si kiantlenkit:
Òuzzan losi unsih fona
ubile.Ó
XIV. In nataliciis sanctorum
qualiter agantur vigiliae.	
In festivitatibus vero
sanctorum vel omnibus
solemnitatibus, sicut
diximus, dominico die
agendum ita agatur, excepto
quod psalmi aut antephone
vel lectiones ad ipsum diem
pertinentes dicantur. Modus
autem suprascriptus
teneatur.	in tuldim keuuisso uuihero .
. . . allem tuldim, soso
qhuatumes, truhtinlihhemu .
. . . ze tuanne so si katan,
uzan daz salmon edo
anthiphonum . . . . leczun za
demu selbin tage si
kekankan si keqhuetan. Mez .
. . . obana kascribanas si
kehabet.
XV. Alleluia quibus
temporibus dicatur.	
A sancto pascha usque ad
pentecosten (61) sine
intermis-	fona ostrom . . . . 
. . . . (61) ano


[225] sione dicatur alleluia
tam in psalmis quam in
responsuriis. A pentecosten
autem usque in caput
quadraginsimae omnibus
noctibus cum sex
posterioribus psalmis
tantum ad nocturnis
dicatur, omni vero dominica
extra quadraginsimam
cantica matutinas, prima,
tertia, sexta, nona, vespera
vero iam antephona.
Responsuria vero numquam
dicantur cum alleluia, nisi
a pascha ad pentecosten.	untarlaz si . . . . [225]
sosama . . . . salmin sosama
. . . . responsum . . . . unzin in
haubit dera fastun allem
nahtum mit sehsim
afttrorom salmon doh . . . .
nahtlobum kiqhuetan,
eocouuelihheru keuuisso
truhtinlihheru uzana fastun 


. . . . neonaldre si kiqhuetan .
. . . 
XVI. Qualiter divina opera
per diem agatur.	
Ut ait propheta: ÒSepties in
diem laudem dixi tibiÓ, qui
septenarius sacratus
numerus a nobis sic
implebitur, si matutino
primae, tertiae, sextae,
nonae, vesperae,
conpletturii, (62) quo
tempore nostrae servitutis
officia persolvamus, quia
de his horis dixit: ÒSepties
in diem laudem dixi tibi.Ó
Nam de nocturnis vigiliis
idem ipse propheta ait:
ÒMedia nocte surgebam ad
confitendum tibi.Ó Ergo in
his temporibus referamus
laudes creatori nostro
super iudicia iustitiae
suae, id est, matutinis,
prima, tertia, sexta, nona,
vespera, conpleturio et
nocte surgamus ad
confitendum ei.	so qhuad uuizzago:
Òsibunstunt . . . . qhuidu
dirÓ, diu sibunfalta
kiuuihtiu . . . . . . . . so
erfullit, so morganlobo 
folnissi, (62) deru citi des
unseres theonostes ambaht
duruhanpintames, danta
fona dem uuilom qhuad: . . . . 
		.  .  .  .  Keuuisso
fona nahtlobum er selbo . . .
. 

.  .  .  .  Keuuisso in desem
citum rahhomes . . . .
sceffantin unsaremu ubar
suana des rehtes sines . . . .
		
. . . .  za gehane imu.


XVII. Quod psalmi per
easdem horas canendi sunt.	
Jam de nocturnis vel de
matu[226]tinis digessimus
ordinem psalmodiae. Nunc
de sequentibus horis
videamus. Prima hora
dicantur psalmi tres
singillatim et non sub una
gloria, hymnum eiusdem
horae post versum: ÒDeus,
in ad(63)iutorium intende!Ó
Antequam psalmi
incipiantur, post
expletionem trium
psalmorum recitetur lectio
una de apostulo, versum et
kirieleison et missas.
Tertia vero, sexta et nona
idem ordine celebretur,
oratio idem versum,
hymnum earundem horarum,
ternos psalmos, lectio et
verso, kirieleison et missae
sunt. Si maior congregatio
fuerit, cum antephonas, si
vero minor, in directum
psallantur. Vespertina
autem sinaxis, quatuor
psalmi cum antephonas
terminentur, post quibus
psalmis lectio recitanda
est, inde responsurium,
hymnum ambrosianum,
versum, canticum de
evangelio, (64) letania. Et
oratione dominica et fiunt
missae, completurius
autem trium psalmorum
dictione terminetur, qui
psalmi directanii sine
antephona dicendi sunt,
post quos hymnum eiusdem
horae, lectio una, verso,
kirieleison, benedictione et
missae fiant.	giu fona nahtlobum . . . .
[226] . . . . kisaztomes
antreitida des salmsanges.
Nu fona folgentem citim
kasehames. Erista uuila sin
kiqhuetan . . . . einluzlihhe . .
. . nalles untar eineru . . . .
lob deru selbun citi . . . .
(63) . . . . 

		. . . . after
folnissu drio salmono si
kileran 
. . . . indi santa . . . . 

. . . . dera selbun antreitida
si kituldit, kabet demu
selbin  .   .   .   .
 . . . . selbono . . . .                            
drii . . . .                                           
santa sint . . . . 


in kirihti .   .   .   .
. . . . curs . . . . 
	. . . . sin kimarchot,
after diem .  .  .  . za
redinone ist, danan  . . . . 
.   .   .   . sanc fona
cuatchundidu, (64) . . . . 
			.  .  .  .
folnissi

. . . . si kitan, dea salmun in
rihti . . . . za qhuedane sint,
after diem . . . . dera selbun
citi, lecza einiu . . . . uuihi . .
. . 


XVIII. Quo ordine ipsi
psalmi dicendi sunt.	
Inprimis semper diurnis
ho[227]ris dicatur versum:
ÒDeus, in adiutorium meum
intende, domine ad
adiuvandum me festina!Ó
Gloria, inde hymnum
uniuscuiusque horae, deinde
prima hora die dominica
dicenda quattuor capitula
psalmi Ci XVIIIi, reliquis
vero horis, id est tertia,
sexta vel nona (65) terna
capitula suprascripti
psalmi Ci XVIIIi dicantur. A
prima autem secundae
feriae dicantur tres psalmi,
id est primus, secundus et
sextus. Et ita per singulos
dies ad prima usque ad
dominicam dicantur per
ordinem terni psalmi, usque
nonum decimum psalmum,
ita sane, ut nonus psalmus
et XVIImus dividantur in
binas glorias, et sic fiat, ut
ad vigilias dominica semper
a vicissimo incipiatur. Ad
tertiam vero, sextam vel
nonam secundae feriae
novem capitulae, quae
residuae sunt, de Co XVIIIIo
psalmo ipsa terna per
easdem horas dicantur,
expenso ergo psalmo Co
XVIIIIo duobus diebus, id
est do(66)minico et
secunda feria. Tertia feria
iam ad tertiam, sextam vel
nonam psallantur terni
psalmi a Co XVIIIo usque ad
C Xm Xm	iz erist . . . . tagalihhin . . . .
[227] 


. . . . danan . . . . einera
eocouuelihera citi . . . .
truhtinlihhera za qhuedanne
. . . . leczun des salmin . . . .
andrem . . . . . . . . (65) drio
lecziun obakascribanes
salmin . . . . andres tages sin
kiqhuetan . . . . 

so duruh einluze taga . . . . 


			unzi za
niuntazehantin salmin, so
kauuisso . . . . niunto salmo .
. . . sin ziteilit in zua
tiurida . . . . so si, daz zi
nahtuuahchom truhtinlihhiu
. . . . fona zueinzicozstin sin
kifangan . . . . andres tages
niun lecziun, deo za leibu
sint . . . . dea dri duruh dea
selbun citi sin kiqhuetan,
kispentotemu . . . . zuim
tagum . . . . (66) . . . . 


VIIm psalmi novem, quique
psalmi semper usque ad
dominicam per easdem
horas idem repetantur.
Hymnorum nihilominus
lectionem vel versuum
dispositio[228]nem
uniformem cunctis diebus
servatam, et ita scilicet
semper dominica a Co
XVIIIo incipiatur. Vespere
autem cottidie quattuor
psalmorum modolatione
canatur, qui psalmi
incipiantur a Co XVIIIo
usque Cum XLm. VIIm,
exceptis his, qui in diversis
horis ex eis sequestrantur,
id est a Co XVIIo usque ad
centesimo XXmo VIIo et C o
XX o XIII o et Co XL o II o.
(67) Reliqui omnes in
vespera dicendi sunt. Et
quia minus veniunt tres
psalmi ideo dividendi sunt,
qui in numero suprascriptus
fortiores inveniuntur, id
est C mus XXX mus VIImus
et Cmus XLmus IIIImus,
centesimus vero XIIImus,
quia parvus est, cum
centesimo XVo coniungatur,
digesto ergo ordine
psalmorum vespertinorum
reliqua, id est lectionem,
responsum, hymnum,
versum vel canticum, sicut
supra taxavimus, impleatur.
Ad completurium vero idem
psalmi repetantur cottidie,
id est IIII et XCmus et Cmus
XXXmus 	 .  .  .  . dea salmun .  .  .  .
unzan    za truhtinlichun
duruh  dea selbun  citi  auur 
sin   kiuangan      .  .   .   .
neouuiht min .  .  .  .
kasezzidu [228] eines
pilades allem tagum
kihaltan . . . . so kiuuisso

.  .  .  . si pigunnan .  .  .  . 

.  .  .  . sange si kisungan,
dea salmun .  .  .  . 
uzzan dem, dea .  .  .  .
missilihchem citum fona im
sint kisuntrot . . . . 

.  .  .  . (67) andre .  .  .  . in
abantlobum za qhuedanne
sint .  .  .  . danta min
qhuemant .  .  .  . pidiu za
teilanne sint, dea in ruabu . 
.  .  . kascribane starchirun
sint funtan .  .  .  . 


danta luziler ist .  .  .  . 
.   .  .  . si kimahchot,
 .  .  .  . kisaztero .  .  .  .
abantlihchero andro .  .  .  . 

si erfullit. Za folnisse 
.  .  .  . dea selbun .  .  .auur
kifangan .  .  .  . 


IIImus, disposito ordine
psalmodiae diurnae. Reliqui
omnes psalmi, qui
supersunt, aequaliter
dividantur septinoctium in
vigilias, partiendo (68)
scilicet, qui inter eos
prolixiores sunt psalmi, et
XII per unamquamque
constituens noctem, hoc
praecipue commonentes, si
cui forte haec distributio
psalmorum displicuerit,
ordine, [229] si melius
aliter iudicaverit, agat,
dum omnimodis adtendatur,
ut omne ebdomada
psalterium ex integro
numero CL psalmorum
psallatur et dominico die
semper a capite
reprehendatur ad vigilias,
quia nimis inerti devotionis
suae 
servitio ostendunt monachi,
qui minus a psalterio cum
canticis consuetudinariis
per septemanae circulum
psallunt, dum quando
legamus sanctos patres
nostros uno die hoc strenue
implesse, nos vero ut una
(69) septimana integra
persolvamus.	 .  .  .  . kisaztero .  .  .  . des
salmsanges tagalihchen .  . 
.  . 
.  .  .  . ebano si ziteilit
sibun nahtuuahtono  .  .  .  . 
libanto     (68) keuuisso,
dea untar im lengirun sint . 
.  .  . duruh eina
eocouuelicha kasezanti
naht, daz allero meist
manonte, ibu uuelichemu
oduuila desiu zateile
salmono pilihchet .  .  .  .
[229] ibu paz andaruuis
suanit, tue, denne
eocouuelichu mezzu zua si
kiuuartet, daz
eocouuelichera uuehchun
saltari alonger ruaba .  .  .  .
si kisungan .  .  .  .
truhtinlichemu take .  .  .  .
fona haubite auur si
kifangan za uuahton, danta
drato unhorsc dera
kernnissa sinera deonostes
kaaugant .  .  .  . dea min
fona saltare .  .  .  .
kiuuonaheitim duruh
uuehchun umbincirh singant,
denne uuenne lesames uuihe
fatara unsare einemu tage
daz radalihcho erfullen,
uuir .  .  .  . so eina (69)
uuehcha alonkiu
duruhinpintames.
XVIIII. De disciplina
psallendi.	
Ubique credimus divinam
esse praesentiam et oculos
domini speculari bonos et
malos et maxime tamen hoc
sine aliqua	eocouueri kilaubames
cotchundi .  .  .  . antuuarta . 
.  .  . 


dubitatione credamus, cum
ad opus divinum
adsistimus, ideo semper
memores simus, quod ait
propheta: ÒServite domino
in timoreÓ, et iterum
Òpsallite sapienterÓ, et Òin
conspectu angelorum
psallam tibiÓ. Ergo si
consideremus, qualiter
oporteat in conspectu
divinitatis et angelorum
eius esse, et sic stemus ad
psallendum, ut mens nostra
concordet voci nostrae.	zuiualunga .  .  .  . 
.  .  .  . cotchundaz .  .  .  . 









.  .  .  . kahirze
XX. De reverentia orationis.	
Si cum hominibus
potentibus volu(70)mus
aliqua suggerere  [230], non
praesumimus nisi cum
humilitate et reverentia,
quanto magis domino deo
universorum cum omni
humilitate et puritatis
devotione supplicandum
est, et non multiloquio, sed
in puritate cordis et
conpunctione lacrimarum
nos exaudire sciamus. Et
ideo brevis debet esse et
pura oratio, nisi forte ex
affectu inspirationis
divinae gratiae protendatur,
in conventu tam omnino
breviter oretur, et facto
signo a priore omnes
pariter surgant.	 .  .  .  . uualtantem
 .  .  .  . (70) .  .  .  .
edeslihchiu spanan [230] .  . 
.  . 

.  .  .  .  uueo mer .  .  .  . 

.  .  .  . luttri kernnissu za
pittanne ist .  .  .  . 

.  .  .  . scammas
.  .  .  . luttras .  .  .  . 
.  .  .  . fona minnu des
anaplasannes dera
cotchundiun ensti fora si
kidenit, in zumfti .  .  .  .
scamlihcho .  .  .  . 
.  .  .  . ebano .  .  .  . 
XXI. De decanis monasterii.	
Si maior fuerit congregatio,
elegantur de ipsis fratribus
boni testimonii et sanctae
conversationis et
constituantur decani. Qui
sollicitudi(71)nem gerat
super decanis, in omnibus	
aruuelit sin .  .  .  . dera
cuatun kiuuiszida .  .  .  . des
libes .  .  .  . 

zehanninga .  .  .  . pihuctida
(71)


secundum mandatum dei et
praecepta abbati sui! Qui
decani tales elegantur, in
quibus abbas securus
partiat onera sua, et non
elegantur per ordinem, [sed]
secundum vitae meritum et
sapientiae doctrinam,
quique decani, si ex eis
aliquis forte quis inflatus
superbia repertus fuerit
reprehensibilis, correctus
semel et iterum atque
tertio. Si emendare
noluerit, deiciatur, et alter
in loco eius, qui dignus est,
succedat. Et de praeposito
eadem constituimus.	
 .  .  .  . sihchurer libbe .  .  . 
. 

.  .  .  . inti dea .  .  .  . 
edeslihcher .  . kaplater .  .  . 
. lastarlihher, 
karihter .  .  .  . 



anagat .  .  .  . daz selba .  .  . 
. 
XXII. Quomodo dormiunt
monachi.	
Singuli per singula lecta
dor[231]miant, lectisternia
pro modo conversationis
secundum dispensationem
abbatis (72) accipiant. Si
potest fieri, omnes in uno
loco dormiant. Si autem
multitudo non sinet, deni
aut vigeni cum senioribus,
qui super eos solliciti sint,
pausent. Candela iugiter in
eadem cella ardeat usque
mane, vestiti dormiant et
cincti cingulis aut funibus,
ut cultellos suos ad latus
suum non habeant, dum
dormiunt, ne forte per
somnum vulneret
dormientem. Et ut parati
sint monachi semper facto
signo absque mora sur-	einluzze duruh einluziun .  . 
.  . [231] .  .  .  . kastreuuitiu
fora meze des libes .  .  .  .
spentungu .  .  .  . (72) .  .  .  . 

.  .  .  . nilazze .  .  .  . 

.  .  .  . resten. Leoht .  .  .  . 
.  .  .  . kiuuatote
.  .  .  . picurte curtilom edo
zaummum .  .  .  .


gentes, festinent se
invicem praevenire ad opus
dei cum omni tamen
gravitate et modestia.
Aduliscentiores fratres
iuxta se non habeant lectos,
sed permixti cum
senioribus. Surgentes vero
ad opus dei invicem se
modera(73)te cohortentur
propter somnolentorum
excusationes.	 
.  .  .  . za uuerchae cotes .  . 
.  . 
.  .  .  .  fruati .  .  .  .
mezhaftiu .  .  .  . 

.  .  .  . duruhmiste mit
herirom .
.  .  .  . 
.  .  .  . mezhaftiu (73) .  .  .  . 

		.  .  .  . slafalero
XXIII. De excommunicatione
culparum. 	
Si quis frater contumax aut
inoboediens aut superbus
aut murmorans aut in aliquo
contrario consistens
sanctae regulae aut
praecepta seniorum suorum
contemptor repertus fuerit,
hic secundum domini nostri
praeceptum ammoneatur
semel, et iterum secreto a
senioribus suis. Si non
emendaverit, obiurgetur
publice coram omnibus. Si
vero [232] neque sic
correxerit, si intellegit,
qualis poena sit,
excommunicationi
subiaceat. Sin autem
inprobus est, vindicta
corporali subdatur.	 .  .  .  . einstriter .  .
unhorsamer .  .  .  . 
		.  .  .  .  
uuidaruuarti ebanstantanti 
.  .  .  . herirono 
.  .  .  . farmano .  .  .  . 




.  .  .  . si kisahchan
offanlihcho
.  .  .  . [232] .  .  .  . 

.  .  .  . armeinsami

		.  .  .  .
unkauuarer 
.  .  .  . lihchamlihera .  .  .  . 
XXIIII. Qualis debet esse
modus excommunicationis.	
Secundum modum culpae
excommu(74)nicationis vel
disciplinae debet extendi
mensura, quod culparum
modus in ab-	
.  .  .  . (74) .  .  .  . 
		.  .  .  .  kadenit
mez


batis pendit iudicio. Si quis
tamen frater in levioribus
culpis invenitur, a mensae
participatione privetur,
privati autem a mensae
consortio ista erit ratio,
aut in oraturio psalmum aut
antephonam non inponat
neque lectionem recitet
usque ad satisfactionem,
refectionem autem cibi
post fratrum rectionem
solus accipiat, ut, si verbi
gratia fratres reficiunt
sexta hora, ille nona, si
fratres nona, ille vespera,
usque dum satisfactione
congrua veniam
consequatur.	 
.  .  .  . in ringirom .  .  .  . 
		.  .  .  . teilnumft
piteilit si, piteilte .  .  .  . 
.    .    .    . kinozsceffi desiu
ist redina .  .  .  . 
.  .  .  . niheffe .  .  .  . 
.  .  .  . redinoe .  .  .  . 
za ganuctsameru tati, imbiz
.  .  .  . des muases .  .  .  . daz
.  .  .  . 
piladi qhuedan .  .  .  . 

			.  .  .  . za 
canuhtsamera tati
kalimflihchan . . 
XXV. De gravioribus culpis.	
Is autem frater, qui
gravioris cul(75)pae noxa
tenetur, suspendatur a
mensa simul et ab oraturio.
Nullus ei frater in nullo
iniungatur consortio neque
in conloquio. Solus sit ad
opus sibi iniunctum
persistens in poenitentiae
luctum, sciens [233] illam
terribilem apostoli
sententiam dicentis:
ÒTraditum eiusmodi
hominem in interitum
carnis, ut spiritus salvus
sit in diem domini.Ó Cibi
autem perceptionem solus
percipiat mensura vel hora,
qua praeviderit abbas ei
conpetire.	deser .  .  .  . 
dera (75) sunta sculdi si 
kispentot .  .  .  . ioh auh .  .  
.  . imu .  .  .  . 


.  .  .  . duruhuuesanti 
.  .  .  . uuaft .  .  .  . [233] .  .  
.  .  .  . ekislihhun .  .  .  . 
kiqhuit .  .  .  . 
suslichan .  .  .  . in faruurti 
heiler si .  .  .  . 
.  .  .  . antfankida .  .  .  . 

.  .  .  . kalimfan.


Ne a quoquam benedicatur
transeunte nec cibum, quod
ei datur.	Min fona einigamu .  .  .  .
furifarantmeu .  .  .  . 
XXVI. De his, qui sine
iussione iunguntur
excommunicatis.	
Si quis frater
praesumpserit sine
iussione abbatis fratri
excommuni(76)cato
quolibet modo se iungere
aut loqui cum eo vel
mandatum ei diregere,
similis sortiatur
excommunicationis
vindictae.	
.  .  .  . (76) .  .  .  . so
uuelichu 
mezu .  .  .  .  kamahchon .
karihtan, kalihchera                         
si erlozzan .  .  .  . dera rihti.
XXVII. Qualiter debeat abbas
sollicitus esse circa
excommunicatos.	
Omni sollicitudine curam
abbas gerat circa
delinquentes fratres, quia
Ònon est opus sanis
medicus, sed male
habentibusÓ. Humilietur pro
infirmitate, non extollatur
pro misericordia et ita
omnia membra erunt in
pace. Et ideo uti debet omni
modo ut sapiens medicus,
inmittere quasi occultos
consolatores senpectas, id
est, seniores, sapientes
fratres, qui quasi secreto
consolentur fratrem
fluctuantem et provocent
ad humilitatis
satisfactionem.
Consolentureum, ne
abundantiore tristitia
ab(77)[234]sorbeatur. Sed
sicut ait apostolus:
ÒConfirmetur in eo
caritasÓ, et oretur	 .  .  .  . ruachun .  .  .  .                    
.  .  .  . duruft .  .  .  . 


pruhchan .  .  .  .
eocouuelichu mezzu .  .  .  .
anasentan .  .  .  . 




.  .  .  . framkiuuisen .  .  .  . 
.  .  .  . kanuctsamera tati .  . 
.  . 

kanuctsamun .  .  .  . (77)
[234] pisauffit si


pro eo ab omnibus,
magnopere enim debet
sollicitudinem gerere abbas
et omni sagacitate et
industria curare, ne
aliquam de quibus sibi
creditis perdat. Noverit
enim se infirmarum curam
suscepisse animarum, non
super sanas tyrannidem
adsumat, sed metuat
prophetae comminationem,
super quem dicit deus:
ÒQuod crassum videbatis,
adsumebatis, et quod debile
erat, proiciebatis.Ó Et
pastoris boni pium imitetur
exemplum, qui relictis
nonaginta novem ovibus in
montibus abiit unam ovem,
quae erraverat, quaerere,
cuius infir(78)mitate in
tantum conpassus est, ut
eam in sacris umeris suis
dignaretur inponere et sic
reportare ad gregem.	pi imu .  .  .  . allero .  .  .  .
meist . . .  
.  .  .  . huuassi .  .  .  . 
horski .  .  .  . min einikas
.  .  .  . pifolahenem

.  .  .  . alliu rihchida

drouua .  .  .  . 
.  .  .  . feiztas
 .  .  .  . ir zuanamut .  .  .  .
uuanheilaz .  .  .  . des cuatin
erhaftaz keleisanit .  .  .  . 



.  .  .  . (78) .  .  .  . so filu
ebandolenti .  .  .  . 
ahsalom sinem kauuerdonti
analeckan .  .  .  . so uuidaret
tragan za chortare.
XXVIII. De his, qui saepius
correpti emendare
noluerint.	
Si quis frater frequenter
correptus pro qualibet
culpa, si etiam
excommunicatus non
emendaverit, acrior ei
accedat correctio, id est, ut
verberum vindicta in eum
procedant. Quod si nec ita
correxerit aut forte, quod
absit, in superbiam elatus
etiam defendere voluerit
opera sua, tunc abbas faciat 	 .  .  .  . emezzico karafster
pi so uuelicha so .  .  .  . 
.  .  .  .  armeinsamoter .  .  . 
.
.  .  .  . uuassira .  .  .  . 
kirihtida .  .  .  . fillono 
kertu .  .  .  . framkangen


quod sapiens medicus, si
exhibeat fomenta, si
unguenta adhortationum, si
medicamina divinarum
scripturarum, si ad
ultimum ustionem [235]
excom(79)municationis vel
plagarum virgae, etiam si
viderit nihil suam
praevalere industriam,
adhibeat etiam, quod maius
est, suam et omnium
fratrum pro eo orationem,
ut dominus, qui omnipotens
est, operetur salutem circa
infirmum fratrem. Quod si
nec isto modo sanatus
fuerit, tunc iam utatur
abbas ferro abscisionis, ut
ait apostolus: ÒAuferte
malum ex vobisÓ, et iterum:
ÒInfidelis, si discedit,
discedatÓ, ne una ovis
morbida omnem gregem
contagiet.	
	 .  .  .  . ibu salbun
kispansteo, ibu lahchida 
cotchundera .  .  .  . 

az iungist .  .  .  . [235] .  .  . 
.          (79) .  .  .  . 
.  .  .  . kertu .  .  .  .
furimagan horskii 
zuatue .  .  .  . 



		.  . desu mezzu . 
.  .  . .  .  .  . si pruhhanti 
.  .  .  . isarne des
abasnidannes

.  .  .  . Òungilaubiger, ibu 
kelidit, kelideÓ .  .  .  . 
suhtigaz .  .  .  pismizze.
XXVIIII. Si debeant iterum
recipi fratres exeuntes de
monasterio.	
Frater, qui proprio vitio
egreditur de monasterio, si
reverti voluerit, spondeat
prius omnem
emendationem, pro quo
egressus (80) est, et sic in
ultimo gradu recipiatur, ut
ex hoc eius humilitas
conprobetur. Quod si denuo
exierit, usque tertio ita
recipiatur iam postea
sciens sibi omnem
reversionis aditum
denegari.	
.  .  .  . ibu kihuuorban uuesan
.  .  .  . keheizze .  .  .  . 

(80) so in deru iungistun
steti si entfangan, daz er
diu siniu theomuati si
kechoroot. Daz ibu
anderastunt .  .  .  . giu after
diu uuizzanti imu
eocouuelihan .  .  .  . zuakanc
farcikan uuesan.


XXX. De pueris minore
aetate qualiter
corripiantur.	
Omnis aetas vel intellectus
proprias debet habere
mensuras, ideoque quotiens
pueri vel
adu[236]liscentiores
aetate, aut qui minus
intellegere possunt, quanta
poena sit
excommunicationis, hii
tales, dum delinquunt aut
ieiuniis nimis adfligantur,
acris verberibus
coercitantur, ut sanentur.	eocouuelihaz altar .  .  .  .
farnufst eikaniu scal
habeen mez, inti pidiu .  .  . 
. [236] .  .  .  .


sin keneizzit, sarfeem
filloom siin keduungan .  .  . 
. 
XXXI. De cellarario
monasterio qualis sit.	
Cellararius monasterii
ele(81)gatur de
congregatione sapiens,
maturis moribus, subrius,
non multum edax, non
elatus, non turbolentus, non
iniuriosus, non tardus, non
prodigus, sed timens deum,
qui omni congregationi sit
sicut pater. Curam gerat de
omnibus, sine iussione
abbatis nihil faciat, quae
iubentur, custodiat, fratres
non contristet. Si quis ab eo
forte aliqua
inrationabiliter postulat,
non spernendo contristet,
sed rationabiliter cum
humilitate male petenti
deneget. Animam suam
custodiat memor semper
illud apostolicum, quia,
Òqui bene ministraverit,
gradum bonum sibi
adquaeritÓ. Infirmorum,
infantum, hospitum	.  .  .  . (81) si eruuelit fona
samanungu spaheer, riiffer
sitim, chuskeer, nalles filu
ezzaleer, nalles preiteer,
nalles truabaleer, nalles
uuidarmuater, nalles trager,
nalles spildanter, uzzan
forahtanti cotan, der alleru
samanungu si soso fater.
Ruahhun tue fona alleem,
ano kipot des abbates
neouueht tue, dei kepotan
sin, kehalte .  .  .  .
nikeunfrauue. Ibu huuelih
fona imu odhuuila
eddeslihhiu unredihaftlihhiu
pitit, nalles farmanento
keunfreuue, uzzan
redihaftlihho mit deomuati
ubilo pittantemu farzihe.
Sela sina kehalte kehucke
simblum daz potolihha,
danta, Òder uuela ambahtit,
stiagil cuatan imu
zuakesuahhitÓ.
Unmahtigero,


pauperumque [237] cum
omni sol(82)licitudine
curam gerat sciens sine
dubio, quia pro his omnibus
in die iudicii rationem
redditurus est. Omnia vasa
cunctamque substantiam
acsi altaris vasa sacrata
conspiciat. Nihil ducat
neglegendum neque prodigus
sit stirpator substantiae
monasterii, sed omnia
mensurate faciat et
secundum iussionem
abbatis.	chindo, kesteo inti armero
mit eoco[237]uuelihheru
(82) pihucti ruahha tue
uuizzanti ana zuifal, danta
pi deseem allem in tage
dera suana rediun
erkebanteer ist. Alliu faz
inti alla eht inti so altarres
faz keuuihtiu pisehe.
Neouueht leitte
farsuumando noh spildanter
si urriuto eht des
monastres, uzzan alliu
mezhaftiu tue indi after
kipote des abbates.
Humilitatem ante omnia
habeat, et cui substantia
non est, quod tribuatur,
sermo responsionis
porrigatur bonus, ut
scriptum est: ÒSermo bonus
super datum optimum.Ó
Omnia, quae ei iniunxerit
abbas, ipsa habeat sub cura
sua, a quibus eum
prohibuerit, non praesumat.
Fratribus constitutam (83)
annonam sine aliquo tyfo
vel mora offerat, ut non
scandalizentur memor
divini eloquii, quod
mereatur, Òqui
scandalizaverit unum de
pusillisÓ. Si congregatio
maior fuerit, solatia ei
dentur a quibus adiutus et
ipse aequo animo impleat
officium sibi commissum.
Horis conpetentibus et
dentur, quae danda sunt, et
petantur, quae petenda
sunt, et nemo
perturbe[238]tur neque
contristetur in domo dei.	Theoheit fora allu eigi, indi
demu eht nist, daz kebe,
uuort des antuurtes si
kerehhit cuataz, so
kescriban ist: Òuuort cuataz
ubar keba pezzistuun.Ó Indi
alliu, dei imu anakimahhoot
abbas, selbun habee untar
ruahhun sineru, fona diem
imu piuuerit, nierpaldee.
Pruadrum kesazta (83)
liibleita ana einikemu
lihhisode edo tuuala pringe,
daz ni .  .  .  . kehucke dera
cotchunduun sprahha, daz si
kearneet .  .  .  . 

.  .  .  . Ibu samanunga mera
uuisit, helfa imu si kekeban
fona diem keholfaneer indi
er selbo ebanemu muate
erfulle ambahti imu
pifolahanaz. Citim
kelimfanteem indi kekeban
sin, dei ze kebanne sint,
indi kepetan, dei ze
pittanne sint, indi neoman
[238] duruhtruabit noh
keunfreuuit in huse cotes.


XXXII. De ferramentis vel
rebus monasterii.	
Substantia monasterii in
ferramentis vel vestibus
seu quibuslibet rebus
provideat abbas fratres, de
quorum vitae
moribussecurus sit, et eis
singula, ut utile
iudicaverit, con(84)signet
constituenda atque
recolligenda, ex quibus
abbas brevem teneat, ut,
dum sibi in ipsa adsignata
fratres vicibus succedunt,
sciat, quid dat et quid
recepit. Si quis autem
sordide aut negligenter res
monasterii tractaverit,
corripiatur. Si non
emendaverit, disciplinae
regulari subiaceat.	 .  .  .  . in isarnazzasum .  .  . 
. keuuatim edo so
huuelihemu so rahhom .  .  . 
. 
.  .  .  . sitim .  .  .  . 
.  . einluzziu .  .  .  . dera
pidarbun suanit, (84)
kezeichanne .  .  .  . 
.  .  .  . indi auur zi kilesanne
.  . 

.  .  .  . in dem selbon
kazaichantiu .  .  .  .
uuehsalum anakaant .  .  .  . 
.  .  .  . unsubro .  .  .  .
ruahchaloso .  .  .  . trahtot, 
si kiduungan .  .  .  . 
dera rehtlihchun untarlicke.
XXXIII. Si quid debeat
monachus proprium habere.	
Praecipue hoc vitium
radicitus amputandum est
de monasterio, ne quis
praesumat aliquid dare aut
accipere sine iussione
abbatis, neque aliquid
habere proprium nullam
omnino rem, neque codicem,
neque tabulas, neque
graffium, sed nihil, quippe
[239] quibus nec corpora
sua nec voluntates licet
habere in propria voluntate,
omnia (85) vero necessaria
a patre sperare monasterii,
nec quicquam liceat habere,
quod abbas non dederit aut
permiserit. Omniaque
omnibus sint com-	allero meist dea ahchust
uurzhaftor aba za snidanne
ist .  .  .  


.  .  .  . eouuiht .  .  .  . eikan
neouuiht .  .  .  . rahcha .  .   .  
. puah
.  .  .  . kauuisso [239] .  .  .  .
lihchamon iro .  .  .  .
arlaubit .  .  .  . in aikanemu .  
.   .   .  alliu           (85) .  .  . 
. notduruftti .  .  .  . 

eouuit arlaube .  .  .  . 
.  .  .  . edo farleazzi.


munia, ut, sicut scriptum
est: ÒErant illis omnia
communiaÓ, nec quisquam
suum aliquid dicat vel
praesumat, quodsi quisquam
huic nequissimo vitio
deprehensus fuerit
delectari, ammonetur semel
et iterum. Si non
emendaverit, legitima
disciplina subiaceat.	cameinsamon .  .  .  . 

min eouuit sin eouuiht 
			.  .  .  . daz
ibu einic desemu .  .  .  .
achusti kirafster .  .  .  .
kilustidot 

.  .  .  . dera rehtlichun .  .  .  . 
XXXIIII. Si omnes aequaliter
debeant necessaria
accipere. 	
Sicut scriptum est:
ÒDividebatur singulis, prout
cuique opus eratÓ, ubi non
dicimus, ut personarum,
quod absit, acceptio sit,
sed infirmitatis
consideratio, ut, qui minus
indi(86)get, agat deo
gratias et non contristetur,
qui vero plus indiget,
exhibeatur ei, humilietur
pro infirmitate, non
extollatur pro misericordia,
et ita omnia membra erunt
iu pace. Ante omnia, ne
murmorationis malum pro
qualecumque causa in
aliquo quali[240]cumque
verbo aut significatione
appareat, quod si
deprehensus fuerit,
districtiori disciplina
subdatur.	 .  .  .  . Òsi ziteilit
einluzlihchem soso
eocouuelihchemu .  .  .  . 
		.  .  .  . daz heiteo
.  .  .  . antfenkida si .  .  .  .
scauunka .  .  .  . durufttigot,
(86) .  .  .  . tue .  .  .  . anst
.  .  .  . si kitan .  .  .  . si
kitheonot .  .  .  . nalles si
erhaban alle 
lidi .  .  .  . in fridiu .  .  .  . 

.  .  .  . pi so uuelicha so
racha in einikemu so
uueli[240]chemu so
.  .  .  .  .  zaichanungu               
kaauge .  .  .  . karafster .  .  . 
. dera     kiduunganun .   .   . 
. si untarkeban.
XXXV. De septimanariis
coquinae.	
Fratres sic sibi invicem
serviant, ut nullus
excusetur a coquinae
officio, nisi aut aegritudo
aut in	 
.  .  .  . si entrachot .  .  .  . 
ambahte .  .  .  . siuhchi .  .  . 
. 


causa gravis utilitatis quis
occupatus fuerit, quia
exinde maior mercis
adquaeritur et caritas.
Inbicillibus (87) autem
procurentur solatia
secundum modum
congregationis aut
positionem loci. Si maior
congregatio fuerit,
cellarius excusetur a
coquina, vel si qui, ut
diximus, maioribus
utilitatibus occupantur,
ceteri sibi invicem sub
caritate serviant,
egressurus de septimana
sabbato munditias faciat,
lintea, cum quibus sibi
fratres manus ac pedes
tergent, lavet. Pedes vero
tam ipse, qui egreditur
quam ille, qui intraturus
est, omnibus lavent. Vasa
ministerii sui egrediens
munda et [241] sana
cellario reconsignet, qui
cellarius iterum intranti
consignet, ut sciat, quid dat
aut quid recepit,
septimana(88)rii autem
ante unam horam
refectionis accipiant super
statutam annonam singulos
sibi biberes et panem, ut
hora refectionis sine
murmoratione et gravi
labore serviant fratribus
suis. In diebus tamen
sollemnibus usque ad missa
sustineant. Intrantes et
exeuntes ebdomadarii in
oratorio mox matutinis
finitis dominica omnium
genibus provolvantur
postulantes pro se orare.
Egrediens autem de
septimana dicat	suuarriu deru bidarbi uuelih
pihafter uuisit .  .  .  . er diu
mera loon ist kesuahhit .  .  . 
. minna. Unchreftigem (87) . 
.  .  . fora si kekaumit helfa . 
.  .  . mezze dera samanungu
edo kesezzida .  .  .  . 

si entrahhoot .  .  .  . ibu
uuelihhe .  .  .  . meroom
piderboom sin piheftit .  .  . 
.
.  .  .  . uzkikanganer

hreinida tue, lahhan .  .  .  . 

suuerben .  .  .  . 
der kekanganer .  .  .  .         
uuasken .  .  .  . 
.  .  .  . hreiniu .  .  .  . 
.  .  .  . [241]alliu .  .  .  .
kezeihhanne .  .  .  .
ingangantemu kezeihhanne . 
.  .  . uuehharre 
(88) .  .  .  . einera citi 
des inbizzes .  .  .  . 
kesazta liibleita einluzziu . 
.  .  . 
trinchan .  .  .  . 
		
	murmulodii
.  .  .  . suuarrera .  .  .  . 

inthabeen .  .  .  . 
uuehharre .  .  .  . 
.  .  .  . keentoteem .  .  .  . 

chneum fora sin pifaldan .  . 
.  . 
	


hunc versum: ÒBenedictus
es, domine deus meus, qui
adiuvasti me et consolatus
es meÓ, quo dicto tertio
accipiat benedictionem
egrediens, subsequens
ingrediens dicat: ÒDeus, in
adiutorium meum
inten(89)de, domine, ad
adiuvandum me festina.Ó Et
hoc idem tertio repetatur
ab omnibus et accepta
benedictione ingrediatur.	
.  .  .  . du hulfi mih
ketrostanter pist mihÓ,
demu keqhuetanemu .  .  .  . 
	.  .  .  . untarfolkenti

.  .  .  . (89) .  .  .  . 

si kesuahhit .  .  .  .
intfanganeru
[242] XXXVI. De infirmis
fratribus.	[242]
Infirmorum cura ante omnia
et super omnia adhibenda
est, ut sicut revera Christo
ita eis serviatur, quia ipse
dixit: ÒInfirmus fui et
visitasti meÓ, et: ÒQuod
fecistis uni de his minimis
meis, mihi fecistis.Ó Sed
ipsi infirmi considerent in
honore dei sibi servire et
non superfluitate sua
contristent fratres suos
servientes sibi, qui tamen
patienter portandi sunt,
quia de talibus conpositior
mercis adquaeritur. Ergo
cura maxima sit abbati, ne
aliqua neglegentia
patiantur. (90) Quibus
fratribus infirmis sit cella
se deputata et servitor
timens deum et diligens ac
sollicitus. Balnearium usus
infirmis, quotiens expedit,
offeratur, sanis autem et
maxime iuvenibus tardius
conceda-	 .  .  .  . ruacha 
.  .  .  . zua zi tuenne .  .  .  . 
.  .  .  . forahtun




.  .  .  . kescauuoen .  .  .  . 
.  .  .  . nalles ubarfluatida
iro .  .  .  . 

.  .  .  . deononte im .  .  .  .
kedultlihho .  .  .  . 
.  .  .  . kenuhtsamera loon
zuakesuahhit .  .  .  . allero
meist
 .  .  .  . einigiu .  .  . sin
kedoleet. (90) 		.  .  . 
. kesaztiu .  .  .  .
deonoostmd                 xvan . 
.  .  . 

				pado 
piderbi .  .  .  . si prungan .  . 
.  . allero meist iungem
tragoor si farke-


tur. Sed et carnium esus
infirmis omnino debilibus
pro reparatione concedatur,
at ubi meliorati fuerint, a
carnibus more solito omnes
absteneant. Curam autem
maximam habeat abbas, ne
a cellarario aut
servitoribus neglegantur
infirmi; ad ipsum respicit,
quicquid a discipulis
delinquitur.	ban .  .  .  . fleisko ezzan .  . 
.  . .  .  .  .  uuanaheileem .  .  . 
. fora itniuuuii . kepezzirote
.  .  .  . fona fleiskum  sitiu          
keuuonanemu kehabeen .  .  . 
. meistun .  .  .  .
deonostmannun 
sin keruahhalosoot .  .  .  . ze
inan sihit, so huuaz so fona
discoom farlaazzan ist.
[243] XXXVII. De senibus vel
infantibus.	[243]
Licet ipsa natura humana
trahatur ad misericordiam,
in his aetatibus senum
videlicet et infantum (91)
tamen et regulae auctoritas
eis prospiciatur,
consideretur semper in eis
inbicilitas et nullatinus eis
districtio regulae teneatur
in alimentis, sed sit in eis
pia consideratio et
praeveniant horas
canonicas.	.  .  .  . diu selba chnuat
mannaskiu .  .  .  . in dem 
altrum altero .  .  .  . (91) .  . 
.  . rihtungu ortfroma .  .  .  .
fora si kesehan .  .  .  .
unchreftigii .  . nohheinu
mezzu in libleitom .  .  .  .
erhaftiu

.  .  .  . furichuueman citi
rehtlihhiu.
XXXVIII. De ebdomadario
lectore.	
Mensa fratrum edentium
lectio deesse non debet, ne
fortuitu casu quis
arripuerit codicem legere
ibi se, lecturus ergo tota
ebdomada dominica
ingrediatur. Qui ingrediens
post missas	mias .  .  .  . ezzantero .  .  .  .
uuan uuesan .  .  .  . min
odhuuila unkiuuaru .  .  .  .
kechriffe puah lesan .  .  .  .
imu, lesanter .  .  .  . 

			.  .  .  .
santom


et communionem petat ab
omnibus pro se orare, ut
avertat ab ipso deus
spiritum elationis, et dicat
hunc versum in oraturio
tertio cum omnibus ipso
tamen incipiente: (92)
ÒDomine, labia mea aperies
et os meum adnuntiabit
laudem tuam.Ó Et sic
accepta benedictione
ingrediatur ad legendum. Et
summum fiat silentium ad
mensam, ut nullius
musitatio vel vox nisi
solius legentis ibi audiatur.
Quae vero necessaria sunt
comedentibus et bibentibus,
sic sibi vicibus
mini[244]strent fratres, ut
nullus indigeat petire
aliquid. Si quid tamen opus
fuerit, sonitu cuiuscumque
signi potius petatur quam
voce, nec praesumat ibi
aliquis de ipsa lectione aut
aliunde quicquam quaerere,
non detur occasio, nisi
forte prior pro
aedificatione voluerit
aliquid breviter dicere.
Frater autem ebdomadarius
accipiat mix(93)tum,
priusquam incipiat legere
propter communionem
sanctam, et ne forte grave
sit ei ieiunium sustinere.
Postea autem cum coquinae
ebdamadariis et
servitoribus reficiat.
Fratres autem non per
ordinem legant aut cantent,
sed qui aedificent
audientes.	 .  .  .  . kemeinsamii 
	.  .  .  . daz er
pihuuarbe 
			  .  .  .  .
preitii .  .  .  . desan .  .  .  . in
chirihhun 
.  .  .  . imu .  .  .  . 
pikinnantemu: (92) .  .  .  . 


entfanganeru .  .  .  . 
			.  .  .  .
furista  .  .  .  . suuikilii .  .  . 
. daz nohheiner .  .  .  . 
.  .  .  . notdurufti .  .  .  . 

uuehsalum .  .  .  .                        
[244] .  .  .  . nohheiner
duruftigohe pittan eouueht . 
.  .  . 
.  .  .  . calme enti uueliches
so zeichanes mer .  .  .  . 
stimmu .  .  .  . einiger
edesuuaz fona dera selbun . 
.  .  . allasuuanan eouueht
suahchan, minl si kikeban
frist .  .  .  . heroro fora
zimberre .  .  .  . edesuuaz
skemlicho 
uuehchari .  .  .  . merod, (93)
.  .  .  . 

			.  .  .  .
uuihan .  .  .  . suuar .  .  .  . 
.  .  .  . doleen .  .  .  . mit
deru chuhchinun uuehcharum
.  .  .  . deonostmannum .  .  . 
. 
antreiti 
.  .  .  . dea zimberren .  .  .  . 


XXXVIIII. De mensura cibi.	
Sufficere credimus ad
refectionem cotidianum
tam sextae quam nonae
omnibus mensis cocta duo
pulmentaria propter
diversorum infirmitatibus,
ut forte, qui ex uno non
potuerit edere, ex alio
reficiatur. Ergo duo
pulmentaria cocta fratribus
[245] omnibus sufficiant, et
si fuerit, aut poma aut
nescentia leguminum
addatur, et tertius (94)
panis libra una propensa
sufficiat in die, sive una
sit refectio sive prandii et
cenae. Quod si cenaturi
sunt, de eadem libra tertia
pars cellarario reservetur
reddenda cenandis. Quod si
labor forte factus fuerit
maior, in arbitrio et
potestate abbatis erit, si
expediat, aliquid augere
remota prae omnibus
crapula, ut numquam
subripiat monacho
indigeries, quia nihil sic
contrarium est omni
christiano quomodo crapula,
sicut ait dominus noster:
ÒVidete, ne graventur corda
vestra crapula.Ó Pueris vero
minore aetate non eadem
servetur quantitas, sed
minor quam maiori(95)bus
servata in omnibus
parcitate, carnium
quadrupedium omnino ab
omnibus abstineatur
commestio praeter omnino
debiles et aegrotos.			.  .  .  . za
imbizze tagalihchin 
		.  .  .  . measum
kasotaniu zuei muas
missilichero unmahtim .  .  . 
. er einemu .  .  .  . ezzan, er
andremu si inbizzan .  .  .  

[245] .  .  .  . 
kenuhtsamoen .  .  .  . 
smalasat zua si kikeban .  . 
.  . drittiun stunt (94) des 
protes funt einas .  .  .  .
einaz           si imbiz edo
dera cauma .  .  .  .
abantcauma .  .  .  . fona
demu selbin .  .  .  . dritta
teil .  .  .  . si kihaltan ze
erkebanne abandmuasontem
.  .  .  . arbeit .  .  .   mera, in
selbsuanu .  .  .  . kiuualtidu . 
.  .  . piderbe, eouuit auchon,
erchertiu .  .  .  . 
ubarazalii, daz neonaldre
untarslihche .  .  .  .
unfardeuuiti .  .  .  .  .  .  .  .  . 
.  . .  .  .  christanemu soso
ubarazzalii .  .  .  . Òsehat,
min sin kasuuarit herzun
iuueriu ubarazzalii.Ó
Chindum keuuisso minnirin
aldre nalles diu selba si
kihaltan mihhilii .  .  .  .
minnira denne merom (95)
kehaltan in allem  libanti, 
fleiscco    feorfuazzeo
allem fona allem si
farporan ezza ano allem
uuanaheilem .  .  .  . siuchem.


XL. De mensura potus.	
ÒUnusquisque proprium
habet donum ex deo, alius
sic, alius vero sicÓ, et ideo
cum aliqua [246]
scrupolositate a nobis
mensura victus aliorum
constituitur, tamen
infirmorum cogitantes
inbecillitatem credimus
eminam vini per singulos
sufficere per diem, quibus
autem donat deus
tollerantiam abstinentiae,
propriam se habituros
mercedem sciant. Quod
sicut loci necessitas aut
labor aut ardor aetatis
amplius poposcerit, in
arbitrio prioris (96)
consistat considerans
omnibus nec subrepta
satietas aut ebrietas
praepediat. Licet legamus
vinum monachorum omnino
non esse, sed quia nostris
temporibus id monachis
persuaderi non potest,
saltim vel hoc
consentiamus, ut non usque
ad satietatem bibamus sed
parcius, quia Òvinum
apostatare facit etiam
sapientesÓ. Ubi autem
necessitas loci exposcit, ut
nec suprascripta mensura
inveniri possit sed multo
minus aut ex toto nihil,
benedicant deum, qui ibi
habitant, et non murmorent,
hoc ante omnia admonentes,
ut absque murmorationibus
sint monachi.	Òeiner eocouuelicher eikana
hebit keba fona cote, sumer
so, sumer keuuisso soÓ .  .  . 
. pidiu .  .  .  [246]
eddeslihchemu fristeo .  .  . 
. mez libleiti .  .  .  . si
kesezzit .  .  .  . denchente 
unchreftigi .  .  .  . mez .  .  . 
. 

.  .  .  . fartraganii furiburti,    
eiganas sih habenti lon .  .  . 
. 

.  .  .  . notduruft .  .  .  . 
prunst des sumares mer
peitit, in selbsuanu des
herostin (96) kestante .  .  . 
. 
min untarslihhanera fullii
edo ubartrunchanii kemarre.
Doh lesames .  .  .  . 
daz unserem citim daz .  .  . 
. duruhspanan uuesan nimac,
doh edo daz kehenkames,
daz nalles unzi ze setii .  .  . 
. uzzan sparalihhor .  .  .  . Ò . 
.  .  . freidige tuat sosama
spaheÓ .  .  .  . 
			.  .  .  .
peitit, daz min obana
kescribana mez 		.  .  . .
mihhilu min   


			.  .  .  . daz
er allu zuamanonte, daz ano
murmulodin sin municha.


[247] (97) XLI. Quibus horis
oportet reficere fratres.	[247]
A sancto pascha usque ad
pentecosten ad sextam
reficiant fratres et ad
seram cenent, a pentecoste
autem tota aestate, si
labores agrorum non habent
monachi aut nimietas
aestatis non perturbat, IIII.
et VI. feria ieiunent usque
ad nonam, reliquis diebus
ad sextam prandeant, quam
prandii sexta, si opera in
agris habuerint aut aestatis
fervor nimius fuerit,
continuenda erit et in
abbatis sit providentia, et
sic omnia temperet atque
disponat, qualiter animae
salventur et, quod faciunt
fratres, absque
murmoratione faciant. Ab
idibus autem
septem(98)bris usque in
caput quadraginsimae
adnonam semper reficiant,
a quadraginsima vero usque
in pascha ad vesperam
reficiant, ipsa autem
vespera sic agatur, ut
lumen lucernae non
indigeant reficientes, sed
luce adhuc diei omnia
consummentur. Sed et omni
tempore sive cenae sive
refectionis hora sic
temperetur, ut cum luce
fiant omnia.	(97) fona uuiheru oostrun .  . 
.  . 			      
imbizzen .  .  .  . ze naht
abandmuasen,      fona
fimfchustim
.  .  .  . achro .  .  .  . 
unmezzigii des sumeres
nalles ketruabpe, feordun
indi sehstun tac .  .  .  . 
andrem tagum .  .  .  .
caumoen,    dia cauma .  .  .  .
in achrum       eigin .  .  .  .
uualm dratter .  .  .  . zi
emizzigonne .  .  .  . 
.  .  .  . forascauuunga .  .  .  .
ketemproe inti noh kesezze,     
uueo sela kihaltan sin .  .  .  .
daz tuant .  .  .  . ano
murmulodii      tuen .  .  .  . 
		.  .  .  . (98) unzi
in haubit dera fastun .  .  .  . 
		.  .  .  . fona
fastun 
.  .  .  . ze abande .  .  .  . dem
selbon .  .  .  . aband so si                           
ketan, daz leoht des leohtes
niduruftigoen imbizzante,
uzzan leoht nu noh des
tages alliu sin keentot .  .  . 
. abandmuase .  .  .  . des
inbizzes .  .  .  . so si    
ketemprot, daz mit leohte
sin  alliu.
[248] XLII. Ut post
completurium nemo
loquatur.	[248]
Omni tempore silentium
debent studire monachi
maxime	eocouueliheru citi stilli           
sculun cilen .  .  .  . allero
meist


nocturnis horis et ideo
omni tempore sive ieiunii
sive prandii . Si tempus
fuerit prandii, tam mox
surrexerint a cena, sedeant
omnes in (99) uno loco et
legat unus conlationes vel
vitas patrum aut certe
aliud, quod aedificet
audientes, P .  .  .  . autem et
regum, quia infirmis
intellectibus non erit utile
illa hora hanc scripturam
audire, aliis vero horis
legantur. Si autem ieiunii
dies fuerint, dicta vespera
parvo intervallo mox
accedant ad lectionem
conlationum, ut diximus, et
lectis quattuor aut quinque
foliis, vel quantum hora
permittit, omnibus in unum
occurrentibus per hanc
moram lectionis, asci forte
quis in adsignato sibi
commisso fuerit occupatus,
omnis ergo in unum positi
compleantur, et exeuntes a
completu(100)riis nulla sit
licentia denuo cuiquam
loqui aliquid. Quod si
inventus [249] fuerit
quisquam hanc praevaricare
taciturnitatis regulam,
gravi vindicta subiaceat,
excepto si necessitas
hospitum supervenerit aut
forte abbas alicui aliquid
iusserit, quod tamen et
ipsut cum summa gravitate
et moratione honestissime
fiat.	nahtlihhem citim .  .  .  .
eocouuelihheru citi .  .  .  .
edo dera cauma. Ibu cit .  .  . 
. so saar erstant fona
abandmuase .  .  .  .               
(99) .  .  .  . 
		.  .  .  .  andraz,
daz 			zimbroe
horrente .  .  .  . 
			.  .  .  . 
nist piderbi dera citi desa
kescrip .  .  .  . andrem .  .  .  . 
dera fastun tages uuisit,
keqhuetanemu abande
luzzileru untarstuntu saar
zuakangen .  .  .  . so
qhuuedames .  .  .  .
keleranem feorim .  .  .  .
fimfim pletirun .  .  .  . so
filu so cit farlazzit, allem
in ein kakanhlauffantem
duruh desa tuuala dera
lectiun .  .  .  . in
kezeihhantemu imu
pifolahanemu .  .  .  .
pihafter .  .  .  . kesazte sin
erfullit, indi uzkankantem
fona folnissu (100)
nohheinaz .  .  .  . urlaubii
zuuiror .  .  .  . kesprohhan
uuesan .  .  .  . Daz ibu [249]
fundaner ist einic desan
ubartuan dera suuikalii
rehtungu, dera suuarrun
kerihti untarlicke, uzzan
ibu notduruft kesteo
ubarqhuimit .  .  .  .
eddeslihhemu eddeshuuaz
daz duuidaro ioh auh daz
selba mit dera furistun
fruatii .  .  .  . mezhaftii
erhaftost si.


XLIII. De his qui ad opus dei
vel mensam tarde
occurrunt.	
Ad horam divini officii,
mox ut auditum fuerit
signum, relictis omnibus,
quaelibet fuerint in
manibus, summa cum
festinatione curratur cum
gravitate tamen, ut non
scurilitatis inveniat
fomitem, (101) ergo nihil
operi dei praeponatur. Quod
si quis nocturniis vigiliis
post gloriam psalmi XCIIII.
ÒVenite, exultemus
dominoÓ, quem propter hoc
omnino subtrahendo et
morese volumus dici, non
occurrerit, non stet in
ordine suo in choro, sed
ultimus omnium stet aut in
loco, quem talibus
neglegentibus seorsum
constituerit abbas, ut
videatur ab ipso vel ab
omnibus, usque dum
completo [250] opere dei
publica satisfactione
paeniteat. Ideo autem eos in
ultimo loco aut seorsum
iudicavimus debere stare,
ut visi ab omnibus vel pro
ipsa verecundia sua
emendent. Nam si foras
oraturio remaneant, erit
forte talis, qui se aut (102)
collocet et dormiat aut
certe sedit sibi foras vel
fabulis vacat et datur
occasio maligno. Sed
ingrediantur intus et nec
totum	ze citi des cotchundin
anbahtes, sario so kihortaz
uuirdit zeihhan,
farlazzanem allem, dei doh
sint in hantum, mit dera
furistun ilungu si
kehlauffan mit fruati
duuidaro, daz nalles des
skernes skern finde zuntrun
(101) keuuisso neouueht
demu uuerche cotes furi si
kesezzit .  .  .  . nahtlihhem
uuahtom .  .  .  . den duruh
daz .  .  .  . untarzeohanto .  . 
.  . sitilihho uuellemes
keqhuetan uuesan, nalles
kakanlaufit .  .  .  . in
antreitidu sineru .  .  .  .
uzzan iungisto allem stante
.  .  .  . in steti, diu solihhem
ruahhalosontem suntrigo
kesezzit .  .  .  . daz si
kesehan fona imu ioh fona
allem .  .  .  . kefultemu
[250] .  .  .  . offanlihhera
dera kenuhtsamun tati
hriuuoe .  .  .  . in iunkistun
steti .  .  .  . scolan stan, daz
kesehane fona allem .  .  .  .
pi deru selbun scamu iro
puazzen. Keuuisso ibu
uzzana chirihhun piliben .  . 
.  . (102) kestatot .  .  .  .
slaffit .  .  .  . keuuisso
sizzit imu uzzana .  .  .  .
rahhom caugrot .  .  .  . ist
kekeban frist demu
farfluahhanin .  .  .  .
inkekan-


perdant et de reliquo
emendent. Diurnis autem
horis qui ad opus dei post
versum et gloriam primi
psalmi, qui post versum
dicitur, non occurrerit,
lege, quae supra diximus, in
ultimo stet nec praesumat
sociari choro psallentium
usque ad satisfactionem,
nisi forte abbas licentiam
dederit permissione sua et
simul omnes dicant versum
et orent, et sub uno omnes
accedant ad mensam. Ut si
quis .  .  .  .       [251] vitio
non occurrerit usque ad
secundam vicem, pro id
corri(103)piatur, si denuo
non emendaverit, non
permittatur ad mensae
communis participationem,
sed questratus a consortio
omnium reficiat solus
sublata ei portione sua a
vino usque ad
satisfactionem et
emendationem, similiter
autem patiatur, qui ad illum
versum non fuerit praesens,
qui post cibum dicitur, ne
quis praesumat ante
statutam horam vel postea
quicquam cibi aut potus
praesumere, sed et cui
offertur aliquid a priore et
accipere rennuit, hora, qua
desideravit hoc, quod prius
recusavit, aliud omnino
nihil accipiat usque ad
emendationem congruam.	gane innana indi min al
farleosant .  .  .  . frammert
puazzen. Tagalihhem .  .  .  .
citim die ze uuerche cotes . 
.  .  .                   nalles
kehlauffit, euu, deru obana
qhuatumes .  .  .  . kemahhon
carte .  .  .  . dera
kenuhtsamun tati .  .  .  .
urlaubii .  .  .  . dera sinera
farlazzani .  .  .  . 

.  .  .  .  untar einemu .  .  .  .
zuakangen .  .  .  . Daz ibu
huueliher .  .  .  . [251] er
achusti .  .  .  . ze demu
andremu uuehsale, pi daz
(103) si kirefsit, ibu
andrastunt nipuazzit, nisi
farlazzan ze .  .  .  . teilnufti
.  .  .  . keskeidaner fona
kinozskaffi .  .  .  . eino
kenomanemu imu teil .  .  .  .  

			 .  .  .  . ze
puazzu, sosama .  .  .  .       
si kedultit .  .  .  . den .  .  .  .
antuurti .  .  .  . after muase
keqhuuetaner .  .  .  .
kesazteru .  .  .  . after diu
eouueht muases .  .  .  .
tranches erpalden, uzzan
ioh auh demu ist prungan
eouueht .  .  .  . uuidarot,
citi, deru kerot daz, daz er
uuidarota, andraz .  .  .  . 

			.  .  .  .  ze
puazzu kelimflihera.


(104) XLIIII. De his, qui
excommunicantur, quomodo
satisfaciant.	
Qui pro gravibus culpis ab
oratorio et a mensa
excommunicantur, hora, qua
opus dei in oratorio
percelebratur, ante foris
oraturii prostratus iaceat
et nihil dicens nisi tantum
posito in terra capite
stratus pronus omnium de
oraturio exeuntium pedibus
provolvatur, et hoc tam diu
faciat, usque dum abbas
iudicaverit satisfactum
esse, qui dum iussus ab
abbate vene[252]rit,
provolvat se ipsius abbatis
deinde omnium vestigiis, ut
orent pro ipso. Et tunc si
iusserit abbas, recipiatur
in choro vel ordine, quo
abbas decreverit, ita plane,
(105) ut psalmum vel
lectionem aut aliud quid
non praesumat in oraturio
inponere, nisi iterum abbas
iubeat, et omnibus horis,
dum perconpletur opus dei,
proiciat se in terra in loco,
quo stat, et sic satisfaciat,
usque dum ei iubeat abbas
et quiescat iam ab hanc
satisfactionem. Qui vero
pro levibus culpis
excommunicantur, tantum a
mensa in oraturio
satisfaciant usque ad
iussionem abbatis, hoc
perficiant, usque dum
benedicat et dicat
ÒsufficitÓ.	(104) dea pi suuarrem
suntom .  .  .  . sint
armeinsamot, .  .  .  . ist
duruhtuldit, fora turim dera
chirihchun forakistrahter
licke .  .  .  . neouueht
qhuedante uzan so filo
kesaztemu .  .  .  . capite
kestrahter framhalde .  .  .  .
uzkankantero fuazzum fora
si bifaldan .  .  .  . so lango . 
.  .  . kanuhctsam katan
uuesan, der denne kapotaner
.  .  .  . forapi[252]ualde sih
des selbin .  .  .  . fona diu .  . 
.  . sporum .  .  .  . antreitidu,
deru .  .  .  . (105) .  .  .  .
andres uuas nierpaldee .  .  . 
. heffan .  .  .  . denne ist
duruhfullit .  .  .  .
forauuerfe .  .  .  . demu stat
.  .  .  . so kanuhctsami tue . 
.  .  . kastillee .  .  .  . fona
deru kanuctsami tati .  .  .  .
pi rinkirom .  .  .  . ze kepote
.  .  .  . so duruhtuen .  .  .  .
ÒkenuakitÓ.


XLV. De his, qui falluntur in
oratorio.	
Si quis, dum pronuntiat
psalmum, responsurium aut
antephonam vel leccionem,
fallitus fuerit, nisi
satisfaccione ibi coram
omnibus humili(106)atus
fuerit et a senioribus pro
excessum suae castigatus
non se recognoverit
excessisse, maiori vindicta
subiaceat, quippe qui noluit
humilitate emendare, quod
neglegentia deliquit,
infantes pro tali culpa
vabulent.	ibu uuelih, denne
forakichundit .  .  .  .
liukanter ist, uzan dera
kinuctsamun tati .  .  .  .
katheonoter (106) uuirdit . 
.  .  . fora uzlite sinan
kerafster .  .  .  . uzkelite,
merun kirihti untarlicce .  . 
.  . theoheiti .  .  .  . daz
ruachalosi missiteta, chind
pi selihcha .  .  .  . sin
kapluan.
XLVI. De his, qui in
aliquibus rebus delinquunt.	
Si quis, dum in labore
quovis, in coquina, in
cellario, in
monaste[253]rio, in
pistrino, in horto, in arte
aliqua, dum laborat, vel in
quocumque loco aliquid
deliquerit aut fregerit
quippiam aut perdiderit vel
aut quid excesserit ubi et
non venies continuo ante
abbatem vel
congregationem ipse ultor
satisfecerit et prodiderit
delictum (107) suum, dum
per alium cognitum fuerit,
maiori subiaceat
emendatione, animae
veniam peccati causa si
fuerit latens tantum, abbati
aut spiritalibus senioribus
patefaciant, qui sciant
curare et sua et aliorum
vulnera non detegere et
publicare.	 .  .  .  . so uuelihcheru so .  . 
.  . [253] .  .  .  . in listi
edeslihheru .  .  .  .
missituat .  .  .  . farprihchit
eouueht .  .  .  . farliusit edo
ioh uuaz uzkelidit .  .  .  .
fora .  .  .  . kasamanungu er
selbo rehchari kanuhtsam
tuat .  .  .  . meldet .  .  .  .
(107) .  .  .  . chund uuirdit,
merun untarlicke puazu,
selom antlaz dera sunta
rahcha ibu ist midanti so
filu .  .  .  . atumlihchem
herorom offan faciant, dea
uuiszun .  .  .  . andrero tolc
nalles intdecchan .  .  .  .
offanon.


XLVII. De significanda hora
operis dei.	
Nuntianda hora operis dei
die noctuque sub cura
abbatis aut ipse nuntiare
aut tali sollicito fratri
iniungat hanc curam, ut
omnia horis conpetentibus
compleantur. Psalmos
autem vel antephonas post
abbatem ordine suo, quibus
iussum fuerit, inponant.
Cantare autem et legere non
praesumant, nisi qui
possunt ipsum officium
implere, (108) ut
aedificentur audientes,
quod cum humilitate et
gravitate et tremore fiat et
cui iusserit abbas.	ze chundande cit des
uuerahches .  .  .  . tages ioh
nachtes ruachun .  .  .  . edo
so uuelichemu pihuctikemu
kepruader kamahchoe desa
ruachun, daz alliu citim
kalimfantem kafullit sin .  . 
.  . antreitidu iro .  .  .  .
inkinnen .  .  .  . daz selba
ambahti erfullen, (108) daz
sin kizimbrit .  .  .  .
theoheit .  .  .  . fruati .  .  .  .
bibun .  .  .  . demu kipiutit . 
.  .  . 
XLVIII. De opera manuum
cottidianum.	
Otiositas inimica est
animae, et ideo certis
temporibus occu[254]pari
debent fratres in labore
manuum, certis iterum
horis in lectione divina.
Ideoque ac dispositione
credimus utraque tempora
ordinare, id est, ut a pascha
usque ad kalendas octubris
a mane exeuntes a prima
hora usque paene quartam
laborent, quod necessarium
fuerit. Ab hora autem
quarta usque ad horam
quasi sextam agentem
lectione vacent. Post
sextam autem surgentes a
mensa pausent in lecta sua
cum omni silentio, aut
forte 	uppigi fiantin ist dera selu . 
.  .  . kauuissem citim
keummua[254]zon sculun .  . 
.  . kalaubames pedo citi
antreitidom .  .  .  . unzan
inkangum .  .  .  . fona
morkane uzkante fona
eriston citi unzi nah
feordun uuerchoen, daz
duruft ist .  .  .  . sosama
sextun tuantan .  .  .  .
muazzoen .  .  .  . fona miase
resten in pettum iro mit
eocouuelihheru stilli, edo


qui voluerit legere, sibi sic
(109) legat, ut alterum non
inquietat, agatur nona
temperius mediante octava
hora. Et ideo, quod
faciendum est, operentur
usque ad vesperam. Si
autem necessitas loci aut
paupertas exigerit, ut ad
fruges colligendas per se
occupentur, non
contristentur, quia tunc
veri monachi sunt, si labore
manuum suarum vivunt
sicut et patres nostri et
apostoli. Omnia tamen
mensurate fiant propter
pusillanimes. A kalendis
autem [255] octobris usque
in caput quadraginsimae
usque ad horam secundam
plenam lectioni vacent,
hora secunda agatur tertia,
et usque ad nonam omnes in
opus suum laborent, quod
eis iniungitur. Facto autem
pri(110)mo signo horae
nonae disiungant ab opere
suo singuli et sint parati,
dum secundum signum
pulsaverit, mox ut auditum
fuerit signum, relictis
omnibus quaelibet summa
cum festinatione curratur.
Post refectionem autem
vacent lectionibus suis aut
psalmis. In quadraginsimae
vero diebus a mane usque ad
tertiam plenam vacent
lectionibus suis, et usque
ad decimam plenam
operentur, quod eis
iniuugitur, in quibus diebus
quadraginsimae accipiant
omnes singulos	oduuila huuaz uuili .  .  .  .
(109) .  .  .  . daz andaran ni
kiunstille, si kitan .  .  .  .
citlihhor mittilodontera
ahtodun citi .  .  .  . sin
kiuurchit .  .  .  . za abande . 
.  .  . armida suachit .  .  .  .
ze uuacharum za samanonne
.  .  .  . sin piheftit, nisin
keunfreuuit .  .  .  . doh
duuidaro mezhaftiu sin
duruh lutcilmuate .  .  .  .
[255] .  .  .  . in haupit fastun
. citi andreru folla .  .  .  .
muazzoen, citi andrera si
kitan dritta .  .  .  . unz
niuntun alle in uuerach iro
arbeitan, daz im ana ist
kamahchot .  .  .  . eristin
(110) zaichane citi niuntun
inmahchoen fona uuerche
iro einluze .  .  .  . sin
caruue, denne andras
zeichan clohhot, sar so
kehorit uuirdit zeichan,
farlazzanem allem so
uuelihhem so mit dera
furistun ilungu si kilaufan.
After imbizze .  .  .  .
muazzoen leczom iro .  .  .  .
salmsangum .  .  .  . fastun . 
.  .  . tagum . folla .  .  .  .
zehantun .  .  .  . uuerchoen,
daz im ist anakimachot, in
dem tagum .  .  .  . intfahen
alle einluze


codices de bibliotheca, quos
per ordinem ex integro
legant, qui codices in caput
quadraginsimae dandi sunt.
Ante omnia sane deputentur
unus aut duo seniores, qui
circumeant
mo(111)nasterium horis,
quibus vacant fratres
lectioni, et videant, ne
forte inveniatur frater
acediosus, qui vacat otio
aut fabulis et non est
intentus lectioni et non
solum sibi inutilis est sed
etiam alios ex[256]tollit.
Hic talis, quod absit,
repertus fuerit, corripiatur
semel et secundo, si non
emendaverit, correctioni
regulari subiaceat taliter,
ut ceteri timeant. Neque
frater ad fratrem iungatur
horis inconpetentibus.
Dominico item die lectioni
vacent omnes excepto his,
qui variis officiis deputati
sunt. Si quis vero ita
neglegens aut desidiosus
fuerit, ut non vellet aut non
possit meditari aut legere,
iniungatur ei opus, quod
faciat, ut non vacet. (112)
Fratribus infirmis aut
delicatis talis opera aut
ars iniungatur, ut nec otiosi
sunt nec violentia laboris
opprimantur aut effugentur,
quorum inbecillitas ab
abbate consideranda est.	puah .  .  .  . dea duruh
antreitida er alongi lesan,
dei puah in haupit .  .  .  . za
kebanne sint. Fora allu .  .  . 
. sin kizelit einer edo zuene
heroston, dea umbicangen . 
.  .  . (111) .  .  .  . citim, dem
muazzoen .  .  .  . sehen, min
odouuila si fundan .  .  .  .
slaffer .  .  .  . gaugrot upigi
.  .  .  . sprahchon .  .  .  . nist
anauuartenter leczun .  .  .  .
nalles einin imu umbiderber
.  .  .  . ioh auh [256] andre
erheuit. Der solihcher, soso
fer si, fundaner si, kerefsit
.  .  .  . ioh andrastunt, ibu
nipuazit, dera kirihti
rehtlihchun untarlicke
solicha .  .  .  . andre
furihten. Enti noh pruader . 
.  .  . si kimahchot citim
unkalimfantem.
Truhtinlihemu auur tage
leczum muazzoen .  .  .  .
uzan dem, dea missalihchem
ambahtim kezelite sint .  .  . 
. huuelih daz .  .  .  .
ruachalosonti .  .  .  .
unstiller ist, daz niuuili .  . 
.  . nimac lirnen .  .  .  .
lesan, ana si kimahchot imu
uuerah, daz tue, .  .  .  .
nicaugroe. (112) .  .  .  .
unmahtiken .  .  .  .
smecharem solichaz
uuerahc .  .  .  . list
anakimahchot, daz nalles
ubige sin .  .  .  . arbeiteo sin
kidrungan edo farflohan,
dero unmahti .  .  .  . zi
piscauuuone ist.


XLVIIII. De quadraginsimae
observatione.	
Licet omni tempore vita
monachi quadraginsimae
debet observationem
habere, tamen quia
paucorum est ista virtus,
ideo suademus istis diebus
quadraginsimae omni
puritate vitam suam
custodire, omnes pariter
sordes et neglegentias his
diebus sanctis diluere, quod
tunc digne fit, [257] si ab
omnibus vitiis temperemus,
oratione cum fletibus
lectioni et
conpunctio(113)ne cordis
atque abstinentiae operam
damus. Ergo his diebus
augeamus nobis aliquid
solito pinso servitutis
nostrae: orationes
peculiares, ciborum et
potus abstinentiam, ut
unusquisque super
mensuram sibi vindicet
aliquid propria voluntate
cum gaudio sancti spiritus
offerat deo. Id est,
subtrahat se corpori suo de
cibo, de potu, de somno, de
loquacitate, de scurilitate,
et cum spiritalis desiderii
gaudio sanctum pascha
expectet. Hoc ipsut tamen,
quod unusquisque quod
offeret deo, abbati suo
suggerat, et cum eius fiat
oratione et voluntate, quia,
quod sine patris spiritalis
fit, praesumptione
deputabitur et vanae
glo(114)riae	doh eocouuelihcheru citi lib
des muniches .  .  .  . scal
pihaltida haben, duuidaro
danta foero .  .  .  . deisu
chraft, pidiu spanames
desem tagum .  .  .  . alleru
lutri lip sinan kihaltan .  .  . 
. ebano unchuschida .  .  .  .
ruachalosi desem tagum .  . 
.  . uuaskan .  .  .  . uuirdike
sin, [257] ibu fona allem
achustim pirum kitemprot,
kipete mit uuafum lecciun . 
.  .  . stuncnissi (113) des
herzin ioh furipurti uuerah
kebames .  .  .  . desem
tagum auhchomes uns
edesuuas demu kiuuonin .  . 
.  . theonostes unsares:
kapet suntriclihchiu, muaso
.  .  .  . tranh furipurt, das
einer eocouuelicher ubar
mez imu kirihche edesuuaz
eikenes uuillin mit mendi . 
.  .  . prinke cote .  .  .  .
untraat seh lihhamin
sinemu fona muase, fona
tranche, fona slaffe, fona
sprahchu, fona scerne .  .  .  .
mit deru atumlihchun kiridu
mendii dera uuihun ostrun
pite. Daz selba .  .  .  . daz
einer eocouuelicher .  .  .  .
prinkit cote .  .  .  . sakee .  . 
.  . mit sinu si kipete .  .  .  .
uuillin, danta .  .  .  . ano des
fateres des atumlihchin si,
fora urtursti ist kizelit .  . 
.  . ital ruam (114)


non mercidis, ergo cum
voluntate abbatis omnia
agenda sunt.	nalles lon, keuuisso mit
uuilIin .  .  .  . alliu za
tuanne sint.
LIII. De hospitibus
suscipiendis.	
(117) .  .  .  . Pauperum et
peregrino[258]rum
susceptione cura sollicite
exhibeatur, quia in ipsis
magis christus suscipitur.
Nam divitum terror ipse
sibi exigit honorem.
Coquina abbatis et
hospitum super (118) se sit
et incertis horis
superveniens hospites, qui
numquam desunt
monasterio, non
inquietentur fratres. In
quam coquinam ad annum
ingrediantur duo fratres,
qui ipsum officium bene
impleant, quibus, ut
indigent, solatia
ministrentur, ut absque
murmuratione serviant. Et
iterum, quando
occupationem minorem
habent, exiant, ubi eis
imperatur, in opere. Et non
solum ab ipsis sed in
omnibus officiis monasterii
ista sit consideratio, ut,
quando indigent, solatia
adcommedentur eis. Et
iterum, quando vacant,
oboediant imperantibus.
Idem et cellam hospitum
habeat adsignatam frater,
cuius animam timor dei
possedit, ubi sint lecti
strati sufficienter. (119) Et
domus dei a sapientibus et
sapienter	(117) .  .  .  . armero .  .  .  .
ganga[258]raro antfankida
ruacha pihuctlicho .  .  .  .
danta in dem mer .  .  .  . ist
intfankan .  .  .  . otakero
ekiso er selbo imu
ersuachit era .  .  .  . kesteo . 
.  .  . (118) suntrigo .  .  .  . in
unchundem .  .  .  . neonaldre
uuan sint .  .  .  . 
kiunstillen .  .  .  . iar .  .  .  . 


daz selba ambahti .  .  .  . so
durfttigoen, helffa sin
kiambahtit .  .  .  .
murmolodi .  .  .  . pifahit
minniron .  .  .  . si kipotan . 
.  .  . fona im .  .  .  .
ambahtim .  .  .  . disu .  .  .  .
scauuunka sint farlihan .  .  . 
. gaugront, 




horsamoen kapeotantem .  . 
.  . sosama chamara .  .  .  .
kazeichanta .  .  .  . habet .  . 
.  . kistreuuitiu kinuhtlicho.
(119) .  .  .  . 

.  .  .  .  zua si kiambahtit .  . 
.  . 


administretur. Hospitibus
autem, cui non praecipitur,
nullatenus societur neque
conloquatur, sed si
obviaverit aut [259] viderit,
salutatis humiliter, ut
diximus, et petita
benedictione pertranseat
dicens sibi non licere
conloqui cum hospite.	uuemu .  .  .  . ist kipotan,
nohheinu mezzu si
kimahchot .  .  .  . eban si
kisprohchan .  .  .  .
ka[259]ganne .  .  .  .
chuuettan deolihcho, so
chuatumes .  .  .  .
kepetanera uuihi furifare .  . 
.  . imu nierlauben
kasprohchan uuesan mit
kastu.
LIIII. Si debeat monachus
litteras vel aliquid
suscipere.	
Nullatenus licet monacho
neque a parentibus suis
neque a quoquam hominum
nec sibi invicem litteras
aut euglogias vel quaelibet
munuscula accipere aut
dare sine praeceptum
abbatis. Si etiam a
parentibus ei quicquam
directum fuerit, non
praesumat suscipere illud,
nisi prius indicatum (120)
fuerit abbati. Quodsi
iusserit suscipi, in abbatis
sit potestate, cui illud
iubeat dare, et non
contristetur frater, cui
forte directum fuerat, ut
non detur occasio diabulo.
Qui autem aliter
praesumpserit, disciplinae
regulare subiaceat.	nohheinu mezzu erlaubit .  . 
.  . noh fona catalingun .  .  . 
. noh fona einigan .  .  .  . noh
im untar im puah .  .  .  .
runstaba .  .  .  . so uuelicha
so manaheiti .  .  .  . 
eouueht kirihtaz ist .  .  .  .
kachundit (120) .  .  .  . 

. . . . intfangan uuesan .  .  .  .
kauualtidu, uuemu daz
kepeotan si kigeban .  .  .  .
uuemu .  .  .  . frist . . . . 


.  .  .  . dera rehtlichun eki
LV. De vestiario et
calciario fratrum. 	
Vestimenta fratribus
secun[260]dum locorum
qualitatibus,	kiuuati .  .  .  . [260] .  .  .  .
steteo uuealihnissim


ubi habitant, vel aerum
tempori edentur, quia in
frigidis regionibus amplius
indigitur, in calidis vero
minus, haec ergo
consideratio penes abbatem
est, nos tamen mediocribus
locis sufficere credimus
monachis per singulos
cocullam, (121) in hieme
vellosam, in aestate puram
aut vetustam, et scapulare
propter opera, indumenta
pedum pedules et caligas,
de quarum rerum omnium
colore aut grossitudine non
causentur monachi, sed
quales invenire possunt in
provincia, qua habitant, aut
quod vilius conparare
possunt. Abbas autem de
mensura provideat, ut non
sint curta ipsa vestimenta
utentibus eas, sed
mensurata, accipientes
nova vetera semper reddant
in praesenti reponenda in
vestiario propter pauperes,
sufficit enim monacho duos
tonicas et duas cocullas
habere propter noctes et
propter lavare ipsas res.
Iam quod supra fuerit,
superfluum est,
ampu(122)tari debet. Et
pedules et quodcumque est
vetere, [261] reddant, dum
accipiunt novum. Femoralii
hii, qui in via diriguntur, de
vestiario acci-	 .  .  .  . puant .  .  .  . Iufteo
dera mezlihchii .  .  .  . in
chaltem lantscaffim mer
ist kidurufttigot, in
uuaramem .  .  .  . min, disu . 
.  .  . scauuunc .  .  .  . uuir .  . 
.  . metamunscaftim .  .  .  .
kenuackan .  .  .  . duruh
einluzza cucalun, (121) in
uuintre ruha, in sumere
dunna .  .  .  . alta .  .  .  .
kauuati fuazzeo suueif .  .  . 
. kaliziun, fona dero rachono
.  .  .  . farauuii .  .  .  .
grozzii 
nisin kichlagot .  .  .  .
lantsceffi, deru puant .  .  .  .
smahlichor chaufan fona
mezze 
forakisehe .  .  .  . scurciu
dei selbun kauuati
analeckentem .  .  .  .
mezhaftiu, intfahant
niuuuiu altiu .  .  .  . 
.  .  .  . kebant in antuuarti
ze keleckanne in uuathuse . 
.  .  . kanuakit .  .  .  . uuazkan
dea selbun rahcha .  .  .  .
ubar ist, ubarfleozzida .  .  . 
. abasnidan (122) .  .  .  . so
uuas .  .  .  . altiu, [261] .  .  . 
. 


.  .  .  . Pruah dea, dea .  .  .  .
sint kirihtit .  .  .  . uuathuse


piant, qui revertentes lota
ibi restituant. Cocullae et
tonicae sint aliquanto a
solito, quas habent, a
modice meliores, quas
exeuntes in via accipiant de
vestiario et reverentes de
via restituant. Stramenta
autem lectorum sufficiat
matta, saga et lena et
capitale. Quae tamen lecta
frequenter ab abbate
scrutanda sunt propter opus
peculiare, ne inveniatur, et
si cui inventum fuerit, quod
ab abbate non acciperit,
gravissimae disciplinae
subiaceat. Et ut hoc vitium
pecu(123)liaris radicitus
amputetur, dentur ab abbate
omnia, quae sunt
necessaria, id est: coculla,
tunica, pedules, caligae,
bracile, cultellus, graffium,
acus, mappula, tabulae,
omnis auferatur
necessitatis
ex[262]cusatio, a quo tamen
ab abbate semper
consideretur illa sententia
actuum apostulorum, quia
dabatur singulis, prout
cuique opus erat, ita ergo
et abbas considerat
infirmitates indigentium,
non mala voluntate	intfahen, die uuarbente
kauuaskano .  .  .  . edesmihil
fona demu kiuuonin, dei
eigun, fona luzilemu
pezzirun, dei uzkanganti .  . 
.  . kastreuui .  .  .  . 

.  .  .  . kanuage .  .  .  . filz,
alii digunt recinun .  .  .  .
zuzsa .  .  .  . polstar .  .  .  .
zarsuahchanne sint duruh
duruft suntriclichii .  .  .  .
uuemu funtan .  .  .  . dera
suuaristun .  .  .  . 
.  .  .  . untarlicke .  .  .  . so
dea achust des
suntric(123)lihchii
uurzhaftor aba si farsnitan . 
.  .  . dei sint notduruft .  .  . 
. caliziun, pruahhac .  .  .  .
duuahila .  .  .  . eocouuelih 

si eruirrit .  .  .  . antrahcha
[262], fona demu .  .  .  . 
.  .  .  .  si kescauuuot diu
kaqhuit tateo .  .  .  . das
uuarun kikeban einluzze,
soso eocouuemu .  .  .  . 

piscauuuohe 
	durufttigontero .  .  .  .
ubilemu .  .  .  . 


invidentium. In omnibus
tamen iudiciis suis dei
retributionem cogitet.	abanstikero .  .  .  . suanono . 
.  .  . itlon
LVI. De mensa abbatis.	
Mensa abbatis cum
peregrinis et hospitibus sit
semper, quotiens tamen
minus sunt hospites, quos
vult de fratribus vocare, in
ipsius sit (124) potestate,
seniorem tamen unum aut
duos semper cum fratribus
dimittendum propter
disciplinam.	 .  .  .  . kankararum .  .  .  . 
.  .  .  . so ofto so .  .  .  . min . 
.  .  . kesti .  .  .  . 
.  .  .  . pruadarum kauuisan,
in sin selbes .  .  .  . (124)
kauualtidu, herorun .  .  .  . 
.  .  .  . zi firlazanne .  .  .  . 
LVII. De artificibus
monasterii.	
Artifices, si sunt in
monasterio, cum omni
humilitate faciant ipsas
artes, si permiserit abbas.
Quod si aliquis ex eis
extollitur pro scientia artis
suae, eo quod videatur
aliquid conferre
mo[263]nasterio, hic talis
evellatur ab ipsa arte et
denuo per eam non transeat,
nisi forte humiliato ei
iterum abbas iubeat. Si quid
vero ex operibus artificum
venundandum est, videant
ipsi, per quorum manus
transigenda sit, ne in aliqua
fraude praesumant,
memorentur semper
Ananiae et Saffirae, ne
forte mortem quam illi in
corpore (125) pertulerunt,
hanc isti vel omnes, qui
aliquam fraudem de rebus
monasterii fecerint, in
anima patian-	listarra .  .  .  .
eocouuelicheru deoheiti .  . 
.  . dea selbun listi .  .  .  .
farlazzit .  .  .  . ibu einic er
dem ist arhaban fora
kiuuizidu deru sineru listi,
pidiu ist kaduht edesuuas
eban[263]prinke .  .  .  .
deser solihcher si erlohchan
fona deru selbun listi .  .  .  .
andrera stunt .  .  .  .
ketheomuatemu .  .  .  . Ibu
uuaz .  .  .  . fona uuerchun
listaro ze farchaufanne .  .  . 
. uuelichero .  .  .  . ze
faranne .  .  .  . in einikera
urchusti .  .  .  . 
.  .  .  . sin kehukit .  .  .  . in
lihhamin (125) fardoleton,
den dese .  .  .  . einiga
notduruft .  .  .  . 


tur. In ipsis autem
praecipiis non subripiat
avaritiae malum, sed
semper aliquantulum vilius
detur, quam ab aliis
saecularibus datur .  .  .  .
omnibus glorificetur deus.	sin kedolet. In dem selbon . 
.  .  . untarslihe nefkirii .  .  . 
. edesmihil smahlichor 
uuerultlihchem .  .  .  . 
.  .  .  . si kitiurit
LVIII. De disciplina
suscipiendorum fratrum.	
Noviter veniens quis ad
conversionem non ei facilis
tribuatur ingressus, sed
sicut ait apostolus:
ÒProbate spiritus, si ex deo
[264] sunt.Ó Ergo si veniens
perseveraverit pulsans et
inlatas sibi iniurias et
difficultatum ingressus
post quattuor aut quinque
dies visus fuerit patienter
portare et persistere
petitioni suae, adnuatur ei
ingressus (126) et sit in
cella hospitum paucis
diebus. Postea autem sit in
cella novitorum, ubi
meditet et manducet et
dormiat, et senior eis talis
deputetur, qui aptus sit ad
lucrandas animas, qui super
eos omnino curiose
intendat, et sollicitus sit,
si re vera deum quaerit. Si
sollicitus est ad opus dei,
ad oboedientiam, ad
obprobria, praedicantur ei
omnia dura et aspera, quae
itur ad deum. Si promiserit
de stabili-	niuuiqhuemanemu .  .  .  . za
libe .  .  .  . samfter 
si kikeban inganc .  .  .  . 
	Ó chorot atume[264] . 
.  .  . duruhuuisit chlochonti . 
.  .  . anaprunkano .  .  .  .
uuidarmuati .  .  .  .
unsamftido .  .  .  . keduht .  . 
.  . kadultlicho tracan .  .  .  .
duruhstantan dera sinera
dikii, 

zuakipauhnit imu .  .  .  .
(126) in selidun kesteo
fouuem .  .  .  .
niuuiquuemanero, dar lirnee
.  .  .  . herosto .  .  .  . solih 

si kizelit .  .  .  . kimahcher . 
.  .  . ze aruuinnanne .  .  .  .
ruahlicho anauuartee .  .  .  .
pihuctiger .  .  .  . ibu rachu
uuareru .  .  .  . 

.  .  .  . horsami .  .  .  .
ituuizze
hertiu .  .  .  . arandiu, daz
kigangan statiki


tatis suae perseverantia,
post duorum mensuum
circulum legatur ei haec
regula per ordinem et
dicatur ei: ÒEcce lex, sub
qua militare vis. Si potes
obervare, ingredere, si vero
non potes, liber discede.Ó Si
adhuc steterit, tunc ducatur
in super(127)dictam cellam
noviorum et iterum
probetur in omni patientia.
Et post sex mensuum
circuitu legatur ei [265]
regula, ut sciat, ad quod
ingreditur. Et si adhuc stat,
post quattuor mensis
iterum legatur ei regula. Et
si habita secum
deliberatione promiserit se
omnia custodire et cuncta
sibi imperata servare, tunc
suscipiatur in
congregatione sciens se e
lege regulae constitutum,
quod ei ex illa die non
liceat egredi de monasterio
nec collum excutere desub
iugo regulae, quia sub tam
morosa deliberatione licuit
ei excusare aut suscipere,
suscipiendus autem in
(128) oraturio coram
omnibus promittat de
stabilitate sua et
conversatione morum
suorum et oboedientia
coram deo et sanctis eius,
ut, si aliquando aliter	sineru duruhuuesanti, .  .  .  .
zueio .  .  .  . umbicanc 
si kileran .  .  .  . disiu
rehtunga .  .  .  . antreiti .  .  . 
. Ò .  .  .  . euua, untar deru
chemfan uuili .  .  .  . mac
kihaltan .  .  .  . frier kalid.Ó
.  .  .  . denne noh .  .  .  .
ubirikiqhuetana (127) .  .  .  . 

si kichorot .  .  .  .
umbicange auar 
si kileran [265] .  .  .  .
kepotaniu .  .  .  . 






.  .  .  . uuizanti sih er euu .  . 
.  . kisezzit .  .  .  . dereru .  . 
.  . nierlaube uzkakangan
uuesan .  .  .  . erscuttan
untar iohche .  .  .  . untar so
situl’cha fona frihalse
erlaupta .  .  .  . entrahhon 
	intfankaner(128) .  .  . 
. 

.  .  .  .  kiheize .  .  .  . fona
statigi 	libe siteo 
	horsami .  .  .  . uuihem
.  .  .  . 

.  .  .  .  eonaldre andaruuis


fecerit, a deo se
damnandum sciat, quem
inridet, de qua promissione
sua faciat petitionem ad
nomen sanctorum, quorum
reliquiae ibi sunt, et abbate
praesente. Quam petitionem
manu sua scribat aut certe,
si non scit litteras, alter
ab eo rogatus scribat et ille
novius signum faciat et
manu sua eam super altare
ponat, quam dum posuerit,
[266] incipiat ille novius
hunc versum: ÒSuscipe me
et secundum eloquium tuum
et vivam et ne confundas
me ab expectatione mea.Ó
(129) Quem versum omnis
congregatio tertio
respondeat adiungentes
gloria patri. Tunc ille
frater novitius
prosternatur singulorum
pedibus, ut orent pro eo, et
iam ex illa die in
congregatione reputetur.
Res si quas habet, aut roget
prius pauperibus aut facta
solemniter donatione
conferat monasterio nihil
sibi reservans ex omnibus,
quippe ex illo die nec
proprii corporis potestatem
se habere sciat. Mox ergo in
oratorio exuatur rebus
propriis, quibus vestitus
est, et induatur rebus
monasterii. Illa autem
vestimenta,	 .  .  .  . kanidartan .  .  .  .
pismerot, fona dera pigihti . 
.  .  . digi za nemin uuihero . 
.  .  . uuihida antuuartemu .  . 
.  . 

.  .  .  . puahstaba .  .  .  .
kapetaner .  .  .  .
niuuichuemo zeichan .  .  .  .
lecce, die denne .  .  .  . [266]
.  .  .  . desan .  .  .  . 




.  .  .  . (129) .  .  .  .
eocouuelih .  .  .  . drittiun
stunt .  .  .  . zuaauhchonte . 
.  .  . niuuichuemaner 

fora si kistrehchit .  .  .  .
fuazzum .  .  .  . pi imu .  .  .  .
fona demu tage .  .  .  . si
kizelit. Rahcha ibu uuelicho
hebit .  .  .  . kebe .  .  .  .
ketaniu tultlihchiu
kiuualtidu .  .  .  . 
.  .  .  . ebanprinke .  .  .  .
kehaltanti er allem,
kiuuisso .  .  .  . des eikinin
lihhamin .  .  .  . si intuuatot
.  .  .  . eikenem .  .  .  .
keuuatoter .  .  .  . 

si kikaruuit .  .  .  . kauuati


quibus exutus est,
reponantur in vestiario
conservanda, ut si
aliquando sua(130)dente
diabulo consenserit, ut
egrediatur de monasterio,
quod absit, tunc exutus
rebus monasterii
proiciatur. Illam tamen
petitionem eius, quam [267]
desuper altare abbas tulit,
non recipiat, sed in
monasterio reservetur.	.  .  .  . intuuatoter .  .  .  . sin
kilegit in uuathuse ze
kehaltanne .  .  .  . eonaldre
(130) kespanentemu .  .  .  .
kihenkit .  .  .  . entuuatoter
rachom .  .  .  . 
.  .  .  . forakiuuorfan .  .  .  .
digi .  .  .  . dea [267] fona
obana .  .  .  . 


.  .  .  . si keporkan.
LVIIII. De filiis nobilium
vel pauperum.	
Si quis forte de nobilibus
offert filium suum deo in
monasterio, si ipse puer
minore aetate, parentes
eius faciant petitionem,
quam supra diximus, et cum
oblatione ipsa petitionem
et manu pueri involvat in
palla altaris, et sic eum
offerat. De rebus autem
suis aut in praesenti per
petitionem (131) promittat
sub iureiurando, quia
numquam per subiectam
personam quolibet modo ei
aliquando aliquid dant aut
tribuunt occasionem
habendi, vel certe si hoc
facere noluerint et aliquid
offerre voluerint in
elymosinam monasterio pro
mercede sua, ex rebus, quas
[268] dare volunt
monasterio, dationem
faciant reservato sibi, ita
voluerint, usum fructum. 	 .  .  .  . fona adelem prinkit
chind sinas .  .  .  . daz selba
chind demu minnirin altere,
katilinga .  .  .  . dea obana . 
.  .  . dea selbun dikii .  .  .  .
des chindes 
piuuinte in lachane .  .  .  . 
kebe .  .  .  . in antuuartidu . 
.  .  . digi (131) 
kiheize untar rehtteru
eidsuuertiu, daz neonaldre
duruh untaruuorfanan heit
so uuelichu mezu so .  .  .  .
eonaldre eouueht kebant .  . 
.  . frist za habenne .  .  .  .
edesuuas pringan .  .  .  . fora 


lone .  .  .  . er rahchom dea
[268]keban .  .  .  .
keporkanemu .  .  .  . nutzi
uuachar.


Atque ita omnia
observantur, ut nulla
suspitio remaneat puero,
per quam deceptus perire
possit, quod absit, quod
experimento dedicimus,
similiter autem et
pauperiores faciant. Qui
vero ex toto nihil (132)
habet, simpliciter
petitionem faciat et cum
oblatione offerat filium
suum coram testibus.	 .  .  .  . sin kihaltan .  .  .  .
nohheiniu urtruida pilibe
chinde .  .  .  . pisuuichaner
faruuerdan .  .  .  . findungu
lirnetomes, sosama .  .  .  .
armirun .  .  .  . (132) .  .  .  . 
.  .  .  .  .einmuatlicho .  .  .  . 

.  .  .  .  urchundom.
LX. De sacerdotibus, qui in
monasterio habitare
voluerint.	
Si quis de ordine
sacerdotum in monasterio
se suscipi rogaverit, non
quidem ei citius
adsentiatur, tamen si
omnino persteterit in hanc
supplicationem, sciat se
omnem regulae disciplinae
servaturum, ne aliquid ei
relaxabitur, ut sit, sicut
scriptum est: ÒAmice, ad
quod venisti?Ó Concedatur
ei tamen [269] post
abbatem stare aut
benedicere aut missas
tenere, si tamen iusserit ei
abbas, sin aliquid
nullatenus aliquam
praesumat sciens se
regulae subditum, et magis
humilitatis exempla (133)
omnibus det. Et si forte
ordinationis aut alicuius
rei causa fuerit in
monasterio, illum locum
adtendat, quando ingressus
est in monasterio, non
illum, qui ei reverentia
sacer-	 .  .  .  . antreitidu euuarto .  . 
.  . intfangan .  .  .  . sniumor
zuakihenkit .  .  .  . alles
duruhstat .  .  .  . deze
deolichas .  .  .  . rehtlichun
ekii ze haltanne, .  .  .  .
eouuit .  .  .  . si farlazan .  . 
.  . Òfriunt, ziuuiu .  .  .  . 

Si farkeban .  .  .  . [269] .  .  . 
. stan .  .  .  . uuihan .  .  .  .
haben .  .  .  . ibu das andar
nohheinu mezzu eouueht 
erbaldee uuizanti sih .  .  .  .
untardeonotan .  .  .  . mer
deomuati piladi (133) .  .  .  .
kesezzida .  .  .  .
edezlichera racha .  .  .  .
stat 
zuauuartee, denne
ingaganganer ist .  .  .  .
nalles dea, diu imu pi
eruuirdii des


dotii concessus est.
Clericorum autem si quis
eodem desiderio monasterio
sociari voluerit, locum
mediocri conlocentur, et
ipsi tamen si promittunt de
observatione regulae vel
propria stabilitate.	euuarttuames farkebaniu .
Chliricho .  .  .  . deru selbun
kiridu .  .  .  . kimachon .  .  . 
. deru metamunsceffi sin
kistatot .  .  .  . dea selbun . 
.  .  . kiheizant .  .  .  .
pihaltidu .  .  .  . eikinera 
statiki.
LXI. De monachis peregrinis
qualiter suscipiantur.	
Si quis monachus
peregrinus de longinquis
provinciis supervenerit, si
pro hospite voluerit
habitare in monasterio et
contentus consuetudine
loci, quem inve(134)nerit,
et ne forte superfluitate
sua perturbat monasterium
et simpliciter
con[270]tentus, quod
invenerit, suscipiatur,
quanto tempore cupit. Si
qua sane rationabiliter et
humilitate caritatis
reprehendit aut ostendit,
tractet abbas prudenter, ne
forte pro hoc ipso eum
dominus direxit. Si vero
postea voluerit
stabilitatem suam firmare,
non rennuatur talis
voluntas, et maxime quia
tempore hospitalitatis
potuit eius vita dinosci.
Quod si superfluus aut
vitiosus inventus fuerit
tempore hospitalitatis, non
solum non debet sociari
corpore monasterii verum
etiam dicatur ei honeste, ut
disce-	 .  .  .  . piligrim fona rumen
lantscaffim .  .  .  . furi cast
.  .  .  . kauuonaheiti .  .  .  .
(134)
ubarfleozida .  .  .  .
kitruabit .  .  .  .
einfaltlihcho [270] .  .  .  . 


si intfangan so manakera
citi kerot. Ibu uuelichiu
kwuuisso redihaftlicho .  .  . 
. deoheiti minna kirefsit .  . 
.  . keaukit, trahtohee .  .  .  .
claulicho .  .  .  . pi daz selba
.  .  .  . kirihtida .  .  .  . after
diu .  .  .  . statiki .  .  .  .
festinon .  .  .  si keuuidarot
solih .  .  .  . allero meist
daz .  .  .  . deru castluamii . 
.  .  . kichundit .  .  .  .
ubarfleozanter .  .  .  .
achustiger funtaner .  .  .  .
kastluamii .  .  .  . kamachon
lihhamin .  .  .  . sosama .  .  . 
. 

.  .  .  .  erlihho .  .  .  . kali-


dat, non eius miseria etiam
alii (135) vitientur, quod
non fuerit talis, qui
mereatur proici, non solum
si petierit, suscipiatur
congregationi sociandus,
verum etiam suadeatur, ut
stet, ut eius exemplo alii
erudiantur, et quia in omni
loco uni domino servitur,
uni regi militatur. Quem
etiam talem praespexerit
esse abbas, liceat in
superiore
aliquanto[271]lum
constituere locum. Non
solum autem monachum sed
etiam de superscriptis
gradibus sacerdotum vel
clericorum stabilire potest
abbas in maiore, quam
ingrediuntur, locum, si
eorum talem praespexerit
vitam esse, caveat autem
abbas, ne aliquando de alio
noto monasterio monachum
ad habitan(136)dum
suscipiat sine consensu
abbatis eius aut litteris
commendatitias, quia
scriptum est: ÒQuod tibi non
vis fieri, alteri non
feceris.Ó	de, min siniu uuenekii .  .  .  .
(135) sin keachusteot .  .  .  .
si kiarnet faruuorfan .  .  .  .
dikit .  .  .  . ze kemahone, .  . 
.  . 
.  .  .  .  si kespanan .  .  .  .
stante .  .  .  . pilade andre
sin kelerit .  .  .  . einemu
truhtine .  .  .  . einemu
chuninge ist kichemfit .  .  . 
. solichan .  .  .  . forakisiit . 
.  .  . erlaube in oparorun
edesmihil [271] kesezen .  . 
.  . 
.  .  .  .  fona obana
kascribanem stiagalum
euuarto .  .  .  . stantan .  .  . 
. in merun, denne in sin
kegangan, steti .  .  .  .
solichan forakisiit lib .  .  . 
. 
piporgee .  .  .  . eonaldre .  . 
.  . chundamu .  .  .  . 
  .  .  .  . za puanne (136) .  .  . 
. kihenkida .  .  .  . puah
pifolahanlicho .  .  .  . 

uuesan .  .  .  . 
LXII. De sacerdotibus
monasterii.	
Si quis abbas sibi
presbiterum vel diaconem
ordinare petierit, de suis
elegat, qui dignus sit,
sacerdotum fungi, ordinatus
autem caveat elationem aut	 .  .  .  . kesezan pitit, fona
sinem 
eruuelle, der uuirdiger si,
euuarttuam kepruhchit
uuesan, kisazter .  .  .  .
piporkee keilii .  .  .  . 


superbiam, nec quicquam
praesumat, nisi quod ei ab
abbate praecipitur, sciens
se multo magis disciplinae
regulari subditum, nec
occasionem sacerdotii
obliviscatur [272] regulae
et oboedientiae
disciplinam, sed magis ac
magis in deum proficiat.
Locum vero illum semper
(137) adtendat, quod
ingressus est in
monasterium, propter
officium altaris, et si forte
electio congregationis et
voluntas abbatis pro vitae
merito eum promovere
voluerit, qui tamen regulam
a decanis vel praepositis se
constitutam servare sciat.
Quod si aliter
praesumpserit, non
sacerdos sed rebellio
iudicetur, et saepe
admonitus si non
correxerit, etiam episcopus
adhibeatur in testimonium.
Quod si nec sic emendaverit
clariscentibus culpis,
proiciatur de monasterio, si
tamen talis fuerit eius
contumacia, ut subdi aut
oboedire regulae nollit.	 .  .  .  . min eouueht .  .  .  .
uuizanti .  .  .  . michilu mer
.  .  .  . untardeonotan .  .  .  .
euuarttuames 
si erkezzan .  .  .  . [272] .  .  . 
. horsamii ekii .  .  .  . mer
enti mer .  .  .  . 
.  .  .  . framdihe .  .  .  . Stat . 
.  .  . (137) zuauuartee, daz
inkagankaner .  .  .  . ana
ambahti .  .  .  . eruueliti .  . 
.  . pi libes arnungu .  .  .  .
foraeruuechan .  .  .  . fona
zehaningarum .  .  .  .
forakisaztem sih kesazta
kehaltan .  .  .  . andaruuis
erpaldet, nalles euuart .  .  . 
. uuidaruuigo 

si kisuanit .  .  .  . ofto
zuakimanoter .  .  .  . kirihtit
.  .  .  . zua si kitan .  .  .  .
skinentem sunteom, si 

faruuorfan .  .  .  . einstritii,
so untardeonot .  .  .  . orren
rehtungu niuuelle.
LXIII. De ordine
congregationis.	
Ordines suos in monasterio
ita (138) conservent, ut
con-	antreitidom iro .  .  .  . (138)
kehalten, daz dera
kihuuoruan-


versionis tempus invenit
aut vitae meritum discernit
utque abbas constituerit,
qui abbas non turbet gregem
sibi com[273]missum nec
quasi liberam utens
potestatem iniuste
disponat aliquid, sed
cogitet semper, quia de
omnibus iudiciis et
operibus suis redditurus
est deo rationem. Ergo
secundum ordines, quos
constituerit vel quos
habuerint ipsi fratres, sic
accedant ad pacem, ad
communionem, ad psalmum
inponendum, in choro
standum et in omnibus
omnino locis, aetas non
discernatur ordines nec
praeiudicet, quia Samuel et
Daniel pueri bresbiteros
iudicaverunt, ergo exceptis
his, quos, ut diximus,
altiori con(139)silio abbas
praetullerit vel
degradaverit certis ex
causis, reliqui omnes ut
convertuntur, ita sint, ut
verbi gratia, qui secunda
hora diei venerit in
monasterio iuniorem se
noverit illius esse qui
prima hora venit diei,
cuiuslibet aetatis aut
dignitatis sit, pueris per
omnia ab omnibus
disciplina conservata.
Iuniores igitur priores suos
honorent, priores minores
suos diligant, in ipsam
autem appellationem
nominum nulli liceat alium
puro nomme apellare.	nissa cit .  .  .  . des libes
arnunc keskeidit so dei .  .  . 
. kesezze, der .  .  .  . nalles
ketruabpe chortar .  .  .  .
pifola[273]hanaz .  .  .  .
sosama frilihha pruhhanti
keuualtida unrehto kesezze
eouueht .  .  .  . suanom .  .  . 
. 
erkebanter .  .  .  . 
rediun .  .  .  . antreitim, deo
.  .  .  . eigun dea selbun .  .  . 
. 
.  .  .  .  zuakangen ze fridiu,
ze kemeinsamii, ze salmin
ze heffanne .  .  .  . ze
stantanne .  .  .  . in allem
alles steti, altar .  .  .  .
keskeidan antreitida .  .  .  .
forasuanne .  .  .  . 
chind .  .  .  . suanton .  .  .  .
uzzana desa, dio .  .  .  .
demu herorin .  .  .  . (139) . 
.  .  . furipringit .  .  .  .
intsezzit er kiuuissem
rachom, andre .  .  .  . so sin
kehuuerbit .  .  .  . so piladi
qhuueden, 
der andrera citi tages .  .  .  .
iungirun .  .  .  . uuizzi des
uuesan, der erirun citi .  .  . 
. so huuelihes so des altres . 
.  .  . dera uuirdigi .  .  .  .
chindum duruh alliu .  .  .  .
eikii kehaltaniu. 
Iungirun inunu herirom iro . 
.  .  . in deru selbun .  .  .  .
namahaftii namono
nohheinemu 
erlauppe andran hlutremu
nemin


Sed priores iuniores suos
fratrum nomine, iuniores
autem priores suos nonnos
vocent, quod intellegitur
paterna reverentia (140)
Abbas autem, quia vices
Christi agit, dominus et
abbas [274] vocetur non sua
adsumptione sed honore et
amore Christi. Ipse autem
cogitet et sic se exhibeat,
ut dignus sit tali honore.
Ubicumque autem sibi
obviant fratres, iunior a
priore benedictione petat,
transeunte maiore minor 
surgat et det ei locum
sedendi, nec praesumat
iunior consedere, nisi ei
praecipiat senior suus, ut
fiat, quod scriptum est:
ÒHonore invicem
praevenientesÓ, pueri parvi
vel adulescentes in oratorio
vel ad mensas cum
disciplina ordines suos
conservent, foras autem vel
ubi et ubi custodiam
habeant et disciplinam,
usque dum ad intellegibilem
aetatem (141) perveniant.	nemman .  .  .  . 
.....nemmen, 
daz ist farstantan
faterlihhiu eruuirdii. (140) . 
.  .  . der uuehsal .  .  .  . tuat
.  .  .  . 
fater si [274] kinemmit
nalles sinera inthabanii .  . 
.  . eru .  .  .  . minnu .  .  .  . 
kecaruuue .  .  .  . uuirdiger . 
.  .  . solihhera era. 
So huuar so .  .  . imu
kagannant .  .  .iungiro fona
herorin uuihii dicke,
furikangantemu merorin
minniro 

erstante .  .  .  . ze sizzenne . 
.  .  . ebankesizzan .  .  .  .
kepiote heriro siner . si .  .  . 
. Òeru untar iu
furiqhuuemanteÓ, .  .  .  .
chindiske .  .  .  . ze muase . 
.  .  . antreitida iro 

kehalten, uzzana .  .  .  . edo
dar edo dar kihaltida eigin . 
.  .  . unzi denne ze
furistantlihhaz 

altar (141) piqhuuemen.
LXIIII. De ordinando abbate. 	
In abbatis ordinatione illa
semper consideretur ratio,
ut hic constituatur, quem
sibi omnis concors
congregatio secundum
timorem dei sive pars
quamvis parva
congregationis saniore
consilio elegerit, vitae	in des abbates kesezzidu
diu .  .  .  . si kescauuuot
redina .  .  .  . der si
kesezzit, den iru
eocohuuelih ebankeherzida
samanunc .  .  .  . forahtun .  . 
.  . teil dohdoh luzzilaz dera
samanunga heilicorin kerate
eruuelit,


autem merito et sapientiae
et doctrinae elegatur, qui
ordinandus est, etiam si
ultimus fuerit in ordine
omnis congregationis
Quodsi etiam omnis
congregatio vitiis suis,
[275] quod quidem absit,
consentientem personam
pari consilio elegerint, et
vitia ipsa aliquatenus in
notitiam episcopi, ad cuius
diocesim esse pertinet
locus ipse, vel abbatis aut
christianis vicinis (142)
claruerit, prohibeant
pravorum praevalere
consensum. Sed domus dei
dignum constituat
dispensatorem scientes pro
hoc se recepturos
mercedem bonam, si illud
caste et zelo dei fiat sicut
e diverso peccatum, si
neglegant, ordinatus autem
cogitet semper, quale onus
suscepit, et cui redditurus
est rationem vilicationis
suae.	des libes .  .  .  . arnunc .
dera spahii . dera leru si
eruuelit .  .  .  . ze
kesezzanne .  .  .  . iungisto
ist in antreitidu .  .  .  .
samanunc .  .  .  . achustim
sinem, [275] .  .  .  . keuuisso
.  .  .  . kehenkantan heit
ebanemu keratte eruuellant
.  .  .  . achusti selbun
eddesmihhil 
in chundida .  .  .  . ze des
farru uuesan kekat stat diu
selba .  .  .  . christanum
kepurum (142) skinit
piuuerigen
abahero furimagan
kehengida .  .  .  . spentari .  . 
.  .
 intfahente .  .  .  
. hreino .  .  .  . minnu .  .  .  .
soso uuidar diu .  .  .  .
ruachaloson, kesazter .  .  .  . 
denche .  .  .  . huuelihha
purdi .  .  .  . erkebanter .  .  . 
. rediun ambahtes sines.
Sciatque sibi oportere
prodesse magis quam
praeesse, oportet ergo esse
eum doctum lege divina, ut
sciat, ut sit, unde proferat
nova et vetera, castum,
subrium, misericordem, et
semper superexaltet
misericordia iudicio, ut
item ipse consequatur,
oderit vitia, diligat fratres.
In ipsa autem (143)
correptionem prudenter
agat et ne quid nimis, ne,
dum nimis cupit eradere
eruginem, frangatur	 .  .  .  . kerisit .  .  .  . 
kelertan .  .  .  . cotchundera
.  .  .  . uuizzi .  .  .  .
frampringe niuuuiu .  .  .  .
altiu, hreinnan, chuscan .  . 
.  . 

heffe .  .  .  . (143) .  .  .  . 



tue .  .  .  . 
min huuaz unmez, min,
denne .  
  .  . kerot skerran rosomon,


vas, [276] suaque
fragilitate semper
suspectus sit,
memineritque calamum
quassatum non
conterendum. In quibus non
dicimus, ut permittat
nutrire vitia, sed prudenter
et cum caritate ea amputet,
ut viderit unicuique
expetire, sicut diximus, et
studeat plus amari quam
timeri. Non sit turbolentus
et anxius, non sit nimius et
abstinatus, non sit
zelotivus et nimius
suspitiosus, quia numquam
requies et in ipsis imperiis
suis sit providus et
consideratus et sive
secundum sic secundum
saeculum sit. Opera, quae
iniungit, discernat et
temperet (144) cogitans
discretionem sancti jacobi
dicentis: ÒSi greges meos in
ambulando fecero laborare,
moriuntur cuncti una dieÓ,
haec ergo aliaque una
testimonia discretionis,
matris virtutum, sumens
sicut [277] omnia temperet
et ut fortes sint, quod
cupiant, et infirmi non
refugiant. Et praecipue et
praesentem regulam in
omnibus conservet, ut dum
bene ministraverit, audiat a
domino, quod servus bonus,
qui erogavit triticum servis
suis in tempore suo: ÒAmen,
dico vobisÓ, ait,	si ke[276]prohhan faz, inti 
sina prodii .  .  .   sorchafter
si, inti kehucke rorriun
kescutita nalles farmulita . 
.  .  . farlazze zeohan .......
achusti .  .  .  . minnu .  .  .  .
abasnide .  .  .  . einemu
eoco-uuelihemu piderban .  . 
.  . zilee .  .  .  . keminnot
uuesan .  .  .  . truabaler .  .  . 
. angustonter .  .  .  . dratter
.  .  .  . einstriter .  .  .  .
einsneller .  .  .  . unmez
urtriuuer .  .  .  . neonaltre
resti .  .  .  . in dem selbon
kipotum .  .  .  .
forakisehaner .  .  .  .
skauuonter .  .  .  .
anakimahhot, kiskeide
 .  .  .  . kemezlihhee (144)
denchenti urteilida .  .  .  .
Òibu chortar miniu in
kankanne 
tuam arabeittan, ersterbant
alliu einemu tageÓ, dei .  . 
.enti andreru eina
keuuizzida dera urteilida,
dera muater chrefteo, [277]
nemanti .  .  .  
 .  .  .  .  kemezlihhee.... daz
starche... daz keront
nierfleohen .  .  .  . allero
meist .  .  .  . antuuartun .  .  . 
. ambahtit, horre .  .  .  . 

.  .  .  .  kap 
huueizzi .  .  .  .


Òsuper omnia bona sua
constituit eumÓ.	
LXV. De praeposito.	
Saepius quidem contigit, ut
per ordinationem praepositi
scandala gravia (145)
monasterii oriantur, dum
sint aliqui maligno spiritu
superbi inflati et
exaestimantes se secundos
abbates esse adsumentes
sibi tyrannidis scandala
nutriunt et dissensiones in
congregatione faciunt et
maxime in illis locis, ubi ab
eodem sacerdote vel ab his
[278] abbatibus, qui
abbatem ordinant, ab ipsis
etiam et praepositus
ordinatur, quod quamvis
absurdum facile advertitur,
quia ab ipso initio
ordinationis materia ei
datur superbiendi, dum ei
suggeritur a cogitationibus
suis exutum eum esse a
potestate abbatis suis, quia
ab ipsis (146) est
ordinatus, a quibus et
abbas. Hinc suscitantur
invidiae, rixae,
detractiones, aemulationes,
discensiones animas
pereclitari et hi, qui sub
ipsis sunt, dum adolantur
partibus, eunt	ofto keuuisso kepurit, daz
duruh kesezzida des
forakisaztin zuruuarida
suuarro .  .  .  . (145) sint
ufkekangan . . . eddeslihhe
erfluahhanemu. . . . keplate . 
.  .  . uuannente sih andere . .
. . uuesan zuanemante im
rihhidom unreht richisod
zuruuarida zeohant .  .  .  .
unstillida .  .  .  . in dem
stetim, dar fona demu
selbin .  .  .  . [278] .  .  .  .
sezzant .  .  .  . ioh auh
furikisazter ist kesezzit,
daz dohdoh ungalimflih
samfto ist farstantan .  .  .  .
fona demu selbin anakinne
kesezzida kezimbri frist
keziuc .  .  .  . ist kekeban ze
ubarmuatonne .  .  .  . ist
kespanan .  .  .  . intuuatotan
.  .  .  . fona keuualtidu .  .  .  . 
.  .  .  . (146) .  .  .  . kesazter
.  .  .  . Danan sint eruuehchit
abansti, secho, pisprahho,
ellinodes, fiantskeffi .  .  .  .
kefreisot uuesan .  .  .  .  . 
dea untar  .   .   .   .  denne 
sint keflehit   .      .     .    .         
kant


in perditionem. Cuius
periculi malum illos
respicit, in capite quia
talibus in ordinatione se
fecerint auctores. Ideo nos
praeiudicamus expetire
propter pacis caritatisque
custodiam in abbatis
pendere arbitrio
ordinationem monasterii
sui, et si potest fieri, per
decanis ordine[279]tur, ut
ante disposuimus, omnes
utilitatis monasterii prout
abbas (147) disposuerit, ut,
dum pluribus committitur,
unus non superbiat. Quod si
aut locus expetit aut
congregatio petierit
rationabiliter cum
humilitate, et abbas
iudicaverit expetire,
quemcumque elegerit abbas,
cum consilio fratrum
timentium deum ordinet
ipse sibi praepositum. Qui
tamen praepositus illa agat
cum reverentia, quae ab
abbate suo ei iniuncta
fuerint. Nihil contra abbatis
voluntatem aut
ordinationem faciens quia
quantum praelatus ceteris
ita eum oportet sollicite
observare praecepta
regulae. Qui praepositus si
repertus fuerit vitiosus aut
elatione deceptus
superbiae, aut contemptor
sanctae regulae fuerit
(148) conprobatus,
admoneatur verbis usque
quater.	in florinii .  .  .  . zala .  .  .  .
sihit .  .  .  .
 danta solihhem in
kesezzidu .  .  .  . ortfromon . 
.  .  . forakisuannemes
piderban .  .  .  . kihaltida .  . 
.  .
 hangen selpsuanu .  .  .  .
zehaningarro .  .  .  . 
.  .  .  .  [279] .  .  .  .
kisaztomes .  .  .  . piderbi . 
.  .  . 
.  .  .  .  (147) .  .  .  . kisezzit
.  .  .  . managem ist
pifolahan, .  .  .  .
ubarmuatoe .  .  .  . 
suahhit .  .  .  . 
redihaftlihho .  .  .  . 


piderban, so huuelihhan .  .  . 
. forahtero . kisezze .  .  . 
.  .  .   .  .  .  .  . forakisaztan . 
.  .  .

dei tue.........
 .  .  .  .  .  .  . anakimahhot .  . 
.  . uuidar .......
so filu so forakipreitter .  . 
.  . kihuctlihho kihaltan .  .  . 
. 





ubarmuatii .  .  .  . farmano . 
.  .  

. (148) kechoroter, .  .  .  . 

kemanot 	feorstunt


Si non emendaverit,
adhibeatur disciplinae
regularis. Quod si neque sic
correxerit, tunc deiciatur
de ordine praepositurae et
alium, qui dignus est, in
loco eius subrogetur. Quod
si et postea in
congregatione quietus et
oboediens non fuerit, etiam
de monasterio expellatur.
Cogitet tamen [280] abbas
se de omnibus iudiciis suis
deo reddere rationem, ne
forte zeli aut invidiae
flamma urat animam.	 .  .  .  . si ketan .  .  .  .
kerihtit .  .  .  . 

si faruuorfan fona kisezzidu
.  .  .  . 


untar si ketan .  .  .  . stiller
.  .  .  . 


si fartriban .  .  .  . [280] .  . 
.  . des antin .  .  .  . lauga
prenne .  .  .  . 
LXVI. De ostiariis
monasterii.	
Ad portam monasterii
ponatur senex sapiens, qui
sciat accipere responsum
et reddere, cuius maturitas
eum non sinat (149) vagari.
Qui portarius cellam debet
habere iuxta portam, ut
venientes semper
praesentem inveniant, a quo
responsum accipiant. Et
mox ut aliquis pulsaverit
aut pauper clamaverit, Òdeo
gratiasÓ respondeat aut
ÒbenedicatÓ. Cum omni
mansuetudine timoris dei
reddat responsum
festinanter cum fervore
caritatis. Qui portarius si
indiget solatium, iuniorem
fratrem accipiat.
Monasterium autem si
possit fieri, ita debet
constitui, ut omnia
necessaria,	 .  .  .  . kesezzit
antuurti .  .  .  . keban, .  .  .  .
riiffii 	nilazzit (149)
caugrot .  .  .
  . antuuartan .  .  .  . 
eddeslihhera 


chlocchot .  .  .  . mitiuuari . 
.  .  . illantlihho .  .  .  .
uualme .  .  .  .


 duruftigoe helfa, iungirun . 
.  .  . 
scal kesezzit .  .  .  . 



 




id est aqua, molendino,
pistrino, horto vel artes
diversas in monas[281]terio
exerceantur, ut non sit
necessitas monachis
vagandi foras, quia omnino
non expedit animabus
eorum. Hanc autem
re(150)gulam saepius
volumus in congregatione
legi, ne quis fratrum se de
ignorantia excusit.	
listi missilihho [281] 	
	
sin kefrumit
kecaugrot uuesan uzze .  .  . 
. piderbit 	(150) 	ofto
.  .  .  . 
samanungu .  .  .  .
unuuizzidu 

intrahhoe.
LXVII. De fratribus in viam
directis.	
Dirigendi fratres in via
omnium fratrum vel abbati
se orationi commendent. Et
semper ad orationem
ultimam operis dei
commemoratio omnium
absentium fiat, revertentes
autem de via fratres ipso
die, quo redeunt	ze sentenne .  .  .  . kepete 

pifelahen .  .  .  . ze kepete
iungistin kehucti .  .  .  .
abuuartero .  .  .  . 


huuerbente .  .  .  . huuerbant



	This document was created with Microsof Word 5. 0 (but it 
can be opened with the former version of the program -MSWord 
4.0).
	The text was written with the font Palatino (included in the 
standard System diskettes of your Mac), so  the diacritical signs 
(¶, & and y$) will only appear when using this font.
	The text has been arranged using the utility Tables, so that 
the LATIN and ALTHOCHDEUTSCH version of the Gospels can be 
consulted as easily as possible.Remember that moving from one 
column to the other is possible using the mouse as well as with 
the tab key. 
Ma Pilar Fern‡ndez Alvarez & Miguel M. Garc’a-Bermejo Giner
Universidad de Salamanca
ESPA„A