Incipit vita beatorum abbatum  benedicti, ceolfridi, eosterwini, sigfridi,  at
que  hwaetberhti.    1.  Religiosus christi famulus biscopus cognomento / benedi
ctus, aspirante superna gratia, monasterium construxit / in honore beatissimi ap
ostolorum principis / petri, iuxta ostium fluminis uiuri ad aquilonem, / iuuante
 se ac terram tribuente uenerabili ac piissimo / gentis illius rege aecgfrido; i
demque monasterium / annis sedecim, inter innumeros uel itinerum uel infirmitatu
m / labores, eadem qua construxit religione, / sedulus rexit.  Qui ut beati papa
e gregorii uerbis, / quibus cognominis eius abbatis uitam glorificat, utar: / 'f
uit uir uitae uenerabilis, gratia benedictus et / nomine, ab ipso pueritiae suae
 tempore cor gerens / senile, aetatem quippe moribus transiens, nulli animum / u
oluptati dedit.'  Nobili quidem stirpe gentis anglorum / progenitus, sed non min
ori nobilitate mentis ad / promerenda semper angelorum consortia suspensus. / de
nique cum esset minister oswiu regis, et possessionem / terrae suo gradui compet
entem illo donante perciperet, / annos natus circiter xx et v fastidiuit  /posse
ssionem caducam, ut adquirere posset aeternam; / despexit militiam cum corruptib
ili donatiuo terrestrem, / ut uero regi militans, regnum in superna / ciuitate m
ereretur habere perpetuum; reliquit domum, / cognatos, et patriam propter christ
um et propter / euangelium, ut centuplum acciperet, et uitam aeternam / possider
et; respuit nuptiis seruire carnalibus, ut / sequi ualeret agnum uirginitatis gl
oria candidum in / regnis celestibus; abnuit liberos carne procreare / mortales,
 praedestinatus a christo ad educandos ei / spiritali doctrina filios caelesti i
n uita perennes./ 2.  Dimissa ergo patria romam adiit, beatorum apostolorum, / q
uorum desiderio semper ardere consuerat, / etiam loca corporum corporaliter uise
re atque adorare / curauit; ac patriam mox reuersus, studiosius ea / quae uidit+
ecclesiasticae uitae instituta, diligere, / uenerari, et quibus potuit praedicar
e non desiit.  Quo / tempore alchfridus supradicti regis oswii filius et / ipse+
propter adoranda apostolorum limina romam / uenire disponens, comitem eum eiusde
m itineris accepit. / quem cum pater suus ab intentione memorati / itineris reuo
caret, atque in patria ac regno suo faceret / residere, nihilominus ipse ut bone
 indolis adolescens, / coeptum confestim explens iter, summa   sub festinatione+
/ romam rediit, tempore cuius supra beatae / memoriae uitaliani papae; et non pa
uca scientiae/ salutaris quemadmodum et prius hausta dulcedine, / post menses al
iquot inde digrediens ad insulam lirinensem, / ibidem se monachorum coetui tradi
dit, tonsuram / accepit, et disciplinam regularem monachi uoto / insignitus debi
ta cum sollicitudine seruauit; ubi per / biennium idonea monasticae conuersation
is doctrina / institutus, rursus beati petri apostolorum principis / amore deuic
tus, sacratam eius corpore ciuitatem repedare / statuit. / 3.  Nec post longum a
dueniente naue mercatoria, / desiderio satisfecit.  Eo autem tem pore miserat ec
gberchtus/cantuariorum rex de brittannia electum ad / episcopatus officium uirum
 nomine uighardum, qui / a romanis beati papae gregorii discipulis in cantia / f
uerat omni aecclesiastica institutione sufficienter edoctus; / cupiens eum sibi+
romae ordinari episcopum, / quatinus suae gentis et linguae habens antistitem, t
anto  / perfectius cum subiectis sibi populis uel uerbis imbueretur / fidei uel+
mysteriis; quanto haec non per / interpretem, sed per cognati et contribulis uir
i linguam / simul manumque susciperet.  Qui uidelicet uicghardus / romam ueniens
, cum   cunctis qui secum uenere / comitibus, antequam gradum pontificatus perci
peret, / morbo ingruente defunctus est.  At uero papa apostolicus, / ne legatari
is obeuntibus legatio religiosa fidelium / fructu competente careret, inito cons
ilio elegit / de suis quem brittannias archiepiscopum mitteret, / theodorum uide
licet saeculari simul et aecclesiastica / philosophia praeditum uirum, et hoc in
 utraque lingua, / greca scilicet et latina, dato ei collega et consiliatore  /+
uiro aeque strenuissimo ac prudentissimo adriano / abbate.  Et quia uenerabilem+
benedictum sapientem, / industrium, religiosum ac nobilem uirum fore conspexit,+
/ huic ordinatum cum suis omnibus commendauit episcopum, / precepitque ut, relic
ta peregrinatione quam pro / christo susceperat, commodi altioris intuitu patria
m / reuersus, doctorem ei ueritatis quem sedula quesierat / adduceret, cui uel i
llo pergenti uel ibidem docenti, / pariter interpres existere posset et ductor.+
 fecit / benedictus ut iusserat; uenerunt cantiam; gratissime / sunt suscepti; t
heodorus sedem episcopatus / conscendit; benedictus suscepit monasterium beati /
 petri apostoli regendum, cuius postea praefatus adrianus/ factus est abbas. / 4
.    Quod ubi duobus annis monasterium rexit, / tertium de brittannia romam iter
 arripiens solita / prosperitate conpleuit librosque omnis diuinae eruditionis /
 non paucos uel placito praetio emptos, uel / amicorum dono largitos retulit.  R
ediens autem ubi / uiennam peruenit, empticios ibi quos apud amicos / commendaue
rat, recepit.  At ingressus brittanniam, ad / regem se occidentalium saxonum nom
ine counualh / conferendum putauit, cuius et ante non semel amicitiis / usus, et
 beneficiis erat adiutus.  Sed ipso eodem tempore / inmatura morte praerepto, ta
ndem ad patriam / gentem, solumque in quo natus est pedem conuertens, / aecfricu
m transhumbranae regionis regem adiit, / cuncta quae egisset ex quo patriam adol
escens deseruit, / replicauit; quo religionis desiderio arderet, non celauit; /+
quid aecclesiasticae, quid monachicae institutionis /+       romae uel
 circumquaque didicisset, ostendit, quot / diuina uolumina, quantas beatorum apo
stolorum siue / martyrum christi reliquias adtulisset, patefecit; tantamque / ap
ud eum gratiam familiaritatis inuenit, ut / confestim ei terram septuaginta fami
liarum de suo / largitus, monasterium inibi primo pastori aecclesiae / facere pr
ae ciperet.  Quod factum est, sicut et in / prohemio memini, ad osium fluminis w
yri ad leuam / anno ab incarnatione domini sexcentesimo septuagesimo / quarto, i
ndictione secunda, anno autem quarto imperii / ecgfridi regis. / 5.  Nec plusqua
m unius anni spatio post fundatum / monasterium interiecto, benedictus oceano tr
ansmisso / gallias petens, cementarios qui lapideam sibi aecclesiam / iuxta roma
norum quem semper amabat morem / facerent, postulauit,accepit, adtulit.  Et tant
um in / operando studii prae amore beati petri in cuius honorem / faciebat exhib
uit, ut intra unius anni circulum ex / quo fundamenta sunt iecta, culminibus sup
erpositis, / missarum inibi solempnia celebrari uideres.  Proximante / autem ad+
perfectum opere, misit legatarios / galliam, qui uitri factores, artifices uidel
icet brittannis  / eatenus incognitos, ad cancellandas aecclesiae porticumque /+
et caenaculorum eius fenestras adducerent. / F121umque est, uenerunt; nec solum+
opus postulatum / compleuerunt, sed et anglorum ex eo gentem huiusmodi / artific
ium nosse ac discere fecerunt; artificium / nimirum uel lampadis aecclesiae clau
stris, uel uasorum / multifariis usibus non ignobiliter aptum.  Sed et / cuncta+
quae ad altaris et aecclesiae ministerium competebant, / uasa sancta,
 uel uestimenta, quia domi / inuenire non potuit, de transmarinis regionibus a+
duectare/religiosus emptor curabat. / 6.  Et ut ea quoque quae nec in gallia qui
dem / repperiri ualebant, romanis e finibus aecclesiae suae / prouisor inpiger o
rnamenta uel munimenta conferret; / quarta illo, post conpositum iuxta regulam m
onasterium, / profectione conpleta multipliciore quam prius / spiritalium merciu
m fenore cumulatus rediit.  Primo / quod innumerabilem librorum omnis generis co
piam / adportauit; secundo quod reliquiarum beatorum apostolorum / martirumque c
hristi habundantem gratiam / multis anglorum aecclesiis profuturam aduexit; tert
io / quod ordinem cantandi psallendi atque in aecclesia ministrandi / iuxta more
m romanae institutionis suo monasterio / contradidit, postulato uidelicet atque+
accepto ab agathone / papa archicantore aecclesiae beati apostoli petri et / abb
ate monasterii beati martini iohanne, quem sui / futurum magistrum monasterii br
ittannias, romanum / anglis adduceret.  Qui illo perueniens, non solum / uiua uo
ce quae romae didicit aecclesiastica discentibus / tradidit; sed et non pauca et
iam litteris mandata / reliquit, quae hactenus in eiusdem monasterii bibliotheca
 / memoriae gratia seruantur.  Quartum, benedictus / non uile munus   adtulit, e
pistolam priuilegii / a uenerabili papa agathone cum licentia, consensu, / desid
erio, et hortatu ecgfridi regis acceptam, qua / monasterium, quod fecit, ab omni
 prorsus extrinseca / irruptione tutum perpetuo redderetur ac liberum. / quintum
, picturas imaginum sanctarum quas ad / ornandam aecclesiam beati petri apostoli
, quam / construxerat, detulit; imaginem uidelicet beatae dei / genetricis sempe
rque uirginis mariae, simul et duodecim / apostolorum, quibus mediam eiusdem aec
clesiae / testudinem, ducto a pariete ad parietem tabulato / praecingeret; imagi
nes euangelicae historiae quibus / australem aecclesiae parietem decoraret; imag
ines / uisionum apocalipsis beati iohannis, quibus septentrionalem aeque pariete
m ornaret, quatinus intrantes / aecclesiam omnes etiam litterarum ignari, quaqua
uersum / intenderent, uel semper amabilem christi / sanctorumque eius, quamuis i
n imagine, contemplarentur / aspectum; uel dominicae incarnationis / gratiam uig
ilantiore mente recolerent; uel extremi / discrimen examinis, quasi coram oculis
 habentes, districtius / se ipsi examinare meminissent. / 7. Igitur uenerabilis+
benedicti uirtute, industria ac / religione, rex ecgfridus non minimum delectatu
s, / terram, quam ad construendum monasterium ei donauerat, / quia bene se ac fr
uctuose   donasse conspexit, / quadraginta adhuc familiarum data possessione, au
gmentare  / curauit; ubi post annum missis monachis / numero ferme decem et sept
em, et praeposito abbate / ac presbitero ceolfrido, benedictus consultu immo / e
tiam iussu praefati ecgfridi regis, monasterium beati / apostoli pauli construxi
t,ea duntaxat ratione, ut una / utriusque loci pax et concordia,eadem perpetuo /
 familiaritas conseruaretur et gratia: ut sicut uerbi / gratia, corpus a capite,
 per quod spirat, non potest / auelli, caput corporis, sine quo non uiuit, nequi
t / obliuisci, ita nullus haec monasteria primorum / apostolorum fraterna societ
ate coniuncta aliquo ab / inuicem temptaret disturbare conatu.  Ceolfridus autem
 / hic, quem abbatem constituit benedictus, a primis / instituti monasterii prio
ris exordiis adiutor illi per / omnia strenuissimus aderat, et cum eo tempore co
ngruo / romam discendi necessaria simul et adorandi gratia / adierat.  Quo tempo
re etiam presbiterum eosterwyni / de monasterio beati petri eligens abbatem, eid
em / monasterio regendi iure praefecit; ut quem solus non / poterat laborem, soc
ia dilectissimi commilitonis uirtute / leuius ferret.  Nec ab re uideatur cuiqua
m duos / unum monasterium simul habuisse abbates.  Fecit hoc / frequens illius p
ro monasterii utilitate profectio, creber / trans   oceanum aegressus incertusqu
e regressus.  Nam / et beatissimum petrum apostolum romae pontifices / sub se du
os per ordinem ad regendam aecclesiam constituisse, / causa instante necessaria,
 tradunt historiae. / et ipse magnus abbas benedictus, sicut de illo beatus / pa
pa gregorius scribit, xii abbates suis discipulis, / prout utile iudicauit, sine
 caritatis detrimento, immo / pro augmento caritatis praefecit. / 8.  Suscepit i
gitur memoratus uir curam monasterii / regendi, nono ex quo fundatum est anno.+
permansit / in ea usque ad obitum suum annis quattuor, uir ad / saeculum nobilis
, sed insigne nobilitatis non ad / iactantiae materiem, ut quidam, despectumque+
aliorum, / sed ad maiorem, ut dei seruum decet, animi / nobilitatem conuertens.+
 patruelis quippe erat abbatis / sui benedicti, sed amborum tanta ingenuitas, ta
lis / mundanae ingenuitatis fuit pro nichilo contemptus, / ut neque iste monaste
rium ingressus, aliquem sibi / prae ceteris ob intuitum consanguinitatis aut nob
ilitatis / honorem quaerendum, neque ille putaret offerendum; / sed aequali cum+
fratribus lance boni propositi / iuuenis gloriabatur se regularem per omnia / se
ruare disciplinam.  Et quidem cum fuisset minister / aecgfridi regis, relictis s
emel negotiis saecularibus, / depositis armis, assumpta militia spiritali, tantu
m / mansit humilis, fra trumque simillimus aliorum, / ut uentilare cum eis et tr
iturare, oues uitulasque / mulgere, in pistrino, in orto, in coquina, in cunctis
 / monasterii operibus iocundus et obediens garderet / exerceri. sed et abbatis+
nomine graduque assumpto, / idem animo qui prius manebat ad omnes, iuxta id / qu
od quidam sapiens ammonet dicens: 'rectorem/ te constituerunt, noli extolli, sed
 esto in illis, quasi / unus ex illis,' mitis, affabilis, et benignus omnibus. /
 et quidem, ubi oportunum conperiebat,peccantes / regulari disciplina cohercens,
 sed magis tamen ingenita / diligendi consuetudine sedulus ammonens, ne / qui pe
ccare uellet, et limpidissimam uultus eius lucem / nubilo sibi suae iniquietudin
is abscondere.saepe pro / curandis monasterii negotiis alicubi degrediens,ubi i+
operantes inuenit fratres,solebat eis confestim in/opere coniungi; uel aratri gr
essum stiba regendo, / uel ferrum malleo domando, uel uentilabrum manu / concuti
endo, uel aliud quid tale gerendo.  Erat enim / et uiribus fortis iuuenis, et li
ngua suauis; sed et / animo hilaris, et beneficio largus, et honestus aspectu. /
 eodem quo fratres ceteri cibo, semper eadem uescebatur / in domo, ipso quo priu
squam abbas esset communi / dormiebat in loco, adeo ut etiam morbo correptus, /+
et obitus sui certis ex signis iam praescius, / duos adhuc dies in dor mitorio f
ratrum quiesceret. / nam quinque reliquos usque ad exitus horam dies / in secret
iori se aede locabat; qua die quadam egrediens,/et sub diuo residens, accitis ad
 se fratribus / cunctis, more naturae misericordis osculum pacis eis / flentibus
, ac de abscessu tanti patris et pastoris merentibus / dedit. obiit autem per no
nas martias noctu, / fratribus matutinae psalmodiae laude uacantibus. / uiginti+
iiii annorum erat cum monasterium peteret, / xii in eo uixit annis, septem presb
iteratu functus / est annis, iiii ex eis monasterii regimen agebat; / ac sic 'te
rrenos artus moribundaque membra relinquens,' / caelestia regna petiuit. / 9.  U
erum his de uita uenerabilis aeosterwyni / breuiter praelibatis, redeamus ad ord
inem narrandi. / constituto illo abbate benedictus monasterio beati / petri apos
toli, constituto et ceolfrido monasterio / beati pauli, non multo post temporis+
spatio quinta / uice de brittannia romam adcurrens, innumeris sicut / semper aec
clesiasticorum donis commodorum locupletatus / rediit; magna quidem copia uolumi
num / sacrorum; sed non minori, sicut et prius, sanctarum / imaginum munere dita
tus.  Nam et tunc dominicae / historiae picturas quibus totam beatae dei genetri
cis, / quam in monasterio maiore fecerat, aecclesiam in gyro / coronaret, adtuli
t; imagines quoque ad ornandum /   monasterium aecclesiamque beati pauli apostol
i de / concordia ueteris et noui testamenti summa ratione / conpositas exibuit;+
uerbi gratia, isaac ligna, quibus / inmolaretur portantem, et dominum crucem in+
qua / pateretur aeque portantem,proxima super inuicem / regione, pictura coniunx
it.  Htem serpenti in heremo / a moyse exaltato, filium hominis in cruce exaltat
um / conparauit.  Adtulit inter alia, et pallia duo oloserica / incomparandi ope
ris, quibus postea ab aldfrido rege / eiusque consiliariis, namque ecgfridum pos
tquam / rediit iam interfectum repperit, terram trium familiarum/ad austrum uuir
i fluminis, iuxta ostium / conparauit. /10.  Uerum inter laeta quae ueniens adtu
lit, tristia / domi repperit; uenerabilem uidelicet presbiterum / eosterwini que
m abiturus abbatem constituerat, / simul et fratrum ei commissorum cateruam non+
/paucam, per cuncta grassante pestilentia, iam migrasse / de saeculo.  Sed adera
t et solamen, quia in loco / aeosterwyni uirum aeque reuerentissimum ac mitissim
um / de monasterio eodem, sicgfridum uidelicet / diaconum, electione fratrum suo
rum simul et coabbatis / eius ceolfridi, mox substitutum cognouit; uirum / scien
tia quidem scripturarum sufficienter instructum, / moribus optimis ornatum, mira
 abstinentiae uirtute/ praeditum, sed ad custodiam uirtutum animi, corporis / in
firmitate   non minime depressum, ad conseruandam / cordis innocentiam nociuo et
 inremediabili pulmonum / uitio laborantem. / 11.  Nec multo post etiam benedict
us ipse morbo / caepit ingruente fatigari.  Ut enim tantam religionis / instanti
am etiam patientiae uirtus adiuncta probaret, / diuina utrumque pietas temporali
 egritudine prostrauit / in lectum; ut post egritudinem morte deuictam perpetua+
/ supernae pacis et lucis quiete refoueret.  Nam / et sigfridus, ut diximus, lon
ga interiorum molestia / castigatus diem peruenit ad ultimum; et benedictus / pe
r triennium languore paulatim adcrescente tanta / paralisi dissolutus est, ut ab
 omni prorsus inferiorum / membrorum factus sit parte praemortuus, superioribus+
/ solum, sine quorum uita uiuere nequit homo, ad officium / patientiae uirtutemq
ue reseruatis; studebant in / dolore semper auctori gratias referre, semper dei+
/ laudibus fraternisue hortatibus uacare.  Agebat / benedictus aduenientes sepiu
s ad se fratres de custodienda, / quam statuerat, regula firmare: 'neque / enim+
putare habetis,' inquit, 'quod ex meo haec quae/uobis statui decreta indoctus co
rde protulerim.  Ex / decem quippe et septem monasteriis quae inter longos / mea
e crebre peregrinationis discursus optima conperi, / haec uniuersa didici, et uo
bis salubriter obseruanda / contradidi.'   bibliothecam quam de roma nobilissima
m / copiosissimamque aduexerat, ad instructionem / aecclesiae necessariam, solli
cite seruari integram, nec / per incuriam fedari, aut passim dissipari praecepit
. / sed et hoc sedulus eisdem solebat iterare mandatum, / ne quis in electione a
bbatis, generis prosapiam, et non / magis uiuendi docendique probitatem putaret+
esse / quaerendam. 'et uere,' inquit, 'dico uobis, quia in / conparatione duorum
 malorum, tolerabilius mihi / multo est totum hunc locum in quo monasterium / fe
ci, si sic iudicauerit deus, in solitudinem sempiternam / redigi, quam ut frater
 meus carnalis, quem / nouimus uiam ueritatis non ingredi, in eo regendo / post+
me abbatis nomine succedat.  Hdeoque multum / caretote fratres semper, ne secund
um genus umquam, / ne deforis aliunde, uobis patrem quaeratis.  Sed / iuxta quod
 regula magni quondam abbatis benedicti, / iuxta quod priuilegii nostri continen
t decreta, in conuentu / uestrae congregationis communi consilio perquiratis, /+
qui secundum uitac meritum et sapientiae / doctrinam aptior ad tale ministerium+
perficiendum / digniorque probetur, et quemcunque omnes unanime / caritatis inqu
isitione optimum cognoscentes elegeritis; / hunc uobis accito episcopo rogetis a
bbatem consueta / benedictione firmari.  Nam qui carnali,' inquit 'ordine / carn
ales filios generant, carnali necesse   est ac terrenae / suae hereditati carnal
es terrenosque quaerant heredes;/ at qui spiritales deo filios spiritali semine+
uerbi procreant, / spiritalia oportet sint cuncta quae agunt.  Hnter/spiritales+
suos liberos eum maiorem qui ampliori / spiritus gratia sit praeditus aestiment,
 quomodo terreni / parentes, quem primum partu fuderint, eum principium / libero
rum suorum cognoscere, et caeteris in partienda / sua hereditate praeferendum du
cere solent.' / 12.  Neque hoc reticendum, quod uenerabilis abbas / benedictus a
d temperandum sepe longae noctis tedium, / quam prae infirmitatis onere ducebat+
insomnem, / aduocato lectore, uel exemplar patientiae iob, uel / aliud quid scri
pturarum quo consolaretur aegrotus, / quo depressus in infimis uiuacius ad super
na erigeretur, / coram se recitari iubebat.  Et quia nullatenus / ad orandum sur
gere, non facile ad explendum solitae / psalmodiae cursum linguam uocemue potera
t leuare, / didicit uir prudens, affectu religionis dictante, per / singulas diu
rnae siue nocturnae orationis horas aliquos / ad se fratrum uocare, quibus psalm
os consuetos / duobus in choris resonantibus, et ipse cum eis quatenus/poterat p
sallendo, quod per se solum nequiuerat, / eorum iuuamine suppleret.  13.  At ubi
 uterque abbas lassatus infirmitate diutina, / iam se morti   uicinum, nec regen
do monasterio / idoneum fore conspexit; tanta namque eos affecit / infirmitas ca
rnis, ut perficeretur in eis uirtus christi, / ut cum quadam die desiderantibus+
eis se inuicem, / priusquam de hoc saeculo migrarent, uidere et alloqui, / sigfr
idus in feretro deportaretur ad cubiculum, ubi / benedictus et ipse suo iacebat+
in grabato, eisque uno / in loco ministrorum manu conpositis, caput utriusque /+
in eodem ceruicali locaretur, lacrimabili spectaculo, / nec tantum habuere uiriu
m, ut proprius posita ora ad/osculandum se alterutrum coniungere possent, sed /+
et hoc fraterno conpleuerunt officio; inito benedictus / cum eo, cumque uniuersi
s fratribus salubri consilio, / acciit abbatem ceolfridum, quem monasterio beati
 / pauli apostoli praefecerat, uirum uidelicet sibi non / tam carnis necessitudi
ne, quam uirtutum sacietate/ propinquum; et eum utrique monasterio, cunctis fare
ntibus, / atque hoc utillimum iudicantibus, praeposuit / patrem; salubre ratus p
er omnia ad conseruandam / pacem, unitatem,concordiamque locorum, si unum / perp
etuo patrem rectoremque tenerent; commemorans / sepius israhelitici regni exempl
um, quod inexterminabile / semper exteris nationibus, inuiolatumque / perdurauit
, quamdiu unis hisdemque suae gentis / regebatur a ducibus; at postquam praecede
ntium / causa peccatorum inimico   ab inuicem est certamine / direptum, periit p
aulisper, et a sua concussum soliditate / defecit.  Sed et euangelicam illam mon
ebat / sine intermissione recolendam esse sententiam, quia: / 'omne regnum in se
ipso diuisum desolabitur.' /     Igitur  libellus secundus.    14.  Hgitur post+
haec reuolutis mensibus duobus, / primo uenerabilis ac deo dilectus abbas sigfri
dus, / pertransito igne et aqua tribulationum temporalium, / inductus est in ref
rigerium sempiternae quietis, / introiit in domum regni caelestis, in holocausti
s / perpetue laudationis reddens sua uota domino, quae / sedula labiorum mundoru
m distinctione promiserat; / ac deinde adiunctis aliis mensibus iiii, uitorum /+
uictor benedictus et uirtutum patrator egregius, uictus / infirmitate carnis ad+
extrema peruenit.  'nox ruit / hibernis algida flatibus,' diem mox sancto nascit
ura / aeterne felicitatis, serenitatis et lucis.  Conueniunt / fratres ad aeccle
siam, insomnes orationibus et psalmis / transigunt umbras noctis; et paternae de
cessionis / pondus continua diuinae laudis modulatione solantur. / alii cubiculu
m in quo eger, animo robustus egressum / mortis et uitae expectabat ingressum, n
on deserunt. / euangelium tota nocte pro doloris leuamine, quod / et aliis nocti
bus fieri consuerat, a presbytero legitur; / dominici corporis et sanguinis sacr
amentum hora / exitus instante pro uiatico datur; et sic anima   illa / sancta l
ongis flagellorum felicium excocta atque / examinata flammis luteum carnis forna
cem deserit, / et supernae beatitudinis libera peruolat ad gloriam. / cuius aegr
essui uictoriosissimo, neque ab inmundis / spiritibus aliquatenus impediendo uel
 retardando, / etiam psalmus qui tum pro eo canebatur, testimonium / dat.  Namqu
e fratres ad aecclesiam principio noctis / concurrentes, psalterium ex ordine de
cantantes,ad / octogesimum tunc et secundum cantando peruenerant / psalmum,qui h
abet in capite: 'deus quis similis / erit tibi?'  cuius totus hoc resonat textus
, quod / inimici nominis christi siue carnales siue spiritales,/ semper aecclesi
am christi, semper animam quamque / fidelem disperdere ac dissipare conentur; se
d e contra / ipsi confusi et conturbati sint perituri in saeculum, / eneruante i
llos domino, cui non est quisquam similis, / qui est solus altissimus super omne
m terram.  Unde / recte dabatur intellegi caelitus dispensatum, ut talis / dicer
etur psalmus ea hora qua exiret de corpore anima, / cui iuuante domino nullus pr
aeualere posset inimicus. / sextodecimo postquam monasterium fundauit anno, / qu
ieuit in domino confessor, pridie iduum ianuariarum, / sepultus in aecclesia bea
ti apostoli petri; / ut quem degens in carne semper solebat amare, quo / pandent
e ianuam regni caelestis   intrabat, ab huius / reliquiis et altari post mortem+
nec corpore longius / abesset.  Sedecim ut diximus annos monasterium / rexit, pr
imos octo per se sine alterius adsumptione / abbatis; reliquos totidem uiris uen
erabilibus et sanctis / eosterwyni, sigfrido et ceolfrido abbatis se nomine, / a
uctoritate, et officio iuuantibus; primo iiii annos, / secundo tres, tertio unum
. / 15.  Qui et ipse tertius, id est, ceolfridus industrius / per omnia uir, acu
tus ingenio, actu inpiger, maturus / animo, religionis zelo feruens, prius, sicu
t et supra / meminimus, iubente pariter et iuuante benedicto, / monasterium beat
i pauli apostoli vii annis,fundauit, / perfecit, rexit; ac deinde utrique monast
erio,/ uel sicut rectius dicere possumus, in duobus locis posito / uni monasteri
o, beatorum apostolorum petri et pauli, / uiginti et octo annos sollerti regimin
e praefuit; et / cuncta quae suus prodecessor aegregia uirtutum opera / caepit,+
ipse non segnius perficere curauit.  Siquidem / inter cetera monasterii necessar
ia quae longo regendi / tempore disponenda conperiit, etiam plura fecit / orator
ia; altaris et aecclesiae uasa, uel uestimenta / omnis generis ampliauit; biblio
thecam utriusque monasterii, / quam benedictus abbas magna caepit instantia, / i
pse non minori geminauit industria; ita ut   tres / pandectes nouae translationi
s, ad unum uetustae translationis / quem de roma adtulerat, ipse super adiungere
t;/quorum unum senex romam rediens secum / inter alia pro munere sumpsit, duos u
trique monasterio / reliquit; dato quoque cosmographiorum codice / mirandi operi
s, quem romae benedictus emerat, / terram octo familiarum iuxta fluuium fresca a
b / aldfrido rege in scripturis doctissimo in possessionem / monasterii beati pa
uli apostoli compararit; quem / comparandi ordinem ipse, dum aduiueret, benedict
us / cum eodem rege aldfrido taxauerat, sed priusquam / complere potuisset obiit
.  Uerum pro hac terra / postmodum, osredo regnante, ceolfridus, addito / pretio
 digno, terram uiginti familiarum in loco qui / incolarum lingua ad uillam sambu
ce uocatur, quia / haec uicinior eidem monasterio uidebatur, accepit. / missis r
omam monachis tempore beatac recordationis / sergii papae, priuilegium ab eo pro
 tuitione sui monasterii instar illius quod agatho papa benedicto dederat, / acc
epit; quod brittannias perlatum, et coram synodo / patefactum, praesentium episc
oporum simul et magnifici / regis aldfridi subscriptione confirmatum est, / quom
odo etiam prius illud sui temporis regem et / episcopos in synodo publice confir
masse   non latet. / temporibus illius tradens se monasterio beati petri / apost
oli, quod regebat, ueteranus ac religiosus, et in / omni tam saeculari quam scri
pturarum scientia eruditus / christi famulus uitmaer, terram decem familiarum, /
 quam ab aldfrido rege in possessionem acceperat, / in loco uillae quae daltun n
uncupatur, eidem monasterio / perpetuae possessionis iure donauit. / 16.  At ubi
 ceolfridus post multam regularis obseruantiae / disciplinam quam sibi ipsi, par
iter ac suis, / pater prouuidus ex priorum auctoritate contribuit; / post incomp
arabilem orandi psallendique sollertiam, / qua ipse cotidianus exerceri non desi
it; post mirabilem / et cohercendi improbos feruorem, et modestiam consolandi /+
infirmos; post insolitam rectoribus et aesce / potusque parcitatem, et habitus u
ilitatem; uidit se iam / senior et plenus dierum non ultra posse subditis, ob /+
impedimentum suppraemae aetatis, debitam spiritalis / exercitii, uel docendo, ue
l uiuendo, praefigere formam; / multa diu secum mente uersans, utilius decreuit,
 dato / fratribus praecepto, ut iuxta sui statuta priuilegii / iuxtaque regulam+
sancti abbatis benedicti, de suis / sibi ipsi patrem, qui aptior esset, eligeren
t, et ipse / beatorum apostolorum, ubi iuuenis cum benedicto / fuerat, romae loc
a  sancta repeteret; quatinus et ipse / ante mortem aliquandiu saeculi curis abs
olutus, liberius / sibimet  secreta quiete uacaret; et illi sumpto abbate / iuue
niore, perfectius iuxta aetatem magistri quae uitae / regularis essent instituta
 seruarent. / 17.  Obnitentibus licet primo omnibus, et in lacrimas / singultusq
ue genua cum obsecratione crebra flectentibus,/ factum est quod uoluit.  Tantaqu
e erat proficiscendi / cupido, ut tertia die ex quo fratribus secretum / sui pro
positi aperuit, iter arriperet.  Timebat enim, / quod euenit, ne priusquam romam
 peruenire posset, / obiret; simul deuitans, ne ab amicis siue uiris / principal
ibus, quibus cunctis erat honorabilis, eius / caepta retardarentur, et ne pecuni
a daretur illi a / quibusdam, quam retribuere pro tempore nequiret; / hanc haben
s semper consuetudinem, ut siquis ei aliquid / muneris offerret, hoc illi, uel s
tatim, uel post interuallum / competens, non minore gratia rependeret. / cantata
 ergo primo mane missa in aecclesia beatae / dei genetricis semperque uirginis m
ariae, et in / aecclesia apostoli petri, pridie nonas iunias, quinta / feria, et
 communicantibus qui aderant, continuo praeparatur / ad eundum.  Conueniunt omne
s in aecclesiam / beati petri, ipse, thure incenso, et dicta oratione ad / altar
e, pacem dat omnibus, stans in gradibus, turribulum / habens in manu.  Hinc flet
ibus uniuersorum / inter laetanias resonantibus, exeunt; beati laurentii / marty
ris oratorium, quod in dormitorio   fratrum erat / obuium, intrant; uale dicens+
ultimum, de conseruanda / inuicem dilectione, et delinquentibus iuxta / euangeli
i regulam corripiendis, ammonet; omnibus, / siquid forte deliquissent, gratiam s
uae remissionis / et placationis offert; omnes pro se orare, sibi placatos / exi
stere, si sint quos durius iusto redarguisset, obsecrat. / veniunt ad litus; rur
sum osulo pacis inter / lacrimas omnibus dato, genua flectunt; dat orationem, /+
ascendit nauem cum comitibus.  Ascendunt et diacones / aecclesiae cereas ardente
s et crucem ferentes auream,/traniit flumen,adorat crucem,ascendit equum,et abii
t,/relictis in monasteriis suis fratribus numero ferme/sexcentorum./18.illo aute
m abeunte cum sociis,redeunt ad/aecclesiam fratres,se ac sua domino fletibus et+
oratione/commendant;et post non grande interuallum,completa/horae tertiae psalmo
dia,rursum conueniunt/omnes;quid agendum sit consulunt;orando,psallendo,et ieiun
ando patrem citius a deo quaerendum/decernunt;monachis beati pauli,fratribus uid
elicet/suis,per eorum quosdam qui aderant,necnon et/suorum aliquos,quid decreuer
int.        adsentiunt et illi, fit utrorumque animus unus, omnium / corda sursu
m, omnium leuantur uoces ad dominum. / Tandem die tertia, ueniente dominico pent
ecosten, / conueniunt omnes   qui erant in monasterio beati / petri in concilium
, adsunt et de monasterio beati / pauli seniorum non pauci.  Fit una concordia,+
eadem / utrorumque sententia.  Eligitur itaque abbas hwaetberchtus / qui a primi
s pueritiae temporibus eodem in / monasterio non solum regularis obseruantia dis
ciplinae / institutus, sed et scribendi, cantandi, legendi ac docendi / fuerat n
on parua exercitatus industria.  Romam / quoque temporibus beatae memoriae sergi
i papae / accurrens, et non paruo ibidem temporis spatio demoratus, quaeque sibi
 necessaria iudicabat, didicit, / descripsit, retulit; insuper et duodecim ante+
haec / annos presbiterii est functus officio.  Hic igitur electus / abbas ab omn
ibus utriusque praefati monasterii fratribus,/statim assumptis secum aliquibus f
ratrum, uenit / ad abbatem ceolfridum cursum nauis qua oceanum / transiret expec
tantem; quem elegerant abbatem nuntiant: / deo gratias, respondit, electionem co
nfirmat, et / commendatoriam ab eo epistolam apostolico papae / gregorio deferen
dam suscepit;cuius, memoriae causa, / putauimus etiam in hoc opere uersus aliquo
t esse / ponendos. / 19.  Domino in domino dominorum dilectissimo, terque / beat
issimo papae gregorio, hwaetberchtus humilis seruus / uester, abbas coenobii bea
tissimi apostolorum principis / petri de saxonia, perpetuam in domino salutem. /
 gratias agere non cesso dispensationi superni examinis, / una cum sanctis fratr
ibus qui mecum in his locis ad inueniendam / requiem animabus suis suauissimum c
hristi / iugum portare desiderant, quod te nostris temporibus tam / glorificum e
lectionis uas regimini totius aecclesiae praeficere / dignata est, quatinus per+
hoc, quo ipse impleris, / lumen ueritatis et fidei, etiam minores quosque affati
m / iubare suae pietatis aspergeret.  Commendamus autem tuae / sanctae benignita
ti, dilectissime in christo pater et domine, / uenerabiles patris nostri dilecti
ssimi canos, ceolfridi uidelicet / abbatis, ac nutritoris tutorisque nostrae spi
ritalis in / monastica quiete libertatis et pacis.  Et primum quidem /  gratias+
agimus sanctae et indiuiduae trinitati, quod ipse, /   etsi non sine maximo nost
ro dolore, gemitu, luctu, ac / prosecutione lacrimarum a nobis abiit; ad suae ta
men / diu desideratae quietis gaudia sancta peruenit; dum ea, / quae iuuenem se+
adisse, uidisse, atque adorasse semper recordans / exultabat, etiam senio defess
us beatorum apostolorum / deuotus limina repetiit.  Et post longos amplius / qua
draginta annorum labores curasque  continuas, quibus / monasteriis regendis abba
tis iure praefuit, incomparabili / uirtutis amore, quasi nuper ad conuersationem
 uitae / caelestis accitus, ultima confectus aetate, et prope iam / moriturus, r
ursus incipit peregrinari pro christo, quo / liberius prisca sollicitudinum secu
larium spineta,camino/spiritali feruens compunctionis ignis absumat.deinde/etiam
 uestrae paternitati supplicamus,ut quod nos facere/non meruimus,uos erga illum+
ultimae pietatis seduli / munus expleatis; pro certo scientes quia etsi uos corp
us / habetis ipsius, et nos tamen et uos deo deuotum eius / spiritum, siue in co
rpore manentem, seu carneis uinculis / absolutum, magnum pro nostris excessibus+
apud supernam / pietatem intercessorem habemus et patronum.  Et cetera, / quae e
pistolae sequentia continent. / 20.  Reuerso autem domum hwetberegto, aduocatur+
episcopus acca; et solita illum in abbatis officium / benedictione confirmat.  Q
ui inter innumera monasterii / iura quae iuuenili   sagax sollertia recuperabat,
 / hoc in primis omnibus delectabile et gratificum fecit; / sustulit ossa eoster
wini abbatis, quae in porticu ingressus / aecclesiae beati apostoli petri erant+
posita, / necnon et ossa sicgfridi abbatis ac magistri quondam / sui, quae foris
 sacrarium ad meridiem fuerant condita, / et utraque in una theca sed medio pari
ete diuisa recludens, / intus in eadem aecclesia iuxta corpus beati / patris ben
edicti composuit.  Fecit autem haec die / natalis sicgfridi, id est, undecimo ka
lendarum septembrium, / quo etiam die mira dei prouidentia contigit, / ut uenera
ndus christi famulus uitmer, cuius supra / meminimus, excederet, et in loco, ubi
 praedicti abbates / prius sepulti fuerant, ipse, qui eorum imitator / fuerat, c
onderetur. / 21.  Christi uero famulus ceolfridus, ut supradictum / est, ad limi
na beatorum apostolorum tendens, priusquam / illo peruenisset, tactus infirmitat
e diem clausit / ultimum.  Perueniens namque lingonas circa horam / diei tertiam
, decima ipsius diei hora migrauit ad / dominum, et crastino in ecclesia beatoru
m geminorum / martyrum honorifice sepultus est, non solum anglis / genere qui pl
usquam octoginta numero in eius fuerant / comitatu, sed et illius loci accolis p
ro retardato tam / reuerendi senis desiderio, in lacrimas luctusque / solutis.+
neque enim facile quisquam lacrimas tenere / potuit, uidens comites ipsius parti
m patre amisso / caeptum iter agere; partim mutata intentione, qua / romam ire d
esiderant, domum magis, qua hunc / sepultum nuntiarent, reuerti; partim ad tumba
m / defuncti inter eos,quorum nec linguam nouerant, pro / inextinguibili patris+
affectu residere. / 22.  Erat autem, quando obiit, annorum septuaginta / iiii, p
resbyterii   gradu functus annis quadraginta / septem, abbatis officium ministra
ns annis triginta quinque, / uel potius annis quadraginta tribus, quia scilicet+
/ a primo tempore, quo benedictus in honore beatissimi / apostolorum principis s
uum coepit condere monasterium, / ipse illi comes indiuiduus, cooperator et / do
ctor regularis et monasticae institutionis aderat. / cui ne prisci morem rigoris
, uel etatis, uel infirmitatis, / uel itineris unquam minueret occasio; ex die q
uo / de monasterio suo profectus abiit, usque ad diem quo / defunctus est, id es
t, a pridie nonas iunias usque ad / septimum kalendarum octobrium diem, per dies
 / centum quatuordecim, exceptis canonicis orationum / horis, cotidie bis psalte
rium ex ordine decantare curauit; / etiam tunc cum ad hoc per infirmitatem deuen
iret, / ut equitare non ualens feretro caballario ueheretur, / cotidie missa can
tata salutaris hostiae deo munus / offerret,excepto uno, quo oceanum nauigabat,+
et tribus / ante exitum diebus. / 23.  Obiit autem septimo kalendarum octobrium+
die, / anno ab incarnatione domini septingentesimo sextodecimo, / feria sexta, p
ost horam nonam, in pratis / memoratae ciuitatis; sepultus in crastinum ad austr
um / eiusdem ciuitatis miliario primo in monasterio geminorum, adstante   ac psa
lmos resonante exercitu non / paruo tam anglorum, qui cum eo aduenerant, quam /+
monasterii eiusdem uel ciuitatis incolarum.  Sunt autem / gemini martyres, in qu
orum monasterio et aecclesia / conditus est, speusippus, eleusippus, meleusippus
, qui, / uno partu matris editi, eadem aecclesiae fide renati, / simul cum auia+
sua leonilla, dignam loco illi sui / martyrii reliquere memoriam, qui piam etiam
 nobis / indignis et nostro parenti opem suae intercessionis / et protectionis i
mpendant. /+