To leydi Kaydara kaawnoyiindi
--- Taalol taalaangol taaltee.... 1
--- A ngoongoto na ?
--- So to baddi pijooji ley leeleeje jamma
taalol am yo seekata aadi janta.
Tuma jammaaji dabbunde poo'dii njuuti 5
taw mottoo'be wakkati jaange catti,
jantam oo yo taalol wela he'daade.
So taw 'dum nyaa'da-waare e tekka-teppe,
yo nii taalol yo soobee pinndinoowol.
Gaajotoo 0 min nafoowo mi pinndinoowo. 10
--- Tallu wara ...
--- To Kaydara leydi muu'dum kaawnoyiindi ,
walaa ne'd'danke waawoya darna hi'b'ba
fa  anndina en nde wannoo maa 'do wonnoo.
, Yo caggal kaa'ye njoordii  duu'bi see'da 15
tawi ginnaji  asidii maaje tildii.
Hammadi ruuyti yehi  daroyii e boowal,
nde oolol kan'ninoowol fooymi yeeso
hono ndee fooyre yaynata Laam'do 'Dokko
so mo fina fajiri maa duu jemma leloyoo. 20
Bulii gite makko, 'nari kiin nannyinii mo
faa Hamtuudo fappitorii e gootol
'dati tati paa'di boowal nde mo tinaali.
Ko yaa'bata teppe muu'dum du mo nanaali.
mo duule ga'daa'de baage je'daa'de 'duu'dde
'de nanndi e suudu laamu sukaa'be cinkaa
fa kawra e ummagol kaananke laam'do.
Gite Hamtuudo teeroy teetorii 'dum.
Noppi dahaama 'nari kii siiroyii 'dum. 30
Mo ronkii yiide aadee ardimaa mo.
Nde 'booyoy see'da, Demburu darii e luunde.
Mo sooynii 'bee 'di'don artii mo warde
so naati e feeyo ngoo fay tinondiraali
no 'be poti nannyireede 'be keptinaali. 35
'Doon Hamtuudo eewnii : " 'Bi'b'be yaayam!
turee faa ley'da haya koo korga laam'do
mo wootere anniyiima hunyoyde kuurle.
Cuurki ka'doyki gite mon yiya na ummoo
Laam'do mo juu'de ujune 'delmitooje. " 40
Ko wonnoo siiri 'daltoy wor'be 'diiwti.
'Di'don kala tottitii faa ndaara kaal'do.
Ta'dton 'bee wor'be ngonti no kaatineeje
ga'daa'de na tay'binii ley gaabuguuru.
Sawtini daande saatiri semmbe sanne 45
nde wii : " Ee mon onon 'be 'be fooyre nannyi!
Njehee naatee e toggere maamiraare
adiinde e ca'y'ye kala fuu nokku ke'b-'don.
Lohee, ndiiwee, ndogee, nanngee ko ke'b-'don
nga'don 'dum kirse moo'don duppoyaa'de. " 50
Hammadi tawtinii Hamtuudo Demburu.
'be mbari 'dum kutti na'bi 'dum faa e boowal.
'Be ku'b'boy yiite mawnge 'be tippoyii hen.
'Be toowti 'be doomoyii faa rocca hanta. 55
Nde metangal nyaamunoo tew oo fa hanti,
'be nantoy sawtu go'd'do na sonka sanne :
--- " Ee mon Hammadi, Hamtuudo, Demburu,
sadaka mo ittu-'don oo kaa ja'baama.
Jahaangal mon to yaamana-juuju ley'de , 60
kanyum wona huunde battane mum weloore.
Njehee mbuuwee karal ngal yiite monnoo
e muu'dum yeendu mon fade mbeeyu mo'dde
ko monnoo yeendu moo'don nduu mo'dannde. "
Taton gi'yiraa'be  'bee njehi mbuuwi nokku. 65
Temmbu 'be njiiti 'doon 'deppere tefaare,
'be kuulii tatte mum kala tatte huulii.
Tay'bere pilndi muu'dum kuule jeenay.
'Ban'ne e hayre ndee berkaa 'baleeri,
oo too 'ban'ne duu tardaa ndaneeri. 70
<1Sawtu mbeeyunkeejo wii :>1
--- " Ee mon waayiraa'be! pa'deeji 'boornee,
'bamee danngaaji moo'don mbakko-'donno.
Kala fuu gooto moo'don jagga sawru
saanga e saanga fuu he'ba tuugoyoo hen, 75
noon duu soggiroya daabaawa riiwndi ".
'Doon nii temmbu nii wiirniingo junngo
hono du bidiga wayliti tay'biniinde .
Nde suu'doy ban'ne mayre ga'daa'do 'balewol
nde soomtoy tatte mayre gujaa'do danewol. 80
Kali-kali dar'de jeenay paa'de leydi
'banngani waayiraa'be taton ndewoy 6 hen
fey 'be ja'yaali, fey fey fey ja'yaali.
'Nabbirgal 'dowoy 'be na'boy e boowal.
'Be tawi 'doon 'daalli tati diiwndaa'di di'y'ye , 85
kanyum e njoo'baari fuu anniima doomi.
--- " Foofoo mon yahoo'be to ley'de yaama !
Annii 'daalli tati faa kurkanoo on.
To yeeso danyon no ye'da on go'd'di oo
mo laatii 'bunndu anndal waamnde nyeenyal. " 90
--- " Hono mo wiyetee, hoto mo woni ? " Hamtuudo lamndii.
Mo 'beydi e 'dum mo wii : " Ee maa kaaloyoowo,
aan homo kaalanaa kam, honto ngon-'daa ? "
--- " A anndan 'doo nde anndoy-'daa a anndaa,
mbaawaa munyde faa anndaa, a anndan ". 95
Taton gi'yiraa'be nanngoy yaade laawol,
homo fuu 'daandi muu'dum sogga yaade .
'Be njey njehi sanne faa 'dum wonti sanne;
so taw tan yaadu, nii laatiima kayru!
'Be 'betti 'de konnunoo kala 'bi'b'be Aada  100
'Be pe'y'yoy 0 togge cukke 'de cuumtoyaaka.
'Be caami e feeyo yoorngo wa'doyngo ko'd'doy;
engo nii da'd'doyii faa kaaddi yitere.
Walaa keccol; e ley ngoo huunde yiyataa
so naa taw naange tan ana womna 'bi'd'do. 105
Ndiyam ko 'be njoo'binoo kala hanti timmi.
'Be 'dom'dii 'domka annii 'naasa konondol .
Doonyorgal 'be cooynii na yaara heese
e dow balangol na fonndi e ma'b'be warde,
na 'yeewira tatte fuu gite baylitii'de 110
tawee waylaali fey fey hoore maggal ,
waylita noone muu'dum wonta noone
ko fiiltii ku'd'de winnde no muuyi nannda.
Hammadi 'yeewi ndeen yaadii'be noddi ,
mo wii : " Ee mon! onon 'bee 'bi'b'be yaayam 115
ngaree ! daabaawa ceekunga aadi 'yeewee !
'bodoowa, ja'yoowa hakkunde yaa e warta!
nga waylita noone, noon gite talla ndaara
kala tatteeji hoore nga sottinaali . "
<1Doonyorgal wii :>1 120
" Binngel Aada laawol maa'da jokku.
So taw 0 taykaade nii woni sommu lobbo,
anndude de'y'ya 'dum ha'da halkoyeede.
Min mi arannde ndaamaa maale ley'de
yaamana-juuju, Kaydara sirru kam jey , 125
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
, 'Binngel Aada aan koo haaka wella... "
Doonyorgal nde haalnoo way no momtaa,
majjiri siiri; ndeen Hamtuudo sooynii,
mo yii wilwilndu nii heddii mo sonka : 130
--- " Eehee 'bi'b'be baabam koo! ngaree gaa
njiyon foofooru nduu koo yalla jinni,
maa daabaawa maa duu foondu poole
jeyaandu e pooli Kaydara ley'de laamu "
'Doon wilwilndu kam duu sonki haali : 135
--- " Mi daabaa nyii'ye am 'dee ceedoyiima.
Bibjam 'dee nga'doy kam fedde pooli.
E ley cate koy'de am 'dee cinndorii-mi.
Fooyre nyalooma ha'da kam waawde yiide.
Ni'b'bere jemma ley muu'dum njiyan-mi. 140
Miin woni maande 'dimmere ley'de yaama...
yaamana-juuju; Kaydara sirru am jey;
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Ndeen wilwilndu wii nii kam du majji 145
no doonyorgal wa'doynoo dey so lalli.
Taton gi'yiraa'be sattii muuy'de yarngo,
haya noon feeyo annii juuta yaade,
hono suu'diingo hommbiti 'dum na foo'da.
'Domka no jaalorii faa 'daalli kuunii; 150
kuunol majji ngol dee sirwiniima
'beydii taa'dugol du e yaadu majji.
'Di beekoya beeku celbu'do, beeku gul'do
ndaamaa 'domka tampere ne'y'yiniri 'di,
taa'dini 'beydi, nduu maa woowndu taa'dde. 155
Taton 'bi'b'be Aada 'bee kaa tampoyi faa
pekkori dullitoy faa kala 'be majji.
Maayde e hoore muu'dum han wonana 'be
kisal ngal faa 'be njeloyii sanne sanne.
Taton 'bee, Demburu woni 'burtii'do semmbe 160
keddoroyii'do doole 'de sooyniroytoo.
Imo yaha, junngo makko fawii e tiinde,
faa wa'da 'dowdi reenoya ndaarle makko.
Mo sooynii yaare mawnde na suppoyii 'be,
ende nii 'naara wara, ende fay e ma'b'be. 165
Jahe kala woorataa, nde yo maamiraare.
Hal'boy 0 Demburu : " Ee 'bi'b'be nawli-neenam!
'diiwtee e pekkorol anniima faatii;
soobee faa e men doondii'do baasii.
Ee cal'dam 'yeewru'di! 170
Ee mbasu fulkuru am!
Ee tekketam jaaru'di ladde !
Ee ra'do am tee'ntinirngo!
Ee naaw-reedu !
Ee caaru e lammoreede! " 175
Goytaali 'di Demburu woytii 'diiwtinoy 'be.
Hammadi kam e noon Hamtuudo cooynii
ndee maa yaare faa nde 'be conki cirki :
--- " 'Dum woni ndomma ginnel ka'y'yinoowel! "
<1'Doon jaabii 'be yaare nde wii :>1 150
--- " Mi wanaa 'bii ter'deyanke wanaa mi Seytaan .
Yo mi daabaa nga nyalmintaa mo goppii.
Luwe 'di'di kokkoyaa mi jogii'de maanaa.
Laaci jogii-mi 'boyloya 'dum e mbeeyu.
Nyanngere kam e nguutu yo in'de luwe am. 185
Kural laacam yo 'naccal jommbitorgal.
Mi dikkoto tan nde wootere nii ndiman-mi.
Ko reedude tinndinoyta yo 'beydoyeede
to kala poofooji min kaa 'dum yo maayde.
Doonyorgal yo mawnam, on nji'ii 'dum; 190
noon wilwilndu 'binngel bappiraawam.
Miin woni tata'bo ndaamaa maale ley'de
yaamana juuju, Kaydara sirru am jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... " 195
Ndeen dee Demburu nanngoy 'bernde mum wii :
--- " Yaare nganyaandi, kaalnaa kam no wattee ,
ndiyam danyoyee e nder ndii leydi maa'da;
'dam woni yaayiraajam nguurndameeje,
miin e sakiraa'be am ana maaya 'domka. 200
Njurum, ndeeraaku boosori-maa-mi Kaydar ".
Yo ndeen dee yaare ndee duu ja'b'bitii wii :
--- " Nanngee ngol , ta oonyee ndarto-'donno
fa nde majjir-mi on fuu mbowloyonno :
--- " Eehee maa'da, 'binngel yaaya 'balli; 205
kammu wa'daama kam woni gurmu leydi
onon to'd'daa fa doomoya jarribor'di.
Sikke walaa minen kennii'be ndoondii,
nga min lohinoo nde hirsaa fetti koy'de.
'Yii'yam puuci fade muu'dum ju'deede. 210
Ngaa daabaawa dee woni kaawnoyiinga,
tonndu ngiroowu, 'demngal morri nyorwii.
Wonde suu'dii'be nanngii wonki magga,
'yii'yam magga fedoyii yor e leydi.
Mi'den nii paati Kaaydara biirnoyii'do, 215
tawee ana wo'd'di sanne 'badii'do Kaydar.
Kuncee kuurle fuu kala 'bi'b'be di'y'ye
ka'dooje yiyeede caalli to ley'de Kaydar.
Amen kirsaanga 'yii'yam mum ja'baama.
Wonii ndee huunde Joo-moo'don go'yiima. 220
Kuncee kuurle, kuncee kuurle haakoy.
Kaydara kaa ja'bii on mbaawaa salaade. "
Yaare nde wiirninoo tan Demburu tuggii
ana yima jaati konngol artinaangol.
'Doon nde mo wowli " on mbaawaa salaade ", 225
ko yoornoo e feeyo majjiri 'dannoyii'be.
'Buraa taa'bannde 'banngi e ma'b'be yayre
filiinde e nawre, danewal di'y'ye 'buu'b'de.
Taton gi'yiraa'be paati ndiyam na buura.
Hejjala woy 'be tawi 'dam naatataako! 230
Ndaamaa kuule jeegom da'd'dii bolle
annii piltoyii faa nawre huumni .
Baa Ndaamaari, Fokosere Neene, Ndaamaa
Kaawal Mawna-hoore yo 'dee ngonoy hen.
Biyaa'de na pam'di tooke e go'd'de majje 235
'deen sakiraaje tooki fa 'burti tooke.
Kala eti ma'b'be waylii wonti meere.
Demburu e yaadiraa'bee njaari caggal.
'Be toowti 'be pooftinii ley lekki mawki.
'Be ngondi e miilo nii kam e bontoyaade. 240
Hammadi sonki : " Holi ndee nawre kaay'de!
nde ko 'buri leydi ndii fuu bolle tooke
woni faddii'be 'dam maa jumpataake ? "
Mo yimi : " Ee maa ta'yoowal goddi nawre!
Bone hippiima 'dom'du'be faatu'be e maa. 245
Bone min kawri ki'b'bu'do, 'domka njoorka!
Mi'don nii maaya woorooroy e torra.
So ma mi yima bolle maa 'dee cirwinii'de
so yurmoo hettinoo jimi leydi am 'dii.
Mi iw'do e sii cu'baa'do to naange funna . 250
'Be iw-mi e mum ndewii ana cogga jawle
gila funnaange fa 'be njottii to gorgal
nyeegortoo'di heese na bammbi fayngo,
'dum dee 'yonngo manngo wa'doyngo huyre.
Nagge e neene homo fuu muyninii kam. 255
E 'binngel nagge ley hu'do mawnidimmi .
Nde ko'do wari weeri suudu amam ,
'biraa'dam wonta 'dum ko yara.
Nebbam duu dewretee ndeendii.
Mo maayaa 'domka leydi amam 260
Pati ja'bu fonndondirde kala.
So taw 'dum en'di nagge 'burii
'di kala daabaaji kanji cami. "
Hammadi 'baawo nii yimrii,
Demburu he'bi kille ana 'nuura 265
konngol yaare jannginnoo.
Caakanneeri 'doon yalti
nder njaareendi ndee nawre,
wari e 'dannii'be 'bee ndi yimi :
--- " Ee mon 'bi'b'be Aada! fotii 270
no ngorroy-'don e yurmeende.
Yo miin daabaawa yeru malfal,
mi baatu'do ter'de dee mi fuuyaa;
saayam noone mum ool'du;
ka genndam wojja-oola wa'daa. 275
'Di'di fuu diidi ni'b'bi jogii.
Mi'do anndaa 'do kala da'd'dii
Geno wa'di ceene njaareendi.
Mi war hokkorde on kanna,
mi waaltina wonki torraaji. 280
Uuhun ngoonga fuu mi jeyaa
e nder 'dii le'y'yi pallaa'de.
Uuhun ngoonga mi'do nanndi
e 'boggol-leydi coppoowol.
Teppere kaa mi tookaaka 285
mi mettaa yiide; ummee 'doo
no yaawri, iwee e oo nokku. "
--- " Noon fii worri " wii sawtu
gaa'do no iwru ley nawre;
--- " Miin woni naya'bo ndaamaa maale ley'de 290
yaamana-juuju, Kaydara sirru am jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Hammadi kam e mum yaadii'be ja'bdii.
'Be doomaa haala caakanneeri 'dimma. 295
'Be 'dowtii waaju oo gi'do waajoyii 'be.
'Doon nii 'be eggi ley ngoo feeyo njalti
tawi nyaamaali noon duu fey njaraali.
'Be cooynii mawki 0 cate noon mbiidiniiki
moylii juuti toowoy naati mbeeyu. 300
Hammadi nii adii kala sorde lekki.
Mo tawi tabe lella annii 'butti wii pett!
Mo wii gi'yiraa'be : " Ma mi sur'boo dihal kal;
ko muuyaa fuu yo 'dum rim sanne laatoo! "
Hammadi hippoyii dow reedu far'bii. 305
E 'doon nii temmbu gaygel suunci heewti.
Mo far'bii heewti, wontoy far'ba heewta.
Hammadi warri nii faa 'domka yalti.
Nde kaawnaa yaadiraa'be kumiima nyemmbi.
'Be ke'bi njari kaari, haako 'be kommbi loowri 310
- basi tati kebbinaa daabaaji njarnaa
ko heddii yoo'boyaa faa bal'de keew'de.
<1Hamtudo wii :>1
--- " Hoko woni sirru maa aan sewnde neema ? "
Gooto e 'bi'b'be henndu wiyoy e mbeeyu : 315
--- " Gaygel hortataa hiisee e maale,
maale 'de ley'de yaamana-juuju fanndii.
On naatii e ley ngeengaaji gotte,
yo 'dii ley leydi doomata jawdi Kaydar. "
Sawtu bel'do no kolli kam e googeeji, 320
sawtu gaygel yalti noon wowli :
--- " Miin woni joya'bo ndaamaa maale ley'de
yaamana-juuju, Kaydara sirru am jey ,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar;
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... " 325
Cooynii waayiraa'be to yeeso doobal .
Yoo maa 'demngal am , ndaa tew cu'baa'do!
Foondu 'be ndiiwi; Hammadi waayiraa'be
'be 'burdii semmbe, jolbu'do yii ko nyaama!
'Be cukkuno juuta-koy'de yo ma'b'bamaaru. 330
Nduu luttundu pooli kala sakiraaji mayru,
koyngal mayru gootal, wibjo wooto.
Ndu daasoo yaadu mayru yo teddinaandu.
Hammadi yaadiraa'be 'be cukku yaafi
'be nga'da kama nannga poolal fay fitaaki. 335
'Be caakii pilni heddii fawde junngo.
'Be buuri 'be ma'b'boyan doobal 'be nannga.
'Be doppondiri colti caami faa 'be ajjii.
Yo ndeen haawniindu soortii soroy 'be yalti
hakkunde ley koy'de ma'b'be 340
diwoy ndu joottii .
Cili tati waayiraa'be
Demburu pillii.
Fa loongal wonti jali-jali jalkitaare.
'Be njananaa wonde doobal 343
yo seeka aadi.
'Be ka'b'bi 'be wellotoo'be ndewaa e yaadu.
Yo ndeen Hamtuudo lamndii noone haaynde
walaa fuu noon mo heerti lamndogal ngal.
Yo 'doon 'bii henndu jaabii : 350
--- " Yo nduu woni nawliroowal
jeyaangal ceene gotte.
Geno juunnoy ndu daande,
ndu 0 he'ba sooynoo to wo'd'di.
Ndu anndii leydi ndii 'doo 355
wonanii en suudu yaaya.
Ha'doytaa ndu 0 weeya see'da;
noon ndu waawaa juheede,
tarsiniindu 0 e peeye maw'de. "
Yo ndeen doobal ne jaabii he'b'bitii wii : 360
--- " Min woni jeego'bal 'dee maale ley'de
yaamana juuju, Kaydara sirru am jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Taton yugiraa'be keddii ter'de baa'de. 365
'Be keddii yaade laawol ma'b'be doonii.
'Be ngalaa ndiyam ngalaa fay nyaamdu njoo'bii.
Sunu nder 'bernde annii ardoyii 'be.
Mette wonkii jokki e ma'b'be ma'b'bii.
Ta mallondiraa mbiyaa 'de potu 370
waasude nyaamri laataade
yo faa'dude nyaamle luttondirii !
Taton gi'yiraa'be njolbii 'dom'di faa
so ittii koy'de maayde wa'da .
E'be nder janta doobal seeka aadi. 375
	'Be nanngu'be suppa darawol 'narrotoongol
fa 'be tellii e tolo mum regoregorde,
'be cooynii mawna-waare
yo damngal juuta-leemre
endi 6 nii wa'da wagga wanngoo, 380
ndi wa'da duu tella 'nabba,
ndi bammbina tayre 0 lekki,
ndi noo'daa 'noottataa fey.
Hammadi ndeen hal'bi haali
mo wii : " Ndaa wemmbinoore! 383
Ko 'dum fuu njannginoytaa
eehee ndamndi waare ?
A wa'u hono gorko maw'do
janngata koode kammu,
he'doo nana gabbe di'y'ye 390
asu'de nga'di reedu caalli
asiri 'dum heese heese.
Ko kolloy-'daa koo yo cumogal.
Hoko woni ngoonga maande ?
Mi 'ne'y'yii miin e yi'b'bam 395
'ne'y'yol doole kumpa.
Minen nii ndonki faamde
goral luwe tedda yiingo! "
Hammadi heddii na wiitoo :
--- " Eehee hoore gite am! 400
eehee duu noppi hooram!
ko njiyoton timmoyaali
hono noon nan'de moo'don. "
Yo 'doon 'bii henndu jaabii
mo wii : " Ee 'bi'b'be Aada! 405
e nguurndam moon njiyonno
ko heewi duu kawroyonno
maa on ke'bu waawde limde
noon duu huuloyaade
e hono noon manndikaade 410
ko yiyotoo junngo moomoo
so warti e layli ku'd'de
kanyum duu e joopotoo'di
so naa korfo-'donno
'do Kaydara ganndo layli 415
anndiroy duu no ceerdi.
Eehee moon 'dannoyii'be
kewtu'be 'bernde ley'de
yaamana-juuju ley'de ! "
'Doon e 'doon ndamndi 420
haljiti nii ndi wii :
--- " Mi jee'd'da'bo maale
yaamana-juuju ley'de.
So jakkirtee gorol
ko yo waare mawnde 425
mi wona ndeen gorko maw'do
mi hewta banngu .
Galaa'dam karnyi mum
ana wowwi sanne,
yo 'dum woni maande 430
ngorgam pene ngalaa hen.
E dow yuddaare
mi'do rufa aawdi daabaa.
Kaydara kam jeyoy firo sirru am oo,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar. 435
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Taton gi'yiraa'be jokkiti nanngi laawol,
'be tampii njolbi noon duu 'dom'dinaama,
ko njii ley yaadu nduu duu tampinii 'be.
Taton gi'yiraa'be meen 'bee muuyi culta. 440
'Be cooynii lekki mawki tibaaki sukki.
Carfal naange yulataa 'dowdi da'd'dii.
<1'Be mbNiyondiri :>1
--- " Njehen ley makki 'doon nii poofto-'den ne
ko newnata warana en faa itta laa'ba 445
ko way hono koy'di kuli-kuli koy'di mee'den ".
Homo fu e wor'be meen 'bee nanngi nokku
lelii lejjii e caggal mum na sinngii.
Yolbere rna'b'be 'baawo dumunna yaltii .
'Be 'dom'diti 'noottinii kala tampe njaltii 450
'Be mbii fa 'be 'noy'binoo tan lekki 'bol'di,
tiba mum huncitii yehi huuri njoorki.
Kii too yoori way hono defretee'de
tuma tuppiiki feewti e makki wuurtii 0.
Taton gi'yiraa'be gonti e naange wulnge, 455
nguleeki mbuduuri soortii e ma'b'be 'doy'di.
Walaa fu ko fonndetee fota kaaweseeji;
e hono oo dammbitittee bidiga ga'd'do ?
<1Demburu wii :>1
--- " Bi'b'be yaayam, ko woowaa nyaaku wommba e piinduki 460
tampittaako ley cate maayde yoorni .
Enen duu mbaylo-'den ne njehen ne ley mbilitikki;
'dalen ne 'dalaaki keccol. "
Taton gi'yiraa'be ndoondii kaaki eggi.
'Be njehi cori 'buumri 465
ndaa kii nguurtinaaki.
Yo ndeen Hamtuudo duu wii :
--- " Haya koo mi sikkitaaki,
en naatii ley'de kaay'de.
Gite na njiya golletee'de 470
tawee hakkille faamaa.
Ko njii-'daa fuu yo Kaydar,
nanaa yaha faa to Kaydar.
Mo jey miin oo yo Kaydar.
Ko 'dum ha'di 'bernde tinde 475
anndina maale
beemnu'de min to ley'de
Kaydara gelle muu'dum ?
Hoto hen mo'y'yo jinni
semmbina kille faama 480
fa miin ke'ba maale faamu
anndal layli ku'd'de ? "
Yo 'doon 'bii henndu jaabii
<1mo wii :>1
--- " Suka baylo kaa wifoyan 485
fa 'dum wa'da duu'bi keew'di
fade mobbo mum jannginde
anndal ngoonga kala ku'd'de
ga'doowal faa mo waawa
waylude jam'de wa'da kaaki 490
gollirtee'di soobee.
Ko ha'di oo nyemtinonno 0
ee moon 'dannoyii'be
to Kaydara ley'de kaaw'de! "
'Binngel henndu tuma de'y'yi 495
yo ndeen tiba lekki kii saytii
wirfiti faati e ki wonnoo.
'Dum wa'di watti laabi tati.
Nde Hammadi wii 'be : " Sikke walaa
'dee 'di'di duu e maale jeyaa ". 500
Yo 'doon nii foondu wordu diwi,
noon'dundu lee'bi faa sanne
sonndu e koy'de mum ngojji
hakkunde le'd'de diw-diwni,
endu wiya : " Jooni on kewtii 505
faa ley wuddu gure gotte; "
njaadini daa'de le'd'de 'di'di :
--- " Minen ko min funee'be 'di'don.
Minen ngoni ngora ndewaa'be 'di'don.
Minen ngoni jeetta'bere ndaa maale ley'de 5'0
yaamana-juuju, Kaydara sirru kam jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
No haawnii yolbitiri 'dannii'be palti;
'be coobii e yaadu kaa 'be anndaa to paati, 515
waajibi tan yehee e'be yappa yaade.
'Be yaada e beeli tuma 'diin yappi yaade.
Yo ndeen nii Demburu kaa heddii na nyuunya, :
--- " Wii kam Manna , eehee baddo! mo'y'yu!
Mo'y'yan 'bee 'di'don saaraa'be maa'da. 520
Jeenay lebbi a'da soomii e rannga
yummaa saawu maa hono maay'do hasnaa.
No tii'diri abba maa duu golliroynoo.
Te'bitine juu'de makko mo wuurniroy maa
Capan tati lebbi tati 'diin ten'niniroyaa 525
capan tati tawti giye nooro-caggal.
Yoo abbam ee neenam yoo mi annda,
mi anndana oon fa semmbe tagoowo 'dowa kam!
Minen entaa wa'doy miin muuyna anndal!
Sikke walaa yo miin paatoy'be Kaydar, 530
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar. "
'Booyaa fuu ko Demburu tilii e yimde
nde kokowol puucoyii he'bi sella 'banngi.
Taton gi'yiraa'be 'bee fuu ceedoyii ngol :
--- " Miin ewniima maa Geno Laam'do kammu! 535
Miin giisii e kokowol hanndo faada 6
<1Hamtuudo wii :>1
--- " Tewten narrugal naaten ne yaama,
tawoyen ton mo ana ja'ba tinndinoya en
fa annden huunde ko na wa'd'doo nga'den ne. " 540
Taton gi'yiraa'be naati e wanngoyaade,
ke'baali damal e ngol 0 mutungol e duule.
<1Hamtuudo wii :>1
--- " Joo'doyo-'den ne 'doo nii doomoyen ne,
yaamana tomotte gom wara faaboyoo en ". 545
Taton yi'diraa'be keddii 'doon na ndoomi,
tati jammaaji hono muu'dum nyalooma
'be ceki tampii e doomude 'dum ko anndaa.
'Be muuyoy yaade, oon tuma tayre senti
toowal tayre ndee 'dum kuule jeenay 550
jakkaa kuule tati ngoni njaanji mayre
nde iwi dow saami 'doon nii muti e leydi.
Yo ndeen 'dannii'be 'bee cooynii togooru .
'Be naati e mayru tawi 'doon jogginoori.
Yo noogay e lebbi 'di'di ndontoori waalii. 555
'Be njii e ndi nii wi'doo, endi tewta gabbe
caam'de nde msjji ley ndu'dinardi soomii.
Jimoowal fajiri oonyoy hoore 'yeewi
nano muu'dum e nyaamo fa faami juhu'be,
faa du mo holla 'nari jogolol dariingol 560
e hakkunde hoore makko yo tarsiniingol.
Yo 'doon 'dannii'be naati e ley togooru.
'Be cukkuno ndonto tan wonnoo e mayru.
'Be tawi 'doon kiikalaawel waasa koy'de
'de muu'dum nanndinaa hono ter'de mbooddi. 565
Ana hommbii na nyoofii e hoore muu'dum.
'Be jowtiri needi kaa no 'be ruuboyaa'be
mo yoga mum ne'd'do faa tan naanni foomre.
Gorel yoga ne'd'do noon yoga mum yo mbooddi
diccinii wii 'be : " Jam ja'b'biima 'bi'b'bam! 570
Mo'y'yere naannu on nder suudu am nduu;
tinnee ndonto pati duumaare yalta. "
Taton gi'yiraa'be keddii anni lamndoo
ko 'dum wa'di koy'de mbooddi wanyoy ndi yalta.
Ke'baali e hoore ma'b'be jawaabu lamndii. 575
Juhi tan ndonto fiiroy weeyi yalti.
Wor'be taton ndi diwi faa hewti yaasi.
Gorel nayewel tawii tewtoyno nyaamdu.
Warii tawi ho'b'be muu'dum ana maaya hersa.
Sabu dee foondu diwi faa hewti yaasi. 580
<1Gorko maw'do wiyani 'be :
--- " Hono wa'di on taton kala njeebi-'donno
fa ndontoori ndii he'bi yalti yaasi ?
Mi nekkii on njohon nanngonno ndonto
pati danya hewta ley boli saare sarkoo. 585
Taton gi'yiraa'be ummii fa ma'b'ba ndonto.
'Doon nii ndonto waylii wonti njawdi
luwe ana mbiidinii 'boccoo'de 'butte
fa cukkaa teyfe basi 'di'di takkaa so loowaa.
Ndi heddii na jagga dow nay koy'de mayri. 590
Taton yi'diraa'be ngarti e gorko maw'do
'be mbii : " Ee abba baajol! ndaa ko min njii.
Ko min ceedii mugii min ha'y'yinii min.
Nanii ndontoori maa wayliima njawdi,
wonii kalahaldi wolwoldeeri buuran. 595
Darii e damal na faddii 'doon na falkii
he'bataa gooto ley dumaare naata. "
Maw'do 'badiima nyammini ho'b'be mum 'bee.
Nde 'be tilinoo mo wii : " Haya mi'do nii yalta
kasen tinnee njawdiri hewta naata 600
e ley boli saare wommboo yaa na warta. "
Caggal nii 'be nyaamii, 'be 'noy'biniima.
; Njawdi diwi e ma'b'be fa weeyi yawti,
ndi se'bi sellaaji nii boli saare naati.
Nayewel ndomma wartii anni wuundii 605
sifa ndeendi keewndi mafii ko soodi,
ko soodani ho'b'be muu'dum anni waddi.
'Been maa ho'b'be njaadiri hono no pooldaa.
Ndomma nayewel wii :
--- " Kumee tii'da, nanngee njawdi pati naata ley boli. 610
Mi'do niima yaha faa hannde tewta hiraande moo'don. "
Tuma ndomma nayewel yalti, yi'diraa'be kala taton
kumii tentilii faa nannga njawdiri ndonkani.
Gori-mbaala diwi faa toowi yawti balaabe 'bee,
ndi sarkii e nder boli jagga dow nay ndi jarwundi. 615
Ndeen ndomma nayewel warti waddi ko nyaametee.
Mo habraa ko yani koo, ho'b'be makko 'be kaalni mo.
Ngel wii :
--- " 'Dum haawnaaki noon du mi tikkanaali
taton sagataa'be ndonku'be marde ndonto 620
so ndonkii ha'dde njawdiri he'bde boowal.
Nga'diree ngaalla 0 nyaagortoo-mi tinnee
etoyon manngoyon daabaawa dummbee. "
Taton yi'diraa'be landini fa nannga njawdi.
Nde 'battii ndee ndi waylii wonti ngaari 625
yo ndii sappoori faa 'di'di yowni duu'bi,
luwe mum mawnu noon duu tee'nu cee'bi.
Ndi nyippoy hoore buurani fa'i e ma'b'be.
Kisal 'be ke'boy 'be kemroy teppe gul'de.
Nii nii ngaari ndii sarkii e saare, 630
ndi hawa gaa noon ndi hawa too limna yim'be
kanyum du e ku'd'de endi nii towni hoore,
laacol ton'ninii endi nii hawa ko we'dotoo.
Ndi haljini yim'be fuu ley laabi ngenndi.
'Bernde 'butaa kulol faa yaayiraa'be 635
ndogi ana nanta paykoy mum na moopta.
Sakoronkoo'be karnyii karjogooji.
Homo fuu tewtoyii nokkuure waawi.
Ndeen kaananke yamiroy ngaari waroyee.
Yoga waanyoo'be 'bami kure labbe wakkii. 640
Kaa yoo yoo! 'be ndonkani ngaari fay puu.
Endi nii sotta hono dulu dun'ya kaaki.
Gorel ngel koy'de 'boggol-leydi wiyani
taton yi'diraa'be : " Ummee koo ndogen ne
fade noontardi hewtude coobe naata. " 645
Rewti gorel na sonkina jeertinoyde :
--- " Haya koo yim'be! njaltee faada moo'don,
paddee ngaari ndii pati naata dunndu ;
yo bonnde nde innataako rimanta en fuu. "
'Be calii rentoyde ke'ba noon ngaari jaaloo. 650
Ka'bor'de 'be nyappii homo fuu hoore hinnii,
daranii tan fa kore mum waawa hiina.
'Be nga'di kami ndonki nanngude ngaari jarwi.
Ndi buuki e ma'b'be dun'yi 'bee samminoy 'bee.
Ndi hun'yi kine dow ndi suuri na jagga yaade. 655
Ndi suppoy hoore endi doga faade ferro,
fa ndi he'bi naati ley hu'do mawko toowko
ndi waylii wonti 'yulmere 0 wowwinaande.
Hu'do koo hoondi wa'di mete jaa'bi le'd'de.
Metangal 'nabbi dow cumu humni paale. 660
Yawwude 'dum 'buraa him'yaango yitere.
Kala fuu hoondi roccoy wonti ndoondi.
Walaa fu ko fitti kala kala maayi wa'di muk.
Tuma ndeen yaadiraa'be taton 'be taykii
'be njii 'be kisii, yo ndeen Demburu yani wii : 665
--- " Hoto fuu enen ngon-'den onon koo 'bi'b'be yaayam ? "
Ndoo'yaandi ndeen jaabii wiyoy : " On njottike
kaawniindi leydi nga'daandi nannyoya naa'd'do 'dum,
damal leydi ndii nannyirdi seekundi aada fuu. "
'Doon luurde waande no ndomma nayewel 'banngoyii 670
ende uuma weeya e hoore yi'diraa'be 'bee taton :
--- " Miin kaaldo moo'don oo e kala fuu ko ceedi-'don,
minen ngoni jeena'bal ndaamaa maale ley'de
yaamana-juuju, Kaydara sirru kam jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar. 675
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Taton yi'diraa'be mbeltii 'be ndoccoyaali,
'be manngi 'be tokki laawol fuu adinngol
'banngi e ma'b'be nga'di debe bal'de e'be njaa
debe jammaaji e'be njaha, kala nde 'daanii, 680
nde kala fuu ummoyii ana yaha 'be 'daanoo.
Gila toowaali naange e peemu hoore,
nyannde debeere muu'dum feeyo 'banngi
engo nii waaloyii ley kaa'ye toow'de.
To'bo to'bi di'y'ye dewi faa ceeli baamle 6s5
'de nanndi e daabe muutare maw'de ter'de.
Nde 'be joli feeyo tan nii kooli nga'doyii
dille yimoo'be heew'be na gooyta daa'de :
--- " Jaka poofooji kala fuu dummboyaa'di
dahaa'di nde yoof'dataa. 690
Maayde na yu'b'ba tagga nyalaa'de to'y'ya,
dumunna na yoola maayde na moosindoo 'dum.
Henndu wifooru honndina yiite jaawa.
Ndaa wonkiili ana ngondoy e torra.
Nun'du'be ittoyan faa laa'ba janngal. 695
Haalnam iwdi maa ee 'binnga Aada!
e hoto hen paatu-'daa ee taani Haawa!
Daabaa koy'de 'di'di haalnam ko ngon-'daa. "
Taton 'bee fuu yo Hammadi samti waawde
juheede so yu'b'ba tawa fay miiloyaali 700
nii mojaaboy mo wii :
--- " Nguurndam e maayde wa'daama nder mee'den ho'dii.
Anniima gannde e gannde annii cippira.
Ndiyam 'dam e ndaa maa leydi an'don duura tan.
Kala poolgu he'boyaa nyaamo 705
nano mum daccitoo.
Tino fuu danyaa funnaange
gorgal murso woni.
Ndaa njolbu anndal koo
yo metengal ku'b'bungal. 710
Yoo henndu anndal maa'da
wifa ngal honndinaa.
Minen min du'iima adii,
nde du'etee min nga'dii.
Min deeroyii 'do na haani 715
kose nguure ja'b-ja'bam.
Min ittoyii pettel nebam itte min nje'dii.
Min njalti ley to'b'bel
to'baangel no haawnorii,
he'bi naati loowel wirnoyaangel suu'doyaa. 720
Mi'den paati faa nyola-ta'ya.
Mi'den paati luu'bugol.
Mi'den teewni birfal layli.
Poofooji min tagaa.
Minen ngoni tagaa'be tagoo'be. 725
Njoof'daali 'dannagol 0.
Ko jam min njelii.
Min paati faa faada Kaydara
wo'd'da sanne 'badii'do Kaydara. "
Yo 'doon nii feeyo ngoo fuu renti jaabii : 730
--- " Mo yo'boyan golle moon oo mursataake!
Njehee to Kaydara wo'd'da sanne 'badii'do Kaydara. "
Taton yi'diraa'be oon tuma naati feeyo,
'be cooynii faa to wo'd'di na sur'ya weeya
'di'di looci di'y'ye na kawra dow cola caama ley 735
hongol fuu to gonngol ngol iwoynoo naattoya.
Yi'diraa'be 'bee njey faa ndarii e nokkuure ndee,
'be taykii 'be tawi 'di'di 'bulli 'butti na sur'yondira
ana kokkondira di'y'yeele ana njoppi wooturu
tata'bordu yoorndu wa'daandu hakkunde cir'yu'di. 740
Hamtudo wii :
--- " Kaaweesi ndaa ndee haaynde heyre ko 'dum ha'di
fay to'b'bitere 'buttaa'di solataa saama ley
nder nduu ndu kokowol yoori faa ana gebbinii
wa'di cuu'di nyebere sabaabu fay 'doo maasata ? " 745
Tati 'bulli njaabdii :
--- " Min koytemee'be taton minen ngoni sappoo'be
ndaa maale yaamana-juuju, Kaydara sirru jey,
go'd'dii'do sanne 'badii'do oon woni Kaydaraa.
'Bii Aada, aan koo haaka wella... " 750
Taton yi'diraa'be 'bee anniima njaa.
Jamma e nyalooma 'be njappa yaade 'be 'den'yataa,
paalaaka fay hoto yaadu nduu fay na'bde 'be,
won tan ko foo'dta 'be semmbe biirnii'do cattu'do.
Geldol walaa ana sii'boyoo 'be 'be dawrataa. 755
Hono no ndiyam naatirta kondondol jar'do 'dum
hono noon 'be ngay e'be naata ley oo semmbe goro
maa duu no henndu e hinere kala poofoowo 'dum.
'Be kerataa e yaade sabaabu mbaawaa 'noottude.
Taton 'dannoyii'be njiyoy to yaltirde feeyo ngoo 760
ndaa gorko gooto na teena le'd'de na fawondira.
Nde mo eti mo huncan fuu mo ronka no teddiri,
donngal mo waawaa huncu jala sanne herkita,
mo sorkoo e ley guutuure teena mafoo wara,
ko mo teeni 'beyda e waawre nde mo ronki huncude. 765
Demburu wiyani yi'diraa'be mum :
--- " Mi'do miila annii oo mo anndaa ko haani wa'dd. "
'Doon gorko le'd'de jaloy e soobee wirfi wii :
--- " Capan tati e 'di'di nyii'yam na ki'b'bii e hundukam.
Capan tati e 'di'di duu'bam yo 'dum nii njaarata. 770
Gitam 'di'di e gudde noppam yo 'di'di mum'daali fey.
Mi'do te'a mi 'beydoya teddugol ngal ndonku-mi
huncoyde donngal 'ne'y'yinoowal noyka kam.
Mi anndii mi anndaa huunde fuu ko nga'dan-mi koo.
Aan miil'do aan a'da anndi haa ko a anndoyaa  775
min koy wonoy sappo e goo'berde maale, ndaa
gure ley'de yaamana juuju, Kaydara sirru jey,
go'd'dii'do sanne 'badii'do oon woni Kaydara.
'Binngel Aada, aan koo haaka wella... "
Yi'diraa'be men 'bee pe'y'yidii feeyo timminii. 7s0
E'be njoondorii funtoyde dow 'burngo mawnude.
Worraali noon fey kaa 'be cooynii toowaangol
koko njamndi toowngol naatoyii duule faa nyotii.
Fade ma'b'be hewtude kille ma'b'be mugaa'do fey
'be nani sawtu ana eewnoo to dow annii wiya : 785
--- " Mi 'bii henndu, ter'de cuurki dow mbeeyu ko'd-mi koo !
Mi'do naawa 'doon faa toowa 'bii Aadama yiya
gite wiirnoyii ee 'dannoyii'be 'dalee dukoo 0.
'Dalee daa'de moo'don ley'da ko on kewtiima.
Kala maale njii-'don 'dee wanaa baayte ngarroyaa  790
Dame cuu'di keew'di mutii 'de njoolori hoynude,
hono keew'de ana fay halkoraade sabaabu mum.
Walaa fuu ko keddanii on so naa naadde luumndu nduu,
nanee kayru woni sappoo e 'di'da'buru maale ndaa
gure ley'de yaamana-juuju, sakitiinde maale fuu. " 795
Yo ndeen ban'ne kokowol omtoyii ngayka njaajuka
ka hoontoy e nokku 'butaa'do kuudiiji comnu'di :
kuudiiji buubi e borde pallaa'de jilloyii
nder doodi pobbi e ga'd'de waasuuji 'duu'du'di.
Hammadi kanyum e yi'diraa'be naatoy ngayka kaa s00
'be nyiddaali fay hono nii, yo ndeen ngayka waylitii
ka wontoy wa'daa ndaa suudu mawnundu we'd'ditii.
Uuraa uuri ukkitii aafoyaa joonde kan'ne dimo
ana joo'doyii dow mayre poofoowo jom ko'e
ko'e jee'd'di sappo e juu'de 'di'di 'dum nii jogii s05
kaa koy'de mum yo capan'de tati 'dum limtoyaa.
Homo oo ? Yo ceeku'do aadi oo woni Kaydara
bayloowo mbaaki no muuyri ngooti jogaaki fey.
Hammadi he'b'bitii wii :
--- " Minen min 'bi'b'be Aadama min dahaa'be; 810
ko dahi min semmbe maw'do mehaa'do;
'dowii min waddi faa 'doo, min jiyaa'be.
Yo min kurkaaji Kaydara min nja'bii ma. "
Kaydara wii 'be : " 'nar'dii haala moo'don.
Ko kaal-'don koo welii kam faydinii on. " 815
Nanee oogir'de Kaydara gotte ndoomi.
Mo eewnii e majji wooturu wii yo hokku
tat-tati diiwle kan'ne ko 'daandi roondoo
mo hokkoya 'dum taton 'bee waayiraa'be.
Hammadi wii : 820
--- " Eehee maa'da Kaydara min torii ma
e dow laawol na'boowol faa e maa'da. "
Kaydara wii :
--- " Mi hokkii kan'ne faa nii ngollironno 825
so mo'y'yii kuuw'de moon kala njiitoyonno
'baargal fay na'boowal faa e kammu
kanyum e kaliile paa'de to suttu leydi. "
Karkal laamu Kaydara giisini e mum,
ana wa'da ngiifu Kaydara faa na 'delma, 830
'delmere naange fey waawaa sifeede.
Ndaamaa koy'de karka na wowla wanngoo :
aranal majje ana wiya Henndu-Mawndu;
'di'da'bal majje wiya Jer'baali-Leydi;
tata'bal ngal kanyum kaa Waame noddi; 835
naya'bal ngal kanyum Cumu-Yiite to'd'dii.
Hammadi kaa najii noon munco'diroyii
ko mo yiinoo e dow laawol e ko mo yii
e ley nduu suudu Kaydara gaabiriiwal.
Mo ha'b'bi e 'bernde makko si naa mo annda 840
ko woni firo maale kam e sabaabu majje.
So wa'di hen kan'ne mum fuu maa mo faama
koro mum toow'do oo nii fa mo itta kumpa.
Kaydara 'beydi 'daalli 'di'di e 'daandi
'Be kimmiri yaadu nii yo 'be ruttotoo'be.
Yo oon tuma Demburu wii homo fuu yo haalu
ko woni nder 'bernde muu'dum wadde kan'ne.
Hammadi wii : 850
--- " Banndam Demburu annii haani haalde
ko anniyi-'daa e ndii maa jawdi maa'da. "
--- " Mi wattan jawdi am fuu mi tewra laamu.
Mi hawjoo ca'y'ye laatoo laam'do maw'do.
Haalam haaloyee dammbam yimoytee, 855
kala hula kam mi ja'bataa go'd'do manoyee. "
Hamtudo wii :
--- " Aan woni muutaral noon bemmboyaangal !
A anndaa laam'be 'buri 'butteede torra ?
Wanaa no 'be njiiretee dow nii 'be ngorri. 860
Walaa fuu no watta fa mi ja'ba laamu naata.
Mi huuwran kan'ne am oo huunde 'burnde.
Mi wontan jaagotoo'do mi sooda sootta.
Mi 'beydan jawdi am ndii sanne heewa.
Nde Kaydara yiiti kam fuu maa mo haawnee. 865
Mi hebbina kan'ne 'butoyoo nyeeny'be njaaroo
'be mbiya : oo wal'dirii sabu yaadu juunndu
e keewal makko ndaa jaagor'de 'duu'd'de.
Diwii 'da'b'boyde sasa mum hebbineede.
Nanii wuro makko kala teyfaa'be mbatata. 870
Yo 'doon soottoo'be pucci ngaroyta kawra.
Konguru e mboolu nii e baaraa'di caaji
kam e manyaaji ka'b'bi e jugge 'duu'd'de
kija pija picca ana gaawtoo e leydi.
Ndaa galo maw'do manngal mar'do sanne! 875
Ko muuyoy wa'data tampere fuu joloytaa. "
Hammadi wii :
--- " So taw min kaa mi tewtoytaa mi laamoo,
mi tewtoytaa mi 'beydoya jawdi 'bura nii.
Yinoo ley mayri 'dum mi tefaa mi yee'baa. 880
Mi ha'b'bii fimre jawdam fuu mi wa'doyan,
mi tewtira annde kore 'dee maale njii-'den.
Yoga maa sikka faandaa am yo kaan'di.
Yoga wa'da 'dum yo hiilngo ngo toowoyaali. 885
To am min dee walaa fuu ko 'buurti toowde
ko ne'd'do na foo'donoo dow leydi ndii 'doo. "
Taton ana coggi 'daalli na ndiiwndi kan'ne
dimo 'dor faa walaa yeru mum yiyaaka.
Taton yi'diraa'be 'binngel leydi mbaynii, 890
mo Kaydara to'd'dinoo faa liwndoyoo 'be
wa'da 'be e kalluwol gure 'bi'b'be Aada.
'Be taykii leydi gotte na yaara caggal.
Taton yi'diraa'be ngay hono naa'b'be laana
ana ngo'd'doo fa cukkaa fonngo dirata. 893
Leydi gotteeji ndeen mutunoo e feeyo
faa mbiyaa kammu renni wirngallo
suu'da gure gotte jiile Aadaa'be.
Hammadi e waayiraa'be mum 'di'don
ngari e wuro mawngo maadi 'nar'dinaa. 900
'Be muuyi daakaade fa'b'ba bal'de tati.
'Be dullu ndii ngenndi naannataa ko'do
hono no naya'bere gure maale gotte.
Ko kaani wadde 'dannii'be dulloyii.
Noon 'be anndaa to mbaawi yaarude. 905
Naange tatiima sanne timminii
tata'be 'di'di, nimre annii wara,
jamma anniima taa'boroo maw'de
juhan 'doo wal'dinaa'be men hey'be,
mo wellita 'be wee'da ruggoyanoyoo'be. 910
Taton yi'diraa'be kaaldi tefi feere.
Gotte jabiyaajo 'dokko gere nyaamo
noon mo 'yuugaa'do duu mo 'yoogaa'do
yalti nder saare heddii na doga
no koppi mum moofi mbaawri fuu na 'nasa. 915
Mo wiyani 'dannii'be : " laam'do wii njehon
kanko woni laam'do ndii mo joomi am,
daakoyon 'dowdi bantineeje tati tutii.
Laam'do sankiima jawdi moon e wonkiili moon kala. "
Taton 'dannii'be ruubiri maayde gordugal woo'danaa 'be fay 'doo, 920
poo'dii faa e to'd'daa'de telloyii
Teeme'd'de tati sogone 'dum 'de ngo'd'dorii
ngenndi ndii ndi naannataa go'd'do. 925
Ujunaaji pooli na cannyi cuu'di muu'dum ley cate.
Ujunaaji koowondere na miira mirmirta dow leydi.
Poo'bal bantineewal 'da'di na 'yooltii,
ana nga'di kooli kokowol nii na toowi
faa ana mbaawi suu'dde tomotte wiirna 930
a yiyataa 'dum e ley leppaango wooto.
Hamtuudo e waayiraa'be ndenti tellii,
'be dee'yi e feeyo mawngo kenuuli ndaakii.
Hammadi kaa woni e taykaade le'd'de
'dee tati hettinaa'de ko pooli cirki 935
hono omo nana mo faama ko colli maaki.
'Baawo wi'daade makko nii mo sooynii
ko wa'i hono ne'd'do leggal kaa na deemtii
dillintaako fay 'doo nanndo tooru
wa'daandu fa yim'be ngara nga'da 'doon yelaaji. 940
Hammadi 'battitii faa heptinoy 'dum
gorel nayewel na 'baacii licce co'b'de
gere funnaange fewtini yeeso hooynii
anni 'yeewa karnmu majaali fey fey ;
joopoto cukkoyaa nii wonnde denngii 945
hoodere maa ko damrnbitoyaa e kammu.
Kanko e laatoyaade mo'daa'do miilo,
omo te'i cal'di makko ngalaa ko ngatta
so naa nde rno muuyi dillintaako fay 'doo,
'di ngattaa huunde fuu nde mo immanaaki. 950
Hammadi taykoyii faa huunde juuti
mo faami nayeejo oo joolii'do miilo,
artoytaako haalda e ne'd'do fuu pus.
Hammadi needi 'battiroyii mo tippii
konngol hunduko ana yallini mo jaaboo. 955
Mo jowtiri teddungal :
--- " Jam waali abba! "
Nayeejo wa'oy no paho fey jaaboyaaki.
Hammadi 'dimmitii jowtaango muu'dum.
Tampii meere kiikala jaaboyaaki. 960
Hammadi tampataa anniima doonii,
omo nii waalna jam nayewel na nuurni,
fay lettaade see'da wa'daali fay ndee.
Mo 'yeewoytaa mo haalda e kaaldo makko.
Hammadi, Demburu sekanii 'dum no 'duu'di 965
mo te'b'bii 'dum e balawal dukkinaa'do :
--- " Ngaalla gi'yam mo wii, sel haan'di'dinde!
E bando suka hecci'en 'bee nyaa'da ngaasa
'do ten'di e nyebere nyallata durde yiiloo! "
Hammadi hayboyaali gi'yum bilaa'do. 970
Mo faanni e 'dum ko faddoynoo mo wadde,
no gorel nayewel murii nuurnii e makko
nde silminnoo salii fay jaaboyaade.
Demburu wii :
--- " Hammadi ee a wontii kaawnoyii'do ! 975
Ko dimmoy-'daa e kaan'du'do muum'di itti ?
Mi hultii e maa'da dee fa'd'deede kille.
A'da nii yooloyoo kala nyannde fuu maw
gila njii-'den ne Kaydara inndiraa'do
wo'd'da 'badaajo Kaaydara 'balloyii'do. " 980
Hammadi hinnitii anniima hoownaa
gorel nayewel a waalii e jam wiyoyde.
Ndeen Hamtuudo yiinoo 'dum jalee'de
herkiti sanne pekkitoyii na waakoo :
--- " Ko Hammadi tewti oo batoyaa'do yaa'ba ? 985
yaa'bira ter'de makko hoolngo nuygal ? "
Hammadi haybataa fey mettinaali
ndaa gaajaate naaw'do gi'yum ga'doy'do.
Gorel nayewel mo 'battii faa mo faama,
mo yii ana 'naara dow mum 'naara-'naara 990
pamaroy cannyii geese e ngaasa maggel,
pe'ye ku'di tuundi kala annii ma di'd'di
keni adi ngaddi dow saayannde 'dibbi.
Mo taykii dow gorel nayewel na 'burtii
ley mum juudde cili 'di'di ki'b'bi pellet 995
busal nyaamal na 'buri nanewal tewaade.
Wowwude laabi 'di'di taykaama lolli
teppere hel'bitii suppoo daraare
ndee too ajjitii kam teppereere.
Gite leeleeje ndee ana nyippi leydi 1000
wonnde na farfitii ana faati faa dow.
Huruure wa'daande 'yii'yam loowoyaande
fenkii e tiinde kiikalawel na 'yuulnii
'yuugo gorel na toowoy 'burti hoore.
Hammadi yani e tennude tepta ngaasa, 1005
mo fi'd'doy licce soccoy ter'de laa'bi,
wanaa 'nara-'naara wanaa nyebereeji itti,
ten'di fa laa'bi kiikala hewti hoore,
heddii na 'boosa Hammadi gorko maw'do.
Mo 'boosiri heese wiya 'dum : " Abba jam maa! " 1010
Gorel ngel dillinaali ter'de muu'dum,
ngel 'yeewaali Hammadi tuma nde ngel wii :
--- " So juu'de ne'ii'de anndu'de 'boosii ter'de
'boosirii needi ter'de nayeeje coku'de,
nayeejam 'daaninoo'dam taaya yawwa, 1015
'yii'yam fiirta 'demngal tonnginoongal.
Waalii jam 'bii yam kokkaa'do needi? "
Seyo mo'di Hammadi faa dulli hoto hen!
Honndo mo hokka laamu mo fanndinaa fuu
duu'de e di'y'ye kala fuu e maaje lam'dam, 1020
mo danyataa 'burde nii welde e seyaade.
Hammadi needi muu'dum fooli muum'dal
gorko nayeejo muum'dal naannetee'do.
Gorel nayewel yanii anniima gaajo
hono omo woowi Hammadi omo ni waakoo 1025
faa 'dum haawii ndaa Hamtuudo Demburu.
Hammadi wii :
--- " Tawan joon reedu maa ana 'nuyla abba,
gila keenyen walaa fuu ko njii-mi nyaam-'daa.
Ja'bu faa mi welee maa ndee fuyre njamndi, 1030
ke'baa koltaa kasen coodaa ko nyaam-'daa. "
Gorel nayewel jaabii :
--- " Foofoo kaa mi waawaa ja'bde njo'bdi
walaa fuu ko kuuw-mi sako maadere njo'baa-mi.
Fey mi dolaali nii nii entiraa-mi 1035
faa mi wa'da bal'de nyaamaa noon yaraali.
Liccam 'dee na cuuroy hersa am fuu.
Yo 'dum tan wa'd'doyii kam mi moonikii'do. "
Hammadi wii :
--- " Abbam won ko njimmi0 mi nyaagoyoo ma. " 1040
--- " Uuhun nyaaga! "
jaabii gorko maw'do.
" Wakkati fam'ditii pati nee'btinaa koy ;
hoodere nde fu'dan jom maa e jooni;
waajibi rewa e mayre so nii nde fooynii, 1045
nde 'dowa kam faade Kaydara go'd'doyii'do,
wo'd'da 'badaajo Kaaydara oo mo paa-mi. "
Hammadi wii :
--- " Naa aan duu a paa'do to ley'de Kaydara ?
'Bayri yo nii mi tewtan mbaajo-'daa-mi; 1050
mi reena ko kaalnu-'daa kam koo no jawdi. "
--- " Baasi walaa mi waajete sarti won hen
so taw a'da waawi yo'bde ko kaaloyan-mi. "
--- " 'Dum kaa waddataa en abba guuri! "
--- " Ko 'durn jogi-'daa fa kokkaa kam mi maata ? " 1055
--- " Mi hokkete 'daandi annii too na riiwndii. "
--- " Ko 'dum nii ndi riiwndii? "
--- " Cu'baa'do e kan'ne 'dum nii 'daandi riiwndii. "
--- " Hono nga'd-'daa ke'boy-'daa kan'ne oo fuu ? "
--- " Kaaydara seeka aadi ye'doy mi kan'ne. " 1060
--- " Abada pati kiirndoyaa tuma ndunngu woodi. "
--- " Mi nanii mi ja'bii,
mi'do yi'di abba 'beydaa. "
--- " A'da ja'ba aan ne 'beydude njo'bdi waaju ? "
--- " Eyyo abba, hokkete 'daandi ngonndi 1065
kanyum du na riiwndii kan'ne no artoyiindi.
Diiwle puneeje 'di'di kala pottu-qiima. "
Gorko nayeejo moosiri heese noon wii :
--- " 'Binngel am yonii santaaru 'dowtii,
abada pati yeddu piirtaa 1070
kala tawangal
ga'doyngal duu'bi keme-keme
keew'di hiisaa. "
Hammadi wii :
--- " Mi nanii ma abba. 1075
Yolbere am iwaali
sabu 'dum 'da'b'biran-mi
nje'daa mi go'd'dum. "
--- " A'da ja'ba yo'bde ndee duu
hono no 'dee too ? " 1080
--- " Hono 'dee too mi yomran
njo'bdi ndee 'doo.
Mi jolnete 0 ngaari arn
keddiindi ndii duu.
Kayri e kan'ne diiwngal mayri fuu 'bam! " 1085
Pekkitoyii gorel nayewel jalee'de.
Mo 'dojjiri heese
sanne mo illi cili tati
wa'i hono almu-njalla ce'daa'do nii'bii.
Gom'di gomoo'di 'di'di 1090
deerii e waare
waande nde no da'y'ye sukkude
kam e nyaa'dde.
Mo turnoy hoore feewti
e leydi jiimi, 1095
mo feewti e Hammadi annii mo ndaara,
mo 'yeewroy lette makko leele lutte
mo wii :
--- " Hammadi aan 'bii yam
tewtoowo anndal 1100
abada wati huuwru tuumo
ko kuuwataa fuu.
Tuma Seytaani dikkoy 'bi'd'do inndaa
wiyaa Yaw-yawre,
sammba wiyaama Tuumo. " 1105
Hammadi wii :
--- " Ee babbam walaa ko jogii-mi hokke;
'dum e taweede mi'do yi'di 'beydu waaju. "
--- " Mimsee am 'bii yam hono juu'de teetee
cafataa 'bunndu faa yaltina hen ndiyam mum. 1110
Laa'bii juu'de maa'da walaa ko jogi-'daa,
wiyannde walaa 'do am 'doo fuu nde ke'bataa. "
Kiikala haaldi nii wa'doyaali yaage
wanaa ne'd'daaku haakii soortii yalti.
'Baawo mo yaltoyii ley luunde makko, 1115
mo nyaagii Hamma walla mo riiwnda 'daalli
faa mo he'ba nannga laawol makko doonoo.
Koodal 'doon e 'doon fu'di riiwi nimre
da'd'doynoonde ni'b'bini paale nokku.
Koodal 'delmi siirtoyi mbeeyu yayni 1120
fooynoyi lettugal laawol fa laa'bi
ngol rewnoo gorel nayewel e muu'dum.
Hamtuudo e Demburu 'battii sanne kuy'be :
--- " Mo siirike maa mo nanngii maa0 'borii ma! "
'Be kooti e jalde ndaa maa 'dee jalee'de 1125
'de kortoytaa! 'be mbaakoo nannga bir'de
e'be nii 'boylitoo e'be niima jala mbiya :
--- " Hamma kan'ne alarbaaje moodibo maa'da
noon dimo oole oon wiyanii ma keew'de!
Sikke walaa a heewii jooni anndal 1130
fa 'buri basi maa ko keewnoo kan'ne dimo 'dor. "
Demburu wii :
--- " A ruu'dike haala am jonkay a 'daaytii.
A yeddoytaa mi yalla a fuuytinaama ? "
Walaa ko jogii ko Hammadi yeddiroya 'dum 1135
ndaa ma ko waayiraa'be nyi'nir mo weekii.
Hammadi mimsoyaali ko gollunoo koo.
So taw mo he'banno wirfan watta wonnde,
mo yo'boyan waaju kala wa'di gorko maw'do
diiwngal ngaari kan'ne bo'deejo hono mum. 1140
Tata'bere bal'de daakii bantineeje
tuma kiikii'de waynii maw'do dilli,
Demburu kanyum e noon e Hamtuudo mbiidi :
--- " Hammadi immo-'den 'doo nii njehen ne
pati Seytaani go'd'do 'buroy'do mobbo 1145
maa oo 'yoyre wara wa'd'dina wiyannde
mo alarba muu'dum 'burti toowde
Min njaafiima hono oo waaji sanne!
Min paalaaka wonde 'butaa'de anndal. 1150
Min njee'baali tinndi je'dooji nyeenyal. "
Hammadi wii :
--- " Ee yugo'en mi nyaagori on ti en'dam,
bantinoyee ta kiirndee ndunngu naatii.
Koode daliilu hankin kammu ciirtii 1155
kala tatteeji nga'dii hen buuli buurti
'dee tabe tolnondir'de 'de njeddataako.
Kasin mobbam gorel nayewel jalir-'don,
mo noorol oonyoyiingol jalkitoy-'don,
oon wiyii kam : " 'Bi yam pati hiirndu ndunngu! " 1160
Ko kernru-mi 'dum yo diiwngal kan'ne 'daandi,
laamndeeraaku kokkiroyan-mi oon dee
sabu gi'diraaku yonkam huli nyi'noore.
Mi dullaa wonki yim'be 'buta mbakiilu
yo 'dum 'buri naayanaade e yidde wadde. 1165
Mi mooloke limtoyeede e suu'doyoo'be
ngalu Geno hokki munnoya 0 hono walaa fey.
Nja'bee ko mbasii-mi bantee waala janngo
ana fota saama kala muuy-'den ne ndunnyen.
Enen kala ngardi 'doo ana haani njaaden. " 1170
Hamtuudo wii :
--- " 'Bayri walaa ko ndiiwndoy-'daa fotu e maa
kiirndol men dawol maa duu nde nduum-'den. "
Demburu 'beydi e 'dum mo wii :
--- " Ndaa yoo maa'da aan koo 'bunndu anndal 1175
asaandu e hayre faa wele minna dooma
faa cofe mawna ke'ba pu'da nyii'ye muusu,
faa maayooji njooroya hono no baamle. "
Hamtudo e Demburu 'yeewondiri.
'Be 'binnyi gite, Demburu wii : 1180
--- " So laatii ndunngu maa laataaki ndunngu,
wanaa pene pelletii miin kiirndoyoo'be.
Walaa fuu ko keddani maa aan e wadde
so naa taw huunde wootere 'bamde sawru
nduu woni kedde ngalu maa maw'do ke'b-'daa 1185
to Kaydara ley'de muu'dum kaawnoyii'de.
Foocu ndu dow balaaje palaa ndu juuta
ndewaa e amen ngaa hono mbabba temmbaa,
cefo-'daa 'duu'da 'dii meereeji te'b-'daa 1190
ho'y'yudu 'yuugo koy'de ogii'de janng3n maa
mobbo maa kan'ne njo'b-'daa kan'ne dimo 'dor.
Gere am noon e gere Hamtuudo he'bataa
fugaaru fugoo 'di'don raa'baa'be njomra  1195
jeegom diiwle kan'ne melew wa'doytaa.
Mi woondiroyii Geno 'dum 'dimmitoytaa
golle mugooje faamoy su'ba ko muuy-'daa. "
Hammadi jaabii cunaa'do 'buri ko bilaa :
--- " Mi su'biima waaltude janngo teewna. 1200
Mi hewtoto on 'buran on yaawde yaadu.
Walaa ko ndoondii-mi hewtoto sette 'daalli
jeegom maw'di 'ne'd'du'di diiwle kan'ne. "
Hamtuudo e Demburu 'doon nii ndiiwndi 'daalli
'di jeegom fuu 'be ummii paati gorgal 1205
wakkati naange ana fotondiri e tiinde.
Hammadi kanyum tan ley bantineeje
cukku'de tay'binaa'de yo keddoyii'do,
bereferi cullondir'de walaa ko si'ata,
wanaa carfal wanaa to'be huunde nyotataa. 1210
Hamtuudo e Demburu caggal nii 'be ndillii,
'booynoo see'da Hammadi sooynii sette
gorowoocol na rewondiri looci roondii
baaji e ka'b'be hu'do hu'do hunndu-suudu
yalti e saare ndee ana paati warde. 1215
Nanndo e kawjo lamndii : " Hoto 'be naati? "
'Den'yere lamndorii : " Hoto yaadiraa'be
naaddi e 'daalli mum'en hoto 'be njaari ? "
Hammadi mo 'be lamndii oo mo jaabii :
--- " 'Be nanngii ngol 'be mbittii hono no ngardi. " 1220
--- " Bone hippoyto kiirndu'be ndunngu 'danni,
sako kiikii'de hannde yo aawre ndunngu.
Han jammaaku omtan baafe kammu,
omtan yaaja faa 'duufaani deertoo,
dewa dow leydi tonngita kala kenuuli. 1225
Di'yaango dukan fa haljina nyaam-tewuuji,
'di njaltan nokku majji 'di tefa to tappoo.
Aan, kaananke Naannaa-ko'do wi'ii min,
min ngara kunnda suudu ke'baa 'do tu'do-'daa,
ke'baa ndeenaagu to'bo ana faati wadde 1230
han-jammaaku ngoon to'bo mettukaata.
Ngo huumnan ley'de go'd'du'de yaadu lebbi
tati naaqaawa sagata nga doddu haayraa. "
Hojom 'bee yim'be Naannaa-ko'do kowoy nduu
sukkundu suudu hu'do sannyaa fa tii'di. 1235
Hammadi mbaynoyii 'dum mbii mo jam waal 0,
hono no 'be ngardi mbirfiti naati wuro mum.
Hammadi naati tawi ley suudu kala fuu
ko yelotoo wonki tuma wari jamma bon'do.
Wakkati naange 'badinoo peemu hoore, 1240
Baylal-kammu wa'd'dii puccu muu'dum,
yo ngu tame duule koydu'de mbeey-mbeyuuje.
Mo faati to mbayla makko nga'daaka luurde,
tekkunde foomre muu'dum foocitaande,
kammu e leydi hakkunde mum mahaande. 1245
Nde Baylal-kammu kemnoo 'doo e mbayla,
yani ana wifa bifir'di fa mbayla jaa'ba.
Nde ka hoondoy wulaare wa'doy e leydi,
teddi e mayri faa kala war'yi0 ha'y'yi.
Yim'be e daabe nguli mum anni 'yaara. 1250
Keddii duule kaadime njaa na ngarta,
ana ta'ya mbeeyu ana njaha weendu kammu,
'de 'yoogoya 'doon ndiyam njara faa 'de mbiya pett!
Yo 'dee maa duule ci'nru'de yarde di'y'ye
ngoni e bawloyde tuutude jukka leydi 1255
hono faa enta kala kala boofi suu'dii.
Baylal-kammu annii golle hiinnii;
mo tappan 'boolde dow taaneere nyaara
pette na jalta ngona maje leydi njottoo.
Hammadi taykitii sifa majje jeegom 1260
'de laaytal mum majoy fade kammu to'bde.
Yogaaje wulaare tan tan nii rufoyta.
Mo yii yoga majje saltini yeru no kahi nii
ca'be mum maw'de telloo faa e leydi.
Mo la'b'bini laayte 'deen kaa yeru mo dammbaa 1265
hakkunde duule 'di'di cukkaa yo buurti
'di'di nyonngaa'di ana leldii e boowal.
Hammadi yiiti yoga maje ga'd'de gabbe
'delmita seyna e'de ngay hono no nyaango
ngo siiri wa'daa e muu'dum semmbe to'y'yaa 1270
leydi e kammu hakkunde mum wa'doyta.
So taw maje laa'b'de mbe'd'ditoyii no kadungal
daariige seynoyii,
maje hono daarigeeji daneeji mbeertaa
'do ceynii Hamma ka bada yeggitittaa 1275
tankere yiite laaytunde hollitike mo
hono faa 'dowa mo wallude kille makko.
Caggal yannge pooye 'de noone luutte,
ndeen 'yiiwoonde fusi noon kammu femmbi
roondani leydi keni ana ndun'ya di'y'ye. 1280
Nanee bempe'y'ye 'dem'dina nii na poo'doo
piyan'de panyaali ana ngay conndi immii.
Hammadi kaa wa'daa so naa suudu ommbu
walaa fuu ko maati wooda nyi'noore.
Ke'boy'do du'aa'u yummum kam e baamum, 1285
laatanii mo mo jamma dakam mbelam maw'dam.
Hamtuudo e Demburu fii worraali hono nii.
Gila njii dun-ya tampiroyaali hono nii.
Tampere ter'de kam e sunu wonki wardi
e ley oo jamma lammu'do sanne 'billii. 1290
Nde 'be iwnoo to Naannaa-ko'do 'be 'baaynii,
keni hiirnaange pu'd'dii feewde sanne.
Nde wuro ngoo suura mum wiirnii e ma'b'be,
ndeen suu'diingo tonngiti koy'de henndu.
Nde ngaditaa henndu adorii gunndoyaade 1295
le'd'de 'de togge saamoyi kaakolooji.
'Diin ngoni noppi ujune 'di juu'de darni
fa ke'doyoo yarara tuma oon fu'd'di 'nuurde.
Juhii tan jinne 'neccoy henndu 'yerri 0
jon-futu mayru dame tati kala ndu omti; 1300
damal funnaange dulu ngal dun'ya yalti;
damal hiirnaange wafi saawoyndu di'y'ye;
hakkunde majje ngal wii : " Yaltu femmbu! "
Dulu wayla-wayla ndu yalti wayli.
Nde 'dii tati naatondirnoo njani e dukude 1305
uggude wadde yiiloo yiilo yiiloo e yakawere
'di carkii nokku fuu e'di kunca koyfi.
'Di 'narroo toow'di teddu'di dow 'di 'yee'na
To wattan 'dum duluuru rimoy wiyaandu
Buur-buurooru 'binngel nyannga sommu 1310
cattaro le'd'de annii 'doofa 'doofa.
Ndu 'nappita mesele kaa'ye ndu noyka toow'de.
Juha waylaaru welliti anni panyiri
fiya loowan'de muu'dum jaaw'de cinnde.
Leydi wa'oy no 'yee'nan kammu 'narro 1315
kanyum du mbaaka ana way hono na telloo
fa wara sakitaade hawra e mayri helloo.
Hakkunde daccitii'de 'di'diije yim'be
kanyum e daabeele ngonti no gabbe gaw'ye
e maayal geeji tuma ngal finni 'yooltii. 1320
Hamtuudo e Demburu kam du e 'daalli ma'b'be
mbaalii na tallitee ndaa dow e ley fuu,
kasin du wirfaa wa'dan noon ley e dow fuu,
hakkunde loowi nii e deeror'de keew'de
e tonngommaaje kam e tule maw'de toow'de. 1325
'Di'don men wor'be 'bee ana ngay no lee'bi,
e'be nii nduuya ndoppoo laabi ujune
ko na faddoo 'be barmina ter'de ma'b'be
Di'yaango yanii e dow guutuure suudu,
Safaa-Hunnduko e genndum 'doo yo suudu. 1330
Ngo wari ndee worde rewre ferii na nii yaa
anndaa 'do faati annii ruuyta yaade,
nde hawri e 'bee 'di'don keni taggi talli.
Nde sikki yo kam'be tan caabii goriire
nde saami e dow mo nde artii yiyoyde, 1335
tawaa'do 'badal e takkere mayre tappii.
Nde heli 'dum daande remi ley reedu daafii
teketi na yeeyna hay oo yo Demburu!
--- " Ee kiirndol ndunngu a wanaa koo ko wattee!
Hammadi hoto ngon-'daa ? " 1340
Demburu nde wonki muu'dum saami timmi,
kala 'doon 'buu'btinaa hono siiri wa'doyaa.
Naange hunyiima jalmiti fooyni seynii.
Tawi Hamtuudo hewtii 'daalli sette
mo haggi 'di diiwle kan'ne nyakaali fey fey; 1345
mo roondii ter'de Demburu faa e balangol,
mo joo'dii e hayre omo nii tiimi woya tan.
Omo 'baawnii e laawol o wii :
--- " Hee jalla Demburu ko ha'di en ja'bde waaju
mo Hammadi waajinoo en sanne sanne ? 1350
Mi fu'd'dii jooni kay yananeede sanne
gorel nayewel mo noorol mum ogiingol
wanaa kaa'naa'do hono no mo nanndi waade.
Enen ngoni fuuy'be Hammadi faamoyii tan.
Moniima e men so Hammadi wonno 'doo han, 1355
ma mo wallan kam mi ubboya waayiraa'do
mo rona 'dum kan'ne
min mi'do yonndinii tati diiwle am 'dee. "
Tawi Hammadi hewtii nokku oo
nanii haala kaa wii : 1360
--- " Ndaa Hamtuudo mi'do nii noon mi wallete ubboyen ne
ndonaa aan Demburu sawram nduu yonii kam. "
mo fawi dow becce muu'dum hoore makko,
mo heppi'yi hono so baddo so ne'aama bonnii. 1365
Hammadi jantanii Hamtuudo hono hen
'be iwi ley saare Naannaa-ko'do ngari e mum
kunndi togooru nduu mo waaloy e ley mum
mo waalii yiyaali torra nde nanngi laawol.
Hammadi e Hamtuudo ubboy Demburu. 1370
Hammadi roni 'daalli tati di mo yoppi 'dii.
Waayiraa'be 'di'don 'be doonii e yaadu.
'Be njehi kiikii'de mum ngari junngo maayo
yo ngoo woni Salndu-keerol inndiraama.
'Be tawi 'doon lummbinoowo e laana muu'dum 1375
cehaaka e foomre lekki lekki mawki.
Nyorii Hamtuudo lummbiroyoowo koy'de
yoga nokkuuje fenki'di faa na maata.
Yo ndeen nii lummbinoowo wiyoy mo : " Dara gaa! "
Mo wii : " Bii Aada kala fuu kee'd'do fonngo 1380
ngo ngon-'den e murn so warii faa lummba maayo,
waajibi naata nder kaa laana yo'ba kam.
Ko woni daabaaji fuu ana waawi jolde,
ha'daaka 'di naata pe'y'yira koy'de majji.
Walaa ko 'di kultonoytee faddoyaaka. " 1385
Seki Hamtuudo wii : " Hono foti njo'ban-mi ? "
Lummbinoyoowo yaltini nyerrugel 6 mum
e nder sasa wii : " yo bemmbere ngel njo'boytaa,
ko woni donngal so conndi so gabbe laatii,
yo 'dum njo'bataa ko woni fuu 'dum yo aada. " 1390
Hamtudo jali wii :
--- " Ko nji'd-'daa mi hokke ngel mum hewnde kan'ne ?
'Dum wona njo'bdi lummbugol am e maayo ? "
--- " So taw 'dum kan'ne woni diiwngal yo noon nii,
so taw 'dum ndoondi maa ndu'dindardi njo'bataa 1395
yo nii tan nii yo nii nii fii wonirta.
Tawangal waaloyii gaa duu'bi ujune,
koro mum ittataake so waasa kutte. "
Hamtuudo yeggitii fuu ko wiinoo tuma woyannoo
na jiimi e ter'de Demburu mo yaaliraali. 1400
" Abada wontaa mi yo'ba sabu lummbineede
nyeddude kan'ne koy'dam lummbiran-mi. "
Hammadi wii :
--- " 'Bayri ko haalaa koo yo tawangal,
Hamtuudo he'da nan ko mobbo am 1405
mo noorol oonyii wii kam :
--- " Abada wati huunde wa'da njeddoyaa
kala fuu tawaangal kii'dungal faa duu'bi keewi. "
Ko mbii-mi, njo'ben ne naaten laana lummben
yo kaa woni mbelko'oowa ka fuurnataa en. " 1410
--- " Mi sali 'dum Hamma oo cummboowo gujjo,
omo 'doo 'yonnya yim'be mo moo'ba jawdi.
Mi yoppirtaa mo hooram faa mo danya kam. "
Hammadi wii :
--- " Ee cummboowo 'battin laana maa kaa lummbinaa min. 1415
Mi'do yo'ba kaydi am yo'ba kaydi waayam. "
Hamtudo wii :
--- " Mi woondorii Laam'do yo'bataa huunde fuu fey
a yo'bataa njo'bdi am koo Hamma paamaa. "
'Doon Hamtuudo jokkini golle haala 1420
mo dunyi cummboowo bibbiti junngo makko,
ngo oon joginoo pati mo jola junngo maayo
hunyi Hamtuudo 'nabbini tuuba makko
mo joli nder 'dam ndiyam omo jumpa yaade,
mo wa'di taa'ban'de sappo e goo mo taakii 1425
mo muuyi wadde wootere faw! mo yoolii.
Mo wulli mo walloyee cummboowo oo wii :
--- " So naa taw maayde yaawnde walaa ko noottoo! "
Hammadi nannyoyaa fade heptinoyde
he'ba hakkille fuu Hamtuudo yoolii, 1430
ndiyam mo'doyii mo Hammadi ronkinaama
so naa ana 'yeewa 'dee poo'yolle laa'b'de
daneeje na ummoyii dow maayo holla
yanaande ndiyam nde ndaa Hamtuudo fodanaa.
Hammadi naati ley kaa laana su'nli, 1435
mo 'yee'noy fonngo wii cummboowo " Ndaa koo
nyeddu'de kan'ne 'di'di ndewataa-mi naa hono ? "
--- " Yo noon fii worri " jaabii cummboyoowo.
--- " A naannii kam e laana kisal mi waa'bii
ko njo'biran-maa-mi ko 'bam donnge kan'ne 1440
dammaa 'daalli tati Hamtuudo 'dali 'dii,
kootaa suudu maa 'noottaa e golle
tii'd'de 'de ngaddataa fay huunde sanne.
Kemee'di alsilaame e bal'de noogay
a'da wa'da 'dum he'baali mo lummbinaa 'doo. " 1445
'Doon cummboowo 'yeewoy dow e ley fuu
gere nano faa e nyaamo mo 'yeewi Hamma
mo wii :
--- " Gi'do maa oo nde woyannoo maayde gi'do mum
" Hammadi danyi nganyaari hol to ngon-'daa ? " 1450
Cummboowo ko haali Hammadi faamoyaali
mo wii : " Cummboowo mo'y'yo e maayo keerol
ko 'dum 'nomi-'daa e teelal kaalnoyaa kam ? "
Cummboowo wii :
-- " Ko mbii-mi mi waawataa ja'ba kokku-'daa kam. 1455
Nyeddu'de 'di'di ndewaa-mi kokkataa kam.
Hokkam 'dee ne dammaa donngele jeegom. "
Nde Hammadi 'yee'ni laana nanngi kaakol,
mo hebbini laabi 'di'di faa heewi kan'ne,
mo hokki cummboowo nanngiri kan'ne juu'de. 1460
Ndeen cummboowo nanngiri kan'ne juu'de,
mo 'bami sasa makko soortoy la'bi e ley mum
mo yuldi ki laana makko mo yoppi yoolii.
Mo toowti mo joo'doyii dow fonngo maayo,
mo yani omo tanka booke 'baleeje tanka 1465
mo mo'di hen tanke sappo e 'di'di faa 'yooltii.
Ndeen wa'i reedu makko no uure loownde,
mo nirkiri nyaamo makko reedu makko,
mo nirki ndu sanne nii faa reedu hoondii
ndu hu'b'bi no jomre faa lewlewndu toowi. 1470
Mo ummii 'nabbi maayo mo ya'b'ba yaade
omo yaha dow ndiyam 'dam hono yo leydi.
Kan'ne mo Hamma hokki mo oo e junngo.
Nde mo yottii to hakkunde maayo ngoo wii :
--- " Ee maa njamndi teddundi coggu iwndi 1475
ley luggeendi leydi, mbirfitaa toon !
Onon suu'dii'be doomu'be keeri ley'de
yaamana-juuju janngal moon yo'baama,
kala jaltinoowo kan'ne ko haani yo'bde.
Hammadi koo yo'bi ana waawi nafiroo 1480
ndimri e jam'de laatike jawdi makko. "
Ndeen cummboowo wii nii wonti henndu
duluuru mo laatoyii yoolii e maayo.
Hammadi tannyorii ngoo junngo maayo
kam e cummboowo oo fuu maale ley'de 1485
cakite e maale yaamana-juuju ley'de.
Hammadi saami fekkori hoy'di yaadu
'danngal makko noogay ndunngu ngootu.
Nde mo 'diiwtoy mo tawi 'doon 'daalli jeenay
wanaa jeegom mo joginoo riiwndi kan'ne. 1490
Mo ronkoy faamde hono tati 'daalli makko
mo hokkoynoo gorel nayewel mo noorol
caggal oonyoyii hono wartiroy 'doo
sabu dee kanji ngarti na laa'bi e'di nii.
Hammadi wii : 1495
--- " Soobee fuu mi hawrii e mbelko'aaku
hono yaadii'be am njii nyaako'aaku! "
Hammadi taykitii tawi wartiraama
no haawniroyii mo 'battike saare makko.
Ko woni al'aada lobbo nde 'dannoyii'do 1500
so wartii naarrataa wuro mum nyalooma
mo dooman hiira taatoo naange naayoo
gere hiirnaange ool'dina paale danya jam.
Hammadi doomi oo wakkati malaa'do
mo wiitii e hoore makko : " Mi hem haqiiqa! 1505
Mi yaltii e yaadu am nduu jam e cellal
taweede ndu heewde jarribe duu'bi noogay
ana fawii ndunngu wartiri kan'ne keew'do,
mi'do way hannde hono oogir'de kaay'de.
Kaa hay-haata hakkillam na immii 1510
sabu am heddoyaade mi jolbinaa'do.
Mi yii faa heewi kaa noon see'da nyaam-mi,
miin ka ko poo'danii-mi yo danje anndal.
Mi wa'doyan 'dum yo gollam teddinaa'do.
Yo 'dum ka'banan-mi 'dum nii dawranan-mi 1515
no tampere mum fotoy fuu 'dum njo'ban-mi. "
Hammadi nanngoyi oo aadi maw'do,
yo ndeen tuma Tuumo 'binngel Bonnde joli mo
wii : " Sa'di iw'do Kaydara ley'de kaay'de! "
-- " Mi jowtii on mo jowti mi " wowli Hamma. 1520
-- " Ko 'dum woni ley'de mee'den kala kibaaru ?
Ko 'dum laareeji meen e nayee'be meen mbii? "
Hammadi lamndoyii 'dum.
--- " Nyeenyu'be meen mbatii cili koy'de lim'de
capan tati kam e cili tati 'dum 'be kawri 1525
nde ceertata fuu 'be dursitoyoo ma tinndol
biingol : Kan'ne waawaa loodde hersa. "
Hammadi yani e ngol tinndol na miila
no ngol foti luggi'di'dde; mo sikkitii nii
mo tuumi debbo makko fa kille taatii. 1530
Mo wiyani hoore makko :
-- " Tuumo ja'baali haalnude kam ko laa'bi.
Tawan debbam wa'dii kam hersa keew'do
maa tawa duu mo suutike yalti suudam
maa omo wondi 'doon e suka-gorko makko. 1535
Taweede mi 'booyoyii wonataa yo nganto
hono 'dee golle bon'de monninaa'de.
Kala fuu no warri han mi warataa e suudam
so naa taw waktu sirru njodom uraa'do. "
Hammadi ha'b'bi jeenay 'daalli muu'dum. 1540
Mo doomoy jamma wo'd'di mo mooltii naati
hono baajol mo naatoy suudu makko,
ndu mo suppii nde diwnoo kakka makko.
Mo sooynii fooyre ana maja fooyre fitila.
Liccere mum yarii timmii nebam mum. 1545
Fooyre na foo'da 'demngal saa e saanga,
ana mettoo ko heddii ko suuwinoo e mum.
Hammadi ana jogii togodoowi siini
waran kala gorko mo mo tawi suudu makko.
Mo dun'yiri heese baafal suudu makko. '550
Mo tawi ne'd'danke ana foocii e daman ngal 0.
Noon deekiiko ana dow leese yeeso
to 'buri luggi'dde ley nduu suudu leloyii.
Hammadi laa'banaa oo baalii'do damugal
oon suka-gorko koynu'do debbo makko 1555
mo Tuumo ja'baali laamnude joopoyii 'dum.
Mo soorti ki 0 hebloyii faa fiira gujjo
gujjo ndimaaku nde mo wii faa mo yuwa 'dum
mo nani hono sawtu moodibo makko laa'b'do
gorel nayewel mo noorol mum ogiingol 1560
wiyoy mo " Tuumo ! " Hammadi nanti junngo.
Hammadi miccitii tata'bere ko waajii
moodibo makko wii " Pati tuumo gollir! "
Hammadi soorni la'bi mum naayoyii faa
mo nanngi mo dimmbi balawal 'daanoyii'do 1565
sagata mo duu'bi noogay paw'di gootel
tekku'do ter'de ndo'bu yakawere nde weeyi
mo nanngoy daande Hamma mo 'billi semmbe
fa la'bi mum saami Hammadi suumoyiima.
Mo anndaa fuu no watta so 'biltoyoo 'doo. 1570
--- " Aan homo jumpi babbam suudu muu'dum
fa itta hurum nduu ndu wor'be njaagii? "
--- " A'da nii suuma kam fiiltam ngolonti!
min woni Hamma! " Ndeen debo Hamma maati
mo annditi daande ndee jom-suudu makko. 1575
--- " Hammadi-Hamma yoppitt ! oo yo bammaa! "
Yo nii fii worri Hammadi nyannde dawnoo
mo suddoy Kumburu tan nii weeti 'danni.
Ndee yaa'bannde wootere Kumburu reedi.
Goriiko dawi faa yoga wii majjinaama 1580
mo hiisaa hiisa maay'do mo darnoyaama.
'Bi'd'do dimaa'do caggal makko la'boyaa
mo inndiraama Hammadi-Hammadi.
Hammadi 'bi'd'do Hammadi 'dum firoyta.
Ko Hammadi kam e deekum kam e 'bii mum 1585
dukoyta fa deende fini seyoyii fa weeti
ngam nii suudu Hamma yo teddinaandu
Hammadi-Hammadi e yummum yo yim'be.
Hammadi heddii tan ana wiya :
--- " Geno albarka welnii hoore am min 1590
faa cili keewi kan'ne a hokkorii kam!
Mi danyii duu 'bi'd'do jom-suudam manaama. "
Nde weeti fijooji darna Hamma wartii.
Saraandu mo wartii waddii jawdi keewndi
saakii e leydi wontoy janta maw'do. 1595
Hammadi darni galle potoy'do ngalu mum.
Wunndummbaare nyaw'be mo roondoyii 'dum,
mo wa'di garwal-tiyaabu 'do waay'be njippoo;
silatigi'en mbilee'be corinke'en fuu,
daggada'en e anndu'be ku'd'de kala fuu. 1600
Caggal duu'bi keew'di nga'dii 'di 'bennii,
kala fuu warnde 'buri 'bettiinde welde,
ndeen nii maayi ndeen laamii'do leydi.
Wakkati ubbugol jam'aare nyaagii
Hammadi ardoyee na'ba ngooski laam'do 1605
sabu kaananke oo maayii yo guddo,
'bi'b'be 'dalaali noon mo na 'bamta laamu.
Hammadi toownoyaa hokkaama laamu.
Hammadi-Hammadi wa'doyaa donoowo.
Hammadi haybi faa kala yim'be nyaama, 1610
'be nyaama 'be kolta faa 'dum mo'y'ya sanne.
Hammadi nodda anndu'be ley'de wadda,
omo 'daminii mo hawra e silatigiijo
anndu'do maale Kaydara ley'de muu'dum
bemmbu'do kille makko mo annda koro mum. 1615
Mo wa'di hen jawdi keewndi danyaali laawol.
Nyannde gom e nyal'de Geno aahiijo fanndii
e dammbugal Hamma 'baawo mo 'benni keew'de.
Maay'do mo 'buri 'badaade gilla guur'do.
Mboowka mo sonnyiroyta wanaa ti doole. 1620
Gorel nayewel na 'baacii licce leppi,
nguli rnum ta'b'bitii wii : " Jonkay mi hewtii! "
--- " Hoto hen hewtu-'daa ? " lamndii mo soofaa ?
--- " To Hammadi baaba Hammadi mo'y'yo maw'do,
mo'y'yo e yim'be mum fuu njottoyii-mi! " 1625
--- " Ko 'dum nji'd-'daa nii ? " lamndii doomoyoowo.
--- " Mi'do yi'di yiide Hammadi " wii gariibu.
Amiiri sofaa'be ittoy sadaka hokki
wii : " Yaa ngartoyaa so bottaaje 'benndii.
Nde wunndummbaare nyaamata ndee a nyaaman. 1630
Ndeendi 'burante nafa gaa yiide laam'do. "
Nayewel wicci juu'de dampi leydi
ngel wii :
--- " Walaa ko nga'dan-mi sadaka ko njimmi 0 yiide
mi yiya kaananke wottidoyoo e muu'dum! 1635
Junngam e junngo makko e ley la'al nii
mi laa'ba mo ten'di am duu kam e 'natu am. "
Amiiri sofaa'be tawi faandaa na satti,
mo yi'di hul'binde nayewel wayla muuy'de
mo wii : " A'da yi'di fiyeede e riiwoyeede ? 1640
A yurminoyiima eehee gorko maw'do
pati jam reedu maa nduu finna ha'btoo.
Nani kaananke ja'bataa yiidoyeede
so naa mo na waawi firtude sirru maale
ngon'de to ley'de yaamana-juuju cuu'daa. 1645
Mi miilo'ytaa so taw ley licce maa'da
'dum a'da saawi ley pi'be pi'b'de licce
Dir 'doo so wonaa 'dum nii maa mi tappa
wa'b'bugo maa'da njejjaa innde maa'da
kanyum e yettoore maa kala ndonkaa haalde. " 1650
Gorel nayewel yanii anniima luuka
luuki fa toowi nii faa Hamma maati
tellii e hoore mum wari humpitaade
ko 'dum yani nii mo tawi manngel na luuka
mo hajii soofaa'be de'y'ya ne'oo ti duu'bi 1655
ga'doy'di hogii noorol gorko maw'do.
Mo 'battii gorko maw'do gariibu wii 'dum :
--- " Gorkam maw'do mi'do nii haal ko muuy-'daa. "
--- " Yelaa am hannde Hammadi ngotto'den ne kiirto'den ne
Battaa cukko Hammadi hawriti e 'dum 1660
mo sakitii e haala haalnoo gorko maw'do,
mo wii : " Kaananke yalla ja'ban ko nyaagii
gorel nayewel ko 'da'b'bi yo neetaraaku
ceeku'do aadi faa nyoti aadi fuu nii.
Miilam oo gariibu yo bon'be neli 'dum 1665
hiroy'be tefoo'be dawrude maa 'be bon'be. "
Hammadi jaabaaki batula mum wii .-
--- " Ko woni immaa'de maa fuu min mi anndaa
ee maa gorko maw'do! wanaa e aadam
salaade ko nyaagoyaa mi ko mbaaw-mi wadde. " 1670
Batubatulaa'be kam e soofaa'be kersi,
'be ki'b'bi e maw'do teddini neetanii 'dum
a wiyan wanaa o 'be koynoyannoo.
'Be mballi mo yawta dambugal 'nabba sooro.
Nayeejo nde yawtoyannoo daman ngal 1675
nyaamal makko artii mo wowli toowi :
--- " Sappo e nay 'de saahal ittu joy am!
Haayoo gudde ter'dam mbaatorii-mi! "
Batubatulaa'be kam e heddii'be njeebii
ko haalaa koo 'be paamaa qiima muu'dum. 1680
Hammadi kam e ko'do mum 'yee'ni sooro,
'be joo'dii 'doon fa gasi bottaaje ngaddaa.
Bel'de 'be nyaami nii faa kaari palti
hiiri 'be 'nabbi faa dow beene neemii
hiraande nde nyaamri mum weli sanne sanne. 1685
Gariibu nde lootoyannoo juu'de muu'dum
Hammadi taykitii no mo soccondirta
'dee 'di'di juu'de makko na lutti aadi.
Mo gaati nde tati mo barkini Laam'do Kammu
ga'doy'do mo haari Hammadi duu mo yetti 1690
gariibu nde hewtunoo dow daago muu'dum,
mo ajjii mo jon'ninii pantal mo fii 'dum
mo se'nondiri juu'de makko mo wawloyii 'dum
heddii mo 'yeewa kammu mo 'norma heese.
Oon tuma jamma mo'doyii duule kantii, 1695
laral asamaanu ngal way hono bulaangal.
= Dental koode kala anniima laayta
hono fa 'de njayna batu Hammadi e ko'do mum.
Caggal de'y'yoyii faa huunde juutii,
gariibu wowli wii : " Jonkay na waawi mi wiyoyan 1700
min oo cili 'di'di Hamma nyaamdiijunngo e junngo
taweede wo kanko oo kaananke maw'do.
Mi muuyii jooni kay waynaade hoota
to paa-mi na wo'd'di sabu suudam na hikitii. "
Hammadi jaabii : 1705
--- " Ee maa maw'do mo'y'yo mi faala gerden
sabu dee nde njawtataa damal am ko kaal-'daa
no coo'dori-'daa yo 'dum fuu tabitinoy kam
a wanaa aahiijo loo'do mi tannyorii 'dum.
Mo nga'd-'daa hoore maa'da a wo'd'doyii oon. 1710
Ngaalla ni tordi-maa-mi abba guuro
aan kalhaldi teddundi duu'bi keew'di
teddiniraandi sabu gite mum ko to'y'yii
ko wuuri so laatoyii kalhaldi 'booyndi,
anndaa min mi dullu'do jurminii'do, 1715
mi'do doga duu'bi keew'di nyalooma jamma,
mi'do tefa gorko anndu'do maandinana kam
ku'd'de 'de njii-mi yaadam ley'de Kaydara,
maale mehaa'de yaamana-juuju ley'de
kaadimanii'be Kaydara kaawnoyii'do. 1720
So nii 'domkam he'bii iwrii ndiyam maa,
maayal annde di'y'ye daneeje ndeentii
ma mi jogitoo e hooram mi hokkoyan maa
mbelko'u maaw'do mo na danya 'bi'd'do Aada
e dow ndii leydi dillintoondi wayloo. 1725
Anndinoyam yo aan woni kan'ne laa'b'do
ga'daa'do e licce dey weddaa e tidde
tibaa'de e laabi pati anndee yo mobbo
suu'dee annde muu'dum ngam no saawraa.
Sikke walaa so mi'do ja'ba pecciren ne 1730
jawdi jogii-mi kam duu e laamu am fuu.
So 'dum he'yoyaali weltoto wonde macca
mi wonan kumtoowo pa'de maa mi tottitii'do. "
Won ko gariibu gunndii wirfi toowni
mo wii : " Yonoyaa ko 'bol'dino-'daa ma kokkaa 1735
feccere laamu maa maa macca ngontaa
fa kumtaa 'boggi pa'de am 'dee mi jiine.
Mi 'dannike juuti heewii noon ko njii-mi.
Mi batidii e jom dananndii heewi 'duu'di.
Mi mawna mi weltiroyto woliide maa'da. 1740
So won fuu ko mbaaw-mi weltoto faaboyaade;
welii kam sanne ko'du maa e needi maa'da. "
Hammadi weltorii 'dum sanne faa wii :
--- " Mi joondori nyannde gom ma mi yiitu laawol
Geno 'dowa go'd'do gom wara laayta fooyre 1745
nde poo'dontoo-mi tampu-mi sanne tewde
tawee jikkam bonaali mi 'noo'doyaali. "
Hammadi jantanii kiikala gariibu
'danngal seeka aadi namrungal mo
fa mo yiidoy e Kaaydara kaawnoyii'do. 1750
Gariibu nayeejo wiyani Hammadi :
--- " Banndam anndu kala fuu maande ana wa'di
maanaa gooto 'di'di maa duu yo keew'de.
Nyalooma e jamma maanaa mum na woodi.
'Dii 'di nyalooma kam fuu mo'y'yi firata. 1755
'Dii duu jamma jey'dum baasi tinndi.
Doonyorgal arannde e maale njii-'don
to yaamana-juuju kaadime'en 'be Kaydar,
Kaydara kaawnoyii'do to ley'de muu'dum,
yo 'dum daabaawa waylata noone muuyri 1760
reedu 'butiindu 'demngal nyorwinaangal.
'Dum wa'di hippataako e 'dum ko lohotoo.
Mo tewtan foo'diroyde so nii mo ronkii,
mo wartir ngal e makko mo sottoyaali.
Nde wootere koy'de ya'b'boytaa e leydi, 1765
gootal 'baawo gootal tawa henyaaki.
Se muuyii 'yeewde tatte mo yee'yataako,
mo ballam hoore waylita yitere lawloo
kala ban'neeji yitere e luuro heddoo,
tergal makko ana moorii no kokowol. 1770
Noorol makko jogolol 'yooltoyii dow
laacol makko nanngan tee'na too'da.
Ndaama ko fiirti yoga alhaali doonyo,
nyalooma e jamma Hammadi anni koro mum :
waylude noone maanaa mum nyalooma 1775
'dum woni bel'do baaldal Aadamanke
nyeennyu'do muny'do gondal fuu na waawi,
waawde he'yoyde kala fuu no huunde wardi,
wonda e mayre kala to nde iwi nde wardi
fa baaldal mo'y'ya 'bama neesuuji wondi. 1780
So maanaa jamma 'dum woni naafiqaaku,
waasude sommu laatoo wayla-wayla
faa he'ba tan na jii'boya yaadiroyta
walaa ne'd'daaku waawaa huunde ersu.
Doonyorgal damal mum ngal na inndee 1785
bolongal laamu sabu 'doon noone kawra.
Yoga war hokkitirde tanaa e yeru mum.
Yoga war nyaagoyaade tefoo'be hokkee.
Yoga war fende yoga kaa pene nga'da e mum.
'Demngal nyorwungal 'buta reedu heewa, 1790
maanaa mum nyalooma waawde haala
faa yananee mo haaldi walaa no salorii.
Koro wartirde 'demngal mum e muu'dum,
'dum woni waawde yaltude kala 'do naati.
Maanaa yaadu doonyorgal e koro mum, 1795
anndu'do huunde buukoytaako naata,
mo jakkoto huunde jakkoo baaw'de makko.
Fade makko naadde hen tawa humpitiima.
Maanaa jamma doonyorgal yo jammba 0
ga'daa'do e haala pene mbelnaaka juuti. 1800
Yo 'dum suu'daade faa he'ba juhude sanne.
Maanaa yaawde ya'b'bude law e leydi,
pele mum jokkondira 'dum reentoyaade,
wi'daade fa faama nokku nde naata ley mum,
wanaa jamroyde huunde e juhujuhuure 1805
maa duu naata ja'ba tawa faamoyaali,
yananee fii no woowroy wadde wa'data.
Wati tannyor ti nyaamal ngal nufaali,
nanal ngal duu nufoytaa 'dum yo farati.
Doonyorgal ko waasata wayla hoore 1810
so nii ana 'yeewa waylita yitere gere fuu,
'dum yo taweede hoore nee ruubataa fey
kaa salataako haybude kala ko fiiltii.
Oon woni gorko mo na ja'ba hettinaade
ka mo 'dowataake wannee go'd'do wanna . 1815
To faati na anndi hono yaarata na anndi.
Maanaa mo'y'yo 'deppi'da ter'de mooroo,
'dum woni ne'd'do reenti pati mo wemmbaa.
So maanaa jammayanke yo jaa'betee'do.
Noorol 'yooltoyiingol 'dum yo ndeenka, 1820
yo 'dum tinndinta maanaa mum nyalooma.
Maanaa jammayanke yo heewde ganndal
yi'di maateede mantortoo'do keewka .
Laaci 'nogoowi doonyorgal yo ndeenka,
ka'borgal cuu'doyaangal 'do dimmanaaka. 1825
So maanaa jamma piccal jammbotoo'do
ngal mo na daasa caggal makko nii nii. "
Hammadi wii : " Mobbo teddu'do!
yo nguurndam maa'da juutu fa laayta fooyre
ndee maa mawnde 'delmunde nyifunde nimre. " 1830
Dow 'dum nii gorel nayewel gariibu haartii 'dojji,
sir'yoy juuti tutti e leydi tippi
wordu e honndu mum sappordu nyaamo
nirkiri junngo muu'dum hoore hinere.
Ko nan-'daa jooni koo 'dal heddoo e maa'da, 1835
aan anndoy'do anndal qiima muu'dum
ana 'buri allubaana e looci degene,
ana 'buri kan'ne-dimo duu coggu toow'do.
A miilii juuti 'booyii duu na tewtaa.
Tewtu'do doonoyii fuu maa mo yiita. 1840
Arannde yo maale tan njii-'daa ko njii-'daa;
a he'boyii jooni kay firo maale arane
to yaamana-juuju Kaydara sirru kam jey,
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaaydara.
Fooyre mawnde laayti Hammadi wii : 1845
--- " 'Di'da'bel maale yaamana-juuju ley'de
ko 'dum 'dee pirata mobbam toowa qiima ? "
--- " Hammadi ee yo doomburu diwri koy'de
ga'daa'de to 'baawo noon endu woodi nyii'ye
ndu muynina sonndu mum noon duu ndu wumndu 1850
kaa endu yiiloyoo goppaaki ku'd'de,
keew'de nga'daa 'do gootel ngonti maande
nduu wilwilndu 'di'da'bel sirru ley'de
de yaamana-juuju yaamana-juuju ley'de.
So taw maanaa nyalooma ko joopoyaa 'doo 1853
e nduu wilwilndu woni jam jiile cee'b'de.
So kala yooliima nder ni'be fuu so ni'b'bii,
yo ndeen wilwilndu nduu heddoo na to'y'ya.
Maanaa mayru duu dental tagaa'di
ittundu keeri faa poofooji jilloo. 1860
Maanaa jamma nduu wilwilndu suuri
ganyo kala fooyre baasu'do kille kuuw'de
ko wa'di fuu junnitan hono cinndiraa'do
koy'de so hoore mum ana weelta leydi.
Noppi wilwilndu mawnude maanaa mo'y'yo 1865
'dum yo ye'deede nande cu'baa'de baaw'de
ko kaalaa fuu nanan 'dum nannga reena.
So taw 'dum jamma maanaa noppi maw'di
'dum kaa maande pankaru metta yiingo.
So maanaa jamma doomburu nduu diwooru 1870
'dum woni wumde ngoongaa jalbinaa'do
'dum woni bukki luumngol sommu co'b'do.
Hammadi maale tan njii-'daa ka jonkay
'dimmere maale ndee a anndii ko firata
=== to yaamana juuju Kaydara ley'de kam jey. " 1875
Fooyre mawnde laayti Hammadi wii :
--- " Ee maa mobbo teddu'do bal'de juu'd'de
fa mo'y'yana 'bee 'be anndaa yi'doy'be anndu
ko 'dum firi maande tata'bere ley'de gotte ? "
Gariibu nayeejo illoy licce wi'doyii, 1880
mo wii " Foofooru leydinkooru jamma,
ndu mbeeluu koode wa'di keerol e kammu
fawondiri faa nde tati yookoode laaci,
'buta pett tooke faa yarnoya kural nii,
nde yiyaa fuu wa'd'dinaangal yuwa memoy'do, 1885
noon ana waawi saanga e saanga wara 'dum!
Nyalooma ko yaare tinndini kaariyantaaku yaaya.
'Bikkoy yaare nyaaman teketi yaaya
timmina 'baawo 'dum dee he'ba rimeede.
So taw gallaa'di yaare yo toonyiroy'di 1890
hono no laaci mayre yo ndeentoraa'di.
Maanaa jamma yaare yo heewa wolde
ka'y'yu'do tikkereejo njiyaa na nyuggii
abada yaltaali maa yuwa saatu waroya.
A yiyaano Hammadi fuu so naa maale; 1895
jonkay a anndii maanaa maale tata'be
sirru mo ley'de Kaydara
go'd'doyii'do 'badii'do Kaydar. "
Fooyre mawnde yayni Hammadi wii :
--- " Ko 'dum woni 'dum ko maanaa mum ko firata 1900
naya'bo e maale yaamana-juuju ley'de ?
Mi lamndike maama ee maa mobbo mo'y'yo
mo anndal danndinoy 'dum lee'bi hoore! "
Gariibu nayeejo hommbi pe'deeli nano mum
mo wattoy junngo nano ngoo e nyaamo makko, 1905
mo na'y'yini jokke sanyondiri sappo makko
mo foocoy juu'de 'di'di tawi seendaa pe'deeli,
mo wayliti nebbe makko juu'de nyoofaa
mo wa'di ley nebbe makko 'de peewti Hamma.
Ndeeni mo uumi juuti mo foofi maw'dum 1910
mo wii : " Ee Hamma nawre nde beero naattaa
maanaa mum nyalooma yo suudu baaba
ndu 'bi'b'be mum kawri doomoyteendu sanne.
Ndiyam 'dam wuddataa 'dum hakkille dee'yo.
Maanaa jamma nawre nde bolle ndoomii, 1915
'dum ammboowo ja'bataa gooto hennyu
feccirtaake 'dum ko jogii mo wondi
fay si tawiino joomum na maaya sa'd'da.
Hammadi maale 'dee tan njiino-'daa toon;
Joonin kaa a anndii ko maale pirata 1920
naya'bal maale yaamana-juuju ley'de
wo'd'da 'badaajo Kaydara sirru kam jey. "
Fooyre mawnde yayni Hammadi wii :
--- " Ko woni koro maale joya'be 'de ley'de gotte ?
Maanaa majji 'di'di lamndii-mi mobbo, 1925
aan janngoowo koode nanoowo pooli
hono noon pobbi jamali 'nuunye majji! "
Me'oy faa juuti kiikala rewti nii wii :
--- " Gaygel batte lewla na yarna sette,
maanaa mum nyalooma yo kinnotoo'do 1930
so ne'd'do so leydi jom yurmeende sanne
e see'da jogii na hennyora baay'do huunde.
Ngalu fay nee'bataa 'buttan so 'bee'bii
hono gaygel ti kala fuu talka dokko
hokkan saama fuu bada junngo laa'baa, 1935
abada mo waasataa he'ba huunde hokka.
Ndeen a yiyaano Hammadi sey 'de maale.
Joonin kaa a anndii sirru joya'bo
yaamana-juuju Kaydara sirru kam jey,
wo'd'da 'badaajo Kaydara ley'de gotte. " 1940
Fooyre mawnde yayni Hammadi wii :
--- " Ko 'dum fiirtoyta jeega'bo maale ley'de ?
Mi lamndete mobbo anndu'do suura duule
e maaje kaalnoyaa kam 'dum ko firata
jeega'be maale yaamana-juuju ley'de. " 1945
Gariibu nayeejo ummii e daago muu'dum
mo taa'bii beene 0 Hammadi njuunndi njaannji
mo yehi tippi yitere ley faada ndaari
fa mo yananee walaa kala tuttinii'do
ley conngore'ooje faa he'ba felsa nanoya 1950
ko haaloytee e dow bili faama laa'ba.
Mo warti mo joottitii e kofi koy'de makko
mo wii : " Doobal! Doobal! tew na tekki
ana weli! Foondu mawndu, foondu boowe
juutundu koy'de tekku'de laatoyiindu 1955
jeega'bo maale koyngal mum gootal
hono noon wibjo muu'dum see'bi daasii.
Maanaa mum nyalooma yo suudu dun-ya.
Jii'do ndu gidda sukkan nanngoyan ndu,
nii hayhayta buurude faa e mayru 1960
nanngoytaa ndu doppondiran 'be caama.
Yo hono noon dawla tewtu'do suudu-reere
dukidan kapta li'bondira maa du caamda
faa bona dawla mum'en maa du maayda.
Hakkillaaji ndaa maa ndonto doobal 1965
ana nga'di lee'bi cew'di ga'doy'di bukki
cinkal dammbalal ana yaawi saamde
hono tagu duule baage 'de naange 'dalata
e kammu so kam mutii fade futuroo warde.
Hammadi dun-ya nduu ana way no foondu 970
ndu koyngal mum kanyum e wiifoongo wooto.
Jii'do ndu fuu wiyan ana waawi nannga
kaa kaayniindu soroyan e koy'de yalta
lohii'be ndu jalkitoya wiya : ngal kay a nanngan!
Hono no maayde waawaa lanna wonkii 1975
noon kaananke he'bataa timminoyde abada
nyalaa'de so juutoyii maa nda'b'bi'dii fey.
Mo'y'yin nyal'de maa mbittaa ta minsaa
iwaa e dow leydi ndii heddoo na talloo
e dow mum hoore ana 'yonnyoya dadii'be 1980
faa danya leydi dammoya fanndinoya 'dum.
Higgere woowi doobal gorko gooto
ana tummbii e rew'be taton ma nay'ba
'dum woni maande gorko mo rew'be heew'be. "
--- " Ko 'dum wa'di rew'be nay'binoyaa tawaangal ? " 1985
Hammadi lamndoyii 'dum yidde faamu.
--- " Buutoorin wiyani Helleere 'bii mum :
--- Dewlaa rew'be faa yottoo nayon kep!
maa duu gooto debbo nayon potoy'do;
dewlaa debbo mo'y'yo 'bamaa mo 'nar'di 1990
'bamaa 'beynoowo on woni yaaya 'baade,
'bamaa mo nji'd-'daa arano oo kaa yo jawdi
ndi qiima walaa e muu'dum suudu maa'da;
'di'da'bo oo daroyoo yo cinkal 'naanyitoro-'daa
bilaa hirondir'be maa kala mettinaa 'dum; 1995
tata'bo oo kaa wonta ngesa maa mbelnga doomaa
'do ngattaa aawdi maa aawaa faa funna-
ko woni fii naya'bo oo noon yo kiiti 'bernde.
'Bernde na woodi ngoonga mo mboowka dulli.
Ko 'bamroytaa mo a'da yi'di woni daliili 2000
anndaa gilli jaaloto jaalataake.
So nii 'binngel a he'bii ley debbo gooto
ko sifaa e nayon ngonaa hono maw'do ladde
ar'do mo hoore mawnde yo 'binnga ladde!
kaa'daa e gooto tan pati ngortinaa 'dum. 2005
So naa 'dum keblo-'daa do'y'yoo e maa'da
sappo nde sappo 'beydaa sappo gootel
sugulla waran e maa ha'de foocoyaade;
so a leloyiima ndonkaa 'daanoyaade;
jamma nyalooma ndonkaa de'y'yinaade. 2010
Hammadi njiino-'daa koo tan yo maale,
a anndii jeego'bere ndee sirru muu'dum
ndaamaa ley'de yaamana juuju jey'do
wo go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydara. "
Fooyre mawnde laayti Hammadi wii : 2015
--- " Ko 'dum firi jee'd'da'bere 'dee maale ley'de
yaamana juuju ee maa mobbo baaw'do
ommbude ndaarle mum tawa 'daanoyaaki,
tawa ana joo'doyii ley foomre 'bokki
sooynoo faama faa 'bura gon'do dow kii. " 2020
Gariibu nayeejo uddoy gudde hinere
faa 'dum juuti hooynii 'yeewi kammu
a sukkan won ko tijjii na yoy'bitee e mum.
Mo wa'di hono watta ponnditoyoowo leydi,
mo jiimti e leydi hono faa tinndinoya mo 2025
mo wii :
--- " Jee'd'da'bo sirru yaamana-juuju ley'de
Hammadi jamma mum 'buri heewde sanne
luumngol roondoyii 'buri uurdi hokkaa.
'Dum ngora nii nde njii-'daa fuu na 'dinngi 2030
yo keme tati debbo waawata wadde waaltoo;
gorko mo waare mobbo ga'doowo 'daay'de
golla ko luutti aada na bonna aawdi
mawnundi coggu ndii juunnoori layli.
Nyaako'o a taagumansa b ko luu'bi sicci 2035
oo dogetee'do jii'do mo nannga hinere.
Ko maanaa 'dum nyalooma yo daaba tooru
nga dow mum torra saamata woorta saare.
Hammadi njiino-'daa ko yo maale teete,
a anndii jooni kay koro jee'd'da'bere ndee 2040
jeyaande e sirru yaamana-juuju ley'de
'de wo'd'da 'badaajo Kaydara fanndinoyoyaa. "
Fooyre mawnde yayni, Hammadi wii :
--- " Mi lamndoto jeetta'bere ndee maale ley'de
yaamana-juuju ee maa mobbo ganndo 2045
ko wa'di ana weeyi weertoy bibje muu'dum
hono duu piindi watta nde wonta 'binnde
wirfita wonta kii maa piindunooki ? "
Gariibu nayeejo fay huncaali hoore nde jimminnoo
na 'yeewa no tiim'do ramli fiirta cuudi: 2050
--- " Anndal ngoonga kaa ana way no fooyre
iwoore to toowi taaynoya nimre majje
hono nii taayre yuldata luurde wanere
'bawlinoonde ni'b'bini mbeeyu huumni 0 ;
naatoya wonki seynoya sella he'ba jam 2055
'dee tati yim'be njelotoo noon njelontoo b
'bee 0 nji'di wuurde siinii yen'dinoyde
hono noon maayde waatii timminoyde.
Fooyre na taayna nimre saaya;
honde hen jaalotoo battan'de fuu fuu ? 2060
Woyoondu e galle sabu dee ne'd'do naattii
tolnoo lamru d fijo mum won dimaa'do.
Bone 'bee wonta jam 'bee too fa anndu
Hammadi le'd'de 'di'di waylooje haako
'dum woni nawliraaku yo sirru aadi 2065
tawangal e dun-yaa noon duu duuminaa'dum.
Maayde yo nawli nguurndam 'dam ko luutti
hono noon nii no bone duu luuttiroy jam.
Hammadi ndeen ko anndoy-'daa yo maale
jeetta'bal sirru mum jonkay a anndii 2070
to yaamana juuju'en jom ley'de kaay'de
Kaydara go'd'doyii'do 'badii'do sanne. "
Fooyre mawnde yayni Hammadi wii :
--- " Mi lamndike jeena'bere ndee maa maale ley'de
ko woni firo ndee ne ee maa mobbo ganndo 2075
kala sirruuji ley'de e waylitoyagol
gelle to piindi tonnyata pooli kaa'ye
ndima nebameeje na'i tawa duu yo keccam! "
Gariibu nayeejo heddii waylitaaki
mo wii : 2080
--- " Hammadi neddo yoyy0 kala
wattan baali muudum e hoggo
hono noon ommbiroyta Geno
sirru e 'ber'de laa'b'de
maa du e ley 'bee 'be ngaandi mum reentii. 2085
Abada caahii'do mantoytaako fiya hoddu
ana mantoo 'be cuu'dan sirru hono mboomri
ndi Geno mari reeni sabu muuy'de;
: ko anndi huunde 'buri yidde yo janngude diina jannginde.
Wiyataa annde fuu na jogii. 2090
Mo jogitoo hoore mum wumma
yo baa'do no taalibo no jannga.
Mo yeddaa ngoonga 'be mo wondi
yaadira boofi mum di wa'di.
Gori biigal yo ndontoori. 2095
Kuru-kuru kanko woni laam'do.
Walaa kurfaanu a jom 'neccu.
Mo laacol hon'ninii no wawdu,
yoga mum see'bi hono baantu.
Hokkaa hunduko jom sonndu. 2100
Ngori hakkille wa'di masiri
jogolol hoore wojjinoyaa
lee'boy punnoyaa e waare
ko tiindaa sanne hirseede
'yii'yam mayri tooru yi'di 2105
sabu dee nyiiwa ana hula ndi
== 'naccal mayri saate Masa b
Jogginoyoori nimre wuloo
To Kaydara ley'de endi wayloo 2110
== ndi wontoya njawdi wona ngaari,
ndi wona cumu, kayri woni sirri.
Sirri e reedu hono ndonto,
so remme nanii ndi wona njawdi
: haatta to galle duumaare. 2115
So saare nanii ndi wona ngaari
dogoori e laabi ana ga'y'yoo.
So ganyo he'bii nande wonta cumu
suma fuu hanta faa maaya.
Oon cumu maande mum yo konua 2120
janoowo e gelle hela kala woyna pelle.
Hammadi njiino-'daa ko yo maale tan nii.
Joonin kaa a anndii ko sirru firata
jeena'bereere ndaa maale ley'de
= yaamana juuju Kaydara sirru kam jey, 2125
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydara. "
== Fooyre mawnde yayni, Hammadi wii :
--- " Sappo'bere maale yaamana-juuju ley'de
mi lamnde ko firata ee maa mobbo ganndo
salaasu sirru soomoy maande muu'dum 2130
=:===:== aan a'da anndi tata'bere tinndinoore
kanyum anndinta ko'e 'di'di tay'binaa'de. "
:=====;.. Gariibu nayeejo tukkoy tiinde leydi
nde tati wa'di noon so joottii moosi juuti;
====: 'baawo 'dum mo wii : 2135
--- " Goo! Goo! Goo! ee maa layli ngenu dullaa'do!
:=:.= Coo maa haaynde saawnde gorol e dewol!
'Di'di! 'Di'di! coo nawliigu wa'da watta!
===::= Nganyaandi ki'b'bondiral gorol e dewol
yo 'dee 'bamondirta duu so ndima. 2140
::==:== Ko 'da'di ana tewta ley leydi
yo 'dum cate tewti dow mbeeyu.
'Di'di 'dee kawrata e foomre
.== so leggal rentina 'de lekki.
Tati 'dee fimre so a fiirtii 2145
== hono foti poye laaytooje
njiyaa ana diirtondira 'bernde ko boni e ko mo'y'yi,
.: abba e yaaya poo'dondira 'be kapta ti 'bi'd'do.
Baylo tawaa ana gaa kaaki mum ana too;
'be ndentan dee so njamndi tafee. 2150
Debbo e gorko ndenta ndima.
Ndiyam asamaanu kam e leydi
yo 'dee 'di'di ndenti ku'd'de tagee
maa taptapta koy'de 'di'di so yaadu wa'da.
To Kaydara ley'de kaawnii'dee 2155
Hammadi 'bulli tati piirtii
'di'don fota qiima yahondir'be
gooto 'be duunyi baaydoolo
'be diwi 'dum njoppa duu feere.
'Di'don jom huunde nje'dondirta 2160
ko 'be kaajaaka ndokkondira
hakkunde ma'b'be talkaajoa
ana 'don maaya sabu sa'd'da.
Yo 'dum duu laam'be maw'be 'di'don
wa'doo'be fijooji paddaa'di 2165
'di naattaa talka gondaa'do.
Hammadi maale tan njii-'daa
to yaamana-juuju'en ley'de.
Maanaa sappo'bere maale
jonkay sirru mum a he'bii. 2170
Mo jey oo sirru Kaydara nii
go'd'du'do sanne kaa 'ballii'do Kaydar. "
Fooyre yayni, Hammadi wii :
--- " Sappo e maande goo'berde
ko 'dum fiirtoyta mi'do lamnde 2175
ee maa mobbo anndoy'do
ko wa'di afo baylo wonti aga
faa aga waylitii baylo;
aan anndoy'do hoto 'doofii
ko wiyetee nden'diraaku wa'daa 2180
hakkunde ma'b'be kam'be 'di'don
so doonii e 'bi'b'be ma'b'be fi'bii. "
Gariibu nayeejo jaabaaki
heddii licce mem na wi'doo
ana tefa temmba mum faa fu'ya 2185
yarnga mo haari nga mo nannga.
Hammadi saatu yiinoo 'dum,
mo yeggiti fey mo kaananke,
mo te'b'bii tuuba ngel nayewel
mo 'yeewi mo yiiti yarnga 'butii, 2190
mo wii fa mo nirka temmba fusa.
Nayewel nanngi junngo ha'di
mo wii :
--- " Mi nyaamii cofal so temmba nyaami kam.
Weddoya nyaamnga kam e leydi. 2195
Moo'yu 'nonyooma 'da'di nyaama.
Cofal duu moo'yu nii mo'data.
Ne'd'do yo gertogal wuuri. 2200
Waasu yo ne'd'do nyaamoyta.
Leydi munyoori ana doomi
walaa gite kaa na nii 'yeewa.
Endi nii 'yeewa talloore
ndi jala 'dum kaa walaa hunduko. 2105
Ngu feeti woliide ndeen du wiya :
--- Tagoy'do ma leydi Geno nyemmbu
na waylite fuu nyalooma Geno,
Mo waylite jamma talle gere.
E nder ngenu duu Mo womnete nii. 2210
Ngoonga nguurndam yo 'yeewam mi 'yeewe.
Nyaamondiren ne nii nyaamtondiren ne.
Nii nii sakitoo nyaama en fuu leydi ndii nii. "
Nayewel waylitoy newe peewti Hamma
ngel wii : 2215
Foofoo maa'da ee kaananke maw'do
mo kan'ne 'butii to muu'dum kaa ja'boowo
ley'du'de ley'da faa tennoya
gariibu hono am
gorel nayewel mo juu'de 'bolaa'de 2220
ngel keni talli ana tartarta dudoya.
Mi haanaa haawnoyeede
walaa ko haawnii
so di'y'ye ndewii
e loowol maayo asoyii 2225
= di'y'ye adii'de gaawtii nyonngi maayo. "
Ngol tinndol tabintina wonde tagu fuu
yo takkere, Hamma 'dum 'beydani mo faamu
mo yananaa he'bi haqiiqa ko gorko wardii
yo mo gaddoowo anndal cuu'doyaangal 2230
damal e damal nii omo hakkille bel'do
'bernde yo teddinoore mo hokka 'dum ndii
jawdi ndi hokkitirgol 'buytataa 'dum
ndii ndi haybaaka faa fota qiima muu'dum
ndii maa jawdi ndii woni ndii yo anndal. 2235
=== Moodibo hokkoyan taalibo anndal
kala ngal anndi taalibo fota mo anndal.
Anndal mobbo 'buytortaako fay ngel;
hondi fuu jawdi dow ndii leydi men ndii
he'bi ana hokkitiroyee tawa nii 'buytortaako ? 2240
Ndii maa jawdi haawnii seeki aadi !
so seedere ittoya e mum nyannoyana 'dum.
--- " Hammadi gorko teenu'do teddi donngal
nde ronkoy hunca fiirtoya teena 'beyda,
oon mutu haybataa golleeji muu'dum, 2245
omo hakkille diwi golloowo liddi,
mo anndaa huunde waawaa jakkoyaade.
Hammadi maale tan nii njiino-'daa kay
a anndii sappo-goo'bere maale sirru
'de yaamana-juuju'en ley'deele Kaydara, 2250
go'd'du'do sanne dee 'battii'do Kaydara. "
Nayewel ngel 'dalaali mo waawa huuwde
Hammadi lamndoyoo mo no woowri nyande a fuu.
Ngel ummii e daago farii nde foo'dii
e ley mbasu makko yaltini gaarawol gom 2255
ngol siro 'bokki mo'y'yiniraa fi'baa je'd'di;
wa'daande e hoore ndee 'buri 'butti'di'dde
gilla e ndaama a 'dee jeegom mo nanngi
'buttere ndee ko heddii koo mo woppi
juurtii weelti faa yottii e leydi mo wii . 2260
--- " 'Boggol ! lekki ngon-'daa wontu lekki !
Mo njamiran-maa-mi semmbe mo ganndataake
Geno cumroowo malmalluuje 'buu'b'de
so muuyii jaangiroya duu yiite wulnge ". 2265
'Boggol wonti baajol-leydi hu'do hecco
wirfiti yoori ool'doy wonti sawru
noon nii sawru nduu ndu yoori ko'd'doy.
'Dum fuu nder majaango yitere nde tati tan
fade toni kaal'di 'dum ommbaade mu'b'boo 2270
'baawo 'di mbowloyii sefe baylitoowo.
Sikke diwii e Hammadi oo yo gooto
jom'en konngi yaamana-juuju ley'de.
Mo muuyoy ummoyaade mo teddinoowo;
nayewel wii mo : " Hammadi joo'da 'noottu 2275
'dum woni hakke kala kuuwoy'do lobbe. "
Hammadi wii :
--- " Ee maa mobbo am! aan homo ? honto iw-'daa?
Hoko woni innde maa ? hono pommi b wadde
fa mi wele sanne nii barkeeji hewta ? " 2280
Salii jaabaade nayewel nii na tuugii
dow nduu sawru seekundu aadi sanne.
Ngel wii : " Hamma nokku to teenoyoowo
yugo'en maa e maa oon timminii faw
tawee maataali pe'y'yii leppi keeri 2285
hakkunde ley'de aadee'en e ley'de
Kaydara oo mo fii mum seeki aadi.
Luggal luu'bungal ngal woni yanaande
nder nduu suudu nii poofooji mbayloo
noon sommuuji duu 'doon mbaylitittoo 2290
so wartii e ter'de maa hakkille wartii.
So naa wummaaku maaya nde annde nguura;
Kaaydara keew'do kaay'de fa 'banngi njii-'don
ko'e mum jee'd'di honde kala nyalgu haawjii
capan tati koy'de muu'dum dillinirta 2295
dumunnaa joopotoo'di juu'de yeynir
'deen duu juu'de sappo pawii'de 'di'di nii.
Mo ye'dii on kan'ne 'bii baafal na omtaa
dame mo'y'yeeji maa duu wonta diiwngal
tedda fa satta faa hela daa'de keew'de. " 2300
--- " Ee maa mobbo! haalnam ngaalla ngon-'daa! "
Hammadi ummoyii yamiroore luuttii
gorel nayewel wi'iino mo " Joo'da 'noottu ".
--- " Min woni cuu'dinoo'do yi'oy nde mbaroton
ndii loheteeri ley maamaare togge. 2305
Keewngal noone doonyorgal e feeyo
mi yii 'dum njii-mi duu wilwilndu weelta
hoore na juunnitii min woorti yaare
jom gallaa'di laaci kural na tookaa.
Mi yii ndee nawre tii'dunde di'y'ye maande 2310
ndaamaa suudu baaba faddoyaandu.
Tabel ngalu 'bee'bataa miin oo mi anndi
Mi yii jaariindi caakanneeri mawndi.
Nde doobal jaayroyannoo oon mi wo'd'daa.
Mi anndu'do mawna-waare nde tampitittoo. 2315
Mi golli nde darnetee kokowol piliingol.
Mi wuurnii ndonto nayewel koy'de 'boggol.
Njawdiri mawna luwe ndii riiwunoo kam.
Ngaari nde jarwunoo hoy a faa waroya kam.
Mi yii cumu see'da kam duu roccinoya kam. 2320
Mi 'bettike 'bulli tati 'dii kay yo tinndol.
Mi yii daa'baa'do oo ana teena le'd'de.
: No moon ni mi saamoyii ley ngayka luu'bka. "
--- " Ee maa mobbo! " Hammadi wii fa haala.
Gorel nayewel hajii nii wa'di mo de'y'ya 2325
kanyum doonii e haala wiyoy mo : " Hamma!
'be njaaduno-'daa 'di'don 'bee kam cu'biima
To ley mum to tawoy-'daa laamu jawdi 2330
E ley kii mbantineewi jarriborki,
a yiitii 'doon 'duwii'do na suu'doyii ton.
Yo mo hakkille suurii aade 'burataa
hawra e makko cili 'di'di 'baawo gootol 2335
== e nguurndam mum 'buroytaa tay'binoyde.
A mo'y'yi e makko toni 'di'di omtiroy-'daa
kon-nege b kan'ne 'dii 'di'di teddinaa'di
hono dame ngordi kire teddeefi fonndaa.
Mo loowi e maa'da ndaa tati annde njo'b-'daa 2340
toowndi e njo'bdi kokkor-'daa 'be ja'baali;
yugo'en maa'da njal maa kammu torri.
Jukkungo wontoyi laddeeru saabii
gooto e ma'b'be caangol yooli go'd'do.
Lummbinoyoowo ja'bi ngeenaari ruttii 2345
ko hokkaa tawde 'dum dokkal kaliingal.
Diiwndu'di kan'ne tati kokkaa'di mobbo
to ley kii mbantineewi wartiraama.
Lummbinoyoowo bonni laana yoolii
pati fay gooto iwa wara lummba caangol. 2350
Kaa 'dum fuu taweede won ko doom maa
hono piccal fa nja'b'baa nanngu maa kap!
A laatike bel'do hoore a yeggitaali
Hammadi mobbo maa oo ko waajinoo ma.
A golliroyaali tuumo ndeen danyoy-'daa 2355
faada e 'bi'd'do mo'y'yo e debbo laa'b'do. "
--- " Mobbo aan a homo de so anndu-'daa 'dum
hono a'da wondunoo e amen e laawol
tawa a'da anndi kala fu ko weemnunoo min ? "
--- " Min woni ganndo ko'e Kaaydara nyalaa'de 2360
jee'd'di ga'daa'de mehiraa sirru koode
jee'd'di puneeje kammu na keetti saahal
ommbu'de gunndoo kala Geno tagi yo jee'd'di
hono 'dii 0 jee'd'di dow 'dee b jee'd'di ley ley
omtaa jee'd'di dammbu'de hoore ne'd'do 2365
dammbu'de sirru noon mi'do anndi juu'de
capan tati koy'de makko yo cuu'di lebb3-
Fade am wiide homo woni min mo ngon-mi
e wiide ma duu yo inndam nii nde wiyetee 2370
mi lamndete yalla won fuu ko ndaardataa kam ".
--- " Uuhun mobbo! Kaydara karka laamu
koy'de mbi'ii Henndu, Dimmbere-leydi, Njoolam,
'de mbii Cumu kaalnoyaa kam homo daliilu. "
--- " Nii nii koy'de nay joopiima semmbe 2375
yuman semmbeeji nay 'di na wuurna waroya
'bikkoy Aada kala gootel hela dun-yaa. "
Hammadi wii .-
--- " Ndaa yoo abba am ee maa'da mobbam,
hoko woni jom he'baali e maa'da miin oo! 2380
Mi anndaa 'dume nga'dan-mi mi anndanoye 'dum. "
--- " Nee'bii ko anndonoy-'daa kam wuliima
to ley kii mbantineewi a welliti e am
kala fuu jawdi jogi-'daa a hokkoyii kam.
Nde 'bur-'daa fuu jogaade e mayri haaju 2385
hono ndiin anninoyi-'daa faa dunyaa kam.
Nde ngar-'daa daande caangol 'dum podoy-'daa
hono ley mbantineewi e daande yaame.
Annii jamma han duu a wii a hokkan
kala fuu jawdi maa'da e laamu maa'da 2390
e dow 'dum kala fawii hen hoore maa'da. "
Hammadi 'doon huyoy heddii na womoya
gorel nayewel kanyum doonii e haala.
--- " A lamndike kam mo ngon-mi.
Yonii no anndaa sabu a'da haandia hen. 2395
Miin woni irnyinoo'do e leydi saama
nde kawruno-'don e doonyorgal.
Mi darii dow hayre wakkati kaaldotonno
e nduu wilwilndu nii ee maa'da Hamma!
Mi'do talloo e dow njaareendi far far 2400
wakkati yaare 'banngani on e sella,
min darinoo e tule dow loope njamndi
nde eti-'don ndonku-'don fey yarde nawre.
Taw mi'do fe'y'ya feeyo nde 'dom'dititton
e gaygel lewla ngel waawaaka hortaa. 2405
Taw mi'do jii'ba booke nde ndiiwotonno
doobal jaayrungal on jaayre jaayre.
nde 'noottini'donno ley 'di'di peewtondir'de.
Taw mi'do 'yeewa ndeen njaareendi siindi 2410
e ko'bowal kan'ne 'doon ngonnoo-mi saanga
tuma ndontoori waylitii wonti ngaari.
Noon nii ngaari waylii wonti cumu nguu.
Mi'do yinoyoo e ley 'di'di 'bulli keew'di
ga'daa'di yo maande kejjaro tii'd'do junngo. 2415
Hammadi mbantineewi gorel yo min nii!
Min woni saare ko'do naattaa e muu'dum.
Yo min woni waabiliire e pooye kammu.
Noon laddeeru nduu duu fuu yo miin oo. 2420
Min woni lummbinoowo min mi min oo... "
Gorel nayewel he'baali woliide yottin,
Hammadi suuri weeyi fe'dii e daande
Hammadi wii mo : " Mobbam kille juul'do 2425
fa seekoy aadi mi'do ni mi kurka maa'da,
anndu'do mo'y'ye maa taalibbo ja'b'do.
Aan reenoyta kam mobbam a joomam.
He'bii yananaama fa 'do haattirde haa'di. "
Gorel nayewel nde Hammadi soccoyii 'dum 2430
naccere nacci Hammadi ja'd'di sanne,
: naccere ndee waraali mo yaari caggal,
mo wa'di taa'ban'de tati nayewel nde waylii
== laatii huunde fooynunde nanndoyaa e fay
e 'binngel Aada maa duu daaba saare, 2435
nanndaa e daaba perre walaa ko nanndi.
We'd'diti bibje 'di'di cirkaa'de kan'ne.
--- " Kaydara dee yo miin woni! kanko ndaa nii!
Mi'do wo'd'di sabaabu walaa e suura
wanaa homo fuu ye'doytee maata annda 2440
he'ba tinoroo ko jannginoyan-mi danna.
Mi Kaydara 'balloyii'do walaa ko faddii
tiwre wa'daaka hakkunde am e ku'd'de.
Ko muuy-mi mbaylotoo-mi mi hunca kuurle ;
No muuyru-mi ittiran-mi ko wo'd'dinoy kam. 2445
Ko nan-'daa reenu ndonnaa 'dum mbasoyo-'daa
hunduko e nowru yottina taaniraa'be,
nga'daa taalol ronoo'be ma laamu ndokkaa,
Nga'daa 'dum jannde mawnde ye'daa'be noppi
malaa'di e hoore welnde takkoyaa'di. 2450
Waroore mi jantanoyte dameeje jeenay
ga'daa'de e ter'de gorko so debbo 'beynii
'de ngona ndeen sappo gootel 'beydoyoo hen. "
Boyal dontooje ngay hono koode riiwu.
Cumngol fajiri lobbo fecci nimre 2455
yaynini lettugal Kaydara nde werti
'dee biifoole muu'dum kan'ne cirkaa.
Mo weeyoy toowi dow diwi fecci mbeeyu,
Hammadi 'daccii ana lappii e leydi,
'butii'do seyooji anndal kam e fayda. 2460
==: Timmii 'doo janta Kaydara
jantitii 'dum yu'b'bi yimi
Aamadu-Hampaate Baa.