From: ADIE1643@UK.AC.QUEENS-BELFAST.CENTRE.VAX1 20-AUG-1987 17:57 To: LOU Subj: Date: 20-AUG-1987 17:38:52 GMT +01:00 From: ADIE1643@UK.AC.QUEENS-BELFAST.CENTRE.VAX1 To: LOU@UK.AC.OXFORD.VAX1 ************************************************************* Title: PA/DRAIC O/ CONAIRE AGUS AISTI/ EILE Author: Seosamh Mac Grianna Edition: First edition, 1936. This is a pre-edited version. The pre-edits are inserted to facilitate automated processing and are explained below. By removing them, the natural appearance of the text can be recovered. This text may not employ all of these pre-edits. Edit character Function Original typography -------------- -------- ------------------- / vowel length mark acute accent on preceding vowel ^ initial lenition h or H + word or affix separator nil ~ sometimes inserted to stand for a word nil which has been completely elided (usually adjacent to a +) * proper name marker nil _ proper name element connector space - hyphen or dash; when used hyphen or dash as a dash it will be flanked by spaces ' apostrophe only apostrophe ` ` single quotation marks single open quotation mark or (both open and close) single close quotation mark " " double quotation marks double open quotation mark or (both open and close) double close quotation mark [Note: Nested quotation marks: it is normal to print double and single quotation marks at alternate levels. Here, double quotes are used at the highest level, even though some texts use the reverse convention.] [ ] delimit titles of nil, enlarged, boldface, etc. text sections # # delimit titles mentioned quotation marks (Irish), italics or quotation marks (English) { } delimit poetry nil, quotation marks (Irish), italics (English) sometimes, reduced type @ @ delimit quotations in Irish nil, quotation marks (especially other dialects) sometimes, indentation & & delimit words or phrases in other languages, nil, which do not conform to Irish orthography italics, quotation marks, etc. $ $ delimit emphasized words usually boldface = end of line marker nil; if these are removed, any characters following the = on the same line should also be removed. [Note: the use of an end-of-line marker enables the hierarchical logical structure of the text to be captured, by placing an appropriate number of spaces before the EOLN marker. Characters may be placed after the EOLN marker to distinguish different types of unit at the same logical level.] Error correction, using | | | A very limited number of obvious errors in the printed texts have been (reversibly) corrected, by using triples of | | |, with character strings between them. A string between the first pair is an insertion, while a string between the second and third is a deletion. Thus: coding original text suggested correct text |b|a| a b |b|| nil b ||a| a nil Indentation has been removed. The physical text structure is encoded through COCOA-format page references. ****************************************************************************

[*PA/DRAIC_O/_CONAIRE AGUS AISTI/ EILE] =TTTTT [*PA/DRAIC_O/_CONAIRE] =TTTT [I. Mo C^omaoin.] =TTT B^i/ me/ naoi m+bliadhna de/ag nuair a = le/igh me/ #An C^e/ad C^loch#, agus ba = sin an c^e/ad leabhar de c^uid *P^a/draic_= Ui/_C^onaire a casadh orm. B^i/ se/ tuigthe agam = an t-+am sin gur d^ual domh fe/in leabharthai/ a = sgri/obhadh. B^i/ a la/n pi/osai/ beaga sgri/obhtha = agam o/ b^i/ me/ ceithre bliadhna de/ag; ach ma/ = b^i/, ni/ fa/ c^oinne a g+cur gos a/rd. B^e/adh = se/ comh h-+amaideach ag duine suim a c^ur ins = na c^ead aisti/ a sgri/obhfadh a/dhbhar sgri/bhneo/ra = agus a b^e/adh se/ aige e/isteacht leis na c^ead = iarratacha bacacha a b^e/arfadh a/dhbhar fidileo/ra = ar p^ort a b^ualadh. Ni/ t^ig a c^eird chun = an t+saoghail le duine ar bith. = Ach mur+b^' f^iu/ mo/ra/n mo c^uid sgri/bhneo/r-= achta an t-+am sin, b'+f^iu/ a la/n mo c^uid sean-= chuisg agus le/ightheo/rachta. C^ualaidh me/ = measardhacht de B^e/al+-+oideas na *Gaedhilge, = agus le/igh me/ a la/n leabharthai/ *Be/arla. Ni/or+b^' = f^i/or domh e/ da/ n-+abrainn go rabh a oiread = de litridheacht na *Gaedhilge in mo t^imcheall =

agus ~+b^i/ i d+timcheall mo leitheide an glu/n a = t^a/inig romham. C^ualaidh me/, a/r n+do/ighe: - = {@B'+aoibhinn teacht fe/ir agus fonn =L Agus torma/n na d+tonn le *Lios_na_Sidhe.@} =LV Agus b^i/ a f^ios agam gur+b^' f^ilidheacht e/. = Ach ni/ c^ualaidh me/ go leo/r den c^ine/al sin. = Ni/ c^ualaidh me/ an c^uid a b'+f^earr de na = h-+amhra/in ach a oiread. Is e/ an fa/th a b^i/ le = sin, an be/al+-+oideas a b^eith ag fagha/il b^a/is; = agus is e/ an c^uid is fearr de b^e/al+-+oideas = no/ de t^eangaidh a f^aghas ba/s ar tu/s. B^i/ = an litridheacht ag briseadh agus ag meilt; = ni/ rabh ag furmho/r na n+daoini/ ach giotai/ de na = laoithe agus de na h-+amhra/in agus de na = sge/alta. B^i/ corr+-+d^uine a rabh siad go = h-+iomla/n acu/, da/lta mar bi/os corr+-+c^rann = glas i g+coillidh a bi/os ag feoghadh. Ach b^i/ = na *Gaedhil ag cailleadh an b^e/al+-+oidis. = Ni/+'l ba/s teangtha na/du/rtha; ta/ se/ cosamhail = le duine ag tabhairt an+-+i/de do/ fe/in. B^i/ = na *Gaedhil ag smuaintiughadh go m+b'+f^earr = glacadh leis an *B^e/arla; agus t^oisigh siad = a t^abhairt an+-+i/de don *G^aedhilg. T^oisigh siad = a d^e/anamh dearmaid de+'n oideachas. Nuair = a b^e/adh sin de/anta acu t^oiseo/chadh siad a = d^e/anamh dearmaid de+'n c^uid a ba neart-= mhaire agus a ba saidhbhre de na focla. Ni/ =

h-+e/ an neart a b^i/ siad a d^'+iarraidh ach an = laige. Ni/ t^ug siad iarraidh an teangaidh a = m^arbhadh le aon b^uille amha/in. Ni/or+b^ f^e/idir = sin a d^e/anamh: b^i/ si/ na mi/lte bliadhain ag = fa/s. C^aithfeadh ~+tri/ no/ ~+ceathair de g^lu/in = amada/n a t^eacht, achan g^lu/n acu/ ni/ = b'+amaidighe na/ an glu/n roimhe sin, sul a = m+be/adh an *G^aedhilg marbh. Nuair a t^iocfadh = glu/n a b^e/adh comh h-+amaideach le trompa gan = teangaidh, b'+f^urasta a d^ul i g+ceann an = *B^e/arla. = Ba sin an fa/th a rabh cuid de+'n litridheacht = a b'+uaisle sa *G^aedhilg ceilte orm+-+sa, go dti/ = gur le/igh me/ i leabharthai/ i/. Ba b^eag mo m^eas = ar litridheacht *Gaedhilge nuair a b^i/ me/ naoi = m+bliadhna de/ag. B'+f^earr liom litridheacht = an *B^e/arla. Ba e/ an c^uma a b^i/ orm gur i = m+*Be/arla a b^i/ se/ i n+da/n domh sgri/obhadh. Nuair = a b^i/ me/ ceithre bliadhna de/ag sgri/obh me/ sge/al = i m+*Be/arla fa/+'n *C^ogadh_M^o/r, sge/al a rabh = tuairim ar 7,000 focal ann. Ba m^aith liom e/ = a f^eicea/il anois; ach ni/ luaithe a b^i/ se/ = sgri/obhtha agam na/ d^o/igh me/ e/. Bunadhas ar = sgri/obh me/ o/+'n am sin go rabh me/ naoi = m+bliadhna de/ag, ba i m+*Be/arla a sgri/obh me/ e/. = Ach annsin casadh an #An C^e/ad C^loch# orm. = Agus nuair a le/igh me/ an leabhar seo stad = me/ a c^ur focal *Be/arla le ceo/l m'+aignidh. =

C^reid me/ go m+b'+f^e/idir litridheacht uasal = f^ileamhanta a sgri/obhadh i n+*Gaedhilg. B^i/ blas = ar an leabhar agam mar b^e/adh blas ar f^i/on = ag an te/ nach rabh a f^ios aige go dti/ sin go = rabh ar an t+saoghal ach uisge. = Is iomdha/ *Gaedheal a le/igh leabharthai/ = *P^a/draic comh maith liom+-+sa agus, ma/ d'+f^a/g = se/ an lorg ce/adna ar a n-+intinn, ba m^ill-= teanach an obair e/. Inseo/chaidh an leabhar = seo go h-+iomla/n goide/ an m^aith a rinne se/ = domh+-+sa leabharthai/ *P^a/draic a le/igheamh, agus = *Pa/draic e/ fe/in a f^eicea/il agus labhairt leis, = agus a iomra/dh a c^luinstin o/ d^aoini/ ar fud = na h-+*E/ireann. Ni/+'l me/ ag innse a s^aoghail = o/ b^liadhain go bliadhain agus o/ la/ go la/; = ma/ ta/ aon duine a d+tig leis sin a d^e/anamh, = de/anadh se/ e/. Ta/ me/ ag innse goide/ an = b^aramhail ata/ agam do/ mar *G^aedheal agus = mar f^ile, agus mar d^uine de+'n c^ineadh = achrannach d^aonda. =

[II. Du/thchas *P^a/draic.] =TTT Rugadh *Pa/draic i m+baile m^o/r na = *Gaillimhe, ach ba as *Conamara a = m^uinntir, agus ba as *Conamara a = d^u/thchas. B^i/ *Gaedhilg ag muinntir na *Gaillimhe = uilig, creidim, ta/ leith+-+c^e/ad bliadhain o/ s^oin. = Ar sgor ar bith, ni/or c^aith *Pa/draic ach aon = b^liadhain de/ag ar an b^aile m^o/r. C^uaidh se/ = siar annsin go teach a athara mo/ir i *Ros_Muc. = Sul a d+tuigidh duine a c^uid sge/altach, is = e/igean do/ eo/las a b^eith ar *C^onamara aige. Ni/ = h-+ionann an *G^aedhealtacht sin agus *Gaedheal-= tacht ar bith eile i n-+*E/irinn. Go dearbhtha, ta/ = tri/ c^ine/al *Gaedhealtacht i n-+*E/irinn. Ta/ na = daoini/ i n+*Gaedhealtacht *T^i/r_C^onaill di/thcheal-= lach ag obair; ta/ siad fosta borb, bro/d-= amha/il. D'+f^e/adfa/ an rud ce/adna a ra/dh le = *Conndae_an_C^la/ir. Ta/ dream daobhtha fe/in = i n+*Gaedhealtacht *C^u/ige_Mumhan - daoini/ da/na, = a bh+fuil seithche d^lu/ith orthu/, agus a g^ni/ a = m+bealach sa t+saoghal, agus nach g+cuireann se/ = mo/ra/n buadhartha orthu/ ma/ b^i/onn ni/os mo/ = ~+rath orthu/ na/ ~+t^abhuigh siad. O/ thuaidh ta/ na = *Gaedhil se/imh ma/ b^i/onn tu/ se/imh leo/; agus = garbh ma/ b^i/onn tu/ garbh leo/. O/ dheas, ni/+'l =

siad mi/n no/ garbh, ach ta/ cumhdach u/sa/ideach = gearach ar an intinn acu/. Ach d'+f^e/adfa/ a = ra/dh go bh+fuil *Gaedhil *C^onamara se/imh da/iri/ribh. = Deir an sean+-+f^ocal go bh+fuil an *Connachtach = be/al+-+b^inn, agus ni/ b^re/agno/chaidh duine dear-= cach e/. Chan di/oghbha/il uchtaigh ata/ air, ach gur = fearr leis an iaro/ig a f^a/ga/il i n-+a codladh ma/ = m^easann se/ nach fiu/ a musgladh. Ach ta/ = do/igheannai/ eile le muinntir *C^onamara diom-= baite de sin. Ta/ drabhlas a/ithrid ionntu/ = nach bh+fuil i n+*Gaedhealtacht ar bith eile. Ta/ = ni/os lugha de+'n c^reideamh c^ruaidh nimhneach = seo ionntu/ ata/ farsaing i n-+*E/irinn. Ta/ siad = cosamhail le dream daoini/ a n+de/anfadh a = sinnsir margadh leis an diabhal, agus a = n+geallfadh siad do/ nach m+be/adh siad ro/+-+= c^ruaidh air, agus a n+geallfadh seisean = daobhtha+-+san nach m+be/adh se/ ro/+-+c^ruaidh orthu/. = B^e/arfadh siad na *Franncaigh in do c^eann, = claon. Ta/ se/ tuigthe acu/ gur fearr an = daondacht na/ an naomhthacht. = Ni/+'l do/igh ar bith a b'+f^earr a d+tuigfea/ an = duifear ata/ eadar na tri/ *G^aedhealtacht na/ = e/isteacht le fear as *Ti/r_C^onaill agus le fear = as *Conamara agus le fear as *Ciarraighe ag = innse sge/il. Be/idh sge/al an *Ultaigh faobhrach, = agus be/idh se/ soile/ir ce/illidhe o/ t^u/s deireadh. = Innseo/chaidh fear *C^onamara sge/al le n-+a =

c^roidhe agus le n-+a c^orp, agus be/idh fuinneadh = gaoithe ins an sge/al sin agus be/idh torma/n = ga/iri/ ann mar b^e/adh ag sgaifte a d^e/anfadh = dearmad de+'n t+saoghal. Innseo/chaidh an = *Muimhneach sge/al nach bh+fuil aon c^uid m^o/r = brigh ann, agus sge/al b'+f^e/idir nach d+tuigeann = aon duine ach e/ fe/in, agus is cuma leis mur' = d+tuigidh an dara duine ach e/ fe/in e/. Ni/ fear = sge/alaidheachta an *Muimhneach ach fear gni/omh-= arthai/, rud na/r aidmhigh aon duine go dti/ seo. = D'+f^e/adfa/ an c^e/ad sge/al a sgri/obhadh gan = a/thrach ar bith a c^ur air; m^illfea/ an dara = sge/al da/ sgri/obhfa/ e/; ni/or+b^ f^iu/ go minic an = tri/omhadh sge/al a sgri/obhadh. = Dubhairt me/ go millfea/ an sge/al *Connach-= tach da/ sgri/obhfa/ e/. Ach ni/+'l sin fi/or go = h-+iomla/n; da/ m+bi/thea/ '+do sge/alaidhe m^o/r = d'+f^e/adfa/ e/ a sgri/obhadh. Ba sin an b^uaidh a = b^i/ ag *Pa/draic_O/_Conaire, gur sgri/obh se/ na = sge/altai/ *Connachtacha sin agus na/r m^ill se/ = iad. = Ta/ ni/os lugha ~+g^reim ar m^aoin an t+saoghail = ag muinntir *C^onamara na/ ta/ ag *Gaedhil ar = bith eile. Bi/onn cuid acu/ saidhbhir, ach ni/ = b^i/onn mo/ra/n acu/ seasgair. T^a/inig *Pa/draic = o/ d^aoini/ a rabh measarthacht saidhbhris acu/; = ach nuair a c^uaidh se/ a d^e/anamh as do/ fe/in = ni/ rabh se/ i bh+fad seasgair. =

Ta/ se/ala an rathamhnais ar to/gadh leis e/, = ta/ sin ar a c^uid sgri/bhneo/rachta. Agus rud = beag eile de, ta/ se/ala an b^aile m^o/ir ar a = c^uid sgri/bhneo/rachta. Bi/onn pa/iste baile = m^o/ir da/na. Ta/ an da/nacht sin i g+cuid = sge/altai/ *P^a/draic. Is furast a aithne air = gur duine a b^i/ ann ar+b^' f^urast leis aithne = a f^agha/il ar d^aoini/. Ni/ daoini/ ata/ '+n-+a = g+comhnaidhe i bh+fad o/ c^e/ile agus a b^eannuigheas = an t-+am de la/ da/ c^e/ile ar an b^ealach m^o/r = agus a g^ni/ a g+comhra/dh agus a imthigheas leo/ = - ni/ sin an seort daoini/ ata/ i n-+a c^uid = sge/altach, ach daoini/ ata/ comhgarach da/ c^e/ile = agus a tchi/ a c^e/ile isteach go doimhneacht an = c^roidhe. = Ba sin a d^u/thchas - *Conamara, agus cathair = na *Gaillimhe. Agus loit achan c^eann acu/ an = ceann eile. An te/ a t^o/gtar i m+baile m^o/r, = ni/ b^i/onn seanchasg a s^innsir leis comh = h-+iomla/n leis an te/ a t^o/gtar ins an ti/r. = Aon teaghlach amha/in muinntir an b^aile m^o/ir, = murab f^uil siad da/imheamhail fe/in le c^e/ile. = Agus de t^airbhe an b^aile m^o/ir, agus de = t^airbhe an rathamhnais a d'+f^a/g leabharthai/ fa/+'n = la/imh aige, ni/ rabh be/al+-+oideas na *Gaedhilge = ag *Pa/draic. D'+f^a/g sin dreach eile ar a c^uid = sge/altach. = [III. Oileamhain *P^a/draic.] =TTT [I.] =TT Tugadh sgoil agus le/igheann do *P^a/draic. = B^i/ se/ cliste a/r n+do/ighe agus creidim = go rabh a m^uinntir ag du/il go n+de/anfadh = siad fear mo/r de. Ca/ bh+fuil an fear cliste = nach d+tearn a m^uinntir an e/agco/ir c^e/adna air? = Si/leann daoini/ gur leo/ fe/in anam agus intinn = a g+clainne, agus sin an t+seilbh amha/in nach dual = do d^uine a b^eith aige ar a m^ac na/ ar a nighin. = Be/idh an t-+athair agus an m^a/thair ag smuain-= tiughadh ar an ain+-+eo/las a c^aill iad fe/in fiche = uair i n-+a saoghal. B'+f^e/idir go bh+fuair siad = le/igheann maith, ach athruigheann le/igheann leis = na bliadhanta, agus fuair siad iad fe/in ain+-+= eo/lach ar f^ichid do/igh, agus dar leo/ go = d+tabharfadh siad oideachas do n-+a g+clainn = nach m+be/adh locht le fagha/il air. Agus b^i/ an = t-+a/dh ar an c^lainn mur' cuireadh chun donais = iad do n-+a g+ceart mi/le aindeo/in. Ni/+'l ti/r = ar bith is mo/ a bh+fuil de+'n c^ine/al sin sainnte = innti/ na/ *E/ire. No/ ni/+'l ti/r ar bith is da/ighe = daoini/, agus ni/+'l ti/r ar bith is lugha a bh+fuil =

tuigse ag daoini/ innti/ ar an b^righ ata/ le = le/igheann, na/ *E/ire. = Rinne se/ dochar do *P^a/draic a c^ur chun = cola/iste; ach, i n-+a d^iaidh sin, b^i/ se/ riachtanach = aige. Fe/adann tu/ a b^eith cinnte gur gasu/r = a b^i/ ann a rabh tabhairt fa/ dear ann, agus a = b^i/ maith ag foghluim an t+saoghail. Ta/ se/ = contabhairteach a leitheid sin a c^ur i b+pri/osu/n = i g+cola/iste. S+e/ rud ata/ tu/ ag ceilt le/ighinn = air i n-+a/it ~+b^eith g^a/ t^abhairt do/. Ach san am = c^e/adna ta/ tamall i g+cola/iste a d^i/th ar = sgri/bhneo/ir, agus ar achan f^ear eile. = Is fiu/ tamall saighdiu/rachta a d^e/anamh i = n-+arm an le/ighinn. Ma/ ta/ agra c^inn agat = tuigfidh tu/ gur beag is fiu/ an le/igheann, agus = tuigfidh tu/ ni/os maille na/ sin sa t+saoghal gur = fiu/ rud beag e/, da/ olcas e/. Is mo/ an tairbhe = a b^ainfeas tu/ as an t+saoghal nuair ata/ = smuaintigheacha in do c^eann ag dul i d+tu/s = do astair duit. Ma/ t^e/id tu/ go h-+*Almhan_= Laighean agus Laoi *Fiannaidheachta in do c^eann, = cuirfidh se/ a smuaintiughadh tu/, ce/ gur e/ag-= cosamhail an cnoc le du/n *F^inn. Ach ma/ t^e/id = tu/ annsin agus do c^eann folamh, is e/ado/ighche = tu/ iongantas ar bith a d^e/anamh de+'n c^noc. = Ba le leas *P^a/draic an le/igheann, agus ba = le n-+a aimhleas fosta e/. Ta/ cola/isti/ na = h-+*E/ireann ni/os cadranta na/ ~+s^amhaltar. Agus =

le n-+a c^ois sin, ta/ ba/dhbhdhu/n di/+-+measa eadar = an te/ a t^e/id chun cola/iste agus an te/ nach = d+te/id. Ni/ rabh cead ag *Pa/draic a c^aidreamh = a d^e/anamh le daoini/ coitcheanta *C^onamara, = da/ m+ba m^ian leis a d^e/anamh. B^i/ a b^unadh = agus lucht cola/isti/ na h-+*E/ireann agus lucht = coile/ar geal na h-+*E/ireann uilig g^a/ c^rosadh = sin air. Agus a/r n+do/ighe, ni/or m^o/ a b^i/ a b^iadh = agus a leabaidh a d^i/th ar *P^a/draic na/ caidreamh = le daoini/. Ni/ t^a/inig aon sgri/bhneo/ir i g+crann = ariamh gan caidreamh le daoini/, agus le daoini/ = nach bh+fuil an+-+c^uma curtha ar an aigneadh acu/ ag = beatha m^i/+-+na/du/rtha. Nuair a c^uaidh *Pa/draic = amach ar fud an t+saoghail, d'+o/l se/; agus ba i/ = an c^ola/iste an c^e/ad rud a c^uir ar b^ealach an = o/il e/. De/arfaidh daoini/, creidim, nach d+tearn = cola/isti/ po/tairi/ de m^o/ra/n fear. Is amhlaidh; = ach ni/or sgri/obh mo/ra/n fear leabhar mar #An = C^e/ad C^loch#. = Rud eile do/, b^i/ na cola/isti/ *Gallta. Nuair = a b^i/ *Pa/draic ag e/irghe ani/os i n-+a g^las+-+sto/cach = ni/ rabh oideachas *Gaedhealach ar bith le fagha/il i = sgoltacha na h-+*E/ireann. Ni/ rabh *Connradh_na_= Gaedhilge ach i n-+a t^u/s ins an am. B'+f^ada an = la/ gur tugadh ar na h-+Iolsgoltacha a t^abhairt = fa/ dear go rabh *Gaedhilge i n-+*E/irinn. Ba = nimhneach an rud sin ar g^asu/r a rinne comhra/dh = agus a/irnea/l fa/ c^ladaigh *Ros_Muc. Da/ d+te/igh-=

eadh se/ chun an *Domhain_Thoir b^e/adh se/ i n-+a/it = ni/ ba t^i/orthamhla na/ ~+b^i/ aige i+measg na n+*Gall-= Ghaedheal. Dream corrach an dream a c^ailleas = a d+teangaidh d^u/thchais. Ni/or+b^' f^e/idir do/bhtha = gan loit a d^e/anamh do *P^a/draic, agus tuilleadh = cathuithghe a c^ur air a d^ul i g+ceann an o/il. = Ach nach cuma fa/+'n o/l? O/lann iasgairi/, agus = oibridheannai/ de g^na/th. O/lann bunudhas achan = duine a bh+fuil obair c^ruaidh le de/anamh aige. = O/lann furmho/r na h-+*E/ireann i m^aithe le = cuideachta, na an saoghal ata/ i n-+*E/irinn le = fada againn ni/+'l se/ farsaing go leo/r ag an = aigneadh: ta/ uaigneas intleachta ann. Rud = beag eile de, ni/+'l se/ de g^na/s againn a/r sa/ith = bi/dh a ithe, agus ta/ an tart agus an t-+ocras = gaolmhar da/ c^e/ile. = Fa/saidh fili/ ar d^a/ d^o/igh. Bi/onn siad a/r = n+do/ighe ni/os goilleamhnaighe na/ an duine coit-= cheanta ag teacht chun t+saoghail daobhtha. Ach ni/ = h-+ionann sin agus a ra/dh go d+tig fear chun = t+saoghail '+n-+a f^ile. Is iomdha fear goilleamh-= nach a c^aith a s^aoghal gan filidheacht ar bith a = d^e/anamh; is iomdha reilig a bh+fuil corp i n-+a = luighe innti/ nach d+ta/inig i me/adaidheacht ariamh. = Tig fear goilliu/nach chun t+saoghail, agus = nuair a t^ig ann do/ te/id se/ amach fri/d daoini/. = Cruaidhfear leis an t+saoghal e/; tiocfaidh = cranrai/ air; ta/ithfidh a c^uid gortuigheacha. =

Ach ma/+'s dual do/ a b^eith i n-+a f^ile, tiocfaidh = la/ air a motho/chaidh se/ pian an t+saoghail ari/s, = agus sgairtfidh se/ go h-+a/rd. Imtheo/chaidh an = cruadhas de re/ir a c^e/ile annsin, agus smuain-= teo/chaidh se/ agus cruinneo/chaidh se/ le/igheann, = agus is e/ a s^aoghal fe/in an leabhar a le/ighfeas = se/. Ach ta/ cine/al eile file ann - fear a f^a/ghas = filidheacht as a o/ige, fear a m^aireas goil-= leamhnach o/ t^u/s deireadh, agus a t^e/id i+measg = daoini/ agus e/ ag breathnughadh uaidh orthu/, i = n-+a/it a b^eith ag breathnughadh air fe/in i n-+a = measg. = Ba sin an seort file a b^i/ i b+*Pa/draig. Ni/or = to/gadh eisean mar to/gadh bochta *C^onamara. = Ni/or+b^' e/igean do/ a b^eith ag iasgaireacht no/ ag = briseadh c^loch le n-+a b^eatha a t^abhairt i d+ti/r. = I n-+a d^iaidh sin, an c^e/ad sge/al a sgri/obh se/, ba = ar f^ear a b^i/ beo/ ar iasgaireacht agus ar = b^riseadh cloch a b^i/ se/ ag tra/cht. Ba sin an = sge/al dar+b^' ainm #*Pa/idi/n_M^a/ire#, a fuair = duais an *Oireachtais san b^liadhain 1904. = Is furast a aithne ar an sge/al sin gur+b e/ = saoghal *C^onamara a spreag an t-+ughdar le n-+a = innse. Sge/al fi/or+-+b^ro/nach e/; agus sin = cruthughadh ann fe/in gur ag breathnughadh ar = b^riseadh na g+cloch a b^i/ an t-+ughdar. Da/ m+bi/odh = se/ fe/in ag briseadh na g+cloch ni/ leigfeadh an = eagla do/ a b^eith bro/nach. Ni/ b^i/onn an fear =

ata/ i g+contabhairt bro/nach. Agus fosta da/ = sgri/obhadh fear b^riste cloch sge/al ba do/ighche = an te/ a b^i/ sa sge/al e/irghe saidhbhir agus sona = i n+deireadh an sge/il. Ach b^i/ *Pa/draic ag = breathnughadh ar na fir ag briseadh na g+cloch, = agus smuaintigh se/ ar an urchar ag imtheacht = agus ag baint na su/l as an f^ear o/g, agus e/ ag = dul go *Teach_na_m+Bocht da/ t^airbhe - ag dul = isteach i b+pri/osu/n c^umhang f^uar, an fear = fiadhain ceann+-+da/na sin de *M^uinntir_C^on-= ghaile, a rabh gaol aige do na ro/ntai/. = As cruadhtan agus as anro/ agus as con-= tabhairt a t^ig an greann agus an ga/ire agus = an do/chas mo/r, agus nach cuma murab f^uil ciall = leis an do/chas. Agus an te/ a tchi/ daoini/ i = g+cruadhtan agus i n-+anro/ agus i g+contabhairt = taobh amuigh de+'n f^uinneo/ig aige, cuireann siad = bro/n air agus goilleann a b+pian air ni/os mo/ = na/ ~+g^oilleann si/ orthu/ fe/in. = B^i/, b^i/ *Pa/draic ag amharc ar c^ruadhtan an = t+saoghail, agus b^i/ an c^uid a ba m^easa de+'n = m^argadh aige. B^i/ se/ ag fuilstin c^uid pe/ine = an domhain m^o/ir; b^i/ se/ ag iomchur an domhain = m^o/ir ar a g^uailneacha. Ni/or+b^' iongnadh gan e/ = a b^eith saoghlach. B^i/ an tuirti/n mo/r is an = m^allacht aige. =

[II.] =TT Nuair a b^i/ se/ re/idh le *Cola/iste_na_Carraige_= Duibhe, fuair se/ posta ins an Sta/t+-+S^eirbhi/s i = *Lonndain. Ba sin pa/irt de n-+a oileamhain a/r = n+do/ighe, agus pa/irt m^o/r. Ni/+'l i m+*Baile_A/tha_= Cliath ach fairgneadh beag toightheach le taobh = c^athair *Lonndain: ni/ rabh an *C^arraig_D^ubh fa/ = m^i/lte do *B^aile_A/tha_Cliath an t-+am sin. Ni/or = m^o/r an t-+eo/las a t^iocfadh le gasu/r cola/iste a = f^agha/il ar *B^aile_A/tha_Cliath da/ m+bi/odh se/ i la/r = na cathrach fe/in. Fe/adann tu/ a ra/dh go = d+teachaidh se/ di/reach as *Ros_Muc go *Lonndain. = An te/ a s^easuigh ar an *C^amus le luighe = gre/ine, agus a b^reathnuigh an sliabh dorcha agus = na lochannai/ ciu/ine agus ladhara casta *C^uan_= na_Gaillimhe, tuigeann se/ goide/ an soghmas = agus an si/othcha/n is fe/idir a b^eith ar an = t+saoghal seo. Agus an te/ a c^uaidh fri/d = *Lonndain - fri/d na sra/ideannai/ caola ata/ = slugtha thi/os eadar na toighthe mo/ra a bh+fuil = fuinneo/gai/ comh tiugh ionntu/ le mugaill i = n-+eangaigh - fri/d c^arrannai/ a s^iubhlas mar = b^e/adh saighid ann agus nach miste leo/ a d^ul in = do m^ullach - fri/d b^la/r c^loch agus bri/ci/ nach = le/ar do do s^u/il, no/ do do s^amhail, a n+deireadh = - fri/d t^oit agus c^eo a b^eir dubhla/n g^rian na =

glo/ire - fri/d d^aoini/ tanaidhe gruamdha tostacha = nach bh+fuil feo/il no/ fuil ar a g+cna/mha no/ = machtnamh i n-+a n-+intinn; an te/ a c^onnaic an = abhainn m^o/r a rabh uisge seal innti/ agus deall-= ramh ar a h-+ucht - an te/ a c^onnaic i/ agus i/ ramhar = le salachar agus an t-+aer os a ceann ramhar = le salachar, agus ba/dai/ garbha dubha calla/nacha = g^a/ ru/isgeadh agus toir g^ra/nna '+n-+a seasamh = ar a bruachaibh; an te/ a c^onnaic an+-+smacht = an t+saidhbhris agus daoirseacht na n+daoini/ - = an te/ a c^onnaic urraim an dlighidh, agus = faillighe an du/thchais - an te/ a c^onnaic adhradh = na n+gni/omh agus di/+-+m^eas na h-+intinne a c^uireas = maise ar an g^ni/omh; an te/ a b^i/ i *Lonndain, le = sge/al fada a d^e/anamh goirid, tuigeann se/ an = buaidhreadh intinne nach socruigheann go socruigh-= idh fe/ar na h-+uaighe e/. C^uaidh *Pa/draic_O/_= Conaire as an *C^amus, no/ as a/it a b^i/ comhgarach = do/, go *Lonndain. C^uaidh se/ as an ionad a ba = m^o/ suaimhneas go dti/ an t-+ionad a ba m^o/ = achrann. = Ni/ t^iocfadh leis an a/thrach sin gan a b^eith = nimhneach, ce/ go rabh an sto/cach folla/in agus = go rabh a la/n iongantas le feicea/il aige. Ta/ = tra/cht ar an a/thrach sin i #*No/ra_M^arcuis_B^ig#, = agus is leo/r e/ le sge/al duine ar bith a t^a/inig = o/+'n ti/r chun na cathrach a aithris. D'+f^a/g *No/ra_= M^arcuis_B^ig *Conamara agus c^uaidh si/ go =

*Lonndain agus seo mar a bogadh a croidhe agus = a h-+intinn ar an b^ealach: = @"'+N-+a suidhe san traen di g^abh iongantas = mo/r i/ faoi ra/dh 's go raibh abhainn agus = inbhear, loch, sliabh agus machaire ag sgiorradh = thairsti/ agus gan aon nidh da/ d^e/anamh aici = fe/in. Ca/ rabhadar uile go le/ir ag dul uaithe? = Ce/+'n saoghal a b^i/ i n+da/n di/ san ti/r c^oimhthigh-= thigh u/dan '+n-+a bh+fa/gfadh an gle/as iongantach = iomchair seo i/? G^lac uamhan agus crith+-+= eagla i/. B^i/ an doircheacht ag tuitim ar = m^achaire agus ar c^noc. Coisgeadh ar na = smaointibh uirthi, acht b'+f^acthas di go raibh = si/ ag marcaidheacht ar ainmhidhe e/igin allta. = Go g+cuala si/ a c^roidhe ag preabadh agus ag = le/imnigh fu/ithe le teann feirge. Go raibh = se/ '+n-+a d^ragu/n teine agus lasair ag teacht = o/ n-+a s^u/ilibh. Go raibh se/ g^a/ tabhairt go = fa/sach e/igin uathbha/sach - a/it nach raibh taith-= neamh gre/ine no/ tuitim uisge. Go raibh = uirthi a d^ul ann i n-+aghaidh a tolach. Go raibh = si/ g^a/ di/birt go dti/ an fa/sach seo i n+geall = ar aon p^eacadh amha/in... = "S^roich an traen *Baile_A/tha_Cliath. C^eap = si/ go raibh an a/it fre/ c^e/ile i n-+aon g^eoin = amha/in torainn. Fir ag sgreadghail agus ag = be/iciughadh. Traenacha ag teacht agus ag = imtheacht agus ag feadghail. Torann na =

bh+fear, na d+traenach, agus na g+carr. C^uir = gach nidh da/ bh+faca si/ iongnadh uirthi. Na = ba/id agus na luingis ar an *Life. Na = droichid. Na sra/ideannai/ a b^i/ soillseach = sa meadhon+-+oidhche. Na daoine. An c^athair = fe/in a b^i/ comh breagh, comh beodha, comh geal = sin i n-+uair m^airbh na h-+oidhche. Is beag nar = d^earmad si/ feadh sgaithimh b^ig an mi/+-+a/dh = ~+d^i/bir as a baile du/thchais i/."@ = Ma/ b^i/ *Baile_A/tha_Cliath mar sin ag *No/rainn, = na/r m^i/le measa *Lonndain ag *Pa/draic? Ach = ni/ m^aireann an p^ian sin i bh+fad. B^i/ *Gaedhil = go leo/r i *Lonndain. B^i/, agus b^i/ corr+-+d^uine = fileamhanta, croidhe+-+sgaoilte ann a b^i/ i n-+aice = le n-+a t^oil. Annsin b^i/ daoini/ as gach cearn = de+'n domhan m^o/r i n-+a t^imcheall. B^i/ siad bocht = agus saidhbhir ann, agus ba b^eag a b'+f^iu/ an = t-+anro/ a b^i/ i *Ros_Muc le taobh an anro/idh a b^i/ = annsin. T^uig *Pa/draic go rabh ti/ortha eile = ann diombaite de *E/irinn. Ta/ a s^e/ala sin = ar a c^uid sge/altach; ni/ rabh aon sgri/bhneo/ir = *Gaedhilge le n-+a/r linn ann a d+tiocfadh a ra/dh = leis go rabh se/ eadar+-+na/isea/ntach, ach e/ fe/in. =

[IV. Ag Foghluim a C^eirde.] =TTT [I.] =TT I d+tra/thaibh an ama ar f^a/g *Pa/draic_O/_= Conaire *Conamara, c^uaidh *Pa/draig eile = siar chun an c^eanntair sin, mar b^i/ = *Pa/draig_Mac_Piarais. Ni/ rabh se/ mo/ra/n ni/ = ba sine na/ an *Pa/draig thiar: ba de+'n g^lu/n = amha/in daoini/ iad ar sgor ar bith. Ach b'+e/ag-= cosamhail le c^e/ile ar gach uile d^o/igh iad. = To/gadh *Pa/draig_Mac_Piarais i m+*Baile_A/tha_= Cliath. Mac *Sasanaigh a b^i/ ann. To/gadh le = *Be/arla e/. C^uaidh se/ go *Conamara a g^eall ar = an dlaoidheo/g m^ullaigh a c^ur ar a c^uid = oideachais. = Ni/ rachadh, ach go b+e/ *Connradh_na_Gaedhilge. = Agus ta/ se/ ar s^lighe a ra/idhte annseo nach = sgri/obhfadh *Pa/draic_O/_Conaire sge/altai/ = *Gaedhilge ach go b+e/ *Connradh_na_Gaedhilge. = Ta/imi/d cinnte, no/ a c^omhair a b^eith cinnte, = de+'n da/ rud. Anois creidim go si/leann an = dream ata/ o/g anois go d+tuigeann siad = *Connradh_na_Gaedhilge; ach ni/ t^uigeann. An = *Connradh ata/ anois ann, ta/ se/ ar s^e/ala a b^eith =

marbh. An *Connradh a b^i/ an t-+am sin ann, b^i/ = air daoini/ comh mo/r agus ~+b^i/ sa ti/r ariamh. B^i/ = siad ag cur naoi no/ deich de m^i/lte punnta = fri/d a la/mha achan b^liadhain. B^i/ an #Claidheamh = Solais# ar an p^a/ipe/ar a b'+e/ifeachtaighe de = n-+a c^ine/al a b^i/ i n-+*E/irinn le n-+a linn, no/ = roimhe no/ '+n-+a d^iaidh. B'+f^e/idir gur+b^' annamh = a b^i/ a leitheid de f^aobhar ar na daoini/ i d+ti/r = ar bith, fa/ c^oinne oideachais na/isea/nta, agus = ~+b^i/ an t-+am sin. Ma/ b'+f^i/or+-+b^eag an toradh a = b^i/ air, chan di/oghbha/il cuidighthe a b^i/ ar an = *C^onnradh. Ni/or+b^ e/ ganntanas fear a c^aill e/, = ach ganntanas smuaintigheach, an rud a c^aill = fiche cath in *E/irinn o/ *C^ionn_t+Sa/ile anall, agus = b'+f^e/idir a c^aill *Ceann_t+Sa/ile. Ta/ na h-+*E/ireann-= aigh tugtha do+'n aon b^aramhail. = B^i/ se/ o/g an t-+am udaidh ar sgor ar bith, = agus gan aon duine ag samhailt go d+tuitfeadh = se/. B^i/ se/ ag breith ar intinn o/ig ar bith a = rabh measardhacht ar bith de+'n du/thchas *G^aedh-= ealach innti/. De t^airbhe sin, c^uaidh an *Piarsach = go *Conamara go g+cuireadh se/ creata ar an = *G^aedhilg a d'+f^oghluim se/ i g+cola/isti/ *B^aile_= A/tha_Cliath. Casadh saoghal annsin air a b^i/ comh = h-+iongantach aige leis an t+saoghal a casadh ar = *P^a/draic_O/_C^onaire i *Lonndain. = Ni/ do/ighche gur casadh an da/ *P^a/draig ar a = c^e/ile an t-+am sin; ach casadh a n+da/ intinn ar a =

c^e/ile gan m^oill, agus i bh+fad '+n-+a d^iaidh sin = rinne *Pa/draig_Mac_Piarais gni/omh a spreag = *Pa/draic_O/_Conaire le n-+a d^i/cheall fe/in a = d^e/anamh. An c^e/ad uair a casadh a d^'+aontaoibh = iad, ba e/ an uair a t^oisigh an cogadh eadar an = t+sean+-+do/igh agus an do/igh u/r le sge/altai/ a = innse e/. = Ba e/ ar an *P^iarsach a b^i/ an t-+iomra/dh uilig = ins an c^ogadh sin; ach leis an c^eart a d^e/anamh = b^i/ an *Pa/draic eile ins an c^uibhreann roimhe. = Sgri/obh se/ #*Pa/idi/n_M^a/ire# roimhe *Lughnasa = 1904, agus #An Scola/ire Bocht# i 1904, agus = sgri/obh se/ #*No/ra_M^arcuis_B^ig# roimhe = *Lughnasa, 1906. Cinnte go leo/r, b^i/ tu/s ag an = *P^iarsach air i b+prionta. Cuireadh #*I/osaga/n# = i b+prionta ar an #C^laidheamh Solais# i mi/ na = *Samhna 1906, agus #*No/ra_M^arcuis_B^ig# i = mi/ *Eanair, 1907. D'+f^uagair an b^eirt comhrac = i g+cuideachta, fe/adann tu/ a ra/dh. Ach dearc = air seo: ba e/ an *Piarsach a fuair an = t-+achmhusa/n uilig. T^a/inig eagla ar na cainn-= teo/iri/ du/thchais, ar an *Dr._de_Hindeberg ar = sgor ar bith, go millfeadh se/ an *G^aedhilg. = Anois, ni/ rabh baol ar bith ar an *G^aedhilg de = t^airbhe an *P^iarsaigh, na b^i/ si/ aige comh maith = agus go d+tiocfadh leis litridheacht a sgri/obhadh = innti/. Agus ni/ do/igh liom gur t^uig an *Dr._de_= Hindeberg an c^eist de t^aobh na litridheachta =

de. B^i/ an sean+-+no/s i n-+a s^ean+-+no/s a/r n+do/ighe, = ach ni/or no/s gan aithne an no/s u/r ach a oiread. = B^i/ an no/s u/r i d+ti/ortha go leo/r eile ar fud an = domhain, agus b^i/ se/ i mo/ra/n de t^eangthacha an = domhain, agus ins an *B^e/arla mar c^eann. B^i/ = an da/ no/s cruthuighthe: t^iocfadh litridheacht a = sgri/obhadh i g+ceachtar acu/. Ba e/ an sean+-+no/s = rogha an sgola/ire; ach ba e/ an no/s a b^i/ = comhgarach do/ an no/s a b'+f^earr leis an = sgri/bhneo/ir a b^i/ ag teacht i g+crann. = Ar an a/dhbhar sin ni/ rabh an ceart ag an *Dr._= de_Hindeberg. B^i/ tri/ eagla air. B^i/ eagla = air nach le/ighfeadh sgri/bhneo/iri/ *Gaedhilge an = t+sean+-+litridheacht d^u/thchasach, agus gur as u/ir = *S^asanach a d'+f^a/sfadh a m+barr, agus a/r n+do/igh = ba m^airg a bh+fa/sfadh. B^i/ eagla air go mill-= feadh siad ra/idhte agus binneas na *Gaedhilge, = agus a/r n+do/ighe ba m^airg a n+de/anfadh. B^i/ = eagla air fosta, gur tochladh intinn an duine = ni/ ba doimhne ar na saoghaltai/ deireanacha na/ = ~+rinneadh ins an t+sean+-+am, agus go g+cumfaidhe = *Gaedhilg m^aide leis na smuaintightheacha u/ra a = nochtadh. B'+amaideach an eagla i/ sin. Ba = doimhne *Plato na/ &*Shaw&. Agus ni/+'l teangaidh = ar bith nach gur maith an *G^aedhilge le h-+aghaidh = smuaintiughadh domhain a c^ur gos a/rd. = D'+ionnsaigh an *Dr._de_Hindeberg na loch-= tannai/ a b^i/ ar #*I/osaga/n#, agus s^i/l se/ gur+b^' =

iad na lochtannai/ a b^i/ ar an no/s u/r a b^i/ se/ a ionn-= suighe; ach ni/or+b^' iad. Dubhairt se/: - = &"If Irish Literature is the talk of big broad-= chested men, this is the frivolous petulancy of latter-day = English genre scribblers, and the wit is as the mincing = of an under-assistant floor-walker of a millinery = shop."& = B^i/ cuid m^o/r de+'n f^i/rinne ins an c^ainnt sin, = ach go rabh se/ ro/+-+t^rom ar na *Sasanaigh. B^i/ na = lochtannai/ sin ar #*I/osaga/n#. Ach ni/ b^aineann = siad le &art& an sge/il, dubh ba/n no/ riabhach. Ba = do/ighche da/ m+bi/odh #*I/osaga/n# '+n-+a sge/al ni/ = b'+f^earr nach n-+ionnso/chaidhe an no/s u/r ar c^or = ar bith. = Ca/ bith mar ~+ta/ na gnaithe sin, ni/or h-+ionn-= suigheadh *Pa/draic_O/_Conaire ar c^or ar bith, = da/ bh+fuil a f^ios agam. T^oisigh se/ leis an no/s = u/r; ni/+'l #*Pa/idi/n_M^a/ire# cosamhail le "B^i/ = sin ann agus is fada o/ b^i/" ar d^o/igh no/ ar d^o/igh = eile. Sge/al maith ata/ ann, agus sge/al maith = #*No/ra_M^arcuis_B^ig#, ach ni/+'l siad comh = neartmhar ar c^or ar bith le #Deoraidheacht#, = no/ leis na sge/altai/ ata/ ins #An C^e/ad C^loch#. = Chan di/th no/ ta/ a/dhbhar sge/il fi/or+-+m^aith ionntu/ = araon; ach ni/+'l a c^eird ag an ughdar go = h-+iomla/n. Ni/+'l a m^eadhchan uilig sa b^uille. = Ni/+'l a c^roidhe go h-+iomla/n ins an obair. I n-+a =

d^iaidh sin, ta/ an *G^aedhilg ni/os fearr ins an = c^e/ad da/ sge/al seo na/ ta/ siad i sge/al ar bith = eile da/r sgri/obh se/. Ni/ c^ruthuigheann sin go = bh+fuil *Gaedhilg agus &art& i n-+aghaidh a c^e/ile. = B'+amhlaidh mar b^i/, go rabh an c^e/ad da/ sge/al ag = tra/cht ar *C^onamara, agus rud a ba m^o/ suim = na/ sin, nach rabh an t-+ughdar i bh+fad ar s^iubhal = as an *G^aedhealtacht nuair a sgri/obh se/ iad; = agus b^i/ seo fosta ann, ni/ rabh na smuain-= tightheacha ag teacht air comh tiugh agus comh = h-+achrannach agus nach rabh faill aige a b^eith ag = cur deise ar an c^ainnt, nuair a sgri/obh se/ an = c^e/ad da/ sge/al sin. = [II.] =TT Tri/ bliadhna go di/reach i n+diaidh #*No/ra_= M^arcuis_B^ig# a c^ur i b+prionta, cuireadh = #&Aba-Cana-Lu/&# i b+prionta, fa/ *Nodlaig, = 1909. Ca/ bith a b^i/ *Pa/draic a d^e/anamh eadar = an da/ am, ca/ bith a le/igh se/ no/ c^ualaidh se/ no/ = c^onnaic se/, b^i/ se/ '+n-+a sgri/bhneo/ir d^e/anta fa/ = *Nodlaig, 1909. Ba e/ #&Aba-Cana-Lu/&# an = sge/al a b'+ealadhanta a sgri/obhadh i n+*Gaedhilge o/ = t^oisigh an litridheacht u/r go dti/ sin. = Sge/al ata/ ann nach bh+fuil ag tra/cht ar d^aoini/ = na h-+*E/ireann, no/ ar d^aoini/ ar bith ar an taoibh = c^e/adna de+'n domhan leo/. Sge/al fa/+'n t+*Si/n ata/ =

ann; no/ leis an f^i/rinne a d^e/anamh, sge/al fa/ = a/it nach bh+fuil ar an domhan seo ar c^or ar = bith; na b^i/ *Pa/draic comh h-+ain+-+eo/lach ar an = t+*Si/n agus go n+de/anfadh an ti/r sin di/dean do = n-+a c^uid aisling comh maith leis na ne/alltai/ a = b^i/ fa/ luighe na gre/ine. Sge/al ata/ ann fa/ = d^ream daoini/ a cuireadh faoi smacht agus faoi = c^rann smola. An me/id na/r marbhuigheadh acu/ = cuireadh fa/ d^aoirse iad. Tugadh na mna/ do = na *Pairtigh - ba sin an dream a c^uir faoi smacht = iad. Ach t^a/inig an droch+-+rath ar na *Pairtigh '+n-+a = d^iaidh sin. T^a/inig eagla orthu/ go rabh fearg = ar na de/ithe leo/, agus rinne siad amach go = leigfeadh siad ceann+-+sgaoilte leis an me/id = de na h-+*Aibiti/nigh a b^i/ fa/ d^aoirse. Ni/ rabh beo/ = ach aon f^ear amha/in acu/ - sean+-+f^ear a b^i/ ag = obair sna poill m^ianaigh faoi an talamh go rabh = se/ ar s^e/ala a b^eith dall. C^uir siad chun = siubhail chun a t^i/re fe/in e/ agus gadhar g^a/ = t^reo/rughadh. Ni/ rabh an fear i bh+fad ar an = b^ealach go g+cualaidh se/ an guth ag sgairtigh, = "&Aba-Cana-Lu/&!" B'+ionann sin i d+teangaidh = na n-+*Aibiti/neach agus "A Athair D^i/lis". S^i/l = se/ gur+b^' e/ a m^ac a b^i/ ann. "&Patan-Lu/!&" (a = m^ic d^i/lis) ar seisean agus lean se/ an glo/r. = Ach ni/ rabh dul aige greim a f^agha/il ar an m^ac, = agus lean se/ e/ trasna sle/ibhe m^o/ir a b^i/ le = t^einidh, go dti/ gur t^uit se/ fa/ d^eireadh agus go =

bh+fuair se/ ba/s leis an tuirse. S^easuigh = pearo/id thall ar crann agus c^oimhea/id si/ e/. = Agus dearc ar an deireadh. = @"Do+b i/ an p^earo/id seo a m^eall an = sean+-+f^ear isteach san bh+fa/sach le n-+a glo/r, = an t-+aon nidh beo a b^i/ i n-+ann teanga na = n-+*Aibiti/neach a c^anadh nuair a fuair an sean+-+= sgla/bhaidhe ba/s faoi b^un na sgeiche."@ = Fe/adaidh achan duine a c^iall fe/in a b^aint as = an sge/al sin, ach aidmheo/chaidh an saoghal gur = sge/al millteanach e/. Is beag a b^e/arfadh orm = fe/in a c^reidbhea/il gur tairgaireacht e/. Cuir = na *Gaedhil i n-+a/it na n-+*Aibiti/neach agus na = *Gaill i n-+a/it na b+*Pairtigh, agus an *Gall a = d'+f^oghluim *Gaedhilg "Oifigeamhail" i n-+a/it = an p^earo/id, agus meabhruigh orthu/. Nach = m+b'+f^e/idir gur s^amhail *Pa/draic an t-+am sin = go rabh an *G^aedhilg ag imtheacht, agus go d+tioc-= fadh an la/ nach m+be/adh fa/gtha ach pearo/id de = *G^all-Ghaedheal a m+be/adh *Gaedhilg b^riste aige, = mar c^omhartha gur m^air an t+sean+-+teangaidh uasal = ariamh? Ach bi/odh a rogha baramhail ag achan = duine - ni/+'l mise no/ duine ar bith eile cinnte = gur sin an rud a b^i/ i n-+intinn *P^a/draic. =

[V. - An Rabharta.] =TTT Is cuimhin linn gur de m^uinntir *C^onghaile = #*Pa/idi/n_M^a/ire# agus go rabh gaol = aige do na ro/ntai/, agus nuair a t^igeadh = sruth rabharta go mothuigheadh se/ i n-+a c^uis-= leannacha e/. Ba e/ a d^a/lta sin ag *Pa/draic e/; = m^othuigh se/ sruth rabharta i n-+a c^uisleannacha = agus i n-+a aigneadh. B^ain se/ duaiseannai/ an = *Oireachtais bliadhain i n+diaidh na bliadhna eile. = Sgri/obh se/ sge/altai/ gairide agus sge/altai/ fada, = agus aisti/ agus dra/mai/. Ni/ rabh aon f^ear ag = sgri/obhadh *Gaedhilge a ba m^o/ a rabh cliu/ air = na/ e/. O/ 1909 go dti/ 1921 sgri/obh se/ leis, agus = b^i/ a c^uid sgri/bhneo/rachta uilig maith, agus ba = sin an t-+am a b'+f^earr a sgri/obh se/. = B^i/ ni/ ba m^o/ na/ fa/th amha/in le sin. Ba sin an = t-+am a rabh se/ i n-+a neart: ni/ rabh dith ce/ille = na h-+o/ige air na/ beag+-+uchtach na h-+aoise. B^i/ = saoghal na n+*Gaedheal beo/ do/chasach le linn na = m+bliadhantach sin: b^i/ siad ag machtnamh go = h-+uasal, mar *G^aedhil, achan a/it a rabh siad. = T^a/inig an *Cogadh_Mo/r i 1914 agus fuair cinidh-= eacha an domhain aithne ar a c^e/ile, ma/ ba = aithne na m+bo/ maol fe/in e/. B'+f^e/idir gur fiu/ =

a ra/dh annseo fosta nach d+ta/inig gorta agus = ganntanas ar fud an domhain go dti/ i n+diaidh = 1921; no/ ni/+'l bre/ag ar bith na g^ni/dh gorta = agus ganntanas loit do sgri/bhneo/ir mar d^uine. = B'+aoibhinn agus b'+e/ifeachtach an saoghal a b^i/ = i n-+*E/irinn an t-+am sin, go dearbhtha. B^i/ = sgola/iri/ ag teacht as ti/ortha coimhthightheacha = - *Meyer, *Pokorny, agus *Somerfelt. B^i/ = *Sasanaigh fe/in ag teacht agus ag foghluim = *Gaedhilge. B^i/ *Gaedhil *Alban ag teacht anall. = B^i/ fir ag iomchar arm agus ag foghluim = saighdiu/rachta i n-+*E/irinn. B^i/ daoini/ e/ag-= samhalta da/na ag e/irghe amach achan a/it ar fud = na ti/re. B^i/ smuaintightheacha mo/ra ag = spreagadh daoini/. B^i/ teas ins an f^uil ag = *Clanna_Gaedheal nach bh+fuil furast a t^uigbhea/il = na bliadhanta ata/ anois ann. = T^a/inig an *Cogadh_Mo/r, agus m^air se/ ceithre = bliadhna. B^i/ *E/ire ar c^eann de na ti/ortha a = ba lugha a loit se/. Ar an a/dhbhar sin b^i/ ni/ ba = m^o/ ~+s^uim ag muinntir na h-+*E/ireann ann na/ = ~+b^i/ ag na ti/ortha a b^i/ ag troid. T^a/inig an = seiseadh bliadhain de/ag agus b^i/ luingis *G^ear-= ma/nacha ag tarraingt orainn le cabhair, agus = b^i/ troid agus marbhthach againn i m+*Baile_A/tha_= Cliath, agus toighthe ar sgaite lasrach agus = gunnai/ mo/ra ag bu/irfigh. Ni/ rabh annsin ach a = t^u/s. M^air an cogadh sin eadar *Gaedhil agus =

*Gaill go dti/ 1923. Ni/or s^ocair saoghal na = h-+*E/ireann ar feadh an ama sin. Ach c^uaidh na = h-+*E/ireannaigh a t^roid eatorru/ fe/in i 1921. Is = deacair a b^eith cinnte, ach dar leat gur f^a/g = sin a s^e/ala ar c^uid oibre *P^a/draic. Cuireadh = #Be/al an Uaignis# agus #Si/ol *E/abha# i = b+prionta i 1921. Ach ni/or c^uir se/ leabhar ar = bith a rabh an tairbhe c^e/adna innti/ i la/thair = *Gaedheal go ceann bliadhanta '+n-+a d^iaidh sin. = D'+f^a/g *Pa/draic an Sta/t+-+S^eirbhi/s i 1914. = B^i/ se/ '+n-+a sgri/bhneo/ir apaidh an t-+am sin. = B^i/ se/ tri/ bliadhna de/ag agus fiche de aois. = B^i/ aigneadh na n-+*E/ireannach ag cur cogaidh ar = d^lighthe na *Sasanach an t-+am sin, agus d'+f^a/g = go leo/r daoini/ an Sta/t+-+S^eirbhi/s da/ t^airbhe = sin. Ach is do/igh liom go bh+fa/gfadh *Pa/draig = ar sgor ar bith, uaidh fe/in i/. Ni/ f^o/ireann se/ = do f^ear filidheachta no/ &art& a b^eith ceangailte. = An te/ ata/ i b+pri/osu/n ta/ boltai/ ar a c^aoltai/, = ach an te/ ata/ i b+posta oifigeamhail ta/ boltai/ = ar a anam. D'+f^a/g *Paul_Verlaine an = Sta/t+-+S^eirbhi/s ce/ gur i n-+a t^i/r d^u/thchais = fe/in a b^i/ se/. B^i/ a f^ios ag *Pa/draic = gur d^ual do/ an t-+eo/las a d^e/anamh do d^aoini/ = eile ar b^ealach s^aoirseacht na h-+aignidh. B^i/ a = f^ios aige da/ maireadh se/ ag sgri/obhadh go = fileamhanta nach rabh barr do/ a c^aidreamh a = d^e/anamh le daoini/ beo/, agus bo/ithre geala =

casta a s^iubhal, agus spe/ir m^aidne agus neoine = a b^reathnughadh, agus seasughadh ar b^ruach na = tuinne agus e/ ag fe/achaint luingis ar sa/ile. = B^i/, b^i/ a f^ios ag *Pa/draic go d+ta/inig an = t-+am le toiseacht ar an b^eatha f^ileamhanta. = Sin rud nach d+tuigeann an sluagh ar na saoghal-= tai/ deireanacha seo. B'+f^earr a tuigeadh e/ = ins na Meadhon+-+Aoiseannai/, nuair a ba g^na/thach = le fili/ agus le lucht le/ighinn na ti/ortha a = s^iubhal. B^i/ seal ar s^iubhail na manaigh fe/in na = cri/ocha, sul ar c^uir *Naomh_Benedict na = mainistreacha ar bun. Is beag duine a b^eir = toil do+'n b^eatha intleachtach nach d+tig fonn = an t+siubhail air. Ach o/ t^a/inig seal an o/ir agus = an iarainn, seal na toite agus an torma/in, is = fi/or+-+b^eag duine a bh+fuil umhail ar an b^eatha = intleachtach aige. Nuair a t^e/id duine = mar *P^a/draic_O/_C^onaire amach ar fud na = ti/re, ni/ t^ig a t^abhairt air ach baramhail = e/ighinteacht de d^a/ b^aramhail - gur amada/n bocht = leamh bog e/, no/ gur fear fi/or+-+c^ro/dha e/. Is e/ = an b^aramhail a b^i/ ag furmho/r na n+daoini/ do = *P^a/draic a/r n+do/ighe gur amada/n a b^i/ ann, = no/ ta/ di/th na tuigse fada leitheadach. Anois = ni/ t^iocfadh le h-+amada/n na sge/alta a sgri/obh = *Pa/draic_O/_Conaire a sgri/obhadh. Ni/ t^ig linn = de b^aramhail a b^eith againn do/ mar sin ach go = rabh se/ cro/dha. B^i/ se/ fi/or+-+c^ro/dha, ag imtheacht =

ar an t+seachra/n nuair a b^i/ a leitheidi/ ag dul = ar lo/isti/n i d+toighthe o/staidh a rabh aitheantas = acu/ ionntu/, nuair a t^igeadh orthu/ a d^ul ar = astar. = B^i/ se/ riachtanach ag *Pa/draic gan ~+b^eith comh = cosamhail le duine de m^eadhon+-+daoini/ na = h-+*E/ireann agus ~+ta/ sgada/n le sgada/n eile. = B^i/ se/ riachtanach aige do/igh do/ fe/in a b^eith air. = Ni/ f^o/irfeadh se/ do/ deich b+*Pa/draic_O/_Conaire = a b^eith ar an t+saoghal, no/ d^a/ *P^a/draic_O/_= Conaire ach a oiread. Ach b'+e/igean do/ i/oc go = daor as seasamh ar a b^onnai/ fe/in agus a = intleacht a c^oinnea/il saor. Ni/ t^ig a c^uid o/ = neamh chuig duine ar bith; agus da/ d+tigeadh = fe/in g^lacfadh se/ su/il m^aith a c^oinnea/il ar an = b^iadh, no/ g^oidfeadh fear eighinteacht eile uaidh = e/. Agus an te/ a s^iubhlas, chan ar an rud ata/ = i n-+aice leis a bi/os a s^u/il, ach ar an rud i bh+fad = uaidh, an a/it ar glas na cnoic, ach nach fe/armhar. = An te/ a s^iubhlas ni/ d^e/an se/ aon lo/n. Ach ta/ = ni/os mo/ na/ an ganntanas i n+da/n do/. = Bi/onn droch+-+m^eas air ag daoini/ nach d+tuigeann = e/; bi/onn amhras ag daoini/ air a s^i/leas = go bh+fuil droch+-+ru/n aige; bi/onn daoini/ ann ar = maith leo/ trom a c^ur ar d^aoini/ a tchi/ siad ar = lag+-+c^uidiughadh. An saoghal ata/ ann, ta/ na = mi/lte daoini/ i g+comhar le c^e/ile achan a/it; = agus an te/ ata/ leis fe/in ni/ h-+iongnadh ma/ =

m^othuigheann se/ meadhchan mo/r an t+saoghail ar = a c^roidhe mar b^e/adh cnoc i n-+a luighe '+n-+a = m^ullach. Tig lionndubh ar aigneadh file, fosta, = da/ f^eabhas an saoghal ata/ aige. Goilleann = an intinn ar an c^olann aige. Creidim gur = d^ubhairt *Pa/draic fe/in fiche uair mar ~+dubhairt = *Cathal_Buidhe roimhe - = {@"'S+e/ mo m^illeadh go bh+fuair mise = le/igheann ariamh!"@} =LV Ni/+'l aoibhneas ar bith ion+-+c^urtha le cead do = c^oise, ach na/r d^ubhairt an seanduine nach = d+ta/inig ariamh an meadhar mo/r nach d+tiocfadh = '+n-+a d^iaidh an dubhro/n? =

[VI. - #*Neill# agus #Deo/raidheacht#.] =TTT B^i/ an c^e/ad c^eann de na sge/altai/ ata/ i = #Si/ol *E/abha#, sin #*Neill# - b^i/ se/ i = g+clo/ roimhe #&Aba-Cana-Lu/&#. B^i/ #Deo/r-= aidheacht# i g+clo/ roimhe b^unadhas na sge/altach = ata/ ins #An C^e/ad C^loch#. Sge/altai/ daobhtha = fe/in iad. Dar leat go bh+fuil d^a/ *P^a/draic = againn. Ta/ siad ni/os duibhe agus ni/os gruamdha = na/ #An C^e/ad C^loch#. Ta/ siad ni/os fuide o/+'n = t+sean+-+no/s fosta. H-+ubhradh go rabh tu/s = ro/+-+g^iorraisg ar #*I/osaga/n# - @"B^i/ sean+-+= *M^aitias '+n-+a s^uidhe le h-+ais an dorais"@ - ach = ni/+'l se/ baol ar comh giorraisg leis an = tu/s ata/ ar #*Neill# - @"Ni/ raibh de s^olas = san t+seomra acht a d+ta/inig isteach t^ri/d an = bh+fuinneo/ig o/+'n lochrann sra/ide a b^i/ '+n-+a = s^easamh ag coirne/al an tighe."@ Cuirtear = duine i n-+a/r la/thair i d+tu/s #*I/osaga/in#; = ach ni/ c^uirtear i n-+a/r la/thair i d+tu/s #*Neill# = ach solas. Dearc ar na daoini/ a b^i/ leis an = sge/al a le/igheamh - muinntir na h-+*E/ireann, a = bh+fuil comh beag d^e s^uim sa c^ainnt ata/ = sgri/obhtha acu/, agus nach d+tabharfadh siad a/ird = ar litreacha i rith an t+saoghail. Cuireadh =

pioctu/ir an t+seomra seo '+n-+a la/thair gan g^leo/ = gan torma/n - i la/thair dream na/r c^reid ariamh = gur b^inn be/al i n-+a t^ost, da/ n-+abradh an sean+-+= f^ocal ce/ad uair e/ - pi/osa nach rabh fe/idhm a = le/igheamh go h-+a/rd, pi/osa a m+bainfeadh an t+su/il = as a rabh de c^e/ill ann. Ni/ feasach domh go = bh+fuarthas locht ar bith air, gur d^ubhairt = aon duine na/r litridheacht a b^i/ ann. Agus da/ = bh+fuighfidhe locht ar bith air i n-+*E/irinn, bi/odh a = f^ios agat nach ar leath+-+c^ois a g^eobhfaidhe an = locht air; no/ ni/ c^reideann muinntir na = h-+*E/ireann go bh+fuil ann ach an da/ d^ath, an dubh = agus an geal. B^i/ an la/ buaidhte ag *Pa/draig. = Ta/ #Deo/raidheacht# cosamhail le #*Neill# = ach gur sge/al fada e/. Is e/ an sge/al is fuide = a sgri/obh se/ e/, ach amha/in #*Fearfeasa_Mac_= Feasa#. Is iongantach agus is neartmhar an = sge/al e/. Leag mo/tar fear ar an t+sra/id i = *Lonndain, agus b'+e/igean an c^os agus an la/mh = a b^aint de. Creidim go bh+faca *Pa/draic a = leithe/id sin de t^aisme go minic i *Lonndain. = Ach is annamh a m^illeas taisme de+'n t+seort = sin an t-+anam comh maith leis an c^olainn, ma/+'s = milleadh is co/ir a t^abhairt air. Nuair a = baineadh an la/mh agus an c^os de+'n deo/raidhe, = t^a/inig fearg agus e/ad agus bro/d air. Ni/or+b^' = e/ an duine ce/adna ar c^or ar bith e/. Agus casadh = daoini/ aistidheacha air - an *B^ean_M^o/r_Ruadh =

agus an *Fear_Beag_Buidhe agus an *B^ean_= Ramhar. Ni/+'l amhras ar bith na/ ta/ a leitheidi/ sin = ar an t+saoghal, ach nach beag sta/t+-+s^eirbhi/seach = a bh+fuil aithne aige orthu/? = Ta/ an sge/al dearg teith o/ n-+a t^u/s go dti/ n-+a = d^eireadh. Ta/ se/ i bh+fad ro/+-+t^eith ag bacach a = rabh obair aige greim a b^e/il a b^aint amach. = Tig an f^oighde chuig a leitheidi/ sin, ach ni/+'l = foighde ar bith ag an *Deo/raidhe. Is le/ar du/inn = gur+b^' e/ an fear ce/adna a sgri/obh an sge/al seo = agus a sgri/obh #*Pa/idi/n_M^a/ire# - fear na/r = f^ulaing anro/ an t+saoghail e/ fe/in, ach a c^onnaic = uaidh e/, agus ar g^oill se/ go millteanach air. = D'+f^e/adfa/ a ra/dh gur sge/al *Ru/iseach e/. = Si/lidh lucht *Be/arla na h-+*E/ireann go bh+fuil siad = fe/in ni/os fuide ar aghaidh ins an t+saoghal na/ = na *Gaedhil. Ach ni/ rabh leabhar *Be/arla ar bith = sgri/obhtha ag *E/ireannach san am sin a b^i/ a f^ad = ar aghaidh le #Deo/raidheacht#. B^i/ *Be/arlo/iri/ = na h-+*E/ireann ag sgri/obhadh litridheachta na/is-= ea/nta, no/ ag iarraidh a d^e/anamh. B^i/ a/ilneacht = e/adtrom loinnireach i n-+a g+cuid oibre, agus = aislingi/ nach rabh ro/+-+neartmhar. D'+aidmhigh fear = acu/ fe/in nach rabh an sean+-+tallann ionntu/ - = &{- That fierce olden ecstasy, =L And that old singing, wild and brave, =L Magic of wind and wood and wave, =L And old high thoughts that clashed like swords.}& =L

Ni/ rabh. Ni/ rabh guth #Lon *Doire_an_= C^airn# acu/ no/ ga/ir g^arbh an t+saoghail ata/ = indiu ann ach a oiread. Ni/ rabh acu/ ach ciu/nas = cra/ibhtheach ti/re a b^i/ ag se/anadh an t+saoghail = agus nach rabh i n-+a gni/omharthai/ ach aislingi/. = T^a/inig an lagar seo ar *E/irinn o/ d'+imigh an = *G^aedhilg. Ach c^uaidh *Pa/draic, mo *G^aedheal = folla/in do/chasach, c^uaidh se/ amach ar fud an = t+saoghail, agus sgri/obh se/ ar an t+saoghal a b^i/ = ann le n-+a linn, agus c^ruthaigh se/ gur+b^' f^earr = an t-+oideachas d'+*E/ireannach *Gaedhilg na/ = *Be/arla fa/ c^oinne an t+saoghail. C^ruthuigh se/ go = m+b'+f^usa do f^ear intleachtach as *Conamara = litridheacht na *Ru/ise a t^uigbhea/il na/ do f^ear = intleachtach as *Cill_Dara. An te/ a d^earcfas = ar na bliadhanta ata/ romhainn, tuigfidh se/ gur = m^o/ an tairbhe do litridheacht na h-+*E/ireann agus = do litridheacht an domhain #Deo/raidheacht# = na/ &#Wet Clay#& no/ &#The Charwoman's Daughter#&. = Cuireadh si/os do *P^a/draig an rud a d+tugann = an *Be/arla &realism& air. Is mo/r an gar nach = bh+fuil a leitheid de f^ocal ins an *G^aedhilg = againn. Is annamh a g^ni/thear an u/sa/id c^eart = de+'n f^ocal, ach is e/ an c^iall a ba c^o/ir a b^eith = leis, sgri/obhadh ar an t+saoghal gan maise ar bith = a c^ur air le do c^uid aislingi/ fe/in. Ma/ ta/ = &realism& da/iri/ribh i sgri/bhneo/racht ar bith, is i = g+ca/rta madaidh no/ i bh+fuirm urradhais ata/ =

se/. Sge/al cinnte nach bh+fuil se/ i n-+#Deo/r-= aidheacht#. Ta/ an saoghal ann a bi/os i m+bailte = mo/ra; ach ta/ meadhair agus filidheacht agus = teas ins an t+saoghal sin. Ni/ duine ro/+-+f^ileamh-= anta an *Fear_Beag_Buidhe le n-+a c^asta/il ort = ar an t+sra/id. Ach dearc ar na h-+iongantais = ata/ aige fa/ do c^oinne ma/ t^ugann tu/ d^a/ = p^ighinn do/. Agus ma/+'s duine t^u/ a d'+f^a/g an = c^iall sin '+do d^iaidh, dearc ar an g^reim ata/ ag = an *F^ear_B^eag_B^uidhe ar an *Deo/raidhe; dearc = ar an b^re/ag ata/ se/ a innse air, ar an t+slabhradh = b^uidhe agus ar an sgin a bh+fuil lorg c^uid fola = ochtar fear uirthi/. Nach rud fileamhanta = de/antusa/n g^a/ d^oghadh? Nach bh+fuil an pi/osa seo = fileamhanta - = @"B^i/ pa/irc m^o/r i n+gar domh, agus = b^uaileas isteach ann le cupla uair a = c^aitheamh. = Samhradh beag na *Fe/ile_Michil a b^i/ ann, = ach b^i/ an g^rian comh lonnrach is b^i/ i d+tosach = *Lughnasa. Ni/ mo/ra/n daoine a b^i/ le feicea/il = thart c^omh luath seo, acht i n-+aon c^u/inne = amha/in de+'n p^a/irc. B^i/ an cu/inne sin la/n. = Is ar e/igin a g^eobhtha/ leithead do d^a/ b^onn = innti/. B^i/ an a/it dubh leo, agus iad uile '+n-+a = luighe ar an talamh. Lucht fa/in agus seachra/in = ~+b^i/ ionnta go le/ir. B^i/ cuid acu/ ann, agus =

b'+e/ an c^uid ba li/onmhaire e/, a b^i/ ar a m+be/al = fu/tha ar an talamh. Cuid eile ar s^latrachaibh = a n+droma, agus aghaidh tugtha acu/ ar spe/ar-= thaibh neimhe. Cuid acu/ '+n-+a g+codladh. Cuid = eile '+n-+a n+du/iseacht. Fear annseo ag = tabhairt na mionn a sgoiltfeadh carraig-= reacha na *Bo/irne. Fear thall ag si/neadh na = n+ge/ag, agus g^a/ t^ochas fe/in; agus s^i/lfea/ = air go m+ba m^o/r agus go m+ba m^illteach an = obair air e/. = Na sean+-+c^iolcaisi/ a b^i/ ortha, ma/ leigeann = siad gaoth f^uar reoidhte an G^eimhridh isteach, = a/r n+do/igh leigeann siad teas breagh na = gre/ine soilsighe isteach freisin ar an no/s = c^e/adna. `Mara bh+fuil agat mo/in, de/an = do g^oradh le gre/in,` ceapann siad uile go = le/ir. = Ni/or c^uir an cu/inne seo de+'n p^a/irc aon = nidh i g+cuimhne d^om ach fa/thach mo/r fuathmhar = a m+be/adh galar gra/nna brocach air - galar = millteach a b^i/ ag lobhadh a c^uid feola, agus = '+g^a/ ithe go cna/mh, agus a b^i/ le feicea/il '+n-+a = spotaibh mo/ra dubha ag teacht amach t^ri/d an = g+croiceann. Acht leis an b+pe/in a b^i/ air = o/+'n n+galar b^i/ dath glas ar a c^roiceann, = s^i/leas; agus b^i/ lu/barnghail '+n-+a c^uid feola = a b^ain crathadh as na spotaibh dubha u/d anois = agus ari/s. =

Rinneas fe/in mo g^oradh le gre/in freisin = ar b^rollach an f^athaigh f^uathmhair g^alraigh u/d."@ = Sin sin. Agus ma/ m^easann tu/ nach bh+fuil = a/ilneacht go leo/r ann le a b^eith fileamhanta, = le/igh an pi/osa ata/ ag tra/cht ar *C^uan_na_Gaillimhe = roimh an la/. = Ins an b^liadhain 1909, sgri/obh duine a/ithrid = le/irmheas ar an c^e/ad leabhar a c^uir *Pa/draig = i b+prionta. Dubhairt se/: - = @"Rud annamh ag sgri/bhneo/iri/ sge/altach = san am i la/thair, mi/niughadh a d^e/anamh ar = oibriughadh na h-+intinne. Ar sgor ar bith, = rud annamh e/ ag sgri/bhneo/iri/ a sgri/obhas fa/+'n = t+saoghal ata/ anois ann. Acht ta/ an mi/niughadh = sin le feicea/il go soile/ar i g+cuid oibre = *P^a/draic_Ui/_C^onaire."@ = G^ni/ *Pa/draic sin, agus corr+-+uair g^ni/ se/ go = fi/or+-+m^aith e/. Cuir i g+ca/s - = @"Ni/ raibh '+f^ios agam an t-+am sin ce/+'n = t-+athrughadh mo/r a t^a/inig ar mo c^roidhe o/ = d'+e/irigh an timpist d^om. An t-+athrughadh a = t^agas ar f^ata ~+d'+f^a/gfaidhe '+n-+a luighe ar an = iomaire faoi g^re/in an f^oghmhair."@ = Ta/ sin ar rud comh domhain agus ~+ta/ sa = sge/al. Agus fuair se/ an c^ainnt agus an =

t+samhailt a b^i/ riachtanach leis an smuain-= tiughadh d^omhain sin a d^e/anamh soile/ir; fuair = se/ i g+*Conamara iad. Ni/ b^e/adh a f^ios ag na = sgri/bhneo/iri/ seo a bh+fuil an *Be/arla e/adtrom = loinnireach acu/ goide/ rud gorm gre/ine a t^eacht = ar p^rea/ta. = Ta/ #Deo/raidheacht# la/n de sgri/bhneo/racht = m^aith neartmhair o/+'n c^e/ad duilleo/g go dti/ an = duilleo/g d^eireannach. Dubhairt me/ go rabh = tra/cht innti/ ar d^e/antusa/n a b^i/ le t^einidh. Ta/ = ga teineadh ins an spe/ir ar fud an sge/il uilig = fosta. Tchi/ tu/ na daoini/ a c^uaidh an t-+a/th nuair = a t^a/inig tusa an clocha/n, tchi/ tu/ go tre/an, dubh, = soile/ir eadar t^u/ agus na bladhairi/ iad. Ta/ = tallanacha tobanna ionntu/ agus ta/ siad = a/idhbhe/alach, agus mo/r+-+m^ionnach, agus d'+f^e/adfa/ = a ra/dh go bh+fuil siad be/al+-+sgaoilte ce/ nach = g+canann siad mo/ra/n; an beaga/n a deir siad = tig se/ o/ n-+a g+croidhe orthu/. Ta/ siad da/ g+crothadh = agus da/ g+casgairt o/ t^u/s an sge/il go dti/ n-+a = d^eireadh mar b^e/adh coillidh c^rann nuair a b^e/adh = gaoth m^o/r ann. Is i/ #Deo/raidheacht# an = leabhar is fearr a sgri/obh *Pa/draic ach amha/in = #An C^e/ad C^loch#. =

[VII. - #An C^e/ad C^loch#.] =TTT Ta/ sge/al amha/in ins an leabhar seo dar+a+b = ainm #Na/ leig sinn i g+Cathughadh#. Sge/al = ar c^eardaidhe cloiche ata/ ann, cear-= daidhe a t^re/ig sogh agus saidhbhreas agus = cuideachta na cathrach, a g^eall ar a d^ul amach = ins an f^a/sach, agus dealbh mo/r a d^e/anamh annsin = a m+be/adh a c^roidhe agus a anam ann, a m+be/adh = faobhar agus fuinneadh a s^aoghail go h-+uile ann. = Ni/ g^e/illfeadh se/ do+'n ri/ fe/in. Ni/ t^ug se/ leis = ach mogha amha/in, agus deireadh se/ an p^aidir = seo achan m^aidi/n agus achan oidhche: = @"Go g+cuiridh na de/ithe spreacadh im g^e/ag-= aibh." = Agus d'+f^reagruigheadh an mogha e/: = "Le do c^uid oibre a d^e/anamh, a m^aighistir." = Agus deireadh an ceardaidhe: = "Go me/aduigh na de/ithe solas m'+intinne." = Agus d'+f^reagruigheadh an mogha e/: = "Le do c^uid oibre a d^e/anamh, a m^aighistir."@ = Nuair a le/ighfeas tu/ an #An C^e/ad C^loch#, = s^i/lfea/ go d+tearn *Pa/draic mar rinne an =

ceardaidhe udaidh sul ar sgri/obh se/ an leabhar. = Ta/ si/ i bh+fad os cionn na leabharthach eile: = ni/+'l sge/al ar bith innti/ ach sa/r+-+sge/al. = Ocht sge/altai/ ata/ innti/ - ceathrar acu/ ar = d^aoini/ a bh+fuil tra/cht orthu/ sa *B^i/obla, agus an = c^eathrar eile fa/ s^ean+-+c^ineadh na n-+*Aibiti/neach, = ma/ b^i/ a leitheid ann. Ta/ daoini/ ins na sge/altai/ = seo, agus daoini/ na/du/rtha go leo/r; ach ni/ h-+i/ = an taobh d^aonda de na daoini/ a bh+fuil tra/cht = aige uirthi/, ach ar an na/du/ir mar a s^i/othluigheas = si/ fri/d an intleacht acu/. Feallsamh de c^uid na = *Gre/ige ata/ sa c^e/ad sge/al, agus, a/r n+do/ighe, is = i/ an intleacht an c^uid is soile/ire de d^uine de = n-+a c^ine/al san. Ach innsigheann *Teatrarc_na_= Gailili/ a sge/al mar b^e/adh file ann, agus e/ = ag tra/cht ar a d^o/igheannai/ agus ar a g^ni/omh-= arthai/ fe/in, mar ~+b^e/adh duine eighinteacht eile = ag tra/cht air. = Gni/omharthai/ mo/ra da/na a g^ni/ na daoini/ ata/ = sna sge/altai/ seo uilig, cosamhail le daoini/ = ata/ ag caitheamh saoghail de re/ir smuain-= tigheach, agus nach bh+fuil g^a/ c^aitheamh de re/ir = gna/is. D'+f^e/adfa/ a ra/dh gur leabhar sge/altach = #An C^e/ad C^loch# le h-+aghaidh lucht sgri/obhtha = sge/altach. Ta/ smior an sce/il g^oirid ionntu/. = Is ionann sin agus a ra/dh go bh+fuil an c^uid is = fileamhanta agus is uaisle de+'n sge/al g^oirid = ionntu/. Agus is ionann sin agus a ra/dh go =

bh+fuil sge/altai/ goiride innti/ mar ba c^o/ir do = sge/altai/ goiride a b^eith. = Ni/+'l farsaingeach go leo/r i sge/al g^oirid le = lochtannai/ a b^eith air; ta/ sa sge/al f^ada. Ni/ = b^aineann sge/al goirid ach leis an aon eachtra = amha/in; ach caithfidh an t-+eachtra a b^eith = fileamhanta, agus brigh a b^eith ann a m+be/idh = doimhne an t+saoghail innti/. Le fiche focal a = c^ur i n-+aon f^ocal amha/in, is cosamhla sge/al = goirid le da/n filidheachta na/ le cruth ar bith = eile litridheachta. Bogann se/ an croidhe agus = an intinn ar an do/igh c^e/adna a m+bogann da/n iad. = Da/lta an da/in, ni/+'l bun cleite amach no/ barr = cleite isteach ann. Nuair ata/ se/ le/ighte agat, = ba c^o/ir duit a b^eith ag machtnamh go domhain = tostach, agus do c^roidhe a b^eith ag innse duit = gur iongantach an rud an saoghal. Ni/+'l sge/al = moith gairid ar bith da/r cumadh ariamh nach = bh+fuil mar seo. = Agus ta/ na sge/altai/ ins #An C^e/ad C^loch# = mar sin. Nuair a sgri/obh *Pa/draic iad, b^i/ se/ = i n-+a neart. Ba deacair do/ a d^ul ni/ b'+airde = na/ seo. Ni/or sgri/obhadh leabhar ar bith i = n-+*E/irinn i d+teangaidh ar bith le n-+a/r linn ata/ = comh h-+e/ifeachtach leis an leabhar seo. =

[VIII. - An Da/ *P^a/draic Ari/s.] =TTT T^a/inig *Pa/draic_O/_Conaire agus *Pa/draig_= Mac_Piarais comhgarach da/ c^e/ile cheana = fe/in, nuair a b^i/ an troid eadar an da/ = no/s sge/alaidheachta. T^a/inig siad comhgarach da/ = c^e/ile an dara h-+uair. T^a/inig *Pa/draig_Mac_= Piarais comhgarach i g+ceart do+'n c^ineadh = *G^aedhealach uilig nuair a t^roid se/ agus t^uit = se/ i 1916. M^othuigh fir o/ga na h-+*E/ireann sin; = m^othaigh go leo/r de s^ean+-+daoini/ na h-+*E/ireann = e/; m^othuigh *Gaedhil agus *Gaill-Ghaedhil e/; gan = fiu/ fili/ *Be/arla na h-+*E/ireann na/r m^othuigh e/. = Dubhairt *AE: = &{Here's to you, Pearse, your dream, not mine. = But yet the thought, for this you fell, = Has turned life's water into wine.}& = Ba sin an rud go di/reach a t^arla i n-+*E/irinn. = Rinneadh fi/on de+'n uisge. T^a/inig teas i g+cuid = fola na ti/re. B'+iongantach mur' mothuigheadh = *Pa/draic_O/_Conaire sin. Agus m^othuigh. Ni/or+b^' = f^ada i n+diaidh 1916 go rabh an t-+iomra/dh ag = dul thart go rabh se/ ag sgri/obhadh leabhair eile. = Nuair a t^oisigh an cath i m+*Baile_A/tha_Cliath, = b^i/ *Pa/draic thi/os i n-+*Ome/ith. Dar leis go =

siubhalfadh se/ *Gaedhealtacht na h-+*E/ireann agus = go bh+feicfeadh se/ goide/ mar b^i/ an *G^aedhilg. = T^ug leis asal agus carr, agus d'+imthigh. = Sgri/obh se/ litreacha chuig an #C^laidheamh = Soluis# o/ am go h-+am ag innse fa/ na ceann-= tair a s^iubhail se/. C^uaidh se/ as *Ome/ith go *Ti/r_= Eoghain. Stad se/ de na litreacha i g+ceann = tamaill, agus ba m^o/r an truaighe na ba m^aith = linn tuairisg an astair sin a b^eith againn. = B^i/ se/ i d+*Ti/r_C^onaill, agus t^a/inig saighdiu/iri/ = na *Sasana annsin air, agus t^oisigh siad a c^ur = ceisteannai/ air, na b^i/ eagla orthu/ gur spi/odo/ir = *Gearma/nach a b^i/ ann. Creidim gur casadh i = bh+fichid a/it iongantach e/, agus gur casadh fiche = duine iongantach i n-+a d^a/il. = Ach b^i/ an leabhar mo/r ag faibhriughadh i n-+a = inchinn ar feadh an ama sin. Cuireadh i = b+prionta i/ i 1918. #Seacht m+Buaidh an *E/irghe_= Amach# an t-+ainm a b^i/ uirthi. = Mur' rabh ann ach an t-+ainm b^i/ rachairt m^o/r = ar an leabhar seo. B^i/ si/ cumtha go h-+e/ag-= samhalta - seacht sge/al, agus an t-+*E/irghe_Amach = ag cur deireadh ar achan sge/al. Daoini/ = tallannacha fiadhanta, agus iad da/ g+criathrughadh = ag achrann an t+saoghail, agus an t-+*E/irghe_Amach = ag teacht agus ag tabhairt solais do n-+a = n-+intinn, agus ag a/thrach a saoghail. Leabhar = annamh i/, go dearbhtha. =

Ach ni/ abro/chainn gur+a+b i/ an leabhar is fearr = de c^uid *P^a/draic i/, no/ an dara ceann ach a = oiread. Ta/ na daoini/, no/ an m^o/r+-+c^uid acu/ = ar sgor ar bith, mi/+-+na/du/rtha. Dearc ar an = c^e/ad sge/al, fa/+'n c^eo/lto/ir, *Po/l_Dubh. Ta/ bean = ins an sge/al sin nach bh+fuil cosamhail le mnaoi = ar bith da/ bh+faca muid no/ da/r s^amhail muid. = Ni/ h-+e/ an di/oghaltas an rud is neartmhaire i = na/du/ir mna/: b'+f^e/idir go bh+fe/adfadh a leitheid = de m^naoi a b^eith ar an t+saoghal, ach ni/ c^reidim = e/. I n-+a d^iaidh sin, ni/ b^e/adh se/ ceart ag duine = a ra/dh nach bh+fuil an sge/al maith. Sge/al cumhach-= tach daithte dian ata/ ann. Ba deacair = sgri/obhadh ni/ b'+f^earr na/ seo: = @"Sibhse a bh+fuil amharc na su/l agaibh ta/ = an solus agus an dorchadas agaibh, ta/ an la/ = agus an oidhche agaibh mar c^locha mi/le bhur = m+beatha; ach ni/ h-+amhlaidh du/inne a c^omh-= nuigheann i saoghal dubh de s^i/or. Ni/+'l againn = mar c^locha mi/le na beatha acht gni/omharthai/ = gur fiu/ cuimhneadh ortha. Ba c^eann di/bh sin = an turas oidhche a t^ugas '+mo s^ean+-+c^o/iste = athardha le marbhadh a d^e/anamh. Ba saighead = soluis i n+dabhach mo d^orchadais e/. An sean+-+= c^o/iste maordha athardha sin do+m iomchur thar = b^o/ithre garbha clochacha agus gan ionam fe/in = acht oirne/is di/oghaltais. Ni/ ar son mo m^ic =

amha/in ~+b^i/ me/ le di/oghaltas a b^aint amach, acht = ar son na mi/lte mac eile fuair anbha/s i = n-+*E/irinn leis na ce/adtai/ bliadhain."@ = Sin pi/osa as an dara sge/al, na/ is fa/+'n adhbhar = c^e/adna ata/ an c^e/ad da/ sge/al. Ta/ sge/altai/ = eile ins an leabhar nach bh+fuil baoghal ar comh = maith sin. G^eobhfa/ na ce/adtai/ sge/al cosamhail = le #Be/ an t+Siopa Seandachta# i n-+irisleabhar-= thai/ agus ni/ c^uirfea/ sonrughadh ar bith ionntu/. = Ni/+'l #Ru/n an F^ir M^o/ir# mo/ra/n ni/os fearr. = Taitnigheann #Anam an Easbuig# liom: ta/ = se/ cosamhail leis an t+saoghal, agus i n-+a d^iaidh = sin ta/ uathbha/s agus greann e/agcoitcheanta = ann, nuair a tchi/ tu/ an t-+*Easbog ar seachra/n = ins an oidhche ag cuartughadh an tioma/naidhe. = Ta/ d^a/ sge/al f^i/or+-+m^aithe ins an leabhar - = #M'+F^ile Caol Dubh# agus #Beirt B^an = M^isneamhail#. Ta/ an ceann deireannach a = d'+ainmnigh me/ i bh+fi/or+-+t^oiseach sge/altai/ mo/ra = an domhain. Ni/ le/ighfidh aon duine an sgri/bhinn = seo ach duine a bh+fuil *Gaedhilg aige; agus ni/or = c^o/ir do/ a b^eith riachtanach a innse do d^uine a = bh+fuil *Gaedhilg aige go d+tiocfadh le sge/al a = b^eith ar sge/altai/ mo/ra an domhain agus gan e/ = a b^eith sgri/obhtha i m+*Be/arla. Le/igh an sge/al, = agus de/an dearmad gur t^ra/igh an *G^aedhilg siar = do dti/ na cladaigh; agus be/idh mise sa/sta =

le do b^aramhail. Ni/or sgri/obh *Scott no/ *Hardy = no/ *Maupassant no/ *Tolstoy sge/al goirid ar = bith a b^e/arfadh buaidh ar #Beirt B^an M^is-= neamhail#. = Nuair a d^earcfas tu/ ar an leabhar o/ b^un = barr, mar sin, ta/ si/ e/agcomhthrom. B'+f^e/idir = mur' m+be/adh nach g+cuirfidhe an t+suim c^e/adna = innti/. Ta/ sge/altai/ laga innti/; is amhlaidh is = soile/ire na sge/altai/ la/idre. Ach ni/+'l sge/al = ar bith innti/ nach bh+fuil ceird an ughdair le = feicea/il ann, agus i/ ar f^eabhas. Canann na = daoini/ na focla cearta; g^ni/ siad na gni/omh-= arthai/ ata/ ag cur leis an na/du/ir agus leis an = aigneadh is mian leis an ughdar a f^a/ga/il acu/. = Is mo/r an b^uaidh, mar' m+be/adh ann ach e/, na = seacht sge/al a b^eith ag fa/s as an *E/irghe_Amach, = mar b^e/adh craobhacha as aon f^re/imh amha/in. = B'+f^e/idir nach bh+fuil leabhar ar bith de c^uid = *P^a/draic is gaiste a smaointeo/chadh duine air = na/ #Seacht m+Buaidh an *E/irghe_Amach#. I/ fe/in = an t-+ochtmhadh buaidh de c^uid an *E/irghe_Amach. = I n-+a d^iaidh sin, nuair ata/ deireadh ra/idhte, is = fearr an leabhar #Deo/raidheacht# na/ i/, agus = is fearr an leabhar #An C^e/ad C^loch# na/ = ceachtar acu/. = Ta/ fiche duine a de/arfadh go rabh cu/l ar an = rabharta an t-+am seo, go rabh mall+-+m^uir = *P^a/draic ag teacht. Ni/or m^aith liom+-+sa sin a =

ra/dh. Sge/altai/ goiride a sgri/obh se/ uilig ach = an da/ c^eann, agus b^i/ se/ ion+-+c^urtha le sge/al = goirid a sgri/obhadh go maith go deireadh, = fe/adaim a ra/dh. Is iomdha uair a sgri/obh se/ = pi/osai/ a' m^aithe le airgead, agus is annamh a = bi/os croidhe an ughdair da/iri/ribh ins an c^ine/al = sin oibre. B^i/ se/ ag e/ileamh na bliadhanta seo = nach rabh ceannach ar leabharthai/ *G^aedhilge ar bith = ach leabharthai/ scoile. Is furast locht a = f^agha/il ar ughdar ma/ g^ni/ tu/ dearmad go m+bi/onn = ocras agus tart air mar ~+bi/os ar c^a/ch. =

[IX. - Bo/ithre na h-+*E/ireann.] =TTT Ba deacair do *P^a/draic fanacht fa/ na = toighthe o/+'n la/ a sgri/obh se/ na sge/altai/ = ata/ sa #C^e/ad C^loch#. Fuair a &art& = buaidh iomla/n air an t-+am sin. Ni/or+b^' f^e/idir = do/ gan bealach na h-+aislinge a leanstan i n-+a = d^iaidh sin. Mur' rabh se/ ar an c^noc u/d thall, = b'+f^e/idir go rabh se/ ins an g^leann ar a c^u/l - = an saoghal a/luinn aistidheach as a d+ta/inig = cineadh na n-+*Aibiti/neach agus righthe agus = fealsamhain an *Domhain_Thoir. D'+imthigh = *Pa/draic le n-+a asail agus le n-+a c^arr. = S^i/lfeadh furmho/r na n+daoini/ gur+b^' iongantach = e/, ach go b+e/ na/r b^uadhair furmho/r na n+daoini/ = a g+ceann ar c^or ar bith leis. Na/ si/l go rabh se/ = deacair ag *Pa/draic imtheacht ar an do/igh seo. = Da/ m+ba e/ an fear a b'+e/ifeachtaighe e/ a s^iubhail = ariamh, b'+f^e/idir gur b^eag a s^i/lfeadh an fear a = ba lugha e/ifeacht a s^iubhail ariamh, b'+f^e/idir gur = b^eag a s^i/lfeadh se/ do/, agus gur+b^' annamh a = c^uimhneo/chadh se/ air. = D'+f^a/g an siubhal lorg ar c^uid sgri/bhneo/rachta = *P^a/draic, a/r n+do/ighe. C^uir se/ i b+prionnta d^a/ = leabhar a bh+fuil litridheacht na m+bo/ithre ionntu/, =

#An Crann Ge/agach# agus #Be/al an = Uaignis#. Ni/+'l ceachtar de+'n da/ leabhar sin = ro/+-+c^osamhail leis an c^uid eile de n-+a c^uid = oibre. Is furast an ciu/nas a t^abhairt fa/ = dear ionntu/. Is annamh a sgri/obh *Pa/draic = pi/osa mar seo: = @"An raibh se/ '+n-+a la/? = "Ar osgailt na su/l d^om c^onnaiceas = re/alto/g m^o/r g^eal crochta ar an spe/ir os = mo c^ionn, i n-+a lo/chrann a/luinn aoibhinn agus = i/ ag deallramh anuas orm tri/ lom+-+g^e/agaibh = crainn fuinnseo/ige a b^i/ le m'+ais; b^i/ = bealach na bo/ finne '+n-+a b^o/thar airgead = trasna na spe/ire - an te/ go m+be/adh a anam = i n-+a d^u/iseacht i g+ceart c^i/dhfeadh se/ na = sluaighte aingeal ag gabhail an t+slighe sin; = re/alto/g eile na/r aithnigheas ag bun na spe/ire = thoir, agus leis an spre/acharnaigh a b^i/ o/+'n = re/alt sin s^i/lfea/ go rabh ceol neimhe g^a/ g^abhail = aici/ acht nach bh+fe/adfa/ an ceol sin a c^los mar = g^eall ar locht e/igin daonda ar do c^luais no/ = i do c^roidhe fe/in. = "Corruigheadh na ge/aga loma a b^i/ ar an = g+crann fuinnseo/ige os mo c^ionn; cor-= ruigheadh gach luibh agus lus d^a/ raibh thart = orm; s+eadh, an g^aoth i+measg na g+craobh, = dar leat+-+sa, acht ni/ c^reidim+-+se a leitheid, =

agus nach bh+fuil an oiread de+'n c^eart agam+-+= sa a ra/dh nach cumhacht s^aoghalta, nach i/ an = g^aoth i+measg na g+crann a b^i/ ag de/anamh an = g^ni/mh sin, is ~+ta/ agat+-+sa a m^alairt a ra/dh? = "B^i/ an oidhche comh ciu/in is a bh+faca tu/ = ariamh, gan smathamh as aer, gan fuaim d^a/ = laige le clos, go dti/ gur t^osuigh an ceol seo = sna craobhacha - ma/ c^eapaim gur+b^' e/ ceol = na gaoithe a b^i/ ann, an miste duit innseacht = dom ce/+'n c^aoi ar c^ualas mar b^e/adh na mi/lte = fear beag bi/deach ag tarraingt si/oda = drithleannach ar an bh+fe/ar feosaidhe le = m'+ais? = "An g^aoth i+measg na g+crann! A amada/in = an t+saoghail seo...."@ = Ta/ ciu/nas agus fuacht, agus a/ilneacht nach = bh+fuil daonda ins an p^i/osa sin. Ta/ se/ cos-= amhail leis an na/du/ir. Ach ni/or sgri/obh = *Pa/draic mo/ra/n de+'n c^ine/al sin. Ni/ rabh se/ = ion+-+c^urtha le litridheacht leitheadach a sgri/obhadh = fa/ s^iubhal na m+bo/ithre. Ni/ rabh an gra/dh teith = daonda aige don na/du/ir a b^i/ ag *Wordsworth. = Ni/ c^reidim gur+b^' e/ a c^eart sgri/obhadh fa/ = na/du/r ar c^or ar bith nuair a b^i/ se/ amuigh faoi = an g^re/in agus faoi an g^ealaigh. Si/lim gur c^o/ir = do/ sgri/obhadh fa/ n-+a c^roidhe agus fa/ n-+a anam = fe/in. Ni/or m^aith liom a b^eith ro/+-+d^a/na, agus =

ba m^i/le a ba lugha na/ sin a ba m^aith liom a b^eith = cadranta, ach ta/ thar a f^ios agam nach rabh = *Pa/draic ion+-+c^urtha le litridheacht m^o/r mur' = spreagadh an saoghal e/. = Spreag an saoghal e/ le #Deo/raidheacht# a = sgri/obhadh: spreag se/ e/ le #Seacht m+Buaidh = an *E/irghe_Amach# a sgri/obhadh. Ni/or+b^' amhlaidh = do+'n #C^e/ad C^loch#; ach ni/ rabh se/ i n+da/n = do/ a leitheid sin a d^e/anamh an dara h-+uair. = B'+f^e/idir gur f^eall rud eighinteacht ar *P^a/draic = an t-+am seo, go d+ta/inig fuacht foilmhe agus = di/th uchtaigh air. Ni/or+b^' f^ear e/ cinnte a rabh = fuacht no/ foilmhe no/ di/th uchtaigh ro/+-+la/idir i n-+a = na/du/ir. Ach b^i/ saoghal na h-+*E/ireann ag dul = si/os an m^alaidh. B^i/ cogadh *Gaedheal le *Gall = ag e/irghe le/ithe maith go leo/r; ach eadrainn = fe/in, nocht an cogadh sin go rabh i bh+fad ni/ ba = m^o/ *Galltachta i n-+*E/irinn na/ ~+s^amhail na h-+*E/ir-= eannaigh. Nuair a rinneadh an t+*Si/othchamh = b^radach i 1921, agus nuair a t^a/inig an cogadh = eadrainn fe/in i 1922, t^uig muid uilig goide/ = an smacht a b^i/ curtha ag *Sasain ar *E/irinn. = D'+e/irigh cuid againn gruamdha, agus la/n ni/ = ba m^o/ againn feabhtach, bitheamhanta. B^i/ a/r = g+cuid miantai/ musgailte, ach b^i/ a/r n+du/thchas = sgriosta, agus a/r n-+oideas creapalta, agus = seachra/n ar a/r d+tuigse. B^i/ an t+soineantacht = ar s^iubhal as na daoini/. Nuair ata/ an t+soin-=

eantacht ar s^iubhal as duine ta/ cuid cleas a = na/mhad foghluimnighthe aige; ach ni/ sin a leas = ach a aimhleas. Ni/ t^iocfadh do *P^a/draic gan = cuid de+'n donas seo breith air. Da/ m+bi/odh = se/ fe/in agus a t^i/r d^u/thchais comh beo/ iomla/n = agus ~+b^i/ siad i 1914, nuair a c^uir se/ #An_= C^e/ad C^loch# i b+prionnta, ni/ b^e/adh dochar do/ a = d^ul fa/ c^nuic agus fa/ c^oillte: b^ainfeadh se/ = a/ilneacht astu/ ins an am sin a b^e/adh ni/ ba = g^aolmhaire do/ fe/in. = Dubhairt me/ i d+tu/s m'+aiste go rabh #An = C^e/ad C^loch# mar a b^e/adh fi/on agam ann. Ta/ se/ = ar s^lighe a ra/idhte annseo go rabh #An Crann = Ge/agach# agus #Be/al an Uaignis# mar = b^e/adh uisge agam ann. Ba iad an c^uid a = b'+f^earr agus a ba b^lasta de+'n f^i/or+-+uisge iad = go dearbhtha, agus ba m^aith iad le taobh fiche = sughlach agus greaga/n stulpaigh a b'+e/igean domh = a o/l, ach ni/ rabh meadhar na/ mire na fi/neamhna = ionntu/. Agus b^i/ me/ fe/in agus achan duine = eile ag du/il le sin o/ *P^a/draic. =

[X. - An t-+Ocras - agus an Tart.] =TTT B^i/ fear ag innse domh gur c^uir se/ ceist = ar *P^a/draic, seacht no/ ocht de b^liadhna = o/ s^oin, goide/ a b^i/ se/ a sgri/obhadh ar na = saoghalta sin. = "Ta/," arsa *Pa/draic, "ta/ an cu/ o/g; ta/ an = b^o/ mo/r - leabharthai/ sgoile." = "Agus, a *P^a/draic, c^ad chuige a bh+fuil tu/ = a' do c^ur fe/in amudha leis an obair sin?" = "Ta/, a ru/n," arsa *Pa/draic, "an t-+ocras = - agus an tart." = Anois ta/ an t-+ocras daor go leo/r, ach = s^lugfadh an tart *Cnoc_an_Eargail da/ m+bi/odh se/ = '+n-+a o/r. Agus d^e b^arr ar an a/dh da/ m^e/ad an = t-+ocras is amhlaidh is mo/ an tart. Ta/ muinntir = na h-+*E/ireann tartmhar ar an a/dhbhar nach bh+fuil = a sa/ith le h-+ithe acu/. Is beag dream daoini/ a = itheas comh beag leo/, go h-+a/ithrid o/ b^i/ an droch+-+= s^aoghal ann. Ach ni/ h-+e/ amha/in go rabh du/thchas = an tairt i b+*Pa/draic, mar ata/ se/ uilig ionainn: = b^i/ teas na h-+aignidh g^a/ d^e/anamh tartmhar. = Ni/ t^uigeann duine ar bith nach bh+fuil i n-+a = sgri/bhneo/ir e/ fe/in, an me/id de neart a = c^roidhe agus a anama a c^uireas ughdar i b+pi/osa =

maith litridheachta. Is beag fear a bh+fuil cuisle = an &airt& no/ na filidheachta ann nach n-+o/lann. = Chan le greann ar bith a dubhairt *Cathal_Buidhe = fad o/ s^oin: = @Nach bh+feiceann tusa e/an an p^i/oba/in re/idh, =L Go d+teachaidh se/ a d^'+e/ag de+'n tart ar = ball? =L Is a d^aoini/ c^le/ibh', fliuchaigidh mur m+be/al =L No/ '+da/n re/' braon a f^a/ghas sibh i n+diaidh = mur m+ba/is.@ =LV B^i/ *Pa/draic tugtha do+'n g^loine, agus ni/ = m^olann aon duine a d^o/igh; ach murab f^uil tu/ = ~+do d^obhra/n na/ bi/ ar an c^e/ad duine a c^a/infeas e/, = a de/arfas gur fear lag a b^i/ ann. Is iomdha = seort laige ann, agus is beag neart nach = bh+fuil an laige ag siubhal le/ithe. = Nuair a tchi/feas tu/ leabharthai/ beaga ins na = siopai/, leabharthai/ a bh+fuil #An C^inneamhaint# = agus #Eachtrai/ Mo/ra i n-+a/r Stair#, agus = #Mo/r+-+t^imcheall *E/ireann ar Muir# agus = #Tri/ Truaighe na Sge/alaidheachta# mar ainm = orthu/, agus *Pa/draic_O/_Conaire mar ughdar = acu/, na/ bi/ ro/+-+c^ruaidh orthu/. Ni/+'l na leabharthai/ = mo/ra/n ni/os fearr na/ a leitheidi/ eile, ach go = n-+aithneo/chaidh tu/ lorg la/imhe *P^a/draic orthu/. = Ni/ rabh se/ ag smuaintiughadh ar litridheacht, ach = ar an ocras - agus ar an tart. =

Ba e/ sin an fa/th fosta ar t^eagasc *Pa/draic = rangannai/ *Gaedhilge. Ni/or+b^' obair ar bith do = n-+a leitheid teagasc *Gaedhilge. Obair t^irm = an obair sin - obair nach bh+fuil litridheacht ar = bith innti/, obair a c^ognas agus a m^eileas = litridheacht. Ach ni/ rabh an dara suidhe sa = b^uailidh ann. T^arla *Pa/draic beo/ nuair a b^i/ = muinntir na h-+*E/ireann ainbhfiosach, agus nach = rabh siad ach ag toiseacht a f^oghluim. B'+f^earr = do n-+a p^o/ca agus do n-+a s^la/inte e/, agus ba = suaimhnighe do n-+a intinn e/, da/ m+bi/odh se/ gan = a b^eith i n-+innimh a d^ath a sgri/obhadh ach "Ta/ an = cu/ o/g; ta/ an b^o/ mo/r." Leigeadh cuid de na = leabharthai/ is fearr a sgri/obh se/ as prionta: = ni/ t^iocfadh le sgri/bhneo/ir *Gaedhilge a b^eith beo/ = ar a c^uid litridheachta, da/ f^eabhas e/. B^i/ = an saoghal gann gortach, ainbhfiosach fuar i = n-+a t^imcheall. B^i/ se/ ~+n-+a g^uala f^ann gan = bra/thair. = B^i/ a f^ios aige sin go maith, agus ni/ h-+ion-= gnadh ma/ c^uir se/ buaidhreadh air, agus ma/ d'+o/l = se/ tuilleadh le n-+a linn. Rinne se/ a oiread = oibre agus da/ m+bi/odh saoirse agus oideachas = agus rathamhnas i n-+a t^i/r d^u/thchais go m+be/adh se/ = '+n-+a s^a/ith d^e+'n t+saoghal agus go m+be/adh urraim = do/ agus cliu/ air. An te/ a bi/os i n-+a laoch = i+measg d^ream dona/n ni/ t^e/id leath a luach air. = 'S+e/ rud a bi/thear ag e/ad leis, agus ag teacht =

i d+ti/r air, agus ag de/anamh feille air. An te/ = a bh+fuil tuigse ar sin aige, be/idh tuigse ar = *P^a/draic_O/_C^onaire aige, agus ar an da/ laige = a b^i/ ag siubhal leis - an t-+ocras - agus an = tart. =

[XI. - *Pa/draic Mar ~+C^onnaic Mise E/.] =TTT [I.] =TT Casadh orm e/ i 1925. Fa/ *Nodlaig a b^i/ = ann, agus b^i/ me/ ag teacht aniar as = *Gaillimh go *Baile_A/tha_Cliath. Si/lim gur = ag *Baile_A/tha_an_Ri/ogh a casadh bra/thair de *O/rd_= Naomh_Proinsi/as orm, agus an dubh+-+a/thas air. = "An bh+fuil a f^ios agat ce/ ata/ astoigh annseo = agam?" ar seisean. = "Ni/+'l ~+f^ios?" arsa me/ fe/in. = "*Pa/draic_O/_Conaire," ar seisean. = B^i/ an bra/thair ag teacht o/+'n traen ins an a/it = seo. C^uaidh mise isteach. Cuireadh i n-+aithne = da/ c^e/ile muid ar no/s na n+*Gall. D'+amhairc se/ = orm: = "*Conallach t^usa," ar seisean. = Dar liom fe/in, ni/or b^ain se/ i bh+fad asat sin = a aithne. = "'S+eadh," arsa mise. = Ni/ t^earn se/ comhra/dh ach eadar amannai/. = Agus ni/or b^ru/igh mise comhra/dh air. B^i/ urraim = agam do/. B'+f^earr liom e/ fe/in labhairt. = B^reathnuigh me/ e/. B^i/ se/ co/irighthe go h-+e/ag-= samhalta - sean+-+m^a/ili/n agus bata leis agus =

e/adach smol+-+c^aithte air agus meall+-+b^eart = leathair. S^uidheadh se/ no/ s^easuigheadh se/ mar = t^igeadh de m^ian air. Is cuimhin liom go = d+ta/inig se/ fri/d mo c^eann go rabh da/nacht an = b^aile m^o/ir ann; ach smuaintighim o/ s^oin gur = saoirseacht intleachta agus tola a b^i/ aige. = B^i/ a ana/l a/rd agus cuma air go rabh pian m^o/r = anama air, go rabh na nerves ag polladh agus = ag stro/cadh an c^uirp aige. B^i/ se/ le h-+aithne = ar a d^a/ s^u/il gur po/taire a b^i/ ann. B^i/ braon = o/lta cheana fe/in aige. = B^i/ muid ceathrar ann - bra/thair eile de *O/rd_= Naomh_Proinsi/as a t^a/inig isteach, agus oide = cola/iste agus me/ fe/in agus *Pa/draic. B^i/ = *Pa/draic cinea/l corrach. = "A *B^ra/thair_P^roinsi/s," ar seisean, "an = bh+fuil a f^ios agat go bh+fuil *Pa/ga/nach ins an = c^arra/n leat?" = B^i/ an bra/thair mo/r ag comhra/dh leis an oide, = agus b'+f^earr leis gan a/ird a t^abhairt ar = *P^a/draic. = "*Pa/ga/nach mise, a b^ra/thair," arsa *Pa/draic. = "Ach i n-+a d^iaidh sin ta/ du/il agam i *Naomh_= Proinsi/as." = "Ta/," ars' an bra/thair, "ar an a/dhbhar go = rabh daondacht ann." = Ni/ rabh an bra/thair e/ fe/in gan tuigse. = "Ta/ dearbhra/thair agam+-+sa thall i *Moscobh," =

arsa *Pa/draig. "Ni/+'l aon *M^ohammeda/n ar = an domhan a bh+fuil *Gaedhilge aige ach e/ fe/in." = Nuair a c^ualaidh mise seo, b^i/ a f^ios agam = go rabh se/ ag sge/alaidheacht. B^i/ a f^ios agam = go rabh me/ i la/thair fi/or+-+g^linnte a intleachta, = an a/it as a d+ta/inig #An C^e/ad C^loch# agus = #Deo/raidheacht#. = "Nach aistidheach na creidimheacha a t^oghaigh = sibh daoibh fe/in?" arsa mise. = "'S+eadh," arsa *Pa/draic, "agus ni/ c^uir-= fear mise a choidhche i d+talamh *C^ri/ostamhail. = Rinne mise tiomna, agus d'+f^a/g me/ a = d^'+f^iachaibh ar mo m^ac, ar *P^a/draic_F^ionn_O/_= C^onaire, mo c^orp a t^abhairt go *Golder's_= Green nuair a f^a/gfas an ana/l me/, go dti/ go = n+do/ightear e/. Agus an luaith a t^abhairt anall = go h-+*E/irinn, agus a d^ul amach i m+ba/d ar *C^uan_= an_F^ir_M^o/ir agus an luaith a c^aitheadh amach san = uisge, agus an rud a t^a/inig o/+'n f^airrge a = t^abhairt arais di/the." = Dubhairt se/ an c^uid deireannach de+'n c^ainnt = comh bro/nach sin agus gur m^eas me/ go rabh se/ = da/iri/ribh. Nach n-+abrann lucht an eo/lais gur i = n-+imeall na tra/gha a d'+f^aibhir na c^e/ad c^re/atu/ir = a m^air ar an domhan seo? = Ag comhra/dh eadar amannai/ du/inn, c^uaidh = se/ a t^ra/cht ar sgri/bhneo/iri/ agus ar leabharthai/ = *G^aedhilge. =

"A *P^a/draic?" arsa mise, "an bh+fuil tu/ = ag sgri/obhadh leabhair ar bith anois?" = "Ta/," ar seisean. "Ta/ leabhar mo/r fada = sgri/obhtha agam a bh+fuil mi/le leathanach innti/. = Is e/ an t-+ainm ata/ uirthi #An_Fear#. Ta/ si/ = '+n-+a tri/ c^uid - #An Fear#; #An B^ean sa = bh+Fear#; agus #An Beathach sa bh+Fear#. Ach = ni/ c^uirfidh na clo/do/iri/ i g+clo/ mo c^uid = leabharthach," ar seisean go h-+aingidheach. = C^uaidh muid a c^ainnt ar leabharthai/ daoini/ = eile annsin. Sa deireadh, arsa mise: = "Ar le/igh tu/ sge/altai/ ar bith ariamh a = sgri/obh `*Iolann_Fionn`?" Ni/ rabh a f^ios aige = gur sin me/ fe/in. = "Le/igh," ar seisean. "Be/idh se/ '+n-+a = sgri/bhneo/ir m^o/r." = Ta/ an me/id sin agam o/ *P^a/draic_O/_C^onaire, = abradh lucht mo c^a/nta a rogha rud. = Tamall i n-+a d^iaidh sin t^arraing se/ amach = buide/al beag uisge b^eatha agus b^ain se/ braon = as. G^lac se/ leithsge/alacha fosta, ach ni/ rabh an = bra/thair mo/r no/ an t-+oide be/asach ag cur suim' = ann an t-+am seo. Annsin t^arraing se/ amach = pa/ipe/ar. #Honesty# a b^i/ ann. T^ug se/ = ordughadh domh+-+sa alt ar &#The Dublin News-= boy#& a le/igheamh do/. = Mar dubhairt me/ cheana fe/in, ni/ rabh an = bra/thair mo/r no/ an t-+oide be/asach ag cur suime =

ar bith ann. Rinne mise cibe/ freastal a = t^a/inig liom air. Creidim i g+ceart nach rabh me/ = tuigseach go leo/r, no/ coimhea/dach go leo/r. = Ach ni/or s^eachain me/ e/. Goide/ a b^e/adh le ra/dh = agam+-+sa liom fe/in o/ s^oin, da/ seachnuighinn an = la/ sin e/? Le/igh me/ an t-+alt do/. = Leig se/ a d^ruim siar le taca agus d'+e/ist = se/. B^i/ an t-+alt maith. Nuair a le/ighinn rud = domhain ar bith, stopadh se/ me/. = "De/an machtnamh ar sin," a deireadh se/, = agus smu/id an m^achtnaimh ar a s^u/ile. B'+aoibhinn = liom mar sin e/. = Nuair a t^a/inig muid go *Magh_Nuadhat = d'+e/irigh se/ go dti/ an f^uinneo/g. = "An bh+feiceann tu/ caislea/n na n+*Gearal-= tach?" ar seisean go h-+a/thasach. = B^i/ du/il i n-+a leitheidi/ sin agam+-+sa, ach ni/or = casadh an dara duine orm go dti/ sin a b^i/ liom = amhlaidh. Ni/or casadh aon duine orm go dti/ sin = nach g+caithfeadh uisge fuar ar mo b^aramhail = da/ g+cuirinn gos a/rd i/. Fuair me/ a oiread de = g^orta intinne agus nach rabh ionnaim an biadh = a c^aitheamh nuair a fuair me/ e/. Ni/ t^earn me/ a = oiread u/sa/ide agus ba c^eart domh de+'n tamall = iongantach sin eadar *Baile_A/tha_an_Ri/ogh agus = *Baile_A/tha_Cliath a b^i/ *Pa/draic_O/_Conaire agam = domh fe/in. Ach t^uig me/ ar sgor ar bith an = intinn b^reagh d^a/na a b^i/ aige. Ni/or casadh aon =

sgri/bhneo/ir *Be/arla orm ariamh a b^i/ comh da/na = no/ comh fearamhail leis. Ni/ rabh a c^eann crom = aige, agus ni/ rabh leithsge/al ar bith i n-+a = c^aidreamh. = D'+imthigh se/ uaim nuair a t^a/inig an traen = go *Baile_A/tha_Cliath, a b^ata '+n-+a la/imh agus a = m^a/ili/n ar a d^ruim. D'+imthigh se/ isteach fri/d = an t+sruth d^ubh d^aonda, agus dar liom, ma/ b^i/ an = sruth sin daonda nach rabh duine iomla/n ar = bith ann; dar liom go rabh uthbhairt agus = sriachta/il an t+saoghail i n-+a t^imcheall agus = eisean i n-+a d^uine ag siubhal fri/d. Be/idh = cuimhne le mo s^olas agam ar an c^oisce/im = c^innte a b^i/ leis fri/d eagla agus t^nu/th agus = s^ainnt na cathrach. = [II.] =TT Casadh orm arais i n+*Gaillimh e/ an b^liadhain i = n-+a d^iaidh sin. B^i/ se/ ag teagasg annsin. B^i/ = se/ co/irighthe go maith agus ribi/n i n-+a c^oile/ar. = B^i/ cuma air nach rabh se/ ag o/l mo/ra/n; b^i/ se/ = li/on la/n san aghaidh, mar bi/os fear i n+diaidh = stad de+'n o/lacha/n. B^i/ se/ do/igheamhail dar = liom; ni/or s^amhail me/ sin an c^e/ad la/. B^i/ an = p^ian c^e/adna air - pian na h-+intinne. = Ni/ t^earn muid mo/ra/n cainnte, no/ ba g^oirid = go d+tug se/ cuireadh domh a t^eacht go m+be/adh =

deoch agam. Ni/ rabh airgead ar bith agam+-+sa. = Dubhairt me/ leis nach rabh me/ ag o/l. C^uaidh an = iarraidh sin amudha orm. = C^onnaic me/ d^o/ no/ tri/ ~+c^uarta i n-+a d^iaidh = sin e/, ach ni/ rabh me/ ag cainnt leis. C^onnaic = me/ uair no/ d^o/ ag dul trasna na sra/ide ag = tarraingt ar oifig *C^onnradh_na_Gaedhilge e/, = agus e/ ag caitheamh tobaca go sa/imh. C^onnaic = me/ astoigh annsin e/ uair eile, nuair a b^i/ lucht = an *C^onnartha cruinn ag *A/rd-Fheis no/ diabhal = eighinteacht. Ach a/r n+do/ighe ni/ rabhthar ag cur = mo/ra/n suime ann i+measg na m+boc e/ifeachtach = u/d. Is beag na/r s^i/l me/ fe/in an t-+am sin go = rabh siad+-+san e/ifeachtach. Is cuimhin liom = *Pa/draic a t^eacht isteach i n-+*A/rus_an_F^a/inne = agus an+-+g^lo/r a d^e/anamh a b^i/ c^omhair a b^eith = cosamhail le meidhleach uain. Ni/+'l a f^ios agam = goide/ a b^i/ faoi aige. C^uaidh cupla "conn-= ratho/ir" a g^a/iridhe agus dar leo/ gur g^reann-= mhar an duine e/. Ach b'+f^e/idir go bh+fuil go leo/r = ra/idhte agam. = Ni/ f^aca me/ *Pa/draic ni/ ba m^o/. =

[XII. - Iomra/dh *P^a/draic.] =TTT An me/id eo/lais a fuair me/ ar *P^a/draic = taobh amuigh de sin, o/ d^aoini/ eile a = fuair me/ e/. B'+iongantach an me/id = daoini/ a rabh du/il acu/ ann. Ni/ c^ualaidh me/ = aon duine ariamh ag cur trom air - ach sagart = amha/in as *Be/al_Feirste. Ni/+'l me/ cinnte cia = acu/ a b^i/ aithne ag an t+sagart seo air no/ nach = rabh. B^i/ sagairt eile a b^i/ mo/r leis. Mar = ~+dubhairt me/ cheana fe/in, bra/thair de *O/rd_Naomh_= Proinsi/s a c^uir i n-+aithne domh+-+sa e/. = Thi/os ar oilea/n mara i d+*Ti/r_C^onaill dubhairt = fear a/ithrid liom gur d^ubhairt fear leis gur = "fear cosamhail leis an c^ine/al fear is fearr = a t^ig o/ s^i/ol *G^aedhealach a b^i/ i *Michea/l_B^reath-= nach, agus fear cosamhail leis an c^ine/al is = i/sle a bi/os fa/ c^u/l+-+s^ra/ideannai/ baile m^o/ir a = b^i/ i b+*Pa/draic_O/_C^onaire." Ni/ fiu/ mo/ra/n an = c^ainnt sin, na ni/+'l innti/ ach dubhairt fear liom = gur d^ubhairt fear leis: agus ni/or de s^i/ol = *G^aedhealach *Michea/l_Breathnach ar c^or ar bith, = nuair a rachas an c^u/is go cna/mh na h-+uilleanna. = Ach ar sgor ar bith, rinne *Connradh_na_Gaedhilge = cuid m^o/r molta ar *M^ichea/l_B^reathnach nuair a =

fuair se/ ba/s. B'+f^e/idir gur t^uill se/ e/, ach = anois nuair nach maireann de c^eachtar acu/ ach = saothar a n+da/ la/imh, ni/ c^uirfidh aon duine a = choidhche *Michea/l_Breathnach i g+cosamhlacht le = *Pa/draic_O/_Conaire. = C^ualaidh me/ iomra/dh ar *P^a/draic o/ c^uid de = m^uinntir *B^aile_A/tha_Cliath. Ba g^na/thach leis a = b^eith go minic i+measg na m+bocht ins an c^athair: = nuair a b^i/ se/ ar leabaidh an b^a/is c^uimhnigh = duine acu/ air, mar c^uimhnigh aon duine eile = air; ach is leo/r an sge/al sin i n-+a a/it fe/in. = C^ualaidh me/ iomra/dh air ar an *Inbhear_M^o/r, = baile beag socair suaimhneach soineanta ar = c^ladach *C^ill_M^annta/in, a bh+fuil gleanntai/ = aoibhne i n-+aice leis. Ba a/in le *Pa/draic a = b^eith annsin i+measg na n-+iasgairi/. = B^i/ fear eile ag innse domh go bh+faca se/ = maidi/n amha/in e/ ag teacht isteach go *Baile_= A/tha_Cliath ins an b^liadhain 1920. B^i/ cuid fear = na *Sasana i n+diaidh teach a/ithrid a d^o/ghadh. = S^easuigh *Pa/draic agus b^reathnuigh se/ an teach. = B^i/ se/ fe/in salach, fliuch, aimlighe, u/caiste o/ = m^ullach a c^inn go barr a c^oise. Goide/ a t^a/rla = do/ ach gur casadh na saighdiu/iri/ do/ ar an = b^ealach isteach. Ni/or t^uig siad e/ a/r n+do/ighe = agus b^uail siad agus d'+uthbhairt siad e/. = Innistear a la/n sge/altai/ beaga greannmhara = ar na h-+iasachtai/ beaga airgid a d'+iarradh se/. =

Ni/ fiu/ liom tra/cht orthu/; ni/or c^uir aon duine = e/ fe/in amach ar an doras a m^aithe leis. Ni/ t^ug = *E/ire an t-+airgead a b^i/ saothruighthe aige do/. = D'+f^e/adfadh se/ a b^eith beo/ ar a c^uid leabharthach = da/ m+bi/odh ti/r mar t^i/r eile againn. = Ba m^aith le cuid m^o/r daoini/ a b^eith ag = cainnt air ar sgor ar bith. B^i/ a c^liu/ p^ear-= santa ni/ ba m^o/ na/ a c^liu/ sgri/bhneo/rachta. B^i/, = ar an a/dhbhar, creidim, na/r t^uig achan duine = a rabh ag tra/cht air a c^uid sgri/bhneo/rachta. = Fuair a c^uid do/igheannai/, a c^uid siubhail agus = a c^uid drabhlais buaidh ar s^amhailt na n+daoini/. = T^a/inig se/ i n-+e/ifeacht i litridheacht agus leig = se/ maoin an t+saoghail le sruth. T^aitin sin le = muinntir na h-+*E/ireann. Da/ g+coinnigheadh se/ = greim ar m^aoin an t+saoghail le cois an = litridheacht a sgri/obhadh, b^e/adh fuath acu/ air. = B'+f^e/idir go rabh tuilleadh ins na gnaithe. = B'+f^e/idir gur t^uig siad an t-+anam mo/r a b^i/ = ann agus nach bh+fuil siad comh lobhtha agus comh = droch+-+c^roidhtheach agus a c^uirim+-+se si/os daobhtha. = Ar sgor ar bith, ni/+'l dochar domh maitheamhnas = a t^abhairt daobhtha, no/ b^e/arfadh *Pa/draic e/ = fe/in maitheamhnas daobhtha. =

[XIII. - Na Leabharthai/ Deireannacha.] =TTT Sgri/obh *Pa/draic tri/ leabhar i n+diaidh = 1921, le cois "ta/ an cu/ o/g; ta/ an = b^o/ mo/r." Ba sin #*Brian_O/g#, agus = #Beagnach Fi/or# agus #*Fearfeasa_Mac_= Feasa#. Ni/ t^iocfadh a ra/dh gur f^a/g se/ an = peann i n-+a d^iaidh a f^ad is m^air se/: ni/or = cuireadh #*Fearfeasa# i b+prionnta go dti/ = i n+diaidh a b^a/is. Ach ni/ rabh an neart ce/adna = i n-+a c^uid sgri/bhneo/rachta a b^i/ roimhe sin. B^i/ = an c^eird aige comh maith agus b^i/ ariamh; agus = d'+aithneo/chtha/ ar gach sge/al gur+a+b e/ fe/in a = sgri/obh e/ agus na/r+b^' e/ an dara duine. Ach b^i/ = se/ mar nach m+be/adh se/ da/iri/ribh ni/ b'+f^uide. = D'+f^o/irfeadh na sge/altai/ deireannacha seo do = p^a/ipe/ir nuaidheachta, ach ni/ t^iocfadh leat a ra/dh = gur litridheacht b^uanfasach iad. = Ni/ h-+ionann sin agus a ra/dh nach rabh siad ni/ = b'+f^earr na/ mo/ra/n eile a rabhthar a sgri/obhadh. = "*Paidi/_Beag_O/_Cna/imhsigh," arsa *Sea/ini/n_Ne/illi/n = (fear a b^i/ san a/it s'+againne), "na/r t^roid a = d^ath ariamh!" Ni/ b^e/adh se/ ion+-+de/anta ag an = te/ nach rabh i n-+a sgri/bhneo/ir e/ fe/in beag a = d^e/anamh de na sge/altai/ deireannacha seo. =

Sge/al fa/ b^riseadh na *Bo/inne #*Brian_O/g#. = Nuair a t^oisigheas tu/ ar an sge/al agus = le/igheas tu/ fa/+'n c^omhrac a b^i/ eadar *Ceallacha/n = *C^orcaighe agus *Da/lach *T^i/r_C^onaill, dar leat = nach bh+fuil meath ar bith ar an ughdar go fo/ill. = Agus ta/ an *Caifti/n sin as *Gaillimh beo/ = beathaidheach. Ach ni/+'l meadhchan sa leabhar. = Agus nuair ata/ tu/ ag du/il ar a laighead le = n-+a oiread eile, cuiridh se/ deireadh leis an = sge/al. Dar leat nach d+tearn an t-+ughdar a = d^i/cheall. B'+f^e/idir go rabh an fuacht agus an = t-+ocras agus an codladh amuigh ag goilleadh air. = Aisti/ agus sge/altai/ beaga gearra e/ad-= troma ata/ i m+#Beagnach Fi/or#. Le/ighfidh tu/ = iad, o/ c^eann go ceann, agus aidmheo/chaidh tu/ go = bh+fuil siad iomla/n. Ach ni/+'l an b^righ ionntu/. = Ta/ siad cosamhail le pi/osai/ a sgri/obhfaidhe do = p^a/ipe/ir nuaidheachta. = Leabhar daoithe fe/in, #*Fearfeasa_Mac_= Feasa#. Fear do/ fe/in *Fearfeasa; agus dar = leat gur+a+b e/ *Pa/draic e/ fe/in e/. Fear siubhlach = scabthach, intleachtach, magamhail, cleasach, = la/ghach. Is fiu/ an leabhar a le/igheamh i m^aithe leis = an me/id de na/du/ir *P^a/draic ata/ innti/. Dar = leat gur+a+b i/ a b^eatha fe/in a sgri/obh se/ agus = giota beag le/ithe. Agus da/ bh+fa/gfaidhe cead a = c^inn ag fear ar bith, sgri/obhfadh se/ a b^eatha = fe/in agus c^uirfeadh se/ giota beag le/ithe. Ta/ =

d^a/ t^aoibh ar s^aoghal achan f^ir - an saoghal a ba = m^ian leis a c^aitheamh, agus an saoghal a = b'+e/igean do/ a c^aitheamh. = Mar litridheacht ni/+'l #*Fearfeasa# go dona = ar c^or ar bith. Ta/ greann agus loinnir ais-= tidheach ins an c^e/ad c^aibidil. Ni/or cuireadh = *Fearfeasa no/ a c^uid dearbhra/thracha 'un na = sgoile ariamh. Ach oidhche amha/in t^a/inig a athair = 'n a' b^aile o/ *Aonach_na_Gaillimhe agus e/ ar = meisge, agus fear leis a b^i/ ag maoidheamh = gur+b^' e/ *Impireo/ir_Mo/r_na_h-+Aithne e/, agus = go rabh ti/orthai/ an *Domhain_Thoir faoi n-+a = smacht. Nuair a c^odluigh siad ar an m^eisge = c^uir *Mac_Feasa an "t-+*Impireo/ir" a t^eagasg = a c^uid mac. Tri/ g^loine po/iti/n sa la/ pa/irt de = n-+a t^uarastal. Sean+-+stiu/ir a b^i/ mar c^la/r = dubh aige. Is fiu/ i g+ceart an pi/osa sin a = le/igheamh. = Greann is mo/ ata/ sa leabhar. Ni/+'l an = g^ruaim innti/ a b^i/ ins na sge/altai/ a sgri/obh = se/ i n-+a o/ige. Le/igheadh an bro/n sin as a c^roidhe = le tre/an de anro/ an t+saoghail. B'+f^e/idir go = bh+fuair se/ suaimhneas agus gur imthigh an p^ian = intinne i n+deireadh a s^aoghail. Is fearr = #*Fearfeasa# sgri/obhtha na/ gan sgri/obhadh. Ta/ = se/ le tuigbhea/il againn aisti/ go d+ta/inig a/thrach = ar a aigneadh, cibe/ acu/ a b^i/ a s^aoghal ni/ ba = sa/imhe le n-+a linn no/ nach rabh. =

[XIV. *Pa/draic go Fann.] =TTT T^a/inig *Deireadh_an_F^oghmhair ins an = b^liadhain 1928. B^i/ fuacht an g^eimhridh = ag tarraingt orainn, agus claoidhteacht = an du/ilrimh, agus anro/ na m+bocht agus e/anacha = an aeir agus ainmhidhthe beaga na coilleadh. = Le sin c^onnaic muid ar na pa/ipe/ir go bh+fuair = *Pa/draic_O/_Conaire ba/s ins an *Richmond_= Hospital. B^og a b^a/s achan duine a rabh aithne = air fe/in no/ ar a iomra/dh aige. B^i/ bearna ins = an t+saoghal *G^aedhealach. B^i/ tuilleadh ann, = b^i/ e/agco/ir de/anta, na/ b^i/ thar a f^ios ag an = t+saoghal go rabh ba/s *P^a/draic truaca/nta. = C^ualaidh muid tuilleadh de+'n sge/al d^e re/ir = a c^e/ile. B^i/ *Pa/draic abhfos fa/ *B^aile_A/tha_= Cliath nuair a t^a/inig an ba/s air. Cuireadh = isteach i leabaidh i seomra na m+bocht e/ ins an = *Richmond Hospital. I n+diaidh gach duine a = rabh i g+*Connradh_na_Gaedhilge, i n+diaidh gach = clo/do/ir a rinne airgead air, ni/ rabh aon duine = le cuidiughadh leis. = C^aith se/ a s^aoghal go fileamhanta. B^i/ a b^a/s = ag cur leis - ba/s fileamhanta a b^i/ ann. B^eir = se/ i n-+a/r g+ceann ba/s *C^athail_B^uidhe i g+cro/ an =

f^iabhrais. Smuaintigh cuid againn ar b^a/s = &*Richard_Brinsley_Sheridan&. = &{How proud they can press to the funeral array =L Of him whom they shunned in his sickness and = sorrow; =L How bailiffs may seize his last blanket to-day, =L Whose pall will be held up by nobles to-morrow.}& =LV B^i/ muid ag du/il go m+be/adh an to/rramh maith = fe/in. Ach ni/ rabh. Ni/ t^earn *Connradh_na_= Gaedhilge dadadh. An c^e/ad c^ruinniughadh a b^i/ = acu/ i n+diaidh a b^a/is, tra/chtadh ar a ainm, = rinneadh moladh mairbh air nach rabh leath comh = fileamhanta agus ba c^o/ir do/ a b^eith, agus = annsin ba/itheadh a c^uimhne sna mion+-+tuairisgi/. = Ni/ t^earn aon duine taobh amuigh de+'n = *C^onnradh a d^ath ach an oiread. T^a/inig fear = amha/in as *Cumann_Oibridheann_B^aile_A/tha_Cliath = isteach go seomrai/ an *C^onartha ag ra/dh gur = m^o/r an na/ire an neamart a b^i/thear a d^e/anamh i = b+*Pa/draic. Ba deagh+-+c^roidhtheach a c^uid+-+san de. = Nuair a b^i/ *Pa/draic i n-+a luighe marbh ins an = *Richmond_Hospital, b^i/ a s^eilbh s^aoghalta ar = an ta/bla b^eag ag taoibh a leabtha - ubhla agus = pi/opa agus unsa tobaca. Nach e/ *Pa/draic e/ = fe/in a sgri/obhfadh an sge/al binn bro/nach da/ = bh+feiceadh se/ a leithe/id sin! = Sgri/obhadh aisti/ thall agus abhfos g^a/ m^oladh i =

n+diaidh a b^a/is. Ni/or m^o/r an c^abhair do n-+a = c^liu/ iad. Na daoini/ a sgri/obh iad ni/ rabh = ealadhain an sgri/bhneo/ra acu/ no/ tuigse ar = litridheacht, na/ dadadh ach an deagh+-+ru/n. Agus = annsin t^a/inig an oidhche agus an suaimhneas. = Ni/or do/igheadh a c^olann agus ni/or caitheadh = an luaith ins an f^airrge i g+*Cuan_an_F^ir_M^o/ir. = B'+f^e/idir nach rabh se/ da/iri/ribh fa/ sin. = Ach cuireadh i n+*Gaillimh e/ agus ni/+'l se/ i bh+fad = o/+'n *C^ladach. Li/onann an la/n mara agus = tra/igheann se/; tig an rabharta a b^ogadh an = f^uil ag *Pa/idi/n_M^a/ire, an fear a rabh gaol aige = do na ro/ntai/; bi/onn daoini/ as *Conamara = amach agus isteach go *Gaillimh agus iad ag = labhairt *Gaedhilge. B'+f^e/idir go mairfeadh na = *Gaedhil a f^ad leis an la/n m^ara, a f^ad agus = b^e/adh rabharta agus mallmhuir ann; agus = mairfidh cliu/ *P^a/draic_Ui/_C^onaire a f^ad agus = m^airfeas na *Gaedhil. =

[XV. - Leacht *P^a/draic.] =TTT Nuair a b^i/ *Pa/draic tamall curtha t^oisigh = daoini/ a c^ainnt ar leacht a t^o/ga/il os = a c^eann. C^uaidh siad a c^ruinniughadh = airgid. Ta/ an leacht sin eadar c^ama/naibh go = fo/ill. = Ach ni/ h-+air ata/ m'+a/ird, ach ar an leacht a t^o/g = *Pa/draic e/ fe/in - a c^uid sge/altach. Nuair a = t^oisigh se/ ni/ rabh mo/ra/n litridheachta da/ = sgri/obhadh i n+*Gaedhilg. Ni/ rabh cliu/ sgri/bhneo/ra = ar f^ear ar bith ach an t-+*Athair_Peadar_O/_= Laoghaire. B^i/thear ag ra/dh gan cna/mh a c^ur = ann gur sgri/bhneo/ir mo/r an t-+*Athair_Peadar. = Is fada o/ dubhairt aon duine sin anois. Ba = e/ mar ~+b^i/ an sge/al gur as *Corcaigh an t-+*Athair_= Peadar, agus go rabh *Corcaigh ag iarraidh la/mh = an uachtair i n+gnaithe *Gaedhilge. Ceanntar = a bh+fuil cathair m^o/r ann, cosamhail le *Conndae_= C^orcaighe no/ leis an taobh thoir+-+dtuaidh de = *C^u/ige_Uladh, bi/onn aicid an c^u/igeachais ag = leanstean de. Ta/ *E/ire taobh amuigh de+'n da/ = c^eanntar seo. B^i/ muinntir *C^orcaighe ag cur = i g+ce/ill gur sgri/bhneo/ir mo/r an t-+*Athair_= Peadar, go dti/ go d+ta/inig *Pa/draic_O/_Conaire as = *E/irinn agus gur m^ill se/ an cur i g+ce/ill orthu/. =

Da/ m+bi/odh se/ gan a t^eacht, b^e/adh litridheacht = na *Gaedhilge thi/os go mo/r leis. Ni/ h-+e/ amha/in = nach m+be/adh a c^uid sge/altach againn; b^e/adh = tuilleadh nach m+be/adh againn. Ta/ sgri/bhneo/iri/ = o/ga againn anois, agus ni/ miste liom a ra/dh go = bh+fuil siad uilig faoi c^omaoin aige. Is furast = do sgri/bhneo/ir o/g ar bith ealadhain an sge/il = g^oirid a f^oghluim feasta agus gan focal = *Be/arla a le/igheamh. Fe/adaidh daoini/ a ra/dh go = rabh an *Piarsach i n-+a sge/alaidhe m^aith. Is beag = sge/altai/ *Gaedhilge a sgri/obh an *Piarsach uilig. = Chan do litridheacht a t^ug se/ a s^aoghal. Aid-= mhighim go bh+fuil bunudhas a c^uid sge/altach ar = f^eabhas. Ach ni/ rabh a s^a/ith eo/lais ar an t+saoghal = aige le litridheacht m^o/r a sgri/obhadh. = Ni/or+b^ amhlaidh do *P^a/draic_O/_Conaire e/. = Ta/ sgola/iri/ bochta agus iasgairi/, lucht tais-= bea/ntas siubhail agus mairne/alaigh a s^iubhail = na seacht muir, agus ceo/lto/iri/, agus easboig = agus saighdiu/iri/, agus fili/, agus fealseamhain, = agus fiche cine/al ban - ta/ sin i n-+a c^uid = sge/altach. Ta/ oiread de+'n t+saoghal i n-+a c^uid = sge/altach agus go le/ighfidh achan c^ine/al daoini/ = iad. Ta/ eo/las beacht aige ar na/du/ir an duine, = eo/las comh beacht agus gur leo/r leis lideadh a = t^abhairt du/inn. = Sgri/obh se/ *Gaedhilg g^lan, f^urast. Ni/ rabh se/ = tugtha do f^ocal ar bith a c^ur isteach nach rabh =

riachtanas leis. I n+deireadh a s^aoghail b^i/ a = c^uid *Gaedhilge ag e/irghe lag. Cuireadh si/os = do/ nach rabh an *G^aedhilg o/ d^u/thchas aige; ach = sgri/obh a d^earbhra/thair litir chuig an #C^laidheamh_= Solais# agus c^eartuigh se/ sin. D'+f^e/adfadh = duine a aithne ar na c^e/ad sge/altai/ a sgri/obh = se/ go rabh an *G^aedhilg o/ d^u/thchas aige; d'+aith-= neo/chadh su/il ni/ ba g^e/ire na/ sin ar c^uid de na = focla ata/ aige, focla e/agcoitcheanta i g+cainnt = na n+daoini/ nach g+castar ar an te/ ata/ ag = foghluim - d'+aithneo/chadh si/ gur+b^' i/ an *G^aedhilg = an c^e/ad teangaidh a fuair se/. = M^eas me/ a c^uid sge/altach agus a c^uid = leabharthach de re/ir mar ~+casadh orm iad ins an = aiste seo. Ni/+'l fe/idhm an c^uid sin a aithris = an dara h-+uair. Ach ni/ b^e/adh dochar domh a = ra/dh ar deireadh go rabh na buaidheannai/ aige = a bi/os ag gach sgri/bhneo/ir mo/r - samhailt m^o/r, = agus tuigse ar an na/du/ir d^aonda, agus an b^uaidh = a f^a/gas gach a sgri/obhfadh se/ so+-+le/ighte, agus = ealadhain na sge/alaidheachta. B^i/ an locht air = a b^i/ ar e/igse na h-+*E/ireann le ce/adtai/ bliadhain = anuas - ni/or sgri/obh se/ go leo/r. Ta/ an ti/r seo = beag; ta/ si/ bocht; ni/ b^i/onn an t+suim i = leabharthai/ a ba c^o/ir a b^eith ionntu/, agus ni/ = b^i/onn an f^aill ag sgri/bhneo/ir a oiread a = sgri/obhadh agus t^iocfadh leis. Dream cainn-= teach na h-+*E/ireannaigh fosta, agus an te/ a =

g^ni/os an comhra/dh ni/ d^e/anfaidh se/ an sgri/bh-= neo/racht. Da/ laighead cuid sgri/bhneo/racht = *P^a/draic, sgri/obh se/ ni/ ba m^o/ de litridheacht = m^aith na/ ~+rinne sgri/bhneo/ir *Gaedhilge ar bith = leis na ce/adtai/ bliadhain. = T^ug se/ a s^aoghal do litridheacht. D'+f^ulaing = se/ anro/ agus fuair se/ ba/s go h-+o/g a m^aithe le = litridheacht. Is uaisle liom+-+sa a s^aoghal agus = a g^ni/omharthai/ agus a b^a/s na/ saoghal agus = gni/omharthai/ agus ba/s an laoich a t^uit ar son = na ti/re, no/ an naoimh a g^uidhe ar son na = n+daoini/. Tuigtear daoini/ a saoghal a t^abhairt = do c^ogadh no/ do c^reideamh; ach is uaigneach = bealach an f^ile. = @{"Agus na ti/ortha a b^eith ag fano/id =L Fa/ gach rabha/n da/ n+de/an tu/ '+c^eo/l."}@ =LV Tiocfaidh sgri/bhneo/iri/ i n-+a d^iaidh agus le/igh-= fidh siad a c^uid sge/altach agus cluinfidh siad = iomra/dh a s^aoghail; agus tiocfaidh meanmna = agus uchtach chuca agus leanfaidh siad do+'n = b^ealach ar lean se/ do/, a d^'+aindeo/in na n+daoini/ = nach d+tug cuairt air ar leabaidh an b^a/is, agus = nach g+cuirfeadh cloch i n-+a leacht. =

[Fili/ Mo/ra as *Cu/ige_Uladh] =TTTT

[I. - *Se/amus_Dall_Mac_Cuarta.] =TTT Ta/ se/ de c^liu/ ar an *Dall_M^ac_Cuarta = gur+b^' e/ an file e/ a ba m^o/ de c^uid *C^u/ige_= Uladh, ar sgor ar bith o/ *C^eann_t+Sa/ile = anall. Creidim gur sin an fa/th a bh+fuil achan = ughdar i bh+fa/thach le n-+a c^ruthughadh gur i n-+a = d^u/ithche fe/in a rugadh e/. Deir *Hanraoi_O/_= Muirgheasa gur as *Fearnmhuighe i g+*Conndae_= M^uineacha/in e/; deir *Seosamh_Laoide gur as = *Conndae_na_Midhe e/; agus maoidheann an = *Sagart_O/_Muireadhaigh gur as *Ome/ith e/. Is e/ = an sagart is do/ighche a b^eith ceart, na ni/+'l = amhras ar bith na/ gur c^aith *Mac_Cuarta seal = fada de n-+a s^aoghal fa/ *Ome/ith. Ar sgor ar = bith, o/ t^a/rla nach bh+fuil na h-+ughdair ag teacht = le c^e/ile ar an c^eist, ni/+'l ann ach am amudha = a b^eith ag tra/cht uirthi/. Ba e/ as *Deisceart_= Uladh e/, agus is leo/r sin. Nuair ata/ muid ag = meas a c^uid filidheachta agus a s^aoghal, ni/ = f^eicim gur cabhair ar bith du/inn fios a b^eith = againn ce/ an baile ar to/gadh air e/. Chan le = h-+aois ar bith no/ le dream ar bith daoini/ file = mo/r de n-+a c^ine/al, ach le gach glu/n a bh+fuil le =

t^eacht, agus le h-+*E/irinn uilig agus le n-+a = clainn. = Ba e/ an rud a d'+f^a/g comh doiligh a d^e/anamh = amach an a/it ar to/gadh e/, e/ b^eith i n-+a s^ea/daidhe = agus i n-+a s^eachra/naidhe m^o/r. B^i/ da/lta c^uid = fili/ na h-+aimsire sin uilig air; ni/ rabh an = t-+iolmhaitheas no/ an urraim aige a b^i/odh ag na = h-+e/igse a t^a/inig roimhe, agus ni/ rabh an = a/ilneacht no/ an ri/oghamhlacht i n-+a t^imcheall a = ba m^ian leis, agus d'+imthigh se/ ar na bo/ithre = a c^uartughadh na h-+aislinge. Is le/ar du/inn o/ = n-+a c^uid sgri/bhneo/rachta fe/in gur m^inic i = n-+*Ome/ith e/, ag n-+a c^araid *Niall_O/g_Mac_= Murchaidh, a d+tugtaoi an *Bodhra/n_M^ac_Ne/ill = air. Agus ni/+'l amhras ar bith na/ t^ugadh se/ = corr+-+ruaig anonn go *Conndae_A/rd_M^acha anns = air *P^a/draig_M^ac_Giolla_F^ionntain, fear de = na fili/ a ba c^liu/itighe fa/+'n c^umar sin. C^aith se/ = seal i n+deireadh a s^aoghail suas fa/ *B^aile_= Lughbhaidhe. Creidim leo/ga nach bh+fuil mo/ra/n = a/iteach i n+*Deisceart_Uladh na/r s^iubhal a c^os = am eighinteacht i n-+a s^aoghal. = Rud cosgarthach duine dall ar s^iubhal o/ d^oras = go doras, agus b^i/ se/ ni/ ba c^osgarthaighe nuair = a b^i/ se/ '+n-+a f^ile agus i n-+a f^ear f^oghluimnighthe = e/ifeachtach - i n-+a f^ear iomla/n da/ m+bi/odh an = t-+amharc aige. B^eir seo orainn suim ar leith = a c^ur i *Se/amus_M^ac_Cuarta. Fa/gadh feasbhaidh =

air, agus ar a s^on sin fuair se/ tiodhlacadh nach = bh+faghann mo/ra/n. Is leis a ba c^o/ir a ra/dh: = &{"He fled for shelter to God, who mated his soul with = song."}& = Ba e/ a c^uid daille an rud a ba m^o/ a d'+f^a/g = lorg ar a s^aoghal. Ba e/ ba c^u/is leis an da/n a = ba m^o/ a c^um se/: = @{Fa/ilte do+'n e/an is binne ar c^raoibh =L Labhras ar c^eann na d+tor le gre/in; =L Domh+-+sa is fada tuirse an t+saoghail =L Nach bh+feiceann i/ le teacht an f^e/ir.}@ =LV Ta/ an c^ainnt ata/ sa da/n seo beacht uasal, = liteardha. Ni/+'l aon li/ne ann nach bh+fuil an ceo/l = bro/nach ann a f^o/ireas do+'n smuaintiughadh - an = bro/n buan foighdeach a bi/os i g+croidhe an te/ ar = leag *Dia la/mh air. Mur' m+be/adh ann ach an t-+aon = f^ocal sin "tuirse," ta/ iomla/n an b^ro/in = nochtuighthe go soile/ir aige. Ins an treas = ceathreamhadh is truaca/nta a c^anas se/ ar a = c^aill: = @{Gach neach da/ bh+feiceann cruth an e/in, =L Amharc *E/ireann deas is tuaidh, =L Bla/th na d+tulcha ar gach taoibh =L Do/ibh is aoibhinn b^eith da/ luadh.}@ =LV Nuair a smuaintigheas muid nach rabh *Se/amus_=

Mac_Cuarta i n-+innimh *E/ire a f^eicea/il, go = siubhaileadh se/ bo/ithre *Ome/ith agus nach bh+feiceadh = se/ an fraoch ag deallramh ar *B^arr_an_F^eada/in, = no/ solas na spe/ire da/ c^ruinniughadh i n-+a c^aoir = g^il ar an *G^rianphort, no/ ceo gorm draoidheachta = ar *C^aislea/n_Ruaidhri/, is ann a t^uigeas muid = i g+ceart an bro/n ata/ ins an c^ainnt seo. Agus = nuair a smuaintigheas muid go rabh anam agus = intinn file ann, agus nach rabh rud ar an = t+saoghal a b'+annsa leis na/ a/ilneacht an domhain, = ni/ fe/idir a innse an c^umhaidh a c^uireas an da/n = seo orainn. = Ta/ an cruth a bh+fuil an da/n seo ann - an rud = a d+tugann siad *Tri/_Rann_agus_Amhra/n air - = ta/ se/ iongantach fo/irstineach. Ta/ se/ cosamhail = leis an *Sonnet ata/ sa *B^e/arla agus cruth maith = ata/ ann le cur ar aon smuaintiughadh amha/in. = Ba m^inic *Mac_Cuarta ag de/anamh u/sa/ide de, = agus t^iocfadh leis a la/imhdeachas ni/ b'+f^earr = na/ file ar bith eile. Ca/ bh+fuighthea/ cainnt ni/ ba = sta/tamhla na/ ~+ta/ ins an da/n a rinne se/ fa/+'n lon = a ba/itheadh i d+tuba/n an aoil? = @{A nighean a/luinn *C^uinn_Ui/_Ne/ill, =L Is fada do s^uan tar e/is d'+a/ir, =L 'S nach g+cluin uaisle do c^ineadh fe/in =L Ag caoineadh do spre/ tar e/is a b^a/is.}@ =LV Agus annsin b^eir se/ li/ne du/inn a bh+fuil =

ceo/l tiugh lu/thgha/ireach na n-+e/an ann o/ t^u/s go = deireadh. = @{Ceileabhar na n-+e/an glo/rach luath =L Do t^eastuigh o/ do lon b^a/n.}@ =LV Agus deir se/ ins an amhra/n ar deireadh: = @{Fuirigh mar ta/ir, is fearr e/ na/ imtheacht = le baois =L Fa/ d'+e/an beag a b'+a/ille ga/ire ar e/anlaith = na g+craobh.}@ =LV Ar sgri/obhadh ariamh cainnt ni/ ba liteardha, = ceo/l ni/ ba b^inne, no/ focla a ba m^o/ a rabh = deallramh na filidheachta ionntu/? = C^um se/ cupla da/n eile ins an c^ruth seo = mar ~+ta/ #Uaigneach sin toigh *C^orr_a'_C^ait# = agus #Gearra/n *B^riain_Ui/_B^eirn#. T^a/inig = se/ isteach la/ amha/in i d+teach, amuigh i g+*Corr_a'_= C^ait thuas ins na cnuic os ceann *Ome/ith, agus ni/ = f^uair se/ aon duine astoigh roimhe. T^uig se/ = gur i bh+folach a b^i/ bunadh an toighe agus t^oisigh = se/: = @{Uaigneach sin toigh *C^orr_a'_C^ait, =L Is uaigneach i bh+fir 's i mna/; =L 'S da/ bh+fuighdis o/r is fi/on, =L Cha d+tig aon di/bh i g+cionn c^a/ich. =LV

I g+cionn c^a/ich cha d+tig siad =L Ar a/r cruthuigheadh thiar is thoir, =L Ar a/r cruthuigheadh o/ Neamh go la/r, =L Ionann sin is be/asai/ an b^roic. =LV Be/asai/ an b^roic b^eith ag tochailt faoi =L I n+dorchadas oidhche is lae, =L Ar a/r cruthuigheadh o/ Neamh go la/r =L I g+cionn c^a/ich cha d+tig se/. =LV Ni/ h-+ionmhuinn leis an righ+-+b^roc aoibhneas = aiteas no/ sport, =L Ni/ h-+ionmhuinn leo/ saoi, draoi, no/ cuma-= do/ir ceo/il, =L Ni/ h-+ionmhuinn leo/ *Se/amus_Caoch na/ caid-= reamh *Ne/ill_O/ig, =L Is fanadh gach aon mar a m+be/idh ag toch-= aillt an p^o/ir.}@ =LV Is minic a bi/os duine goilleamhnach, nach = bh+fuil sa/sta do n-+a d^o/igh, ge/ar sa teangaidh; = agus ba g^asta a t^a/inig se/ fri/d c^eann *S^e/amuis = nach rabh fa/ilte sa teach fa/ c^oinne an daill = b^oicht d^eileo/ir. = Ni/+'l #Gearra/n *B^riain_Ui/_B^eirn# comh = ge/ar no/ comh nimhneach sin. "*Punch" an = t-+ainm a b^i/ ar an g^earra/n agus is deas =

greannmhar a b^aineas *Mac_Cuarta u/sa/id as = an ainm sin: = @{B'+f^earr liom gearra/n *B^riain_Ui/_B^eirn =L Fu/m da/ m'+iomchur ins gach ro/d, =L Na/ de/anamh leis mar g^ni/ na *Gaill, =L B^eith ar sca/la cruinn is iad da/ o/l. =LV B'+f^iu/ntaighe liom+-+sa gearra/n *B^riain =L Fu/m thart siar 's amuigh fa/+'n *B^o/inn, =L Na/ dul g^a/ m^easgadh ar eagon mias, =L Fear da/ d^i/ol is dias da/ o/l. =LV 'S iomdha duine le+'r cailleadh an c^iall =L I m+*Baile_A/tha_F^irdiadh 's m+*Baile_A/tha_= Truim, =L Ni/ lia na/ raca/n i m+*Baile_A/tha_Cliath, =L Ag o/l fa/ g^earra/n *B^riain_Ui/_B^eirn. =LV Is iomdha tighearna iarla is ridire a/rd, =L Baru/n is biatach, cliar is ministir = sa/ilm, =L Fa/+'n g^earra/n sin *B^riain le bliadhain da/ = s^lugadh ar cla/r, =L 'S go g+caillid a g+ciall ag iarraidh coda = de ~+f^agha/il.}@ =LV Luaidhtear d^a/ f^ile mar c^airde ag *Se/amus_= Mac_Cuarta - *Niall_O/g_Mac_Murchaidh as = *Tulaigh_Ome/ith, agus *Pa/draig_Mac_Giolla_=

F^ionntain as *Conndae_A/rd_M^acha. Nuair a = b^i/odh se/ ag baint faoi i n-+*Ome/ith ba m^inic i = g+cuideachta *Ne/ill_O/ig e/. Is iomdha agallamh = ceo/il a b^i/ acu/, agus ta/ ceann amha/in acu/ go = h-+a/ithrid ata/ ni/os fearr na/ da/n ar bith eile de = n-+a c^ine/al a g+cualaidh me/. Nighean do *Niall_O/g = a fuair ba/s agus leis an c^umhaidh i n-+a diaidh = stad se/ a d^e/anamh ceo/il. T^a/inig an *Dall chuige = agus labhair se/ leis: = @{Cre/ad fa/+'r t^re/igis cumadh an c^eoil, =L A *T^ulaigh_na_g+Corn le h-+ais craobh? =L Aithris du/inn is cosg do d^eo/r =L Adhbhar do b^ro/in, a c^nuic c^aoimh.}@ =LV Arsa *Niall: = @{Ni/ cian domh+-+sa do b^eith dall =L Nuair nach d+tuigir le/an mo d^eo/r; =L A/dhbhar mo g^oil go dti/ an bra/th =L M'+inghean b^la/ith ag dul da ro/imh.}@ =LV D'+iarr *Mac_Cuarta annsin air foighde a b^eith = aige agus cuimhniughadh ar *Io/b. Ach b^ris an = caoineadh ar *M^ac_Murchaidh go fi/or+-+f^ileamh-= anta: = @{Sgreaduigh gach e/an fa/ n-+a nead =L 'S do rinne *Io/b greagnadh cruaidh, =L Do g^oil *Ma/ire 's *Marta ar *I/osa =L Fa/ *Lasarus a b^i/ san uaigh.}@ =LV

C^an an *Dall annsin ceathreamha comh fileamhanta = agus ~+c^an se/ ariamh: = @{A *T^ulaigh na g+craobh na/r t^uill guth =L Dar b^inn ri/oguin cruit is cuach, =L Na/ caoin neach da/ bh+fuighidh ba/s - =L Is e/igin do c^a/ch dul san uaigh;}@ =LV Cuireann se/ i g+cuimhne do/ na fir m^o/ra a = d'+imthigh: = @{*Caesar is *Alasdran a g^abh neart =L O/ e/irghe go stad de+'n g^re/in - =L *Solamh, *Samson - fiafruighim di/bh =L Cia t^a/inig di/bh arais o/+'n e/ag?}@ =LV Agus is na/du/rtha daonda freagra *Ne/ill: = @{Mo/ an sge/al *Eili/s domh na/ iad =L M'+inghean c^iallmhar s^oilbhir g^ra/idh; =L A rosc mar oighre, a folt mar o/r =L 'S gan agam da/ seort ach i/ amha/in.}@ =LV Mar an g+ce/adna innsigheann *Niall_O/g a b^uaidh-= readh du/inn i n+deireadh an da/in: = @{Mo sca/tha/n, mo s^aidhbhreas, mo c^eol, =L Mo rogh+-+g^ra/dh, mo b^eo/, mo b^iadh; =L Gan agam acht i/ anois da/ seort - =L Moch liom fo/s i/ a d^ul re *Dia.}@ =LV

Seo da/n comh cosgarthach agus ~+ta/ sa *G^aedhilg, = agus is i/ leath *Ne/ill_O/ig an leath is fearr. = T^iocfadh do/ cinnte go leo/r gur+b^' e/ *Mac_= Cuarta a rinne uilig e/. Ma/+'s e/ *Niall_O/g_M^ac_= Murchaidh a rinne a leath, ni/+'l an c^liu/ air a ba = c^o/ir a b^eith air. = Ta/ cu/ig agallamh i b+prionta a t^a/rluigh = eadar *Mac_Cuarta agus *Pa/draig_Mac_Giolla_= F^ionntain. Ta/ amhra/n fada againn - #Faoi = M^alaidh *S^liabh_Cru/b# - i n-+a g+cuirtear *Conn-= dae_A/rd_M^acha agus *Conndae_Lughbhaidh i = g+cosamhlacht le c^e/ile, achan f^ear acu/ ag moladh = a c^eanntar d^u/thchais fe/in. Ni/ h-+e/ an c^uid is = fearr de+'n litridheacht e/, agus '+n-+a d^iaidh sin = ta/ corr+-+g^iota fileamhanta ann. Deir an *Dall = i g+ceathreamha f^ileamhanta amha/in. = @{"Ni/ h-+e/ sin an cleachtadh fuair mise ins = an du/n. =L Da/ d+tigeadh chun snuadha gach gra/inne =L Acht cruithneacht agus plu/r acu/+-+san le = cliu/ =L Da/ sgabadh agus u/ir+-+leann *Ma/rta."}@ =LV Ach ni/+'l mo/ra/n filidheachta sna h-+agallaimh = seo. An do/igh ar cumadh iad - b'+f^e/idir an da/ = f^ile annsin os coinne a c^e/ile agus sgaifte = ag e/isteacht leo/ - ni/ t^iocfadh daobhtha snas = liteardha a b^eith orthu/. Ni/ rabh an f^aill acu/ le =

b^eith ag smuaintiughadh go domhain. C^aithfeadh = an m^eadaracht a b^eith furast, sa do/igh nach = g+cuirfeadh si/ mo/ra/n moille ar an f^ile. = C^aithfeadh na smuaintightheacha a b^eith so+-+t^uigthe, = agus fo/irstineach do+'n t+sluagh. = Deirtear go d+ta/inig *Toirdhealbhach_O/_Cearbh-= alla/in trasna na h-+*E/ireann ar cuairt chuig = *Mac_Cuarta. Ta/ cuid m^o/r de+'n t+seanchusg = a b^i/ acu/ le fagha/il ag na seandaoini/ i n-+*Ome/ith = go fo/ill. Deir siad gur s^einn an *Dall ar an = c^la/irsigh do *C^earbhalla/n agus gur d^ubhairt = seisean sa deireadh: = @"Is binn bog bre/agach a s^einneas tu/,"@ =LV Agus gur f^reagair an *Dall e/: = @"Is minic a bi/os an f^i/rinne searbh."@ =LV B^i/ cuid m^o/r cainnte '+n-+a d^iaidh sin acu/ = ag cur ceisteannai/ cruaidhe ar a c^e/ile agus = ag de/anamh ceo/il ag ca/ineadh a c^e/ile - ach na/r = c^a/ineadh a g+ca/ineadh na nach rabh siad = da/iri/ribh. Is do/ighche go rabh comhra/dh caradach = acu/ le c^e/ile, na b^i/ an b^eirt dall agus b^i/ siad = '+n-+a bh+fili/, agus creidim gur minic ar an = smuaintiughadh amha/in iad. = Tra/chtfaimi/d anois ar an taoibh a ba = b^ro/naighe de s^aoghal *S^e/amuis_M^ic_Cuarta. = Dall is mar b^i/ se/ b^i/ ple/isiu/r mo/r aige as a =

c^uid filidheachta agus as a c^uid siubhail, agus = as an c^umann a b^i/ eadar e/ fe/in agus fili/ eile. = Is aoibhinn linn a c^luinstin ag moladh c^eo/l na = n-+e/an no/ ag tra/cht eadar s^u/gradh is da/iri/ribh = ar an lon a b^i/ ag #Nighean a/luinn *C^uinn_Ui/_= Ne/ill#, no/ ar #G^earra/n *B^riain_Ui/_B^eirn#. = Ach ni/ b^i/odh an solas ciu/in loinnireach sin i n-+a = c^roidhe i g+comhnaidhe. Ta/ da/ntai/ cosgarthacha = '+n-+a d^iaidh ~+b^eir le fios du/inn goide/ an criath-= rughadh a t^ug an saoghal do/. Is creathnach an = t-+amhra/n #Scanradh an Daill#. = @{A d^aoini/, nach truagh libh me/ '+mo t^ruaill = b^ocht ag e/agcaoin, =L Ta/ me/ anocht faoi g^ruaim 's gan m'+f^uas-= gailt ag aoinneach =L Fa/ na h-+ocht n+gini/ d^e/ag do b^i/ mise a = c^umhdach =L Gur fuadadh go le/ir iad o/+'n c^re/atu/r gan = su/ile. =LV Cibe/ neach a rinne mo d^i/oghbha/il, no/ c^uir = daoini/ le c^e/ile, =L No/ ~+s^aluigh *Lios-Caomhan, *Dia di/leas '+n+a = d^iaidh air, =L Mallacht na naomh air, is lom+-+d^i/oghbha/il a = c^e/ille air. =L Go n-+aidmheo/chaidh se/ na gni/omhartha+-+sa i = bh+fiadhnaise f^eara *E/ireann.}@ =LV Ta/ ceathair no/ cu/ig de c^eathramhnacha eile =

ann, ag mallachtaigh ar an g^adaidhe, agus da/ = g+cluineadh se/ an ceann deireannach b^e/adh a = c^roidhe i n-+a c^liabh comh cruaidh le carraig no/ = b^e/arfadh se/ an t-+airgead ar ais do+'n f^ile: = @{La/ an b^reitheamhnais be/idh na slo/ighthe ag = *Ri/_an_Domhnaigh da/ g+cunntas, =L Is tchi/fidh tu/ *Mac_na_h-+O/ighe ag roinnt = glo/ire ar A m^uinntir, =L Be/idh tu/ '+do d^eoraidhe 's be/idh to/ir ag na = h-+aingle ort; =L Cha leigeann siad da/ g+comhair t^u/ agus lo/n = bocht an daill leat.}@ =LV Is tostach bogtha a b^eas duine i n+diaidh an = da/n seo a le/igheamh - i la/thair an rud is = sga/thmhaire ar an t+saoghal, duine deileo/ir a = d+tearnadh e/agco/ir air ag sgreadaigh ar *D^ia = ag iarraidh di/oghaltas. = Duine a m+bi/onn saoghal corrach aige, de = re/ir mar ~+bi/os se/ ag e/irghe aosta sin mar is = measa a bi/os se/ ag e/irghe. Is bocht an t-+amharc = an *Dall, agus a c^a/irde ag imtheacht roimhe 'un = na h-+uaighe, agus e/ ar s^iubhal i n-+a e/an b^ocht = sgaithte, ar s^iubhal mar dubhairt se/ fe/in, @"i = n+dorchadas oidhche is lae."@ Ta/ mairgneach = m^o/r f^ada aige fa/ b^a/s *Ne/ill_O/ig ins an = ceathramhadh bliadhain de/ag. = @{"An croidhe na/r m^eathach chun caithmhe gach = a bh+fuairis."}@ =LV

Chan e/ an c^uid is fearr de n-+a c^uid filidh-= eachta e/. Aon c^ine/al amha/in e/ fe/in, #Tuireadh = *S^omhairle_M^ic_D^omhnaill# agus #*Caislea/n_= an_G^lasdroma/in#. Ta/ tuilteacha ionntu/ cos-= amhail leis an c^ine/al a sgri/obhadh cuid fili/ na = *Mumhan. Ach is fearr li/ne amha/in de #F^a/ilte = do+'n E/an# na/ an triu/r acu/. Chan sin de+'n = #M^airgneadh# e/ a rinne se/ fa/ n-+a b^eirt = dearbhra/thrach, *Ruaidhri/ agus *Brian, a fuair = ba/s an seachtmhadh bliadhain de/ag. = @{"A d^earbhra/thair m^uirnigh, an g+cluin tu/ an = c^uach? =L E/irigh suas agus e/ist le n-+a ta/th+-+b^uan, =L A c^ro/dh+-+f^ear da/ d^i/sleacht mo c^uim =L An do/igh leat gur mian leat mo sgara-= mhain. =L Cre/ad fa/+'r do/igheadh mo c^roidhe leat =L Mar sma/l g^ri/s no/ suth salach =L Agus a *Ruaghraidh, acht muna n-+e/irighir i = n-+am =L Nach truagh leat dithleacht ar seachra/n. =LV Nach bh+feiceann tu/ *Brian tar e/is a b^a/is, =L Le+'r goineadh tarmhuinn mo t^rom+-+g^ra/idh; =L No/ mise 's gan le/ars in mo c^eann, =L 'S nach truagh libh e/imhtheach an t+sean+-+daill. =L

Freagraidh do+m' e/imhtheach i n-+am, =L 'S nach furas e/isteacht re dona/n. =L Goirid bhur n+dithleacht do bhur g+comhair =L Is na/ dearmaduigh sibh+-+se an b^ochto/g.}@ =LV Canann se/ ar gach duine da/+'r fa/gadh go = cumhaidheamhail ariamh, o/ nighean *Lir agus o/ = *C^onall_C^earnach anall. Ni/ rabh aon duine acu/ = comh sgaithte leis fe/in: = @{Ni/ me/ *Nuala ag gol sa *Ro/imh =L Ar uaigh na d+tri/ seano/ir, =L 'S ni/ rabh nighean *Ui/_D^omhnaill dall =L Gidh gur caoineadh a bro/n a luadh ann.}@ =LV T^e/id na bliadhanta thart agus fuaruigheann = a c^uid fola leis an aois. E/irigheann na bo/ithre = dorcha ni/os aimhre/idhtighe. Imthigheann a c^airde, = duine i n+diaidh an duine eile. Cailleann an = file an greann, agus ni/ b^i/onn an f^a/ilte roimhe = a b^i/odh. Tig an b^reo/idhteacht air. Cluin muid = a g^uth ag teacht chugainn go fann o/ leabaidh = an b^a/is: = @{Is fada me/ '+mo luighe i *Lughbhaidh =L '+Mo sgraiste b^ru/ighte, mo m^i/le cra/dh! =L Du/isigidh is cruinnigidh na seabhaic lu/th-= mhar' =L 'S iomchraigidh an t-+u/r+-+m^ac i g+caol na = g+cna/mh. =LV

Si/ntear si/os mo t^aobh le *Ruaidhri/ =L Mar a bh+fuil mo c^uallaidh, *Brian_Ba/n; =L 'S ta/ siad an di/s ann '+n-+a luighe ar = uaigneas - =L Cuir eadar f^uacht me/ 's cor de+'n g+cla/r.}@ =LV Innsigheann se/ an t-+aithreachas ata/ air fa/+'n = t+saoghal gan u/sa/id a c^aith se/ - ar s^iubhal o/ a/it = go h-+a/it ag filidheacht. Ach as a d^eireadh b^eir = se/ a leagan amach fe/in du/inn: = @{Ach ma/ t^e/ighim go *Flaitheas, a *Ri/ na = n+gra/sa, =L Ce/+'r bh+fearr '+mo t^a/mh me/ na/ ~+de/anamh = ceo/il.}@ =LV Creideann muid go bh+fuil an ceart annsin = aige, go rabh *Dia sa/sta do/. Rinne se/ u/sa/id = m^aith de+'n b^uaidh a fa/gadh aige, agus d'+f^e/ad-= faidhe a ra/dh leis mar a dubhairt file an *B^e/arla = leis an doctu/ir: = &{And sure the Eternal Master found =L The single talent well employed.}& =LV Deir an *Sagart_O/_Muireadhaigh gur+a+b e/ an = *Baile_Nuadh a d+tra/chtann se/ ins an amhra/n seo = air, an baile beag i g+*Cuailgne a d+tugann siad = *Newtownbagenal ins an *B^e/arla air anois; = agus deir se/ gur do/ighche gur cuireadh annsin e/ =

ag taobh *B^riain agus *Ruaidhri/ agus *Ne/ill_O/ig_= M^ic_M^urchaidh. = Mar ~+dubhairt me/ cheana fe/in, ta/ se/ ra/idhte = go coitcheanta gur+a+b e/ *Se/amus_Mac_Cuarta = an file is mo/ de c^uid fili/ *C^u/ige_Uladh. Sin = baramhail na n-+ughdar a sgri/obh air, agus bar-= amhail na bh+fili/ a b^i/ beo/ le n-+a linn, agus is fiu/ = du/inn dearcadh go ge/ar uirthi/. B^i/ fili/ eile = i n-+*Ulaidh a rinne da/ntai/ a c^uirfeadh a oiread = aoibhnis ort agus c^uirfeadh da/n ar bith de c^uid = *M^ac_Cuarta, mar ~+b^i/, *Peadar_O/_Doirni/n agus = *Cathal_Buidhe_Mac_Giolla_G^unna. Ach ni/ = h-+ionann an t-+aoibhneas a c^uireas siad ort. = B^i/ se/ ar an f^ear d^eireannach de na sean+-+f^ili/. = Ni/+'l bearn ar bith eadar an *Laoi_Fiannaidheachta = #A b^ean, beir leat mo le/ine#, agus #A = Nighean A/luinn *C^uinn_Ui/_Ne/ill#. Ta/ da/n *M^ac_= Cuarta ni/os se/imhe, sin a bh+fuil ann. = B^i/ se/ dall, agus b'+iomdha rud ar c^osain = di/oghbha/il an amhairc air e/. C^oinnigh se/ ag = comhra/dh le n-+a intinn fe/in e/ agus ag meabh-= rughadh ar smuaintightheacha a/rda uaisle. Ni/ = c^luin muid ag moladh o/lacha/in e/ ach go h-+annamh. = Is beag a t^ra/chtas se/ ar a/ilneacht ban. Is = fearr leis ag cainnt ar = @{"C^eileabhar na n-+e/an glo/rach luath,"}@ =L agus ar = @{"B^la/th na d+tulcha ar gach taoibh."}@ =L

Ta/ se/ leis fe/in, sgaithte amach o/+'n sgaifte, = ag siubhal go soineanta ar na bo/ithre, ag = e/isteacht leis an @"e/an b^eag a b'+a/ille ga/ire = ar e/anlaith na g+craobh,"@ agus ag smuaintiughadh = ar an a/ilneacht ata/ fa/ d+taobh de @"le teacht an = f^e/ir."@ Ta/ an b^uaidh aige nach m+bi/onn ach ag an = c^uid is mo/ de na fili/; ta/ se/ '+n-+a f^eall-= samhnaidhe m^o/r. = T^a/inig se/ as ceanntar uasal, ceanntar = *C^uailgne a bh+fuil tra/cht air ins an *Ta/in. Ma/+'s = nidh go bh+fuil se/ curtha sa roilig b^ig sin i = g+*Cuailgne, ce/+'r c^o/rtha d^e d^uine eile. Ta/ = a/ilneacht mara agus ti/re i n-+a t^imcheall annsin = agus ceileabhar na n-+e/an os a c^ionn mar = d'+iarrfadh a b^e/al a b^eith. Agus maireann = ge/imneach an *Donn_Cuailgne i g+cu/l na mac+-+alla = fa/ na gleannta/in; agus b'+f^e/idir go bh+fuil an = t-+amharc ag *Mac_Cuarta anois agus go = bh+feiceann se/ *Cu/chulainn i n-+a c^arbad ag = tabhairt ta/rrtha/la ar an *C^raobh_Ruaidh agus iad = i n+guais ar *M^agh_Muirtheimhne. =

[II. - *Peadar_O/_Doirni/n.] =TTT I n-+a leabhar, &#The Hidden Ireland#&, = deir *Domhnall_O/_Corcordha an c^ainnt = seo: = &In South Ulster, in spite of its literary activity, the = break with the past is noticeable. Anonymous singers = in Munster write a more refined type of lyric than = the most famous poets of this school.& = Ta/ an ra/idhte deireannach seo comh h-+e/ag-= co/rach agus na/r+b^ f^e/idir go leigfidhe leis e/ go = dti/ an t-+am seo d^e la/; agus ni/or leigeadh. = Ni/+'l mise ag gabhail a ra/dh mo/ra/n fa/ sin; ach = is e/ mo b^aramhail go bh+fuil beaga/n ion+-+ra/idhte = fa/+'n c^e/ad abairt. Is do/igh liom go rabh = *Domhnall_O/_Corcordha a d^eas do+'n f^i/rinne ar = d^o/igh na/r s^amhail se/ ar c^or ar bith. Si/lim go = rabh an &"break with the past"& i g+*Cu/ige_Uladh, no/ = ar sgor ar bith go rabh a t^u/s ann. D^'+aindeo/in = sgoltacha na m+ba/rd, b^i/ cuid fili/ *C^u/ige_Uladh = ag briseadh ar s^iubhal o/ na sean+-+riaghlacha agus = o/ na sean+-+smuaintighthe. Chan comhartha laige = a b^i/ ann sin ach comhartha urraidh agus bisigh. = Nuair a d'+imthigh *Mac_Cuarta d'+imthigh an file = mo/r deireannach de+'n t+sean+-+dream. T^a/inig =

'+n-+a d^iaidh *Peadar_O/_Doirni/n, an file a rinne = #Triamhain na Ma/thara fa/+'n Leanbh#. = B'+f^e/idir go bh+fuil se/ ro/+-+d^a/na a ra/dh gur leo/r = an da/n seo le cruthughadh go rabh a/thrach ag teacht = ar an litridheacht. Is fi/or an sean+-+f^ocal a deir = go "sgiordann e/an as gach ealt," ach is = deacair gan smuaintiughadh gur tu/s a/thraigh e/, = gur si/ol a b^i/ ann ar d^ual do/ barr a t^eacht as = i n-+ionad gas lustain ins an b^arr a b^i/ apuighthe. = Ta/ se/ i n-+a e/an c^orr i+measg bhe/arsai/ sta/tamhla = an *Da/in_Di/righ, na *Tri/_Rann_agus_an_t-+Amhra/n, = na h-+aislingi/, na h-+amhra/in ag moladh na m+ban, = na caointightheacha agus na h-+agallaimh a b^i/ da/ = g+cumadh roimhe agus le n-+a linn. Ta/ an smuain-= tiughadh nuaidh, ta/ an sge/al nuaidh. Bean ata/ = ag caoineadh a leinbh, a m^arbh cuid saighdiu/r = *C^romail, agus is seo mar labhras si/: = @{Nach mairg domh a+d' e/is, =L A leanbha/in na g+craobh! =L Nach n+deacha me/ ar teicheadh leat =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =L Nuair a t^a/inig siad go n+dith =L Uch, na/r nocht me/ mo c^li/ =L I n+du/il go maothfainn iad =L A leanbha/in mo c^le/ibh.}@ =LV Annsin tig ceathreamha orainn ata/ comh cos-=

garthach agus gur deacair i/ a le/igheamh, ag innse = fa/ s^oineantacht an leinbh b^ig i la/thair an b^a/is: = @{B^i/ aoibh ort le do na/mhaid, =L A leanbha/in na g+craobh! =L B^i/ aoibh ort le do m^a/thair =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =L Is cumhain liom do g^a/ire =L Nuair a stialladh o/ mo la/mha t^u/ =L D'+aimhdheo/in do c^a/ile+-+sa =L A leanbha/in mo c^le/ibh. =LV Ca/ n+deachaidh a/r g+ca/irde =L A leanbha/in na g+craobh! =L Ta/id '+n-+a luighe gan a/ird =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =L Ta/id uile ins an uaigh, =L Na curaidh c^alma c^ruaidh' =L A d^e/anfadh a/r an t+sluaigh d^uit, =L A leanbha/in mo c^le/ibh!}@ =LV Annsin tig cunntas ar an g^ni/omh sga/thmhar = a c^uireas a/r g+cuid fola is feo/la fri/d a = c^e/ile: = @{T^oll siad do la/r+-+sa =L A leanbha/in mo c^le/ibh, =L Is tu/ ann mo la/mha, =L A leanbha/in na g+craobh! =L

Do goineadh mo c^li/, =L O/ir c^uaidh an ga go n+dith, =L Is do ling fuil do c^roidhe =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =LV Do c^onnacas do d^aor+-+p^ian =L A leanbha/in na g+craobh! =L Ni/ aithrisim mo p^ian+-+sa =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =L Do t^roid mise leo/ - =L Ni/or s^uim liom mo b^eo/, =L T^oghfainn ba/s sa g^leo/, =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =LV Do c^eangail siad le crann me/ =L A leanbha/in na g+craobh! =L Ionnus go bh+fe/achainn d'+an+-+c^ruth =L A leanbha/in mo c^le/ibh! =L B^i/ t^u/ ar b^a/rr an p^i/ce, =L 'S do c^uala me/ do c^aoi+-+se, =L 'S do re/ab sin mo c^roidhe+-+se, =L A leanbha/in mo c^le/ibh.}@ =LV Ni/+'l da/n ar bith sa *G^aedhilg cosamhail = le seo. Ta/ se/ comh tobann, comh ta/rnochta, = agus comh tre/an agus nach bh+fuil a f^ios agam = goide/ a de/arfaidh me/ leis. An d^e t^aisme a = c^um *Peadar_O/_Doirni/n? An guth a t^a/inig = as a b^e/al nach rabh neart aige air? Ar le/igh = se/ i m+*Be/arla filidheacht eighinteacht a b^i/ =

cosamhail le seo? No/ ar t^uig se/ go rabh = a/thrach riachtanach i bh+filidheacht na h-+*E/ireann, = agus go rabh mo/ra/n a/dhbhair filidheachta nach rabh = fili/ ag baint leo/, agus go rabh se/ riachtanach = an m^eadaracht a b^eith ag cur leis an smuain-= tiughadh ni/ b'+f^earr na/ b^i/ ins na sean+-+amhra/in? = Is deacair a ra/dh. Ach reath an da/n seo as = du/thchas ar sgor ar bith. = Ni/ fios domh da/n ar bith eile de c^uid = *P^eadair_Ui/_D^oirni/n ata/ glan ath+-+sgartha o/ n-+a = am mar ~+ta/ an ceann seo. Ins an me/id eile = de n-+a c^uid oibre ata/ i b+prionta, ta/ se/ = cosamhail go leo/r leis an aois ar m^air se/ = innti/. San am c^e/adna ta/ dreach daoithe fe/in = ar a c^uid filidheachta. Ta/ binneas focal aige, = agus aoibhneas samhailte. Tabhuigheann se/ go = maith an moladh a t^ug *Art_Mac_Biona/id do/: = @{Ca/ bh+fuil an m^il a b^i/odh '+tonnadh anuas =L Le *Doirni/n na g+Cuach 's na siolla mi/n.}@ =LV Seo cuid de+'n m^il sin agus, ma/+'s eadh, is = blasta: = @{A ainnir c^iu/in na g+ciabh, teanna liom is = triall =L Ar astar go *Sliabh_Feidhlim, =L Mar nach d+tig '+n-+a/r n+diaidh caraid no/ = cliar =L No/ neach ar bith faoi c^ian buadhartha; =L

Be/idh mise mar sgiath c^osanta ar gach = cian, =L A lile mar an g^rian ag e/irghe, =L 'S m^uirfinn duit mar b^iadh an torc = alla 'gus a' fiadh, =L 'S d^e/anfainn cathair duit sa bh+fe/ar = c^raobhach.}@ =LV Ta/ an da/n glan geal loinnireach seo la/n de = d^raoidheachta, la/n de+'n a/ilneacht m^eallacach a = bi/os i rudai/ i bh+fad uainn, i n+druim mara le = luighe gre/ine, no/ i malaidh s^le/ibhe, no/ i locha/n = uaigneach i n+gleann. Agus ce/ eile a d+tiocfadh = leis an li/ne seo a c^anstan ach e/ fe/in? = @{'S d^e/anfainn cathair duit 'sa bh+fe/ar = c^raobhach!}@ =LV B^i/ buaidh ar leith ag *Peadar ag de/anamh = amhra/n ag mealladh daoini/ chun siubhail. B^i/ a = c^roidhe astoigh ins an t+siubhal. Innistear = du/inn gur e/aluigh se/ fri/d *C^onnachta agus = *C^u/ige_Mumhan agus gur c^aith se/ bliadhain go = leith ag tabhairt cuairte ar na sgoltacha = annsin. Creidim go bh+faca se/ na sgoltacha = uilig, ach ni/ do/ighche gur+b^' iad a m^eall chun = siubhail e/. Ce/ d^eadh, b^i/ coimhlint aige le file = a b^i/ i n-+a c^eanntar du/thchais, agus fuair an =

file a b^uaidh, agus d'+imthigh *Peadar go bh+faghadh = se/ greim ni/ b'+f^earr ar ealadhain na filidheachta. = Ach ta/ geasa ar an t+siubhal fe/in, gan tra/cht ar = a d^ath eile. B^i/ aisling roimhe sa ro/d a b^i/ g^a/ = t^arraingt o/+'n a/it a rabh siubhal daoini/. Ba sin = an smuaintiughadh a ba b^uaine a b^i/ i n-+a intinn, = an solas geal glo/rmhar a b^i/ i g+comhnaidhe ag cur = ga fri/d ne/altai/ a aignidh, agus a c^reach le = miantai/ gur nochtadh go h-+iomla/n e/ i #n-+U/r+-+= C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte# - da/n de na da/ntai/ = is mi/ne canamhaint agus is binne ceo/l da/+'r = cumadh i n-+*E/irinn ariamh. = @{A c^iu/in+-+b^ean t+se/imh na g+cuachann pe/arlach, =L Gluais liom fe/in ar ball beag, =L Nuair a b^e/as uaisle is cle/ir is tuataigh = i ne/all =L I n-+a suan faoi e/adaigh ba/na. =L In uaimh go m+be/inn i bh+fad uabhtha araon =L Teacht nua+-+c^ruth gre/ine i m+ba/rach, =L Gan duas linn fe/in i n-+uaigneas aereach =L San uaimh sin *C^e/in_M^ic_Ca/inte.}@ =LV An c^e/ad li/ne de a le/igheas muid, cuireann se/ = a d^u/il le da/n pe/arlach loinnireach muid, agus = chan du/il gan f^agha/il sin. Is deas an do/igh a = bh+figheann se/ an *G^aedhilg; ceardaidhe mo/r = focal a d+tig leis focla cosamhail le @"nua+-+=

c^ruth gre/ine"@ agus @"uaigneas aereach"@ a = c^umadh. = @{A ru/n mo c^le/ibh nach mar sin a b'+f^earr duit =L Tu/s do s^aoghail a c^aitheamh liom, =L 'S gan a b^eith i g+clu/id faoi le/an ag bu/r = gan c^e/ill =L I g+ceann tu/irne is pe/ire ca/rdai/; =L G^eabhair ceo/l na d+te/ad ar lu/th na me/ar =L Do do d^u/sgadh is bhe/arsai/ gra/dha, =L 'S ni/+'l du/n faoi+'n g^re/in comh su/gach aereach =L Le h-+U/r+-+C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte.}@ =LV Is iomdha bhe/arsa a canadh fa/ m^na/, a oiread = agus go si/lfea/ go rabh deireadh ra/idhte sul a = d+ta/inig *Peadar i d+treis. Ach e/istigidh le = seo: = @{A p^lu/r na maighdean is u/ire gne/ =L Fuair cliu/ le sge/imh o/+'n *A/dhamhchloinn =L A c^u/l na b+pe/arlai/, a ru/n na h-+e/igse =L A d^u/blas fe/ile is fa/ilte; =L A g^nu/is mar g^re/in le du/sgadh an lae, =L A m^u/chfadh le/an le do g^a/ire, =L 'S e/ mo c^umhaidh gan me/ 's tu/, a s^iu/ir, = linn fe/in =L 'Sa du/n sin *C^e/in_M^ic_Ca/inte.}@ =LV Ni/+'l sgri/bhinn mo/r ar bith nach m+bi/onn ag dul = chun a/ilne go deireadh, agus is e/ sin do+'n =

amhra/n seo e/. Ins an c^eathramha d^eireannaigh = ta/ caorthacha geala solais, mar b^e/adh soillsigh = *Samhraidh ann, samhailteacha a t^ig agus a = imthigheas comh tiugh le re/alta ag tuitim: = @{Cluinfear uaill na n+gadhar le luas i = n+diaidh =L *B^riain luaimnigh b^ea/rnaigh i bh+fa/sach, =L Fuaim guth be/il+-+b^inn cuach is smaolach =L Suailceach ar g^e/agaibh a/lta/n; =L I bh+fuar+-+linn t+se/imh tchi/fir sluagh+-+b^uidhean = e/isg =L Ag ruagadh a c^e/ile 'sa t+sna/mh ann; =L 'S an cuan gur le/ar duit uait i g+ce/in =L O/ Nua+-+c^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte.}@ =LV Is iomdha file a b^aileo/chadh a bh+fuil de = aideachtai/ ins an *G^aedhilg ag tra/cht ar an = radharc a b^i/ o/+'n c^noc sin nach m+be/adh a oiread = ra/idhte aige i n+diaidh an iomla/in. = Is iad na tri/ h-+amhra/in seo na rudai/ is = fea/rr de+'n me/id a c^onnaic muid i g+clo/ de = c^uid filidheachta *P^eadair_Ui/_D^oirni/n. Fa/gadh = #*Neilli/_B^a/n# air fosta, agus ta/ daoini/ = a/ithrid ion+-+b^aramhlach gur+a+b e/ a rinne #*Se/amus_= Mac_Murchaidh# fosta. Ach ni/ s^amhlo/chainn = gur+a+b e/ a c^um ceachtar acu/. Ni/ fe/idir a b^eith = cinnte fa/ na gnaithe ar sgor ar bith. Ta/ amuigh =

is astoigh ar t^ri/ d^uisi/n da/ntai/ eile '+n-+a d^iaidh = agus a m+bunadhas '+n-+a g+codladh i la/imh = sgri/bhinni/, ma/+'s mo/r an truaighe e/. Ba m^aith = linn ni/os mo/ iomra/dh na/ sin a c^luinstin ar = "*D^oirni/n_na_Se/ad." = Ni/+'l se/ furast a m^eas goide/ an a/it a ba = c^o/ir a t^abhairt do *P^eadar_O/_D^oirni/n i+measg = c^uid fili/ na h-+*E/ireann. Ni/+'l se/anadh le = de/anamh air gur file mo/r a b^i/ ann. Ach ni/ h-+e/ = is mo/. Is e/ is a/ilne; is e/ is mi/ne cainnt = agus ceo/l. Imthigheann se/ i bh+fad i n+doimh-= neas na spe/ire, mar g^ni/dheas an uiseo/g la/ = *Earraigh no/ maidin i d+tu/s an t+*Samhraidh. = Da/lta *S^e/amuis_M^ic_Cuarta, bi/thear ag = di/ospo/ireacht fa/+'n a/it ar rugadh e/. Dubhairt = *Sea/n_O/_Da/laigh gur as *Tiobraid_A/rann e/, agus = c^uir se/ #*Sliabh_Feidhlim# i g+clo/ mar amhra/n = *Muimhneach in &#The Poets and Poetry of = Munster#&. Dar liom go bh+fuil se/ le h-+aithne ar = #*S^liabh_Feidhlim# gur *Ultach a rinne e/. Ta/ a = oiread eo/lais san am i la/thair againn ar = *P^eadar_O/_D^oirni/n agus go bh+fuil a f^ios agam = go maith nach as *Tiobraid_A/rann e/. Ta/ cunntas = iomla/n sgri/obhtha ar a s^aoghal ag *Graham agus ag = *Mac_Ui/_C^earnaigh. De re/ir na n-+ughdar seo = t^a/inig se/ chun t+saoghail i *Ra/th_Sgiathach i n-+aice = *D^u/n_Dealgan, agus c^aith se/ deireadh a s^aoghail = fa/+'n c^umar c^e/adna, ag teagasg sgoile i bh+*Foir-=

ceall ag cri/ch *A/rd_M^acha, agus fa/ g^iota b^eag = de+'n c^noca/n sin ar c^uir se/ a c^liu/ fada = leitheadach - #U/r+-+C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte#. = Innistear du/inn gur leig se/ na pa/isti/ = amach a d^e/anamh cuideachta la/ amha/in agus gur = s^uidh se/ si/os a d^e/anamh a sgi/ste. S^uidh, creidim, = agus e/ tuirseach. B^i/ an aois i n-+a c^na/mha. = B^i/ an deallramh ag imtheacht as an domhan. Is = furast du/inn a s^amhailt, i n-+a s^uidhe annsin = agus la/mhsgri/bhinn aige, leabhar *Gaedhilge no/ = sean+-+da/n de c^uid na *Gre/ige no/ na *Ro/imhe - = agus e/ ag brionglo/idigh fa/ na bliadhanta fada = a b^i/ taobh thiar de. S^iubhail se/ cuid m^o/r ar = fud *C^u/ige_Uladh agus *C^onnachta agus *C^u/ige_= Mumhan. Fuair se/ cuid m^o/r anro/idh agus = imnidhe; b^i/ *Sea/n_an_F^eadha ar t^o/ir a c^inn = fada buan. C^onnaic se/ cuid m^o/r; c^eo/l se/ = cuid m^o/r. B^i/ se/ uilig thart. Ni/ c^eo/lfadh se/ = agus ni/ s^iubhalfadh se/ feasta mar ba g^na/thach = leis. = B^i/ *Peadar_O/_Doirni/n tuirseach agus t^uit = se/ '+n-+a c^odladh. = Nuair a fuair pa/isti/ an a/imear rinne = siad a sa/ith cuideachta. Sa deireadh nuair a = b'+f^ada leis an c^uid a ba stuamdha acu/ a b^i/ an = maighistir i n-+a c^odladh, t^a/inig siad go dti/ e/ = go musgladh siad e/. C^roith siad e/ agus c^roith = siad ari/s e/. Ni/or b^og se/. =

B^i/ *Peadar_O/_Doirni/n marbh. = Is mo/r an truaighe nach bh+fuil dealbhtho/ir = againn - dealbhtho/ir fi/or+-+*G^aedhealach a d^atho/chadh = an pioctu/ir seo - an sean+-+f^ile '+n-+a luighe = marbh agus sgaifte pa/isti/ thart air agus iad = faoi eagla agus uathbha/s ag an rud seo nach rabh = mo/ra/n tuigse acu/ air - an ba/s; agus thiar ar = a g+cu/l, maol+-+c^noc craobhach agus solas na = gre/ine ag breacadh an duilleabhair air agus = ag de/anamh mion+-+re/altai/ '+n-+a mi/lte de, ar = #U/r+-+C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte#. =

[III. - *Cathal_Buidhe_Mac_Giolla_G^unna.] =TTT Seo file nach d+teachaidh leath a luach air = i n-+a am fe/in no/ o/ s^oin. Is deacair = do d^uine ar bith a t^uigeas litridheacht = a t^uigbhea/il cad chuige ar ainmnigheadh e/ ar = f^ear de na fili/ beaga agus ar cuireadh = *Pa/draig_Mac_Giolla_F^ionntain i+measg na = bh+fili/ mo/r. Ni/+'l mo/ra/n de c^uid da/ntai/ *M^ac_= Giolla_F^ionntain i b+prionta, ach an me/id ata/ = ni/+'l ceann ar bith acu/ a d^ath ni/os fearr na/ na = ce/adtai/ eile a c^um fir nach bh+fuil mo/ra/n = iomra/idh leo/. = Seo mar c^aithfeadh an sge/al a b^eith: b^i/ = *Pa/draig_Mac_Giolla_F^ionntain i n-+a m^aighistir = ar sgoltacha filidheachta agus is do/ighche go = rabh eo/las mo/r aige agus eo/las beacht ar an = t+sean+-+litridheacht, agus go rabh cliu/ f^ilea-= mhanta aige d^e n-+a t^airbhe sin. Ach ni/or+b^' = amhlaidh mar ~+b^i/ *Cathal_Buidhe. Ni/ rabh mo/ra/n = bainte aige leis na sean+-+no/sai/ filidheachta. = Ma/ b^i/ intinn *P^eadair_Ui/_D^oirni/n e/agcosamhail = leis an intinn a b^i/ ag furmho/r na bh+fili/ ins an = ochtmhadh ce/ad de/ag, b^i/ intinn *C^athail_B^uidhe =

glan athsgartha amach uabhtha. Is fusa i bh+fad do = d^aoini/ an lae indiu e/ a t^uigbhea/il na/ do+'n = m^uinntir a m^air le n-+a linn, dar leat. Siud = is go bh+fuil blas an t+sean+-+t+saoghail ar a c^uid = *Gaedhilge, ta/ rud e/igin i n-+a c^uid smuain-= tightheach ata/ la/ithreach. = Ba iad lucht an t+sean+-+le/ighinn - an m^uinntir = a fuair oileamhain intinne i g+cu/irteannai/ na = filidheachta - an dream deireannach a tchi/feadh = an m^aith a b^i/ i bh+fear de+'n c^ine/al seo. = B'+f^earr i bh+fad an breitheamhnas a b^e/arfadh = na daoini/ coitcheanta gan oideas air. Ta/ a = s^liocht air. Ta/ #An Buinnea/n Buidhe# agus = #Amhra/n *C^athail_B^uidhe# agus #*Caitli/n_= Triall# i m+be/al na n+daoini/ achan a/it o/+'n = *C^abha/n go *Ti/r_C^onaill. Ach seo baramhail na = sgola/iri/, fe/adaimi/d a b^eith cinnte, a c^uir = *Niocla/s_O/_Cearnaigh si/os i n-+a la/imhsgri/bhinn: = &Cahal or Charles Buidhe Gunn, the author of this = (An Buinnea/n Buidhe) and several other humorous = songs, was a celebrated character who frequented the = South-Western counties of Ulster.& = Is lom gearr+-+ruballach an cunntas e/ sin. = Ni/+'l mo/ra/n ar *C^athal_B^uidhe ann. Baramhail = iongantach do *C^athal agus do+'n g^reann a = c^aithfeadh a b^eith ag an f^ear a t^ug amhra/n =

greannmhar ar an #B^uinnea/n B^uidhe#. Ni/+'l = di/oghbha/il ar bith grinn ar an amhra/n cinnte, ach = ni/ amhra/n grinn ar c^or ar bith e/. B^i/ se/ comh = maith agat saoghal greannmhar a t^abhairt ar = s^aoghal *C^athail. B^i/ greann ann; ach i n+diaidh = an iomla/in saoghal bro/nach tu/tach a b^i/ ann. = Deirtear go rabh se/ ag dul a b^eith i n-+a = s^agart i n-+a o/ige, agus gur c^aith se/ seal i = *Salamanca. Is doiligh a ra/dh goide/ a t^ug air = cu/l a t^abhairt leis an oifig seo, goide/ na = smuaintightheacha a rinne se/, ag siubhal fa/ na = clu/ideannai/ suaimhneacha thall sa *Spa/inn; is = doiligh a ra/dh ca/ m^e/ad taom bro/in a c^uir se/ = de, sul a bh+facaidh se/ fe/in agus tuilleadh nach = d+tiocfadh leis a b^eith i n-+a s^agart, no/ go rabh = gairm eile air. B^i/ bo/ithre geala agus = cuibhrinn g^lasa sa b^aile i g+*Conndae_an_C^abha/in, = agus ba d^eas an g^rian a b^i/ ag deallramh ar = *Loch_M^ic_an_E/in. B^i/ caili/ni/ caoidheamhla = soineanta ann; b^i/ meadhar agus spo/rt ann, = damhsa agus biota/ilte. Creidim go rabh *Cathal = ro/+-+b^eo/, ro/+-+f^olla/in le cuireadh meallacach an = t+saoghail seo a d^iu/ltadh agus trosgadh agus = urnaighe a d^e/anamh agus ple/isiu/r an domhain = a s^eachnughadh. = Is do/ighche go d+ta/inig smuaintightheacha dith+-+= c^reidimh fri/d a c^eann mar a t^ig siad fri/d = c^eann achan duine ariamh da/ d+tearn mo/ra/n =

meabhruighthe - smuaintightheacha a b^eirfeadh = greim ni/ ba daingne air nuair a d'+e/ireo/chadh = se/ ni/ ba sine, mur' socruigheadh se/ leo/ an t-+am = sin. Ni/ maith le duine samhailt a t^abhairt do+'n = me/id a t^a/inig fri/d a c^eann sul a d+ta/inig se/ = 'n a' b^aile agus sul ar imthigh se/ '+n-+a m^angaire = le n-+a p^aca, ag di/ol mion+-+earraidh ar fud = *C^onndae_an_C^abha/in. = T^a/inig rud amha/in fri/d a c^eann ar sgor ar = bith a g+cualaidh muid uilig iomra/dh air, mar = ~+b^i/ *Caitli/n_Triall. Ta/ se/ ion+-+tuigthe gur+b^' i/ = *Caitli/n a t^ug air cu/l a t^abhairt do+'n = *Eaglais, agus a t^ug air amhra/n comh neartmhar = agus rinneadh ins an c^e/ad sin a d^e/anamh: = @{Ta/ an oidhche ag sioc, agus ta/ se/ fuar, =L Agus d'+e/aluigh mo g^ra/dh le fear eile uaim; =L Och, a g^ruaidh d^eas lasta agus a b^e/ili/n = b^inn, =L 'Gus a *C^eatai/ a sto/r, ta/ me/ breo/idhte = tinn. =LV S^iubhail mise thoir agus s^iubhail me/ thiar, =L *Sligeach na long agus sra/id *B^aile_A/tha_= Cliath; =L Macasamhail mo c^aili/n ni/ f^aca me/ ariamh =L Go d+ta/inig me/ 'n a' b^aile 'soir *C^aitli/n_= Triall. =LV

Ni/+'l mo g^ra/dh+-+sa dubh no/ buidhe, =L Is fiu/ a c^eangal le h-+o/r a dlaoi; =L 'S+i/ pe/arla an c^u/l c^lannaigh i/ mar d'+o/rd-= o/chadh an *Ri/, =L 'S+i/ re/alt na maidne i+measg c^aili/ni/ an = t+saoghail. =LV Sagart beag malluighthe me/ i n+gra/dh le = bliadhain, =L Agus go m+b'+f^earr liom bean agam na/ a = bh+faca me/ ariamh. =L Gur leig me/ na h-+*Easbail 's a g+cuideachta = uaim, =L 'S go rachainn 'n a' leabtha le *Caitli/n_= Triall. =LV 'S+e/ mo m^illeadh go bh+faca mise an dearg na/ = an donn =L 'S+e/ mo m^illeadh go bh+faca mise duilleabhar = na g+crann =L 'S+e/ mo m^illeadh go bh+faca mise *Ceatai/ 's = a clann, =L 'S gur c^aill me/ mo c^reideamh mar g^eall = ar aon b^ean. =LV 'S+e/ mo m^illeadh go bh+fuair mise le/igheann = ariamh, =L 'S go n+de/anfar sagart de *C^athal_B^uidhe = gan m^oill; =L

Sul a d+to/gfadh an t-+easbog a la/mh os mo = c^eann, =L O/ go m+be/inn+-+se/ le *Ceatai/ fa/ b^ruach na = d+tom! =LV G^eall tusa domh+-+sa agus g^eall tu/ fa/ d^o/ =L Nach n+de/anfa/ mo m^alairt anois no/ go deo/ =L Na/ go bh+faca me/ t^usa agus fear eile ag o/l =L I g+cu/l an tom dreas is mug leanna in = do d^orn. =LV G^eall tusa domh+-+sa agus g^eall tu/ fa/ d^o/ =L Nach n+dea/nfa/ mo m^alairt anois no/ go deo/ =L Anois ta/ searbhadas m'+anama ag cognadh = mo c^roidhe =L 'Gus is trom sin ar d'+anam, a *C^aitli/n_= Triall.}@ =LV Ni/ mo/ na/ go bh+fuil feidhm an t-+amhra/n sin a = m^oladh. File mo/r a d+tiocfadh leis a leitheid = a d^e/anamh. Da/ m+bi/odh gan *Caitli/n_Triall a = b^eith ann, b^e/adh an me/id sin caillte orainn. = Is furast a t^uigbhea/il nuair a fuair *Cathal = cead a c^inn, agus nuair a m^othuigh se/ e/ fe/in = taobh amuigh de b^allai/ fuara na cola/iste, gur = imthigh se/ chun drabhla/is, mar rachadh duine a =

t^roisgfeadh tamall fada leath+-+bealaigh as a = m^eabhair fa/ b^iadh. De re/ir mar a deir se/ fe/in = agus mar ~+deir seanchas na n+daoini/, is beag = olc nach d+tearn se/. T^oisigh se/ ar an o/l. B^i/ = du/il i g+cuideachta aige, agus e/ ag siubhal fada = leitheadach, agus da/ c^asta/il ar achan uile = c^ine/al daoini/. Ni/+'l aon uair da/ smuaintigheadh = se/ ar an do/igh a b^i/ air, agus a g+cuireadh se/ i = g+cosamhlacht i/ leis an do/igh a d'+f^e/adfadh a = b^eith air, nach d+tigeadh an bro/n air. C^uaidh = a s^aoghal amudha agus fe/adann tu/ a b^eith = cinnte go rabh a f^ios sin aige. Ni/ rabh = aige ach rud e/igin de t^ri/ rud a d^e/anamh, = aithreachas a d^e/anamh, no/ a c^iall a c^ailleadh ag = meabhrughadh air fe/in, no/ ga/ire a d^e/anamh faoi = fe/in agus faoi an t+saoghal. G^lac se/ d^e roghain = an ceann deireannach. Ni/or g^lac go h-+iomla/n; = b^i/ an bro/n i g+comhnaidhe a d^eas do+'n g^a/ire aige, = b^i/ cuimhne ar fad aige ar an b^eatha m^aith a = d'+f^e/adfadh se/ a c^aitheamh. Is e/ an do/igh a b^i/ = air agus an leagan amach a b^i/ aige a f^a/gas = a c^uid filidheachta comh tarrangtach agus = ~+ta/ si/. = Caithfimi/d a ra/dh go rabh intinn m^aith b^eo/ ag = fear ar bith a c^onnaic a oiread ins an e/an a b^i/ = '+n-+a luighe ar an leic agus a c^onnaic se/. Buinnea/n = beag a fuair ba/s de+'n tart agus de+'n f^uacht =

la/ cruaidh sioca/in a rabh oidhreo/gach ar c^uid = toibre agus srutha/n agus loch *C^onndae_an_= C^abha/in; ca/ m^e/ad duine, ca/ m^e/ad file, a = rachadh an bealach agus nach bh+feicfeadh a/dhbhar = smuaintighthe ar bith ann! Ach nuair a c^onnaic = seisean e/ - *Cathal_Buidhe na po/taireachta - = d'+aithin se/ go rabh se/ gaolmhar do/ agus gur+b^' e/ = a c^eart seasamh agus a c^luiche caointe a = f^earadh, mar a deireadh na sean+-+sge/altai/: = @{A B^uinnea/in B^uidhe, s+e/ mo cra/dh '+do luighe, =L Is do c^na/mha si/nte ar leacaibh lom', =L 'S nach d+tearn tu/ di/th no/ dolaidh sa ti/r =L 'S na/r+b^ f^earr leat fi/on no/ uisge poill. =L Da/ g+cuirfea/ sge/ala fa/ mo d^e/in =L Go rabh tu/ i n+ge/ibheann no/ i n+deacair = i/ot' =L B^ainfinn+-+se be/im as *Loch_M^ic_an_E/in =L A f^liuchfadh do b^e/al is do b^rollach si/os.}@ =LV An c^e/ad rud a b^uaileas isteach i+n+a/r = g+ceann muid nuair a le/igheas muid seo, go = bh+fuil se/ cosamhail, chan e/ amha/in sa smuain-= tiughadh ach sa c^eo/l fosta, leis an #Rubaiiat# = a sgri/obh *Omar_Caiiam. Is e/ an c^iall ata/ agam =

le ceo/l, an na/du/ir ata/ ins an m^othughadh a = c^uireas an t-+amhra/n in d'+aigneadh. Da/ m+bi/odh = an #Rubaiiat# aistrighthe ins an am, t^uig-= feadh duine *Cathal e/ a le/igheamh ins an *B^e/arla, = ach ni/ rabh no/ go ceann c^e/ad bliadhain i n-+a = d^iaidh sin. Is maith an comhartha ar an da/ f^ile = an ceo/l ce/adna a b^eith acu/; caithfimi/d a ra/dh = gur t^uig siad araon goide/ an ceo/l a b^i/ ag = fo/irstin do+'n smuaintiughadh. Na/ tuigeadh aon = duine go bh+fuil an m^eadaracht c^e/adna ins an = da/ d^a/n. Ni/+'l, ach ta/ an dro/n ce/adna ins na = li/nte - cine/al de b^ro/n m^o/r anama a c^uireas = a m^eabhrughadh muid, osna duine a t^ug gra/dh = do+'n t+saoghal agus nach bh+fuair a s^a/samh ann. = Ta/ bro/n agus greann ar g^uailneacha a c^e/ile = ins an dara ceathramhain: = @{Nach buadhartha gra/nna a fuair tu/ an ba/s =L A B^uinnea/in a/luinn a ba deise dreach, =L Nach minic sa la/ a rinne tu/ an g^ra/g =L Ar s^iubhal go sa/imh fa/ gach tulaigh g^las. =L 'S+e/ mo t^uirse mo/r agus m'+a/dhbhar bro/in =L Gur airde go mo/r do t^o/n na/ do c^eann =L 'S gur+a+b e/ de/arfadh gach po/taire d^a/ = siubhalfadh an ro/d =L Go m+beithea/ beo/ da/ n-+o/lfa/ an leann.}@ =LV

Annsin tarraingigheann se/ an sge/al air fe/in = de re/ir a c^e/ile: = @{Ni/ h-+iad mar n-+e/anlaith ata/ me/ a d^'+e/ag-= caoin, =L An c^uach, an c^e/irseach no/ an c^orr+-+breac, =L Acht an B^uinnea/n Buidhe a b^i/ la/n de c^roidhe, =L 'S gur cosamhail liom fe/in a s^nuadh is a = d^reach; =L B^i/odh se/ ag si/or+-+o/l na dighe, =L 'Gus deir daoini/ go m+bi/m ar an no/s sin = seal, =L Is ni/+'l braon da/ bh+fuighead nach leigfead = si/os =L Ar f^aitchi/os go bh+fuighinn+-+se ba/s d^e+'n = tart. =LV D'+iarr mo sto/r orm leigean de+'n o/l, =L No/ nach m+be/inn+-+se beo/ ach seal beag = gearr; =L 'S+e/ dubhairt me/ le/ithi go d+tearn si/ an = b^re/ag =L No/ gur+b^' f^uide do mo s^aoghal an = braon+-+so '+f^agha/il. =L Nach bh+feiceann tusa e/an an p^i/oba/in re/idh =L Go d+teachaidh se/ a d^'+e/ag de+'n tart ar = ball? - =L 'S a d^aoini/ c^le/ibh, fliuchaigidh mur m+be/al, =L No/ dan re/ braon '+f^aghas sibh i n+diaidh = mur m+ba/is.}@ =LV

Seo an rud a b^eir an #*Rubaiiat# i n-+a/r = g+ceann; ta/ ceathreamha ag *Omar ata/ fi/or+-+= c^osamhail leis na li/nte deireannacha seo: = &{Ah, my beloved, fill the cup that clears =L To-day of Past regrets and Future fears - =L To-morrow! Why, to-morrow I may be =L Myself with Yesterday's Seven Thousand Years.}& =LV Is breagh an si/othmhadh filidheachta ata/ ins an = c^eathreamha d^eireannaigh: = @{Ta/ an Buinnea/n Donn ar *Hallai/_C^uinn, =L Ar c^eathreamha *G^eimhridh - is olc a d^o/igh; =L 'S+e/ deir se/ liom nach d+tig se/ anall =L Go d+taraidh an *Samhradh fada ro/idh.}@ =LV E/irigheann a aigneadh agus li/onann se/ de = spiorad, agus samhluigheann se/ an t-+e/an beag = ag eiteo/gaigh i bh+fad anonn an a/it a bh+fuil = cathair g^eal *C^onstantine '+n-+a seasamh ar = b^ruach an *Hellespont. Ta/ truaighe aige do/, = ar s^iubhal "ar c^eathreamha *G^eimhridh" i bh+fad = o/ n-+a c^a/irde, i bh+fad o/ c^uid loch beag an = *C^abha/in. B'+f^e/idir gur+b^' e/ an t-+e/an a b^i/ '+n-+a = c^eann an ce/ile a b^i/ ag an c^re/atu/r a b^i/ '+n-+a = luighe ag a c^osa agus e/ sgartha o/ n-+a c^om-= ra/daidhe, a ba c^o/ir a b^eith g^a/ f^aire go gra-= damach. C^uir an smuaintiughadh cumhaidh ar = *C^athal, agus da/lta p^o/tairi/ an t+saoghail, =

d'+imthigh se/ go n+de/anadh se/ dearmad de+'n b^ro/n = i d+teach an o/il. = @{Ta/ an `*Ro/s_'s_an_Ri/` i n-+imeal an = t+slighe, =L 'S an iomatai/ dighe ann ag *Gaedhil 's ag = *Gaill, =L 'S ag bo/rd '+mo s^uidhe bi/m ag o/l na dighe, =L 'S ce/ gur dorcha an oidhch' ni/ d^e/anaim = faill.}@ =LV (Seo mar ta/ #An Buinnea/n Buidhe# acu/ i *Rann_= na_Feirste, i d+*Ti/r_C^onaill. Is fearr liom e/ na/ leagan = ar bith eile da/ bh+faca me/. Ta/ se/ ni/os beaichte agus ta/ = an m^eadaracht ni/os iomla/ine ann na/ ta/ sa c^uid eile. = Creidim gur+a+b e/ an fa/th ata/ le sin go bh+fuil *Gaedhilg = ni/os fearr agus be/al+-+oideas ni/os iomla/ine i *Rann_na_= Feirste na/ ta/ i mo/ra/n a/iteach. Ni/ f^aca me/ na ceithre li/ne = d^eireannacha i b+prionta ariamh aroimhe. Is do/igh liom = gur ainm teach ta/ibhirne "*An_Ro/s_'s_an_Ri/.") = Ni/+'l amhras ar bith no/ ta/ an da/n seo ar = d^a/ntai/ mo/ra na h-+*E/ireann. = Is e/ an t-+O/lacha/n ata/ da/ c^aibidea/il fosta = i #n-+Amhra/n *C^athail_B^uidhe#, amhra/n mo/r de = c^uid na n+daoini/ i d+*Ti/r_C^onaill. *Satharn_= Ca/sga amha/in b^i/ *Cathal agus a b^ean ag di/os-= po/ireacht le c^e/ile mar seo: = @{An B^ean: = '+G+cluin tu/ me/, a *C^athail_B^uidhe, ta/ an ba/s = fa/ f^ad te/ide duit, =L Ni/ t^ig leat a d^ul chun spairne go bra/thach = leis ar s^liabh no/ ar muir; =L

Ni/ c^oinneo/chaidh bean na ta/ibhirne beo/ t^u/ = le briathra ar bith, =L Tionntuigh ar an *A/irdrigh, 's g^eobhaidh tu/ = pa/rdu/n i n-+ar e/irigh duit. =LV *Cathal: = '+G+cluin tu/ me/, a b^ean udaidh, a c^anas na = briathra beacht, =L Ni/+'l mo c^roidhe folla/in 's is leanna/n domh = go si/orraidhe an tart. =L Nuair a tchi/m+-+sa na gloini/ 'sna sailea/ir = i bh+fad uaim isteach, =L 'S+e/ de/arfadh mo m^uine/al buidhe, is cin-= ea/lta a d'+o/lfainn deoch. =LV An B^ean: = Coinnigh le do d^a/ la/imh, a *C^athail_B^uidhe, = 's na/ caith, o/, ni/os mo/, =L Agus dearc ar do p^a/isti/, mar ta/ siad, = lag meaithte gan treo/ir; =L 'S gearr goirid an ba/s uait, 's ni/ t^earn = tu/ ariamh ciste no/ sto/r, =L 'S ni/ c^aoinfidh mac ma/thara t^u/ an la/ sin = a rachas ort fo/d. =LV *Cathal: = O/ t^a/rla gur i m^aithe liom ata/ tu/, a sto/r = mo c^roidhe, =L Tabhair aon c^a/rta dighe amha/in domh agus = ge/abhfaidh me/ do c^omhairle ari/s. =L

Go n-+o/laimi/d sla/inte lucht ra/flai/ agus = raca/in an t+saoghail, =L 'S b^eirim go *Domhnach_Ca/sg duit i d+toigh = na ta/ibhirne nach n-+o/laim aon b^raon. =LV An B^ean: = Nach truagh bocht an c^inneamhaint a geineadh = domh+-+sa i d+tu/s mo s^aoghail, =L Nuair is annsa leat meisge na/ mise 's do = p^a/isti/ di/l; =L Ni/+'l agat ciste no/ tuistiu/n de sto/r an = t+saoghail =L 'S an la/ sin a e/agfas tusa, ce/ c^uirfeas = ort comhna/ir c^aol. =LV *Cathal: = Ni/ t^abharfainn+-+se an fa/th sin do mo = p^a/isti/ b^eith '+raca/n no/ '+bruighin, =L Gan a m+beirfeadh mo d^a/ la/imh go bra/thach = air a c^ur ins an digh; =L '+Gabhail siar *Baile_an_Teampaill domh = bi/odh gall+-+trompai/ libh, fideal is = pi/ob; =L O/laigidh mo s^la/inte+-+sa an la/ sin 's na/ = tugaidh domh braon.}@ =LV Amhra/n brea/ croidheamhail greannmhar ata/ = san amhra/n seo, nach bh+fuil comh fileamhanta =

leis an #B^uinnea/n_B^uidhe#. B'+aige a b^i/ an = gra/dh ar a g^alar, mar *C^athal_B^uidhe, nuair a b^i/ = buide/al de d^i/oghbha/il air ~+d'+o/lfadh se/ *Satharn_= Ca/sga agus e/ ag geallstan annsin nach n-+o/lfadh = se/ an dar n-+a braon go dti/ an la/ arna b^a/rach. = Agus is deas an to/rramh a ba m^aith leis a b^eith = leis, a c^uirfeadh e/ mar a c^aith se/ a s^aoghal, le = ceo/l, le h-+o/l, agus le ga/iri/: @"le gall+-+= trompai/, fideal is pi/ob."@ Agus an c^umhaidh = a c^uir se/ i n+gach da/n da/r c^um se/, ta/ si/ annseo = mar sga/ile do+'n g^reann: = @{Ni/+'l mo c^roidhe folla/in 'gus is leanna/n = domh a choidhche an tart. =LV ***** = O/laigidh mo s^la/inte+-+sa an la/ sin 's na/ = tugaidh domh braon.}@ =LV Ach de re/ir mar b^i/ na bliadhanta ag e/alo/dh = thart, b^i/ an t-+aithreachas ag teacht ar *C^athal_= B^uidhe. B'+f^ada gach samhradh agus geimhreadh = o/ t^u/s nuair a b^i/odh se/ ag su/gradh fa/ t^oighthe = ta/ibhirne an *C^abha/in; ach c^uaidh siad thart ni/ = ba g^aiste de re/ir a c^e/ile go dti/ go rabh an = t-+am ag imtheacht thairis mar b^e/adh tuile abhann = faoi d^roichead ann. Nuair a c^uaidh se/ a = d^'+amharc ~+n-+a d^iaidh ar an t+saoghal a b^i/ caithte =

b^i/ se/ ag goilleadh air an do/igh ar c^aith se/ e/. = Deir se/ i n-+amhra/n amha/in, i #m+Beatha *C^athail_= B^uidhe#. = @{Is beag claidhe ga/rrdha, fa/l no/ forsadh =L Ariamh a rinne me/ le h-+aoibh. =L Is beag orm cra/bhadh, tra/th no/ paidir, =L I n-+aimsir trosgaidh 's mo/ g^ni/m craos. =LV Ni/or t^obas mo la/mh i n-+aon c^a/s uadh osgar, =L T^o/gfainn troid agus d^ea/nfainn bruighin, =L D'+imreo/chainn ca/rtai/, c^a/infinn, sgol-= fainn, =L Sin agaibh oibre t^u/s mo s^aoghail. =LV Is meanmnach su/gach, lu/thmhar, cliste =L A d^o/irtfinn fuisgidh in mo sgo/ig; =L B'+a/it liom ru/sgadh, du/sgadh meisge, =L Ag tabhairt mo c^iste do m^naoi an o/il. =LV C^uirfinn lu/b, cluain is gaiste, =L 'S d^e/anfainn siolla bre/ag go leo/r; =L 'S ma/ s^i/leann sibh gur tre/as no/ coir sin, =L G^eobhaidh sibh tuilleadh de mo sge/al go = fo/ill.}@ =LV Agus de re/ir sin, ag innse a c^uid peacadh =

uilig. Nach glinn sga/thmhar a innsigheas se/ du/inn = fa/ m^usgladh a c^oinsi/osa ins na li/nte seo: = @{B^i/ me/ are/ir ag suirghe le caili/n, =L 'S ba b^eag mo spe/is a b^eith '+n-+a da/il; =L Nuair a s^i/leas fe/in a b^eith g^a/ mealladh, =L T^uit an paidri/n as mo la/imh.}@ =LV Agus deir se/ ar d^eireadh an amhra/in: = @{Nach truagh do+'n te/ a fuair le/igheann an = t+sagairt =L Agus t^re/ig a c^reideamh mar g^eall ar = m^na/ibh.}@ =LV Deir an seanchus go bh+fuair *Cathal aois m^o/r = sul a d+ta/inig an ba/s air. B^i/ se/ '+n-+a luighe san = f^iabhras i g+cro/ b^eag leis fe/in, agus t^ug = comhursa fa/ dear e/ agus c^uaidh se/ fa/ c^oinne = an t+sagairt. T^a/inig an sagart agus c^uaidh se/ = isteach sa c^ro/. B^i/ *Cathal_Buidhe_Mac_Giolla_= G^unna '+n-+a luighe marbh. B^i/ sgri/bhinn mo/r fada = ar an b^alla, sgri/obhtha le cipi/n do/ighte. Gni/omh = do/la/is an f^ile a b^i/ ann, an da/n breagh sin, = #Aithreachas *C^athail_B^uidhe#. Da/n dlu/ith = daingean a b^i/ ann, la/n de c^ainnt agus de = smuaintigheacha urradhanta, obair m^illteanach, =

dar leat, do s^eanduine a b^i/ i n+deacair an = b^a/is. = @{Anois is tra/th liom pa/rlaidh a d^e/anamh = feasta le *Dia =L Ag smuaineadh ar an a/it u/d a d+tra/chtann = siad iomarca pian. =L O/, a *Ri/ na n+Gra/sta a a/rduigheas gealach = is grian, =L I b+peacaidh o/ t^arluigheas, fa/g me/ i = g+cumhacht a le/igheas. =LV A *Ri/ na n+Gra/sta, is dona domh amharc ort = suas, =L 'S nach bh+fuil oidhche no/ la/ nach d+tarraingim = fuil as do g^ruaidh! =L A *M^ic_M^uire na Pa/irte a d'+f^ulaing = ta/irni/ d'+a/r g+ceannach go cruaidh =L Muna leasfair do la/mh, mo c^ra/dh gur = imthigh me/ uait. =LV A *Ri/ na Re/alt a d'+f^ulaing e/ag i m+ba/rr an = c^rainn =L Agus croidhe do c^le/ibh gur re/abadh le la/mh = an daill, =L Fuil do c^re/achtai/ ag te/achtadh ar la/r '+n-+a = linn, =L 'S ar sga/th do sge/ith beir fe/in leat go *Pa/rrthas = sinn. =LV

A *I/osa, a *Spiorad_Naomhtha, a *Athair 's a = *Uain, =L A t^ug fi/or+-+f^uil do t^aoibhe d'+a/r g+ceannach = go cruadh, =L Bi/ '+mo d^i/dean, bi/ '+mo smuaintibh, bi/ ar = m'+aire gach uair =L Ma/+'s suidhe domh, ma/+'s luighe domh, ma/+'s = seasamh, ma/+'s suan.}@ =LV Is furas an fear a fuair "le/igheann an = t+sagairt" a f^eicea/il ins an aithreachas. Deir = se/ i n-+a/it amha/in: = @{Da/ m+be/inn 'sa *Ro/imh, mo b^ro/n, chan = f^uilim 's cha b^i/m =L '+M'+eaglasach o/g 's me/ co/irighthe i n-+a/ibid = na naomh, =L D^e/anfainn aithreachas mo/r agus deo/ra = comh geal leis an aol, =L Ar f^eacht '+f^agha/il romhaim mar lo/n i = bh+*Flaitheas na Naomh.}@ =LV Agus caithfidh muid ga/ire a d^e/anamh nuair a = t^aisbea/nas an po/taire e/ fe/in i la/r na guidh-= eado/rachta: = @{Braon de do t^ro/caire do/irt ar m'+anam = anuas}@ =LV

a deir se/; agus deir se/ i n-+a/it eile: = @{A *Ri/ na bh+Feart, go n-+acluighidh tu/ mo = c^roidhe.}@ =LV *Cathal bocht! Na/r m^o/r a c^uaidh an deoch eadar = e/ agus a bh+faca se/ ariamh, nuair nach d+tiocfadh = leis smuaintiughadh go d+tiocfadh le tro/caire = *De/ a t^eacht ar d^o/igh ar bith eile ach '+n-+a b^raon! = Ta/ sge/altai/ go leo/r ag na daoini/ fa/ b^a/s = *C^athail_B^uidhe agus ni/+'l feidhm orainn a g+creid-= bhea/il mur' mian linn e/. C^onnaic an sagart = an cro/ a bh+fuair se/ ba/s lasta le loinnir a ba = deise na/ an g^rian, ag tarraingt ar an doras = do/. T^a/inig bean a/luinn c^oimhthigheach chuige a = rinne freastal air ar uair a b^a/is, deir daoini/ = eile. Deir siad go rabh sagart ins an a/it = nach rabh ar na h-+uaibh leis, agus nuair a = c^ualaidh se/ a b^a/s agus e/ ag siubhal a c^ois locha, = gur c^aith se/ eochair a b^i/ '+n-+a la/imh amach san = uisge agus gur d^ubhairt se/: = "Ni/ f^eicfidh an fear sin gnu/is *De/ go = d+taraidh an eochair sin arais chugam+-+sa." = I n-+am dinne/ara an la/ ar n-+a b^a/rach tugadh = isteach beathach de iasg u/r chuige agus an eochair = astoigh ann! = Taisbea/nann na sge/alta seo du/inn ar sgor = ar bith goide/ an creideamh agus an tuigse m^o/r =

*C^ri/ostamhail a b^i/ ag na daoinibh. Ni/+'l amhras = ar bith na/ t^ug siad an breitheamhnas ceart ar = *C^athal_B^uidhe, *Cathal an drabhla/is m^o/ir agus = an do/chais b^ig, *Cathal an g^rinn agus an b^ro/in, = *Cathal an c^roidhe m^o/ir agus an anama filea-= mhanta, *Omar_Caiiam na n+*Gaedheal. Ach ni/ = h-+eadh - c^uir me/ as a ainm e/. Ba m^o/ an file = *Cathal_Buidhe na/ *Omar, ba daonda an file e/. = Ni/ t^eachaigh *Omar comh deas do+'n c^roidhe leis, = agus ni/ do/ighche go bh+fuil an toil c^e/adna ag a = d^aoini/ do/ ata/ ag a d^aoini/ fe/in do *C^athal. =

[IV. - *Art_Mac_Cubhthaigh.] =TTT Caithfimi/d ce/im a t^abhairt anuas o/ na = h-+a/iteacha is airde ins an litridheacht = nuair a rachaimi/d a t^ra/cht ar *Art_M^ac_= Cubhthaigh. File mo/r a b^i/ ann, a c^um filidheacht = m^aith agus a rinne mo/ra/n oibre, ach ni/or c^um = se/ dadadh a d'+f^e/adfaidhe a c^ur i g+como/rtas = le cuid oibre na triu/ire eile a luaidheadh. I = n-+a d^iaidh sin ni/+'l se/ gan buaidheannai/ a b^eith = aige do/ fe/in, no/ gan do/igh agus gnu/is do/ fe/in = a b^eith air, a b^eir cliu/ do i+measg f^ili/ an = tuaiscirt. = I m+*Baile_an_Achaidh i n-+*A/rd_M^acha a rugadh e/ = i d+tra/thaibh na bliadhna 1715. Ta/ *Baile_an_= Achaidh a c^omhair an *G^lasdroma/in, an a/it a rabh = an sean+-+c^aislea/n a b^i/ ag *Clanna_Ne/ill la/ de+'n = t+saoghal. Nuair a b^i/ se/ '+n-+a g^asu/r, is iomdha = la/ a c^aith se/ ag amharc ar na ballai/ briste = bearnacha, '+n-+a seasamh ar an c^reig m^o/ir sin, = loch g^lan g^linn ar t^aoibh amha/in di/obhtha, agus = coill d^ubh *D^u/n_Re/imhe ar an taoibh eile. Is = iomdha uair a smuaintigh se/ ar an dream m^o/r = e/ifeachtach a b^i/ i d+treis annsin, a c^oinnigh na = *Gaill taobh amuigh de c^ri/ochaibh *C^u/ige_Uladh ar =

feadh c^eithre c^e/ad bliadhain. Ins an am ar = m^air se/ b^i/ corr+-+d^uine de *C^lanna_Ne/ill fa/gtha. = B^i/ daoini/ beo/, b'+f^e/idir, a c^onnaic *Eoghan_= Ruadh. B^i/ a n-+iomra/dh beo/ beathaidheach ins an = c^eanntar. Fuair siad greim ar intinn *Airt = agus ni/ fe/idir *Clanna_Ne/ill a sgaradh o/ n-+a = c^uid filidheachta. Is iad a/dhbhar an c^uid is = fearr de n-+a c^uid da/ntai/ iad. = #U/ir+-+C^ill an *C^reaga/in# an t-+amhra/n is = fearr a rinne se/. Aisling ata/ ann; ta/ cruth = air a rabh an smior+-+c^ailleach bainte as le n-+a = linn. Sin go di/reach an a/it a bh+fuil an b^uaidh = aige. Chan aisling mar gach aisling i/, ce/ go = d+tuiteann an file i n-+a c^odladh agus go d+tig = an spe/ir+-+b^ean chuige mar d'+e/irigh do+'n c^uid = eile acu/. Ta/ a oiread ins an amhra/n agus nach = d+tig e/ a c^ur i leath+-+taoibh. Ma/ b^reath-= nuigheann muid ar a t^u/s tchi/fimi/d go bh+fuil rud = e/igin ann thar an c^oitcheantacht: = @{Ag U/ir+-+C^ill an *C^reaga/in 's+e/ c^odail mise = are/ir faoi b^ro/n.}@ =LV Leagadh an le/ightheo/ir a intinn ar an f^ile an = oidhche sin i n-+a luighe ins an roilig, sean+-+= tombai/ slugtha go la/r ins an f^e/ar f^ada neamh+-+= sgiobalta agus iad i d+to/lamh ag innse fa/+'n = t+si/orruidheacht; gaoth f^ada b^ro/nach ag caoin-=

eadh; a oiread solais ann b'+f^e/idir agus go = bh+feicfeadh se/ *Caislea/n_an_G^lasdroma/in i n-+a = m^eall g^arbh sga/thmhar eadar e/ fe/in agus = spe/arthai/ duibh+-+ne/altacha. Na/r+b^' uaigneach aige = e/ ar a s^eachnughadh! Ar a s^eachnughadh i+measg = *C^lanna_Ne/ill agus *Gaill ins an to/ir air. B^i/ = la/ agus ni/ b^e/adh mo/ra/n fonn ar a na/mhaid a = t^eacht anuas i n-+a d^iaidh thar c^ri/ocha *A/rd_M^acha. = C^uaidh an oidhche thart, deir an sge/al, agus = t^a/inig an m^aidi/n. D'+e/irigh na tombai/ liath ins = an sgarthannaigh. Agus t^a/inig spideo/g b^eag = le tuairisg an lae agus s^easuigh si/ ar c^eann = de na tombai/ agus c^uaidh si/ a s^einm. Agus = b^ris iomla/n an uathbha/is agus an uaignis agus = an b^ro/in amach i n-+a c^eo/l ar *Art agus fuair = se/ faoiseamh: = @{Ag U/ir+-+c^ill an *C^reaga/in 's+e/ c^odail mise = are/ir faoi b^ro/n, =L Is le h-+e/irghe na maidne t^a/inig an ainnir = fa/ mo d^e/in le po/ig. =L B^i/ gruaidh g^ri/os+-+d^aithte aici/, agus loinnir = '+n-+a ciabh mar o/r =L 'S gur+b^' e/ i/oc+-+s^la/inte an domhain a b^eith ag = amharc ar an ri/oghain o/ig.}@ =LV B^eir se/ i la/thair i/ go simplidhe fileamhanta gan =

am no/ ana/l a c^ur amudha le h-+aideachtai/ = sgailleaga/nta, agus labhrann si/ leis: = @{A f^ial+-+f^ir c^arthannaigh, na/ caithtear t^usa = i ne/alltai/ bro/in, =L Acht e/irigh go tapaidh, agus astruigh liom = siar sa ro/d =L Go ti/r d^eas na meala nach bh+fuair *Galla = innti/ re/im go fo/ill, =L Is g^eobhair aoibhneas ar hallaibh do mo = m^ealladh+-+sa le siansa ceo/il.}@ =LV Fiafruigheann se/ na sean+-+c^eisteannai/ daoithe, = ar+b^' i/ *Helen i/, no/ bean de @"naoi mna/ deasa = *P^arnassus,"@ agus deir sise: = @{Na/ fiafruigh di/om+-+sa an c^eist sin, o/ir cha = c^odlaim ar an taoibh seo ~+'n *B^o/inn, =L Is si/ogaidhe beag leinbh me/, a h-+oileadh = le taoibh *G^ra/inneo/ig'. =L I m+bruidhin c^eart na n-+ollamh bi/m go = follus ag du/sgadh an c^eoil, =L Bi/m 'san oidhche ag *Teamhair agus ar = maidi/n i la/r *T^i/r_Eoghain.}@ =LV Comh luath agus c^luin se/ iomra/dh ar *T^i/r_Eoghain, =

g^ni/ se/ dearmad de+'n b^an+-+t+si/ogaidhe agus = toisigheann se/ a m^airgnigh: = @{'S+e/ mo g^e/ar+-+g^oin tinnis gur t^eastuigh = uainn *Gaedhil *T^i/r_Eoghain, =L Agus oighri/ an f^eadha gan seaghas faoi li/g = da/+'r g+comhair - =L Ge/aga glan, daithte *Ne/ill_F^rasaigh nach = d+tre/igfeadh an ceo/l, =L Is c^uirfeadh e/ideadh fa/ *Nodlaig ar na = h-+ollaimh a b^e/adh ag ge/illeadh do/ibh.}@ =LV B^eir an b^an+-+t+si/ogaidhe cuireadh ath+-+uair do/ a = b^eith le/ithe agus an a/it b^ro/nach seo a f^a/ga/il, = mar a rabh "*Clann_B^ullaigh" da/ c^oinnea/il = faoi c^rann smola gach la/. Glacann se/ leith+-+= sge/al. Ta/ bean aige agus ni/ maith leis a = tre/igbhea/il. Iarrann si/ arais air a b^eith le/ithe = agus gan a b^eith beo/ bocht ag de/anamh ceo/il do = d^aoini/ nach airidhe orthu/ e/: = @{Nach m+b'+f^earr duit+-+se imtheacht le = h-+ainnir na maoth+-+c^robh meor, =L Na/ na ti/ortha a b^eith '+fona/id fa/ gach rabha/n = da/ n+de/an tu/ '+c^eo/l?}@ =LV Toisigheann se/ a g^e/illstin daoithe de re/ir a =

c^e/ile, ach ta/ gealltanas a d^i/th air sul a d+te/igh = se/ 'n a' b^ealaigh m^o/ir: = @{Ma/ e/agaim fa/+'n t+*Sionainn, i g+*Cri/och_= M^anainn, no/ ar an a/ibhis m^o/ir =L Gur i g+Cill c^umhra an *C^reaga/in a leagfar = me/ i g+cre/ faoi f^o/d.}@ =LV Binn is mar ta/ an rannuigheacht seo, ta/ si/ = garbh le taobh cuid de na sean+-+da/ntai/. Ach ta/ = an c^anamhaint liteardha agus ta/ na smuain-= tightheacha ni/os fearr agus ni/os daonda na/ = mar is gna/thach ins an aisling. Is maith a = t^aitnigheas an gra/dh ti/re ata/ ag *Art_Mac_= Cubhthaigh liom. Ni/ @"*Se/arlas_O/g, Mac *Ri/_= Se/amus"@ a b^i/ ag cur b^uadhartha air ach = @"Ge/aga glan daithte *Ne/ill_F^rasaigh"@ a s^easuigh = ar feadh c^e/adtai/ bliadhain comh daingean le = *Sliabh_g+Cuilinn i n-+aghaidh na n+*Gall. Ni/+'l dochar = du/inn a ra/dh gur seo an aisling is fearr ins = an f^ilidheacht. = Chan a d^ath ni/os lugha na/ se/ h-+amhra/in ata/ = de/anta aige fa/ *C^lanna_Ne/ill_an_G^lasdroma/in. = Ta/ mairgneach m^o/r f^ada de/anta aige fa/ b^a/s = *Airt_O/ig_Ui/_Ne/ill, an fear deireannach de+'n = dream, buachaill a fuair ba/s i g+ceann a c^u/ig = m+bliadhain fichead. Te/id se/ siar thaire @"sliocht = *F^eilimidh_Ruaidh na g+cruadhlann li/omhtha"@ =

ag innse a g+cuid tre/artha, agus b^eir se/ *E/ire = chugainn agus i/ ag cainnt go bro/damhail bro/nach = ar a cuid ri/ghte: = @{B^i/ *Niall_Frasach agam mar c^e/ile, =L *Niall_Glu/ndubh, is *Niall_Caille, is *Niall_= na_Naoi_n+Gialla, =L *Cairbre a cailleadh i g+cogadh na *Fe/inne, =L *Cormac_Ulchfhada, an mac sin *Airt_Aoin-= fhir, =L *Conn a b^i/ ar each i n+deabhaidh *M^agh_Le/ana =L *Feilimidh_Reachtmhar is *Tuathal_Teachtmhar_= na_m+Be/imeann.}@ =LV Ni/+'l dochar a ra/dh gur c^e/ili/ fearamhla cliu/i-= teacha a b^i/ ionntu/. = Is uaigneach sga/thmhar an da/n e/ seo: = @{Ar b^ruach *D^u/n_Re/imhe ar uaigneas lae, =L Ba s^nuadhmhar ge/aga bla/th+-+g^eal, =L C^ualas ge/imneach c^uantai/ *E/ireann =L Agus fuaim sa spe/ir ana/irde. =L B^i/ na du/ile t+se/imh 's a g+cu/l le c^e/ile, =L Is gnu/is na gre/ine ba/ithte, =L Agus sluagh na n-+e/an ag fuagradh sge/il, =L Le gruaim gur e/ag na ca/ga.}@ =LV

O/, d'+e/ag na ca/ga agus ni/ rabh i bh+fad eile ag = *Caislea/n_an_G^lasdroma/in le seasamh ar b^ruach = *D^u/n_Re/imhe. T^a/inig oidhche amha/in gaoithe = mo/ire agus fuair *Art na sean+-+b^allai/ leagtha = ar maidi/n. C^um se/ amhra/n fi/or+-+d^eas fa/ seo, = agallamh eadar e/ fe/in agus an caislea/n. Mur' = m+be/adh ann ach na h-+ainmneacha a/ilne ata/ ar an = c^aislea/n, b^eir siad le fios du/inn goide/ an = farrsaingeach smuaintightheach agus *Gaedhilge = a b^i/ aige. D'+f^e/adfadh duine lioda/n a d^e/anamh = di/obhtha: = @{A aol+-+c^loch d^aithte a b^i/ seal ag *Si/ol_Ne/ill = ar d+tu/s. =L *** = A s^aor+-+d^u/in caisil is deise na/ ce/adta = cu/irt =L *** = A g^riana/n na seirce a d+tig friothaimh na = gre/ine '+do c^u/l =L *** = A a/rus na seirce a m+bi/odh gaisgidhigh agus = iarlai/ fu/t. =L *** = A a/ille na h-+a/ille a fuair tathaigh o/ na = ce/adtai/ ar d+tu/s.}@ =LV

Ba deacair samhailteacha comh deas leo/ a = f^agha/il, no/ comh do/irte gradamach. I bh+fad o/ = n-+a d^aoini/ thuas i m+*Beinn_E/adair i+measg na = n+*Gall, bi/onn se/ ag smuaintiughadh ar an t+sean+-+= c^aislea/n. Nach fileamhanta an tu/s a c^uireas = se/ ar an amhra/n seo! = @{Ag cuan *B^einn_E/adair ar b^ruach na = h-+*E/ireann =L Agus me/ ar t^aobh tuinne na bo/chna '+mo = luighe, =L T^a/inig aisling b^e/il+-+b^inn gan f^ios da/ = m'+f^e/achaint =L Ar aiste *Bhenus no/ i g+clo/ bean+-+sidhe.}@ =LV Is mo/r an truaighe nach bh+fuil an c^uid eile = de ag cur leis an me/id sin. Ni/+'l ann ach = aisling c^oitcheanta, agus i n-+a d^iaidh sin ta/ a = oiread ann agus ~+b^eir le fios du/inn go = d+tiocfadh le *Art_Mac_Cubhthaigh filidheacht ni/ = b'+f^earr a d^e/anamh da/ bh+faghadh se/ ni/ ba m^o/ = s^aothar, da/ m+bi/odh ni/ ba lugha a/ird aige ar an = t+sean+-+f^ilidheacht, agus, b'+f^e/idir, da/ m+bi/odh = daoini/ ni/ b'+f^oghluimnighthe ag e/isteacht le n-+a = c^uid ceo/il. = Ba e/ an rud a ba c^u/is le e/ a b^eith ar an = c^oigchri/ch i m+*Beinn_E/adair, e/ fe/in agus sagart = na paro/iste tuitim amach le c^e/ile. Fear =

sanntach dalba, a b^i/ trom ar na daoini/, a b^i/ = sa t+*Sagart_O/_C^uinn. Agus b^i/ sean+-+deirbhshiu/r = aige a rabh an t-+olc ce/adna innti/ i g+cruth i bh+fad = ni/ ba nimhnighe, mar is dual do n-+a cine/al a = b^eith. La/ amha/in a b^i/ *Art astoigh aici/, t^ug si/ = braon bla/ithche do/ sa c^istinigh, agus t^ug si/ bodach = a rabh ni/ ba m^o/ de s^aidhbhreas an t+saoghail seo = aige, t^ug si/ isteach 'n a' p^a/rlu/ir e/ agus t^ug = fi/on le h-+o/l do/. G^oill seo ar *Art go linn = b^uidhe na g+caola/n. I n-+a f^ile agus mar b^i/ se/, = mo/r agus mar b^i/ a c^uid aislingi/ agus a c^uid = smuaintightheach, ni/ rabh ann ach garranto/ir = bocht, agus b^e/arfadh daoini/ saoghalta nach rabh = a a/thrach de t^uigse acu/, b^e/arfadh siad sin le = fios do/. D'+imthigh se/ agus rinne se/ ceo/l ca/nta = di/the, cine/al ceo/il a rabh na fili/ *Gaedhealacha = ro/+-+t^ugtha do/: = @{Ta/ ribi/ni/ daithte ar gach pa/iste isti/r, =L Ta/ na mairbh da/ n-+adhlacadh gan c^a/in, gan = c^i/os =L Ni/+'l aon duisi/n, no/ cuta, le fagha/il, no/ = si/ol, =L Ni/+'l aon m^easga/n da/ d^eisiughadh ach do = *M^a/ire_C^aoich. =LV *** =

Chan o/ga/nach do/igheamhail a b'+a/in le/ithe fe/in, =L A p^o/gfadh go ro/+-+d^eas no/ d'+f^a/isgfeadh le/i, =L Ach fear a' c^ro/ini/n c^ruinn c^ornuighthe as = la/r na cre/adh =L 'S+e/ a d'+o/lfadh an puins ro/+-+d^eas le = *Ma/ire_C^aoich. =LV *** = Da/ maireadh sliocht *C^olla an da/ g^eal+-+c^ri/ch, =L 'S+e/ nach leigfeadh an da/n da/ c^laoidh; =L 'S+e/ nach leigfeadh lucht dea/nta na m+ba/rr-= do/g daor =L B^eith ar fe/asta i d+toigh cle/ire ag *Ma/ire_= C^aoich.}@ =LV Imthigheann an droch+-+sge/al fada leitheadach i = g+comhnuidhe agus ba g^oirid go rabh an t-+aor seo = i m+be/al an b^ig is an m^o/ir. B'+e/igean do *Art = teicheadh. T^uigfeadh duine as a c^uid fili-= dheachta go d+tearnadh seort coinneal+-+b^a/ithte = air. B^ain se/ *Beinn_E/adair amach ar sgor ar = bith. Ni/ rabh se/ i bh+fad annsin go rabh a c^roidhe = da/ re/abadh le cumhaidh. Ni/ rabh le cluinstin = aige ach *Be/arla; ni/ rabh na daoini/ comh forbh+-+= fa/ilteach agus a b^i/ siad ins an *G^aedhealtacht; = agus an rud a ba m^easa uilig ni/ rabh aon duine = a rabh ciall do n-+a c^uid filidheachta aige, agus = b^i/ a intinn ag e/irghe mi/+-+f^olla/in, a d^i/oghbha/il an = c^othuighthe c^ine/alta a bi/os i moladh daoini/ = tuigseacha. Ni/ b^e/adh se/ beo/ i m+*Beinn_E/adair. =

Fuair se/ sagart o/ t^aobh *D^u/n_Dealgan le cead a = iarraidh do/ a d^ul 'n a' b^aile. D'+iarr an sagart sin = air amhra/n molta a d^e/anamh mar e/iric. Rinne, = agus fuair se/ cead tarraingt ar an *C^reaga/n = ari/s. B'+f^iu/ do/ a d^ul fri/d an iomla/n i m^aithe = leis #An *C^u/ilfionn_Ni/_C^uinne#, an t-+amhra/n = is se/imhe agus is binne de n-+a c^uid. = @{Ta/ ge/ag g^eal d^easuighthe, b^e/il+-+b^inn, b^reas-= naidh =L Ag ce/imniughadh mar an lile fa/+'n a/rd = seo thiar, =L Agus e/anlaith na cruinne go n-+e/istid go = h-+uile =L Le h-+e/ifeacht a binnis gach la/ gan c^ian. =L Ta/ a de/id c^aoin' c^ailce de/anta '+n-+a = seasamh =L Mar an e/abhar is gile da/ d+ta/inig ariamh, =L Agus re/idh+-+m^il na m+beach ag sgaoileadh = '+n-+a ceathaibh =L I n-+aol+-+g^nu/is g^artha *M^a/ire na g+Ciabh. =L Ta/ an f^ial+-+b^ean seo ar lasadh i n+diadhacht = 's i n+deise, =L Mar g^rian+-+s^olas maidne a d^ealruigh-= eas gach lo/ =L 'S ni/+'l iarla da/r geineadh ariamh ins an = c^ruinne =L Nachar m^ian leis an lile udaidh a f^agha/il = mar sto/r. =L

Ciall nach ar milleadh, sge/imh nach ar = truailleadh, =L Ariamh nach ar milleadh a mo/rdhacht go = fo/ill =L 'S go bh+fuil a pi/ob is a mama ar li/ c^luimh = na h-+eala =L No/ mar ladhg ar stad ar a/rd+-+s^liabh = *M^aoldorn.}@ =LV Is neamh+-+ionann an b^ruinneall a/luinn seo agus = an speado/g s^uarach b^eadaidhe sin, "*Ma/ire_= C^aoch." = B'+e/igean do *Art go d+tearn se/ ga/ire i n-+a = intinn fe/in nuair a b^i/ se/ ag cumadh na = ceathreamhan seo: = @{Ta/ mo c^e/adfaidhe ar mearughadh, buadhartha = fa/+'n c^orruighe =L A d'+e/irigh ar *M^aighistreas_Ma/ire le = bliadhain; =L Is a g^e/ag g^lan daithte, le/igheasuigh m'+aicid =L Le sme/ideadh do rosg is a/ilne na/ an = g^rian; =L Re/alt g^lan na maidne is fe/ile da/r cumadh, =L Saor+-+inghean *Ui/_C^uinne de ra/sa *Ui/_= Ne/ill, =L Is an sge/imh u/d le+'r teasgadh i n-+e/agcruth = *Clann_Uisnigh =L Gur e/aluigh si/ leat+-+sa o/ *D^e/irdre na = g+ciabh.}@ =LV

C^aith *Art an c^uid eile de n-+a s^aoghal, is = do/ighche, fa/ *C^onndae_A/rd_M^acha. Ni/+'l mo/ra/n = seanchuis againn fa/+'n do/igh ar c^aith se/ na = bliadhanta. Ag garranto/racht leis, creidim, = agus gan mo/ra/n iongantais g^a/ d^e/anamh de. = E/ '+n-+a oibridhe mar gach oibridhe d^e t^airbhe = cosamhlachta de. B'+f^e/idir go molfaidhe rud = beag anois agus ari/s e/ nuair a d^e/anfadh se/ = amhra/n. B'+f^e/idir go n-+abro/chadh duine eo/lais = corr+-+uair le strainsea/ir: sin *Art_Mac_= Cubhthaigh, an file. B^i/odh se/ uaigneach corr+-+= uair, gan amhras. D'+amharcadh se/ ar na sean+-+= c^locha i roilig an *C^reaga/in no/ ar *C^aislea/n_an_= G^lasdroma/in, agus t^igeadh smuaintightheacha = seachra/nacha fri/d a c^eann. Ce/ aige a bh+fuil a = f^ios nach rabh se/ i n-+innimh an t-+am a f^eicea/il = nach m+be/adh ach *Be/arla da/ labhairt fa/+'n = *C^reaga/n agus ce/ad mi/le ar gach taoibh? Rudai/ = mar seo a c^uireadh go teach an o/il e/ le n-+a = b^reis a t^abhairt isteach ar son an me/id a = c^aill se/ de p^le/isiu/r an t+saoghail, le so/la/s a = f^agha/il as aoibhneas feille agus bre/ige. Ni/ = rabh se/ cri/onna, agus ca/ leis a d+tig achmhusa/n = a t^abhairt do/? = C^uaidh na bliadhanta thart agus t^a/inig an = aois air. Fuair a c^ara, *Peadar_O/_Doirni/n, = ba/s, agus t^uit se/ ar a c^rann feartlaoi a = d^e/anamh do/. Is furast a aithne ar an f^eartlaoi =

c^e/adna go rabh se/ o/ m^aith; ni/+'l innti/ ach rann = marbh gan f^ilidheacht. Ba g^oirid a s^eal fe/in i = n-+a d^iaidh seo. Fuair se/ ba/s i d+tra/thaibh na = bliadhna 1755. An athchuinge a d'+iarr se/ ar an = b^an+-+t+si/ogaidhe fuair se/ i/. Ta/ se/ si/nte @"i = g+Cill c^umhra an *C^reaga/in."@ Deir seanchus na = n+daoini/ go bh+fuil, ach ni/+'l an dara cruthughadh = againn. Ni/+'l tomba ar bith le n-+a t^aisbea/int = du/inn ca/ bh+fuil se/ '+n-+a c^odladh, ca/ bh+fuil se/ ag = fanacht @"no/ go d+taraidh *Clanna_Ne/ill eadar = c^laidhimh agus each."@ =

[Ceo/l na Croiche.] =TTTT &Here also, as at Thebes, and in Pelop's line, was = material fate matched against man's free will; = matched in bitterest though obscure duel; and the = ethereal soul sank not, even in its blindness, without = a cry which survived it. - Carlyle.& = Cuireadh a d^o/ no/ tri/ leagain de #*S^e/amus_= M^ac_Murchaidh# i b+prionta ar an = #Ultach#; ach ni/+'l cuma air go bh+fuil = se/ le fagha/il go beacht anois i n-+a/it ar bith. = Ta/ li/nte do+-+t^uigsineacha ann, li/nte eile a bh+fuil = an m^eadaracht e/agcomhthrom ionntu/ - se/ala = achan b^oc agus achan c^asadh da/ bh+fuair se/ i m+be/al = na n+daoini/ le bunadhas d^a/ c^e/ad bliadhain. Fuair = iomra/dh an ughdair an c^asgairt c^e/adna, ach de = re/ir mar ~+t^ig linn a m^eas indiu, b^i/ saoghal = mo/r fileamhanta aige, an ba/s agus an gra/dh agus = sainnt an t+saoghail seo uilig ag de/anamh a = g+cuid fe/in de+'n achrann a d'+f^a/g *Se/amus = ar c^rann na croiche i n-+*A/rd_M^acha. = B^eir #*Se/amus_Mac_Murchaidh# in mo c^eann = amhra/n a rinne *Burns, #&Macpherson's Fare-= well&#. Fe/adann tu/ a ra/dh gur an t-+a/dhbhar =

ce/adna filidheachta a b^i/ ag an da/ f^ile. *Gaedheal = de c^uid na h-+*Alban a b^i/ teilgthe chun a c^rochta = ag dligheadh na *Sasana a rinne an fonn ata/ leis = an amhra/n d^eireannach seo. Is do/ighche go bh+fuil = focla leis i n+*Gaedhilg na h-+*Alban; ach ma/ = ta/, is e/ mo c^aill na/r casadh orm go fo/ill iad. = Ar sgor ar bith, fe/aduigh *Burns go d+tug = se/ spiorad an c^eo/il du/inn maith go leo/r. = Agus deir sge/al amha/in gur nuair a b^i/ an c^roch = ana/irde ag na *Gaill i n-+*A/rd_M^acha agus = *Se/amus_Mac_Murchaidh re/idh le crochadh uirthi/, = a t^oisigh se/ ar an amhra/n seo is cosgarthaighe, = b'+f^e/idir, da/ bh+fuil againn o/+'n aois sin. = Ma/ ta/ *Burns ag cur na fi/rinne ar an = *Albanach, ta/ se/ fe/in agus an t-+*E/ireannach = cosamhail le c^e/ile. Ni/ b^eithfea/ ag du/il le fear = de ra/sa ar bith eile daoini/ ach an ra/sa ar de = an b^eirt, a d^ul i la/thair an b^a/is ag filidheacht. = Ach ni/ h-+ionann a amharcas an pe/ire ar an b^a/s. = Ta/ an t-+*Albanach ni/os fiadhaine, ni/os deise = do+'n p^a/gantacht. Mire agus fearg ata/ air a = b^eith ag imtheacht o/+'n t+saoghal seo ar d^o/igh = comh tu/tach, chan eagla roimh an e/ag na/ cumhaidh = ag fa/ga/il a m^uinntire: = &{I've lived a life of sturt and strife, =L I die by treachery. =L It burns my heart I must depart =L And not avenged be.}& =LV

Le tre/an droch+-+m^easa ar an b^a/s bi/onn se/ ag = ga/iridhe ag dul i n-+a la/thair do/: = &{Sae rantingly, sae wantonly, =L Sae dauntingly gaed he; =L He played a spring and danced it round =L Beneath the gallows-tree.}& =LV Ni/ h-+amhlaidh a t^e/id *Se/amus_Mac_Murchaidh = i la/thair an b^a/is. Ta/ se/ comh daonda agus nach = d+tig leis gan sgread c^osgarthach a c^ur as - = a b^eith beo/ i g+cruth ar bith ar d^ruim an domhain, = faoi an g^re/in agus faoi an f^earthain, a rabh = se/ a iarraidh: = @{'S truagh gan me/ '+mo f^raocho/ig ar t^aobh = malaidh s^le/ibhe, =L No/ mar g^as raithnigh os coinne an g^a = gre/ine.}@ =LV Ta/ gra/dh mo/r agus *Cri/ostamhlacht m^o/r ann, ag = gabhail go croidhe an le/ightheo/ra le deann = cumhaidhe: = @{'S a m^aighre an g^il+-+b^ra/ghad is tu/ d'+f^a/g = m'+intinn buadhartha.}@ =LV Is cuma liom goide/ a de/arfas na h-+ughdair, = sin an li/ne de f^ilidheacht *G^aedhilge is fearr a =

c^ualaidh me/ ariamh. Ta/ tuile de g^ra/dh agus de = b^uaidhreadh agus de m^aitheamhnas ann a c^ar-= to/chadh cuid m^o/r de+'n da/n di/reach a rinneadh = i sgoltacha na m+ba/rd. Ni/os pianmhaire ari/s = agus gan e/ b'+f^e/idir comh h-+uasal, a t^ig an = c^ainnt seo chugainn, ani/os fri/d c^la/r, fri/d = c^re/afo/ig agus fri/d c^locha glasa: = @{Tiocfaidh *Ca/it_O/g_Ni/_C^onaill agus o/g+-+m^na/ = na ti/re =L 'S be/idh me/ ag e/isteacht le n-+a n+glo/rthai/ = faoi na fo/ide 's me/ si/nte.}@ =LV Ta/ an da/ d^a/n ag taisbea/int du/inn an = duifear eadar an da/ t^i/r. B'+f^e/idir gur+b iad = dlighte na ge/ar+-+leanamhainte a rinne na *Gaedhil = comh tuigseach sin, ach ni/+'l a f^ios agam. Ni/+'l = ba/s *C^u/_C^ulainn fe/in comh fiadhain le ba/s an = *Albanaigh sin. B'+f^e/idir gur c^uir siad an = b^re/ag ar *M^ac_P^earsain, dream beag fuar = bealachtach na ti/re i/sle a rabh an eagla ariamh = orthu/ roimh c^lann an t+sle/ibhe; ach ta/ an fonn = le fagha/il agus b'+f^e/idir go bh+fuil an fiadhantas = ins an c^eo/l. Ach cosgrann an ba/s an = t-+*E/ireannach; cosgrann se/ barraidheacht e/, = b'+f^e/idir. B'+f^earr linn corr+-+uair nuair a = bi/os ga/bha cruaidh air, ni/os lugha urnaighthe a =

b^eith ag cur as do/ agus ni/os mo/ de+'n spiorad = seo a b^eith ann: = &{Now farewell light, thou sunshine bright, =L And all beneath the sky! =L May coward shame disdain his name, =L The wretch that dare not die.}& =LV Agus, i n-+a d^iaidh sin, is deas linn e/. = Comhartha si/bhe/altachta agus cine/altais e/. Agus = ni/ b^i/onn muid i n-+amhras ar c^uid calmachta = *S^e/amuis_M^ic_Murchaidh nuair a smuaintigheas = muid ar an a/it a b^i/ se/ a f^a/ga/il - ar b^arr an = *F^eada/in, an a/it ar c^oimhe/aid se/ fe/in agus = *Mailigh_Ni/_D^eacair an g^rian ag dul si/os taobh = thiar de+'n *Iubhair; ar *S^liabh_g+Cuilinn an a/it = ar c^ruinnigh se/ fe/in agus *Peadar_O/_Doirni/n = na *Buachailli/_Ba/na; ar *B^eanna gorm+-+c^eo/dhacha = *Boirche agus ar *C^airling Linn+-+f^iaclach na = long. "B'+aoibhinn teacht fe/ir agus fonn" i = n-+*Ome/ith_M^ara, a *S^e/amuis, agus seala/n na = croiche ag gabhail fa/ do m^uine/al, agus an = dorchadas ag dluthughadh in do t^imcheall. Duine = ar bith a c^onnaic ariamh an a/it, ni/or na/ir leis = t^u/ b^eith ag e/agcaoin, da/ m+be/adh Flaitheas = na Naomh geallta duit nuair a t^eannfadh an = dul ort. =

[A/r n+Du/thchas - A/r g+Cinneamhaint.] =TTTT Ma/+'s co/ir du/inn do/chas a b^eith againn go = m+be/idh *E/ire saor, ni/ lu/ighde is co/ir = du/inn a b^eith ag du/il go m+be/idh si/ = *Gaedhealach. Is beag is fiu/ an c^raobh gan an = b^la/th: ni/+'l innti/ ach brosna, agus is dual = daoithe a b^eith i n-+a cual c^onnaigh a d^o/ighfear = agus a imtheo/chas i n-+a toit agus i n-+a luaith. = Nuair a t^ig an bla/th tig an toradh. Mur' mian = linn a d^ul sa teinidh, mar sin, bi/odh uchtach = againn go n-+apo/chaidh a/r d+teangaidh agus a/r = litridheacht. = Is fada an la/ o/ cuireadh smacht orainn, agus = ba m^illteanach an smacht a cuireadh orainn. = Ni/+'l me/ ag ra/dh go bh+fuil duine beo/ i n-+*E/irinn = indiu a t^uigeas go h-+iomla/n an basgadh a = fuair muid. C^uaidh a/r n+di/ombuaidh chun dear-= maid. "Eadar speal agus corra/n a t^iocfas = an cogadh," a+deir na sean+-+daoini/ ins an = *G^aedhealtacht. "An seiseadh bliadhain de/ag = be/idh *E/ire ramhar le fuil; an seachtmhadh = bliadhain de/ag - mo le/an! - ca d+teachaidh na = fir?" = Ma/ t^ig leat suidhe agus meabhrughadh ar sin, =

b'+f^e/idir go bh+feicfea/ sluagh de+'n "F^e/inn = eachtrainn" ag teacht; toighthe agus bailte da/ = n+do/ghadh; cuirp fa/ na bo/ithre agus fuil '+n-+a = lochannai/; naoidheana/in ag sgreadaigh ar = b^arra sleaghthach; pa/irceannai/ arbhair da/ = sgrios; daoini/ da/ n+di/birt thar sa/ile. Tuig-= fidh tu/, b'+f^e/idir, goide/ a d'+f^ulaing do s^innsir = ach ni/ t^uigfidh tu/ goide/ an oighridheacht a c^aill = tu/ fe/in. Ma/ g^eibh tu/ sple/achadh ar an t+saoghal = a b^i/ ann le linn *E/ire a b^eith i n-+a h-+*E/irinn, mar = deirtear a g^eibh an t-+iasgaire ar *Loch_n+Eachach = ar t^oir agus ar c^aislea/in a b^i/ ann ins an = aimsir c^ian+-+aosta, duine thar leith t^u/, agus = fe/adann tu/ a/thas a b^eith ort. = Nach doiligh du/inn, agus muid mar seo, nach = doiligh du/inn a/r leas a d^e/anamh! Ta/ muid = mar b^e/adh fuireann ar b^a/d a c^aillfeadh an = stiu/ir. Ta/ achan se/idea/n ar mian leis ag = teacht orainn o/ c^eithre h-+a/irde fichid an = domhain. = @"B^i/ muid leamh, agus c^aith an t-+iasacht = muid."@ = Ni/ t^uigeann muid i n-+*E/irinn ceisteannai/ a = t^uigfeadh tachra/n i d+ti/r a b^e/adh saor. Dar = leat gur beag an tuigse a b^i/ a d^i/th ar d^uine le = fios a b^eith aige gur c^o/ir du/inn a b^eith cinnte = goide/ ba m^aith linn a iarraidh sul a n-+iarraimi/s =

e/. Agus i n-+a d^iaidh sin, da/ m+bi/odh *E/ire saor = i m+ba/rach, ni/ b^e/adh a f^ios againn an do/igh le a = d^ul a d^e/anamh tra/chta/la no/ dlighe no/ litridh-= eachta a b^e/adh *Gaedhealach. = Ar litridheacht is ru/n domh+-+sa mo s^eanchus a = d^e/anamh. Ach dar liom go bh+fuil se/ riachtanach = an tra/chta/il agus an dligheadh a luadh fosta. = Luaidhim achan rud da/ bh+fuil i saoghal ti/re. = No/ ta/ baint ag litridheacht le achan rud da/ = bh+fuil i saoghal ti/re. Nuair a m^achtnuighim+-+se = ar an do/igh le litridheacht a t^abhairt i g+crann, = ni/+'l me/ ag leigean aon duine thart gan an = t-+am d^e la/ a b^eannughadh do/, da/ m+ba e/ an = g^ealt allta e/ a s^iubhlas thart agus cu/ ar e/ill = aige. Achan duine da/ bh+fuil beo/ anois, achan = duine ar m^air ariamh, o/ *C^u/chulainn go dti/ = *Toucher_Doyle, o/ *D^e/irdre go dti/ *Biddy_= Mulligan, &"the pride of the *Coombe"& - = ta/ gnaithe agam leo/. = Ni/+'l bre/ag ar bith no/ ta/ daoini/ i n-+*E/irinn = ata/ i bh+fa/thach le litridheacht. A d^'+aindheo/in an = *Hospital_Sweep, a d^'+aindheo/in *Leopardstown = agus *Punchestown agus *Baldoyle, a d^'+ain-= dheo/in *P^a/irc_an_C^ro/caigh, agus *Mickey_Mouse, = ta/ daoini/ beo/ a le/igheas leabharthai/ *Gaedhilge. = Ta/ daoini/ ann ar m^ian leo/ sgola/ireacht a b^eith = acu/, daoini/ ar m^ian leo/ sgri/obhadh. Ach ni/ = t^earn siad saothar ar bith go fo/ill ach saothar =

tu/tach, agus go minic saothar feabhtach. Ta/ = siad i n-+achrann d^all d^orcha, agus ni/or t^oisigh = aon duine acu/ leis an g^ni/omh c^eart go fo/ill. = Di/oghbha/il eo/lais ar stair na ti/re is cionn-= taighe le sin. Ni/ t^uigeann duine ar bith go = rabh litridheacht againn ins an am a c^uaidh thart. = A/r n+do/ighe ta/ a f^ios go bh+fuil oiread la/imh-= sgri/bhinni/ *Gaedhilge '+n-+a luighe gan a g+cur i = g+clo/ agus a li/onfadh corradh le mi/le de = leabharthai/ mo/ra toirteacha. Ach, a *T^ighearna, = da/ g+cuirfidhe i g+clo/ iad, goide/ an gnaithe a = b^e/adh leis an *Royal_Irish_Academy? Is = deacaire ari/s a c^ur i n-+umhal do d^aoini/ go = bh+fuil feabhas ar bith ins an litridheacht sin. = Agus a/r n+do/ighe ta/ sean+-+litridheacht na = *Gaedhilge ar litridheacht comh mo/r agus ~+ta/ ag = aon dream daoini/ ar an domhan. Dearcaimi/d = ar d^a/n amha/in as i+measg mi/lte, an da/n a = fa/gadh ar *C^olm_Cille nuair a b^i/ se/ ag imtheacht = as *Doire: = @{Da/ m+ba liom *Alba uile, =L O/tha a bro/ine go a bile, =L Ro b'+f^earr liom+-+sa a/it toighe =L Agam ar la/r caomh+-+*D^oire. =LV Is uime a c^araim *Doire =L Ar a re/idhe, ar a g^loine, =L 'S ar iomad na n-+aingeal bh+fionn =L O/+'n g+cionn go soich aroile. =LV

Truagh liom+-+sa na ga/rtha guil =L Da/ gach taobh de *Loch_Feabhail; =L Ga/ir *C^onaill ga/ir *Eoghain tra/, =L Ag eo/lchaire i+m d^iaidh+-+sa. =LV Ionmhain fiodh =L As ar cuireadh me/ gan c^ion, =L Dainimh d'+ainnribh c^loinne *Ne/ill =L Mo c^ur i g+ce/in 's do gach fior. =LV Faoileanna *Locha_Feabhail =L Romham agus i+m d^eaghaidh =L Ni/ t^igid liom i+m c^urach, =L Uch! is dubhach ar n+deadhail. =LV Mo radharc thar sa/il si/nim =L Do c^la/r na n+darach n+di/oghainn; =L Mo/r de/ar mo ruisg g^lais g^le/+-+m^oill =L Mar f^e/aghaim tar m'+ais *E/irinn. =LV Fuil su/il n+glais =L F^e/achas *E/irinn tar a h-+ais, =L Nochan faicfe iarmho+-+t^a/ =L Fiora *E/ireann na/ch a mna/. =LV Do c^i/m i/! =L Beannacht ar gach su/il do+-+chi/; =L An te/ do+-+ni/ leas a c^e/ile =L Is e/ leas fe/in do+-+ni/.}@ =LV

B'+f^e/idir go g+cuirfea/ fa/inne fa/+'n domhan sul = a bh+fuighthea/ leitheid an da/in sin. Ta/ cumhaidh = comh cra/idhte ann agus go samhlo/chadh duine = gur labhair *Colm_Cille ar son gach duine a = m+b'+e/igean do/ a d^ul thar sa/ile o/ s^oin, agus is = iomdha duine sin. = Ni/+'l feidhm orainn a b^eith ag de/anamh moille = ag aithris na sean+-+da/ntai/. Ta/ an f^ilidheacht = ionntu/. Ta/ si/ ins an b^eaga/n b^eag a cuireadh = i g+clo/; agus os coinne gach ceann ar cuireadh = i g+clo/, ta/ ce/ad na/r cuireadh. Agus b'+f^e/idir = na/r m^iste du/inn a m^eas go bh+fuil ce/ad da/n = mo/r le cur i g+clo/ os coinne gach da/in m^o/ir = da/r cuireadh i la/thair le/ightheo/iri/ go fo/ill. = Ni/ t^eachas i g+ceann na h-+oibre go fo/ill. Ta/ = an litridheacht i n-+a luighe mar b^e/adh ga/rradh = mo/r arbhair ann, gan b^ualadh gan c^a/thadh, ach na = corr+-+p^ionnainn a t^ug daoini/ fallsa gan = ta/bhacht leo/ ar a g+coisce/im. = Creidim na/r c^eart a b^eith ag du/il le = sgri/bhneo/iri/ an lae indiu mothughadh aignidh a = f^agha/il o/+'n f^ilidheacht na/r le/igh siad. Ach, a = *T^ighearna, da/ le/igheadh siad na da/ntai/ uaisle = seo, na laoithe fiannaidheachta, na da/ntai/ gra/dh' = agus gra/ine, na laoithe a rinneadh ag moladh = righte agus fa/ruis e/ifeachtacha, na/r+b^' iongan-= tach an neart a c^uirfeadh siad i n-+a n-+intinn! = Ach si/lidh daoini/ cionn as go d+tearnadh ni/os =

mo/ rothai/ agus go bh+fuil ni/os mo/ ola da/ cur = ar iarann le ce/ad bliadhain na/ b^i/ roimhe sin = go d+teachaidh intleacht an c^ineadh daonda ar = aghaidh le tri/ tu/slo/gai/ a t^ug go geaftai/ na = gre/ine i/. Si/lidh siad nach rabh rothai/ ar bith = ins an t+sean+-+am ann. B^ainfea/ le/im astu/ = da/ n-+abro/chtha/ go rabh bri/ste ar *C^ormac_M^ac_= Airt. &"Modern thought!"& a+deir siad, = agus go m+b'+f^e/idir na/r m^achtnuigh siad fad a = n-+urla/ir fe/in ariamh. = Ta/ tri/ b^uaidh ins an t+sean+-+litridheacht ag = gach *Gaedheal dar mian leis foghluim. Ta/ deis = labhartha na sean+-+e/igse innti/, mar seo: = @{Ionnsuigh Longphort *F^inn_na_bh+Fiann =L Mar a bh+fuil don taobh+-+si thiar.}@ =LV Cainnt uasal, neartmhar, a bh+fuil ceo/l iomla/n = innti/ i g+cluais an te/ a c^luin. B'+f^urast ciall = na rann a ra/dh ar d^o/igh nach m+be/adh fileamhanta, = ar d^o/igh nach d+tuigfidhe e/ifeacht *F^inn no/ na = bh+*Fiann, agus ar d^o/igh ar b^eag an t+suim an = taobh thiar. Ta/ teas agus pian croidhe ionntu/, = mar ta/ sa da/n sin *C^olm_Cille. = @{Ionmhuin fiodh =L As ar cuireadh me/ gan c^ion.}@ =LV Le/imidh na ranntai/ sin chugat mar b^e/adh smeach = ann. Agus ta/ buaidh eile ins an t+sean+-+=

litridheacht. Ta/ gni/omharthai/ innti/, ta/ si/ la/n = radharcannai/ beo/dha borba mar b^e/adh du/ithche = c^nocach ann. = Ni/ t^ig leat anois a leitheid seo a leigean = thart leat ar an ro/d gan do c^roidhe le/im a = t^abhairt. Isteach i *Mainistir le *Cathal_= Crobhdhearg_O/_Conchubhair, i n+deireadh a s^aoghail = agus a laetha, a c^ur e/ideadh an m^anaigh air = agus a t^abhairt na m+bliadhantach deireannach = do+'n t+Si/orruidheacht. Castar *Muireadhach_= Albanach_O/_Da/laigh, an file, air; labhairidh = an ri/ leis an f^ile: = @{A *M^uireadhaigh, meil do sgi/n =L Go m+bearraim+-+i/nn do+'n *Airdri/gh =L Tabhram go milis ar mo/id =L 'S ar d^a/ d+trilis do+n *Tri/onno/id.}@ =LV A/ faraor, a *C^athail_M^o/ir! Nach iongantach a = b^ogas teagmhail na di/se croidhe duine! = M^air an f^ilidheacht seo anuas go dti/ an = seachtmhadh ce/ad de/ag, agus annsin ins an = h-+ochtmhadh ce/ad de/ag t^a/inig fa/s eile uirthi/. = D'+f^a/s craobh bealach eile aisti/, agus ni/or = c^raobh s^uarach e/. Fili/ mo/ra *Se/amus_Mac_= Cuarta agus *Peadar_O/_Doirni/n agus *Cathal_= Buidhe_Mac_Giolla_G^unna, agus b'+f^e/idir = *Liam_Dall_O/_h-+Ifearna/in agus *Aodhaga/n_O/_=

Rathaille. Go dearbhtha, b'+f^usa do f^ile indiu = aithris a d^e/anamh ar f^ili/ na h-+ochtmhadh h-+aoise = de/ag na/ ar na fili/ a b^i/ ann roimhe. Ni/ furast = a innse cad chuige. B'+f^e/idir go bh+fuil an = t+sean+-+f^ilidheacht ro/+-+m^o/r, go bh+fuil barraidheacht = de m^eadhchan tochta agus uabhair agus teas = croidhe de+'n uile c^ine/al innti/. B'+f^e/idir = nuair a d'+imthigh na righte agus na flatha, agus = na ba/ird agus na breitheamhain, *Aileach agus = *Cruachan agus *Teamhair, gur imthigh an saoghal = a b^i/ mar u/ir ag crann mo/r maiseach na filidh-= eachta sin. B'+f^e/idir gur e/irigh *Doire = suarach, agus gur imthigh: = @{"A re/idhe, agus a g^loine =L Agus iomad na n-+aingeal bh+fionn."}@ =L Dar liom fe/in ar sgor ar bith nach maireann = de+'n a/it a b^i/ *Colm_Cille a c^aoi ach @"gach taobh = de *Loch_Feabhail."@ Ni/+'l uchtach ar bith agam = go g+canfaimi/d ari/s mar c^an *Eoghan_Ruadh_M^ac_= a'_B^a/ird agus *Muireadhach_Albanach_O/_Da/laigh = agus *Colm_Cille. Ach is fe/idir linn a/r = n-+aigneadh a leigean le sruth teann a g+cuid = rann, agus b^e/arfaidh sin sla/inte du/inn mar = b^e/arfadh aer la/idir na fairrge do d^uine lag+-+= b^righeach. = Is fusa du/inn cumann a d^e/anamh le fili/ na =

h-+ochtmhadh h-+aoise de/ag. Is comhgaraighe #An = Buinnea/n Buidhe# du/inn, agus #Fa/ilte do+'n = E/an#, na/ an t+sean+-+f^ilidheacht. Ni/+'l an = si/othmhadh ce/adna ionntu/, ce/ go bh+fuil siad = iomla/n i n-+a n+do/igh fe/in. Agus is comhgaraighe = ari/s du/inn amhra/in na n+daoini/, na h-+amhra/in = sin nach bh+fuil a f^ios ce/ a c^um iad - #*Se/amus_= Mac_Murchaidh#, #An Droighnea/n Donn#, = #Bean an F^ir Ruaidh#, #Mo Ro/ise D^ubh#, = #*Mal_Dubh a' G^leanna#, #*Sea/n_O/_Duibhir a' = G^leanna#, #*Ristea/rd_O/_Broin#, #Mo B^ro/n = ar an F^airrge#, #*Donnchadh_Ba/n#, agus a = leithe/idi/. Ta/ litridheacht m^o/r ins na h-+amhra/in = seo uilig a d'+ainmnigh me/. Ta/ smuaintightheacha = domhaine ionntu/ agus cainnt f^i/or+-+*G^aedhealach = ar na smuaintightheacha sin. Agus de/arfaidh = daoini/ nach bh+fuil an *G^aedhilg ion+-+c^urtha le = smuaintightheacha an lae indiu. = @{'S+e/ sin m'+uaigneas fada, =L Sga/th mo c^luas g^a/ g^earradh, =L An g^aoth adtuaidh '+g^a/ mo f^leathadh, =L Agus an ba/s ins an spe/ir.}@ =LV De/an sin ni/os mi/ne ma/ t^ig leat e/, a f^ile a = m+bi/onn an focal &"Modern"& ar b^arr do = g^oib agat? = Mo c^omhairle do gach sgri/bhneo/ir o/g ata/ =

cinnte go bh+fuil cuisle na filidheachta ann, na = h-+amhra/in seo a f^oghluim agus a g+canstan go = rabh siad fighte i n-+a na/du/ir mar ata/ an dlu/th = ins an inneach. La/ e/igin cuirfidh siad maise = ar aigneadh fili/ *Gaedhealacha go fo/ill agus = cuirfidh siad binneas i bh+fuaim a m+beo/il. = [II.] =TT Da/ g+cuirti/ ceist orm cad chuige nach = bh+feiceann mo/ra/n *E/ireannach tairbhe ar bith i = litridheacht a d+ti/re, de/arfainn gur+b^' e/ &*Shake-= speare& a ba c^ionntaighe leis. Chan de n-+a = d^eo/in b'+f^e/idir. Ach tugadh &*Shakespeare& du/inn = teacht d^eirg an da/ ne/all agus i n-+am eadartha = agus ag neo/in b^eag agus deireadh an lae. Is = do/ighche gur mo/ an t-+eo/las ata/ i n-+*E/irinn ar = &*Shakespeare& na/ ~+ta/ i n-+a t^i/r d^u/thchais fe/in air. = B^i/ se/ astoigh i ma/la linn, agus fo/d ara/in p^lu/ir = le n-+a t^aoibh, go dti/ an sgoil na/isiu/nta. B^i/ se/ = eadar *Caesar agus *Xenophon againn ar an = sgoil Eadar+-+M^eadhonaigh. B^i/ se/ i g+cola/isti/ = againn. Agus h-+innsigheadh ariamh du/inn go = rabh se/ os cionn locht a f^agha/il air, gur+b^' e/ ri/ = f^ili/ an domhain e/. Anois, innseo/chaidh mise = cuid de+'n f^i/rinne fa/ &*Shakespeare&, an fad =

is le/ar domh fe/in i/. Ta/ ra/idhte sa/r+-+f^ilea-= mhanta ann. Sa/r+-+f^ilidheacht *Othello ag = caoineadh a m^na/, agus sa/r+-+f^ilidheacht *Lear ag = ra/dh leis an amada/n, &"Art cold, boy?"& Ta/ a = la/n ranntai/ aige ata/ fi/or+-+d^eas ach nach bh+fuil = i n-+a bh+filidheacht m^o/r. Cuir i g+ca/s: = &{ - Primroses, =L That come before the swallow dares, and take =L The winds of March with beauty.}& =LV no/: = &{ - On such a night as this =L Stood Dido with a willow in her hand =L Upon the wild sea bank and waved her love =L To come again to Carthage.}& =LV Ach ni/ filidheacht ar bith &"To be or not to = be,"& no/ &"If it were done when 'tis done,"& = no/ &"Friends, Romans, Countrymen."& = Is cuimhin liom an c^e/ad uair a c^onnaic me/ = #*Hamlet# i n-+amharclainn. B^i/ an dra/ma = le/ighte fiche uair agam, a/r n+do/ighe, roimhe sin. = Ni/ t^ug me/ fa/ dear gur c^uidigh se/ liom = le/iriughadh an dra/ma a f^eicea/il. Cinnte t^a/rla = rud amha/in, c^onnaic me/ go rabh *Ophelia beo/. = Ach anois ni/+'l feidhm ar bith, fe/adaim a ra/dh, = le *Ophelia ins an dra/ma. Eadar *Hamlet = agus *Claudius ata/ se/. B^i/ an dra/ma neartmhar = mar stoirm gaoithe mo/ire ann, agus t^a/inig me/ =

'n a' b^aile agus mo c^eann ag dul thart. Ach = t^a/inig me/ 'n a' b^aile uair no/ d^o/ fosta = i n+diaidh o/ra/id m^aith a c^luinstin, agus b^i/ mo = c^eann ag dul thart. Is minic a smuaintigh me/ = o/ s^oin gur m^o/r an truaighe nach g+cualaidh = &*Shakespeare& #Oidheadh *C^lann_Uisnigh# agus = na/r sgri/obh se/ dra/ma fa/+'n sge/al. Da/ n+de/anadh, = c^rutho/chadh se/ do+'n t+saoghal goide/ comh tu/tach = agus ~+b^i/ se/ mar f^ile. B^i/ an t-+a/dh air na/r b^ain = se/ le sge/al ar bith de sge/altai/ mo/ra an = domhain. = Is deacair du/inne i n-+*E/irinn an me/id seo = a t^uigbhea/il. No/ tugadh iarraidh e/ a c^ur i = n-+ionad a/r n+du/thchais. Rinneadh mar an = g+ce/adna le ughdair na *Ro/imhe, ach ni/ rabh an = toradh ce/adna ar an t+saothar sin. Ca/ h-+uair = a tchi/fimi/d an la/ nach leigtear do m^ac le/ighinn = ar bith i n-+*E/irinn amharc ar &*Shakespeare& no/ ar = *Horas no/ ar *Cicero go bh+foghluimnighidh se/ an = *Ta/in agus na Laoithe Fiannaidheachta agus an = M^eadhon+-+Litridheacht ar tu/s? = Nuair a t^ra/cht me/ ar an *Ta/in, t^ug sin = "pro/s" na *Gaedhilge in mo c^eann. Agus is = iongantach an b^aramhail ata/ ag daoini/ san = am i la/thair, nach bh+fuil maith i b+pro/s na = *Gaedhilge. Moladh an *Ta/in, a/r n+do/ighe, moladh = i m+*Be/arla i/. Ach, a *T^ighearna, ni/or c^reid aon = duine an c^ainnt sin. Dar leo/ gur duine corr =

a c^an i/, duine a b^i/ ag iarraidh calla/n a d^e/anamh = a b^e/arfaidhe fa/ dear. = Ni/or le/igh me/ fe/in an *Ta/in i n+*Gaedhilg = ariamh. Ach ta/ eo/las ar na sge/altai/ agam. = Ta/ litridheacht m^illteanach ionntu/ gan tra/cht = ar d^eis labhartha ar c^or ar bith. An bh+fuil aon = sge/al ar an domhan comh maith le #Oidheadh = *C^loinn_Uisnigh#? Nach saidhbhir bailiughadh = fear *E/ireann le ionnsuighe a t^abhairt ar = *Ultaibh! Nach e/ifeachtach *Sualtam ag dul go = h-+*Eamhain_M^acha ag iarraidh cabharthach do n-+a = m^ac! Nach millteanach na daoini/ *Me/adhbh, = agus *Conchubhar agus *Feargus! Ta/ litridheacht = go leo/r ins an *Ta/in fa/ c^oinne aicme iomla/n = daoini/. = Ach ba m^ian liom tra/cht ar d^eis labhartha = p^ro/s na *Gaedhilge. Fuarthas locht ar sin ar = na mallaibh. Ba e/ an *Piarsach an c^e/ad duine, = si/lim, a c^uaidh a sgri/obhadh sge/altai/ goiride = ar an do/igh u/ir: @"B^i/ sean+-+*M^aitias '+n-+a = s^uidhe le h-+ais an dorais."@ C^uir an = *Dr._Hindeberg i n-+a aghaidh, agus is do/igh liom = go rabh an ceart aige. B^i/, ach ni/or e/irigh leis = a t^aobh de+'n sge/al a innse go beacht. D'+ionn-= suigh se/ #*I/osaga/n# agus fuair se/ locht ar a = la/n nach rabh lochtach. Dubhairt se/ gur c^uir an = t-+ughdar amudha cu/ig no/ se/ c^e/adtai/ focal ag = cainnt ar radharcannai/ gan tairbhe agus ar =

f^uaimeannai/ gan tairbhe. Dar liom+-+sa gur = s^aidhbhre sge/al an *P^iarsaigh le n-+a linn sin. = Ach si/lim gur loit an tu/s an sge/al - @"B^i/ = sean+-+*M^aitias i n-+a s^uidhe le h-+ais an dorais."@ = Dar liom go bh+fuil a la/n lochtannai/ ar c^uid = cainnte an *P^iarsaigh i n-+a c^uid sge/altach uilig = cosamhail le seo: = @"Is minic a c^eapas fe/in go rabh ceo/l i = n-+a c^uid cainnte; ceo/l i/seal uaigneach mar = b^i/ i n-+andord an orgain i n-+*A/rd-Theampall = na *Tuaime."@ = Ni/+'l a f^ios agam ce/ an teangaidh i/ sin, ach ta/ = a f^ios agam nach *Gaedhilg i/. = Ach pillim ar an &"explosive opening"&. = Is olc an cleas e/. Ta/ se/ ro/+-+m^inic ag sgri/bh-= neo/iri/ an lae seo. Ta/ se/ agam fe/in. Is = fe/idir do/ a b^eith maith i n-+a/it a/ithrid, agus = ni/+'l barr do/ annsin fe/in gan a b^eith ro/+-+= &explosive&. Ta/ se/ maith go leo/r ag an *P^iarsach = in a/iteacha eile, cuir a g+ca/s - @"Ni/ raibh = *Bairbre ro/+-+s^lachtmhar an la/ a b'+f^earr a b^i/ = si/."@ Ar n+do/ighe, ba e/ #*I/osaga/n# an c^e/ad = sge/al a sgri/obh an *Piarsach. Ta/ a/dhbhar sge/al = m^o/ir ann, ach ta/ se/ a c^omhair a b^eith millte ag = droch+-+sgri/bhneo/ireacht. C^uir se/ iongantas orm = go minic, an fear a c^uir #Bruidhean C^aor-= thainn# i n-+eagar, gur sgri/obh se/ #*I/osaga/n# =

mar ~+rinne se/ e/. Ni/+'l locht ar bith ar an tu/s = ata/ ar #B^ruidhean C^aorthainn#. = @"A/rd+-+ri/ uasal oirdhearc do g^abh flaitheas = agus forla/mhas ar c^eithre treabhaibh *Lochlann, = dar ba c^omh+-+ainm *Colga/n_Cruaidh-Armach, = mac *Dath-chaoin_Tre/in. Do como/radh aonach = agus a/rd+-+oireachtas leis an ri/gh sin aon de = laethibh ar f^aithche a d^u/na agus a d^e/agh+-+b^aile = fe/in, i g+cathraighe na *Beirbhe_Lochlannaighe, = 7c."@ = Ach dar liom go g+cluinim "e/igse" an lae = indiu ag ra/dh: "Ta/ an iomad aideacht d^a/ = n-+u/sa/id ins na sean+-+sge/alta. Ni/+'l a/dhbhar = samhailte i n-+a g+cuid focal. Ni/+'l doimhne ar = bith ionntu/." = Anois, b^i/ no/s innse sge/il ag na sean+-+ughdair = a b^i/ sa/r+-+m^aith, agus ta/ baint m^o/r aige le = h-+aideachtai/. Ni/ rabh na h-+aideachtai/ seo ach = an a/it a rabh &description&, agus ni/ rabh = &description& ach an a/it a rabh feidhm leis. = Seo mar g^ni/ luingis na *Lochlannach an t-+astar = i #m+Bruidhean C^aorthainn#: = @"Do t^ugadar sruth+-+le/im s^anntach siubhail = san bh+fairrge bh+fi/or+-+d^oimhin bh+fliuch+-+t^onnaigh = le n-+a longaibh deagh+-+c^umtha be/al+-+leathna = agus le n-+a g+curacha/naibh daingeana deagh+-+=

c^umhduighthe do+-+b^riste sa/r+-+luatha. Do s^i/n-= eadar na sa/r+-+b^re/idi/ saidhbhre solusmhara leis = na seo/l+-+c^rannaibh si/th+-+righne sleamhna cruadha, = agus do g^abhadar le seo/ladh na gaoithe = ga/rthaighe glan+-+f^uaire ar c^rioslach na mara = mo/ire goirme, gur e/irigh an dubh+-+f^airrge i = n-+a gleanntaibh luaimneacha liath+-+g^lasa mear+-+= t^uargantacha mi/+-+c^e/illidhe; ionnus nachar = fa/gadh fallaing gan fa/sgadh, no/ tairgne gan = tarraingt, no/ breac+-+long gan b^riseadh, = muna d+teangmho/chadh lucht a bh+freastail agus = a bh+fortachta i n-+a bh+fochair. Ach ni/or c^ian = do/ibh amhlaidh sin gur traochadh gach neart = an+-+c^umasach da/ raibh ins na tonnaibh tre/an+-+= g^arbha, agus go raibh an m^uir i n-+a cla/r = c^omhthrom c^omh+-+re/idh, agus do t^a/ngadar go = tinneasnach i d+ti/r, agus t^ugadar aithne = gur+a+b i g+*Cu/igeadh Oll+-+b^ladhach *Uladh do = g^abhadar cuan agus caladh port."@ = [III]. =TT Do/igh le locht a f^agha/il ar a/r n-+oighridheacht = a ra/dh nach d+ta/inig &Renaissance& na h-+*Eo/rpa a = f^ad linn ariamh. Ni/ bh+fuair a/r sinnsir oideas = o/+'n *G^re/ig agus o/+'n *Ro/imh. Ni/+'l ceird na bh+focal = ag na sean+-+ughdair *G^aedhealacha mar a b^i/ si/ ag =

ughdair na *Gre/ige. Ni/+'l farsaingeach an = eo/lais ag ughdair na *Gaedhilge mar ~+b^i/ ag = ughdair na *Gre/ige. Ach de/anaimi/s stuide/ar = ar an &Renaissance& a b^i/ ins an *Eoraip ins an = c^u/igeadh h-+aois de/ag, agus be/idh ceird na = bh+focal agus farsaingeach an eo/lais againn. = B^e/adh againn, mar dubhairt sgri/bhneo/ir ar na = mallaibh, @"an sgo/p, iomadamhlacht agus saor-= a/id na bh+foirmeach, ach, thar gach aon nidh eile = iomla/ine na meabhraidheachta daonda."@ (Anois = an ceart a choidhche, ni/ h-+as *Oifig_an_= Aistriu/cha/in a t^a/inig an smachlughadh uathbha/sach = seo - an c^ulaith g^aisge seo a rug barr ar a = d+ta/inig roimpi/!) Nuair a le/ighfeas tu/ an = me/id sin, de/arfaidh tu/ gur rud duibheaga/nach = an &Renaissance& agus nach bh+fuil d'+aigneadh = ion+-+c^urtha leis. = Ach ni/ h-+amhlaidh. Is furast an &Renaissance& = a t^uigbhea/il. B^i/ litridheacht m^aith ag an *G^re/ig = i n-+aimsir na *Pa/ga/ntachta, agus obair m^aith = cloiche. C^uir an *C^ri/ostaidheacht smacht ar an = *P^a/ga/ntacht, agus mi/le bliadhain i n-+a d^iaidh sin = b^i/ an *C^ri/ostaidheacht ag e/irghe comh teann agus = go rabh si/ ag cumhgladh intinn na n+daoini/. Ni/ = rabh mo/ra/n de s^i/ol smuaintightheach ins an = *C^ri/ostaidheacht. An obair+-+c^loiche a b^i/ i g+cuid = teampall na g+*Cri/ostaidheann, fuair siad a = h-+iasacht o/ c^uid teampall na b+*Pa/ga/nach. Ins =

an tri/omhadh ce/ad de/ag, agus go h-+a/ithrid ins = an c^u/igeadh ce/ad de/ag, t^uig e/igse nach rabh = an b^uaidh sin ag an *C^ri/ostaidheacht, toradh maith = a b^aint as aigneadh an duine. P^ill siad ar an = litridheacht agus ar gach &art& eile da/ rabh ann = i n-+aimsir na *Pa/ga/ntachta, agus d'+f^oghluim = siad iad, agus c^uir sin neart u/r i n-+a = n-+aigneadh. = Ba m^aith liom a c^ur i n-+umhal do d^aoini/ = na/r+b^' e/ an fa/th ar neartuigh litridheacht na = *Gre/ige na h-+e/igse seo, cionn as litridheacht = na *Gre/ige a b^eith ni/os fearr na/ litridheacht = d^u/thchasach ar bith eile. Ach b^i/ litridheacht = d^u/thchasach ins an *G^re/ig. Ni/ rabh ins an *F^rainnc = na/ san *Eada/ilte; ar sgor ar bith ni/ rabh = mo/ra/n ionntu/. Na/isea/n cruinn soile/ir a b^i/ = sa *G^re/ig, agus b^i/ aon teanga amha/in aici/. = B^i/ si/ '+n-+a na/isea/n mi/lte bliadhain sul a rabh = an *F^rainnc no/ an *Eada/ilte '+n-+a na/isea/in. Ni/ = mo/ na/ go bh+fuil an *F^rainnc no/ an *Eada/ilte = '+n-+a na/isea/in go fo/ill. Ce/ leis *Savoie, ce/ leis = *Provence, ce/ leis *Gascoigne, agus ce/ leis = *Bretagne? Ar an a/dhbhar sin b^i/ litridheacht = d^u/thchasach ag an *G^re/ig. A/rthrach a b^i/ innti/ a = s^iubhalfadh. Ni/ rabh ins an c^uid eile de = m^o/r+-+t^i/r na h-+*Eo/rpa ach molltai/ de m^aidi/ a b^i/ = ceangailte da/ c^e/ile. S^na/mhfadh siad, ach ni/ = rabh se/ furast a n-+iomrughadh; ni/or+b^' f^e/idir =

seo/l a c^ur orthu/. Ni/ rabh litridheacht d^u/thchasach = ar bith i d+ti/r ar bith ar m^o/r+-+t^i/r na h-+*Eo/rpa = ach ins an *G^re/ig. Fuair siad a n-+iasacht o/+'n = *G^re/ig. B'+f^e/idir go bh+fuigheadh siad o/ *E/irinn = i/ da/ m+bi/odh eo/las ar *E/irinn acu/. Ach b'+f^uide = *E/irinn uatha. B^i/ an f^airrge annsin. Ba = luaithe in mo s^aoghal a c^uaidh mise as *Ti/r_= C^onaill go *Corcaigh na/ ~+c^uaidh me/ as *Ti/r_= C^onaill go *Toraigh. Fuair siad a n-+iasacht = o/+'n *G^re/ig. = Ni/+'l me/ ag se/anadh go d+tearn an &Renais-= sance& maith m^o/r do litridheacht na h-+*Eo/rpa. = Ach goide/ an b^aint ata/ againne le sin? T^a/inig = an *C^ri/ostaidheacht go h-+*E/irinn agus c^uir si/ = smacht ar an *P^a/ga/ntacht. An bh+fuil amhras ar = bith ar aon *G^aedheal beo/ gur sgriosadh an = litridheacht *P^a/ga/nta ins an am sin? Agus = deir a/r g+cuid sgola/ir - ma/ ta/ aon f^ear = againn ar fiu/ sgola/ir a t^abhairt air - gur am = e/igin eadar an seachtmhadh h-+aois agus an = t-+aonmhadh h-+aois de/ag a cuireadh i g+cionn a = c^e/ile an *Ta/in agus an *F^iannaidheacht, agus = an c^uid eile de+'n t+sean+-+litridheacht. Ta/ se/ = inniste ins an *Ta/in go rabh an *Ta/in caillte, = agus gur cuireadh mar d^ualgas ar *S^eancha/n_= Torpeist a d^ul agus i/ a f^agha/il, agus gur = e/irigh *Feargus_Mac_Ro/igh o/ m^arbh, agus gur = aithris se/ do/ i/. Ma/ ta/ ciall ar bith le sin, is e/ =

an c^iall ata/ leis, go rabh an *Ta/in ag fagha/il = b^a/is i g+cuimhne m^uinntir na h-+*E/ireann nuair = a sgri/obh *Seancha/n_Torpeist i/. Ta/ comharthai/ = go leo/r ar na laoithe *Fiannaidheachta gur tugadh = ar sgor ar bith ath+-+innse orthu/ i n+diaidh na = *Lochlannaigh a t^eacht. Nach sin &Renaissance& = ann fe/in? Ni/ rabh farsaingeach ag intinn na = n-+e/igeas ins an *C^ri/ostaidheacht, agus fuair = siad iasacht o/+'n *P^a/ga/ntacht. = Anois nach furast calla/n a d^e/anamh fa/ = b^eaga/n? Nach furast ceo/ a c^ur ar intinn = duine le focal mo/r fada cosamhail le &Renais-= sance&? = Ni/or loit ar bith du/inne &Renaissance& na = h-+*Eo/rpa a c^ailleadh. C^aill muid fosta an = me/id seo agus ni/or loit ar bith da/r g+cuid = litridheacht e/: ni/or e/irigh leis an *G^aedhilg = mairstin go dti/ aois na b+pa/ipe/ar nuaidheachta. = Ach is e/ an c^aill is mo/ ata/ orainn, is e/ an galar = ata/ le le/igheas againn, gur stad 90% de = m^uinntir na h-+*E/ireann 'e c^ainnt *Gaedhilge. = Nach simplidhe so+-+t^uigthe an c^eist, agus = creidim achan c^eist, ag an te/ a bh+fuil ciall = aige. Sin an fa/th nach bh+fuil mo/ra/n litridheachta = da/ sgri/obhadh i n+*Gaedhilg san am i la/thair. Sin = an fa/th a bh+fuiltear ag ra/dh: &"Irish prose = has not been schooled to express modern = thought."& Da/ m+bi/odh ti/r na h-+*E/ireann ag =

cainnt *Gaedhilge, ni/ b^e/adh deacair ar bith = orainn. T^iocfadh smuaintiughadh fa/ &aeroplane& = comh re/idh linn i n+*Gaedhilg agus a t^ig smuain-= tiughadh fa/ spa/id. T^ug sgaifte gadaidheann = iarraidh iolmhaitheas an t+saoghail a c^eilt ar = c^ainnteo/iri/ *Gaedhilge, agus dubhairt siad ann-= sin, &"Irish prose has not been schooled to = express modern thought."& = Nach comhgarach a s^easuigheas an f^i/rinne = du/inn? Agus muid ar fad ag amharc thar = m^ullach a cinn, g^a/ cuartughadh thall udaidh ag = bun na spe/ire? = Ta/imi/d go do/na, mar sin de. Ni/+'l ach 10 = &per cent.& againn ag cainnt *Gaedhilge. Agus = le n-+a c^ois sin, ni/+'l baint ar bith ag lucht na = *Gaedhilge le saoghal na ti/re. Is e/ mo m^eas = nach m+bi/onn fir e/ifeachtacha de c^ine/al ar bith = i d+ti/r nach bh+fuil saoghal e/ifeachtach na/isea/nta = aici/. Is cliste go mo/r an dream daoini/ na = h-+*E/ireannaigh na/ na *Sasanaigh, ach anois le fada = is e/ifeachtai/ na corr+-+f^ear a t^o/g *Sasain = na/ na corr+-+f^ear a t^o/g *E/irinn. Ach caithfimi/d = a/r n+di/cheall a d^e/anamh, creidim. Caithfimi/d = *Gaedhilg a c^ur i la/thair na n+*E/ireannach nach = bh+fuil *Gaedhilg acu/. Caithfimi/d litridheacht = a sgri/obhadh fa/+n+a g+coinne agus fa/ c^oinne a/r = muinntire fe/in. = An c^e/ad rud ata/ riachtanach an t+sean+-+=

litridheacht a c^ur i g+clo/, agus litriughadh an = lae indiu uirthi/, agus gan mi/niughadh ar bith i = m+*Be/arla uirthi/. Annsin i/ a c^ur roimhe gach = cine/al eile oideachais i sgoltacha agus i = g+cola/isti/, i+measg sagart agus ollamh agus = sgri/bhneo/iri/. Ins an do/igh ata/ orainn fa/ = la/thair ta/ an cainnteoir du/thchais fe/in i = g+contabhairt e/ ~+m^illeadh le *Galltacht achan = b^omaite sa la/. =

[Clog_an_Aithreachais] =TTTT B'+aoibhinn an uair i/ i n+*Gleann_Seaghais = i d+*Trian_C^ongail nuair a c^uaidh an = triath *Feargus agus lucht a leanamhna = amach a s^eilg ar fud *B^eanna gorm+-+c^eo/dhacha = *Boirche. C^uir siad an eilead m^aol '+n-+a suidhe, = agus lean siad o/ b^reacadh na maidne i/ go rabh = neo/in b^eag agus deireadh an lae ann, agus ni/ = rabh dul acu/ a leagan fa/ m^alaidh s^le/ibhe na/ fa/ = g^leann. Ach nuair a b^i/ deallramh deireannach = na gre/ine ag cur maise ar m^alaidh *S^liabh_an_= Iolair, c^uaidh cu/ *F^eargusa d^e le/im fa/+'n = sgo/rnaigh ortha, agus ins an am c^e/adna t^a/inig = cu/ coimhthightheach agus c^uaidh ins an teangmha/il = mar an g+ce/adna. = Ba do *Arta/n_Leath-Chathail a b^i/ an cu/ coimh-= thightheach ag ge/illstin. No/ c^onnaic *Arta/n = agus a b^unadh an eilead ag astar an t+sle/ibhe = agus c^uaidh siad fe/in go teann ci/ocrach ar = a to/ir. Nuair a c^onnaic *Arta/n an teangmha/il = c^uir saighead fa/ n-+a s^reing agus d'+aimsigh = an eilead. Ach b^i/ tallann seachra/in i n-+a la/imh, = a d^eo/in no/ a d^'+aindeo/in, agus i n-+a/it an eilead = a loit, g^oin se/ cu/ *F^eargus_G^leann_Seaghais. =

"Sin urchair an daill fa/+'n abhaill," arsa = *Feargus_G^leann_Seaghais, "m^arbhuigh tu/ mo = m^adadh." = Agus le tre/an gradaim do+'n c^oin, agus le = feirg agus le fuath do f^ear a g^onta, sgaoil = se/ saighead le h-+*Arta/n_Leath+-+C^athail no/ gur = f^a/g maol marbh ar d^osannai/ an f^raoich e/. = C^aith se/ annsin corp a c^on ar a g^ualainn = agus p^ill ar a g^iollanradh agus ar lucht a = leanamhna go briste bru/ighte bro/nach. Agus = nuair a b^i/ siad ag caitheamh fleadh agus fe/asta = na h-+oidhche sin, ni/ sla/inte a b^i/ sa c^orn ag = *Feargus ach easla/inte. B^i/ a intinn ag e/alo/dh = amach o/ c^eo/l na cruite agus o/ ranntuigheacht = an b^a/ird go dti/ an a/it a rabh malaidh *G^leann_= an_Iolair ag e/agcaoin faoi c^orp c^asgartha = *Arta/n_Leath-Chathail. = Agus ni/or s^ocair a intinn agus ni/or d^ruid = se/ fabhra an oidhche sin ach ag tionnto/dh go = ce/asta mar b^e/adh leabaidh de d^eilg an droighin = faoi. B^i/ aithreachas an uilc agus eagla na = h-+e/irice air, agus b^i/ a s^aoghal uilig '+n-+a la/. = Agus ar feadh seal righin '+n-+a d^iaidh sin, = ni/ rabh faoiseamh le fagha/il o/+'n osna aige. Agus = la/ amha/in c^uir se/ sge/ala chuig cea/rdaidhe = oilte, a/rd+-+intinneach, de/agh+-+la/mhach a g^ni/odh an = iomad seo/d agus ailleaga/n le h-+aghaidh team-= pall agus ri/+-+f^a/ruis, agus d'+o/rduigh do/ =

clog airgid a d^e/anamh a m+be/adh a buille comh = binn le seinm an t+srutha/in g^il g^lo/raigh a b^i/ = ag teacht o/+'n t+sliabh i n-+aice le n-+a d^u/n agus = le n-+a d^eagh+-+t^eaghlach. = Rinne, agus annsin d'+o/rduigh an triath an = c^log a c^rochadh i d+tor an teampaill, ins an = do/igh a m+be/adh si/ ag bualadh a f^ad agus b^e/adh = buanfas innti/, ag aithris do+'n t+saoghal goide/ = an t-+aithreachas a b^i/ ar *F^eargus_G^leann_= Seaghais as *Arta/n_Leath-Chathail a m^arbhadh. = Agus dubhairt an giollanradh agus lucht a = leanamhna gur m^aith an b^aramhail, agus rinne = siad amhlaidh. = An te/ ata/ ag de/anamh aithreachais, is e/ a = anam fe/in a b^eir comhairle a leasa do/, agus = ni/ rabh *Feargus sa/sta agus ni/or h-+aidhbhsigheadh = do/ go d+tea/rn se/ an leo/r+-+g^ni/omh a b^i/ ar s^lighe = a d^e/anta. Agus ni/or s^u/gach i seilg e/ agus = ni/or c^ri/onna i g+comhairle e/ ni/ ba m^o/. Agus = b^i/ iongantas ar lucht a leanamhna agus ar a = g^iollanradh, no/ ba de/agh+-+f^laith *Feargus i = g+cogadh agus i si/othchamh, i bh+fleadh agus i = g+comhar ce/ille. = An dara tallann a t^a/inig o/ n-+a anam chuige, = c^uaidh se/ i la/thair *Naomh_Bro/naigh, a b^i/ '+n-+a = c^omhnuidhe ar an uaigneas ins an c^oill, ag = machtnamh agus ag de/anamh trosgaidh, agus ag = moladh mo/rdhachta *De/. =

"Ni/+'l saothar lae no/ sogh oidhche agam, a = S^agairt Naomhtha," arsa *Feargus, "agus ni/ = h-+a/in liom fe/asta no/ seilg no/ filidheacht, no/ = seanchus, no/ le/igheann. Ni/+'l gradam do = mo d^u/ithche agam, no/ uabhar orm fa/ mo = c^ineadh. Agus ni/ fios domh le/igheas mo = g^alair, o/s amhlaidh nach bh+fuil se/ de c^umhacht = agam an marbh a d^e/anamh beo/." = M^achtnuigh an bra/thair fada buan agus g^uidh = se/ go du/thrachtach agus annsin labhair se/: = "A *F^earguis uasail, ma/+'s ceart mo c^uid = eo/lais, fear t^u/ ar g^eall *Dia pian m^o/r agus = lu/thgha/ir m^o/r do/. Ni/ dual duit a b^eith '+do ri/ = i n+*Gleann_Seaghais ni/os fuide. Tabhair cu/l = do do c^ineadh agus siubhal bo/ithre agus garbh+-+= s^le/ibhte na h-+*E/ireann, ag de/anamh d'+aith-= reachais. Na/ codlaidh d^a/ oidhche faoi aon = sgraith, agus nuair a aidhbhseo/chthar duit go = bh+fuil an ba/s ag teacht in do d^a/il, pill ari/s = go *Gleann_Seaghais, agus be/idh do lu/thgha/ir = annsin le fa/ilte a c^ur romhat." = C^uir *Feargus cuireadh ar b^reitheamhain agus = ar aos le/ighinn agus ar laochraidh a d^u/ithche = agus dubhairt leo/ go rabh se/ ag imtheacht uatha, = agus gur+b^' e/igean triath agus tighearna eile = a c^ur ar *G^leann_Seaghais. Agus ni/or b^eag a = m+bro/n nuair a d'+f^a/g se/ sla/n agus beannacht = acu/, no/ m^e/aduigh an tubaiste a n+gradam. =

D'+imthigh *Feargus annsin agus c^aith de an = t-+e/ideadh saidhbhir ioldathach, agus c^uir air = garbh+-+e/adach mar ba dual do f^ear s^iubhalta na = ti/re. Agus d'+imthigh se/ amach faoi s^ioc agus = faoi s^i/on agus faoi t^uile agus faoi g^re/in, = agus faoi gach cor agus tallann de c^eithre = ra/ithche na bliadhna. D'+e/irigh an saoghal = folamh agus fi/or+-+g^ruamdha nuair a c^uir se/ = de an c^e/ad c^noc eadar an domhan mo/r agus = a d^u/ithche fe/in. Ach nuair a c^uir se/ de = cnoc agus cnoc eile agus an iomad cnoc, = fuair se/ foighde. Casadh cuideachta go = fras ar an b^ealach do/, eadar b^acaigh agus = naoimh agus m^ic le/ighinn agus righte agus = laochraidh. C^uaidh se/ go *Garta/n agus go = *Cluain_M^ic_No/is. C^onnaic se/ *Toraigh, *A/ra = agus *Inis_Faithleann, an a/it a rabh rith na = mara ag an smuaintiughadh a b'+uaignighe i n-+a = c^roidhe. Ma/ c^aill se/ *Gleann_Seaghais ba = leis *E/ire na g+Ceithre m+Beann. Agus ma/ ba = m^inic amuigh leis fe/in ar fe/ar e/, ni/ rabh se/ i = n-+uaigneas, na b^i/ a c^uid aithreachais mar = c^uideachta aige. Agus ni/or c^odail se/ ariamh = d^a/ oidhche faoi+'n aon sgraith. = B^i/ a c^uid laetheach mall+-+triallach ach b^i/ a = c^uid bliadhantach ar c^os ana/irde. T^romuigh a = c^oisce/im agus g^ealaigh a d^laoidh agus c^rom = a c^eann. Agus oidhche amha/in i *Leabaidh_=

C^aoimhghin i n+*Gleann_Da/_Loch d'+amhairc se/ suas = ar spe/ir d^uibh+-+ne/altaigh a b^i/ fa/ d^reach uathbha/is = agus uaignis, agus h-+aidhbhsigheadh do/ go rabh = a s^eal ar s^e/ala a b^eith caithte agus gur+b^' = ionde/anta aige pilleadh ar a g^leannta/n du/th-= chais. = Nuair a t^a/inig se/ go *Gleann_se/imh_Seaghais = b^i/ su/il t^eith an t+Samhraidh ar an du/ithche, agus = b^i/ dath an duilleabhair agus meadhar na n-+e/an = mar b^i/ nuair a d'+imthigh se/. Ach ni/or+b^' ionann = an dreach a b^i/ ar a/ruis daoini/ agus ni/or+b^' = ionann an dream a b^i/ '+n-+a g+comhnaidhe ionntu/ = agus an dream ar g^aibh seisean forla/mhas = orthu/ i n-+a o/ige. B^i/ du/ntai/ agus teampaill = leagtha agus b^i/ croiceann na du/ithche stro/c-= aighthe mar s^iubhalfadh de/ad c^i/ocrach an c^ogaidh = air. = C^uir se/ fora/n ar d^uine o/g, c^oimhthightheach = a casadh ins an ro/d air ce/ a rinne an milleadh = agus an basgadh reatha ar *G^leann_Seaghais a = b^i/ ag gonadh na su/l aige. = "Na *Lochlannaigh," ars' an duine o/g, agus = b^og leis ar no/s c^uma liom, na ni/or c^uimhin = leis am nach rabh *Lochlannaigh ann. = Iar g+cloisint sin do *F^eargus_G^leann_= Seaghais, t^a/inig tocht agus rabharta bro/in air, = agus c^uaidh se/ fa/ t^eampall *Naomh_Bro/nach a = b^i/ an t-+am seo '+n-+a s^eithche f^olamh gan di/on = no/ fosgadh gaoithe. =

Nuair a c^uaidh se/ isteach ins an teampall = c^onnaic se/ sean+-+f^ear cri/on liath mar e/ fe/in = agus e/ ar a g^lu/ine ag bun na croiche mo/ire = a g^earr *Naomh_Bro/nach e/ fe/in le n-+a la/imh as = an c^reig. D'+f^an *Feargus gur d^ubhairt an = sean+-+f^ear an focal deireannach de n-+a urnaigh = agus gur e/irigh se/ i n-+a s^easamh. Annsin c^uir = se/ fora/n air ins na focla seo: = "A d^uine c^ra/ibhthigh, duine mise nach = bh+fe/adfadh sgrios an f^a/ruis seo lu/thgha/ir a = c^ur orm. To/gadh go rothamach me/ ins an = du/ithche seo agus le linn m'+o/ige b^i/ *Naomh_= Bro/nach annseo agus ba m^aiseach a t^eampall = agus ba m^o/r a urraim. Ach mo c^reach! t^a/inig = la/mh gan c^oigilt agus sgrios si/ mo d^u/ithche = agus c^uir si/ mo leath+-+trom i d+taisgidh domh. = Ni/+'l seachra/n orm na/ t^abhuigh me/ e/, no/ ba m^o/r = mo c^oir i la/thair *De/. La/ da/ rabh me/ ag seilg = c^uaidh cu/ a rabh gradam mo/r agam air, c^uaidh = se/ chun spairne leis an eilid ar t^aobh *Sliabh_= an_Iolair, agus t^a/rla cu/ le *Arta/n_Leath-= Chathail - gur ba geal a lo/isti/n ar neamh - ins = an teangmha/il c^e/adna. Agus sgaoil *Arta/n_= Leath+-+C^athail saighead agus m^arbhuigh se/ mo c^u/. = Agus mo m^airg! sgaoil mise saighead le feirg = agus le fi/och di/oghaltais, no/ gur m^arbh me/ = *Arta/n_Leath-Chathail. C^uir *Naomh_Bro/nach ar = s^iubhal me/ ar fud re/agu/in na h-+*E/ireann a =

d^e/anamh aithreachais, agus t^aobhuigh se/ liom gan = codladh an dara h-+oidhche faoi+'n aon sgraith. = Agus rinne me/ amhlaidh agus s^iubhail me/ mo/r+-+= b^o/ithre agus clu/ideannai/ c^u/il na h-+*E/ireann, = me/ fe/in agus m'+aithreachas, ar feadh leith+-+c^e/ad = bliadhain, no/ gur h-+aidhbhsigheadh domh go rabh = an ba/s ag tarraingt orm. B^i/ lu/thgha/ir m^o/r = geallta domh nuair a p^illfinn ar mo g^leann = du/thchais, ach ni/ f^eicim a/dhbhar a/thais ar bith = romham, a s^ean+-+f^ir c^roidhe, ach a/dhbhar mo/r = bro/in, mar b^e/adh fearg *De/ go fo/ill gan f^uaradh = agus o/rlach de c^oinneal mo s^aoghail gan = lasgadh. Is mo/r mo c^ra/dh, a s^ean+-+f^ir c^o/ir, = agus ni/ feasach domh ce/+'n a/ird a d+tabharfad = m'+aghaidh." = G^oil an flaith cra/idhte gos a/rd, go dti/ gur = c^uir an sean+-+f^ear eile foighde i n-+umhal do/. = "A *F^earguis de f^re/imh na ri/ogh," ars' an = sean+-+f^ear liath, "na/ bi/odh amhras ort fa/ do = lu/thgha/ir, na ta/ si/ romhat annseo go dearbhtha = mar a g^eall *Naomh_Bro/nach duit. E/ist le clog = *Naomh_Bro/nach ag bualadh - clog an aithreachais, = an c^log a c^roch tu/ fe/in annseo le do d^e/agh+-+ru/in = a f^uagairt do+'n t+saoghal." = "Agus ta/ mo c^log annseo go fo/ill?" arsa = *Feargus. "An c^log b^inn a c^roch me/ i d+tor = an teampaill le labhairt a f^ad agus b^e/adh = buanfas innti/." =

"Ta/," ars' an fear cri/on liath, "ach ni/ = feasach do neach beo/ ca/ bh+fuil an c^log sin = anois, ach go g+cluintear i/ de la/ agus de = oidhche, agus go h-+a/ithrid i n-+aimsir mo/r+-+g^aoithe = agus doininn, ag seinm i g+cliabhlach na coill-= eadh. No/ nuair a t^a/inig sluagh borb bradach = na *Lochlannach thar sa/ile, t^ug bra/thair leis an = c^log as an teampall agus c^roch se/ i g+crann = e/igin de c^rannaibh na coilleadh i/, agus ni/ = feasach do neach beo/, o/ d'+e/ag an bra/thair sin, = ce/ an crann a bh+fuil clog an aithreachais crochta = eadar a g^e/aga. Ach mur' linn i/ is linn. = Seinnfidh si/ annsin a f^ad agus s^easo/chas an = crann. Na/ bac leis an c^luig, a *F^earguis = uasail, ach fe/ach ar do lu/thgha/ir annseo ag = fanacht leat. Mise *Arta/n_Leath-Chathail, = agus ni/ rabh an ba/s in do s^aighead." = "Mi/le altughadh do *D^ia agus glo/ir do n-+a = Ainm," arsa *Feargus. "Da/ m+bi/nn ni/ = b'+o/ige b^e/adh bro/n saoghalta orm as a b^eith ag = de/anamh aithreachais gan fa/th. Ach tuigim = ru/n an tighearna ni/os fearr na/ sin. Is fiu/ mo = p^urgado/ir mo lu/thgha/ir. Agus anois, a *Arta/n = c^roidhe, mothuighim an neart ag tra/ghadh as mo = s^ean+-+c^orp, agus is le/ar domh nach bh+feicim = grian an dara lae. Abair leo/ mo c^ur ar = b^ruach na coilleadh, an a/it a m+be/idh me/ i n-+aice = leis an c^loig a c^oinneo/chas mo c^uimhne buan i = measg daoini/ ar an t+saoghal seo." =

Agus nuair a b^i/ an sruth tra/gha ag sileadh = si/os an oidhche sin, d'+e/ag *Feargus_G^leann_= Seaghais, agus b^i/ *Clog_an_Aithreachais ag = bualadh i n-+a c^luasa an uair d^orcha d^eireannach = a b^i/ se/ ar an t+saoghal, ag bualadh go glo/rach le = gach si/othmhadh a d+tugadh gaoth t^aodach na = h-+oidhche. = [II] =TT Is iomdha tra/igh agus grian, is iomdha rae = agus rae dorcha a t^a/inig agus a d'+imthigh, na/ = gur s^i/othluigh cineadh *F^eargusa fa/ d^earmad i = n+*Gleann_Seaghais, agus cinidheacha a t^a/inig = '+n-+a n+diaidh. Ach m^air an c^log ag bualadh gach = cor a g+cuirfeadh an c^oillidh le h-+oibriughadh = na h-+aimsire. D'+e/irigh stair '+n-+a f^inn+-+= sge/alaidheacht agus d'+e/irigh gna/sannai/ '+n-+a = b+pisreagai/, no/ ni/+'l 'sna bliadhanta ach ceo/ a = c^ruinnigheas ar g^nu/is an c^ineadh daonda = agus a g^ni/os doile/ar i/. C^ualaidh cluasa gan = c^uimhne *Clog_an_Aithreachais ag seinm, agus = b^ain siad ciall as a g^lo/r nach rabh ag cur le = n-+a h-+oighridhreacht. Da/ m+buaileadh si/ maidin = g^eal+-+g^a/ireach a b^e/adh la/namhain ag dul chun a = b+po/sta, tuar a/thais agus de/agh+-+ratha a b^i/ = innti/. Da/ m+buaileadh si/ oidhche b^uadhartha = f^aire, goltraidhe na marbh agus caidreamh na =

si/orruidheachta a b^i/ innti/. Da/ m+buaileadh si/ = fa/ *Nodlaig, gairm t^eachtaire na h-+*Aidbheinte = a b^i/ innti/. Da/ m+buaileadh si/ *Oidhche_F^e/il_= Brighde, fora/n *B^righde ar na *Gaedhil a b^i/ = innti/. Agus da/ m+buaileadh si/ oidhche *F^e/il_na_= Marbh, fuagradh crith+-+eaglach p^illeadh na n-+anam = a b^i/ innti/. Ba dona le ma/irne/alaigh ag dul = chun fairrge a cluinstin, no/ le macraidh = seachanta ag dul fa/+'n t+sliabh i n-+aimsir g^e/ar+-+= leanamhainte. Chan cuimhne *F^eargusa a = b^uanuigh si/, ach eagla oidhche fa/+'n c^oillidh, agus = ain+-+eo/las daoini/ fa/ t^uras an t+saoghail. = B^i/ si/ sean, mar c^log. T^uit *Teamhair agus = *Aileach, *Caiseal agus *Ceann_C^oradh, *Magh_B^ile = agus *Cluain_M^ic_No/is i n-+a timcheall; re/abadh = geaftai/ agus losgadh cathracha agus briseadh = teangmha/lacha i n-+a timcheall; t^a/inig righte = thar sa/ile agus d'+imthigh righte thar sa/ile le n-+a = linn; fuair gach sraith de c^e/ad sraith buaidh = ar a c^e/ile i roiligtheacha na h-+*E/ireann; = do/rtadh linnti/ fola agus goileadh linnti/ deo/r; = rinneadh oiread grinn agus ga/iri/ agus b^ris-= feadh an ana/l ag an g^aoith. Ba sean an c^log i/ = gan amhras. Ach cuireadh aois a ba m^o/ na/ sin = si/os daoithe. M^aoidh siad go rabh si/ comh sean = leis an c^ineadh daonda; comh sean leis an = C^inneamhaint a m^eileas mi/n agus garbh agus = a m^eileas go si/or. Is doicheallach an glo/r a =

labhras leis fe/in agus ni/ labhradh *Clog_an_= Aithreachais nuair a labhradh clogannai/ cara-= dacha na d+teampall; labhradh si/ i g+comhnaidhe = seal antra/thach, mar b^e/adh si/ ag iarraidh eagla = a c^ur i n-+umhal do+'n c^ineadh gan dochar a b^i/ = ag de/anamh a n+di/chill i n-+achrann an t+saoghail. = B^i/ si/ gan c^e/ile mur' rabh an mac+-+alla annsin, = agus b^i/ si/ comh do+-+s^eachanta leis an g^re/in. = Agus b^i/ a s^liocht orthai/, d'+f^a/g fiche duine = a b^a/s orthai/, agus rinne na mi/lte doicheall = roimpi/ mar b^e/adh siad ag aifirt a h-+uaignis = orthai/. Ni/ g^earrfadh duine crann de+'n = c^oillidh sin ar d^u/ithche na h-+*E/ireann. C^oinnigh = ma/ithreachai/ a g+cuid pa/isti/ o/ c^ontabhairt na = d+tobar agus na g+cladach le h-+eagla na cloige = sin. Tra/chtadh go crith+-+eaglach a c^ois teineadh = orthai/, nuair a tigeadh smu/id ar intinn daoini/. = Ba m^o/ an sge/al uaignis agus do+-+t^uigse i/ na/ = *Boirche_na_b+Pi/ob, agus na/ each ba/n *C^arn_= B^ra/ghad_Neimhir, agus na/ an long sidhe a b^i/ fa/ = *C^aislea/n_Rudhraighe agus na/ *Figheado/ir taidhbh-= seach na n+gleann. Na ni/or casadh iad+-+san ach = ar na c^orr+-+d^uine, agus ni/or d^ual do gach = duine iad. Ach c^ualaidh bunadh *g^leann_Seaghais = an c^log, o/ d^uine liath go leanbh, agus ni/ rabh = se/anadh no/ seachaint orthai/. Neach aoir agus = an+-+smaicht a b^i/ innti/, no/ nuair a c^astar daoini/ = '+n-+a g+comhnaidhe eadar s^liabh a's muir, is leo/r =

leo/ a bh+fuil de c^aidreamh taiseannai/ acu/, da/ = laighead e/. Bi/onn na cnuic m^o/ra t^ostacha ag = meabhrughadh os a g+ceann, agus caschoill agus = craobhacha agus an fraoch cas cadra/nta agus = tuilteacha na n-+eas ag oibriughadh ar a sleasaibh = agus ar a slinnea/in; agus gach spe/ir de = spe/arthai/ na bliadhna ag cur a/thrach ar a n+dreach; = agus slugann siad caidreamh laghach an c^ineadh = daonda agus g^ni/dh siad uathbha/s ata/ faoi c^oim = de. Agus bi/onn an m^uir m^o/r m^eallacach, = f^ealltach ar an taoibh eile, agus tonna agus = sgoileo/gai/ comh tiugh le cuisleannacha innti/, = agus an beo/ agus an marbh '+n-+a n-+e/adalacha = aici/, agus i/ ag gabha/il eadar an domhan thoir = agus an domhan thiar agus eadar bun na = creige agus bun na spe/ire. Is fann an duine = e/ fe/in i la/thair an da/ c^omhursa seo. Samhail-= tear do/ gur le neachaibh iad nach troime leo/ = na/ an ca/ithleach e/, agus is cne/ach m^a/is agus = m^uinea/il air a t^ruaighe fe/in. Ach cuir clog = b^uan+-+g^lo/rach b^agarthach i g+cuideachta gach sga/ile = sle/ibhe agus tuile tra/gha, clog c^ealgach a b^i/os = ag spreagadh an uaignis, clog d^uibheaga/nach = d^o+-+f^eicsineach - cuir sin isteach le h-+uaigneas = na du/ithche agus is dona an daoirse e/. Da/ = d+tostadh si/ le h-+am, ni/or m^iste; no/ o/ t^a/rla = nach d+tugann an duine ach a s^eal, bi/onn se/ = cionamhail ar gach nidh a c^aithtear. Ach b^i/ si/ =

mar b^e/adh neach de c^uid na si/orruidheachta a = c^uaidh ar seachra/n, anam a rabh geafta na = bh+Flaitheas druidthe air, no/ droch+-+aingeal a = cuireadh i m+be/al a c^inn go La/ an *B^reitheamhnais. = Agus b^uail an c^log sin ins an c^oillidh i = g+*Cill_B^ro/naigh ar feadh mi/le bliadhain, agus = annsin t^ost si/. = [III] =TT Nuair a t^a/inig an b^liadhain 1885, ni/or m^o/r = a rabh fa/gtha de d^u/thchas *Gaedheal fa/+'n t+sean+-+= g^leann sin *Seaghais a ba g^na/thach a b^eith starr-= thamhail. B^i/ an teangaidh fe/in ag imtheacht mar = d'+imthigh *Boirche agus mar d'+imthigh *Clog_an_= Aithreachais. Dream u/r daoini/ a b^i/ ag teacht = i g+crann ann, dream nach rabh an siamsa = ce/adna ionntu/, dream nach rabh an deis = labhartha c^e/adna acu/, dream nach rabh an = caoideanas ce/adna ionntu/, dream nach rabh = an urraim c^e/adna do n-+a sinnsir acu/. B^i/ = sean+-+laoch amha/in dar+b^' ainm *Conn_Mac_= Aonghusa, agus b^i/ se/ uaigneach agus ba m^inic = a+dubhairt se/ nach rabh de c^uideachta aige ach = na cnuic agus *Cuan_a/luinn_C^airling. = B^i/ *Gaedhilg ag *Conn, agus cuid m^o/r de+'n = t+sean+-+seanchus, agus de+'n t+seanchus a ba =

m^oille na/ sin. Ach ni/ t^ugtaidhe a/ird ar bith = air. Ni/ e/isteo/chaidhe le sge/al no/ le h-+amhra/n = *Gaedhilge, agus ba b^eag an t+suim a b^i/ acu/ = ins na &come-all-yes& ach a oiread. B^i/ siad ag = cailleadh an da/imh le amhra/n na h-+imirce = fe/in: = &{Our ship now lies at Warrenpoint, =L For Boston we set sail, =L I wish her safely o'er the sea =L With a sweet and pleasant gale.}& =LV Ach ni/ rabh a/dhbhar ga/ire ar bith ag na h-+*Ultaigh = m^agamhla ar *C^onn a ba m^o/ na/ sge/al na cloige. = Na c^ualaidh *Conn *Clog_an_Aithreachais ag bualadh = sa c^oillidh nuair a b^i/ se/ o/g, agus ni/ rabh = gar a ra/dh leis gur samhailt a c^onnaictheas do/. = Nuair a d'+e/irigh na daoini/ o/ga tuirseach do/ = ag cainnt ar an c^loig, t^oisigh siad a leigean = orthu/ fe/in go rabh siad i bh+fa/thach leis an c^log = a c^luinstin, agus a c^umadh sge/altach fa/ na = h-+uathbha/is a c^onnaic siad, go dti/ go rabh se/ i = m+ba/rr a c^e/ille acu/. Agus nuair a b^e/adh = sgaifte ag a/irnea/l aige, b^e/adh duine eighin-= teacht cinnte seanchus a t^arraingt ar an c^loig, = a g^eall ar a c^ur ar obair. = Ach t^a/rla an b^liadhain seo go d+ta/inig oidhche = gaoithe mo/ire nach rabh a leithe/id ann le cuimhne = aon duine sa g^leann, mur' rabh *Conn fe/in ann. =

Rinne an doininn torma/n fa/ g^iallmhaigh na = d+toightheach a c^uir uathbha/s ar c^roidhe daoini/, = agus b^i/ iasgairi/ '+n-+a suidhe fa/ n-+a g+cuid = teallach ag caitheamh a g+cuid pi/opai/ go tostach, = agus na mna/ ag de/anamh truaighe do d^uine ar = bith a b^i/ ar b^a/rr na fairrge a leithe/id de = oidhche. = C^uaidh se/ thart, mar c^uaidh achan doineann = ariamh, agus b^i/ cruacha leagtha '+n-+a d^iaidh agus = mu/r ar an f^e/ar agus crainn m^o/ra '+n-+a luighe = agus smir a g+cuid fre/amhach le feicea/il geal = ba/n stro/caighthe. La/ no/ d^o/ '+n-+a d^iaidh s^iubhail = sean+-+*C^onn_Mac_Aonghusa suas an bealach mo/r i = n-+aice na coilleadh, ag machtnamh ar an t+saoghal = a b^i/ ag e/irghe ni/ ba tarrangtaighe gach la/ a rabh = se/ ag druidim leis an b^a/s. Casadh fear de+'n = c^omhursain air, agus c^uaidh siad a c^ainnt fa/+'n = doineann. = "Ni/ rabh a leithe/id de oidhche ann le cuimhne = aon duine a bh+fuil beo/," ars' an fear seo, = fear dar+b^' ainm *Se/amus_Mac_Giolla_F^ionn-= ta/in. = "Ni/ cuimhin liom a leithe/id o/+'n oidhche a = cailleadh an *Lord_Blaney," arsa *Conn. "Ta/ = sin d^a/ b^liadhain de/ag agus d^a/ f^ichead o/ s^oin. = C^onnaictheas tais an *Lord_Blaney tri/ h-+uaire = o/ s^oin, agus ni/+'l aon uair da/ bh+facthas i/ na/r = cailleadh ba/d." =

"Is minic a c^ualaidh me/ iomra/dh ar sin," = arsa *Se/amus; "ach sin tais nach g+cluinim = aon duine ag cainnt anois orthai/ - *Clog_an_= Aithreachais. Is do/igh liom nach bh+fuil aon = duine beo/ a c^ualaidh i/." = C^uir se/ aoibh m^agamhail air ins an am c^e/adna, = ach ni/ t^ug sean+-+*C^onn fa/ dear e/. = "Ta/ maise," ar seisean: "ta/ fear beo/ = a c^ualaidh an c^log sin, mar ~+ta/ mise. Oidhche = amha/in a b^i/ me/ ag siubhal an b^ealaigh seo -" = ag toiseacht agus ag innse do/. = B^i/ meathal fear ag obair ar t^aobh an b^ealaigh = m^o/ir, agus iad ag gearradh suas crainn = m^o/ir, a leag an g^aoth. Crann mo/r a b^i/ ann a = c^onnaic na ce/adtai/ bliadhain, agus b^i/ craobhacha = as a b^i/ ag dul fiche slat achan taoibh. B^i/ cuma = c^rodha ar an obair, na sea/dhannai/ ag gearradh = go croidheamhail agus min+-+s^eadh '+n-+a luighe = ar an f^e/ar '+n-+a sraitheannai/. = Fir o/ga a b^i/ ionntu/, agus b^i/ sean+-+*C^onn ag = du/il go g+cuirfeadh siad fora/n air go crosta = agus go magamhail mar ba g^na/thach leo/. Ach = ni/or+b^ amhlaidh a b^i/, ach d'+amhairc siad air agus = urraim agus iongantas i n-+a su/ile. Agus = labhair fear amha/in acu/ agus dubhairt se/: = "Ni/ bre/ag ar bith no/ '+n-+a iongantais ata/ = an saoghal. Is iomdha uair a c^ualaidh muid =

daoini/ ag cainnt orthai/, agus ba b^eag a s^i/l = muid go bh+feicimis fe/in i/." = D'+amhairc an seanduine thart agus c^onnaic = se/ clog m^o/r airgid '+n-+a luighe ar an f^e/ar - = *Clog_an_Aithreachais a b^i/ caillte le mi/le = bliadhain. = Astoigh i n+gabhal an c^rainn a b^i/ si/ crochta, = agus d'+f^a/s an crann thart orthai/, agus ar = feadh mi/le bliadhain ni/or le/ar do+'n duine i/, = agus nuair a c^roitheadh seidea/n gaoithe an = crann b^uaileadh si/. Agus fa/ d^eireadh caitheadh = an cli/ce a b^i/ sa b^uailteo/ir agus t^uit an buail-= teo/ir anuas i n+gabhal an c^rainn, agus ni/or = cluineadh *Clog_an_Aithreachais ni/ ba m^o/. Is = doiligh a d^ul de na sean+-+iondairi/, agus b^i/ = an ceart ag *Conn_Mac_Aonghusa. B^i/ a s^liocht = air, b^i/ meas ar a c^uid cainte o/+'n la/ sin amach, = agus da/ m+bi/odh se/ i g+ceart+-+la/r na bre/ige = c^reidfidhe e/. Agus nuair a d'+e/ag se/ m^air = a c^uimhne '+n-+a d^iaidh. Agus c^roch siad *Clog_= an_Aithreachais i d+teach an p^obail i g+*Caislea/n_= Rudhraighe, agus ta/ si/ annsin go fo/ill. =

[An *Caifti/n_O/_Baoighill] =TTTT La/ breagh Samhraidh a b^i/ ann, a/rd+-+tra/thno/na. = B^i/ an g^rian go di/reach ag tuitim siar, = agus b^i/ an sga/ile ag fa/s anoir ar na = cnuic. B^i/ an f^airrge amuigh eadar na rosa = breaca creagacha. = B^i/ me/ ag coimhea/d ar an g^a gre/ine ag teacht = isteach ar an doras. Ba g^na/thach liom suim = m^o/r a c^ur ins an g^a gre/ine seo nuair a b^i/ me/ = '+mo g^asu/r, agus ni/+'l aon uair da/ bh+feicim o/ = s^oin e/ nach g+cuirim suim ann. Ni/ t^ig se/ isteach = ar na dorsa annseo ins an c^athair, ar c^or ar = bith. = Ach stad an clab agus an comhra/dh ins an = teach a rabh muid ag cuartuigheacht ann. C^uaidh = bean an toighe a ra/idht amhra/in: = {An la/ sin a d'+f^a/g mise sra/id an *C^locha/in_Le/ith, =L B^i/ na boltai/ ar mo c^aoltai/ agus an si/on ag dul = in m'+aghaidh; =L Ag teach mo/r *D^oire_Luachair 's+e/ f^liuch me/ mo b^e/al, =L 'S gur i b+pri/osu/n dubh *Leithbhirr a fuair me/ = deireadh achan sge/il. =LV Beir sge/ala uaim go h-+*A/rainn insoir *M^a/ire_= F^eidhlimidh_O/ig, =L 'Gus o/ sin go *Poll_an_M^adaigh insoir mo c^uid = t-+aois o/ig; =L Aithris do mo d^aoini/ a d'+f^a/g me/ gan b^ro/n, =L Go bh+fuil me/ gaibhte i b+pri/osu/n fa/ b^uarach na bo/.} =LV

T^a/inig an c^aoin+-+b^ean ins an oidhche agus = b^eir si/ ar mo la/imh - rinne me/ dearmad de+'n = g^a gre/ine, agus de+'n tra/thno/na Samhraidh sin, = agus de+'n t+Samhradh ar de e/, agus de+'n = b^liadhain ar de an Samhradh. C^onnaic me/ an = long amuigh i m+be/al *A/rann, cubhar geal ag = briseadh ar c^reagachaibh, sroithte fealltacha = ag briseadh fri/d c^aolguis eadar na h-+oilea/in. = An caifti/n ag cur amach comharthas ag iarraidh = t^a/rtha/la. An *Caifti/n_O/_Baoighill ag fa/ga/il an = p^oirt ag tarraingt air, agus tri/ c^eathramha = co/rach ag cur builg ar a s^eo/l. An ba/d ag = e/irghe agus ag tuitim, an tonn ag greadadh a = gualann, agus an *Baoigheallach go h-+ealadhanta = ag tabhairt stiu/radh tirim daoithe. = Te/id se/ i bh+fasto/dh i g+cuid slabhradh na = luinge, agus ana/irde leis go h-+e/asgaidh thar = an taoibh. Ar ball beag ta/ an caifti/n '+n-+a = s^easamh ag taobh f^ir na stiu/rthach agus an long = ag bualadh suas ag tarraingt ar an c^ladach. = Ach daoini/ ata/ '+n-+a g+comhnaidhe a c^ois = cladaigh ta/ cine/al de c^reideamh acu/ gur leo/ = fe/in gach a d+tiocfadh as an f^airrge. Siud na = daoini/ ag cruinniughadh ar an luing as gach = a/ird agus ag iomchur leo/ earraidh agus a/dhmaid = go bh+fa/gaidh siad an long feannta go dti/ na = h-+asnacha. An caifti/n '+n-+a s^easamh ag amharc = ar an *B^aoigheallach, ionann 's a ra/dh: "Seo = an ta/rtha/il a rinne tu/ orm!" =

"Fan ort go fo/ill!" a+deir an *Caifti/n_O/_= Baoighill, ag breith ar g^unna agus ag sgaoileadh = urchair 'san aer. Ach a m^ic na n-+anam, is = amhlaidh is mo/ '+m^isneach a t^ig chuig na daoini/ = da/ t^airbhe. Si/lidh siad gur comhartha ata/ ann. = Cruinnigheann a oiread eile acu/. Cuireann = an caifti/n sge/ala chuig na saighdeo/iri/. = Ag imtheacht o/+'n c^e/idh do/, beiridh an *Baoigh-= eallach ar g^iota beag de ro/pa agus b^eir se/ = leis e/. Ni/ fiu/ se/ pighne an ro/pa, ni/+'l se/ ag = smuaintiughadh air fe/in ar c^or ar bith san am. = Ach ta/ an caifti/n ag iarraidh cu/itimh, agus = cuiridh se/ na saighdeo/iri/ i n+diaidh an *B^aoigh-= eallaigh. Ni/ t^uigeann an duine gra/nna e/ go = dti/ go g+castar i b+pri/osu/n dubh *Leithbhirr e/. = Agus annnsin insigheann a c^roidhe do/ e/: - = {Go bh+fuil me/ gaibhte i b+pri/osu/n fa/ b^uarach na bo/!} =LV Ta/ a sa/ith de s^aidhbhreas an t+saoghail ag an = m^uinntir ar leo/ an luing. Ta/ se/ comh furast = acu/ long eile a c^ur chun fairrge agus ~+ta/ se/ = ag an *B^aoigheallach buarach eile a f^agha/il do n-+a = b^oin. Ni/+'l ag an b^ochta/nach ach a b^eo/ ach = caithfidh an fear saidhbhir sin a f^agha/il i n-+e/iric = a c^uid maoin s^aoghalta. Caithfidh se/ an = t-+iomla/n a f^agha/il ar son an ruda nach bh+fuil =

baoghal ar iomla/n. Teilgtear an *Baoigheallach = chun a c^rochta. An dligheadh! An dligheadh! = Oidhche amha/in '+n-+a c^odladh ins an p^ri/osu/n = tig a m^a/thair i m+brionglo/idigh chuige, agus = innsigheann si/ do/ nach bh+fuil an ba/s i n+da/n do/ = an iarraidh seo. Musglaigheann se/, agus ta/ = an dorchadas thart air comh dlu/ith le h-+olainn. = Gan duine de n-+a c^a/irde '+g^a/ c^omhair.... = Ach ta/! Ta/ fear as a p^aro/iste fe/in ins an = t+seomra i n-+aice leis - fear ata/ i n+diaidh = tri/ m^i/ a f^agha/il as a b^eith ag dea/namh po/iti/n. = Ta/ fuinneo/g no/ poll no/ fosgladh e/igin ins an = b^alla. Sgairtidh se/ leis: = "A *P^roinsi/s, an bh+fuil tu/ '+do c^odladh?" = "Ni/+'l, a c^ailleach!" = Mar seo a labhair *Aodh_Mac_Aodha_M^ic_= M^aghnusa agus *Art_Mac_S^ea/in_M^o/ir_M^ic_= C^uinn_B^acaigh le c^e/ile fada o/ s^oin i g+*Caislea/n_= B^aile_A/tha_Cliath. Nach teith an teanga an = *G^aedhilg astoigh annseo eadar b^allai/ fuara - = an teangaidh a d'+f^aibhir agus a d'+f^a/s agus a = t^a/inig i me/aduidheacht i d+ti/r nach rabh pri/osu/in = ar bith innti/! = "B^i/ me/ ag brionglo/idigh," a+deir an *Baoigh-= eallach, ag toiseacht 's ag innse do/. = "Bi/odh uchtach agat, a m^ic," a+deir *Proin-= si/os_Mo/r; "ni/ rachaidh seala/n na croiche = fa/ do m^uinea/l an iarraidh seo." =

Agus ni/ t^eachaidh. Fuair se/ ar p^ri/osu/n e/, = pri/osu/n agus daoirse le n-+a s^olas. Ba sin = a bh+fuair se/ de luigse i luach an ro/pa. = Ta/ siad uilig '+n-+a g+cre/, an *Baoigheallach = agus an caifti/n agus an droch+-+b^reitheamh agus = an droch+-+g^oiste. Ach ceo/ltar an t-+amhra/n go = fo/ill. Nach millteanach an mianach litridheachta = ata/ i saoghal na n+daoini/! =

[An t+*Siolpach] =TTTT B^i/ sin ann ins an uair a rabh ge/ar+-+lean-= amhaint agus an+-+smacht i n-+*E/irinn, b^i/ = fear de *B^aoigheallach '+n-+a c^omhnuidhe i = d+*Tuath_B^aoigheallach i d+*Ti/r_C^onaill. = Tallann de c^uid na h-+o/ige, no/ b'+f^e/idir trug-= alacha achrannacha e/igin de c^uid an t+saoghail = a t^a/inig air, agus c^uaidh se/ i n-+arm na *Sasana. = Ni/ rabh se/ i bh+fad annsin gur e/irigh se/ tuirseach = di/obhtha agus gur f^a/g se/ iad. = T^arraing se/ ar an b^aile. Agus o/ t^a/rla nach = rabh se/ ro/+-+f^onnmhar ar a d^ul fa/ t^oighthe t^a/inig = an oidhche air ar an uaigneas. Agus t^a/inig an = t-+ocras air. Ni/ rabh an dara suidhe sa = b^uailidh ann ach tarraingt ar an c^e/ad solas a = tchi/feadh se/. Agus rinne se/ sin. = Casadh isteach i d+teach m^o/r f^arsaing e/, = agus b^i/ craos teineadh thi/os, agus cuid m^o/r = ban astoigh, agus gan a oiread agus fear = amha/in. = "Bail o/ *D^ia oraibh, ta/ sibh sgaifte groidh-= eamhail ann," arsa an *Baoigheallach. = Ni/or c^uir na mna/ fa/ilte ar bith roimhe. =

"Ma/ t^ig na fir 'un a' b^aile agus tusa a = f^agha/il annseo, muirfidh siad t^u/," arsa siad+-+= san. = "A *T^ighearna, nach doicheallach an m^aise = daobhtha e/," arsa an *Baoigheallach. "Tugaidh = greim bi/dh domh ar sgor ar bith, na ta/ ocras = orm. Is fusa le fear a d^ul i la/thair an b^a/is = nuair ata/ a s^a/ith ithte." = Bi/onn mna/ bog+-+c^roidhtheach, agus t^ug siad = pla/ta feo/la chuige agus prea/tai/ agus bainne. = S^uidh se/ annsin, agus t^oisigh se/ a d^'+ithe agus = a c^omhra/dh, agus ba g^oirid go rabh an teach la/n = grinn agus ga/iri/. Ach nuair a b^i/ an *Baoigh-= eallach ag cur an g^reama d^eireannaigh i n-+a = b^e/al, c^ualaidh siad na coisce/imeacha ag tar-= raingt orthu/. = "Na fir!" arsa siad+-+san, "na fir!" = B^i/ moll de c^roicne mart ar b^un an urla/ir. = "Gabht-se," arsa bean acu/, "gabh isteach = faoi seo." = C^uaidh an *Baoigheallach isteach faoi na = croicne agus luigh se/ annsin, agus e/ ag amharc = amach le n-+a leath+-+s^u/il. Isteach le naoi no/ deich = de c^loigne fear, fir b^reaghtha urradhasacha agus = piostail i n-+a g+cuid creas leo/. Dar leis an = *B^aoigheallach nach rabh cuma d^oicheallach ar = c^or ar bith orthu/. = Ni/or+b^' f^ada a b^i/ siad astoigh nuair a =

c^uaidh beirt acu/ amach agus t^ug siad isteach = damh mo/r neartmhar. Smuaintigh an *Baoigh-= eallach gur c^eithearn c^oilleadh a b^i/ ionntu/, agus = gur seo cuid de+'n c^reach. = C^uaidh siad a m^arbhadh an daimh ach ni/ rabh = dul acu/ talamh a d^e/anamh de. B^i/ fear '+n-+a = d^iaidh '+g^a/ b^ualadh le tuaigh, ach b^i/ an damh ag = dul ar an daoraidh agus ag roiseadh leis fri/d = an teach. = Leis sin le/im an *Baoigheallach aniar as faoi = na croicne, sgiob se/ an tuaigh as la/imh an f^ir, = agus rinne se/ corp de+'n damh le buille = amha/in. = Dar leis na mna/, seo deireadh. Ach ni/ t^earn = na fir ach ga/ire a d^e/anamh, agus ceist a c^ur: = "A m^na/, ca/ bh+fuair sibh an t+siolpach b^reagh = f^ir seo?" = D'+iarr siad air fanacht acu/, agus d'+f^an, = agus ni/ t^ug siad aon ainm air o/+'n la/ sin = amach ach an t+*Siolpach. = Ach ni/ rabh ag ceithearn c^oilleadh ariamh ach = beatha an g^earrfhiaidh. Ba g^oirid gur cuireadh = luach ar c^eann na *Siolpaighe. = Ba g^na/thach leis a d^ul chuig fear a b^i/ '+n-+a = c^omhnaidhe ag bun *S^liabh_Sneachta, go m+baineadh = an fear sin an f^e/aso/g de. La/ amha/in s^iubhail = se/ isteach chuige. = D'+e/irigh an seanduine agus c^uir se/ faobhar =

ar an ra/su/r, agus c^uir se/ an so/pa ar an = t+*Siolpaigh. B^i/ inghean an t+seanduine '+n-+a = suidhe a c^ois na teineadh agus gan i/ ag labhairt. = Ar sise sa deireadh: = "Da/ m+bi/odh ceann o/ir orm+-+sa ni/ leigfinn = do aon f^ear da/ bh+faca me/ ariamh an f^e/aso/g a = b^aint di/om." = Baineadh le/im as an t+*Siolpaigh agus = d'+amhairc se/ ar an t+seanduine. Ni/or t^aitin = a g^nu/is leis. = "Ta/ an ceart agat, a c^aili/n," ar seisean, = agus b^eir se/ ar an ra/su/r agus b^ain se/ fe/in = an f^e/aso/g de fe/in. = I n-+a d^iaidh seo c^uaidh se/ isteach go h-+*A/rainn. = B^i/ fear o/+'n ti/r mo/r a b^i/ ar a t^o/ir go cruaidh, = mar ~+b^i/ *Conn_na_g+Ceann. Rinne se/ fe/in agus = fear de m^uinntir an oilea/in amach eatorru/ = go lasfaidhe sop cocha/in ar an oilea/n da/ = d+tigeadh an t+*Siolpach isteach. *Donnchadh_an_= t+Soip a b^eirtear ar an f^ear seo. = B^i/ bean an toighe fealltach fosta. C^uir si/ = uisge i g+cuid piostal na *Siolpaighe agus = d'+f^uaigh si/ osa/in a b^ri/sti/. Cuireadh amach an = sop, agus t^a/inig *Conn_na_g+Ceann isteach. = An c^e/ad rud a m^othuigh an t+*Siolpach an = torma/n ag an doras. T^ug se/ iarraidh ar a = b^ri/ste, ach ceapadh ann e/. T^ug se/ iarraidh ar = a c^uid piostal, ach ni/or d^earg siad. B^ain =

*Conn_na_g+Ceann an c^loigeann de le tuaigh, = agus c^uir se/ isteach i ma/la i/. C^uir se/ = brato/ga fir b^oicht air fe/in agus d'+imthigh se/ = go *Baile_A/tha_Cliath go d+to/gadh se/ luach an c^inn. = T^a/rla i d+teach ar lo/isti/n e/ ar an b^ealach, = agus t^ug buachaill o/g a b^i/ astoigh fa/ dear = deo/r f^ola ar an m^a/la. D'+f^osgail se/ e/, agus = fuair se/ cloigeann na *Siolpaighe. B^ain se/ an = ceann de g^amhain agus c^uir se/ isteach sa m^a/la = e/. T^ug se/ leis ceann an g^leacaidhe go *Baile_= A/tha_Cliath agus t^o/g se/ an t-+airgead. = "An tu/ fe/in a m^arbh e/?" arsa an t-+oifigeach = annsin leis. = "Ni/ me/," ar seisean. = "Is maith liom sin," ars' an fear eile. = Ni/or+b^' f^ada i n-+a d^iaidh sin go d+ta/inig *Conn_= na_g+Ceann isteach 'un a' *C^aislea/in. B^i/ fuil = an g^amhna si/os ar a d^ruim. = "Goide/ ata/ leat?" ars' an t-+oifigeach. = "Ceann na *Siolpaighe," arsa *Conn. = "Taisbea/n domh e/." = C^uir se/ be/al an m^a/la faoi agus t^uit = cloigeann an g^amhna amach. = "O/, chan sin ceann an t+*Siolpaigh," ars' an = t-+oifigeach. "B^i/ ceann fir ar an t+*Siolpaigh!" = T^ionntuigh *Conn ar a s^a/il agus a c^roidhe dubh = le feirg. Nuair a b^i/ se/ ag gabha/il amach ar an = doras sgairt an t-+oifigeach leis: =

"A *C^uinn, ta/ do c^uid brato/g salach." = "Nighfidh uisge iad," arsa *Conn. = "Ni/ nighfidh," ars' an fear eile. "Ni/ = nighfeadh an *B^o/inn iad!" = Sin uilig e/. Ta/ me/ ag cur deireadh leis = agus e/ domhain san oidhche. Ta/ cuid cnoc *T^i/r_= C^onaill os coinne m'+intinne, iad fe/in agus a = g+cuid sga/ili/ agus a g+cuid uaignis.... Nach = cuimhin leat le n-+aithris mar tugadh an *G^las_= G^aibhleanna m^o/r go *Toraigh ar lorg a rubaill?= ... Marcach sidhe *B^einn_Eibhne a b^i/odh ag = siubhal le *O/_Domhnaill... eadar speal is = corra/n a t^iocfas an cogadh... *Du/n_Cruiti/n, = *Du/n_Cruiti/n, fa/ m+buailtear smiti/n.... = &{"Good-night," said I, "and God be with =L The tellers of the tale and myth, =L For they are of the spirit-stuff =L That rides with Count O'Hanlon."}& =LV

[*Bruidhean_D^ruim_an_Uaignis] =TTTT {"B^ain seachra/n sidhe damh+-+sa i d+tu/s na h-+oidhche, =L 'S deir daoini/ go m+bre/ag e/."} =LV T^a/rla seo damh+-+sa agus damh+-+sa a t^a/rla = se/, ce/ na/r innis me/ do+'n duine ariamh = e/ nach d+tug cliu/ damh as cumraidheacht = na/r t^abhaigh me/. = Oidhche s^ocair f^o/ghmhair nuair a b^i/ cu/l ar = g^ealach na g+connlach, b^i/ me/ ag a/irnea/l '+d+toigh = *M^i/chea/il_M^annsa/in eadar d^a/ s^liabh. Da/ = bh+fuighinn loghaidheacht ar s^on achan oidhche ar = c^aith me/ '+d+toigh *M^i/chea/il, ni/ b^e/adh mo/ra/n = *Purgado/ra orm. Ar n+do/ighe, b^i/ an fraoch go = dti/ an doras ann, agus cnuic '+n-+a d+toirt-= eannai/ leis an spe/ir; agus ni/or d^earg = teinidh m^o/nadh i n-+aon a/it ariamh ba m^o/ a d'+f^o/ir = daoithe na/ e/. B^i/ po/iti/n ann, i bh+folach go = for+-+m^othuighthe, agus gan aon duine da/ d^i/ol = leat do d'+aindheo/in. Agus b^i/ na ca/rtai/ agus = na cearrbhaigh ann, agus an seanchas agus na = seanchaidhthe. = Uair an m^eadhon+-+oidhche d'+f^a/g me/ fe/in agus = *Eoghan_O/_Frighil teach *M^i/chea/il_M^annsa/in, agus = b^i/ ~+oiread solais ann go di/reach agus gur le/ar =

du/inn an t+sreang de b^ealach c^aol b^a/n a b^i/ ag = dul si/os fri/d an f^raoch go *Gleann_a'_B^ruic. = D'+o/l muid po/iti/n agus d'+f^uaraigh se/ ion-= nainn agus b^i/ muid comh ce/illidhe le d^a/ easbog = ag teacht anuas *Gleann_a'_B^ruic du/inn. = D'+f^a/g mise sla/n codlata ag *Eoghan ag crois+-+= b^ealach *G^leann_a'_B^ruic, agus c^or me/ fe/in = anuas aithghiorra an t+sle/ibhe fri/d *D^ruim_an_= Uaignis. = A f^ad a's nach bh+fuil se/ comh dorcha agus = go bh+fuil tu/ i g+contabhairt truisleadh a b^aint = asat, tiocfaidh smuaintightheacha domhaine fri/d = do c^eann ma/ ta/ tu/ ag siubhal leat fe/in amuigh = san oidhche. T^oisigh me/ fe/in a m^eabhrughadh fa/+'n = ainm a tugadh ar na maolachai/ donna sle/ibhe = sin, nach bh+facaidh aon duine taidhbhse ariamh = ionntu/. Ni/ rabh uaigneas orm fe/in, agus ni/ = c^ualaidh me/ aon duine ariamh a rabh uaigneas = air ag dul fri/d *D^ruim_an_Uaignis. Ni/ nach = iongnadh, na ni/+'l neach no/ nidh de do c^omhair a = b^e/arfadh do le/itheid fe/in eile in do c^eann; = agus t^ug me/ fa/ dear gur le n-+a le/itheid fe/in = eile a bi/os duine ag du/il i g+comhnaidhe nuair a = t^ig eagla air go bh+fosglo/chthar an t+si/orruidh-= eacht, oidhche re/+-+dorcha no/ smu/id+-+g^ealaighe. Ni/ = rabh teach duine b^eo/, no/ leacht duine m^airbh = ar *D^ruim_an_Uaignis. Ni/ t^a/inig fear+-+= gortach ar aon duine fe/in ann. Mothughadh =

saoghail ni/ rabh ann - ach cibe/ a b^i/ ag tearc+-+= luibhearnach an t+sle/ibhe - mura bh+fa/gadh molt a = s^e/ala ar dos, san a/it na/r b^aoghal go n+de/an-= faidhe filidheacht fa/ n-+a g^ni/omharthai/. = B^i/ me/ ag machtnamh ar seo gur e/irigh mo = c^uid smuaintightheach comh marbh leis an f^raoch = a b^i/ thart orm. Agus li/on m'+aigneadh de = c^ine/al de uathbha/s fa/+'n domhan f^olamh d^orcha, = nach rabh an cineadh daonda i n-+innimh a = c^oinnea/il musgailte. S^i/l me/ gur o/+'n spe/ir a = b^i/ an fann+-+s^olas ag teacht a b^i/ ag teacht anall = an fraoch chugam mar b^e/adh la/n+-+mara mall+-+= m^uire ann go dti/ go d+tug me/ fa/ dear ag = e/irghe geal le achan c^oisce/im e/. B^eir an = eagla greim fuar pianmhar ar mo c^roidhe. = Sple/achadh corrach da/ d+tug me/, c^onnaic me/ = go rabh an solas ag cu/mhgladh anonn uaim = go rabh se/ '+n-+a sge/ith g^eal ce/ad slat uaim, = cruinn uilig i d+toirt a b^i/ fa/ m^e/id dorais. = T^ionntaigh me/ agus s^iubhail me/ di/reach i leath+-+= taoibh, ach ni/ t^eachaidh me/ i bh+fad go bh+facaidh = me/ go rabh me/ ag tarraingt caol di/reach ar = c^roidhe an t+solais ari/s. Siubhailim o/ thuaidh = no/ o/ dheas no/ soir no/ siar, b^i/ an solas sin = di/reach romham. = Ma/ ba deacair liom siubhal, ba deacaire = liom suidhe. Agus d'+imthigh me/ liom isteach = i g+croidhe an t+solais, go dti/ gur casadh me/ i =

n-+aice toirt a b^i/ comh mo/r le caislea/n, agus = ni/ t^iocfadh liom de s^amhailt a t^abhairt daoithe = ach cruach de s^eo/ltai/ geala luinge. B^i/ an = solas ag teacht amach ar b^earn a b^i/ ins an = c^ruaich seo. = Nuair a b^i/ me/ ag n-+a taoibh t^ug me/ fa/ dear = gur cu/irt aistidheach neamh+-+s^aoghalta a b^i/ = innti/, agus go rabh a cuid ballai/ comh mi/n = le eangach s^i/oda. S^iubhail me/ isteach mar = b^e/adh se/ i n+da/n dom. B^i/ an taobh astoigh de+'n = b^ruidhin mar b^e/adh clap+-+s^olus a m+be/adh an = g^rian i n+diaidh i/ fe/in a f^olcadh ann. Ni/ = rabh ann ach an aon seomra, a b^i/ comh farsaing = le aon teampall 'a/ rabh me/ ariamh ann, agus b^i/ = se/ la/n de s^uidheacha/in a b^i/ de/anta mar b^e/adh = tri/ c^eathramha gealaighe ann, agus fir agus = mna/ '+n-+a suidhe orthu/. B'+iongantach na fuilt = a b^i/ orthu/ agus ba a/luinn a n-+e/ideadh, craithte = fa/ n-+a g+corp mar bi/os an cubhar leis an tuinn = nuair a lu/bann si/ a muinea/l isteach i m+be/al = na tra/gha. = S^easuigh me/ seal annsin '+mo m^eall gan = innimh. S^i/l me/ o/ t^u/s nach rabh glo/r le cluinstin = ann ach oiread agus b^e/adh ar m^ullach an = *Eargail. Ach, mar b^e/adh mo c^luas ag teacht = isteach ar g^uth saoghail eile, c^ualaidh me/ = caoin+-+g^lo/rthai/ a c^ealg m'+aigneadh mar c^ealgas = luighe gre/ine na *Fe/ile_Eo/in i/. Agus c^ualaidh =

me/ ceo/l, agus t^ug me/ fa/ dear annsin na = cla/irseachai/ agus iad mar b^e/adh iongo/gai/ t^ri/ = g+co/irne/al a b^ainfidhe as an tuar+-+c^eatha. = Goide/ a d^e/anfainn? Ni/ rabh se/ de m^isneach = ionnam a t^eacht i la/thair agus m'+ainm agus = mo s^loinneadh agus mo d^eacair a c^ur i la/thair = na cuideachta. Ma/ t^ug aon duine fa/ dear = me/ ni/ t^earn siad iongantas ar bith damh. = Agus b'+f^uide liom na/ aon eadramh 'a/ d+tea/rn = me/ in m'+o/ige an seal a c^aith me/ annsin eadar = d^a/ c^omhairle go crith+-+eaglach. = Ach b^i/ bruinneal o/g '+n-+a suidhe i n-+aice an = dorais le/ithe fe/in, agus t^o/g si/ a su/il agus = c^onnaic si/ me/. Agus nuair a b^reathnuigh si/ = le n-+a rosga malla me/, rinne si/ comhartha damh = a t^eacht ionns '+oirthi/. Agus t^a/inig go lu/th-= gha/ireach. No/, ta/ se/ comh maith an f^i/rinne a = d^e/anamh, b^i/ me/ ag cailleadh spe/ise i n-+imirt = agus i n-+o/l, o/ casadh *Me/abha_Ni/_M^aola/in orm. = No/ ni/ h-+e/ an cearrbhach mo/r, no/ an po/taire = mo/r, no/ an trodaidhe mo/r, no/ an t-+oibridhe = mo/r is fearr a g^ni/dh cumann leis na mna/. = An te/ ar m^ian leis sin a d^e/anamh, leigeadh se/ = a neart le sruth, agus bi/odh se/ caoin i n-+a = g^lo/rthaibh, mur' fusa leis a b^eith greannmhar, = gan c^e/ill. B^i/ mise i n+diaidh an t-+eo/las seo = a f^agha/il, agus s^i/l me/ gur o/l me/ i/ocshla/inte = an t+saoghail le n-+a linn. Agus b'+f^e/idir gur =

o/l, ach sge/al cinnte gur o/l me/ i/ocshla/inte = an t+saoghail eile an oidhche sin, ag comhra/dh = leis an b^ruinnil udaidh. Nuair a b^i/ me/ ag = beannughadh daoithe, b^ris si/ mo sge/al leis an = c^eist seo, agus ceist i/ nach gna/thach tu/s a = c^ur ar c^omhra/idh le/ithe: = "A O/igfhir, a c^roidhe, cad is baramhail = duit ar seo? Cia acu/ is mo/ an t-+aoibhneas an = t-+a/thas na/ an bro/n?" = Agus t^oisigh mise annsin, agus ni/ t^iocfadh = liom a s^amhailt a t^abhairt damh fe/in ach pi/oba = a seinnfidhe orthu/. Na ni/ mise a b^i/ ag caint. = B^i/ mo c^uid smuaintightheach ag re/abadh chugam = mar b^e/adh iasg a m+be/adh aiste orthu/. D'+ainm-= nigh me/ seacht g+cinea/l bro/in, bro/n a t^ig le = ceo/l, bro/n a t^ig le do g^ni/omh fe/in agus bro/n = a t^ig le gni/omh duine eile, bro/n a t^ig le = sgaramhaint agus bro/n a t^ig le ba/s. Agus = i+measg ar d^ubhairt me/, m^aoidh me/ go rabh i/neamh = ar a/thas i g+comhnaidhe, agus go rabh an bro/n = iomla/n, cibe/ seort ar de e/. B^e/adh se/ ag cur = iongantais o/ s^oin orm ca/ bh+fuair me/ e/ ach go = b+e/ gur t^a/rla oiread an oidhche sin damh a b^i/ = thar a b^eith ag cur iongantais ann. = "A *D^iarmaid_Ultach," ar sise nuair a = b^i/ d^a/ d+trian oidhche caithte againn, "is = ro/+-+m^aith is le/ar damh go bh+fuil gaol anama = againn da/ c^e/ile." =

"De/arfainn gur t^uig mise sin romhat," = arsa me/ fe/in, "ach leisg tre/as a d^e/anamh ag = maoidheamh nach rabh tu/ ion+-+intleachta liom." = "An bh+feiceann tu/ an fa/inne seo," ar sise. = "Ta/ se/ de/anta de d^a/ eascoin o/ir a bh+fuil = pe/arlai/ mar s^u/ile acu/. Samhailt ata/ ann = ar d^a/ neach a g^ni/dh cumann le n-+a saoghal le = c^e/ile. Na ni/ s^iubhlann neach ar bith di/reach; d^a/ = ru/ide a t^e/id di/reach ni/ c^asfar ar a c^e/ile go = deo/ iad, sin no/ gearrfaidh siad agus loitfidh = siad a c^e/ile. Ceanglo/chaidh an fa/inne sin = mise agus tusa ma/ b^eirim+-+se duit in do = la/imh e/, agus tu/ a c^ur ar do m^e/ar. Be/idh an = saoghal ce/adna annsin agat ata/ agam+-+sa." = Deir an *Bi/obla gur tugadh fear beo/ = beathaidheach suas 'na bh+*Flaitheas fad o/ s^oin. = Is do+-+c^reidte liom an sge/al, na/ ta/ me/ ag = de/anamh da/ d+tigidh agus a c^ur i g+cead aon = duine beo/ an saoghal seo a f^a/ga/il nach rachadh = se/. Agus b'+amhlaidh mar ~+b^i/ se/ agam+-+sa. T^a/inig = *Me/abha_Ni/_M^aola/in roimhe m'+aigneadh comh = soile/ir agus c^onnaic me/ ariamh o/ s^oin i g+cois = na teineadh agam i/. = Agus ce/ na/r labhair me/, agus nach rabh ann = ach an smuaintiughadh, m^othuigh me/ an b^ruidhean = ag imtheacht uaim mar b^e/adh long ar tuinn = ann, no/, b'+f^earr a ra/dh mar b^e/adh seo/ltai/ = luinge ann a b^e/adh ag a/thrach le bo/rda/il. =

Sgaradh me/ fe/in agus an b^ean o/g tri/ slata o/ = c^e/ile agus t^a/inig ceo/ ar an a/it uilig. Ach = annsin t^a/inig an draoidheacht a c^uir an c^u/irt = orm ari/s, agus d'+e/irigh achan c^inea/l mar b^i/ = se/ roimhe+-+re/. = Ach ni/or m^air sin i bh+fad. Dubhairt me/ go = rabh an c^u/irt ag imtheacht uaim mar b^e/adh long = ann. B^i/ si/ mar b^e/adh long gan stiu/ir da/ = criathrughadh le doineann, agus ba iad mo = c^uid miantai/ fe/in an doineann. Chugam agus = uaim b^i/ an b^ruidhean da/ caitheamh, agus an = b^ean o/g agus a la/mh si/nte leis an f^a/inne, = agus pian+-+p^a/is uirthi/ nach bh+fuil innse air. = Sa deireadh t^a/inig a la/mh fa/ d^a/ o/rlach de = mo la/imh+-+sa. C^aith si/ an fa/inne chugam, agus = t^uit se/ ag ba/rr mo c^oise. Scairt me/ ar = ainm *M^e/abha, agus me/ ag smuaintiughadh = ar an c^uideachta a b^i/odh fa/+'n teinidh i d+teach = a h-+athara mo/ire. D'+imthigh an b^ruidhean siar = an fraoch mar s^iubhalfadh sga/ile ar an la/n+-+= m^ara la/ cruaidh gaoithe, no/ mar d'+e/alo/chadh = ceo/ maidne de s^liabh. B^uail meadhchan mill-= teanach eadar an da/ s^u/il me/ agus t^uit me/... = Nuair a m^usgail me/ b^i/ an la/ glan, agus = greadfach d^eileo/ir ins an m^aidin mar bi/os = i d+tu/s an f^uaicht. B^i/ me/ '+mo luighe i d+tom = cna/da/in i n-+i/ochtar *D^ruim_an_Uaignis. = B^ain se/ gearr+-+t^amall asam mo c^e/adfaidh =

a c^ruinniughadh. Agus nuair a t^a/inig me/ = chugam fe/in goide/ a tchi/m ach fa/inne a b^i/ = de/anta de d^a/ eascoin o/ir '+n-+a luighe ag mo = t^aoibh. Agus a/r n+do/ighe b^e/inn cinnte gur ar = meisge a b^i/ me/ agus b^einn sa/sta in m'+intinn, = ach go b+e/ go rabh se/ annsin agus gan aon duine = saoghalta a d+tiocfadh leis a innse damh ca/ = h-+as a d+ta/inig se/. = T^ug me/ liom e/, agus ni/or m^othuigh me/ agus = ni/ f^aca me/ dadadh. Ach b^i/ me/ mar b^e/adh = duine a m+be/adh neasco/id ag ithe an c^roidhe as = agus e/ da/ c^eilt ar an t+saoghal m^o/r. B^i/ = me/ mar sin ar feadh s^eacht la/, mar g^ni/dheas = daoini/ a/ireamh ar laethibh nach bh+fuil a f^ios acu/ = cad is imnidhe ann. = Agus annsin b^i/ me/ fe/in agus *Me/abha '+a/r = suidhe a c^ois *Loch_Aoibhinn an la/ deireannach = de laethibh maithe an F^o/ghmhair. C^aith muid an = tra/thno/na annsin, agus t^igeadh amannai/ orm a = n+de/anainn leath+-+d^earmad de+'n f^a/inne, na b^i/ = *Me/abha i g+cionn a bliadhain agus fiche agus = b^i/ muinea/l oirthi/ mar an f^aoileann ann. = Ach dar liom go rabh se/ de d^ualgas orm = sge/al an f^a/inne a innse daoithe. C^uir me/ = mo m^e/ar in mo p^o/ca agus t^arraing me/ amach = e/. B^i/ si/ ag piocadh duilleabhair de na boca/in = b^a/na agus da/ g+cur i bh+fosto/dh in mo g^ruaig, = eadar s^u/gradh agus da/iri/ribh, ach i bh+fad ni/ ba =

deise de+'n da/iri/ribh. Ni/ f^aca si/ dadadh in mo = la/imh. Ach an da/ luathas agus b^i/ greim ar an = f^a/inne agam+-+sa m^othuigh me/ mar b^e/adh = sreangthacha feistighthe damh agus iad do mo = t^arraingt trasna an locha suas go *Druim_= an_Uaignis. = D'+e/irigh me/ '+mo s^easamh agus isteach di/reach = go bruach an uisge liom. Nuair a c^uir me/ = mo d^a/ la/imh amach romham do mo c^eapadh fe/in = t^uit an fa/inne isteach sa loch. = Ni/or+b^' iongnadh uathbha/s a t^eacht ar *M^e/abha = nuair a c^onnaic si/ me/ ag amharc isteach san = uisge mar b^e/adh duine da/ b^a/thadh fu/m. Ach = b^i/ mise ag amharc ar d^a/ eascoin a sgar o/ = c^e/ile agus a d'+imthigh i bh+fad o/ c^e/ile, ag = lu/barnaigh fa/ linntibh agus fa/ c^oraibh cu/ile = an locha. = "Ca/ h-+air a bh+fuil tu/ ag amharc?" arsa = *Me/abha ag ga/iridhe liom. = "D^a/ eascoin a sgar o/ c^e/ile agus a = d'+imthigh soir agus siar." = "Ca/ bh+fuil?" M^othuigh me/ a la/mh leagtha = ar mo sgiatha/n. Ach b^i/ siad as amharc. = D'+amhairc muid a/r m+beirt isteach san uisge, = agus b^uail tallann meabhruighthe muid araon. = I g+cionn tamaill arsa mise: = "A *M^e/abha, a/r n+do/ighe ni/ sgarfaidh mise = agus tusa mar rinne an da/ eascoin sin?" =

"Nach iongantach t^u/?" ar sise. Annsin, = "Maise ni/ sgarfaidh, ach rachaidh muid mar = seo." = T^a/inig muid ani/os o/ b^ruach an locha agus = an spe/ir dearg le neo/in b^eag agus deireadh = an lae. =

[Du/il gan F^agha/il] =TTTT B^i/ an bealach garbh trasna g^ualainn *Sliabh_= Mis, agus b^i/ se/ ni/ ba tiorma o/ t^a/rla = go rabh teas an m^eadhon lae ann. B^i/ = clog teampaill thall ins an g^leann ag seinm = f^a/ilte an Aingil. Ce/+'r c^o/rtha do+'n dara = glo/r a b^eith le cluinstin i n-+a/it a rabh *Pa/draig = ag buachailleacht aon c^e/ad de/ag bliadhain roimhe = sin? B^og an a/it c^e/imeamhail c^e/adna meanmna = an t+sagairt, ach b^i/ rud eile ar a intinn a b^og = ni/ ba m^o/ na/ sin e/. B^i/ se/ ar a b^ealach o/ = *A/rdmhacha go *Gleann_Arma, agus ba e/ *Sea/n_= O/_Ne/ill a b^ain an siubhal as. Agus ba e/ *Sea/n_= Mo/r_an_Di/omais a b^i/ leis suas taobh an = t+sle/ibhe, de d^'+aindheo/in *P^a/draig. Brataigh = agus tuaghannai/ i d+*Ti/r_Eoghain; be/icfeach = buabhall thart ar *F^uath_na_n+Gall; luingis = *Spa/inneach i g+cuantai/; gallo/glaigh ag dul go = *Lonndain; teampall *A/rdmhacha '+n-+a luaith, i = n-+e/iric an m^olta a t^ug an t-+*A/rd+-+Easboc do = b^ainri/oghain na *Sasana - *Cu/ige_Uladh beo/ mar = ~+bi/os an seo/l nuair a t^ig an g^aoth air, no/ an = m^uir nuair a m^usglas an tonn, no/ an c^ual = nuair a t^e/id an laso/g innti/! Glo/r, cumhacht, = comhrac, agus caint a b^i/ mar b^e/adh fi/on ann, =

agus '+n-+a d^iaidh - oidhche c^alla/nach thall annsin = a c^ois cladach *Aontruim, foclaidheacht, sgian-= acha, agus rinneadh an f^eall ar *E/irinn. T^ug = siad a c^eann go *Baile_A/tha_Cliath, c^uir siad a = c^olann thall annsin i n+*Gleann_Arma. Ni/or = b^eo/ do *G^aedheal a b^eo/ i n-+*Ulaidh o/ s^oin. @"O/, = 's+e/ mo g^e/ar+-+g^oin tinnis gur t^eastuigh uainn = *Gaedhil *T^i/r_Eoghain!"@ = Goide/ an manadh a b^e/adh acu/ thall annsin i = n+*Gleann_Arma fa/ n-+a c^oinne? Cinnte ba = b^eag an fiu/ntas daobhtha colann *S^ea/in_Ui/_= Ne/ill a leigean leis go @"h-+*A/rdmhacha ba m^o/r = ca/il"@. Ni/ d^e/anfadh a o/rd fe/in doicheall roimhe, = a' m^aithe le *Naomh_Proinsi/os, a' m^aithe le = fa/ilte an Aingil a b^i/ ag ceatal go caoin fa/+'n = t+sliabh a c^onnaic *Pa/draig '+n-+a g^asu/r? = ******* = B^i/ an tra/thno/na ann nuair a t^a/inig sagart = go geafta *M^ainistir_Naomh_Proinsi/os i = n+*Gleann_Arma. B^i/ abar ar a c^uid asa/n agus = deannach ar a g^ruaidh. B^i/ ge/arbhach na fairrge = ag siabadh a aibe/ide agus ag cur cuma = d^eileo/ir air. Leig fear de na bra/ithre isteach = e/ agus t^ug se/ go seomra an b^i/dh e/, agus c^uir = be/ile i n-+a la/thair. Ni/or ith se/ mo/ra/n, agus = dubhairt se/ gur m^aith leis an t-+Ab a f^eicea/il. =

Ni/or+b^' f^ada go g+cualaidh se/ siosarnach = e/aduigh agus t^a/inig an t-+Ab isteach. S^easaigh = an da/ s^agart os coinne a c^e/ile seal beag, = agus, ma/ s^easuigh, b'+e/agcosmhail an di/s. B^i/ = fear *A/rdmhacha beag, e/adtrom, tanaidh i = n+gnu/is agus su/ile aige a b^i/ fonnmhar agus la/n = de aislingi/ a/rda. B^i/ fear *Aontruim mo/r, = toirteach, agus dreach da/igh dolba air, agus = rosg dubh teinntridhe aige a rabh gra/dh c^umhacht = an t+saoghail ann. B^i/ croich c^e/asta ar an b^alla = ar a g+cu/l, go glinn sca/thmhar agus b^i/ an = seomra uilig fuar, ta/rnochta mar is gna/thach le = seomrai/ mainistreach. Ach b^i/ an b^eirt acu/+-+= san teith beo/, agus gan iad ag cur le cibe/ a = b^i/ i n-+a d+timcheall. = B^eannuigh an t-+Ab do/, agus b^i/ se/ comh = forbh+-+f^a/ilteach agus ba m^ian leat, ach nach rabh = an da/imh ag teacht do/, ach mar a b^e/adh culaith = e/adaigh air a d^e/anfaidhe do d^uine eile. = Goide/ is fiu/ tra/cht ar an c^e/ad da/ f^ocal = co/mhra/idh a rinne siad. Ar na h-+Eaglasaigh a = luadh siad, agus ar na gnaithi/ Eaglasacha a rabh = siad ag tra/cht orthu/. D'+f^e/adfadh d^a/ s^agart ar = bith an comhra/dh sin a d^e/anamh. B^i/ siad ag caint = ag an teinidh go dti/ go g+creidfea/ da/ m+bi/thea/ = ag e/isteacht leo/ go rabh Ab *G^leann_Arma = laghach, da/imheamhail o/ d^u/thchas. Agus annsin = t^ost siad, mar t^uigfeadh fear *Aontruim nach =

le caitheamh aimsire a t^a/inig fear *A/rdmhacha = chuige. = D'+amhairc sagart *A/rdmhacha amach ar an = f^uinneo/ig. B^i/ dos de c^rann amuigh agus = duilleabhar dlu/ith air, agus sga/ile fada an = tra/thno/na ag n-+a b^un. B^i/ e/an beag e/asgaidh = meadhrach '+n-+a s^easamh ar c^raobh. Ba e/ a = leithe/id de radharc a c^onnaic an manach fada = o/ s^oin nuair a t^o/g se/ a c^eann agus b^eir a/ilne = an t+saoghail seo air, agus rinne se/ da/n. = Ach b^i/ a a/thrach ar intinn an t+sagairt seo, = agus ni/ mo/ na/ go d+tug se/ fa/ dear an tom = agus an t-+e/an. D'+amhairc se/ ana/irde ar = m^ullach an t+seomra, agus si/os ar an urla/r = annsin, agus labhair se/: = "B^i/ muid ag caint ar an roilig." = B^i/, deich m+bomaite roimhe sin. Dubhairt an = t-+Ab go rabh an *Sagart_M^ac_Somhairle thi/os = ag cur maise ar na h-+uaigheannaibh, agus sin = a rabh de. C^lis se/ go h-+iongantach nuair a = c^ualaidh se/ an c^aint seo, agus d'+f^an se/ le = tuilleadh. Nuair a labhair sagart *A/rdmhacha = arais, dar leis fe/in gur lom a labhair se/, agus = ni/ t^iocfadh leis a/thrach balach a c^ur ar an = c^aint. = "Ta/ *Sea/n_O/_Ne/ill curtha annsin, agus ba = m^aith liom a c^olann a t^abhairt go h-+*A/rdmhacha." = T^a/inig ne/all casgartha ar s^agart *Aontruim. =

T^a/inig e/ad agus fuath agus di/oghaltas fri/d = a d^a/ s^u/il, go dti/ go n+de/anfadh an te/ a tchi/feadh = e/ dearmad de+'n t+seomra g^lan g^eintleach, = agus de+'n tom agus de+'n e/an. D'+e/irigh se/ = '+n-+a s^easamh. = "Ta/, agus be/idh. Ma/+'s sin a/dhbhar d'+astair, = ta/ do s^iubhal i n-+asgaidh agat." = D'+f^iach sagart *A/rdmhacha le n-+a m^ealladh. = D'+iarr se/ an c^olann air a' m^aithe leis an = m^aitheamhnas, a' m^aithe le gra/dh gaoltai/, a' = m^aithe le h-+*E/irinn. = "An d+tearn tu/ dearmad ar la/ d^ubh *G^leann_= Seisge?" ars' an t-+*Ab leis. "Ba dona = an c^omaoin a d'+f^a/g *Sea/n_O/_Ne/ill orainne = an la/ sin. An d+tearn tu/ dearmad go bh+fuil = cna/mha *M^ac_Domhnaill '+n-+a luighe i d+*Ti/r_= Eo/ghain, agus sibh+-+se ag siubhal orthu? Agus a = f^ad agus b^e/as be/imid+-+inne ag dramhaltaigh ar = mur *Sea/n_Mo/r_O/_Ne/ill." = Agus b^uail se/ a s^a/l ar an urla/r. = Annsin d'+e/irigh sagart *A/rdmhacha, agus = crith air le feirg. = "Rinne me/ dearmad ar *S^e/amus_M^ac_= Domhnaill," ar seisean. "Ach ma/+'s le = h-+*Aontruim *Mac_Domhnaill is le h-+*E/irinn *O/_= Ne/ill. Agus ca/infidh *Clanna_Gaedheal tu/ as = do c^aint anocht, nuair nach m+bi/onn cloch = d^ubhshra/ithe do t^oighe le fagha/il. Ni/or g^e/ill =

tu/ do t^i/r, ni/or g^e/ill tu/ do c^reideamh. Ni/ = m^olfadh an te/ a t^ug an creideamh go h-+*E/irinn = tu/ anocht. *Naomh_Pa/draig '+n-+a b^reitheamh = orainn mur' mise ata/ ceart! Beannacht = agat." = Agus s^eo/l se/ amach ar an doras. = B^i/ *Sliabh_Mis thiar le bun na spe/ire roimhe = agus e/ ag siubhal leis go mi/+-+s^a/sta ag tarraingt = 'un a' b^aile. Agus nuair a b^i/ an c^ead tallann = feirge ag fuaradh, c^ualaidh se/ clog m^ainistir = *G^leann_Arma ag seinm f^a/ilte an Aingil '+n-+a = d^iaidh. Agus m^achtnuigh se/ ar *P^a/draig, ar = eagla na/r c^uir se/ an f^i/rinne air. Agus = ni/or+b^' f^ada gur las a g^ruaidh go sa/sta. Na = smuaintigh se/ ar an la/ a d'+e/irigh *Pa/draig = tuirseach de na sailm agus de na soisge/il, = agus t^ionntuigh se/ ar na laochraidh: = @{"A *Oisi/n, is binn liom do g^lo/r, =L Agus beannacht fo/s le h-+anam *F^inn; =L Aithris du/inn ca/ m^e/ad cu/ =L A t^uit ar *S^liabh_na_m+Ban_Fionn."}@ =LV Mar d'+imtheo/chadh ne/all de c^uallacht re/al-= to/g, d'+imthigh an g^ruaim de n-+a anam, agus = c^onnaic se/ uilig i g+cuideachta, uilig i si/othchamh = le c^e/ile iad - *Fionn, agus *Oisi/n, agus *Pa/d-= raig, agus *Sea/n_Mo/r_O/_Ne/ill. =

[*Se/amus_Mac_Murchaidh] =TTTT [An *Beirneach_Mo/r] =TTT [I] =TT B^i/ la/ aonaigh ann i sean+-+b^aile *C^airlinge. = C^ruinnigh na toirteanna beaga dubha = agus c^uaidh siad i g+ceann a n+gnoithe = go di/bhfeirgeach, eadar *Sliabh_Fathaigh agus an = cuan. B^i/ margaidhtheacha '+g^a/ n+de/anamh agus = margaidhtheacha '+g^a/ seachaint. B^i/ doirse t^oighthe = leanna ploduighthe. B^i/ su/ile na n+daoini/ ag = amharc cibe/ cearn de+'n t+sra/id a ba m^o/ ar = t^e/idh an f^uil agus ar e/irigh cainnt beo fi/och-= mharach. Agus *Cuan_C^airlinge comh deas do+n = b^aile agus go bh+fe/adfaidhe a c^ogar a c^luinstin = an la/ a ba c^iu/ine ins an b^liadhain, agus *Sliabh_= Fathaigh crochta comh di/reach os a c^eann agus = go bh+fe/adfadh duine a b^e/adh leath+-+d^all e/ a = t^abhairt fa/ dear ag smuaintiughadh. = Acht ni/+'l d^e t^uigse ag an c^ineadh daonda = ar an domhan a bh+fuil siad air acht a oiread le = nead seangan. Sin an b^aramhail a fuair = *Peadar_O/_Doirni/n an file orthu/; agus c^uaidh = se/ si/os a c^ois an c^uain ar an uaigneas, ar =

c^u/l an t+sean+-+c^aislea/in. Ni/ rabh aon duine = ar a g^aobhair annsin acht sean+-+b^acach a b^i/ ag = fidileoracht ag coirne/al. Ni/ rabh aon rud ar = a amharc ar d^ruim an c^uain acht ba/d amha/in = a b^i/ ag tarraingt anall o/ *Rinn_M^ic_Giolla_= Ruaidh. = Ni/ t^a/inig *Peadar go *Cairling ariamh gan = mothughadh iongantais agus filidheachta a t^eacht = air. B^i/ la/ geal Samhraidh ann an la/ seo, acht = ba e/ an rud a rabh se/ ag smuaintiughadh air = an oidhche a s^iubhail se/ as *Cairling go h-+*O/me/ith = agus an saoghal '+n+a g+codladh. Uaigneas fuar = na gealaighe ar an c^uan, agus sga/ile leitheadach = an c^nuic an oidhche sin, b^i/ siad ag siubhal leis = o/ s^oin. C^uimhnigh se/ ar an do/igh ar b^uail eagla = e/ fa/ a dearn se/ d^e p^eacaidh ariamh, agus an = do/igh ar baineadh an dubh+-+le/im as nuair a = c^ualaidh se/ an calla/n a b^i/ ag srutha/n uisge a = b^i/ ag dul fa/+'n b^ealach m^o/r. D'+imthigh sin = agus t^oisigh se/ a smuaintiughadh go rabh *Cairling = cosamhail le a/it a n+de/anfadh a anam comhnaidhe = ann i n+diaidh a b^a/is. D'+f^e/adfa/ duine suarach = gan f^ilidheacht a c^ur, dar leis, i reilig a = m+be/adh cosa daoini/ ag siubhal thart le/ithe o/ = m^aidin go neoin. No/ d'+f^e/adfaidhe tu/iti/n a = s^i/neadh i machaire nach m+be/adh ag fo/irstin = acht do s^eisrigh. Ach eadar an da/ c^aidreamh = a ba duibheaga/naighe ar an domhan, eadar =

sliabh mo/r dubh+-+ru/nta agus muir m^o/r na = si/or+-+c^ogarnaighe, ba sin an a/it ag file. = Agus ni/or m^iste fa/ n-+a c^orp, acht a anam a = b^eith fa/ c^ladach an iongantais. = Acht c^lis an file suas nuair a c^uaidh an = aisling an fad seo. B^i/ an saoghal ag cur = coisgridh faoi, nuair a s^i/l se/ go rabh an sonas = aige. Agus dar leat nach rabh neach no/ nidh = corrach ar a amharc no/ ar a e/isteacht, acht = an sean+-+f^idileoir a b^i/ ag seinm eadar e/ = fe/in agus lucht an aonaigh. = Acht ba leor sin. B^i/ an fidileo/ir ag = bualadh poirt a d+tugtaoi #Pi/osa na n+Deich = b+Pighinn# air. D'+e/ist *Peadar go dti/ go = g+cualaidh se/ an fidileo/ir ag cur no/tai/ as = port eile isteach i la/r #P^i/osa na n+Deich = b+Pighinn#. S^i/n se/ a c^eann chun tosaigh annsin = agus e/ mar b^e/adh fear a b^e/adh re/idh le h-+imtheacht = de ra/sa nuair a g^eobhadh se/ an comhartha. Ar = ball beag t^arraing an fidileo/ir port eile = air. D'+e/ist *Peadar go furchaidh. = B^uail an fidileo/ir #Pi/osa na n+Deich = b+Pighinn# arais, agus b^uail se/ i g+ceart e/. = S^ocair *Peadar_O/_Doirni/n e/ fe/in ar an sto/l = agus cuma air go rabh se/ ni/ ba sa/sta i n-+a = intinn. = B^i/ ba/d *Rinn_M^ic_Giolla_Ruaidh comh comh-=

garach do+'n c^ladach agus go g+cualaidh se/ = torma/n na ra/mhai/ 'sna leabthacha iomradha. = T^uit an aisling arais air. B^i/ an a/ilneacht = i n-+a t^imcheall agus t^a/inig an bro/n air mar = b^e/adh aoibhneas an domhain '+n-+a s^iocair leis. = Ba i/ an f^ilidheacht smior an t+saoghail, acht, a = *D^ia, na/r+b^ i/ a b^i/ seachantach. B^i/ se/ mar b^e/adh = fear a leanfadh teini/+-+c^eannach ar s^liabh ins = an oidhche. Ni/or sin fe/in e/, acht b^i/ se/ mar = f^ear a m+be/adh deomhan ar a la/imh c^li/ a t^e/igheadh = eadar e/ fe/in agus a m^ian achan uair da/ m+bi/odh = se/ i n-+aice le/ithe. B^i/ an f^ilidheacht comhgarach = do/; b^i/ bo/thar na n-+iongantas faoi n-+a c^ois = agus tobar na h-+e/igse ag deallramh taobh thall = de. Acht b^i/ an saoghal i g+comhnaidhe ag teacht = air agus ag tabhairt cu/raim s^uaraigh no/ = imnidhe c^laoidhte i n-+a c^eann. Smuaintigh se/ = ar an oidhche roimhe sin, nuair a b^i/ se/ ag = tarraingt ar *C^airling, trasna g^ualainn *S^le/ibh_= Fathaigh. B^i/ druim mo/r ga/gach an c^nuic eadar = e/ agus spe/arthai/ do+-+t^uigsineacha. Agus le = sin nocht an g^ealach amach as fri/d na ne/alltai/ = mar nochtfadh deagh+-+m^e/in i n+gnu/is carad. = Agus t^a/inig ciall i d+toirt na ne/all, agus = d'+e/irigh corp an t+sle/ibhe soile/ir dubh, agus = rinne se/ caidreamh leis. B^i/ feara *E/ireann = ag gluaiseacht fri/d *B^earna_M^e/idhbh; b^i/ = *Tuathai/_De/_Danann ins na spe/artha ag breath-=

nughadh ar iaro/g na n+daoini/ saoghalta; agus = b^i/ cliabhlach m^illteanach *D^onn_C^uailgne ana/irde = eadar de/ithe agus laochraidh, agus ba le/ar = do/ a g^arbh+-+e/adan uasal, agus adharc = amha/in a ba neartmhaire 'na/ crann darach. = Agus annsin b^ain iall a b^ro/ige truisleadh as, = agus nuair a b^i/ si/ ceangailte arais aige b^i/ = na h-+iongantais ar s^iubhal siar uadh mar = a d'+imtheochadh maide le sruth. = Ba sin mar b^i/odh i g+comhnaidhe. Nuair a = b^i/ se/ ni/ b'+o/ige ni/ luaithe a g^ni/odh an saoghal = cneich air 'na/ le/igheasadh an do/chas i/. Acht = de re/ir mar b^i/ na bliadhanta ag dul thart b^i/ = an do/chas ag imtheacht. Ba g^oirid go m+be/adh = se/ ag ra/dh: "Da/ maireadh *Dian_C^eacht, nach = bh+fe/adfadh mo c^re/acht a le/igheas." Da/n beag = suarach amha/in le bliadhain. A *T^ighearna, = goide/ a b^i/ se/ a d^ea/namh? Chan ar m^e/ad agus = c^uir se/ no/ b^ain se/, no/ a rinne se/ taisgidh airgid = no/ o/ir. C^aill se/ rud eighinteacht, dar leis, = agus annsin t^oisigh se/ a smuaintiughadh an rabh = an b^uaidh leis fad o/ s^oin nuair a c^aill se/ an = b^ean agus fuair se/ an da/n a ba m^o/ a c^um = se/ ariamh. Ni/ rabh se/ baoghal ar a b^eith cinnte. = Ba m^aith leis da/n a b'+f^earr 'na/ e/ a c^umadh = anois. Ba m^o/ an saoghal 'na/ an da/n sin, ba = m^ire agus ba m^eallacaighe fuil c^orrach *S^i/ol_= E/abha 'na/ @"uaigneas aerach"@ agus 'na/ @"fuaim =

guth b^e/il+-+b^inn cuach is smaolach"@, ba b^uirbe i/ = 'na/ mi/n+-+f^ilidheacht ar bith a spreagfadh #U/r+-+= C^noc_*C^e/in_M^ic_Ca/inte#. Da/n a b^e/adh comh = mo/r leis an t+saoghal. Smuaintigh *Peadar go = domhain agus go gruamdha, ar b^'+f^e/idir a = d^ea/namh. Ba trom gonta an croidhe a g^eobhadh = an b^uaidh sin, no/ ni/ leigeann an saoghal a ru/n = gan a luach a b^aint amach. = C^ualaidh se/ daoini/ gan oideas agus gan = intleacht ag ra/dh cainnte a b'+f^ileamhanta 'na/ = aon c^ainnt ar d^ubhairt se/ ariamh, agus iad i = m+buaidhreadh fa/ n-+a m+beo no/ ag caoineadh a = mairbh. Acht ar leor sin do f^ile a b^eith = fileamhanta mar b^e/adh duine tu/tach ar bith = nach rabh aon e/ifeacht ann acht gur rugadh e/, = agus gur c^aill se/ agus gur e/ag se/? Rugadh = faoi+'n c^inneamhaint e/ ar d^ual do/ uaisleacht = a b^aint as laethe tura an t+saoghail. Na/r+b^ e/ = an sge/al dona e/ ma/ b^i/ se/ fe/in fa/gtha ar = an turach sul ar t^uig se/ goide/ mar t^a/rla se/! = B^i/ galar eighinteacht air; b^i/ se/ mar b^e/adh = talamh nach bh+fa/sfadh fe/ar air; no/ mar = b^e/adh fideal gan te/ad no/ trompa gan teangaidh. = Agus ni/ rabh dul aige le/igheas a f^agha/il, ce/ go = rabh a f^ios aige gur liaigh gach duine ar a anam = fe/in. S^i/l se/ go n+de/anfadh an t-+o/l e/, acht ni/ = d^earn an t-+o/l acht a nochtadh do/ go rabh se/ = ni/ ba m^easa 'na/ ~+s^amhail se/; ba m^o/ an craos =

na/ an m^eisge e/. S^i/l se/ go rabh leis nuair a = b^uail se/ isteach i+n+a c^eann e/ filidheacht a = d^ea/namh fa/ n-+a f^easbhaidh. Acht ni/ d^eachaidh = se/ ni/os fuide 'na/ an c^e/ad rann, an rann a = d'+innis fa/+'n f^easbhaidh. S^i/l se/ go n+dea/nfadh = an siubhal e/, agus ba e/ an siubhal a ba m^o/ a = t^ug cabhair do/. Acht ni/or leor leis an cabhair = sin. Tig an galar seo ar intinni/ a/rda gan = fios gan fa/th, agus b'+f^e/idir go d+tiocfadh = siad uadh agus b'+f^e/idir nach d+tiocfadh, agus = da/ g^iorracht a maireann se/ is measa e/ 'na/ an = ba/s. = "Da/ m+bi/odh a f^ios agam goide/ mo m^ian," = arsa *Peadar_O/_Doirni/n, "d'+e/ireo/chainn mar = e/irigheas an f^aoileann g^eal o+'n c^uan agus = rachainn i n-+a h-+araicis." = B^i/ ba/d *Rinn_M^ic_Giolla_Ruaidh fa/ f^ad = sgairte do+'n c^ladach an t-+am seo. C^onnaic = se/ i/ agus ni/ t^ug se/ fa/ dear i/, leis an c^eo a = b^i/ ar a aigneadh. D'+amharc se/ ar spe/ir agus = ar talamh, agus ni/ t^a/inig se/ fri/d dadadh a = b'+f^earr a d^ea/namh 'na/ sgairtigh ar b^ean na = ta/ibhirne deoch leanna a t^abhairt chuige. D'+f^a/g = caili/n dubh modhmhar an meadar ar t^a/bla b^eag = a b^i/ 'sa g^arraidh, agus t^o/g *Peadar an soitheach = agus d'+o/l se/ braon agus t^ug iarraidh a c^ur = i n-+umhal do/ fe/in gur t^aitin se/ leis a b^eith ag = claoidhe t^art an anama le deoch na colna. =

Leag se/ a uillinn ar an ta/bla agus t^ug se/ = a t^aobh leis an c^uan. B^i/ sean+-+b^alla thall = os a c^oinne agus aidheann air. B^i/ e/an = beag amach agus isteach i g+clu/ideannai/ an = duilleabhair agus cat dubh ag druidim leis = go fealltach de re/ir o/rlach agus o/rlach. = C^oimhea/id se/ an teangmha/il b^eag s^uarach seo. = Ba b^eag an rud e/an ci/ocras a c^ur ar c^at, = no/ cat e/an a s^lugan. B^i/ tre/an cothuighthe ag = an c^at mar a b^i/ se/, agus ni/ t^abharfa/ iasacht do = c^luaise ar s^einm an e/in. Acht ba de g^alar = an f^ile go rabh a umhail ar rudai/ gan tairbhe. = T^omhais se/ go beacht ca/ m^e/ad troigh agus o/rlach = a b^i/ le d^ul ag an c^at sul a m+be/adh se/ fa/ f^ad = le/ime do+n e/an. C^oimhea/id se/ bogadach an e/in = go bh+feiceadh se/ ce/+'n bomaite a d'+imtheo/chadh se/ = leis ana/irde 'sa spe/ir mar sgaoilfea/ la/n = be/al gunna de c^leiteacha. = T^a/inig sga/ile duine trasna ag n-+a c^osa sul = ar m^othuigh se/. Nuair a t^o/g se/ a c^eann labhair = an fear leis: = "Mise *Se/amus_Mac_Murchaidh is deise = ata/ i n-+*E/irinn!" = Ni/ rabh iongantas do+'n f^ear an mo/rtas sin = a d^ea/namh, no/ chan cionnus e/ fe/in a ra/dh, b^i/ = se/ ar f^ear comh breagh agus a leag bonn ar fe/ar. = Fear mo/r a b^i/ comh h-+e/asgaidh agus comh glan = le cu/, agus aoibh ar a g^nu/is, agus uabhar mo/r =

fa/ n-+a s^u/il. B^i/ a c^ulaith e/adaigh thar a b^eith = gala/nta, agus b^eithea/ tamall maith ag amharc = air sul a d+tabharfa/ fa/ dear gur+b^' uaisle an = ceann a b^i/ ar *P^eadar_O/_D^oirni/n 'na/ air, agus = ma/ ba lugha deallramh a b^i/ ann gur m^o/ an = seanadh a b^i/ 'sa taitneamh a t^ug tu/ do/. = Acht b^i/ an fear mo/r e/ fe/in tarrantach. Ni/ = luaithe a c^onnaic *Peadar e/ 'na/ d'+imthigh an = t-+achrann as a s^u/il. = "A *B^eirnigh_M^o/ir, is tu/ nach bh+fa/gfadh faill = agam ceist a c^ur ce/ de uaisle no/ de an+-+= uaisle an domhain t^u/, nuair a b^i/ an c^ainnt = ar s^lighe a ra/idhte. 'S gur s^amhail me/ nuair = a c^onnaic me/ do long ag tarraingt orm gur = tu/ *Cod_Mac_Ri/_na_h-+Ioruaidhe no/ *Ma/ghnus_= Ba/n o/+'n taoibh o/ thuaidh ag teacht a t^o/ga/il = ci/os la/imhe ar *E/irinn." = "Ni/+'l mo c^i/os mo/r," arsa an fear eile, = "ce/ gur s^i/olruigh me/ o/ uaisle. Acht cuirfidh = me/ bonn na d+tri/ b+pighinn de/ag," arsa seisean = go mo/rtasach, "na/r s^amhail tu/ gur bealach = na fairrge a t^iocfainn; nach iongantaighe leat = an sneachta dearg 'na/ e/." = "Ni/or+b^ iongantaighe liom an sneachta dearg = ariamh 'na/ t^u/, a *B^eirnigh c^roidhe," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. "Acht aidmhighim nach d+tuigim = goide/ mar t^a/inig tu/ as an *Rinn an m^aidin =

seo ma/ b^i/ tu/ i g+*Crois_M^ic_F^loinn are/ir, = mar a h-+innseadh domh+-+sa." = "Ho/, a *P^eadair, a *P^eadair an do/chais = b^ig, sin sge/al a bh+fuil adhastar air. D'+e/irigh = me/ teacht an lae agus b^i/ me/ le *Sea/ini/n_O/_= Ne/ill as *Crois_M^ic_F^loinn go *Sliabh_g+Cuilinn, = go dti/ an a/it a rabh *Seoini/n_na_g+Ceann agus = an ga/rda leis na toicidheannai/ a b^i/ ag dul = chun aonaigh a c^omhmo/radh. B'+e/igean domh a = d^ul i bh+folach annsin. B^i/ me/ '+mo s^easamh agus = mo g^ualainn le creig ag amharc si/os orthu/ agus = iad ag damhsa ar an ro/d le n-+a g+cuid beathach. = Dar liom fe/in, da/ m+bi/odh a f^ios agaibh ce/ ata/ = fa/ f^ad urchair daoibh! D'+imthigh siad leo fa/ = d^eireadh, agus b^i/ me/ go di/reach ag brath = siubhal liom ag tarraingt ar an aonach nuair = a tchi/m an beathach o/g uallach anuas chugam agus = gan marcach ar bith air. Da/ bh+fuighinn crann = na croiche d^e g^eall air ni/ b^e/adh beo orm gan = a c^eapadh. Agus nuair a b^i/ se/ ceapuighthe = agam ni/ b^e/adh beo orm gan a m^arcuigheacht. = Suas liom, agus b^i/ se/ fe/in agus mise ag = spairn le c^e/ile no/ go bh+fuair me/ e/ a c^eann-= sughadh agus go rabh se/ comh modhamhail le h-+uan = caorach. Dar liom fe/in, is amhlaidh is = soghamhla a rachas me/ go *Cairling. Ta/ = an ga/rda mi/le no/ d^o/ romham anois. = D'+imthigh me/ liom. B^e/arfainn mionna duit =

go bh+faca me/ cu/ig no/ se/ ~+b^omaite '+n+a d^iaidh = sin fear eadar me/ 's le/as i bh+fad taobh thiar = di/om, fear a rabh gunna aige. Ni/+'l a f^ios = agam ce/ a b^i/ ann, acht ta/ thar a f^ios agam = gur saighdiu/ir de c^uid an g^a/rda e/ agus gur leis = an beathach, no/ d'+aithin me/ ar an ughaim a b^i/ = air gur beathach airm a b^i/ ann. Rinne = me/ e/ a m^arcuigheacht go dti/ an *Caol-= uisge, agus t^ug me/ do b^uachaill le = coinnea/il annsin e/. `Mur rabh me/ arais = roimhe c^eathramha uaire,` arsa mise leis, = `leig a c^eann leis, agus seo luach do s^aothair = chugat.` D'+e/irigh a d^a/ s^u/il mo/r, acht ni/ f^o/ireann = se/ do g^iolla a b^eith fiosrach. C^uaidh me/ isteach = i d+teach ta/ibhirne *M^ic_Ui/_Annluain, agus = amach ar an doras cu/il agus si/os go dti/ an = ba/d, agus trasna go *Rinn_M^ic_Giolla_Ruaidh. = Agus anall annsin go *Cairling, agus a c^ead ag = an g^iolla agus ag an g^earra/n a s^ocrughadh = mar is mian leo. Nach sin sge/al maith?" = "Is tu/ ata/ millte ag do c^inneamhaint," = arsa *Peadar_O/_Doirni/n, agus cinea/l de e/ad = air, "nuair nach d+tiocfadh leat a t^eacht chun = aonaigh gan a leithe/id de m^arcuigheacht a b^eith = i n+da/n duit. An m+be/idh deoch leanna agat?" = "Ca/ deachaidh faobhar d'+intinne agus deis = do labhartha, a *P^eadair_Ui/_D^oirni/n," arsa = *Mac_Murchaidh, "nuair ata/ tu/ ag cainnt =

ar leann? Fi/on, a d^uine c^le/ibh, fi/on dearg = na *Frainnce is dual do t^art a t^a/inig comh = gaisgeamhail agus ~+t^a/inig an tart seo. Tugaidh = fi/on chugam," ar seisean, mar b^e/adh se/ ag = cainnt leis an t+saoghal mo/r, "ar eagla go = d+tiormo/chadh a/thas mo c^roidhe me/." = B^i/ an fidileo/ir ag an c^oirnea/l ag seinm = leis. "D^e/anfainn cu/rsa damhsa," arsa = *Mac_Murchaidh, "acht go b+e/ an eagla go = rachadh an talamh ar crith agus go n+do/irtfinn = do g^loine." = "'S+eadh, no/ b'+f^e/idir go leagfa/ an g^rian = le do c^eann," arsa *Peadar_O/_Doirni/n; = "agus go bh+fa/gfaidhe muid @`i n+dorchadas = oidhche is lae,`@ mar ~+dubhairt *Mac_Cuarta." = T^a/inig gruaim iongantach ar *M^ac_Murchaidh. = "Na/ tabhair in mo c^eann e/," arsa seisean, = mar b^e/adh se/ gonta go smir, "is re/idh agaibh = e/, sibhse a d+tig an f^ilidheacht libh. Acht mise = bocht." = Ni/ f^aca tu/ a b^ro/n ar aon f^ear ariamh. = "B'+f^ileamhanta liom ariamh do g^ni/omh 'na/ = mo d^a/n," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. "Goide/ = ata/ ionainn acht cre/atu/ir a fa/gadh le port, = mar f^ili/? Muid ag gol 'san oidhche, ag e/ileamh = gur ceileadh e/ifeacht an t+saoghail orainn." = "E/ifeacht an t+saoghail!" arsa an *Beirneach_= Mo/r; "ceileadh sin uilig orainn. Acht ta/ =

buaidh eighinteacht 'san f^ilidheacht nach d+tugann = contabhairt no/ fi/on no/ mna/ duit. B^i/ mise = la/ agus d'+f^e/adfainn a b^eith ~+m' f^ile. Acht = bi/odh aige." T^oisigh se/ a m^eabhrughadh. Fa/ = d^eireadh t^o/g se/ a c^eann agus c^nag se/ an = ta/bla. = "A g^eall ar *D^ia, a *P^eadair_Ui/_D^oirni/n," = arsa seisean, "agus abair rud eighinteacht = a c^uirfeas as mo c^eann e/." = Acht ni/ t^ug *Peadar freagra ar bith air. = "A' g+cluin tu/ me/, a *P^eadair?" arsa = seisean. = "E/ist an fidileo/ir," arsa *Peadar. "Ta/ = contabhairt eighinteacht orainn." = Le sin t^o/g an fidileo/ir an bogha de+'n f^idil = agus rinne se/ comhartha daobhtha. Le/im *Peadar_= O/_Doirni/n '+n+a s^easamh agus c^uaidh se/ anonn = go rabh se/ fa/ f^ad cogair de+'n c^oirnea/l. = Nuair a rinne se/ fe/in agus an bacach tri/ f^ocal = cainnte p^ill se/. = "Ta/ c^uid saighdiu/ir *S^eoini/n ar d^a/ c^eann = an aonaigh agus ta/ siad ag cuartughadh an b^aile; = agus ni/+'l i m+be/al achan duine acht go bh+fuil an = *Beirneach_Mo/r i la/r an aonaigh agus capall = goidthe leis." = "Teach *Eoghain_M^ic_A/rdghail e/," arsa = *Se/amus go tapaidh. = "Teach *Eoghain_M^ic_A/rdghail agus *Corr_a'_= C^ait '+n+a d^iaidh," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. =

Ni/ rabh faill ni/ ba m^o/ a ra/dh. C^uaidh siad = siar an cladach go d+ta/inig siad go cu/l toighe = a b^i/ sgaithte amach o/+'n b^aile. B^i/ ga/rraidh ar = a c^u/l, agus a/rda/n eadar iad fe/in agus an = ga/rraidh. B'+e/igean daobhtha iad fe/in a c^aitheamh = ar an talamh i g+cu/l an a/rda/in, no/ c^onnaic siad = go soile/ir cuid hatai/ agus baigne/id na = saighdiu/ir ar an t+sra/id. Ba le/ar daobhtha la/mh = fir agus d^a/ m^e/ar sgaithte di/the. Luigh siad = annsin agus claidhe an g^a/rraidh fa/ d^a/ s^lait = di/obhtha. Ba m^airg a rabh se/ comh h-+a/rd agus = b^i/ se/. = Fa/ d^eireadh s^na/mh *Se/amus anonn go bun = an c^laidhe agus t^oisigh se/ ag iarraidh a leagan. = Doiligh go leor a b^i/ se/, no/ ni/ t^iocfadh leis = e/irghe '+n+a s^easamh, acht fuair siad an b^ear-= naigh a d^e/anamh fa/ d^eireadh agus c^uaidh siad = go doras cu/il *Eoghain_M^ic_A/rdghail. D'+e/irigh = *Eoghan '+n+a s^easamh. = "Glacaidh go stuamdha e/, a c^ailleachai/," = arsa seisean, "ta/ sibh i g+ceart annseo." = "A/, ni/ b^e/imid ag tarraingt a g+contabhairte = ort, a *Eoghain," arsa *Peadar. "Ta/imid ag = tarraingt ar an c^noc." = D'+f^oscail *Eoghan an doras tosaigh. "Ma/+'s = mian libh fanacht, na/ coigligidh mise is mo = c^ro/," arsa seisean. "Acht ma/ ta/ sibh ag = imtheacht ta/ tre/an fosgaidh agaibh. Tar-=

raingigidh ar an c^rann c^aorthainn udaidh thiar. = Sin an a/it ar fusa a d^ul trasna an b^ealaigh = m^o/ir. Cumhdach *De/ oraibh!" = B^i/ sgiobo/l agus dos crann agus a/rda/n = fraoich da/ bh+folach ar an b^aile mo/r go deachaidh = siad go dti/ crann an c^aorthainn. B^i/ lu/b = ins an b^ealach m^o/r annsin agus b'+f^urast = daobhtha a d^ul trasna. B^i/ an c^uid a ba c^rochta = de+'n c^noc ar an taobh eile, agus da/ m+ba m^ian = leo sga/th a b^eith acu/ b^i/ acu/ le coinnea/il ar = fiar i bh+fad siar. B^i/ siad eadar d^a/ t^eini/ = *B^ealtaine eadar an bealach mo/r agus an = sliabh. = "Coinnighimis suas tuilleadh," arsa *Mac_= Murchaidh. = "Tabhair d^e d'+aire," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n, "tchi/fidhe o/+'n t+*Sliabh_B^a/n thuas = annsin t^u/." = C^uaidh siad ce/ad slat eile. = "Suas linn," arsa *Se/amus, "ta/ muid a = f^ad rompu/ anois agus gur cuma ma/ tchi/ siad = muid." = Ni/or+b^' f^i/or do/. B^i/ ceathramha mi/le siubhalta = acu/, acht ni/ h-+ionann ceathramha mi/le ar = malaidh agus ar machaire. = Nuair a c^uaidh siad suas ar an a/rd dar leo = nach rabh siad ce/ad slat o/ na saighdiu/iri/. = C^onnaictheas i m+bomaite iad. C^ualaidh siad =

an sgairteach. "Sin e/! Ta/ siad beirt ann!" = Sgaoileadh urchair leo, agus c^onnaic siad na = bladhairi/ ag le/imnigh as be/al na n+gunnai/ ce/ = nach rabh a f^ios acu/ ca/+'r t^uit na pilea/ir. = "*Dia agus lu/th a/r g+cos linn!" arsa *Mac_= Murchaidh, "c^uaidh muid fa/ p^oll cnaipe de." = "Anois, a c^ailleach!" arsa *Peadar_O/_= Doirni/n, "ta/ du/il agam gur fearr a/r g+cuid = cos 'na/ a/r g+ciall." = Agus b^i/ sin orthu/, sgoith na g+cos. S^i/lfea/ = gur fiadh an *Beirneach_Mo/r ag dul suas an = m^alaidh. Agus ni/ rabh *Peadar_O/_Doirni/n = coisce/im '+n+a d^iaidh. B^i/ tre/an eolais ar = s^iubhal cnoc acu/, agus ni/or+b^' i/ an c^ead uair = daobhtha ag seilg i/. C^oinnigh siad tuairim ar = f^ichead slat o/ c^e/ile. B'+e/igean do+'n sgaifte = a b^i/ '+n+a n+diaidh sgabadh amach go leitheadach = ar eagla go n-+e/alo/chadh siad d^e t^aoibh eighin-= teacht orthu/. Stad lucht an aonaigh a d^i/ol agus = a c^eannacht agus c^oimhea/id siad an da/ t^oirt = a b^i/ ag oibriughadh suas taobh an c^nuic mar = b^e/adh cuileo/gai/ ar g^ualainn sean+-+b^a/id a = m+be/adh a be/al faoithe. = C^onnaictheas iad ag imtheacht suas de re/ir = a c^e/ile. B^ainti/ truisleadh as fear acu/ corr+-+= uair, agus b^ainti/ fosgladh as be/al na n+daoini/ = ag amharc orthu/. B^i/ se/ ar a c^osa arais i = bh+faiteadh na su/l. C^uaidh siad as amharc =

d^o/ no/ tri/ ~+c^uarta agus nocht siad arais. Fa/ = d^eireadh c^onnaictheas iad '+n+a d+toirteannai/ = dubha ar d^e/ad de c^uid an c^nuic os ceann = *C^orr_a'_C^ait. = B^i/ siad c^omhair a b^eith leath+-+m^i/le roimh na = saighdiu/iri/ an t-+am seo. B^i/ na saighdiu/iri/ ag = coinnea/il siar. Da/ bh+fuigheadh siad a g+coinnea/il = ar *S^liabh_Fathaigh, b^i/ a g+cuid marcach ar an = b^ealach m^o/r a b^i/ ag dul thart an cladach, le = n-+a g+ceapadh ar an taobh thoir. = C^uaidh an b^eirt de le/im thar g^ualainn an = c^nuic agus s^easuigh siad. B^i/ a g+cuid cliabhlach = ag e/irghe agus ag tuitim mar b^e/adh tonna le = gaoith m^o/ir ann, agus ni/ t^iocfadh le ceachtar = acu/ d^a/ f^ocal a ra/dh gan uaill a b^eith ar a = ana/il. = "Bomaite amha/in," arsa an *Beirneach_= Mo/r, "bomaite, da/ d+tugainn mo m^uinea/l = air!" = C^aith *Peadar_O/_Doirni/n e/ fe/in ar s^lait c^u/l = a c^inn. = "Siar o/ dheas anois go dti/ an cnoc udaidh," = arsa an *Beirneach_Mo/r. "Ta/ an m^alaidh = linn. Ma/ t^ig siad ar fiar orainn, be/imid = taobh thiar di/obhtha, agus ma/ c^oinnigheann siad = siar, sgoithfimid iad." = "Ni/+'l a f^ios agam ar b^eir an cat ar an = e/an!" arsa *Peadar_O/_Doirni/n. =

"Teine lom na/r t^araidh orm, ma/ ta/ a f^ios = agam dadadh fa/ do c^at," arsa an *Beirneach_= Mo/r, "agus is lu/ighde is miste liom. = Chugainn, a c^ladhaire." = "Ta/ an ana/l liom, o/ fuair me/ faill = smuaintiughadh ar an e/an," arsa *Peadar. = "Innseochaidh me/ an sge/al ari/s duit. Chugainn, = a m^ic." = Si/os an m^alaidh leo agus an fraoch brisg = ag gliu/rascnaigh faoi n-+a g+cosa, agus na = tu/rto/gai/ caora/in ag umhlughadh faobhtha. B^i/ = cearca fraoich ag e/irghe romhpu/. B^i/ srutha/n = beag meadhrach ag drannda/nacht leis taobh = thiar di/obhtha. A/it s^oineannta an sliabh la/ = Samhraidh. Acht b^i/ an na/mhadas taobh thi/os = di/obhtha, b^i/, thart orthu/, ag teacht comh comh-= garach daobhtha le cogar. B^i/ si/ astoigh i n-+a = n-+intinn fe/in, no/ ni/or troideadh aon c^ath ar = an domhan ariamh nach rabh '+n+a c^ath eadar d^a/ = t^aoibh d'+intinn an duine le cois a b^eith '+n+a = c^ath eadar c^umhachtai/ a ba soile/ire a b^i/ taobh = amuigh de sin. Da/ m+buaidheadh an tuirse agus = an t-+e/ado/chas b^e/adh an la/ le *Seo/n_na_g+Ceann = agus le n-+a c^uid saighdiu/ir. = B^i/ d^a/ d+trian an g^leanna curtha di/obhtha = acu/ nuair a t^ug siad sple/achadh siar '+n+a = n+diaidh agus c^onnaic siad toirteannai/ ar an = druim ar a g+cu/l. B^i/ na saighdiu/iri/ ag teacht =

ar fiar orthu/, acht nuair a c^onnaic siad iad, = c^oinnigh siad siar. B^i/ cuid m^o/r talaimh caillte = acu/; b^i/ siad sgaithte tri/ c^eathramha mi/le. = "Damnughadh orthu/, rinne siad seilg t^u/tach," = arsa an *Beirneach_Mo/r. "Ta/imid+-+inne ag dul = di/reach agus iad+-+san ag cur cor bealaigh = orthu/ fe/in." = "Acht ta/ eagla orm nach bh+fuil ann acht tu/s = lae go fo/ill acu/," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "Ma/ t^e/id muid+-+inne di/reach, rachamuid go = *Baile_M^ic_Buain no/ amach 'san f^airrge, cibe/ = is rogha linn." = "Dea/naimis an cnoc sin thall, ar sgor = ar bith, i n-+ainm *De/," arsa *Mac_Murchaidh. = Nuair a b^i/ siad thall ar an c^noc b^i/ na = saighdiu/iri/ sgaithte mi/le acu/. Acht b^i/ siad i = n-+achrann intinne. = "Da/ d+tigeadh linn an cnoc os ceann an = *C^aol-uisge a b^aint amach," arsa *Mac_Mur-= chaidh, "agus cu/l a g+cinn a t^abhairt linn, b^e/adh = linn." = "Ba do/ighche iad a c^asta/il di/reach 'san = aghaidh orainn," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "Fuist go fo/ill, ta/ siad ag seasamh." = Se/ideadh fi/deo/g, agus c^ruinnigh na saigh-= diu/iri/ agus c^uaidh siad i g+comhairleacha le = c^e/ile. B^i/ an to/ir agus an t+seilg '+n+a seasamh, =

agus b^i/thear ag troid na teangmha/la i n-+intinn = an da/ c^uid. = "Anois ba/ire na fola!" arsa an *Beirneach_= Mo/r. = "Soir?" arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "Soir," arsa an *Beirneach. "Seacht = m^'+anam t^u/! Be/idh siad ag du/il le muid a = d^ul siar. Na/ nocht a oiread agus duilleo/g = do hata." = Ni/ rabh se/ mo/r a rabh de sga/th acu/ ar an = b^ealach soir. B'+e/igean daobhtha rith leath+-+c^rom, = agus go minic a d^ul ar a g+ceithre boinn = agus corr+-+uair sna/mh ar a m+bolg. B^ain an = c^romadach an t-+uabhar as a n-+intinn. Fuair = siad aithne ar anro/ an t+sle/ibhe. An fraoch a = b^i/ bog faoi n-+a g+cosa, b^ain se/ an croiceann = de na la/mha acu/; na loichea/in a t^iocfadh leo = a t^abhairt i g+coisce/im, ba m^inic a b'+e/igean = daobhtha luighe ionntu/. M^othuigh siad cre/ agus = creagacha an domhain cadranta ar a g+cuid = cliabhlach. Agus nuair a b^i/ a g+ceann i/seal = b^i/ bun na spe/ire mi/le uair comh fada uabhtha. = D'+e/irigh slata '+n+a ro/dai/ agus ro/dai/ '+n+a = mi/lte. Leithead millteanach an t+sle/ibhe a = ba c^ruaidhe a b^i/ ag cur orthu/. Stopadh = fear acu/ agus d'+amharcadh se/ thart; = agus g^nidheadh an fear eile aithris air; agus = mar' n-+imthigheadh fear eighinteacht acu/ ari/s, =

ni/ b^ogfadh an b^eirt i g+cuideachta da/ m+bi/odh = siad seachtmhain ann. Ni/ rabh siad cinnte ca/ = rabh an na/mhaid acht a oiread. Ni/ rabh a f^ios = acu/ cia acu/ a b^i/ siad g^a/ seachaint no/ nach = rabh. = Fa/ d^eireadh t^a/rla dos crann orthu/, agus = d'+e/irigh siad '+n+a seasamh go lu/thgha/ireach. = C^uaidh siad go h-+imeall na coilleadh agus = c^uir siad a n+guailneacha le crainn agus = b^reathnuigh siad siar uabhtha. = "An bh+feiceann tu/ iad?" arsa an *Beir-= neach_Mo/r. = "Chan f^eicim," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "An bh+feiceann tu/ thiar udaidh eadar an = c^reag m^o/r liath agus tom na h-+aitinnighe." = "Tchi/m, tchi/m; sin fear acu/." = "Agus siud beirt eile. Ni/+'l siad ag bogadh. = Cuirfidh me/ geall gur ag coimhea/d siar ata/ = siad, go si/leann siad go bh+fuil siad taobh thoir = di/nn. Fan go fo/ill." = C^uaidh se/ d^e le/im i g+crann agus c^uaidh suas = go dti/ n-+a b^a/rr. Ar ball beag t^a/inig se/ = anuas arais. = "Ni/+'l beo no/ baistidheach ar m'+amharc acht = an triu/r. Acht c^onnaictheas domh go bh+faca = me/ toirteannai/ i bh+fad taobh thiar daobhtha, acht = ni/+'l me/ cinnte." = "Fe/adaimid siubhal linn," arsa *Peadar_=

O/_Doirni/n. "De re/ir mar ~+tchi/m, be/idh muid+-+= inne ag teacht thart orthu/, agus iad+-+san ag = teacht thart orainne go ceann fada go leor. = B'+f^e/idir go m+be/imis ag de/anamh Thart+-+an+-+= B^ro/g go ceann seachtmhaine." = "Ni/ b^e/idh," arsa an *Beirneach_Mo/r; "is = goirid go n-+imthighidh mise orthu/." = "Is tu/ a de/arfadh e/, a m^ic," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. = S^iubhail siad di/reach o/ thuaidh go ceann leath+-+= uaire, go dti/ gur nocht an cuan chucu/ eadar = d^a/ m^ullo/ig s^le/ibhe. Annsin c^or siad siar. = B^i/ a g+cuid sga/ili/ ag e/irghe fada gobach de = re/ir mar ~+b^i/ grian an tra/thno/na ag si/othladh = siar. B^i/ fionnfhuacht ag teacht fa/+'n t+sliabh, = agus se/idea/in e/adtroma ag musgladh mar = b^e/adh neachannai/ de c^uid na h-+oidhche ann. = S^iubhail siad leath+-+uair eile. B^i/ an *Beir-= neach_Mo/r ag e/irghe comh mo/r+-+uchtamhail agus = go si/lfea/ gur m^eas se/ go rabh deireadh leis = an c^ontabhairt. C^uir se/ suas drannda/n ceoil = cupla uair, acht na/r lean se/ i bh+fad do/. Le = sin beiridh *Peadar_O/_Doirni/n greim sgiatha/in = air. = "An bh+feiceann tu/ anois iad?" arsa = seisean. = "Ca/ bh+fuil? Ta/, m^'+anam! Fan anois go = fo/ill. Ta/ siad ag tarraingt soir." =

"Ta/ siad ag tarraingt dar leat ar d^os = na g+crann a d'+f^a/g muid ta/ uair o/ s^oin," arsa = *Peadar_O/_Doirni/n. "Ni/ rabh iongantas domh = a ra/dh gur Thart+-+an+-+B^ro/g a b^i/ ann." = "Fan anois go n+dea/naidh muid machtnamh = ar a n+gnoithe," arsa an *Beirneach_Mo/r, agus = c^aith se/ e/ fe/in ar a ucht ar an m^alaidh agus = c^oimhea/id se/ iad. = "S^i/l siad o/ t^u/s gur siar a rachaimis. = Acht nuair a c^uaidh siad giota siar, b^uail se/ = isteach i n-+a g+ceann iad gur soir a c^uaidh muid. = Smuaintigh siad go dea/rn muid go glic e/. = Anois nuair a smuaintigheas do na/mhaid gur = imir tu/ cleas air, smuaintigheann se/ ar an = dara bomaite gur do/ is dual an cluiche a c^ur = ort i n+deireadh ama. Ta/ se/ mar b^e/adh cearrbhach = ag du/il le n-+a c^u/iteamh. Rachaidh siad soir = di/reach go dos na g+crann sin, agus ma/ = f^anann muid+inne annseo, be/idh siad anoir a = f^ad linn sul a d+te/ighe se/ o/ s^olus. Acht be/idh = le fiacha/il! Siubhail leat." = "Ta/ ionnsuigh u/r faot anois," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. = "Na/ cluineadh aon duine tra/cht ar do = m^argadh an la/ roimh an aonach," arsa an = *Beirneach_Mo/r. "Nach thiar annseo ata/ an = sean+-+teampall?" = "'S+eadh, siud thall e/." =

"Rachamuid an fad sin." = C^uaidh siad siar go dti/ sean+-+b^allo/g a b^i/ = '+n+a seasamh ar c^uislea/n g^las i la/r an f^raoich. = S^iubhail an *Beirneach_Mo/r isteach. = "Da/ d+te/igheadh againn a oiread cipi/ni/ = a/dhmaid a f^agha/il - " arsa seisean, ag smu/r-= thacht thart. = "Goide/ faoi *D^ia do g^naithe leo?" arsa = *Mac_Ui/_D^oirni/n. = "Go bh+faduigh muid teini/?" arsa an = *Beirneach_Mo/r. = "Teini/?" arsa *Peadar_O/_Doirni/n; "ar = c^aill tu/ do c^u/ig ce/adfaidhe?" = "Ni/or c^aill no/ aon c^eann acu/. Cruinnigh = na cipi/ni/, a *P^eadair c^roidhe, agus na/ bi/ ag = cognadh no/ ag ceasto/ireacht, ma/ ta/ meas agat = ar *S^e/amus_M^ac_Murchaidh." = "Ni/+'l gar a b^eith leat," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n, agus c^ruinnigh siad ualach mo/r con-= naidh. T^ug an *Beirneach_Mo/r teini/ do/. = "Anois," arsa seisean, "'+domh iasacht do = hata." = "Cha d+tugann no/ a s^aothar orm," arsa = *Peadar_O/_Doirni/n; "ta/ me/ fa/ g^easa = d+troma draoidheachta gan amada/n a d^ea/namh = di/om fe/in tri/ h-+uaire i n-+aon la/ amha/in ar = bith ar do c^omhairle. Caithfidh tu/ a t^eacht gan = mo hata+-+sa." =

"Maise, ta/ mo c^eann fe/in ro/+-+m^aith le = cur amudha," arsa an *Beirneach_Mo/r. "Acht = is cuma, ni/ b^e/idh mise i bh+fad gan hata. @`Ma/ = ta/ aon c^os ar an domhan c^la/ir, g^eobhaidh = mise ari/s mo d^a/ c^ois`@." = B^ain se/ de a hata agus c^aith se/ ar an urla/r = e/. "Siubhail leat anois," arsa seisean. = "Tuigim anois"! arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "Agus, a *B^eirnigh_M^o/ir, rinne tu/ an la/ seo = fileamhanta domh, agus b'+f^e/idir la/ is fuide = anonn 'na/ indiu. C^uartuigh siad thiar agus ni/ = f^uair siad muid. C^uaidh siad i g+comhairle = annsin agus m^eas siad gur imir muid cleas = orthu/. Lean siad an cleas, agus acht go b+e/ = go rabh cleas eile againn, b^eirfeadh siad = orainn. Anois tarraingeo/chaidh siad ar an = teine sin. Tchi/fidh fear acu/ an hata, agus is = e/ *Dia a c^uir chuige e/. De/arfaidh seisean = cinnte gur leat+-+sa e/. Be/idh fear eile nach = m+bi/onn sa/sta an b^uaidh a leigean leis, agus = de/arfaidh seisean nach leat. Rachaidh cuid ar = achan taoibh, agus toiseo/chaidh an c^aibidea/il. = Beirfidh an ceannphort ar an hata. Ni/ hata = e/ a c^aithfeadh duine ar bith uadh. Amharco/chaidh se/ = ar an teini/. Ni/ teini/ i/ a d' f^a/gfadh fear ar = bith gan fa/th. Fano/chaidh se/ tamall ar scor ar = bith ag du/il go b+pillfidh tu/. Suidhfidh siad = annsin, an a/it a m+bi/odh manaigh nuair a b^i/ *E/ire =

'+n+a h-+*E/irinn. Be/idh a sga/ili/ ar na ballai/, agus = iad '+n+a d+toirteannai/ mar b^e/adh an+-+b^eathaigh = ann. Agus gan eadar iad agus spe/ir *De/ = acht daille a g+cuid anam fe/in. B'+f^e/idir go = m+be/adh siad annsin go m+be/adh se/ domhain 'san = oidhche. Ta/ *E/ire mar b^e/adh an b^allo/g sin, agus = gan de c^umhdach orthai/ acht sga/th domhain na = si/orruidheachta. Agus ta/ na *Gaill '+n+a suidhe = innti/, agus ta/ siad meallta, no/ ni/ bh+fuighidh = siad a n-+iarraidh." = "Ni/ t^ig liom+-+sa focal balach a c^ur ar an = c^ainnt sin," arsa an *Beirneach_Mo/r go = bro/nach, agus s^iubhail siad leo siar an sliabh. = C^uaidh an g^rian si/os ar c^u/l na n-+a/rd a b^i/ = eadar iad fe/in agus bun na spe/ire. Laguigh = soile/ireacht an t+sle/ibhe. D'+imthigh teas an = lae agus t^oisigh se/idea/in a t^eacht mar b^e/adh = siad ag siubhal go for+-+m^othuighthe agus ag = dea/namh a g+caidrimh le cogarnach. T^oisigh an = dorchadas a t^eacht mar b^e/adh cioth fearthanna = ag tuitim isteach i b+poll folamh. Li/onfadh se/ = an domhan i g+ceann leath+-+uaire. C^uirfeadh se/ = sga/th ar achrann an domhain. C^uirfeadh se/ = dallo/g ar an urcho/id a bi/os ag si/or+-+leanstan = an c^ineadh daonda. D'+e/irigh na fir ni/ ba = suaimhnighe i n-+a n-+intinn. C^uaidh siad siar = bearnas agus isteach i n+gleann a rabh asnacha = de+'n g^arbh+-+c^reig nochtuighthe ann, agus srutha/n =

ag tuitim thar easaibh agus ag bu/irfigh go = duibheaga/nach. B^i/ teach geal c^eann+-+tuigheadh = '+n+a s^uidhe leis fe/in, slugtha 'san uaigneas, = agus t^arraing siad air. D'+e/irigh madadh i n-+a = n-+arraicis, agus sul a dearn se/ an c^ead = g^nu/sachtach d'+aithin se/ iad, agus s^iubhail se/ = isteach rompu/ go suaimhneach mar b^e/adh se/ g^a/ = n+giollacht chun an toighe. Nuair a c^uaidh siad = isteach b'+e/igean daobhtha comhra/dh a d^ea/namh, = agus tuirse na seilge i n-+a g+cna/mha agus = tuirse na n-+imtheacht i n-+a n-+intinn. Cuireadh = chun bidh iad, agus s^uidh siad fa/+'n teini/ go = h-+am luighe, agus fear an toighe ag innse a = s^aoghail fe/in daobhtha, no/ ag fanacht go bh+faghadh = se/ seanchus uabhtha a s^a/so/chadh an b^aramhail a = b^i/ aige do+'n do/igh a rabh siad+-+san ag caitheamh = a saoghail. = "Buidheachas do *D^ia ar son an t+suaimh-= nis!" arsa *Peadar_O/_Doirni/n, nuair a s^i/n = se/ e/ fe/in ar an leabaidh. Ba e/ suaimhneas = a c^uideachta fe/in a b^i/ se/ a altughadh. B^i/ se/ = ag du/il go d+tuigfeadh *Se/amus_Mac_Murchaidh = e/. Acht b^i/ an *Beirneach_Mo/r '+n+a c^nap c^odlata. = B^i/ an b^uaidh sin aige, an deagh+-+c^odladh, nach = bh+faghann aon duine acht an te/ nach m+buaidhreann = an saoghal. =

[II] =TT Eadar maidi/n agus meadhon+-+lae fuair = *Peadar_O/_Doirni/n clu/id f^osgaidheach = ar aghaidh na gre/ine ar b^ruach easa faoi+'n = teach. B^i/ an t-+uisge ag tuitim '+n-+a d^laoidheacha = fada glasa, agus boiseo/gai/ cubhair ag = sgabadh ar uachtar an p^oill ag bun an easa. = B^i/ glo/r buan toll ag an tuile, glo/r a c^uirfeadh = daoi a c^odladh agus a c^uirfeadh saoi a m^eabhrugh-= adh. B'+aoibhinn le *Peadar eachtrai/ an lae roimhe = sin a c^ur i n+diaidh a c^e/ile, agus iad a b^reath-= nughadh go domhain, agus an b^righ go h-+iomla/n = a b^aint astu/, mar b^e/adh fear a b^e/adh ag = dea/namh fi/ona agus a d'+f^a/isgfeadh an deor = d^eireannach as an c^aoir. T^a/inig torma/n = na ra/mhai/ chuige, agus b^i/ se/ cian+-+iongantach, = mar t^iocfadh se/ as fi/or+-+g^linnte an aeir. = B^i/ an t-+aonach dubh dlu/ith craosach mar b^e/adh = sgaifte pre/acha/n ar stuca. M^othuigh se/ an = g^aoth ar a e/adan, agus c^onnaic se/ cnuic agus = creagthacha siar uadh i g+clap+s^olas na h-+intinne. = Gan fiu/ gas fraoich nach bh+faca se/ ana/irde = eadar e/ fe/in agus bun na spe/ire, agus e/ mo/r = garbh mar b^e/adh crann ann. Agus b^i/ an *Beir-= neach_Mo/r astoigh i n-+a aigneadh, b^i/ ni/ ba = c^omhgaraighe do/ 'na/ ba m^ian leis fear ar bith a =

b^eith. B^i/ se/ ag smuaintiughadh barraidheacht = air, agus b^i/ se/ mar b^e/adh fear a b^e/adh ag = dea/namh craois ann agus na/r m^aith leis a = b^eith comh leamh agus ~+b^i/ se/. = Ni/or+b^' f^ada go bh+faca se/ chuige anuas bruach = na h-+abhann e/. Ba b^reagh an c^uma a b^i/ air, = dar leis. Ba b^reaghtha e/ 'na/ bean ar bith. = B^i/ deis an t+saoghail aige. = S^easuigh an *Beirneach_Mo/r fa/ d^a/ c^oisce/im = do. B^i/ craobho/g c^oll i n-+a la/imh aige agus e/ = ag bualadh a b^uataisi/ le/ithe. = "A *B^eirnigh_M^o/ir," arsa *Peadar_O/_Doir-= ni/n, "goide/ mar ta/ an saoghal?" = "Is e/ an la/n be/il d^e b^eannughadh e/," arsa = an *Beirneach_Mo/r. B^i/ se/ i d+to/lamh ag iarraidh = a b^eith deagh+-+c^ainnteach i la/thair an f^ile. = "An rabh tu/ ag o/rdughadh domh a ra/dh go rabh = maidi/n m^aith ann?" arsa *Peadar. = "Is maith a dubhairt tu/ sin," arsa *Mac_= Murchaidh, agus t^a/inig meabhrughadh fa/ n-+a = s^u/il; "ni/ b^e/adh gnaithe leis. Acht i d+taca = leis an t+saoghal de," arsa seisean go h-+ion-= gantach dairi/ribh. "Is iongantach an sge/al e/ = gur nuair ata/ a s^a/ith le h-+ithe agus le h-+o/l ag = fear, agus e/ i n+diaidh an oidhche a c^odladh i = leabaidh s^easgair, gur sin an t-+am is mo/ a = m+beireann imnidhe an t+saoghail air." = "Imnidhe an t+saoghail!" arsa *Peadar; =

"char s^amhail me/, a *B^eirnigh c^roidhe, go rabh = si/ fe/in agus tusa an taobh amha/in de+'n ti/r." = "Maise nach truagh me/ leat, agus leis an = t+saoghal m^o/r," arsa *Mac_Murchaidh, agus = glo/r an c^aointe i n-+a c^eann. "Si/leann sibh = uilig nach co/ir domh+-+sa a oiread d^e d^eacair = a b^eith orm le h-+uan o/g gan sgothadh. I n+diaidh = an do/igh a bh+fuil me/ ar s^iubhal gan leabaidh = agam acht mar b^e/arfas an coimhthightheach domh = i/, agus a m^ea/dhchan fe/in o/ir de luach ar mo = c^eann, si/lidh sibh uilig go bh+fuil sonas an = t+saoghail agam." = "Is cuma duit, a *B^eirnigh c^roidhe," arsa = *Peadar. "`Ta/ *Se/arlas_O/g ag teacht thar = sa/ile.`" = "Ta/ du/il agam go bh+fuil," arsa *Mac_= Murchaidh. "Fan go bh+feicidh tu/ mise an la/ = sin. Acht bi/odh a f^ios agat anois go bh+fuil me/ = i g+cruadh+-+c^a/s. Is measa me/ 'na/ fear a c^aill-= feadh le/im an da/ b^ruaigh - ta/ cos ar achan b^ruach = agam agus me/ sgortha eatorru/." = "A s^amhailt i g+cloich!" arsa *Peadar_O/_= Doirni/n. = "Na mna/ is cu/is leis," arsa an *Beir-= neach; "da/ bh+fanadh siad i muinighin na = measardhachta." = "Ho/, ho/!" arsa *Peadar_O/_Doirni/n, "no/ = nach bh+fuil agat acht an b^eirt. S^i/l me/ nach rabh =

aon b^ean o/ *A/rd_M^acha chun na *Bo/inne nach rabh = '+do d^iaidh." = "Agus ni/+'l," arsa an *Beirneach_Mo/r, go = h-+iongantach dairi/ribh; "acht ni/ h-+ionann iad = a b^eith '+do d^iaidh agus greim a b^eith acu/ ort." = "Agus, a ru/n, nach fusa fa/inne amha/in a = b^riseadh 'na/ d^a/ p^o/sadh a d^e/anamh? Nach d+tig = leat bean acu/ a t^oghadh agus an b^ean eile = a f^a/ga/il?" = "Ni/+'l se/ comh furast agus s^amhluigheas tu/," = arsa *Mac_Murchaidh. "Anois, a/r n+do/ighe, = ni/ b^e/idh tu/ ag magadh orm, a *P^eadair?" = "Ni/ b^e/idh, maise. A/dhbhar grinn ag bu/r a = leithe/id. Acht tuigim fe/in go bh+fuil ni/os mo/ = 'na/ leath an t+saoghail i g+cumann fear agus = ban. Da/ stadadh an cumann sin, stadfadh = an saoghal; agus ni/+'l ru/n ar bith ag an = t+saoghal stad. Ni/+'l focal molta no/ geall-= tanas da/ meallfaidh an b^ean asat nach slabhra = cruaidh teann de c^uid an t+saoghail ar do = c^aoltai/ e/." = "Sin an a/it a bh+fuil an t-+achrann uilig, a = *P^eadair," arsa *Mac_Murchaidh; "go g+cuir-= eann siad na slabhraidh ort sul a mothuigheann = tu/. Ta/ aithne agat fe/in ar *M^ailigh_Ni/_= D^eacair." = "Ta/," arsa *Peadar. = "An la/ a c^onnaic mise i/ ag teacht o/+'n tobar =

agus an g^rian ag dul a luighe, s^i/l me/ go dearn = si/ maidi/n de+'n tra/thno/na," arsa an *Beirneach_= Mo/r. "Ta/ sin tri/ bliadhna o/ s^oin. Agus is = iomdha bean ar labhair me/ o/ s^oin le/ithe, agus = a dearn me/ greann le/ithe, agus b^i/ a f^ios aici/ = sin, agus ni/or t^re/ig si/ me/. Ba orm a b^i/ an = g^rian ag fa/s. Ba e/ mo t^eacht brigh a saoghail = agus m'+imtheacht a neamh+-+b^righ. Acht, a *D^ia, a = *P^eadair, g^nidh na bliadhanta obair iongantach. = Da/ g+cunntaiseo/chtha/ gach la/ i m+bliadhain amha/in = de do s^aoghal, sgannro/chadh se/ t^u/. Ta/ am = ag an f^earg is measa i na/du/ir d^aonda, agus = ag an f^uath is duibhe i na/du/ir d^aonda, agus = ag an b^uaidhreadh is cra/idhte i saoghal *S^i/ol_= E/abha, ta/ am ag sin a t^eacht ort i n-+aon la/ = amha/in. Ca/ bh+fios domh+-+sa ma/ t^e/ighim a luighe = anocht an e/ an *Se/amus_Mac_Murchaidh ce/adna = a e/ireo/chas ar maidi/n? Baintear ba/rr u/r+-+= nuaidh as pa/irc achan F^oghmhar. B'+f^e/idir nach = e/ toil *De/ muid a b^eith ar an do/igh amha/in i = d+to/lamh. Acht anois le fada ni/ sge/imh liom = a sge/imh agus ni/ gra/dh liom a gra/dh. Agus = ta/ a f^ios sin aici/. Ni/ luaithe a e/irigheas a = leithe/id sin do f^ear 'na/ tuigeann an b^ean e/. = Acht ni/ h-+ionann sin agus cead mo c^inn a = leigean liom. Is amhlaidh ata/ si/ ag e/irghe ni/os = do/irte domh." = "Sin mar is dual do m^naoi e/," arsa =

*Peadar_O/_Doirni/n; "acht nach cuma duit? = Nach beag ata/ tu/ fa/ c^omaoin acu/? Nach furast = duit do lo/isti/n a t^o/ga/il a/it eighinteacht = eile?" = "Ni/+'l me/ comh saor sin orthai/," arsa an = *Beirneach; "ta/ bunudhas mo s^eilbh s^aoghalta = aici/. Ta/ mo le/ini/ s^i/oda aici/, agus an hata = agus an c^ulaith a c^uirfidh me/ orm an la/ a = t^iocfas *Se/arlas_O/g anall. Agus is measa = liom 'na/ an t-+iomla/n go bh+fuil liosta na bh+fear = aici/." = "Liosta na bh+fear!" D'+e/irigh *Peadar_= O/_Doirni/n d^e le/im '+n+a s^easamh. "I n-+ainm = na *Baintighearna, ar c^aill tu/ do c^u/ig ce/ad-= faidhe corportha? Ta/ a/r g+cabhog dea/nta." = "Na/ bi/ '+n+a d^iaidh orm, a *P^eadair," arsa = *Se/amus. = "Ni/+'l me/ '+n-+a d^iaidh ort. Ni/ le/igheasfaidh = achmhusa/n an droch+-+rath. Ta/ a/r g+cuid muinea/l = uilig 'sa t+seala/n, ma/+'s ni/ go bh+fuil seala/n ar = bith dea/nta. Ca/ bh+fios duit go bh+feallfaidh = si/ ort? Is e/ an da/n doiligh le mnaoi aghaidh = a na/mhaid a t^abhairt ar f^ear. Bi/onn si/ ag = coigilt a codach fe/in de+'n c^ognadh orthu/." = "Acht ni/or innis me/ iomla/n duit. Labhair = me/ le/ithe fa/+'n sge/al, agus ce/ na/r innis me/ = m'+intinn daoithe, ta/ eagla orm go d+tuigeann = si/ i/. D'+iarr me/ na pa/ipea/ir orthai/, agus =

d'+e/irigh si/ dalba agus b^agair si/ go n+do/ighfeadh = si/ iad. Ni/ f^uair me/ iad i n+diaidh mo d^i/cheall a = d^ea/namh." = "Ca/ f^ad sin o/ s^oin?" = "Seachtmhain." = "B^i/ neart faille aici/ sge/ala a d^ea/namh = ort," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. "Ni/or m^othuigh = muid iargnadh da/ c^ur ar aon duine da/ = t^airbhe." = "Goide/ do b^aramhail+-+sa de *M^ailigh_Ni/_= D^eacair?" arsa *Se/amus. = "Ta/ daoini/ ann," arsa *Peadar_O/_Doirni/n = go fada/lach, "agus do/igheann siad agus ni/ = t^e/idheann siad. Duine acu/ sin *Mailigh_Ni/_= D^eacair. Ni/or t^aitin si/ ariamh liom, i/ fe/in = no/ an bitheamhnach athara sin aici/. Ta/ si/ dalba = agus ta/ si/ faltanasach. Ta/ uchtach aici/ fosta. = Ta/ rud eighinteacht do+-+t^uigthe i n-+a na/du/ir, ins = an do/igh nach m+beithea/ cinnte goide/ a d^ea/nfaidh = si/ i n-+a leithe/id seo d^e c^a/s. Ta/ du/il 'sa = m^oladh aici/; ta/ si/ amaideach ar an do/igh sin. = Sin an rud a t^ug orthai/ toil a t^abhairt duit+-+se; = b^i/ si/ molta nuair a rinne tu/ iongantas di/the. = Acht is e/ an a/it a bh+fuil si/ do+-+t^uigthe, nach = bh+fuil an t-+olc no/ an m^aith iomla/n go leor = innti/. Ta/ neart bro/id agus feirge agus = faltanais innti/. Acht ni/ d^eachaidh ceachtar = acu/ ariamh a f^ad le gar no/ le mi/+-+g^ar. Maith =

ar bith a dearn si/, is c^ionnus e/ a b^eith '+n+a = g^na/s. Olc ar bith a dearn si/, ni/ truime e/ = 'na/ tallann tachra/in. Ta/ mna/ ann a sgallfadh = t^u/ da/ d+tre/igfea/ iad, mna/ a d'+f^a/gfadh an = ti/r, mna/ a p^o/sfadh an fear a ba deise do+'n = la/imh acu/ le h-+olc ort. Ni/ do/igh liom go = n+dea/nfadh si/ aon c^uid acu/ sin. G^lacfa/ = coinnea/il le/ithe go m+bainfea/ a mi/+-+t^apadh aisti/, = sul a m+be/adh a f^ios agat goide/ a d^ea/nfadh si/. = D^ea/nfadh si/ annsin rud eighinteacht go h-+ion-= gantach tobann. Agus ni/ do/igh liom go m+be/adh = aithreachas ar bith orthai/ '+n+a d^iaidh. Acht is e/ = mo b^aramhail nach dearn si/ dochar ar bith go = fo/ill. Ta/ si/ contabhairteach, agus sin uilig = e/." = "Nach doiligh domh+-+sa a d^ul agus a mi/+-+t^apadh = a b^aint aisti/ le fios a f^agha/il an bh+fuighidh si/ = crochta me/!" arsa *Mac_Murchaidh. B^i/ cuma = comh bro/nach air agus go deachaidh *Peadar_O/_= Doirni/n a g^a/iridhe. = "Ca/ bh+fuil an t-+e/ifeacht a c^uir cor ar = *S^eon_na_g+Ceann ce/ad uair, a *B^eirnigh_M^o/ir?" = arsa seisean. = "Is re/idh agat e/," arsa *Se/amus. "Suaith-= eann na mna/ an intinn ag fear, ins an do/igh = nach n+dea/n fir ar c^or ar bith. Is neartmhar = bre/agach an rud an gra/dh. An uair a ba m^ian = leat sgaradh leis ta/ fiche ceangal aige ort." =

"Na/r s^i/l me/ gur e/ag an gra/dh?" arsa = *Peadar_O/_Doirni/n. = "D'+e/ag. Acht ni/ h-+ionann sin agus a ra/dh = gur e/ag a c^leachtughadh. An si/leann tu/ da/ = measadh fear an toighe sin thuas gur c^o/ir do = an ti/r seo a f^a/ga/il agus a d^ul chun na = *Frainnce, go stadfadh se/ de b^uachailleacht a = c^uid bo/ agus caorach, agus a uthbhairt fa/ n-+a = c^uid curaidheachta? Ni/+'l rud ar bith comh = deacair le tu/ fe/in a stro/cadh amach as cleach-= tuightheacha. Chan e/ nach furast stad de rud = gan c^e/ill. Acht is e/ an do/igh a d+te/id an c^iall = leis an c^leachtughadh. Ta/ gni/omharthai/ an = t+saoghail ag fa/s ar an intinn mar b^e/adh = aidheann ar s^ean+-+b^alla. Is achrannaighe an = aidheann 'na/ an balla. Is achrannaighe na = gni/omharthai/ 'na/ an intinn." = "Ta/ sin gearr+-+d^uibheaga/nach," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. T^ug doimhne na cainnte air = dearmad a d^ea/namh de imnidhe na h-+o/ca/ide. = "An bh+fuil a f^ios agat, a *B^eirnigh_M^o/ir," = arsa seisean, "go bh+fuil d^a/ t^aoibh ar do = c^inneamhaint? S^i/l me/ inde/ go rabh filidheacht = agus uabhar an t+saoghail ionnat, go rabh an = c^o/ir leat ar b^ealach na laochraidh. Tchi/m indiu = t^u/ ceangailte ag achrainn b^eaga s^uaracha, = mar b^e/adh leomhan i d+te/ad caorach ann. Nach =

deacair domh+-+sa, nuair nach me/ tusa, a t^uig-= bhea/il cad chuige a m+beithea/ ceangailte ag rud = suarach nuair a t^ig leat a b^eith ag magadh ar = lucht seilge do m^uinea/il?" = "Ni/+'l na ceangail comh suarach agus s^amh-= luigheas tusa," arsa *Mac_Murchaidh. "Ta/ = sraith toightheach aitheantais agam+-+sa eadar = an *Iubhair agus *Cairling. Agus ma/ c^aillim = teach *P^aitsi/_Ui/_D^eacair ta/ briste ar an = t+sraith. Caithfidh me/ a d^ul an taobh eile de+'n = c^noc, agus ta/ barraidheacht de+'n dream eile = annsin. Ni/ b^e/inn sa/bha/ilte oidhche amha/in ann. = Mo c^reach go bh+fuil *Cuailgne comh cumhang = agus ta/. Acht d'+f^e/adfainn buaidh a f^agha/il = ar an me/id sin, acht go b+e/ go bh+fuil se/ tuigthe le = bliadhanta ag cuid fear *O/me/ith gur+a+b e/ an = teach e/ le tarraingt air. B'+f^e/idir go bh+fuil = sge/ala anois fe/in ann fa/ mo c^oinne." = "Is fearr du/inn a d^ul ann anocht go = m+breathnuighidh muid an c^ontabhairt," arsa = *Peadar_O/_Doirni/n. "Cian no/ comhgarach = *Mailigh_Ni/_D^eacair, is ionann 's an ca/s = du/inn e/." =

[III] =TT Ni/ rabh astoigh acht *Mailigh i/ fe/in. B^i/ an = seanduine thi/os i n-+*O/me/ith. C^uir si/ = d^a/ g^loine leanna i n-+a la/thair agus = c^uaidh si/ amach fa/+'n t+sra/id a t^imthireacht. = B^i/ suaimhneas marbhthach ins an teach. B^i/ *Loch_= C^airlinge ar a n-+amharc ag bun an c^nuic = agus crainn g^lasa ag fa/s fa/ na bruaigh aici/, = agus caislea/n ciar i bh+fad amach. B'+amhlaidh = a b'+f^usa dreach an domhain a t^abhairt fa/ dear = o/ t^a/rla gur+b^' e/ an Samhradh a b^i/ ann. = "Mothuighim rud eighinteacht ag tarraingt = ar an teach seo," arsa an *Beirneach_Mo/r go = leath+-+i/seal. = "Goide/ deir tu/?" arsa *Peadar_O/_Doirni/n = go sga/thmhar. = "O/, ni/ t^uigeann tu/ me/," arsa an *Beirneach_= Mo/r; "ni/ h-+i/ mo c^luas a c^luin e/, no/ mo = s^u/il a tchi/ e/. Ta/ se/ ni/os fuide anonn 'na/ na = ce/adfaidhe. Ni/ b^e/idh se/ annseo go ceann fada = go fo/ill." = "B^ain tu/ an t-+anam asam," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. "Agus ma/+'s fearr an dara bail = a c^uir tu/ air. Ni/or c^ualaidh me/ ariamh t^u/ ag = cainnt ar an do/igh sin go dti/ indiu." = "Ni/+'l a f^ios agam an m+be/idh fear an toighe =

arais gan m^oill," arsa *Se/amus, nuair a t^ug = se/ fa/ dear an caili/n ag tarraingt ar an = doras. = "A *M^ailigh, ta/ tu/ ni/os a/ilne 'na/ b^i/ tu/ = ariamh," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. "An = t+seachtmhain seo c^uaidh thart, b^i/ sgaifte againn = thiar i g+*Cill_S^le/ibhe, agus muid ag cainnt ar = sge/imh ban. Moladh a leithe/id siud agus a = leithe/id seo. Fa/ d^eireadh dubhairt me/ fe/in go = rabh aithne agam ar an c^aili/n a ba b^reaghtha i = g+*Conndae_Ard_M^acha no/ i g+*Conndae_Lughbhaidh - = mar b^i/, *Mailigh_Ni/_D^eacair i m+*Ba/rr_an_= F^eada/in." = Rinne an caili/n o/g racht mo/r ga/ire. = "Is fada go m+beiridh sin ar an c^e/ad b^re/ig = a d'+innis tu/," arsa sise. = "Fa/gfaidh mise eadraibh fe/in e/," arsa = *Se/amus_Mac_Murchaidh, ag e/irghe agus ag = siubhal amach. = T^a/inig a/thas ar c^roidhe *P^eadair_Ui/_D^oirni/n. = Ba seo mar d'+iarrfadh a b^e/al a b^eith. B^i/ an = *Beirneach_Mo/r li/omhtha. = "*Se/amus bocht!" ar seisean. "Ni/ = leigfidh an t-+e/ad do/ e/isteacht le fear ar bith = eile d^a/ f^ocal a labhairt leat a g^eall ar g^reann = fe/in." = Baineadh cliseadh as *Mailigh_Ni/_D^eacair mar = t^iocfaidhe go tobann orthai/ agus i/ ag smuain-=

tiughadh. Annsin t^a/inig an dreach fuar = feargach orthai/ a t^ug *Peadar_O/_Doirni/n fa/ = dear a+roimhe orthai/. = "Is beag buaidhreadh a c^uir e/ad ariamh = air," arsa sise. = Acht ni/ rabh *Peadar_O/_Doirni/n acht i n-+a = t^u/s. = "O/, cha c^reidim sin," arsa seisean go = leamh, ag tabhairt gle/as daoithe toiseacht. = "Ta/ mo c^roidhe do/ighte aige," arsa sise = gan c^otughadh gan c^eilt, agus dar le *Peadar = nach bh+faca se/ aon b^ean ariamh a ba nimhnighe = 'na/ i/. "Ta/ se/ ar s^iubhal agus ni/+'l caili/n ins = an c^onndae na/r d^ubhairt se/ an focal a ba = b^inne aige le/ithe. C^ualaidh me/ a oiread = sge/altach fa/ d+taobh de, agus leig me/ isteach = ar c^luais iad agus amach ar an c^eann eile. = Agus anois ta/ me/ ag fagha/il amach go bh+fuil = siad fi/or. T^ug se/ gealltanais domh agus = b^ris se/ iad. Is minic a b^i/ se/ le me/ a f^eicea/il = agus le sge/ala a c^ur chugam agus ni/ t^a/inig se/. = Ni/ innseo/chadh se/ domh ca/ rabh se/ are/ir no/ ca/ = m+be/adh se/ an oidhche ar n-+a b^a/rach. Agus = b^e/arfainn maitheamhnas do/ as an iomla/n, da/ = m+bi/odh se/ gan a b^eith i n-+amhras orm i n+deireadh = ama. Ta/ culaith leis annseo, agus ta/ fa/ilte = aige a cur air am ar bith. Is leis fe/in i/. = Ach ba m^ian leis i/ a t^abhairt leis agus a =

fa/ga/il ag bean eighinteacht eile. Is leor sin = le ciall a c^ur ionnaim+-+sa. Da/ m^e/ad uabhar a = bh+fuil ann, ni/+'l culaith aige le fa/ga/il i g+cu/ram = achan c^aili/n ins an c^onndae a deachaidh se/ a = m^agadh orthai/." = C^uaidh *Peadar_O/_Doirni/n a g^a/iridhe go = se/imh. = "O/, an c^ulaith sin! Ta/ me/ bodhar ag = e/isteacht leis ag cainnt fa/+'n c^ulaith sin ata/ = se/ le cur air an la/ a t^iocfas *Se/arlas_O/g = anall. Na/ bi/odh ceist ort gur f^a/g se/ culaith = ar bith a bh+fuil a leath oiread si/lte aige daoithe = ag mnaoi ar bith eile. Agus na/ si/l go bh+fuil = se/ ag cur iargnadh ar bith ar an c^ulaith. Inn-= seo/chaidh mise duit goide/ ata/ ag dea/namh = me/ara/in do/. Pa/ipea/ir a d'+f^a/g se/ annseo, = agus ta/ amhras air go g+cualaidh na saighdiu/iri/ = iomra/dh an toighe seo. B^i/ muid ag caibidea/il = na n+gnaithe seo ag cruinniughadh ar na mallaibh = agus socruigheadh go d+tabharfaidhe iomla/n = pa/ipea/r go dti/ teach a/ithrid ata/ domhain 'sa = t+sliabh. Agus mo *S^e/amus bocht, cuirfidh me/ = geall gur m^ill se/ fe/in an sge/al, an do/igh a = deachaidh se/ i n-+a c^eann." = "E/ fe/in agus a c^uid pa/ipea/r!" arsa = *Mailigh; "cad chuige ar f^a/g se/ annseo iad = ma/ b^i/ contabhairt ar bith ionntu/?" = "A *M^ailigh c^roidhe!" arsa *Peadar_O/_=

Doirni/n, "c^aithfeadh se/ a bh+fa/ga/il i d+teach = eighinteacht. Agus ni/ rabh teach ar bith a ba = m^o/ a rabh muinighin aige as 'na/ an teach seo. = Sin mar de/arfa/, ni/ rabh bean ar bith a ba m^o/ = a rabh muinighin aige aisti/ 'na/ t^usa. Mar = dubhairt se/ liom+-+sa indiu fe/in, d'+f^a/g se/ = a s^aidhbhreas saoghalta agat. A/, da/ g+cluinfea/ = t^usa *Se/amus_Mac_Murchaidh ag cainnt ort! = Da/ m+bi/odh a f^ios agat go d+tig d'+ainm leis = nuair is mo/ a bi/os contabhairt air! Agus, a = c^aili/n, is e/ fe/in a c^uireas a c^eann i n+guais = go minic. T^a/inig se/ fri/d a oiread le d^a/ = la/ agus gur leor le fear eile e/ le a b^eith ag = sge/alaidheacht air go ceann bliadhna. Tig = e/ifeacht an t+saoghail i n-+a arraicis. I n-+aim-= sir na bh+*Fiann a ba c^o/ir do/ a b^eith beo. La/ = aonaigh *C^airlinge t^a/inig se/ chugam anall o/ = *B^eanna_Boirche, i m+ba/d c^eithre m+buille, = agus ni/ rabh a f^ios agam ce/ an a/ird de na = ceithre h-+a/irde fichead a b'+iongantaighe liom e/ = a t^eacht. T^a/inig se/ as *Crois_M^ic_F^loinn an = m^aidi/n sin. Agus nuair a t^a/inig se/ go b^un = *Sliabh_g+Cuilinn goide/ a tchi/ se/ acht ga/rda = saighdiu/ir le lucht an aonaigh. Leig se/ thart = iad, agus nuair a b^i/ an fear deireannach fa/ = c^oisce/im do/, c^uaidh d^e le/im ar a c^u/laibh, = agus c^aith as an diallait e/, leag brod ar an = c^apall, agus as go bra/thach leis. Nuair a =

t^a/inig se/ chun an *C^aol-Uisge, t^ug se/ an capall = do g^iolla le coinnea/il, c^uaidh isteach ar d^oras = tosaigh t^each *B^riain_Ui/_Annluain, agus amach = ar an doras cu/il, agus anonn ar an t+sna/mh = go dti/ an taobh eile. Leath+-+uair '+n+a d^iaidh sin = b^i/ se/ ag tarraingt anall go *Cairling i = m+ba/d. = "Acht ni/ rabh annsin acht tu/s lae aige. = Nuair a b^i/ se/ astoigh i la/r an aonaigh t^arraing = siad garda thart ar an b^aile. C^uaidh mo = g^ruagach isteach i d+teach agus suas an = staighre go dti/ an f^uinneo/g ba/rr. T^ug se/ = le/im o/+'n f^uinneo/g ba/rr chun talaimh agus t^ug = a aghaidh ar an t+sliabh. B^i/ siad '+n+a d^iaidh o/ = b^i/ tu/s eadartha ann go rabh neoin b^eag agus = deireadh an lae ann. C^uir se/ coradh orthu/ = seacht n-+uaire agus ni/or e/irigh leis a g+cur o/ = n-+a seilg. Agus teacht na h-+oidhche casadh = astoigh i sean+-+teampall e/. Goide/ do b^aramhail = a rinne se/? C^ruinnigh se/ la/n a uicht agus a = asgallai/ de b^rosna agus d'+f^aduigh teine. = D'+f^a/g se/ a hata a c^ois na teineadh agus = d'+imthigh leis. Nuair a t^a/inig na saighdiu/iri/ = go dti/ an teine s^i/l siad go rabh acu/, agus = nach rabh le dea/namh acht fanacht go b+pilleadh se/. = Ar feadh a bh+fuil a f^ios againn ta/ siad '+n-+a = suidhe annsin go fo/ill. T^a/inig se/ chugam+-+sa = ceann+-+ta/rnocht go teach *S^e/amuis_M^ic_A/rd-=

ghail. Agus, a *M^ailigh_Ni/_D^eacair, da/ m+bi/odh = a f^ios agat e/, is ort a b^i/ se/ ag cainnt oidhche = agus la/, eadar c^ontabhairt agus uile." = Ba m^aith a b^i/ a f^ios ag *O/_Doirni/n na se/ad = an do/igh le n-+a ceannsughadh. B^i/ glo/r a c^inn = caoin, agus c^uir se/ an comhra/dh i n-+a la/thair = mar d'+f^o/ir se/, an do/igh ar c^uir se/ na siollai/ = binne i n-+#U/r+-+C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte#. = "B'+f^earr liom gan e/ a b^eith leath comh = gaisgeamhail agus ~+ta/ se/," arsa *Mailigh_Ni/_= D^eacair. "B'+f^earr liom e/ a b^eith bacach, = balbh agus focal fir a b^eith aige 'na/ da/ m+bi/odh = se/ a/balta an domhan mo/r a c^asgairt." = "Ni/or+b^' f^earr leat," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n. "Da/ m+bi/odh se/ bacach balbh ni/ b^e/adh = se/ maith go leor agat. Da/ m+bithea/ t^usa = bacach no/ balbh ni/ smuainteo/chadh seisean = ort. Is cionnus sibh a b^eith ag fo/irstin da/ = c^e/ile a b^eir darna achan c^umann agus achan = c^omhrac eadraibh." = M^aothuigh si/ mar b^uailfea/ do d^a/ b^ois ar a = c^e/ile. = "An si/leann tu/ go bh+fuil muid ag fo/irstin = da/ c^e/ile?" arsa sise. = "Ag fo/irstin da/ c^e/ile! Ta/ me/ cinnte de. = Le/ighfidh me/ do la/mh, ma/ t^ugann tu/ domh i/." = Agus s^i/n si/ an la/mh chuige. Ma/+'s suarach = an cleas e/, fuair se/ buaidh ban ariamh. =

"Ta/ saoghal fada romhat," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n, "acht ta/ achrann beag comhgarach = duit annseo. Ta/ tu/ ag dul fri/d d^orchadas = acht ta/ solas geal gre/ine ar an taoibh thall. = Ta/ fear o/g annseo agus ta/ do c^u/l leis. = Acht ta/ tu/ ag fagha/il d^a/ c^omhairle agus ma/ = g^lacann tu/ an ceann deireannach be/idh d'+aghaidh = ari/s air. Tchi/m sgu/d millteanach pa/isti/ ann-= seo, pa/isti/ fionn+-+b^a/na, cuid '+n+a g+cu/plai/ - " = Acht sgiob *Mailigh an la/mh uadh. = "B'+f^e/idir nach g+creideann tu/ me/," arsa = *Peadar, "acht innseo/chaidh an t-+am e/." = "Goide/ mar t^ig leat sin a le/igheamh?" = arsa *Mailigh. = "Fa/gadh an b^uaidh sin agam," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n, "ma/+'s beag eile a fa/gadh agam. = Agus an bh+fuil a f^ios agat goide/ ata/ me/ ag = dul a innse duit?" = "Ni/+'l a f^ios." = "B'+f^e/idir da/ d+tabharfa/ na pa/ipea/ir sin = domh+-+sa go d+tiocfadh an tairgaireacht ata/ in = do la/imh isteach fi/or roimhe luighe gre/ine." = D'+e/irigh si/ agus c^uaidh si/ suas chun an = t+seomra, agus b^i/ si/ tamall ag siortughadh. = Ba le/ar do *P^eadar *Se/amus_Mac_Murchaidh = '+n+a s^easamh os coinne an dorais agus a aghaidh = ar an c^uan. = T^a/inig si/ anuas ar ball beag agus na =

pa/ipea/ir le/ithe. T^ug si/ iarraidh iad a s^i/neadh = do, acht c^rup an la/mh de n-+a h-+aindeoin. B^i/ = greim an duine b^a/ithte aici/ orthu/, greim mna/ = ar an leanna/n ata/ ag imtheacht uaithe. = "Coinnigh iad, a *M^ailigh," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n. "Is fearr in do c^u/ram iad 'na/ = i g+cu/ram aon duine beo. Da/ bh+fuigheadh na = saighdiu/iri/ fe/in iad ni/ mo/ 'na/ gur m^easa e/ = 'na/ muid amhras a f^a/ga/il ort+-+sa agus a = n+glacadh uait." = T^ug si/ do/ annsin iad, go fonnmhar. = "An bh+fuil an sge/al mo/r tairbheach sin = criathruighthe agaibh?" arsa *Se/amus_Mac_= Murchaidh, ag teacht chun an dorais. = "Ta/ mise ag stad, agus ta/ an t-+am agat+-+sa = toiseacht," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. "A = *M^ailigh, an bh+fuil aon p^i/opa agat, go g+caithfidh = me/ toit fa/ s^uaimhneas amuigh faoi aer an = tra/thno/na? Mo rogha amharc i n-+*E/irinn, is e/ = *Cuan_C^airlinge o/+'n teach seo e/." = Fuair si/ pi/opa do/, agus s^uidh se/ ar maide = a b^i/ 'sa g^a/rraidh, agus t^oisigh se/ a c^aitheamh = tobaca. = Ni/or m^o/ 'na/ gur le/ar do fe/in ce/ air a rabh = se/ ag meabhrughadh, acht c^aith se/ an pi/opa agus = li/on se/ agus c^aith se/ ath+-+uair e/. B^i/ neart an = lae da/ c^laoidh ag an tra/thno/na, agus d'+e/irigh = an t-+aer fuar i n-+a t^imcheall agus spre/idh =

sga/ile trasna an g^a/rraidh. Nuair a t^ug se/ = fa/ dear e/ s^i/l se/ go d+ta/inig an t-+a/thrach i = bh+faiteadh na su/l. = B^i/ glo/r grinn agus ga/iri/ ins an teach ag = an di/s a b^i/ astoigh. = "Dar leat go bh+fuil siad da/iri/ribh," arsa = *Peadar_O/_Doirni/n; "go bh+fuil a/thas an = t+saoghail eadar an b^eirt. B'+f^e/idir go bh+fuil. = `C^uaidh siad+-+san an t-+a/th agus c^uaidh mise an = clocha/n.`..." = Agus da/ m+ba m^ian leis an deireadh a c^ur = leis an t+sean+-+f^ocal, ni/ f^uair se/ faill. No/ = ce/ a tchi/ se/ ag tarraingt air isteach an = b^earnaigh acht sean+-+*P^aitsi/_O/_Deacair. =

[*Paitsi/_O/_Deacair] =TTT [I] =TT Ni/or+b^' i/ an aois s^oineanta a t^ig ar f^ear = i n+deireadh a s^aoghail agus a laethe a = b^i/ ag *Paitsi/. Ni/ rabh se/ os ceann leath+-+= c^e/ad bliadhain. Acht b^i/ se/ searbh+-+aosta. B^i/ = su/il f^aithchilleach aige a b^i/ ag teicheadh agus = ag coimhea/d, agus b^i/ a c^eann comh liath agus = gur b^ain se/ an dath as, agus ni/ rabh se/ liath = go leor le dath a c^ur ann. Ta/ mo/ra/n fear a = bh+fuil an dreach sin orthu/, no/ is pa/irt de = c^rothaidheacht duine meadhon+-+aosta e/. Acht = b^i/ rudai/ eile i n-+a d^reach agus i n-+a m^e/in agus = ba leis fe/in iad. B^i/ fearg i n-+a na/du/ir; = d'+aithneo/chtha/ sin ar a b^e/al agus ar a g^aothsa/n = go fo/ill, ce/ go deachaidh a b^aill as sta/th. B^i/ = fi/och i n+greim a la/imhe nuair a b^eir se/ ar an = g^eafta. Agus b^og se/ a liobra mar b^e/adh fear = ag cainnt leis fe/in; an fear a m+bi/onn = comhra/dh leis fe/in aige, ni/ b^i/onn intinn = f^olamh aige. = B^i/, b^i/ se/ liath gan dath, agus eagla an = t+saoghail i n-+a d^reach; t^ig sin ar an c^ineadh = d^aonda sul a d+toisighidh an ruaig si/os an = m^alaidh ag tarraingt ar b^e/al na h-+uaighe. Acht =

b^i/ iarratas agus bro/d ann a b'+o/ige 'na/ sin, = agus b^i/ a c^roidhe daithte go tre/an mar b^e/adh = teach g^a/ losgadh san oidhche ann. = D^i/righ *Paitsi/ e/ fe/in go colgach agus e/ '+n-+a = s^easamh 'sa b^earnaigh, nuair a t^ug se/ fa/ dear = *Peadar_O/_Doirni/n ag amharc air. = Nuair a b^i/ *Paitsi/_O/_Deacair '+n-+a g^asu/r, = t^roideadh se/ nuair a t^igeadh air, da/lta = g^asrai/ an t+saoghail. B^uaidheadh se/ corr+-+uair, = no/ b^i/ se/ teintridhe agus urcho/ideach. Acht = b^i/ amannai/ eile nach m+buaidheadh. Agus t^a/inig = se/ go h-+olc leis an b^ualadh ariamh. B^i/ gasu/r = amha/in, *Michea/l_O/_h-+Annluain - b^i/ se/ marbh an = t-+am seo - agus b^uail se/ *Paitsi/. T^roid siad = ari/s agus ari/s eile, agus *Paitsi/ ag du/il go = m+be/adh an b^uaidh i n-+am eighinteacht aige, acht = buaileadh i g+comhnaidhe e/. Fa/ d^eireadh stad = se/ de t^roid; ni/ rabh se/ foighdeach ariamh. = Ach ma/ stad ni/ t^ug se/ maitheamhnas do/. = Agus t^a/inig an ba/s ar *M^ichea/l_M^o/r_Ua_Ann-= luain agus e/ i n-+a neart. B^i/ *Paitsi/ beo '+n-+a = d^iaidh mar nach m+be/adh an gni/omh a ba dual = do/ dea/nta aige. B'+f^e/idir go bh+fuil cinnea-= mhaint i n+da/n do gach fear, agus nach d+tig leis = glais an c^olann daonda a sgaoileadh go rabh = si/ coimhli/onta aige. = "Ta/ tu/ mar b^i/ ariamh," arsa *Peadar_O/_=

Doirni/n. "Ta/ se/ tamall o/ c^onnaic tu/ mise = chugat." = T^ug *Paitsi/ amharc fiadhta doicheallach air; = agus annsin c^uir se/ aoibh b^a/ithteach air fe/in = agus dubhairt se/: = "Ta/, maise. 'S+e/ do b^eatha." = Ni/ rabh *Paitsi/ re/idh le comhrac a d^ea/namh = go fo/ill. B^i/ se/ mar sin anois le tamall = maith. = Nuair a t^a/inig *Paitsi/ i me/aduigheacht rinne = se/ dearmad de+'n a/thas agus de+'n b^uaidhreadh, = de+'n achrann a b^i/ air nuair a b^i/ se/ '+n+a g^asu/r; = no/ s^i/l se/ go dearn. B^i/ se/ '+n+a b^uachaill o/g = g^reannmhar go leor, agus du/il m^o/r i g+cuid-= eachta aige, ce/ go rabh do/igh ariamh leis a t^ug = ar d^aoini/ a s^i/lstin nach rabh acht cur+-+i+-+g+ce/ill = i n-+a g^reann. B^i/ se/ ar b^a/rr na gaoithe, agus = ni/or g^lac se/ an saoghal da/iri/ribh, no/ leig se/ = air fe/in na/r g^lac. Agus da/lta gach duine = a bi/os ar b^a/rr na gaoithe, po/sadh go h-+o/g e/. = B^uaidh se/ an iarraidh sin. B^ain se/ an b^ean = de *D^iarmaid_M^ac_Cuarta. Acht ni/ t^a/inig = le n-+a c^roidhe fe/in bre/ag a innse do/. B'+f^earr = an fear *Diarmaid_Mac_Cuarta 'na/ e/. G^lac = an b^ean e/ cionnus e/ a b^eith ni/ ba laige. Ta/ = an taobh sin ar na mna/. Da/ m+bi/odh an b^eirt = f^ear c^omhair a b^eith comhthrom, ba do/ighche go = rachadh si/ leis an f^ear a ba la/idre. Acht ni/ =

rabh *Paitsi/ '+n+a f^ear comh maith le *Diarmaid, = no/ ar sgor ar bith, ni/or+b^' e/ an cinea/l ce/adna = gaisgeamhlachta a b^i/ ins an b^eirt. = B^i/ *Diarmaid '+n+a m^airnea/lach agus s^iubhail = se/ seacht muir an domhain. B^i/ se/ ni/ ba c^aith-= mhighe ar airgead. B^i/ a b^unadh ariamh mar sin, = agus ni/ ba m^o/ acu/ fosta le caitheamh 'na/ b^i/ = ag bunadh *P^aitsi/; acht ba b^eag a b^e/adh fa/gtha = i n+diaidh *D^iarmada. C^uaidh *Paitsi/ i g+coimhlint = iomradha le *Diarmaid uair amha/in agus = buaileadh e/. Ni/ rabh se/ baoghal ar ion+-+c^omhra/idh = na/ ion+-+g^rinn leis acht a oiread. B^i/ siad ag = dul a t^roid oidhche amha/in, acht c^uaidh fir = eatorru/. Ar feadh tamaill f^ada '+n+a d^iaidh = sin b^i/ *Diarmaid i n+diaidh *P^aitsi/, agus b^i/ = eagla ar *P^aitsi/ roimhe. Ba m^o/ an fear = *Diarmaid i bh+fad, agus b^i/ an t-+iomra/dh air = gur f^oghluim se/ cleasa i n-+a/iteacha coimh-= thightheacha i bh+fad anonn, cleasa nach rabh ag = aon duine i n-+*O/me/ith. C^uaidh *Paitsi/ fa/ = d^eireadh agus d'+iarr se/ an b^ean, agus glacadh = e/. Acht ni/ rabh se/ leath+-+uair astoigh go d+ta/inig = *Diarmaid. D'+a/thraigh an b^ean o/g a h-+intinn = annsin, agus dubhairt si/ go g+cuirfeadh si/ chun = siubhail an b^eirt. Acht dubhairt a h-+athair = nach rabh sin ceart no/ co/ir, agus an fear a = g^lac si/ go m+b'+f^earr daoithe e/ a c^oinnea/il. =

C^oinnigh si/ *Paitsi/ annsin. Ni/or m^o/r an b^uaidh = i/, nuair a b^i/ deireadh thart. = Fear fi/rinneach a b^i/ ann. Da/ d+te/igheadh aige = bre/ag a c^ur i n-+umhal do fe/in an iarraidh sin = ba suaimhnighe do n-+a intinn e/. Acht ni/ d^eachaidh; = agus ar feadh d^a/ b^liadhain i n+diaidh a p^o/sta = d'+o/l se/ a oiread agus nach rabh ann acht na/r = c^uir se/ e/ fe/in amach ar an doras. Agus = c^onnaictheas do/ gur m^e/aduigh droch+-+m^eas = daoini/ achan la/ air. Nuair a stad se/ de+'n = o/l d'+imthigh an droch+-+m^eas, dar leis. Is i/ = baramhail an t+saoghail an b^aramhail a bi/os ag = duine do fe/in, go h-+a/ithrid ma/+'s droch+-+= b^aramhail i/. = Na bliadhanta a b^i/ se/ ag o/l d'+f^oghluim se/ = a b^eith cainnteach leis an t+saoghal m^o/r, agus = lean sin do/. I g+ceann bliadhna no/ d^o/ eile = t^oisigh se/ a c^oinnea/il si/bi/n. D'+e/irigh an = saoghal leis. Rinne se/ lo/n airgid. Agus = annsin la/ amha/in m^othuigh se/ e/ fe/in tuirseach. = Dar leis gur b^eag an t+suim e/ fe/in agus a = b^onnacha/n beag. B^i/ teann anama ann nach = d+ta/inig i n-+e/ifeacht ariamh. T^oisigh se/ a = m^eabhrughadh. = B^i/ cuid m^o/r de f^earaibh na h-+a/ite ins na = *Buachailli/_Ba/na. Dar le *Paitsi/ gur sin an = a/it aige le n-+a c^uid cro/dhachta a nochtadh. = T^ug se/ iarraidh a d^ul ionntu/, agus b^i/ a la/n =

de na fir i n-+a leith. Acht b^i/ na/mhaid amha/in = aige, agus t^ug se/ i g+ceann na bh+fear an t-+am = ar c^eannuigh *Paitsi/ an b^o/ a to/gadh o/+'n B^ain-= treabhaigh ar son ci/osa. D'+e/irigh leis a = c^oinnea/il amuigh. = T^a/inig an losgadh croidhe ar *P^aitsi/ ari/s. = T^oisigh se/ ar an o/l ari/s, agus b^i/ se/ ni/ ba = deacaire stad an t-+am seo. Acht t^a/inig = taisme air a rinne a leas. Fuair a b^ean = ba/s. B^i/ *Paitsi/ ar feadh tamaill comh mo/r = le rothai/ an t+saoghail. G^ni/dh an ba/s an = t-+uasal i/seal agus an t-+i/seal uasal. Nuair = a d'+imthigh an c^umhaidh dar leis go dearnadh = fear eile de. Ni/ rabh croidhe bog ni/ ba m^o/ = aige; ni/ rabh aige acht intleacht. = Agus s^ocair an intleacht i/ fe/in ar d^ea/namh = airgid. D'+e/irigh *Paitsi/ feabhtach ceachardha. = Agus d'+e/irigh an saoghal leis. Ni/ d^eachaidh se/ = ins na *Buachailli/_Ba/na, acht t^oisigh *Buachailli/_= Ba/na a b^i/ ar a seachnadh a t^eacht chun an toighe = ar ceathreamhain chuige. B^i/ siad ag teacht ar = feadh na m+bliadhantach go dti/ go rabh se/ tuigthe = ag an t+saoghal gur+b^ e/ an teach e/ a ba dlis-= teanaighe i g+*Cuailgne no/ fa/ s^iubhal lae de. = Ni/ luaithe a c^ruinnigh se/ chuige cumhacht ar = t^eann a d^i/chill 'na/ b^i/ siad fa/ d+taobh de mar = b^e/adh mi/olto/gai/ ann. = B^i/ droch+-+m^eas ag *Paitsi/ orthu/ fe/in agus =

ar a g+cuid focal mo/r agus a g+cuid aislingi/ = baoise. Mian ri/ogh agus beatha an g^earrfhiadh, = b'+olc an di/s iad i g+cuideachta. Da/ m^e/ad a = d+tiocfadh acu/ b^i/ fa/ilte aige fa/ n-+a g+coinne, = no/ ba leor mian ri/ogh no/ beatha gearrfhiadh, = ceachtar acu/ ann fe/in, le fear a c^ur a d^'+o/l. = B^i/ an b^uaidh aige orthu/, agus ni/ t^a/inig fear = ar bith chun a t^oighe a m+b'+f^iu/ leis malairt = do/ighe a d^ea/namh leis. B^i/ aithmhea/ltas orthu/ = uilig i la/thair an te/ a d'+f^an i m+bun na saoghal-= tachta agus ar e/irigh si/ leis. = De/arfadh an te/ a ba g^e/ire su/il ar bith go = rabh an *Paitsi/ a b^i/ di/bhfeirgeach agus bro/d-= amhail comh marbh le sneachta na sean+-+= b^liadhantach. = Acht t^a/inig an *Beirneach_Mo/r an bealach. = T^a/inig se/ ar d^o/igh a b^ainfeadh an ana/l de f^ear = ar bith. La/ amha/in t^a/inig co/iste agus d^a/ = p^e/ire beathach ann go dti/ an doras, agus reath = *Paitsi/ amach i n-+a n-+arraicis agus a hata i = n-+a la/mh. Goide/ a fuair se/ acht an *Beirneach_= Mo/r astoigh ann agus piostal le cluas an = tioma/naidhe aige, agus ridire *Sasanach ar a = b^e/al agus ar a s^ro/n aige agus e/ '+n-+a s^uidhe = i n-+a m^ullach, agus e/ ag teagasg do/ *Paidir = agus *Abhe/_Maria a ra/dh i n+*Gaedhilg! = T^a/inig *Se/amus chuige ari/s an t+seachtmhain = '+n-+a d^iaidh sin, agus bocsa snaoisi/n leis a =

b^ain se/ de+'n ridire. T^ug se/ bocsa an = t+snaoisi/n d'+ini/on *P^aitsi/, agus rinne se/ an = dubh+-+la/ de le cainnt agus le ceol agus c^uir = se/ *Paitsi/ agus an teach agus an c^uideachta a = b^i/ astoigh faoi n-+a c^osa. Fear iongantach a = b^i/ ann. B^i/ beatha an g^earrfhiadh aige, acht = "an gearrfhiadh a imthigheas bi/dh se/ mo/r." = B^i/ mian ri/ogh aige, acht annsin b^i/ dreach ri/ogh = air agus do/igh ri/ogh leis, agus b^i/ culaith = e/adaigh air nach m+be/adh dochar do ri/gh a = c^aitheamh, ca/ bith a/it a bh+fuair se/ i/. T^a/inig = se/ ari/s agus *Peadar_O/_Doirni/n leis, agus = ce/ nach rabh an tiardas ce/adna i b+*Peadar, b^i/ = eagla ar *P^aitsi/ roimhe. D'+innis a c^roidhe = do gur t^uig *Peadar e/, go bh+faca su/il an f^ile = an *Paitsi/ dubh teintridhe na/r athruigh ariamh, = acht a oiread agus athruigheas an f^uil le linn = cra/nra a t^eacht ins an c^roiceann. B^i/ fuath = colgach aige ar *S^e/amus_M^ac_Murchaidh, acht = t^eichfeadh se/ si/os bo/ithre cu/il na si/orruidh-= eachta roimhe *P^eadar_O/_D^oirni/n. Nuair a = b^i/odh an b^eirt aige i g+cuideachta b^i/odh se/ mar = b^e/adh fear a b^eithfidhe a m^eilt eadar c^locha = bro/in, fear '+g^a/ smachtughadh agus an fear eile = ag tuigbhea/il goide/ an loit a b^i/ na builli/ a = d^ea/namh. = "Ta/ tu/ ag seasamh d'+aoise go maith," = arsa *Peadar. =

B^i/ se/ de b^uaidh ar *P^eadar go n-+abruigheadh = se/ i g+comhnaidhe an rud a c^uireadh fearg ar = *P^aitsi/. Rinne *Paitsi/ osna d^e n-+a aindeoin. = "Ni/+'l me/ caithte go fo/ill no/ baoghal air," = arsa seisean, '+g^a/ c^eapadh fe/in. = "Imthigheann an sta/dh as an e/adach, faraor, = sul a rabh se/ i bh+fad ar caitheamh," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n. Chan le h-+olc ar bith a dubhairt se/ = e/, acht ag meabhrughadh do/ fe/in ar an t+saoghal. = Ach c^uir se/ *Paitsi/ ar an daoraidhe. = "Bi/odh se/ as sta/dh no/ na/ bi/odh, is fiu/ntach e/ = nuair is leat fe/in e/," arsa seisean. "Nuair = a t^iocfas tusa fri/d a oiread de+'n t+saoghal = liom+-+sa, is iomdha prea/ta a b^eas ithte agat = i d+teach na muinntire eile." = M^usgail an aibea/il c^ainnte *Peadar_O/_= Doirni/n. "Ni/ le duine maoin acht le pobal, = a s^ean+-+p^re/acha/in le/ith," arsa seisean; "b^e/adh = ni/ ba m^o/ ~+p^rea/tai/ agam na/ t^usa, da/ m+b'+f^iu/ = liom e/." = Ni/or iarr *Paitsi/ air imtheacht agus gan a = d^oras a d^alladh a choidhche arais. B^i/ se/ ni/ = ba doimhne 'na/ sin; b^i/ se/ tuigthe aige nach = rabh sgaradh aige le *Peadar_O/_Doirni/n. A = f^ad agus b^e/adh na *Buachailli/_Ba/na fa/+'n a/it = b^e/adh *Peadar comhgarach do/; a f^ad agus = b^e/adh filidheacht da/ h-+aithris i g+*Cuailgne b^e/adh = *Peadar comhgarach do/; agus d'+iombaite de =

sin, nuair a c^astaoi daoini/ le c^e/ile ar b^o/ithre = an t+saoghail, ni/ rabh farsaingeach an dearmaid = acu/, no/ ta/ bo/ithre an t+saoghail cumhang. = Ni/ daille intleachta an locht a b^i/ ar *P^aitsi/ = ar c^or ar bith. S^iubhail se/ isteach chun toighe = mar b^e/adh madadh a m+bagarfaidhe air. = "Na/r aifrighidh *Dia orm e/!" arsa *Peadar_= O/_Doirni/n, agus t^ug se/ su/il aislingeach '+n+a = d^iaidh. "Ta/ se/ ar s^iubhal isteach anois i = la/thair an *B^eirnigh_M^o/ir agus a c^leiteacha si/os = leis. Acht a/r n+do/ighe ~+e/ fe/in a ba c^ionntaighe. = Ni/or d^ubhairt me/ focal a g^oinfeadh bean = uasal leis gur b^ain se/ asam e/." S^i/l se/ = sin. = D^o/ no/ t^ri/ b^omaite '+n-+a d^iaidh sin d'+e/irigh = gleo ga/iridhe agus cainnte astoigh. C^ualaidh = *Peadar an *Beirneach_Mo/r ag ra/dh: "Seasuigh = anois! Seasuigh anois go n+dea/naimid fear = duit," agus *Paitsi/ ag ra/dh: "Fan uaim = anois, a amada/in m^o/ir. Fan uaim anois!" = Leis sin sgairt an *Beirneach_Mo/r: "A = *P^eadair, gabh-tse, a g^eall ar *D^ia, gabh-tse!" = D'+e/irigh se/ agus c^uaidh se/ isteach. = B^i/ *Paitsi/ '+n-+a s^easamh i la/r an urla/ir agus = an co/ta glas a b^i/ *Se/amus_Mac_Murchaidh a = t^aisgidh fa/ c^oinne la/ *S^e/arlais_O/ig air. B^i/ = se/ mi/le ro/+-+m^o/r aige, agus b^i/ a g^uailneacha = ar iarraidh ann, agus na sgiortai/ ag dul =

go leath a m^ealltai/ air. B^i/ se/ mar b^e/adh = corr+-+m^o/nadh ann a m+be/adh a cuid eiteo/g si/os = le/ithe. B^i/ a nighean agus an *Beirneach_= Mo/r, agus beirt no/ t^riu/r eile a b^i/ astoigh = '+n+a seasamh ag amharc air agus c^eanglo/chtha/ = le sifi/n iad. = "Ta/ cuma uasal air," arsa an *Beirneach_= Mo/r. "B^e/arfadh se/ *Se/arlas_O/g e/ fe/in in = do c^eann. Ni/ h-+eadh, acht an bh+fuil a f^ios agat = ca/ leis a bh+fuil se/ cosamhail? Leis an *Duke_of_= York. C^onnaic me/ uair amha/in i *Lonndain e/." = "Seo, seo, a *B^eirnigh_M^o/ir," arsa *Peadar. = "Is i/ an m^easardhacht an c^uid is saidhbhre de+'n = g^reann." = "Bi/ '+do t^ost, a d^uine," arsa *Se/amus, = "ni/ f^aca me/ aon amharc ariamh acht e/. Amharc = aoir agus iongantais. A/dhbhar filidheachta e/. = Ag cainnt ar #G^earra/n *B^riain_Ui/_B^eirn#. = Ca/ deachaidh do agra c^inn, a *P^eadair_Ui/_= D^oirni/n? Na/ leig anuas de n-+a d^ruim e/ go = g+cuirimid i g+ceol e/. = {Ca/ bh+fuil an *Paitsi/ a b^i/ deacair, do+-+ranna, rinneach = rotha/nach le fada ariamh? -} =LV Damnughadh ort, a *P^eadair_Ui/_D^oirni/n, cuidigh = liom." =

Ni/ rabh neart ag *Peadar air fe/in. Arsa = seisean: = {Is gur f^a/s an m^aise air mar b^la/th ar an dreaso/ig = le feabhas a c^aso/ige taobh amuigh da/ c^liabh; =L Ce/ dubhairt da/ g+co/ireachtha/ gabhar go do/igheamhail = go m+be/adh se/ i d+to/lamh ag mea/idhligh gan c^e/ill, =L Nuair a tchi/m an feollama/n gle/asta i n-+o/rshna/ithe = 's a m^e/in comh bro/damhail le *Sea/n_O/_Ne/ill?} =LV "Na/ rabh an fad sin d^e t^inneas bliadhna = ort, a *P^eadair," arsa an *Beirneach_Mo/r. = "Ceathramha eile. O/, a *T^ighearna, ta/ pian = in mo t^aoibh ag ga/iridhe! - = {*Clanna_Mi/leadh da/ bh+feiceadh an dithreabhach go = m+be/adh orthu/ iongnadh agus uathbha/s mo/r -} =LV Cuidigh liom, a *P^eadair, cuidigh liom." = Acht b^i/ aithreachas ag teacht ar *P^eadar. = Ni/or g^na/thach le cuid grinn *S^e/amuis a b^eith = comh folamh seo, agus ce/ gur c^uir se/ meadhar = iongantach ins an c^leas, ni/ rabh ann go dearbhtha = acht cleas suarach, agus cleas a b^i/ thar = a b^eith di/+-+m^u/inte. Agus ba e/ *Paitsi/_O/_= Deacair an fear deireannach le n-+a leithe/id = de g^reann a d^ea/namh leis. = "C^uaidh tu/ fada go leor," arsa seisean. = Fuair *Paitsi/ an teangaidh leis. =

"Ta/ su/iste ana/irde ins an c^u/pla," arsa = seisean, "agus gearrfaidh me/ an iall agus = b^e/arfaidh me/ do rogha duit, la/mhchrann = no/ buailti/n, agus bainfidh me/ do c^uid di/+-+= mu/inte '+n-+a d^riu/ichti/ni/ fola amach as mullach = do c^inn." = "Na/ dea/n duine sonruightheach duit fe/in, a = athair," arsa an nighean, "de m^aithe le = greann gan urcho/id." = "Ni/ me/ a rinne duine sonruightheach domh, = acht eisean," arsa *Paitsi/, "agus -" = "Seo, bain di/ot e/," arsa an *Beirneach_= Mo/r. "@`Ni/ cosamhail le h-+*O/_Ne/ill do = s^liasaid no/ do s^linnea/n, agus fui/gfimid i = m+bliadhna t^u/ '+do *D^iarmaid_O/_B^iorra/in.`@ A = *P^aitsi/ c^roidhe," arsa seisean go laghach, "chan = do d^uine a g^a/ire. Ni/or c^uir mise urcho/id ar = bith ins an p^riollaireacht sin. Ni/ siocair = batai/ ar bith i/." = "Ni/ h-+eadh," arsa fear eile de na fir. = "Ni/or+b^' f^iu/ do f^ear ar bith a b^eith feargach = fa/+'n c^leas." = "O/lfaimid uilig deoch a c^neaso/chas achan = c^neich," arsa an *Beirneach_Mo/r. "Goide/ = do b^raon, a *P^aitsi/? Anois na/ bi/odh fear = ar bith faitcheach." = Fuair siad uilig deochannai/, agus c^aith an = *Beirneach_Mo/r bonn leath+-+c^oro/na ar an b^ord. =

Ni/or g^na/thach leis i/oc ar son na biota/ilte i = g+comhnaidhe, acht b^i/ dolaidh an iarraidh seo i = n-+e/iric an m^agaidh. = T^e/igh an comhra/dh de re/ir mar c^uaidh na = gloini/ thart. Fuair achan f^ear a c^eart fe/in, = acht '+n+a d^iaidh sin b^i/ meadhcha/n an t+seanchuisg = ag *Se/amus_Mac_Murchaidh, agus an ceann a = ba e/adtroime ag *Paitsi/. B^i/ a s^u/il f^aithchilleach = i d+to/lamh ag coimhea/d an f^ir m^o/ir, agus i/ ag = e/irghe ni/ ba teintridhe leis an o/lacha/n, agus = iad '+n+a seasamh ins an p^locho/ig d^orcha faoi+'n = lafta, an a/it a m+be/adh obair agat toirt = bairille leanna a t^abhairt fa/ dear. Agus b^i/ = *Peadar_O/_Doirni/n '+g^a/ m+breathnughadh araon, = ins an do/igh a b^i/ aige i la/thair an t+saoghail ar = na mallaibh. = [II] =TT "Ar innis me/ ariamh daoibh fa/+'n uair = a casadh *Naos_O/_h-+Eacha/in orm?" = arsa an *Beirneach_Mo/r. "B^i/ = siad ceathrar dearbhra/thrach ann, agus nuair = a b^i/ siad '+n+a b+pa/isti/ ba g^na/thach leis an = athair agus leis an m^a/thair an da/ d^orus a = f^osgladh agus breith ar d^a/ s^u/iste. B^uaileadh = siad leo leis na su/isti/, agus na pa/isti/ '+n+a = rith amach agus isteach, agus an te/ a =

d+tiocfadh buille air, bi/odh se/ aige. Sin an = do/igh ar f^oghluim siad lu/th na g+cna/mh daobhtha. = Nuair a t^a/inig siad i me/aduigheacht c^uaidh = siad amach '+n+a g+ceithearn c^oilleadh. Crochadh = uilig iad, de re/ir fear a's fear. Ba e/ = *Naos an fear deireannach acu/. Casadh = orm+-+sa e/ oidhche amha/in, bliadhain no/ d^o/ sul = ar c^uir siad a g+cru/ba air. = "B^i/ an t+seilg comh fuar+-+b^ruithte '+mo = d^iaidh agus gur e/irigh mo c^roidhe trom. Is = beag a b^e/arfadh orm siubhal isteach go h-+*A/rd_= M^acha agus a ra/dh: `Seo me! Pleoid ar = mur n-+uchtach!` La/ amha/in agus me/ '+mo = s^easamh agus m'+ucht le claidhe ag amharc soir = ar *B^eanna_Boirche, dar liom go g+caithfeadh ru/n = a b^eith acu/. I g+ceann leath+-+uaire b^i/ me/ ar an = b^ealach ag tarraingt orthu/. = "Nuair a b^ain me/ na *Beanna amach ni/or = casadh dadadh iongantach orm, agus t^arraing = me/ an dara ruaig ar g^leanntai/ *Aontruma. = Ni/or stad me/ go deachaidh me/ fri/d *B^e/al_= Feirste agus e/ la/n saighdiu/ir. = "Agus amach liom o/ thuaidh go rabh me/ ag = b^un *S^liabh_Trosta/in. = "Ni/ rabh toighthe aitheantais ar bith ar an = b^ealach agam. C^uaidh me/ isteach tra/thno/na = amha/in i d+teach o/staidh a b^i/ astoigh i n-+asgaill = an c^nuic, agus casa/n coise o/+'n b^ealach m^o/r =

suas a f^ad leis. D'+aithin me/ ar f^ear an = toighe, d'+aithin me/ ar a d^a/ s^u/il e/, go rabh se/ i = n-+amhras orm. Acht b^uail me/ bas sa t+slinnea/n = air, agus sgairt me/ ar d^eoch domh fe/in agus = do fe/in, agus c^uir dreach ti/orthamhail ar = an c^aidreamh. = "Ni/or b^'+f^ada go d+ta/inig an diumhlach mo/r = fad+-+c^osach lu/thmhar isteach. T^ug se/ amharc = amha/in orm agus d'+imthigh anonn agus s^uidh = ag an f^uinneo/ig. D'+e/irigh fear an toighe a = f^reastal air, acht t^o/g se/ a la/mh i n-+a e/adan. = "`Ni/ o/lfaidh me/ aon deor in do t^each,` = arsa seisean, `go bh+feicimid ce/+'n fear annseo = is fuide a s^iubhail indiu.` = "Dar liom fe/in, seo an cuaille comhraic = buailte. = "`Ni/+'l muid astoigh acht an b^eirt,` arsa = me/ fe/in, `agus ma/ s^iubhail tu/ ni/os mo/ 'na/ = fiche mi/le, ta/ an deoch ort.` = "Rinne se/ racht mo/r ga/ire. = "`S^iubhail maise. A *P^a/idi/n, li/on iad.` = "As sin a t^a/inig, agus roimhe am luighe = b^i/ aithne againn ar a c^e/ile. T^uig achan f^ear = againn an fear eile, agus d'+innis muid a/r = n-+ainm agus a/r n-+a/it d^u/thchais da/ c^e/ile. = C^ualaidh *Naos_O/_h-+Eacha/in iomra/dh ar *S^e/amus_= M^ac_Murchaidh aroimhe, agus c^ualaidh *Se/amus_= Mac_Murchaidh iomra/dh ar *Naos_O/_Eacha/in. =

"C^uaidh muid a luighe fa/ d^eireadh. T^uit = me/ fe/in thart. Ni/or+b^' f^ada gur m^usgail me/ = agus go bh+fuair me/ an fear '+n+a s^easamh ag = colbha na leabtha. `Faithchill a t^o/na fe/in ar = gach giolla, a *Naois_Ui/_Eacha/in,` arsa mise, = `chan f^aghann tu/ mo spara/n+-+sa,` agus sgiob = me/ piostal as faoi+'n c^eann+-+adhairt. `Dam-= nughadh ar d'+anam,` arsa seisean, `an i/osfadh = seabhac seabhac eile? Acht ta/ fear a d^i/th orm = a bh+fuil sracadh ann. Ta/ sean+-+*Albanach amuigh = ag *Bun_Abhann_Dalla a bh+fuil a oiread de lo/n = aige agus go m+b'+f^iu/ do d^a/ g^ruagach a b^aint de. = An m+be/idh tu/ liom?` `Ta/ a oiread fa/ilte = romhat leis an c^e/ad tra/th prea/tai/ u/r,` arsa = mise. `Be/idh me/ leat ar maidi/n.` `Bain = an codladh as do s^u/ile,` arsa seisean, `ta/ = an m^aidi/n ann cheana fe/in.` T^ug me/ fa = dear annsin go rabh an la/ geal ann agus = d'+e/irigh me/. B^i/ maidi/n ann go di/reach mar b^i/ = indiu ann, agus muid ag dul trasna an = t+sle/ibhe. B^ain muid *Bun_na_h-+Abhann amach = nuair a b^i/ na daoini/ ag e/irghe agus s^uidh muid = i g+coillidh agus c^aith muid d^a/ p^i/opa tobaca, = agus rinne muid a/r g+comhra/dh go d+tug muid = faill do na daoini/ a d^ul chuig n-+a n+gnaithe. = "D'+ionnsuigh muid an teach annsin. Teach = mo/r fiu/ntach a b^i/ ann, '+n+a s^uidhe ar a/rda/n, agus = crainn thart air. Casadh beirt f^ear orainn =

ins an sta/bla agus c^eangail muid iad. Ni/ = rabh an dara duine le feicea/il. Isteach linn. = Ni/or b^og a oiread agus pisi/n cait. = "Le sin amharcaim fe/in isteach i seomra = agus tchi/m caili/n o/g '+n+a suidhe agus gle/as = ceoil aici/, agus gan i/ ag seinm air ar c^or ar = bith, acht ag amharc amach ar f^uinneo/ig b^ig c^u/il = ag smuaintiughadh ar an t+saoghal m^o/r. Ni/ rabh = innti/ acht leath+-+c^aili/n; b^e/adh obair aici/ a = b^eith cu/ig bliadhna de/ag. S^iubhail muid isteach. = "D'+amharc si/ orainn gan eagla no/ aithmhea/l-= tas orthai/. `Na/ sgannruigh, a ru/n,` arsa = *Naos_O/_h-+Eacha/in. `Ni/ d^ea/nfar dochar ar = bith duit. Mise *Naos_O/_h-+Eacha/in, agus = t^a/inig me/ go d+tugainn liom an taisgidh. = E/irigh anois mar b^e/adh caili/n maith ann, agus = siubhal romhainn go dti/ an seomra a bh+fuil an = t-+airgead ann.` = "`Maith go leor,` arsa sise, go bog = soineannta mar b^e/adh leanbh ann. = D'+e/irigh si/ agus t^ug suas staighre muid = go dti/ doras donn agus d'+f^osgail an doras = du/inn. T^ug me/ mo s^u/il ar an g^las ag dul = isteach domh agus ni/ rabh eochair ar bith ann. = B^i/ leath an t+suilt ar s^iubhal as na gnaithe; = b^i/ se/ ro/+-+f^urast. = "B^i/ fuinneo/g b^eag amha/in ar an t+seomra = agus barrai/ iarainn orthai/. B^i/ se/ cinea/l =

dorcha, agus b^i/ muid ag breathnughadh thart = nuair a baineadh an torma/n as an doras taobh = thiar di/nn. = "B^eir *Naos ar an m^urla/n agus c^as se/ = agus c^raith se/ e/. `Itheann na muca mi/ne fe/in = triosg,` arsa seisean, `ta/ an glas = orainn.` = "C^uaidh me/ fe/in de ra/sa anonn go dti/ = an f^uinneo/g agus b^ris me/ i/ agus fuair me/ = greim ar na barrai/ iarainn agus t^arraing = me/ go rabh mo b^un+-+righeadh ag creathfadaigh. = Diabhail biongadh a b^ain me/ astu/. = "`Caithfimid an dorus a b^riseadh,` arsa = *Naos_O/_h-+Eacha/in, `agus gan dadadh againn = le n-+a b^riseadh acht guailneacha fear.` = "C^uaidh se/ ar a c^u/l agus t^ug se/ ru/ide = ar an dorus, agus s^i/lfea/ gur c^raith se/ an = teach. Acht t^a/inig se/ arais o/+'n dorus mar = t^iocfadh cnag o/ c^ama/n. T^ug mise an dara = le/im air, acht ni/ d^earn me/ a d^ath ni/ b'+f^earr e/. = "`As a c^e/ile a g^ni/thear na caislea/in, = agus as a c^e/ile a b^ristear iad,` arsa *Naos_= O/_h-+Eacha/in, ag tabhairt iarraidh eile. = "B^uail muid a oiread ar an dorus sin, = agus b^uail gunna mo/r ariamh ar b^adhbhdhu/n, = acht ni/ rabh gar ann. B^i/ a/r g+cuid corp dearg = nimhneach agus muid ag ba/rcadh alluis di/nn =

fe/in. Le sin m^othuigh me/ fe/in boladh toite = in mo g^aothsa/in. = "`An mothuigheann tu/ dadadh?` arsa mise. = `Baladh ar bith?` = "Leig *Naos bu/irfe as fe/in. `Ta/ an teach = le t^eine,` arsa seisean. `Anois ta/imid 'san = a/it nach m+bi/onn moill a/r g+co/caireacht!` = "`Fan ort go fo/ill,` arsa mise, `agus = ionnso/chaidh muid a/r m+beirt an doras i = g+cuideachta.` = "Rinne. Se/ h-+uaire i n+diaidh a c^e/ile t^ug = muid le/im air, agus an seiseadh h-+uair c^uaidh = se/ amach eadar c^omhla agus ursannacha agus = muid+-+inne ar m^ullach a/r g+cinn '+n+a d^iaidh. B^i/ = calcacha toite ag teacht ani/os an staighre agus = bladhairi/ ag le/imnigh fa/ na glu/ine orainn ag = dul si/os du/inn, achan f^ear agus a c^uid = piostal si/nte roimhe aige ar eagla go n-+im-= theo/chadh siad. = "B^i/ dreabhla/n beag cruinn taobh thall de+'n = teach. Leig *Naos bu/irfe amha/in as fe/in agus = t^ug muid ru/ide da/ n-+ionnsuighe. Acht b^a/nuigh = siad mar b^e/adh sgaifte cearc ann. S^easuigh = muid gur amharc muid thart. Le sin tchi/mid = na saighdiu/iri/ ar m^ullach an a/ird agus deall-= ramh na gre/ine ar a g+cuid cruadhach. = "S^i/n an ra/sa. B^i/ malaidh romhainn agus = t^o/g muid i/ mar b^e/adh da/ c^arrfhiadh i d+tu/s =

seilge ann, agus pilea/ir ~+a/r n+diaidh mar = b^e/adh clocha sneachta ann. T^ug mise tu/s do = *Naos ar an a/dhbhar go rabh eolas an c^eanntair = aige. T^ug se/ a aghaidh ar an g^re/in. = "C^uaidh muid si/os malaidh agus suas = malaidh, agus c^or muid agus le/im muid agus = t^uit muid agus d'+e/irigh muid, go deachaidh an = g^rian i bh+fad siar uainn, agus go d+ta/inig = neoin b^eag agus deireadh an lae. Agus = annsin t^o/g muid malaidh eile agus goide/ a = tchi/mid romhainn acht abhainn, agus i/ dar leat = comh leathan le cuan *C^airlinge. = "D'+ionnsuigh muid i/. Eadar mise agus = *Dia go rabh si/ ocht slata ma/ b^i/ si/ o/rlach. = Nuair a d'+e/irigh me/ fe/in o/+'n b^ruach ba e/ an = smuaintiughadh a b^i/ agam an rachadh an t-+uisge = thar m^ullach mo c^inn. Nuair a t^a/inig me/ = anuas ar an taoibh eile d'+imthigh an bruach = as faoi mo c^osa, acht c^eap me/ me/ fe/in. S^i/l = me/ go deachaidh cna/mh mo d^a/ lorga suas fri/d = mo p^uto/gai/. Nuair a d'+amharc me/ thart b^i/ = *Naos ag mo t^aoibh. = "`Fe/adann muid siubhal ar a/r suaimhneas = anois,` arsa seisean. = "B^i/ seanduine '+n-+a s^easamh taobh thall = di/nn agus a ucht le claidhe. `Ma/ c^onnaic = me/ aon le/im ariamh a b^i/ ion+-+c^urtha le mur = le/im!` arsa seisean. =

"`Ba b^eag an dochar du/inn,` arsa *Naos_= O/_h-+Eacha/in, `b^i/ ar sa/ith d^e ru/ide linn.` = "Sgar mise agus *Naos an la/ sin, agus ni/ = f^aca me/ ni/ ba m^o/ e/." = "Ba m^aith an le/im i/ go dearbhtha," arsa = an c^uideachta, "agus ma/ ba ta/ire an ru/ide!" = "Le/im a c^aill 'sa deireadh e/, mar *Naos," = arsa an *Beirneach_Mo/r; "acht ni/ h-+e/ sin = mo sge/al+-+sa acht sge/al fir eile," arsa seisean = go bro/damhail. = T^ost an c^uideachta ar feadh tamaill. T^o/g = an *Beirneach_Mo/r a c^eann. = "Ni/or b^lais me/ a d^ath ariamh a ba seirbhe = 'na/ leann gan c^omhra/dh," arsa seisean. "A = *P^eadair_Ui/_D^oirni/n, b^i/ tusa fileamhanta = ariamh." = "O/ d'+iarr tu/ orm e/," arsa *Peadar, = "du/iseo/chaidh me/ la/ ata/ '+n+a c^odladh le fada. = @{A c^iu/in+-+b^ean t+se/imh na g+cuachann pe/arlach =L Gluais liom fe/in ar ball beag =L Nuair a b^e/as uaisle is cle/ir is tuataigh i ne/all =L I n-+a suan faoi e/adaigh ba/na...."}@ =LV "Na/ rabh an fad sin de t^inneas bliadhna = ort!" arsa an c^uideachta. "Is beag ata/ = ion+-+c^urtha leis an f^ilidheacht." = "Ar *P^aitsi/_O/_D^eacair a c^uid de+'n = t+seanchusg anois," arsa an *Beirneach_Mo/r. =

T^a/inig gruaim ar *P^eadar_O/_D^oirni/n. = S^i/lfea/ gur ag iarraidh a aimhleas a d^ea/namh = leis a b^i/ *Se/amus. Acht ni/ t^a/inig gruaim ar = bith ar *P^aitsi/. Rinne se/ ga/ire leamh a rabh = crith air mar b^e/adh se/ eadar s^u/gradh agus = dairi/ribh leis fe/in. = "Hi/, hi/, hi/!" arsa seisean. "Innseo/chaidh = mise sge/al daoibh." = T^a/inig dreach urcho/ideach, d^roch+-+c^roidhtheach = air, t^a/inig comh soile/ar agus t^ig bladhaire ar = c^oinneil, agus d'+imthigh si/ annsin agus t^a/inig = dreach bro/nach duibheaga/nach air. Dar le = *Peadar_O/_Doirni/n go rabh cuid de+'n tuigse = d^omhain aige nach m+bi/onn acht ag corr f^ear, = a d^'+aindeoin an t+saoghail m^o/ir go rabh se/ '+n+a = f^ile agus '+n+a laoch. = "Fada o/ s^oin," arsa seisean, "nuair a = briseadh ar a/r n-+aithreachai/ ag an *B^o/inn, b^i/ = buachaill o/g as an *G^las Droma/in ins an ruaig, = agus d'+e/irigh leis an baile a b^aint amach sla/n, = *Brian_O/g_O/_h-+Annluain a b'+ainm do/. B^i/ se/ = tamall ag dul thart ar a s^eachnughadh. Acht b^i/ = fear ins an a/it a rabh *Darga/n_Bacach air, agus = rinne se/ sge/ala air, agus beireadh air. La/ = aonaigh a b^i/ ann an la/ a beireadh air, agus b^i/ = *Darga/n_Bacach ag amharc air nuair a t^arraing = na saighdiu/iri/ amach e/ as faoi m^oll cocha/in a = b^i/ ar lafta an a/it a rabh se/ i bh+folach. B^i/ fuil =

air, an a/it ar polladh le barr baigne/ide e/ = nuair a b^i/ siad ag cuartughadh an c^ocha/in. = "Ni/ d^earn sin maith do *D^arga/n_B^acach, = acht an la/ a b^i/thear '+g^a/ c^rochadh c^aithfeadh se/ = a b^eith annsin ag amharc air. Nuair a t^a/inig = an buachaill o/g amach ar an sgafall agus = cuireadh an seala/n fa/ n-+a m^uinea/l d'+amharc = se/ amach ar an c^ruinniughadh agus c^onnaic se/ = *Darga/n_Bacach. D'+amharc an b^eirt eadar an = da/ s^u/il ar a c^e/ile, agus le sin teannadh an = ro/pa. Dubhairt an fear a b^i/thear a c^rochadh = focla eighinteacht sul ar tachtadh e/, acht ni/or = t^uig aon duine iad acht fear amha/in, agus ba = sin *Darga/n_Bacach. C^uaidh se/ i leat+-+taoibh = agus c^uaidh se/ 'na b^aile leis fe/in agus na = focla sin i n-+a c^luasa: = "`B^i/ tusa ag mo c^rochadh+-+sa, agus be/idh mise = ar do c^rochadh+-+sa.` = "B^i/ *Darga/n_Bacach '+n+a c^omhnaidhe leis = fe/in. Ni/or+b^' f^ear ca/irdeamhail ariamh e/, acht = b'+amhlaidh a ba lugha a c^a/irde nuair a c^uaidh = se/ amach air go dearn se/ spi/odo/ireacht. Acht = ba c^uma leis fa/+'n b^eo, ba roimhe na mairbh a = b^i/ an eagla air. Nuair a tchi/dheadh se/ dor-= chadas na h-+oidhche ag tarraingt air, lasadh se/ = solas agus ni/ leigeadh se/ an solas sin as go = d+taradh solas na gre/ine isteach ar an f^uin-= neo/ig. Da/ leigeadh madadh glaim as fe/in =

no/ da/ n+dea/nadh beathach bo/ casachtach no/ da/ = g+cluineadh se/ fuaim ins an g^aoith nach rabh = ion+-+tuigthe, le/imeadh a c^roidhe agus t^igeadh = an t-+allus fuar amach ar c^la/r a e/adain. B^i/ = se/ ar an do/igh seo go deachaidh bliadhanta thart, = agus ni/ d^earn se/ dearmad ariamh de+'n c^ainnt = a dubhairt an fear a b^i/ an ro/pa a t^achtadh leis. = "*Oidhche_S^amhna amha/in t^a/inig an oidhche = gaoithe mo/ire ba m^illteanaighe a d+ta/inig le = cuimhne na n+daoini/. B^i/ *Darga/n_Bacach '+n+a = s^uidhe leis fe/in mar b^i/ ariamh, agus e/ ag = e/isteacht leis an e/agcaoin agus an osnaighil = a b^i/ ag an g^aoith m^o/ir. I n-+amannai/ d'+e/ireo/chadh = an luaith fri/d an teach, agus i n-+amannaibh = t^e/igheadh na taobha/in a g^liu/rascnaigh nuair a = t^igeadh se/idea/n la/idir. Dar le *Darga/n go = rabh an sluagh sidhe amuigh uilig an oidhche sin = agus iad ag cur cogaidh ar an domhan. B^i/ na = boltai/ ar an da/ d^orus aige agus e/ '+n+a s^uidhe = agus a d^ruim leis an b^ac ar eagla go d+tiocfadh = neach ar bith isteach a g^an+f^ios de. = "B^i/ giota de ro/pa ar b^un an urla/ir, agus = sple/achadh amha/in d^a/ d+tug se/ air dar leis go = rabh se/ ag caismirnigh mar b^e/adh eascon ann. = C^oimhea/id se/ annsin e/. T^oisigh smuaintigh-= theacha sga/thmhara a t^eacht fri/d a c^eann. Dar = leis, c^rochfadh an ro/pa sin fear. T^ug se/ = iarraidh annsin a s^u/il a t^o/ga/il de, acht ni/ =

t^iocfadh leis. Le sin t^a/inig se/idea/n gaoithe = a d'+f^osgail an doras agus a c^uir as an solus. = "Agus c^onnaic se/ an fear '+n+a s^easamh = ar b^un an urla/ir, agus e/ ceann+-+ta/rnocht agus = lorg an ro/pa ar a m^uinea/l. Ba e/ *Brian_O/g_= O/_h-+Annluain a b^i/ ann. Ni/or labhair se/ acht a = la/imh a s^i/neadh chuig an ro/pa. = "D'+e/irigh *Darga/n agus b^eir se/ ar an ro/pa. = S^i/n an taidhbhse a la/mh chuig an ta/bla. B^eir = *Darga/n ar an ta/bla agus c^uir se/ i la/r an = urla/ir e/. S^i/n an taidhbhse a la/mh chuig an = c^u/pla. C^uir *Darga/n dul ar an ro/pa agus = c^eangail se/ an ceann eile de de+'n c^u/pla. = "Rinne an taidhbhse comhartha le n-+a la/imh = ar a m^uinea/l, agus c^uir *Darga/n a c^eann = isteach 'sa dul. S^i/n an taidhbhse a la/mh ari/s = chuig an ta/bla, agus t^ug *Darga/n a c^os do+'n = ta/bla agus c^aith se/ as faoi e/. = "Fuarthas ar maidi/n an la/ thar n-+a b^a/rach = e/. T^ug daoini/ fa/ dear an ceann de+'n teach, = agus t^arraing siad air. Ni/ rabh fa/gtha eadar = an t-+urla/r agus an spe/ir acht an cu/pla agus = corp *D^arga/in_B^acaigh crochta as agus e/ ag = longada/n anonn agus anall." = S^i/lfea/ go bh+faca *Paitsi/ e/ fe/in an corp, leis = an amharc a t^a/inig i n-+a d^a/ s^u/il. Rinne se/ = ga/ire nach rabh na/du/rtha agus d'+amharc se/ thart =

ar na fir, agus iad uilig agus cuma sga/thmhar = orthu/. = "Ta/ mo s^a/ith de+'n sge/alaidheacht agam+-+sa = anocht," arsa *Peadar_O/_Doirni/n, agus s^iubhail = se/ amach ar an dorus. = "Ta/ agus againne," arsa na fir eile, agus = d'+imthigh siad 'na b^aile. = [III] =TT "Nach mo/r do d^eifre!" arsa *Se/amus_Mac_= Murchaidh le *Peadar_O/_Doirni/n, ag to/in an = toighe. = "Ni/ mo/ e/ 'na/ an t+siocair," arsa *Peadar_= O/_Doirni/n; "an si/leann tu/ go bh+fano/chainn = ins an teach sin i n+diaidh a leithe/id de sge/al = a c^luinstin?" = "Pleoid ar fe/in 's ar a sge/al," arsa an = *Beirneach_Mo/r. "C^uirfeadh se/ mo c^uid fola = is feola fri/d a c^e/ile acht go b+e/ gur+a+b e/ *Paitsi/ = e/. Acht ni/or s^i/l me/ a d^ath ariamh de." = "'S+e/ an c^ontabhairt is mo/ ata/ ort+-+sa, = go si/lfidh tu/, cionnus daoini/ a b^eith e/agcomh-= throm, go bh+fuil d^a/ c^eann na cinneamhainte = e/agcomhthrom. D'+f^e/adfadh leithe/id *P^aitsi/ = do c^reach a d^ea/namh." = "Nach agam ata/ a f^ios sin! Acht go b+e/ go =

g+coinnighim smacht air, sgriosfadh se/ me/. = Acht ni/ d^ea/nfaidh se/ aon loit m^o/r le n-+a = sge/al." = "Ta/ an f^ilidheacht mar an tuar c^eatha a t^ig = roimhe an f^earthainn ann," arsa *Peadar_O/_= Doirni/n. "Ni/or c^ualaidh me/ sge/alaidheacht = ariamh nach g+cuirfeadh an saoghal le/ithe. Dearc = ar an do/igh a bh+fuil an cineadh daonda fa/ = smacht ag na bre/ithre. C^ualaidh tu/ tra/cht ar = na gni/omharthai/ a rinne *Clanna_Ne/ill. Is do/igh = liom+-+sa nach n+dea/nfadh siad iad acht go b+e/ go = rabh sge/altai/ da/ n-+innsint ar *C^u/chulainn = rompu/. Aisling file a rinne la/ *B^e/al_an_A/tha_= Buidhe. Agus ma/ t^ig an la/ ar *E/irinn a choidhche = nach m+bi/onn fili/ aici/, is e/ a deireadh e/. Bocht = fann agus mar ta/imid, ar s^iubhal mar b^acaigh = o/ t^eallach go teallach, ta/ fili/ i n-+*E/irinn go = fo/ill, o/ thuaidh agus o/ dheas. Agus rachaidh = *Clanna_Gaedheal ari/s i g+comhrac leis an = na/mhaid da/ t^airbhe sin. Acht ma/ t^ig an la/ a = choidhche orainn nach m+bi/onn fili/ ar bith againn, = agus bi/onn eagla orm fiche uair, no/ ta/ a/iteacha = in *E/irinn a bh+fuil an *G^aedhilg ag fagha/il b^a/is, = ma/ t^ig an la/ sin a choidhche orainn, ni/ d^ea/n-= faidh fear ar bith e/achta, mur sgaoilidh se/ = urchar go crith+-+eaglach as cu/l claidhe. Tiocfaidh = meath ar na daoini/, agus caillfidh siad tuigse = ar an f^i/rinne. Be/idh *E/ire '+n+a ce/ad cuid =

agus achan c^uid ag briseadh a croidhe ag = iarraidh a t^eacht i d+ti/r ar an lochtghail." = "Is iongantach an aigneadh ata/ agat," = arsa an *Beirneach_Mo/r. "Ta/ eagla orm = nach d+tig liom+-+sa a d^ul comh domhain sin. = Agus an si/leann tu/ go g+cuirfidh gni/omh *P^aitsi/ = le n-+a sge/al?" = "Ta/ daoini/ nach g+cuireann le n-+a g+cinnea-= mhaint," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. "Ta/ = furmho/r an t+saoghail agus ni/ t^a/inig an t-+anam = i me/aduigheacht ariamh ionntu/. Ta/ siad ar = slabhra ag tra/th bidh agus ag tri/ no/ ceathair = de c^omhursanaigh. Acht an c^uid seo a bh+fuil = an drithleo/g ionntu/, agus bi/odh a f^ios agat = gur duine acu/ *Paitsi/, ni/ loisgeann siad uilig = go deireadh. Ta/ me/ ag breathnughadh ar = *P^aitsi/ anois le bliadhanta, agus ta/ me/ ag = meas go g+cuireann a c^uid fuaicht fe/in as e/ = go minic, agus go n+deargann se/ arais. Da/ = maireadh se/ mar ~+b^i/ se/ anocht nuair a b^i/ se/ ag = innse an sge/il sin, ni/or m^aith liom a b^eith fa/ = s^eacht n+gleann sle/ibhe do. Acht rachaidh se/ as = mur bh+faduighidh tusa ari/s e/." = "Ni/ miste liom e/ luaith a d^ea/namh de fe/in," = arsa an *Beirneach_Mo/r. "Ni/ h-+air ata/ = m'+umhail. Ta/ me/ i n-+achrann iongantach." = "Na/r s^i/l me/ gur re/idhtigh muid an gre/asa/n = sin?" arsa *Peadar_O/_Doirni/n. =

"Ni/ d^earn tu/ acht snaidhim amha/in a b^aint = de," arsa *Se/amus; "ta/ bean eile i g+*Carn_= Eallaigh." = "Ma/ ta/ fe/in, goide/ an dochar?" = "D'+f^a/g me/ na/mhaid '+mo d^iaidh i g+*Carn_= Eallaigh an la/ deireannach a b^i/ me/ annsin. B^i/ = se/ ag o/l anocht in mo c^uideachta." = "Ce/ acu/?" = "*Airtsi/. Fear na leath+-+s^u/ile. D^ea/nfaidh = se/ sge/ala orm." = "Agus goide/ annsin?" = "Ta/ saighdiu/ir i n+diaidh na girsighe seo. = Agus ma/ g^eibh si/ mise feabhtach, be/idh an la/ = leis an t+saighdiu/ir." = "Tchi/m, tchi/m," arsa *Peadar_O/_Doirni/n. = "Agus t^ug gra/dh na contabhairte agus gra/dh = na mna/, ma/+'s co/ir a ra/dh nach ionann an da/ c^uid, = t^ug siad ort tu/ fe/in a m^easgadh leis an = teaghlach f^ealltach sin. Caith as do c^eann iad, = tabhair na *Buachailli/_Ba/na ins an m^ullach orthu/, = agus cuir smacht orthu/." = "Ta/ barraidheacht de na *Buachailli/_Ba/na = iad fe/in a bh+fuil a g+ceann 'sa dul. Ta/ aithne = ag *Muinntir_C^onaill ar m^o/ra/n acu/. An = d+tuigeann tu/ ni/ droch+-+d^ream *Muinntir_= C^onaill. Ta/ siad ono/rach. Acht da/ g+cuirinn = barraidheacht mea/dhchain ar a n-+ono/ir, b^e/adh = eagla orm nach n-+iomchro/chadh si/ e/. Duine =

ono/rach an saighdiu/ir fosta. Acht ni/ inn-= seo/chainn dadadh do/. Acht inniseann caili/n = o/g cuid m^o/r do+'n f^ear a m+bi/onn si/ ag suirghe = leis." = "A *S^e/amuis_M^ic_M^urchaidh, ta/ do c^innea-= mhaint ag e/irghe aimhre/idh. Ta/ eagla orm nach = cabhair ar bith mise ni/os fuide duit. C^omhair-= leochainn duit teach *P^aitsi/_Ui/_D^eacair a = s^eachaint mar s^eachnuigheas an lucho/g an cat, = agus coinnea/il le teach *M^uinntir_C^onaill = mar c^oinnigheas an cat leis an lucho/ig. Caithfidh = mise a d^ul mo b^ealach fe/in." = "A *P^eadair_Ui/_D^oirni/n, an m+beithea/ '+g^a/ = mo t^re/igbhea/il?" = "Ta/, faraor. Dubhairt me/ ar ball leat = go rabh daoini/ a rabh cinneamhaint acu/, agus = daoini/ nach rabh. Ta/ mo sgairt fe/in orm+-+sa. = T^a/inig si/ chugam aniar o/+'n a/it a n-+e/irigheann = an *E/irne, agus o/ b^ruach *Loch_M^ic_an_E/in. Ta/ = mangaire buidhe i g+*Conndae_an_C^abha/in, agus = ta/ an c^uisle f^ilidheachta ann is saidhbhre a b^i/ = i n-+aon f^ile o/ d'+imthigh an *Dall. C^ualaidh me/ = amhra/n de n-+a c^uid, agus rinne se/ mo c^reach. = Seo ceathramha no/ d^o/ de: = @{'S+e/ mo m^illeadh go bh+fuair mise le/igheann ariamh, =L Agus go n+de/anfar sagart de *C^athal_B^uidhe gan = m^oill; =L Sul a d+to/gadh an t-+Easbog a la/mh os mo c^eann, =L O/ go m+be/inn+-+se le *Ceatai/ fa/ b^ruach na d+tom. =LV

G^eall tusa domh+-+sa, agus g^eall tu/ fa/ d^o/ =L Nach n+de/anfa/ mo m^alairt anois no/ go deo; =L Anois ta/ searbhadas m'+anama ag cognadh mo = c^roidhe, =L Agus is trom sin ar d'+anam, a *C^aitli/n_Triall.}@ =LV "Ni/+'l siollai/ mi/ne ann, agus ni/+'l uaim ann, = ach ta/ bro/n an t+saoghail ann, an bro/n sin = nach bh+fuair mise greim ariamh air. Tuigim e/, = acht ni/ t^a/inig se/ liom ariamh agus me/ ag = cumadh ceoil. Agus ni/+'l filidheacht ar bith = iomla/n gan e/. An fear a rinne sin, b^ris se/ = ceangal de c^uid an t+saoghail agus fa/gadh ins = an uaigneas e/, agus be/idh se/ fileamhanta go la/ = a b^a/is. An te/ a g^ontar thar mar gonadh an = duine comhthrom, ta/ leis. Ta/ mise ag dul = go bh+feicidh me/ an fear seo. Ba m^aith liom = fear mo b^uailte a f^eicea/il, no/ ta/ eagla orm = go bh+fuil deireadh le mo c^uid filidheachta+-+sa. = Agus '+n+a d^iaidh sin, ni/+'l a f^ios agam - ni/+'l a = f^ios agam -" = B^i/ doimhne iongantach i su/ile *P^eadair_Ui/_= D^oirni/n agus e/ ag amharc ar *S^e/amus_M^ac_= Murchaidh. "Sla/n agat, a *B^eirnigh_M^o/ir," = arsa seisean, agus c^raith se/ la/mh leis. = S^iubhail se/ coisce/im agus annsin t^ionntuigh = se/ thart. = "B'+f^e/idir go d+tiocfadh da/n eile liom, = acht ta/ du/il agam nach d+tig." =

"O/, ni/ t^uigim t^u/, a *P^eadair_Ui/_D^oirni/n," = arsa *Se/amus, "acht ta/ du/il agam go n-+e/ir-= eo/chaidh do s^iubhal leat." = Sgar siad o/ c^e/ile i lag eadar d^a/ m^aol+-+c^noc. = B^i/ oidhche re/ab+-+g^ealaighe ann, agus sga/ili/ '+n+a = luighe go leitheadach ar na clu/ideannai/, agus = le/aradh de+'n c^uan i bh+fad amach uatha. S^iubhail = achan f^ear acu/ suas malaidh. Nuair a b^i/ = *Peadar_O/_Doirni/n leath bealaigh suas t^ionn-= tuigh se/ thart. B^i/ an *Beirneach_Mo/r ar = m^ullach an a/ird agus e/ ag siubhal trasna na = gealaighe. = [IV] =TT T^a/inig an *Beirneach_Mo/r trasna an = c^nuic go teach *P^aitsi/_Ui/_D^eacair agus = e/ buailte '+n+a c^la/rai/. B^i/ teachtaire = an m^iosgais i g+*Carn_Eallaigh roimhe. D'+aithin = an madadh fe/in e/, no/ ta/ an b^uaidh sin ar an = m^adadh, cosamhail le gach rud ar cuireadh fa/ = d^aoirse, go n-+ionnsuigheann se/ an te/ a bh+fuil = eagla air roimhe. = "Luigh!" arsa *Paitsi/ as an c^lu/daigh, "ta/ = se/ gearrtha go leor!" = D'+amharc an *Beirneach_Mo/r ar *P^aitsi/ = go h-+iongantach; agus t^a/inig iongantas ar =

*P^aitsi/ e/ fe/in fa/+'n c^ainnt a t^a/inig leis. = S^uidh *Se/amus ins an c^lu/daigh eile. B^i/ coim = na h-+oidhche ann, agus gan de s^olus ins an = teach acht an teine. B^i/ leath+-+d^orchadas = gruamdha ann agus an bladhaire ag le/imnigh go = lag ar na ballai/. = I g+ceann bomaite c^nag *Se/amus an ta/bla = mar ba g^na/thach leis agus sgairt se/ ar d^eoch. = Acht ni/ d^earn *Paitsi/ acht ga/ire droch+-+m^eas-= amhail a d^ea/namh. = Acht ar ball beag d'+e/irigh se/ agus c^uaidh se/ = go ceann an toighe agus fuair se/ buidea/l agus = gloine. Li/on se/ an gloine agus b^uail se/ an = buidea/l si/os go fearamhail ar an ta/bla. = "Na/ coigil e/, a m^ic," arsa seisean; = "an a/it a d+ta/inig sin as ta/ tuilleadh." = "B'+annamh leat a b^eith comh fial agus ~+ta/ = tu/?" arsa an *Beirneach_Mo/r go grusach. = "B'+annamh leat+-+sa a b^eith comh modhamhail = agus ~+ta/ tu/ anocht," arsa *Paitsi/. "B^i/ tu/ = tre/ama/nta ariamh, acht is beag an boc a b^eir = be/im si/os do b^arro/ig. B'+f^e/idir gur b^ain tu/ = a m^i/+-+apaidh as fear eighinteacht, agus go = dearn se/ buachaill socair duit. No/ b'+f^e/idir = gur stad na mna/ a d^ea/namh iongantas de do = g^a/ire m^o/r agus de do c^ulaith g^ala/nta. Ma/ = stad, s+e/ la/ d'+aimhleasa e/, no/ sin an rud ar = rugadh tu/ fa/ n-+a c^oinne, fa/ c^oinne a b^eith ag =

bre/agadh ban amaideach le do c^uid be/asai/. = Sin an rud a d+tugtar mo/rtas t^o/n gan taca = air" arsa *Paitsi/, agus rinne se/ racht mo/r = ga/ire. = T^a/inig *Mailigh_Ni/_D^eacair isteach i la/r na = cainnte seo. D'+amharc *Se/amus go gonta = orthai/; d'+amharc se/ ro/+-+g^e/ar orthai/, agus = t^ionntuigh si/ uadh go mi/+-+s^a/sta agus t^ug si/ = ru/ide a t^imthireacht. Ni/ rabh an b^ean a d^ath ni/ = ba c^aoidheamhla 'na/ an madadh. = T^a/inig tuile na cainnte comh gasta agus = comh fi/ochmharach le *Paitsi/, agus gur b^ain si/ = an ana/l de+'n *B^eirneach_M^o/r. Ni/ d^earn se/ = ga/ire, agus ni/or d^ubhairt se/ a oiread agus = focal. C^uaidh *Paitsi/ anonn agus s^uidh se/ ar = an sto/l agus c^uir se/ aibhleo/g ar a p^i/opa. = T^arraing se/ d^o/ no/ tri/ ~+smailceannai/ go sa/sta, = acht b^i/ a s^u/il sa/ithte ins an *B^eirneach_M^o/r = agus i/ comh ge/ar le sna/thaid. T^oisigh se/ arais: = "C^onnaic mise do leithe/idi/ aroimhe, agus = b^i/ aon deireadh amha/in uilig orthu/. Da/ m+ba tu/ = *Cu/chulainn no/ *Pairthi/s_M^ac_Pri/mh, tu/ fe/in an = duine deireannach a ba c^o/ir a ra/dh. No/ deir = an sean+-+f^ocal gur minic a loit beathach allta = beathach uasal. Agus nuair a b^uailtear do = leithe/id aon uair amha/in, is leor e/. Marbhann = a c^roidhe fe/in fear an b^ro/id. An g+cualaidh =

tu/ ariamh sge/al an p^orta/in agus an m^adaidh = ruaidh?" = "Ni/ c^ualaidh," arsa an *Beirneach_Mo/r, = "agus ni/+'l me/ ag iarraidh a c^luinstin. Ni/ = d^ea/nfadh sge/altai/ an domhain madadh ruadh = allta." = T^a/inig smu/id s^earbh fa/ b^e/al *P^aitsi/. Ba = sin buille go h-+asna. Acht b'+amhlaidh a ba = m^easa do+'n f^ear a b^uail e/; ni/or c^o/ir do+'n = te/ ata/ 'sa taoibh laig bualadh go trom. = "Ni/ h-+uasal is ni/ h-+allta," arsa seisean, = "acht buaidhte agus caillte. Siud is gur = cuma," arsa seisean, ag e/irghe mo/r+-+intinneach = mar b^e/adh fear a b^e/adh ag amharc ar an domhain = o/+'n c^noc a b'+a/irde. "I/osfaidh an c^numho/g uilig = muid, uasal agus allta, an *Beirneach_Mo/r = agus *Paitsi/_O/_Deacair. Ni/ fiu/ du/inn a b^eith = tormasach," arsa seisean, agus ba seirbhe a = m^ilse 'na/ a c^uid feirge, "ni/ fiu/ du/inn e/, = agus gan de oighridheacht againn acht poll = dorcha 'sa c^re/afo/ig. Is cuma, a d^uine. O/l = suas, is cuma." = Li/on se/ gloine eile, agus g^lac an *Beirneach_= Mo/r uadh e/, mar b^e/adh se/ fa/ g^easaibh aige. = "A *M^ailigh, cuir si/os an suipea/r," arsa = *Paitsi/. = "Fan go n+druididh me/ an meall seo," arsa = sise. =

"Chan f^anaim," arsa *Paitsi/. "Ba c^eart = do+'n p^ota a b^eith ar an teine le leath+-+uair = agat." = D'+e/irigh si/ go h-+umhal sa/sta. C^oimhea/id = *Paitsi/ i/ ag cur an p^ota ar an teine agus ni/or = labhair se/. Ba e/ *Se/amus_Mac_Murchaidh a = dubhairt an c^e/ad f^ocal. = "Nach suaimhneach sibh!" arsa seisean. = "Ta/imid ag smuaintiughadh," arsa *Paitsi/. = "Ni/+'l an saoghal uilig '+n+a c^ainnt. Anois = da/ m+bi/odh do c^ara breagh *Peadar_O/_Doirni/n = annseo, is sibh a d^ea/nfadh an calla/n, an b^eirt = agaibh. Acht d'+imthigh *Peadar. Ba leor le = *Peadar a b^uaidhreadh fe/in." = Baineadh le/im as *Se/amus_Mac_Murchaidh. = "Ca/ bh+fios duit+-+se goide/ an buaidhreadh = a b^i/ air, a s^ean+-+c^rotaigh?" arsa seisean. = "Nuair a ba g^ruamdha e/ ba p^le/isiu/rdha e/ 'na/ = t^usa." = "Ta/ a b^uaidhreadh fe/in air '+n+a d^iaidh sin," = arsa *Paitsi/. "Ce/ gur mo/r a f^ocal is beag = leis *Peadar_O/_Doirni/n. Is mairg, a *D^ia, = nach g+castar fear orm. G^eibhim uilig gan = suim iad nuair a d^earcaim orthu/. Sin an rud = a b^eir ag smuaintiughadh me/. Tig *Dia agus = an *Diabhal chuig fear nuair a bi/os se/ ag = smuaintiughadh. Acht is fi/or+-+annamh a t^ig = fear chuige. Ni/ fiu/ fear ar bith an me/id sin." =

D'+e/irigh su/ile *S^e/amuis domhain. = "Cuir na smuaintightheacha sin as do c^eann," = arsa seisean, gan nimh no/ fearg, "is leor = feabhas fir ar bith i n-+a s^u/ile fe/in." = "Cuirim na smuaintightheacha as mo c^eann!" = arsa *Paitsi/. "Caith t^usa di/ot do c^roiceann. = Is iomdha rud a m+bi/m+-+sa ag smuaintiughadh = air agus me/ '+mo s^uidhe annseo, agus an teine = ag tabhairt mo c^uimhne domh. Nuair a b^i/ = mise o/g b^i/ eagla orm roimhe an t+saoghal. B^i/ = eagla orm cionnus gur t^uig me/ e/. Nuair = a t^ugadh madadh glamhadh orm, agus b^agradh = an fear ar leis e/ air, t^uig me/ gur+b^ f^ada an = bagar sin o/ n-+a c^roidhe. Nuair a t^a/inig me/ = i me/aduigheacht t^ug me/ iarraidh buaidh a = f^agha/il ar an eagla sin. T^ug, ar an a/dhbhar = gur f^a/s a/ilneacht agus e/ifeacht m^o/r i b+*Paitsi/_= O/_D^eacair eadar an da/ am. Ba me/ ri/ an = *Domhain_Thiar ins an am sin, agus b^i/ a f^ios = agam go g+caithfinn a d^ul i la/thair na cod-= raisge, o/ t^a/rla '+mo ri/ me/. Acht ni/or imthigh = an eagla. P^lu/ch me/ le greann agus le ga/iri/ = i/, agus b^a/ith me/ le leann agus le fi/on i/, acht = nuair a s^i/l me/ go rabh si/ marbh, fuair me/ = chugam mar b^e/adh leomhan craosach i/. S^iubhail = si/ an ro/d liom, agus nuair a s^i/n me/ mo c^orp = ins an oidhche, s^i/n si/ i/ fe/in si/os le mo t^aoibh. = Dubhairt an saoghal gur b^reagh an t+subhailce =

a b^i/ i b+*Paitsi/_O/_D^eacair, acht ni/ rabh aithne = acu/ ar an aingeal c^oimhde a b^i/ aige. = "Is iomdha cor is lu/b a c^uir me/ domh fe/in = ag seachaint an taidhbhse sin. Fuair me/ ce/ile = mna/, agus d'+imthigh an eagla. Acht p^ill si/ = orm, agus t^ug an b^ean fa/ dear i/, agus b^i/ = deireadh le mo s^uaimhneas. B^ain me/ ce/ad = bomaite di/ le h-+o/lacha/n, acht t^iocfadh si/ orm = nuair a ba m^o/ a b^i/odh meisge orm. C^uaidh me/ = ar an turach agus b^ailigh me/ airgead, agus = dar liom nach rabh aon p^ighinn da/ rabh me/ a = c^ruinniughadh nach rabh '+g^a/ lagughadh. Acht la/ = amha/in t^a/inig si/ ari/s orm comh neartmhar = agus t^a/inig si/ ariamh, agus ni/ rabh ni/ ba m^o/ = a/thais as an airgead orm. B^i/ se/ cosamhail = leis an airgead sidhe ins an sge/alaidheacht a = b^i/ '+n+a b^oinn o/ir ins an oidhche agus '+n+a d^uill-= eo/gai/ crann ar maidi/n. = "B^i/ me/ seal i n+gruaim annsin, agus gan = umhail ar aon duine agam. D'+f^a/g an eagla = me/, acht ba m^easa an rud a fa/gadh i n-+a h-+a/it = agam. Ni/ rabh le/aradh in m'+anam no/ in = m'+intleacht. Acht fa/ d^eireadh t^a/inig tuigse = chugam. T^uig me/ go g+caithfinn m'+eagla a c^ur = i la/thair an t+saoghail, go g+caithfinn *Paitsi/_O/_= Deacair, mar a b^i/ se/, a c^ur i g+comhrac leo agus = a g+cur faoi n-+a smacht. Mur rabh mise ceart, =

ni/ rabh aon duine ceart, no/ ni/ rabh 'sa t+saoghal = acht daoini/, achan duine agus a c^neich fe/in air. = "Rinne me/ mo d^i/cheall. B^uail me/ daoini/ = boga soineannta, agus daoini/ cneasta a b^i/ = ar b^eaga/n radhairc. C^oinnigh me/ comhrac le mo = leithe/idi/ fe/in agus ma/ d^ruid siad fabhra fuair = me/ bunta/iste orthu/. D^ea/nfaidh me/ an f^i/rinne, = is iomdha uair a c^uir me/ an b^re/ag i n-+umhal = domh fe/in, is iomdha uair a c^uir me/ i n-+umhal = domh fe/in go rabh me/ ni/ b'+f^earr 'na/ daoini/ = eile agus gan ~+a/dhbhar agam. Acht casadh beirt = orm nach rabh dul agam a m+buaidh a f^agha/il - = tusa agus *Peadar_O/_Doirni/n. C^uir sibh i = n-+umhal domh le tre/an amaidighe nach rabh in = mo c^e/ill acht di/th ce/ille. Acht ta/ an rotha ag = teacht thart. Cuirfidh mise me/ fe/in i n-+umhal = duit+-+se agus do *P^eadar_O/_D^oirni/n. B^e/ar-= faidh sibh o/l na dighe seirbhe orm." = B^i/ teine ag teacht as cuid su/l *P^aitsi/ agus = e/ ag cainnt; b^i/ an f^i/rinne ag stro/cadh na = h-+inchinne aige, ag dea/namh luatha di/the mar = g^ni/os an bladhaire de+'n m^o/naidh. = "T^ug muid o/l na dighe seirbhe ort fad o/ = s^oin," arsa *Se/amus go socair. "Ba c^eart = duit dearcadh go bh+fuil an domhan mo/r ar a = d^o/igh fe/in agus gan umhail ar d'+f^eirg aige." = "Ni/+'l domhan ar bith le feicea/il agam gan = solas m'+f^eirge a b^eith air," arsa *Paitsi/. =

D'+amharc se/ anonn ar an c^oinneil a b^i/ ar = cla/r os ceann an ta/bla. "O/ loisg me/ an = c^oinneal loisgfidh me/ an t-+o/rlach!" = Leis sin baineadh cliseadh as an *B^eirneach_= M^o/r agus d'+amharc se/ thart go sga/thmhar agus = t^arraing se/ a c^uid piostal. T^a/inig crith ar = *P^aitsi/, acht fuair se/ buaidh air fe/in. Rinne = se/ ga/ire. = "Ha/, ha/! An eagla ata/ ort? Ni/+'l a f^ios = agam fa/th d'+eagla, mur sgannruigh d'+ana/l = fe/in t^u/." = "Eagla!" arsa an *Beirneach_Mo/r ag = e/irghe d^e le/im '+n-+a s^easamh. "Ni/or f^an si/ = aon b^omaite ag cogarnaigh liom ariamh." = T^arraing se/ a c^uid piostal agus c^aith se/ a = d^'+urchar anonn i n-+ucht *P^aitsi/ iad. "Da/ = m+b'+f^e/idir liom iasacht m'+uchtaighe a t^abhairt = duit fosta d^ea/nfainn e/!" = B^i/ an b^uaidh ag an *B^eirneach_M^o/r an = bomaite sin, ma/ b^i/ si/ ag aon f^ear ariamh. = T^a/inig loinnir i su/ile *P^aitsi/ a b^i/ geal = soineannta, geanamhail, no/ a c^omhair a b^eith. = C^onnaic se/ doras na bh+Flaitheas fosgailte, = c^onnaic se/ dith na h-+eagla. D'+e/irigh se/ agus = d'+f^a/g se/ na piostail ar an ta/bla. Acht ni/or = s^i/n se/ do *S^e/amus iad; ta/ se/ deacair ag = duine meadhon+-+aosta an rud a b^eirtear i n-+a = la/imh do a t^abhairt arais. S^uidh se/ agus t^uit =

an suaimhneas seal beag orthu/. B^i/ an caili/n = o/g '+n+a suidhe ag an teine, ag cleitea/il, agus = i/ go do+-+t^uigsineach. B^i/ gliogar beag brisg = ag na dealga/in. Dar leat go rabh siad ag = cunntas an ama, mar b^e/adh clog ann no/ mar = b^e/adh buille an c^roidhe ar tomhas na fola. = An ag fanacht a b^i/ an b^ean, go bh+faghadh si/ = fe/in an f^aill a t^eacht i d+ti/r ar laige fir = eighinteacht, mar is dual do m^naoi? B^i/ si/ = cosamhail le neach a m+be/adh ru/n aici/ agus = urcho/id an t+saoghail innti/, '+n+a suidhe annsin = mar b^e/adh cat ag cur i g+ce/ill nach bh+faca se/ = an t-+e/an a b^i/ taobh thall de. Acht ni/ rabh = a/ilneacht f^iadhain na/du/rtha an c^ait innti/, acht = no/s+-+c^uma+-+liom gonta mar ~+bi/os i n+gach duine = a t^e/id i bh+fad i g+comhrac an t+saoghail. = Annsin m^ill an *Beirneach_Mo/r e/ fe/in leis = an darna focal. = "E/irigh, a m^arla," arsa seisean, "agus = tabhair buidea/l eile chugam, ins an do/igh nach = m+bi/onn fiachadh orm a b^eith ag amharc ort." = B^i/ a oiread teanna leis an c^ainnt agus = go deachaidh *Paitsi/ go bun an urla/ir sul ar = c^eap se/ e/ fe/in. Annsin t^a/inig an droch+-+ne/all = arais air. = "Tabhair buidea/l eile chuige," arsa seisean = leis an nighin. = D'+e/irigh an caili/n agus c^uaidh si/ si/os chun =

an t+seomra. D'+imthigh an urcho/id as gnu/is = *P^aitsi/. S^easuigh se/ ar b^un an urla/ir mar = b^e/adh fear ann eadar d^a/ c^omhairle. = "Ni/+'l a f^ios agam ca/ leis a bh+fuil an oidhche = cosamhail," arsa seisean, agus d'+f^osgail se/ = an dorus. Ni/ t^ug aon duine a/ird ar a c^uid = cainnte. = T^ug *Mailigh an buidea/l chuig *Se/amus. = "Suidh ar mo g^lu/n, a *M^ailigh," arsa = seisean. = S^uidh. Cibe/ acu/ a c^uaidh an o/ca/id thar n-+a = tuigse, no/ c^uaidh a cuid feille chun mearbh-= uighthe, ni/or c^eil si/ a gra/dh air. S^uidh si/ ar a = g^lu/n agus a la/mh fa/ n-+a com. Acht ni/ rabh = beodhacht ar bith innti/. = C^uaidh *Paitsi/ si/os a c^ois an b^alla tri/ no/ = ceathair d^e c^oisce/imneacha, agus d'+e/irigh toirt = d^ubh amach as cruach na mo/nadh i n-+a arraicis. = B^og *Paitsi/ a sgiatha/n go cianach: = "Fan mar ~+ta/ tu/," arsa seisean. "Na/r = d^ubhairt me/ leat, nuair a rachadh an c^oinneal = as?" = S^ocair an toirt isteach i g+cruach na mo/nadh = ari/s. = D'+e/irigh *Mailigh d^e le/im de g^lu/n *S^e/amuis = nuair a m^othuigh si/ bro/g a h-+athara ar leic an = dorais. = T^a/inig *Paitsi/ isteach. T^ug se/ an t+su/il a =

b'+f^aithchillighe agus a ba c^ontabhairtighe a t^ug = aon duine ariamh ar d^uine eile, t^ug se/ ar an = *B^eirneach_M^o/r i/. B^i/ se/ fada/lach ag drod an = dorais, mar b^e/adh se/ ag dea/namh a d^i/chill ag = troid leis an driopa/s. Annsin t^ug se/ d^a/ = c^oisce/im d^aingeana suas an t-+urla/r. = B^i/ an *Beirneach_Mo/r ag e/irghe amaideach = an t-+am seo. T^oisigh se/ a g^abhail c^eoil: = @{"C^uaidh me/ isteach i d+teach are/ir =L Agus d'+iarr me/ ca/rta ar b^ean a' leanna..."}@ =LV Damnughadh ort, a *P^aitsi/ righin, cuidigh liom. = Acht ni/+'l d^e g^uth agat acht a oiread le circ. = Da/ m+bi/odh *Peadar_O/_Doirni/n annseo, b^ain-= fimis mac+-+alla as na creatai/... Duine = aistidheach *Peadar_O/_Doirni/n. Is e/ an fear = e/ is doimhne agus is fileamhanta a casadh = ariamh orm. An bh+fuil a f^ios agat goide/ an = b^aramhail ata/ ag *Peadar_O/_Doirni/n duit+-+se, = a *P^aitsi/? Deir se/ gur sean+-+seanga/n beag = t^u/ nach d+ta/inig i n-+e/ifeacht ariamh -" = M^usgail an c^ainnt seo *Paitsi/ go dti/ an = deor a ba doimhne i n-+a c^roidhe. = "Na/ bac le sin, a *S^e/amuis a ru/n!" arsa = seisean, agus glo/r an c^aointe i n-+a c^eann; = "ta/ me/ mar rinne *Dia me/." = "Ta/!" arsa *Se/amus. "Ta/ mise agus =

tusa mar rinne *Dia muid. Is cuma, a *P^aitsi/. = M^ill mise mo s^aoghal, a *P^aitsi/. Ta/ se/ ag = imtheacht '+n+a c^eo. O/lfaimid braon eile, a = *P^aitsi/." C^uir se/ braon 'sa g^loine agus d^o/irt = se/ steall m^o/r. "Seo d^uit, a *P^aitsi/, ni/+'l = tu/ ag dea/namh maith." = C^rup *Paitsi/ a la/mh uadh mar b^e/adh nimh = air. = "O/lfaidh me/ fe/in e/. Gloine eile agus = amhra/n eile, agus be/idh an saoghal a f^ad ar = aghaidh ama/rach agus ~+ta/ se/ indiu. An bh+fuil a = f^ios agat, a *P^aitsi/, goide/ ata/ me/ ag dul a = ra/dh leat? Bra/ithre uilig muid. Ta/ droch+-+= m^eas againn ar t^a/bhacht s^uarach an t+saoghail. = `Mura g+caithidh tu/ an saoghal, ta/ tu/ i m+baoghal = a f^a/gtha? '+Domh do la/mh, a *P^aitsi/. A *P^aitsi/, = da/ m+bi/odh an aithne agat+-+sa ar *P^eadar_O/_= D^oirni/n ata/ agam+-+sa air! Ri/ na bh+fili/ agus = ri/ na bh+fear. A *P^aitsi/, an bh+fuil a f^ios = agat+-+sa #U/r+-+C^noc *C^e/in_M^ic_Ca/inte#? Ta/ = na focla fri/d mo c^eann+-+sa. '+Domh gloine = eile." = Leig se/ amach la/mh *P^aitsi/ agus reath *Paitsi/ = uadh. B^eir se/ ar an b^uidea/l agus li/on se/ an = gloine. C^aith se/ siar a leath. "Ca/ bh+fuil an = buidea/l sin, a *P^aitsi/?" arsa seisean. = B^eir se/ ar an b^uidea/l agus c^uir se/ a sgo/ig = faoi os ceann an g^loine. "Ta/ se/ folamh!" =

arsa seisean, agus greim sliopach aige air. = "Ta/ se/ folamh." = Le sin t^uit an buidea/l as a m^e/ara agus = rinneadh giotai/ ar na leacacha de. Agus t^uit = ceann an *B^eirnigh_M^o/ir ar a ucht. T^a/inig = cupla focal uadh anois agus ari/s, agus annsin = t^uit se/ '+n+a c^odladh. = "Go bh+fo/iridh *Dia ar an te/ a g^eibh an buille = deireannach," arsa *Paitsi/ agus c^uir se/ = se/ideo/g ar an c^oinneil. = D'+e/irigh an b^ean agus c^uaidh si/ amach agus = t^ug si/ a cu/l leis an doras. B^i/ na/ire orthai/ = mar an na/ire a t^a/inig ar *E/abha ins an g^a/rraidh. = Ni/ rabh solas ar bith ins an teach acht an teine, = agus b^i/ toirt m^o/r i *Se/amus agus a c^eann = agus a d^a/ sgiatha/n leagtha ar an ta/bla aige, = agus e/ '+n+a c^odladh; agus ni/ rabh *Paitsi/ ro/+-+= s^oile/ir agus e/ ag cuartughadh i g+ceann an = toighe. Le/im bladhaire ar an teine agus nocht = se/ pioctu/ir an t+*Sla/nuightheora ar an taobh+-+= balla agus an *C^oro/in_Spi/ona agus deora na = fola as na deilg. = B^i/ na saighdiu/iri/ fada/lach ag teacht, mar b^e/adh = siad ag tabhairt faille do p^ian an tamaill = sin. T^a/inig siad isteach annsin '+n+a d+tuile. = T^a/inig *Paitsi/ rompu/ agus ro/pa leis. Acht = c^uir an fear tosaigh i leath+-+taoibh e/. C^uaidh se/ = anonn agus t^o/g se/ an gloine agus d'+amharc =

se/ air. C^raith se/ gualainn an *B^eirnigh_= M^o/ir. = "Is fearr e/ a c^eangal," arsa *Paitsi/ go = sga/thmhar. Acht b^uail saighdiu/ir fri/d an b^e/al = e/ agus t^uit an ro/pa as a la/imh. = B^eir siad ar an f^ear m^eisge agus = streachail siad leo e/. B^i/ cinea/l de t^ruaighe i = n-+a n+dreach. Acht ni/ rabh la/mh no/ cos air, agus = b'+e/igean daobhtha a iongmha/il go garbh. Ma/ = g^ortuigh siad e/ ni/or+b^ orthu/ a b^i/ an locht uilig = acht ar an t+saoghal, no/ ni/or+b^ f^easach daobhtha = a p^ian. Fa/ d^eireadh b^uail fear amha/in le barr = a c^oise e/, agus t^ug se/ ciall na/mhad arais = daobhtha. C^uaidh an clibi/n amach. = B^i/ socair fa/+'n teach agus na saighdiu/iri/ ar = an b^ealach nuair a cluineadh sgread o/+'n = p^ri/osu/nach. "O/, a *D^ia, d^i/ol siad me/!" = arsa seisean, agus t^a/inig an sgairt sin = isteach ins an teach chuig *Paitsi/ agus chuig = n-+a nighin comh ge/ar le sgin. An madadh na/r = t^o/g a s^iubhal leis na saighdiu/iri/, b^og an sgread = sin e/, agus leig se/ gloim as fe/in a b^i/ a = c^omhair a b^eith comh soile/ar le cainnt a = t^iocfadh o/ c^oinsi/osa duine. =

[*Peadar_O/_Doirni/n] =TTT Nuair p^ill *Peadar_O/_Doirni/n as = *Conndae_an_C^abha/in b^i/ bro/n eile ar iom-= chur leis le cois a b^ro/in fe/in. Casadh = *Cathal_Buidhe air, fear a b^i/ briste i n-+a la/r, = mar b^e/adh fear a d+tuitfeadh creag air, agus = nach m+be/adh a/ilneacht ar bith ag nochtadh as = faoi an c^reig acht loinnir a d^a/ s^u/l, nach = m+be/adh lu/th no/ e/ifeacht fa/gtha ann acht binneas = a t^eangtha. Acht ba leor an teangaidh sin: = @{Ni/ h-+iad mur n-+e/anlaith ata/ me/ d^'+e/agcaoin, =L An c^uach, an c^e/irseach no/ an c^orr+-+b^reac, =L Acht an *Buinnea/n_Buidhe a b^i/ la/n de c^roidhe, =L 'S gur c^osamhail liom fe/in a s^nuadh 's a d^reach. =LV ........ = Nach bh+feiceann sibh e/an an p^i/oba/in re/idh, =L Go deachaidh se/ a d^'+e/ag de+'n tart ar ball? =L 'S a d^aoini/ c^le/ibh, fliuchaigidh mur m+be/al, =L No/ da/n re/ braon a f^aghas sibh i n+diaidh mur m+ba/is.}@ =LV Nuair a ba doimhne a b^ogadh an tallann e/, = deireadh *Peadar leis fe/in go m+b'+f^iu/ a b^eith = briste 'e m^aithe leis an f^ilidheacht sin. = T^a/inig aimhleas *S^e/amuis_M^ic_M^urchaidh go = tobann air, ce/ gur+b^' f^ada ag du/il leis e/. =

B^i/ se/ ag du/il leis a oiread agus gur c^uir a = d^o/chas go h-+ath+-+la/ e/. D'+innis se/ do fe/in na/r = b^aoghal do *S^e/amus, agus d'+innis se/ an b^re/ag = do fe/in. Nuair a t^a/inig an f^i/rinne d^e le/im = air, b^i/ se/ mar b^e/adh se/ fe/in '+n-+a c^ionntaigh = leis an aimhleas. = Toigh *B^riain_M^ic_Cuarta i n-+*O/me/ith a b^i/ se/ = nuair a c^ualaidh se/ an sge/al. C^ruinnigh an = bro/n '+n-+a c^nap ar tu/s agus focal ar bith a = n-+abradh aon duine 'sa teach ba m^aith leis e/. = Acht ar ball beag t^oisigh a g+cuid cainnte a = g^oilleadh air. B^i/ si/ ro/+-+m^arbh; b^i/ si/ ro/+-+f^ada = o/+'n b^uaidhreadh. Agus dar leat go rabh = muinntir an toighe '+g^a/ t^uigbhea/il sin, acht an = seanduine fe/in, agus b^i/ seisean ro/+-+aosta = agus ro/+-+d^obhra/nta, agus ni/ t^ostfadh se/. Fa/ = d^eireadh d'+e/irigh *Peadar_O/_Doirni/n agus = s^iubhail se/ amach gan focal a ra/dh a t^arrangfadh = comhmo/radh air. = C^uaidh se/ suas os ceann an toighe. B^i/ so/la/s = ins an f^raoch a c^onnaic se/ '+n+a d^osannai/ garbha = dubh+-+g^lasa ar gach taoibh de. Na/r t^ruagh gan = e/ '+n+a f^raoch! Na/r t^ruagh gan e/ ar t^aoibh = an t+sle/ibhe agus pian an c^ineadh daonda ceilte = air! B^og cnap an b^ro/in. B^i/ se/ mar b^e/adh = stopalla/n a leigfidhe. Tig deora le furmho/r = na n+daoini/ nuair a b^riseas tocht. Daoini/ =

eile a labhras. T^a/inig filidheacht le *Peadar_= O/_Doirni/n: = @{Is truagh gan me/ '+mo f^raocho/ig ar t^aobh malaidh = s^le/ibhe.}@ =LV Agus an da/ luathas agus dubhairt se/ seo = go h-+a/rd t^a/inig uabhar air. B'+f^ada o/ rinne = se/ aon rann a b^i/ ion+-+c^urtha leis. D'+aithris se/ = i/ gur f^aduigh si/ an intinn aige, go dti/ gur = f^aibhrigh rann eile ins an teas: = @{Is truagh gan me/ '+mo f^raocho/ig ar t^aobh malaidh = s^le/ibhe =L No/ mar g^as raithnighe os coinne an g^ath+-+gre/ine.}@ =LV Agus ar ball beag t^a/inig an tri/omhadh ceann = chuige, agus an ceathramha ceann: = @{No/ mar londubh agus mo c^eann liom go = *Coillidh_D^u/n_Re/imhe =L 'S go marbhann na ballai/ me/ ata/ '+dalladh na spe/ire.}@ =LV Agus t^uig se/ annsin ce/+'r+b^'+e/ ughdar a amhra/in. = A *D^ia, ba e/ *Se/amus_Mac_Murchaidh e/. Ba e/ = a c^uid fola a c^eannuigh an f^ilidheacht seo. A = *D^ia an rabh se/ ceart an margadh a d^ea/namh? = B^e/adh an da/n iongantacht, ach, faraor, na/r = di/oladh an *Beirneach_Mo/r faoi n-+a luach! =

Agus annsin t^oisigh an file ar t^u/s an = amhra/in: = @{A *S^e/amuis_M^ic_Murchaidh, a c^aoin+-+m^arcaigh uasail, =L A p^lannta de+'n f^i/or+-+t^reibh a s^i/olruigh o/ uaisle; =L Is cosamhail nach g+cualaidh tu/ go rabh do g^aoltai/ = da/ ruagadh, =L Nuair na/r e/aluigh tu/ san oidhche sul ar di/oladh faoi = do luach t^u/!}@ =LV Ba m^aith sin, acht da/ f^eabhas e/ b^i/ se/ ro/+-+lag = ag an m^othughadh a b^i/ ar an f^ile. Ba c^osgaraighe = *Se/amus e/ fe/in ag cainnt: = @{Ta/ me/ indiu i n-+*A/rd_M^acha 'gus is fuar liom = mo g^e/ibheann, =L Siad mo c^omharsa lucht mo c^e/asta agus is nimh = liom a b+ple/isiu/r; =L Ni/ t^uigeann siad mo c^anamhaint 's ni/ labhraim leo = *Be/arla; =L 'S+i/ m'+annsacht an b^ean dubh ata/ i n+gleannta/n an = t+sle/ibhe.}@ =LV Annsin ceapadh an file. Chan sa/sta go = h-+iomla/n a b^i/ se/ leis an c^eathramha d^eirean-= naigh. Acht mar rabh si/ gan locht fe/in, ni/ rabh dul = aige a macasamhail fe/in eile a c^ur le/ithe. = S^uidh se/ si/os ar an t+sliabh, agus d'+imthigh a = intinn ar seachra/n i n+doimhneacht an t+saoghail = m^o/ir. C^uaidh a s^u/il ar fud an g^leanna agus =

c^onnaic se/ an clap+-+s^olus ag teacht mar b^e/adh = ana/l na rae+-+dorcha ann, acht ni/ t^ug se/ dadadh = i n-+a c^eann. Acht ar ball beag c^rom se/ si/os = agus c^onnaic se/ ciaro/g ar leic. B^i/ a corp = bru/ighte o/ la/r an droma siar agus '+n+a d^iaidh = sin b^i/ si/ beo go fo/ill agus b^i/ si/ ag siubhal. = B^reathnuigh *Peadar_O/_Doirni/n an frigh gur = t^uig se/ goide/ me/id an leathtroim a b^i/ air. = Ni/ rabh ceart ag aon duine beag a d^ea/namh = de+'n c^iaro/ig. B^i/ a pian comh leitheadach le = d^a/ c^eann na spe/ire. = Agus annsin b^uail smuaintiughadh e/ fa/ = *M^ailigh_Ni/_D^eacair. Ma/ b^i/ duine ar bith ar = g^oill an ba/s seo air g^oill se/ orthai/+-+se/. B^i/ = si/ gonta roimhe an aimhleas. B^i/ si/ '+n-+a cu/is = leis an aimhleas, agus ba sin gonta ath+-+uair i/. = B^i/ cumhaidh i n+diaidh an f^ir a fa/gadh orthai/, agus = ba sin gonta an tri/omhadh h-+uair i/. Ba e/ a = bro/n an bro/n a ba truime gan b^re/ig. C^aith-= feadh so/la/s agus maitheamhnas a b^eith ag = fanacht le/ithe i n-+a/it eighinteacht. Acht ni/ rabh = dul aige iad a f^eicea/il. S^i/l se/ go n-+e/ir-= eo/chadh ballo/g na cloigne de ag iarraidh a ceart. = Ni/or cailleadh aon anam ariamh gan radharc ar = neamh a f^agha/il daithte do/. B^i/ *Peadar_O/_= Doirni/n i g+cruadh+-+c^a/s. Na/r b^eag an m^aith = cuid fola an *B^eirnigh_M^o/ir mur d+tigeadh = leis+-+san a fuair a luach, mur d+tigeadh leis =

an f^uasgailt seo a d^ea/namh? Agus annsin = t^a/inig deallramh chuige agus c^uir se/ lu/thgha/ir = ar a c^roidhe: = @{A *M^ailigh m^i/n m^odhmhar, ma/ d'+orduigh tu/ an ba/s = domh, =L Triall chun mo t^o/rraimh agus co/irigh faoi c^la/r me/; =L Ma/+'s mian leat mo p^o/sadh, agus mo c^roidhe+-+sa a = b^eith ar la/imh leat, =L Pill ari/st is tabhair po/g domh 's be/idh do c^roidhe = go la/n+-+t+sa/sta.}@ =LV Ba m^aith sin. B^i/ ta/rrtha/il tugtha orthai/. = B^i/ na snaidhmneacha da/ sgaoileadh, agus ba = g^oirid go m+be/adh deireadh leis an da/n. Acht = an t-+am seo b^uail eagla agus leathtrom = millteanach e/, agus b^i/ a aigneadh mar b^e/adh = an f^airrge an oidhche a ba duibhe agus a ba = doineannta da/ d+ta/inig ariamh. B^i/ a neart = da/ c^riathrughadh agus da/ g^ortughadh go dti/ = go d+tabharfadh se/ a s^eal saoghalta ar a b^eith = mar ~+b^i/ se/ sul ar t^oisigh se/ ar an amhra/n. = D'+imthigh se/ ar fud an t+sle/ibhe, agus ni/ f^o/ir-= feadh fiadhnaise d^aonda a b^eith ar an t+seachra/n = a b^i/ air, acht amha/in bla/r fiadhain na g+cnoc = agus domhain+-+uaigneas na h-+oidhche. = Agus ni/or b^ac neach leis, mur leigeadh e/an = fead c^ianach as, no/ mur d+tigeadh tallann = tobann ar an g^aoith. T^ug a c^e/adfaidhe cu/l =

do+'n domhan agus t^ochaill siad a m^e/in agus = a s^aoghal agus a m^iantai/ gur nocht siad iongan-= tais na/r s^amhail se/ a b^eith ar c^or ar bith aige. = Smuaintigh se/ ar an la/ a t^uit se/ 'sa tobar = nuair a b^i/ se/ i g+ceann a t^ri/ m+bliadhan, agus = an airde a b^i/ ins an da/ b^ruach os a c^eann mar = b^e/adh beanna mo/ra cladaigh ann. Smuaintigh = se/ ar s^ean+-+m^naoi b^oicht a c^onnaic se/ agus e/ = tuirseach gruamdha teacht na h-+oidhche; b^i/ si/ = ag cainnt le/ithe fe/in agus ag mallachtaigh. = M^othuigh se/ ceol bro/nach i bh+fad uadh, mar = b^e/adh neach de+'n t+sluagh sidhe i b+pianaigh, agus = ni/or le/ar do/ ca/ h-+uair no/ ca/ h-+a/it a casadh = an c^uimhne seo do/. = C^ualaidh se/ clog g^linn i m+baile i g+*Cu/igeadh_= Mumhan, teacht na h-+oidhche agus e/ ag tar-= raingt isteach air, agus suaimhneas i n-+a = aigneadh. C^uimhnigh se/ ar d^reach fear a b^i/ = cruinn i d+teach ta/ibhirne i n-+a/it eighinteacht, = agus nach rabh fa/ilte ar bith acu/ roimhe fe/in = nuair a t^a/inig se/ isteach. C^onnaic se/ gamhain = o/g ag aoibheall. T^a/inig na/ire air as na = samhailteacha a b^i/ ag teacht fri/d a c^eann, b^i/ = siad comh h-+amaideach sin. Agus fa/ d^eireadh = fa/gadh a intinn folamh ar fad. Acht b^i/ si/ = iongantach beo. Ni/ rabh a f^ios aige ca/ f^ad a = c^aith se/ ag cuartughadh eolais e/ighinteacht i = n+duibheaga/n a c^roidhe. Uair amha/in t^ug se/ fa/ =

dear an g^ealach '+n-+a rith trasna m^ullach na = g+cnoc, agus smuaintigh se/ go m+b'+e/igean do+'n = oidhche a b^eith ag dul thart. Fa/ d^eireadh t^uig = se/ goide/ an do/igh a b^i/ ar a intinn. B^i/ se/ = cosamhail leis an c^e/ad uair ariamh a t^uig se/: = "Mise *Peadar_O/_Doirni/n! Mise me/ fe/in! = Nach iongantach agus nach sga/thmhar an rud e/!" = B^i/ se/ ar f^i/or+-+i/ochtar na fi/rinne. Goide/ a = b^i/ faoi, dar leis? Ni/ rabh dadadh acht an ba/s. = Rud dall gan dreach a b^i/ ins an b^a/s. Ni/ = t^iocfadh le file ciall no/ binneas a b^aint = as. Ca/ rabh *Se/amus_Mac_Murchaidh ins an = rae+-+dorcha sin? Cad chuige nach rabh *Se/amus = socair, mar b^i/ na coirp sin a b^i/ i roilig = *C^illidh_C^aim? Ar b^'+f^i/or go rabh anam i n-+achan = duine, agus cad chuige na/r le/ar do/ acht anam = corr+-+d^uine? I bh+fos annseo ar an t+sliabh, = ba le/ar do/ an cineadh daonda, da/ m+bi/odh a = radharc neartmhar go leor. B^i/ siad uilig = ag imtheacht le sruth an t+saoghail, amach ar = m^uir na si/orruidheachta, agus a n+glo/rthai/ '+g^a/ = g+cailleadh. Ma/ b^i/ anam ionntu/ uilig, ni/or+b^ = ionann neart a b^i/ in gach anam. Nach deachaidh = na mi/lte to/rramh chun na cille, agus co/mhnair = ar maidi/ leo, agus na/r+b^ e/ a d^eireadh e/ ag an = te/ a fa/gadh! Monuar gan fear amha/in a = d+tiocfadh a g^lo/r fri/d g^eaftai/ na si/or-= ruidheachta chuig an m^uinntir a rabh an t-+uaig-=

neas fa/ c^ois na teineadh acu/! Acht ni/or d^e = d^ligheadh na si/orruidheachta a leithe/id! Da/ = m+b'+f^e/idir labhairt, labharfadh *Se/amus_Dall_= Mac_Cuarta: = @{*Caesar is *Alasdrom do g^abh neart =L O/ e/irghe go stad do+n g^re/in; =L *Solamh, *Samson, fiafruighim d^i/bh, =L Ce/ t^a/inig d^i/obh arais o/+'n e/ag?}@ =LV Ma/ b^i/ glo/r ro/+-+lag ag an te/ a c^an sin, ce/ = aige a m+be/adh do/chas? Agus '+n+a d^iaidh sin b^i/ = mi/+-+s^a/samh e/igin ar *S^e/amus_M^ac_Murchaidh = thall annsin, b^i/ se/ ag meabhrughadh go fo/ill nach = rabh deireadh leis. D'+e/irigh *Peadar_O/_Doirni/n = comh cruaidh le creig agus annsin m^aothuigh = se/. B^og se/ a sgiatha/n go h-+uasal '+n+a = s^easamh ar creig ar m^alaidh s^le/ibhe, agus = t^a/inig an tuile d^eireannach f^ilidheachta leis: = @{Triallfaidh mo t^o/rramh tra/thno/na *Dia_h+Aoine; =L 'Gus ar maidi/n *Dia_Domhnaigh fri/d na bo/ithre gos = i/seal, =L Tiocfaidh *Neilli/ agus *Ma/ire agus o/g+-+m^na/ na ti/re, =L 'Gus be/idh me/ ag e/isteacht le n-+a n+glo/rthai/ faoi = na fo/ide is me/ si/nte.}@ =LV T^a/inig tocht millteanach bro/id air ar feadh = tamaill as an e/ifeacht a b^i/ dea/nta aige. = Ni/ b^e/adh se/ le ra/dh go bra/thach ari/s nach rabh aige =

acht binneas focal agus aoibhneas aignidh. = Agus annsin t^a/inig an bro/n air. An bro/n is = measa 'na/ cumhaidh na g+carad, agus 'na/ = aithreachas an p^eacaigh - bro/n an f^ile. Bro/n = an te/ ata/ '+n+a luaith i n+diaidh a e/achta mar an = gual nuair a e/agas an bladhaire. C^aill se/ a = b^ri/gh agus s^uidh se/ i la/r an uaignis. = B^i/ solus na maidne ag pilleadh ar an = domhan go fann for+-+m^othuighthe. B^i/ fraoch agus = craobhacha an t+sle/ibhe ar crith mar b^e/adh siad = fuar. Ni/ rabh a/thas ar bith le feicea/il go dti/ = gur nocht an dearg ins an da/ ne/all thoir. = Agus nuair a t^a/inig an g^rian ani/os, b^i/ *Peadar_= O/_Doirni/n '+n-+a luighe '+n-+a c^odladh i m+*Bearna_= M^e/idhbh mar b^e/adh gaisgidheach tuirseach ar a = sge/ith. =